Genlik rgtlenmelerindeki Genlerin Sorunlar, htiyalar, stekleri ve nerileri Temelinde Trkiyede Genlik Politikalar Gstergelerinin Oluturulmas Aratrma Projesi

Yard. Do.Dr. Demet Lksl

indekiler Teekkr...2 Aratrmann amac..3 Aratrmann yntemi..3 Aratrma bulgular..8 1)Genlik alan: gittike genileyen, heterojen bir alan..8 2)Genlik rgtlenmeleri: nasl bir yap, nasl bir rgtlenme, ne tarz bir strateji?..........12 a)Genlik zaten marudiyet ieren bir durum iken genlik rgtlenmelerinin zorluklar....12 b)rgtlenme yapsn oluturmak hakknda (nasl bir hiyerari, iblm, vb.).17 c)nsan kaynan oluturmak hakknda....22 d)Farkl gruplarn bir araya geldii emsiye yaplar ve ejderhayla savarken ejderhaya dnmemek zerine.24 3) Genlik alannn bir paras olan genler zerine.26 a)Biz bir avu insanz vurgusu ve elitist, ilerlemeci bak asnn izleri..27 b)Siyasetin/ideolojilerin arl karsnda apolitik duru30 c)Genlik alannda aktif olan genlerin i yapma/yapabilme sanat: gerekli (zoraki) konformizm..31 4)Genleri ve genlik rgtlenmelerini yatay kesen konular: gen olmak, ekonomik sorunlar, toplumsal cinsiyet, byk kent kk kent ayrm ve blgesel farkllklar........33 Sonu yerine: Aratrmaya ynelik bir eletiri: katlmamann mant ve ilevi zerine..39 Odak grup toplants sorular.44 Kaynaka46

Teekkr

stanbul Bilgi niversitesi Aratrma Fonu tarafndan desteklenip Genlik almalar Birimi bnyesinde yrtlen olan Trkiyede Genlik Politikalar Gstergelerinin Oluturulmas Aratrma Projesi kapsamnda gerekletirilen odak grup toplantlar iin ev sahiplii yapm olan Beyolu Yerel Sivil G Birlii Merkezi, Ege niversitesi Murat Kk, Ankara-Adana-Diyarbakr Sivil Toplum Gelitirme Merkezi Ofisleri, Toplum Gnllleri Vakf Samsun ne Delii Genlik Merkezi, Adana nisiyatif Sanat Kafe ve Van Genlik Merkezleri ile bunu mmkn klan alanlar ve sorumlularna teekkr etmek isteriz. Odak grup toplantlar iin bize zaman ayrp dncelerini itenlikle ifade etmi olan gen arkadalarmza ve onlarla bulumamz salam olan genlik alanlarna da teekkrlerimizi sunarz. Hi kukusuz bu aratrma onlar olmasayd gerekleemezdi.

Aratrmann Amac Trkiyede 15-29 yalar arasnda 19 milyon gen var ve bu genler toplam nfusun %29unu oluturuyorlar. Yaplan aratrmalarn gsterdiine gre Trkiyedeki genlerin %4 bir niversite kulb, dernek, vakf, sendika, inisiyatif, genlik meclisi gibi rgtlenme biimlerinden en az birinde kendisini ifade ediyor. Bugn Trkiyede 700 akn genlik dernei, 1500 akn niversite kulb ve neredeyse her ilde bir genlik meclisi var. Ayrca 81 il ve 53 ilede 134 genlik merkezi Genlik ve Spor l Mdrlklerine bal olarak almalarn srdrmektedir. niversite genlerinin ihtiyalarna ynelik bir sendika, genlerin kendilerini ifade edebilecekleri onlarca platform ve inisiyatif mevcuttur. Genlik derneklerinin kurduu bir ok federasyon bulunmaktadr. stanbul Bilgi niversitesi Genlik almalar Birimi ats altnda yrtlen bu aratrma projesinde dernek, vakf, niversite kulb, genlik meclisi, genlik merkezi, platform veya inisiyatiflerde aktif bir ekilde rol oynayan rgtl genlerin deneyimleri, dnceleri ve hissiyatlar zerine odaklanlmas amalanmtr. Bu genlerin deneyim, dnce ve hissiyatlar zerine temellenen bu aratrma hi kukusuz genlik sivil toplum alan ve sivil toplumun farkl dinamikleri zerine tekrar dnme frsatn vermektedir. Aratrmann balca amac Trkiyede rgtl genlerin sorunlar, ihtiyalar, istekleri ve nerileri tespit etmek olarak belirlenmitir. Ayrca ek olarak bu aratrmann bulgularnn genlik politikalarnn gstergelerinin oluturulmas srecine aktif katk yaplmas hedeflenmitir. Aratrmann Yntemi Aratrmann amac dorultusunda genlerin srece aktif bir ekilde dahil olabilecekleri bir metod kullanlm ve de genlere belirli sorular eliinde farkl klara yant verecekleri ve ardndan rakamsal verilere ulalan anket metodu yerine, snrl sayda genle beraber masa etrafnda genellikle ay ve kahve eliinde rahat bir ortamda, 3

genlerin kendilerini grece daha rahat ifade edebilecekleri bir ortam yaratarak, lafn laf at ve genlerin sorunlar, ihtiyalar, istekleri ve nerileri zerinden konuulan odak grup metodu kullanlmtr. Her ne kadar niteliksel aratrmalarda niceliksel aratrmalarda ulalan gen saysna oranla daha snrl bir sayda gence ulalsa da niteliksel aratrmalar, genlerin deneyim, dnce ve hissiyatlarn anlamada ok daha ayrntl ve derinlikli bir analiz yaplmasna imkan tanmaktadr. Aratrma kapsamnda genlik almalarnn aktif olarak grld 7 farkl ilde genlerle odak grup toplantlar yaplmtr. Bu 7 il her corafi blgeden bir byk il olmak zere stanbul, Ankara, zmir, Adana, Samsun, Diyarbakr ve Van olarak belirlenmi ve Van ili haricinde bu 7 kentin her birinde 3 odak grup toplants olmak zere toplam 20 odak grup toplants yaplmtr. Odak gruplar Yard. Do.Dr. Demet Lksl ve Burcu Oy tarafndan gerekletirilmitir. Genlik rgtlenmelerinin farkl yaplar gz nne alnarak her ilde birden fazla odak grup toplants yaplm, odak grup toplantlarndan bir tanesi dernek, inisiyatif ve platform atlar altnda faaliyet gsteren genlerle, bir dieri niversite kulp, renci temsilcilikleri gibi niversite balantl oluumlarda faaliyet gsteren genlerle ve bir dierinin de genlik meclisi ve genlik merkezlerindeki aktif genlerle yaplmasna aba harcanmtr. Ancak stanbulda genlik meclislerine ulamakta ve odak gruba katlmlarn salamakta glk ekildiinden nc odak grup sadece gen kadn katlmclarla yaplm ve zellikle toplumsal cinsiyet konusu zerine odaklanlmtr. Vanda ise genlik meclisi ve genlik merkezleriyle beraber bir odak grup, niversite oluumlar ve farkl sivil toplum kurulularyla bir odak grup olmak zere toplam 2 odak grup gerekletirilmitir. 14 Eyll 2009-13 ubat 2010 tarihleri arasnda 7 farkl ilde (stanbul, Ankara, zmir, Adana, Samsun, Diyarbakr ve Van) toplam 20 odak grup toplants gerekletirilmi ve 135 kiiyle (59 kadn, 76 erkek) grlmtr. Odak grup toplantlarnn sresi ise katlmc saysna ve de katlmclarn sahip olduu zamana gre farkllk gstermitir. Aratrmaclar bir buuk saat ile iki buuk saat arasnda bir srede odak grup toplantsn 4

tamamlamay planlasalar da devam eden konumay kesmemeye dikkat gstermilerdir. Odak grup toplantlarn en ksa olan 1 saat 38 dakika, en uzun olan 3 saat 37 dakika srmtr ve analiz 53 saat 58 dakikalk (yaklak 54 saatlik) deifre zerinden yaplmtr. Ayrca bu odak grup toplantlarnn bitiminin ardndan alanda alan profesyonel genlik alanlar olarak Toplum Gnllleri Vakfnn saha departmanyla bir odak grup toplants yaplm ve onlarn genlik alanndaki deneyimlerinden de faydalanlmtr. Bu odak gruba 4 erkek, 2 kadn katlmc olmak zere 6 kii katlm ve odak grup toplants 2 saat srmtr. Saha aratrmasna balamadan nce her odak grupta ortak olarak sorulacak sorular belirlenmi ancak ardndan odak grubun zelliklerine gre, katlmclarn dile getirdiklerine gre farkl konulara deinilebilecei konusu gz nnde bulundurulmutur. Yaplan tm odak grup toplantlarnda hazrlanan ortak sorular baz alnsa da odak grup toplantlarndaki katlmclarn dillendirdiklerine gre farkl konulardan da bahsedilmitir. Bu konuda aratrmaclar elden geldiince kendi gndemlerini genlere empoze etmemeye almlardr. Ortak sorular, ilk nce genlerin kiisel bilgilerini alarak, ardndan ise genler hakknda dncelerini alarak devam etmi, katlm ve genlik alannda yneltilen sorularla devam etmitir. Bu farkl balklarn altnda ise genlere sorunlar, ihtiyalar, istekleri ve nerileri sorulmu ve elden geldiince rahat bir tartma ortam salanmaya allmtr (Ortak soru balklar iin baknz raporun son ksmnda kaynakadan nce bulunan Odak Grup Sorular blm). unu belirtmek gerekir ki odak grup toplantlarna katlan ve kendi gr ve deneyimlerinden bahseden genler paras olduklar genlik dernei, platformu, merkezi, inisiyatifi, vb. temsil ederek deil ama genlik alannda aktif olan genler olarak toplantlarmza katlmlardr. Bu adan yaptmz analizler kurumlarn analizi olmaktan ok toplantlarmza katlan genlerin bize aktardklarnn analizleri olmaktadr. Farkl illerde yaptmz odak grup toplantlarna genleri davet ederken de her ilde internet taramas bata olmak zere detayl bir aratrma yaplm, illerdeki aktif genlik gruplar kartlarak onlara ulalmaya allmtr. Genlere ve genlik gruplarna ulamadan Genlik almalar Biriminin kurulduu andan itibaren gelitirdii ve 5

gelitirmekte olduu iletiim andan ve zellikle de Gepgen Festival srasnda edinilen birikimden de youn bir ekilde yararlanlmtr. Bir kez bu genlik gruplar kartldktan sonra bu gruplarla aratrmay ve kapsamn anlatmak iin balantya geilmi ve 16-26 ya aral iinde bir katlmcnn odak grup toplantsna katlmas salanmaya allmtr. Her genlik grubundan 1 katlmc davet edilmesi erkek-kadn oranlarnn dengede tutulmasn zorlatrmtr. ki katlmcnn gelmesinin talep edilmesi durumunda 1 erkek, 1 kadn katlmc talep edilerek kadn-erkek eitliinin salanabilmesi mmknken rahat konuma ortamnn salanmas iin odak grup toplantsn 6 ila 8 kii arasnda tutulmak istenmesi baz gruplarn kadn arlkl, baz gruplarn ise erkek arlkl olmasna sebep olmutur. Toplam katlmc saysnda kadnerkek oranlarna bakldnda 59 kadn, 76 erkek katlmc olduu gze arpmaktadr. Bu oran farkll her odak grup toplantsnda toplumsal cinsiyet zerinde durularak ve stanbulda gerekletirilen nc odak grup toplantsn sadece gen kadn katlmclarla yaplarak bir nebze olsun dengelenmeye allmtr. Ayrca belirtmek gerekir ki, her ne kadar odak grup katlmc says 6 ila 8 arasnda tutulmak istenmi olsa da baz son dakika iptallerle baz odak grup toplantlar ok daha az sayda gencin katlmyla, baz odak grup toplantlar ise arkadalarndan duyup da katlmak isteyen katlmclarn gelmesiyle beklenilenin ok daha stnde gerekleebilmitir (rnein zmirdeki renci kulpleri, TKlar ile yaplan odak grup toplantsna 16 kii katlmtr). Yaplan odak grup toplantlarnn tarihleri, yapld il, katlmc says ve odak grup sreleri aadaki tabloda belirtilmitir, ancak aratrma etik kurallar erevesinde katlmclarla birlikte alnan karar dorultusunda raporda katlmclarn ve kurumlarn isimleriyle kimliklerini aa karacak kiisel zelliklerine yer verilmemitir.

Odak grup no 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

l & Tarih stanbul,14/09/2009 stanbul,05/10/2009 stanbul,20/10/2009 zmir, 14/11/2009 zmir, 14/11/2009 zmir, 14/11/2009 Ankara, 05/12/2009 Ankara, 05/12/2009 Ankara, 06/12/2009 Samsun,19/12/2009 Samsun,19/12/2009 Samsun,20/12/2009 Adana,26/12/2009 Adana,26/12/2009 Adana,27/12/2009 Diyarbakr,09/01/2010 Diyarbakr,10/01/2010 Diyarbakr,10/01/2010 Van, 13/02/2010 Van, 13/02/2010

Katlmc kitlesi STKlar, oluumlar, inisiyatifler niversite kulpleri, TKlar STKlar ve oluumlardaki gen kadnlar STKlar, oluumlar, inisiyatifler niversite kulpleri, TKlar Genlik merkezleri, genlik meclisleri STKlar, oluumlar, inisiyatifler niversite kulpleri, TKlar Genlik merkezleri STKlar, oluumlar, inisiyatifler niversite kulpleri Genlik merkezleri, genlik meclisleri STKlar, oluumlar, inisiyatifler niversite kulpleri, TKlar Genlik merkezleri, genlik meclisleri STKlar, oluumlar, inisiyatifler Genlik merkezleri, genlik meclisleri niversite kulpleri, TKlar Genlik merkezleri, genlik meclisleri STKlar, oluumlar, inisityaifler ve niversite kulpleri

Katlmc says 8 kii (5 kadn, 3 erkek) 5 kii (2 kadn, 3 erkek) 3 kii (3 kadn) 7 kii (6 kadn, 1 erkek) 16 kii (2 kadn,14 erkek) 6 kii (3 kadn, 3 erkek) 8 kii (4 kadn, 4 erkek) 6 kii (4 kadn, 2 erkek) 3 kii (3 erkek) 7 kii (1 kadn, 6 erkek) 5 kii (3 kadn, 2 erkek) 5 kii (2 kadn, 3 erkek) 5 kii (3 kadn, 2 erkek) 4 kii (2 kadn, 2 erkek) 8 kii (4 kadn, 4 erkek) 7 kii (2 kadn, 5 erkek) 7 kii (7 kadn) 9 kii (2 kadn, 7 erkek) 9 kii (4 kadn, 5 erkek) 7 kii (7 erkek)

Sresi 2 saat 47 dakika 3 saat 28 dakika 2 saat 45 dakika 2 saat 11 dakika 3 saat 1 saat 38 dakika 2 saat 57 dakika 2 saat 49 dakika 1 saat 46 dakika 3 saat 2 saat 24 dakika 3 saat 3 saat 2 saat 7 dakika 2 saat 46 dakika 3 saat 37 dakika 2 saat 26 dakika 2 saat 33 dakika 2saat 38 dakika 3 saat 6 dakika

Aratrma Bulgular lk olarak belirtmek gerekir ki, bu aratrma birbiriyle ok elien bulgular sunmaktadr. Bu adan aratrmann asl vurgulad nokta ok karmak bir olgu ile kar karya olduumuzu gstermek ve konu genlerin katlm ya da rgtl genlerin sorunlar, ihtiyalar istekleri ya da nerileri olunca kesin ve net reeteler sunmann ne kadar zor olduunu gzler nne sermektir. 7 farkl ilde 16-26 yalar arasnda genlerle yaplan 20 odak grup toplantsna dayanan bu kapsaml aratrma hi phesiz ok derinlemesine analizi hak eden verileri sunmaktadr. Ayn materyale pek ok farkl alardan bakmak mmkn olan zengin bir veri taban bu aratrma raporu ekseninde, 1)genlik alannn genel zellikleri, 2)rgtlenmelerin yaplar ve yapsal sorunlar ve 3)sivil toplumun bir paras olan rgtl genler zerine yaplan analizler zerinden yola klarak ana eksen etrafnda analiz edilecek ve 4)bu ekseni de yatay kesen baz ortak noktalar (gen olmak, toplumsal cinsiyet, ekonomik sorunlar, byk kent- kk kent ayrm, blgesel farkllklar) zerine de analizi geniletmekle yetinilecektir.

1)Genlik alan: gittike genileyen, heterojen bir alan Trkiyede sivil toplum zerine yazlp izilenler genelde 1980 sonrasn milat tarihi olarak alrken belirli baz tarihler sivil toplum iin dnm noktalar olarak alnmlardr. 1996 ylnda stanbulda gerekleen Birlemi Milletlerin Habitat II Konferans, 1999 ylndaki Marmara depremi ya da Trkiye ile Avrupa Birlii arasndaki mzakerelerin balad 2005 yl gibi tarihler Trkiyede sivil toplumun gelimesi asndan nemli tarihler olarak belirtilmektedir. Her ne kadar bu tarihleri bir balang olarak grmek tarihsel plan gz ard etmek olsa da dnya konjonktrnn de etkisiyle 1980 sonraszellikle 1990 sonras- hem sosyalizm sonras demokrasiye geen Dou Avrupa toplumlarnda hem de demokrasi ann ve demokrasi krizinin gzlemlendii Bat Avrupa ve ABD gibi toplumlarda sivil toplum sihirli kelime haline gelmitir (Bora ve 8

alar, 2002). Sivil toplumun bir paras olan genlik alan da bu srecin bir paras olarak ele alnmaldr. Genlik alan bugn gittike genileyen olduka heterojen bir alan olarak karmza kmaktadr. Genlik almas (youth work)1 ve genlik alan (youth worker) kavramlar da son on yldr Trkiyede zellikle Avrupa Konseyi, Avrupa Birlii ve Birlemi Milletler gibi bu konuda youn almalar yrten kurumlarla ibirlii iinde kullanlmaya balanmtr. Her ne kadar genlik almas, genellikle Avrupa Konseyi, Birlemi Milletler ve Avrupa Birlii tarafndan zerine kafa yorulan bir konu olarak karmza ksa da, Trkiyede kendini genlik alan olarak tanmlayanlarnn pek ounun gerek aldklar eitim gerek ise kullandklar Pusula Eitim Kitapklar, Avrupa Konseyi ve Avrupa Birlii ile balantl olsa da aslnda genlik almasnn tanmn genilettiimizde ok farkl yaplarn genlere ynelik almalarda bulunduu gzlenmektedir. Genlere yurt ve benzeri hizmetler ulatran dinsel cemaatlerden, genlere ynelik siyasal ierikli rgtlenmeler iinde olan lk Ocaklarndan, Alperen Ocaklarna farkl kurumlar- her ne kadar genlik almas jargonunu kullanmasalar dagenlik alan iinde faaliyet gstermektedirler. Sivil toplum alannn- iinde genlik alan da olmak zere- ne kadar heterojen bir alan oluturduu yaplan odak grup toplantlarnda alt izilen konulardan bir tanesi olmutur. Odak grup toplantlarna katlan genler, toplumda sivil toplum rgt deyince tam bir netlik olamadn ve de yzde olarak bakldnda en byk orann hemehrilik dernekleri, cami yaptrma dernekleri gibi derneklerin ba ektiini belirtmektedirler. rnein, Samsunda yaptmz ilk odak grup toplantsna katlan erkek katlmclardan bir tanesi bir dev iin STKlar hakknda istatistik bilgi edinmesini ve sivil toplum alannn ne kadar heterojen bir kitle olduunu anlamasn u kelimelerle anlatmaktadr:
-Bir ey syliycem. Lise dneminde retmenin verdii bir dev zerine ben bir STKya gidip bir rportaj yaptm. [] Orda u eyi ok merak ediyordum mesela. Memleketimde olan STKlarn %90n memleket denmi olduunu grdm. Burada da ayn ekilde sadece orda deil, Samsun iinde de ayn. Bilmiyorum aratrmadm ama bu lke genelinde sanrm byle bir sorun var. Memleket dernekleri ya da yardmlama dernekleri gibi dernekler herhalde kahvehane tarz dernekler olmu. Dolaysyla insanlarn bu konuda da bir sknts var. Dernek evet, rgt ama ne
1

Trkiyede genlik almas zerine ayrntl bir analiz iin bkz. Nemutlu (2008a), (2008b).

yapyor? te orda gidip okey oynuyorlar, tavla oynuyorlar, ay iiyorlar, muhabbet ediyorlar. Kraathane olmu artk yani. -Ama o zaten. -Geen sene ben bu konuyla ilgili yerel gazetede bir aratrma yapmtm. Samsunda binlerce dernek var. Bu derneklerin yars camii yaptrma ve yaatma dernei. Dier bir yars da gvercin severler ite horoz koturanlar dernei. -(glerek) Lale severler dernei. -Hah. Lale severler dernei tarznda. -Evet o benim ok dikkatimi ekmiti. O kadar fazla aslnda Samsunda dernek var ki Yani binlerce dernek var. te bir de Rumeli Gmenleri Dernei kurmal buraya. Byle bir sknt var. O yzden insanlara STK dendii zaman hep memleket derneklerini alglama gibi bir sknt var. Ee ne yapyorsun orda? Okey mi oynayacak diyebilir yani hi tanmayan bir insan. te sknt burada balyor. Onu anlatmakla balyor.[]

Bir yanda hemehrilik ve yardmlama dernekleri veya cami yaptrma derneklerinin hakim olduu bir yap gze arparken bir yandan da sivil toplum sosyetik bir kavram olarak, zellikle sosyetik kadnlarn vakit geirme mekan olarak alglanabilmektedir. Odak gruplara katlan genlerden bazlar bu algdan da rahatsz olduklarn belirtmilerdir. Adanada gerekletirilen ilk odak grup toplantsnda Ak- Memnu adl diziden yola karak gen bir kadn katlmcnn yapt analiz bu adan aklaycdr:
-Yanl olarak gryorum sznz kesiyorum ama orada [Ak- Memnu dizisi] da bir dernek ileme muhabbeti var belki karlamsnzdr orda da bir dernek geiyor. Dernek ar zengin dernek byle elinde sadece sosyetenin elinde olan bir ey gibi gsteriliyor ve o dizi ok fazla kii tarafndan izleniyor. -Aratrmac: Ak- Memnudan bahsediyorsun deil mi? -Hani benim orda en byle dikkatimi eken mesele oydu hani dernek olarak bir diyelim ki bir oluum ki dernee girileri de aile ii olarak yapmlar mesela. Hani ok itici bir konu, bence itici bir durum bilmiyorum dikkatinizi ekti mi hani.

Tm bu heterojenliin iin de bir de proje bazl olarak hareket eden, profesyonellii ne kartan, bu profesyonellik iinde de amatr ruhu gz ard eden ve kimi zaman da kendi karlar dorultusunda istismarlara da bavurabilen bir grubun varl eletirilmektedir. zmirdeki odak grup toplantlarndan ncsne katlan iki gen katlmc arasnda geen konuma bu konu hakknda aydnlatcdr:
[...] nk ben unu gryorum: rnein hibe alyor. Hibe Ya olay u. Toplumsal Ya olay u olmal hani, ben toplumsal bir fayda retmek iin u soruna ynelmek istiyorum. E bunun iin nce projemi yazaym ondan sonra hibe arayaymdan ziyade abi ite 15 binlik, 20 binlik ya da ite daha byk bir ey yapaym, 100 binlik, 150 bin dolarlk ite hibe alm, konusu da u uymu, hadi buna proje yazalm cebimize para girsin diye bu sefer projeci olmaya balyorsun. imdi bir kere bu eyde de var. Artk bu ite hani yalanm, yllanm deil, genlerde de maalesef yle bir konu var. Yani o ii yapmak iin yapyorsun. Aslnda sorun [] Az nce yine bahsettik. imdi mesela bu hibeler, Avrupa Birliinin zellikle genlik programlara yksek ite 10.000, 20.000 avrolar konusu. Buna benzer hibeler, ok fazla eyler var. Hani bunu

10

almak da ok zor deil. Proje yazyorsunuz taslaa gre. Ona gre gnderiyorsunuz, kabul ediliyor. Burada suistimal ok oluyor. Ve ben byle insanlar ok fazla grmeye baladm. Bu benim motivasyonumu dryor, bakalarnn da drebilir. nsanlar bir proje yaparken hani biz bu paray ey yapalm ite baka eyleri de fatura edelim, buradan bize para kalr. Bunu yapan ok ahit oldum, ok fazla var. Ve biz mesela bir ey yaparken 4-5 arkada, toplanp ite proje yapalm, onun faturasn her eyini tamamlayalm, cebimizde para kalmasn btn paramz katlmclarla harcayalm, Avrupal genlerle harcayalm derken, byle bir ey varken buna insan zlyor, motivasyonu dyor. Bu nasl nlenebilir bilmiyorum, suistimal var gerekten. Hani bu suistimal olunca, hep ayn insanlar proje yapp hep onlar katlnca, bu sefer baka insanlar dahil olamyor hani birok gencimiz var yurtd grmemi, bu tr etkinliklere katlmam.

Ayrca belirtmek gerekir ki, odak grup toplantlarmzda projelerle ve hibelerle olduka profesyonel olarak alan dernek ve kulplerde aktif olan genler bu yaplar ile irket yaps arasnda benzerlik kurmular, hatta sivil toplum kuruluunda irkette staj yaparak renilenden daha fazla ey renildiini savunanlar olmutur. Tm bu farkl sivil toplum tanmlamalarna bir de sivil toplum alannda olduka yaygn olan bir baka snflandrmay hizmet odakl sivil toplum kurumlaryla savunuculuk yapanlar snflandrmasn da eklemek mmkndr. Odak grup toplantlar bu iki farkl sivil toplum kurulular arasnda farkllklar olabildiini, hedeflerde ve vizyonda farkllklar olabildiini ve hatta baz zamanlar belirli gerilimler oluabildiini gstermitir. Hizmet veren rgtlenmelerin iinde olan genler kendilerinin somut zmlerle geldiklerini ve zmn bir paras olduklarn belirtir ve savunuculuk yapanlar sadece konuup zm retmemekle sularken, savunuculuk yapanlar ise hizmet odakl rgtlenmeleri kkl zm bulmamakla sulayabilmektedir. Tm bu heterojenlie ramen, genlik alannn belirli kesimlere kapal olduunun da altn izmek gerekir. Genlik alan ya da genlik rgtlenmeleri alan genelde orta snf arlkl, renci kitlesinden (zellikle niversite rencisi) oluan bir alan olarak karmza kmaktadr ki etkin bir genlik politikasnn ilk bata bu konu zerinde durmas nemli gzkmektedir. En son olarak belirtmek gerekir ki, genlik alan zerine yaplan tm bu gzlemler Trkiyedeki sivil alann tmne de genellenebilecek niteliktedir. Bu aratrma her ne kadar genlik alan zerine odaklansa da hi kukusuz Trkiyedeki sivil toplum zerine de nemli bilgiler sunmaktadr ve de genleri toplumdan ayr bir kategori olarak almak

11

yerine onlar yaadklar toplumun bir paras olan kategorilerden bir tanesi olarak almak daha yerinde olacaktr. 2)Genlik rgtlenmeleri: nasl bir yap, nasl bir rgtlenme ne tarz bir strateji? Bu aratrma kapsamnda 7 farkl ilde yaplan 20 farkl odak grup toplants, genlik rgtlenmeleri zerine net zm nerileriyle gelmenin ne kadar zor olduunu, konunun (tpk tm sosyal olgular gibi) son derece karmak ve etrefilli olduunu gstermitir. Odak grup toplantlar esnasnda en ok zerinde durulan noktalardan yola karak yaanlan deneyimleri aktararak Trkiyede rgtlenme konusunun genlik boyutuna k tutulmaya allacaktr. a)Genlik zaten maduriyet ieren bir durum iken genlik rgtlenmelerinin zorluklar Genlik rgtlenmeleriyle ilgili olarak ilk sylenilmesi gereken ey, yetikin-merkezli bir toplumda, genliin geici bir devre, henz yetikin olmam bir kitle olarak algland ve rekabet ortam iinde genliin bir snav evresi (Dubet, 2004) haline geldii gnmzde genlik rgtlenmesi denilen ey bal bana zor ve sorunlu bir konudur. Bu konuya Ankarada gerekletirdiimiz ilk odak grup toplantsna katlan niversite rencisi gen bir kadn katlmc, kendi rencilik ve renci rgtlenmesi deneyimi zerinden verdii ayrntl rneklerle aklk getirmitir:
Yani ben yle balayaym. ya ey bi durum var zaten rencilik bal bana bir dezavantaj bir maduriyet ieren birey.2 Bir yandan gelirin yok, bir yandan ite yeni bi niversiteye gidiyorsun, belki baka bir ehirde bir hayat kurman gerekiyor. Hem bunu maddi olarak finanse etmek zorundasn hem ite kalacak yerin, bir yandan ders sorumluluklarn var. te alma ortamna ihtiyacn var, bir yandan ite ailenden kopup hem toplumsallatn hem bireyselliini kazandn bir dnemdir. Bir yandan da hibireysin hani bir kimliin yok seni adam yerine koyan bir bak as yok. Hani bunlarla birlikte hani bir de rgtlenme bir de toplulua girip hani kendini ifade etmek derdin ya da bir duyarlln giderme adna bir yerde kendini ifade etmeye altnda sorunlar katlanyor. Yani zaten hali hazrda insanlar kendini ifade etme ans bulamyorken kendini ifade etmek adna bi yerlere girmeye altnda da seni bir yerlerden ektirenler var ite hani. te yurtta kalyosan barnmaya ynelik sorunlarn var, yurda giri k saatlerinden bilmem neye kadar bir ok sorun var. te ders zorunluluun var, bir yandan mezun olmak zorundasn bir yandan iyi bir diplomayla mezun olmak zorundasn ite o diplomayla meslek kazanacaksn
2

Tm metin boyunca yaplan vurgular yazara aittir.

12

dolaysyla ders sorumluluklarn var. Bir yandan ite gnll olmak maddi de maddi anlamda da gnlle getirdii oranda zaten hani senin gelirin yokken bir de bunlar ekleniyor ve hani kendini ifade etmek adna girecein ortam zaten senin kazanarak alman gereken de bi ortam, yani kimse sana al sana burda mekan verdik gel kendini ifade et, ite etkinlik mi yapmak istiyosun kardeim istediin etkinlii yap biz seni destekleriz demiyor.

Genler asndan genlik dnemi zaten pek ok maduriyet ve kendini ispat etmeye ynelik bir sava haline dnmken kendini ifade etme ya da dncelerini ifade etme ya da sosyalleme iin herhangi bir rgtlenme iine girmek kimi zaman bir lks olarak alglanabilmektedir. Sistem daha ok genlerin katlmas yerine katlmamas zerine kurulmu olduundan genlerin rgtlenmeleri asndan olduka nemli sorunlar var gibi gzkmektedir. Bu rgtlenme zorluklar her kitle iin var olsa da yetikin merkezli toplumda rgtlenme konusu genler iin daha da zorlamaktadr. Gerek mekan bulma gerek ise finansal bakmdan en avantajl grup olacaklarn tahmin edeceimiz renci kulplerinde aktif olan genler dahi kurulu aamasnda ekilen zorluklar, brokratik ilemlerin bezdirici bir unsur olmas, yaplan etkinlikler iin finansman bulma zorluu gibi konulara yaptmz odak grup toplantlarnda sk sk deinmilerdir. Bu rgtlenmeyi kolaylatrmak yerine zorlatran unsurlarn/ sorunlarn yannda genlik rgtlenmelerinin zerklikle ilgili sorunlar da vardr. Genler, henz yetikin olmam bir kitle olarak bir bakma eksik bireyler olarak alglandndan, onlarn yetikin olana dek devaml gzetim altnda tutulmas, yol gsterilmesi ve eitilmesi ama zgr braklmamas gerektii dncesini beraberinde getirdiinden genlik rgtlenmeleri zerklik konusunda nemli sorunlar yaadklarn ve genlerin ve genlik rgtlenmelerinin zne deil nesne olarak grldkleri gzlemlenmitir. Belirtmek gerekir ki, genlerin zne mi yoksa nesne olarak m grld tartmas zellikle genlik politikalar asndan nemli bir yer tutmaktadr. Y. Kurtaran, G. Nemutlu ve N. Yentrk (2008: 10), Genler Hakknda, Genlik in, Genlerle adl giri makalelerinde nasl bir genlik politikas sorusunu sorarken, gencin nesne deil, zne olmas konusunu vurgulamlardr.3 .

Ayrca Trkiyede tarihsel olarak genlerin nesne ve znelik serveninin ayrntl bir analizi iin baknz, Neyzi (2001).

13

Ankarada gerekletirilen odak grup toplantlarndan ilkine katlan bir gen kadn katlmc, genlere bir yandan yneticiler tarafndan bir ey yapamaz bir kategori olarak yaklalrken dier yandan belirli taleplerle karlar dorultusunda hareket etmeye yneltilmeye alldn u szlerle aklamaktadr:
Bizim niversitemizde de var aslnda byle bir sorun. Ya hani algyla ilgili bir sorun var dedik ya aslnda bunun tam tersi durumlarda yaanabiliyor. Hani evet genler birey yapamaz, ite genlerin szn dinlemeyelim ite SKSler birey vermesin hani siz yaparsanz bakas da yapar filan modunda. Hani bunun tersi yaanan durum da var. O da yle: hani bize diyolar ki ite unu yapn bunu yapn. Hani bizim her istediimiz veriliyor SKS tarafndan ok fazla destekleniyor ama bu gen olduumuz iin deil ya da ite bizim yaptklarmzn nemli olduu iin hani bizi destekliyolar nk niversitenin byle bir reklama ihtiyac var yani bir yerde. Hani evet genler destekleniyor bir yerde yleler bir ok yerde burdan baktnda genler destekleniyomu gibi grnyor ama orda genler nemli olduu iin deil ya da genlerin yaptklar nemli olduu iin deil hani bize ok fazla emrivaki gelebiyor. Bir anda ite zel etkinlik rnekleri veriliyor nmze hani bunlardan yapar msnz filan gibi hani bizim belli bir yerde tabiiki bi tavrmz var hani hayr ite bu ekilde sylerseniz ite bu ekilde gelirse bize istekler biz bunu gerekletiremeyiz, sonuta bizim kendi iimizde aldmz kararlar fikirler bunlar zerinden gideriz filan gibi ilerliyoruz ama alg ite genleri altralm onlarn ok gzel yapt etkinlikler var biz bunlar kullanalm bu sayede de belki kendi reklammz yapm oluruz yada ite bakn bizim niversitemizdeki genler de bunlar yapyor birilerine gsterip bunun zerinden prim yapyor. Hani bu maksatlada genleri destekleyen alanlar var..

zellikle siyasal partiler gibi geleneksel siyaset kurumlarnda (Caymaz, 2008; Ylmaz, 2009) ve de yerel ynetimlerde rnein belediyelerde genlerin nesneletirilmesinden odak grup toplantlarmza katlan genler tarafndan sk sk yaknlmtr. stelik sadece bu kurumlarda deil ayn zamanda niversite ynetimi tarafndan da rencilere nesne yaklamyla yaklalabilmektedir. rnein, Samsunda gerekletirilen ikinci odak grup toplantsnda dile getirilenler genlerin niversiteler veya belediyeler gibi kurumlar tarafndan gerekten deer verilmeyen, nesne olarak grldklerini hissettiklerini aklar niteliktedir:
-Ben bir ey daha dile getirebilir miyim bu problemle ilgili. Bir de niversiteler bence birincisi kulpleri ok fazla nemsemiyorlar. Ama niversite sayfasnda o kulplerin tantm ile ilgili aal eyleri yapmaya geldikleri zaman o fotoraflar gstermek ok holarna gidiyor. u resmen,siz evet yapn, edin ama bize dokunmayn. te para da istemeyin bizden. -Ama byle sryor yani bu. -Hah ite bu var. nemsenmemek yani, niversite kulplerinin nemseniyormu gibi sitelerde gsterip, aslnda hi de destek alamamas da bence en byk sorunlardan bir tanesi. Bu ayryetten unu da dile getirmek istiyorum. Yanl anlamayn. Genlik meclisi iin de ayn durum geerli. Belediyede mesela herhangi bir alma olduu zaman evet genlik meclisi de katld buna. Genlik meclisi de genleri burada var deniyor. Ama herhangi bir proje yapld zaman ya da destek istenildii zaman biz belki kendi cebimizden deyip daha sonra ite zar zor koullarda almaya alyoruz. Burda da ayn evet bizim genlik meclisimiz var. Evet reklammz yapn.

14

aln, biz buradayz ama bir ey istemeye geldii zaman ah biraz daha durun, bekleyin, u gn bekleyine getiriyorlar. O yzden kulplerle biraz belediyeleri bu ynde ey yapyorum ben. Kurumsal yerler olduklar iin bunun byk bir sorun olduunu dnyorum ben. nemsemiyorlar,sadece reklam...

En son olarak belirtmek gerekir ki, genlerin rgtlenmesi ve istekleri dorultusunda etkinlikler yapabilmeleri nndeki nemli engellerden bir tanesi finansman sorunudur. Diyarbakrda yaptmz ikinci odak grup toplantsnn katlmclarndan niversite kulplerinde yneticilik de olmak zere uzun bir gemii olan gen erkek bir katlmc finansman bulmann zor ve meakkatli bir sre olduunu u szlerle anlatmaktadr:
Reklam aldm, valilikten aldm, belediyelerden aldm, Ticaret Odasndan aldm, hatta bizim rektrden bile aldm. [] Ama alncaya kadar onu ben bilirim, bir de bizim [] [arkadann ismini veriyor] bilir. Uramak gerektiine inanyorum. u an kulp bakanlar burada. Biraz da lafm onlaradr. Kapdan kovulduum olmutur. u oldu, bu oldu. O kapdan kovuldum, araba kapsnda durdum. Oradan kovuldum, ev kapsnda durdum. Eninde sonunda istediimi aldm. u an hangi kuruma gittiysem oturup ay iiyoruz. Vali ile bile sohbet ediyorum. Bunun da almakla ilgili olduuna inanyorum.

Etkinlikler iin finansman bulmakta zorluk ekilirken genelde genlik alannda aktif olan genlerin kendi katlmlarn salarken kendi ceplerinden para demesi gerekmektedir. Bu durum genlerin kendilerini iinde aktif olduklar STKlar tarafndan smrldkleri hissiyatn da beraberinde getirebiliyor. zmirde nc odak grup toplantmza katlan, farkl genlik oluumlarnda aktif olan gen bir kadn katlmcnn bu konuda syledikleri bu hissiyat anlamak asndan nem tayor:
Yani u oluyor ben ite biraz nce onu syledim. Ya bugne kadar dediim telefon faturalarn biriktirseydim imdiye kadar ok ey yapardm. Mesela kalkp istediim herhangi bir hayalimi gerekletirebilirdim. Ama ey gibi, hani gnllym smrlyorum yani moduna giriyor. nk bir i yaparken ya hani bu derneklerin de, yani dernek olmasna da gerek yok, kimle alyorsak aslnda onlarn da byle bir sorumluluk gtmesi gerektiini dnyorum. Sonuta gen insanlar geliyorlar, bir motivasyonla geliyorlar. Hani bazen u oluyor, ne kadar giderse gider. Hani mterinin, mteri belki de doru deil ama o gnllnn uzun vadeli srdrlebilir bir iliki kurulmasndan ziyade belki de ite ksa vadeli gelsin gelsin gitsin, hani nemli deil onu kaybetmek. Yani ite onu diyorum. Yani ite rnein tekvando festivaline 3000 adam lazm. O 3000 tane adamn hangi 3000 tane adam olduu ya da o 3000 saysna, 3000 aslnda 3000 iyidir hani, o orada kalabilir. Ama 9000e karaym ve onlar yle daha etkin ve onlar iin de yle faydal alaym dncesinden ziyade ey var, ya ite olsun gelsin, ben bunu yayorum, ok para harcyoruz yani gnllyken bile inanlmaz derecede. Ve hayatmzda bu sefer ey, bunun frsat maliyetini dnmek zorunda kalyorsun. Ben unu biliyorum, gnll olarak mesela bir eitim vermeye gitmek iin arlyorsunuz. Ama mesela gidemediimi biliyorum. Halbuki gitmeye niyetliyim ama kar tarafn da mesela unu yapmas lazm o eitimi almak istiyorsa. Hadi o da bir ey koyacak, benim yol param deyecek mesela. Bunu bile yapmyoruz. nk ey var gene burada. Ha ne de olsa geliyor. Ya halbuki bunun bana maa olarak bir ey dnmyorsan bile bunun deerini bilmen gerekiyor. Ha, evet o emein de bir karlnn olmas gerekiyor.

15

Ayrca katlmn genlere maddi bir yk getiriyor olmas pek tabii ki kim katlyor sorusuna genelde katlanlarn orta snf olduu vurgusunu da beraberinde getiriyor ve genlik sivil alan daha ok orta snf genlerin aktif olarak katld bir alan olarak karmza kyor. Tabii btn bu konulara bir de genlerin ailelerinin, genlerin rgtlenmelerine kukuyla bakmalar, genlerin maddi kazan salamadklar bu alanda neden zaman harcadklarn anlamamalarn, genlerin ailelerine maddi olarak bal olduklar durumlarda ailenin de genlerin katlm konusunda bir engel oluturabilmesini de eklemek gerekir. Samsunda gerekletirilen ilk odak grup toplants katlmclarndan erkek bir niversite rencisinin syledikleri ailelerin rgtlenme, rgt deyince konuya nasl korkuyla yaklatklarn aklamaktadr:
yle bir sknt grdm ben akas. 12 Eyll 1980i yaam ebeveynler ocuklarn niversiteye giderken Aman olum bir yere katlma. Aman olum dersine al gibi bir telkinde bulunarak ocuunu gnderdii iin burada ocuk burada geldii zaman zaten asosyal olan, olmu bir genlik ayn zamanda, apolitik olursa dolaysyla burada bir eye katlmakta son derece zayf, ekingen ve ite tanmad iin, ayn zamanda anne babasnn telkiniyle de gelmi olduu iin aman onu yapma, bunu yapma dolaysyla bir ekingenlik oluyor. Bu noktada benim grdm skntlardan bir tanesi bu yani. O dnemi yaam ebeveynlerin ocuklarna devaml aman olum gitme. rgt denince akla bu ocukta byle bir ey. Birinci snftaki ocua bir bakn rgt deyince bir sknt var. Yani anlyorsun gznden.bir korku var.rgt dediin zaman onun illaki yasa d olmas gerekmiyo.ite bu noktada bir sknt grdm akas.sanrm en byk sknt ordan,evden gelirken ocuk bir yere kmamsa,ocuk asosyalse bu noktada bir sknt yayor.bunu krmak gerekiyor sanrm.

Benzer ekilde zmirde gerekletirilen ilk odak grup toplantsnda iki gen kadn katlmcnn paylatklar genlerin rgtll ilk bata ailelerine anlatmakta zorunda kaldklarn ve eer onlarn desteklerini alamazlarsa katlmlarnn zorlatn aka gstermektedir:
-nk genler bu konularda kendilerini ok yalnz hissediyorlar. Aileniz sizi desteklemiyorsa, sonuta ailenizden destek alyorsanz, grmeye gitmek iin o yol parasn ailen sana veriyorsa ama ailen senin gitmeni istemiyorsa sonuta gene gidemiyorsunuz o paray vermedii iin. Aile daha nceden bir bilince sahip deilse gnlllk ilerinde olmanz ok zor oluyor. Devlet sizi desteklemiyorsa o ayr bir zorluk oluyor. Okul zaten desteklemiyorsa o apayr bir sorun oluyor. O yzden genler ok gsz kalyor gnlllerin ounluunu kapsamalarna ramen. [] -Belki de bu noktada hani rgtlenme bilincinin verilmemesi ve de ayrca toplum tarafndan rgtlenmenin her zaman ey olarak grlmesi... Ben eyi hatrlyorum, annemin hani sa-sol

16

aman yavrum sakn girme bunlara, hani rgtlenme.. Sanki hani genlerin bir araya gelmesi onlara gre kt bir ey ve genlerin enerjisinden hani bunlar kutuplamaya yol aacak, hani rgtlenmeyin. Kendi banza daln, geleceinizi dnn. Ksa yoldan para kazanma yolunu bulun. Bu yzden sivil toplumlarn bir yn hep eksik kalyor belki de.

Bu anlatlanlara parallel olarak Samsunda gerekletirdiimiz nc odak grup toplantsnn katlmclarndan bir gen erkek niversite rencisi katlmc, ailesinden madem para da almyorsun niye bo ilerle urayorsun dediini anlatrken, doktor olan abisinin dahi kendisini anlamakta zorluk ektiini ve nce kendisini kurtarmasn, ardndan dnyay kurtarmaya almasn salk verdiini anlatmtr:
Daha sonra abim Trabzonda greve balad. Doktor kendisi. Trabzona ayana gittiimde byle karlkl daha scak bir ekilde konuma olana bulabildik. Ya dedi ite o gurup mudur vakf mdr falan eklinde sordu. Bilgisayar falan da vard ite. Anlattm ite scak bakt. Scak karlad. Aferin ama dedi, ama fazla da abartma dedi. Hani sen git okulunu bitir. Okulunu bitirdikten sonra daha rahat bir ekilde bir eyler yapabilirsin dedi. imdi dedi sen nce kendi hayatn kurtar. Ondan sonra dnyay kurtar.

b)rgtlenme yapsn oluturmak hakknda (nasl bir hiyerari, nasl bir i blm, vb.) rgtlenme konusu deyince rgtlenme yaps zerine olduka tartma olduu gzlemlenmekte ve bu konuya genlerin olduka kafa yorduu grlmektedir. Genlik alannda aktif olan genlerle yaptmz odak grup toplantlarnda bir yandan rgt ii hiyerari gibi konulara eletirel yaklalrken dier yandan i yapmak, bir eyler ortaya karmak iin bir i blmnn yaplmas gerektii ve belirli bir hiyerarinin ilerin yrmesi iin gerektii konusu ortaya atlmtr. ncelikle sylemek gerekir ki, genler zaten hali hazrda g ilikilerinin olduu, hiyerarinin olduu ve brokrasinin arlnn hissedildii bir ortamda yaamaktadrlar. Odak toplantlarmza katlan genlerin byk ounluunun niversite rencileri olduklar dnlrse, bu genler zaten olduka hiyerarik bir kurum olan niversitenin bir parasdrlar ve Samsunda gerekletirilen ilk odak grup toplantsnda erkek bir niversite rencisinin de belirttii gibi bu hiyerarik sistemin en altnda renciler yer almaktadrlar ve de bu sistem iinde sindirilmektedirler:

17

Mesela niversite ierisinde renciler sindiriliyorlar bir ekilde ki bunu en ok yapan benim kendi dncem hocalar. Bir ekilde bir sistem var onlarda ban bence rektrlk ekiyor. Ordan dekanlklara dalyor, ordan blm bakanlklarna sonra akademisyenlere en son renciye ulaan taraf bu dngde hocalar kral. Ama hocalardan da kral var. Hocann kralndan da kral var. Birbirlerinden korkuyorlar ama sindirilmeye allan hep renci oluyor.

Genlerin sindirildiklerini hissettikleri bu hiyerarik kurumlarda kendilerini ifade etmekte, g ilikisi iinde kendilerine bir konum elde etmekte zorlandklar ve de brokrasinin arlndan ou zaman etkinlikler yapmakta zorlandklar odak grup toplantlarnda en ok vurgulanan konular arasnda yer almaktadr. Bu adan Toplum Gnllleri Vakf tarafndan yaplan niversite Genliinin htiyalar Aratrmasnn (2009) niversite, renci merkezli deil ve ynetim genlikten ok uzak, genlik hibir konuda sz sahibi deil bulgular niversitenin hiyerarik bir kurum olmasyla beraber okunduklarnda rencilerin hissiyatnn anlalmasnda nem tamaktadr. Brokrasinin arln bir nebze olsun azaltmak iin rnein zmir odak grup toplantsnn ikincisine katlan gen kadn bir niversite rencisi neri olarak teknolojinin (zellikle internetin) daha etkin kullanlabileceini belirtmiti:
imdi tabii Trkiyede en yava ileyen sistem brokrasi ve biz hani renciler olarak da sevmiyoruz. Belki ya gerei, belki baka bir ey gerei. Yani bir ey yapmak istiyoruz, SKSye dileke, u, bu. Bunlar ok yani bizim uramak istemediimiz ve uranca da dedii gibi bir ayda cevap gelmiyor, falan filan yani. Ama bir internet veri taban oluturulsa belki btn niversitelerin ve bir gzel bir muhatab olsa bunun karsnda, belki iki kii oturtulsa, bilmiyorum yani. Ve biz, en ok interneti kullanyoruz biz sonu olarak. Herkesin mesai saati iinde vakti olup da SKSye gideceiz de unlarla bunlarla uramaktansa en azndan internet zerinden ilemlerimizi halledebileceimiz gzel bir veritaban oluturulsa renciler daha rahat iletiim kurabilirler ve eitli skntlarla uramak yerine aktivitelerine ve yapmak istediklerine ynelebilirler diye dnyorum.

Gndelik hayatlarnda hiyerariyi ve brokrasiyi ar bir ekilde yaayan genler, kendisinin bir paras olduklar rgtlenmeleri ve genlik alanndaki hiyerarik rgtlenmeleri de ar bir ekilde eletirmektedirler. Burada belirtmek gerekir ki, dikey hiyerariye getirilen bu eletiri ve neri olarak yatay hiyerarik rgtlenmeler olmas fikri nceki bir aratrmada stanbulda farkl dernek ve inisiyatiflerde aktif olan genlerle yaplan odak grup toplantlarnda da vurgulanmt (Lksl, 2009b). Bu konuda zmir odak grup toplantlarnn ncsnn katlmclarndan genlik alannda uzun bir sreden beri aktif olan gen kadn bir katlmcnn syledikleri olduka nemlidir:

18

Bir de ey ya ben birazck da hiyerari konusuna taklyorum. nk ey var, yani imdi birok sivil toplum kurulular, bu biraz emsiye rgtlerde biraz daha deiiyor ama birok sivil toplum kuruluunda da bir hiyerari olay var ki maalesef yklmyor. Yani undan kaynaklanyor. Bu aslnda siyasette de byle, hani ben geliyorum orada yllarca oturup kk salacam. Ya da hani babakan olarak leceim, mezar tama o sfat kaznacak gibi. Yani bu genlikte de var. Halbuki deiimden ve deierek gelimekten bahsetmek daha uygun olurken ben hiyerari gryorum. Bu da ey yapyor, ya yeni insanlarn srece dahil olmas konusunda sknt yaratyor nk her eyi ben biliyorum diyen bir insann yannda ya da sizinle bilgiyi paylamayan bir insann yannda maalesef ki kendinizi gvende hissedemiyorsunuz ve motivasyonunuz kayboluyor. Ya ben zaten hibir ey bilmiyorum ya da ben zaten bu ii baaramam, kendine insann gveni krlyor. Halbuki hani bu alanda da yllarn biraz vermi hani rtbelenmi, kdemlenmi insanlarn birazck daha ey olmas gerekiyor kendi almalarmzdan yola karak syleyeyim, paylamc olmas noktasnda sknt olduunu gryorum. Ve ey var, yani bu renci kulplerinde de byle, birok dernekte de byle, neredeyse bir zel devlet dairesinde ya da zel sektrde byk apl bir firmann ierisinde olan hiyerariden daha fazlas burada var. Yani onu da gryorum. Hem ok demokratik deiller hem yatay hiyerarinin daha etkin bir ekilde uygulanmas gerekiyor ki ite gene dediim gibi bireyler birbirleriyle mcadele ve rekabet ierisinde olursa bu zaten ilerleyemez diye dnyorum.

Lider ve liderin evresinde oluan gruplar, grup iindeki sk balar grubun darsnda kalan kiiler tarafndan iine girilmesi zor, kendi iine kapal bir grnm yaratabilmektedir. Bu nokta da genler katlmyor deniliyor siz buna katlyor musunuz? sorusuna verilen yantlar arasnda yer ald ve genlerin katlmn salamak iin kapal deil darya daha ak rgtlenmelerin neminin alt izilmektedir. stanbulda farkl dernek ve STKlarn bir paras olan genlerle yaptmz odak grupta iki katlmc arasnda geen konuma konuyu zetler niteliktedir:
-Bu ekimserlik olay ya bir tr doru eyi mi anladm onu anlamaya alyorum ama.Uzun zamandr bir eyler yrten,almalar yrten gruplar istemeden yle bir korkutucu hali oluyor dardan herhangi bir insan iin.Hani bir okul kulbnn bile grsen,bir mzik kulb bile olsa bu,hani belli bir zamandr hadi 4 senedir o okulun rencisi olan bir tayfa bu ii gtrm zaten. -ine kapalym gibi duruyor. -Ha zaten bir yaanmlklar var bir ekip olmu haldeler ve herhangi bir insan ona mzik ok cazip geliyor olsa bile hani sadece bu o sosyal evrenin iine girmek,nasl giricem nasl tancam hali ok etkileyici hani yaplan btn almalarda,bizim kampanyalarda falan da.nk ok kolay bir ey deil hani herkes ne kanlar genelde yrtk tipler oluyor,ok giriken olabiliyorsun,ok yrtk olabiliyorsun,kendine gvenli olabiliyorsun ama yani genelde her insann sahip olduu o yeni bir evrede syleyecein her eyi tarta tarta gidiyorsun zaten ve apayr ve zaten belli bir,birbirini tanyan insanlarn arasna dyorsun ve yepyeni bir insansn.Karlkl korkutucu bir ey bir de. Yani hani yeni gelen birine kar nasl davranacan o ekip asndan da bir snav aslnda. Hani onu sahiplenmek,onun iin bir paras edip etmemek bu o ilk tanma anlarna bal eyler. Ve burada ne kadar derdini iyi anlatabiliyorsan o kadar iyi insanlar ekebiliyorsun zaten. -Konuabilsek bir de o gerisi geliyor da yava yava. Konuma ksm zor oluyor yani.

Hiyeraiyi ve liderin egemenliini dile getiren ve eletiren bu sylemlerin ve izlenimlerin yannda, i yapmak iin bir liderin varlnn, hiyerari ve i blmnn varlnn da 19

nemi izen, i blm ve hiyerari olmad takdirde i yapmakta ve etkin almakta zorluklar ekildiini birinci sylemle elikili bir ekilde ya da ayn sorunun ikinci yz olarak baz katlmclar tarafndan belirtilmitir. Bylece ideal ile pratik arasndaki uyumsuzluklar ve ideal ileyen bir sistemin oluturulmasnn zorluunun alt izilmitir. Bu konuyu aydnlatmas iin zmirde yaplan nc odak grup toplantsna katlan gen kadn katlmcnn szlerine kulak vermek faydal olacaktr:
Bir yandan da Trk toplumu olarak hani hep yle bir yarg vardr ya biraz eydir, bir nder ksn bizi toparlasn, biraz da dizilmeye muhta gibi anlay vardr, aratrmalar bunu gsteriyor tam bilmiyorum ama, evet bir ekilde motive edilmesi gerekiyor toplumun. Hani o noktada biraz hiyerariye gerek var. nk insanlar, genler hani ciddi anlamda sorunlu bir toplumsal sre var zaten lkede. Dolaysyla zgven eksiklii olarak yetiiyorlar. Hani birou zgven eksikliiyle yetiiyor. Dolaysyla bir eyler yapmaya altnda bile biraz byle organize edilmeye, ite motive edilmeye ve hani liderlere ihtiya duyuyorlar sen unu yap! gibisinden. Hani demek deil ki ok kat bir liderlik ya da paylamc olmayan bir durum. Ama hani bazen o bu noktada ii renene kadar belki de ya da ite ynlendirmeye ihtiyalar olabiliyor. Bir de takdir ediliyorsa, yapld eyler yani inisiyatif alabiliyorsa, bir eyler yapabiliyorsa bu noktada da hani konutuklarmzdan ey de kyor, giriimci olmayan bir genlik sz konusu. Hani inisiyatif almayan, giriimcilie yneltilmeyen bir genlik var. Ama bundan zaten hani az buuk bir eyler, inisiyatif alabiliyorsa ya da ite buna tevik ediliyorsa ve bu yaptklar takdir ediliyorsa bir kurumda evet o zaman hani yle bir kurum daha makbul mu denir hani.

Benzer ekilde Samsunda gerekletirilen ikinci odak grup toplantsnda da iblmne ve bir sistemin oluturulmasnn gereklilii iki katlmc tarafndan zellikle belirtilmitir:
-Affedersin,yle bir durum var. Bir kiinin beyniyle guruplar hareket etmeyi ok seviyor. Evet u arkadamz bu alanda bir fikir sylesin de biz de arkasndan gidelim. Ama aslnda ben kendi adma unu istiyorum. Kendi karlatm gurupta da bana bir fikirle ya da bizim oluturacamz gurup fikriyle, yani herkesin para para oluturaca bir dnceyle yeniden yaplandralm. Bunu ite bulamyoruz. Yeni bir proje fikrini bir kiiden deil de be kiinin toparlanp, ortaya karmasnn noktasn bulamyoruz. Temeldeki bakan,lider ya da ona ne sfat veriyorsanz o kiinin adm atmasnn beklenildii iin de gruplar enerjilerini oluturamyorlar diye dnyorum. -te o noktada sisteme de i blmne gitmek gerekiyor. Hani sen az nce dedin ya bizde hiyerari yoktu diye. 30 kiilik bir yerde belki de hiyerariye gerek yok ama sisteme gerek var. Yani ne olursa olsun bir sistem yani normalde dnrsek sistemi hayr istemiyoruz. Ama i ve yetkide dzeni salamak iin buna mecbur kalyorsun yani. Onu da bir noktada reel i blm yaplrsa ya da sen gitmediin zaman senin bir yardmcn, ufak bir ynetim kurulun [] -Ben akas sizin o ast st ilikisine katlyorum. Evet ok daha gzel oluyor. Ama u var. Bizler zaten 18 yan amz. Oto-kontrolmz elinde madem niversiteye gelmiiz ve bireyiz. Sonuta bir insann herhangi bir ey sylemesinden te sorumluluumuzu aldysak zaten onu yerine getirmeliyiz. Ben kar deilim ama ast-st ilikisinin de olmas gerektiine de ok aman aman da inanmyorum. []. Bu gn bunun farkna varp geldiysek demek ki bir projenin de kenarndan tutacaksak grevimizi biliyoruzdur demektir.

20

-Sen varrsn ama bakas bunu yapmaz. Neden [X]de4 birok proje yarm kalyor? - Tabi ya bu konuda haklsnz. Bunda ayn fikirdeyim sizinle. -nde eye balamtm getiimiz sene sokak tiyatrosu ad altnda bir proje gerekletirmek istemitik. Fakat neden olmad nk katlmnn dengesizliinden. nsanlar sana sz veriyorlar. Sen bu insanlarn szne gvenerek bir adm atmaya alyorsun. Fakat sen her gn onlar iin buraya geliyorsan,onlar da senin iin bir eyler yapmak zorundalar. Ben o adamlar iin buraya geliyorsam,onlar da gelecekler. Ama bir bakyorsun ki bei geliyor, gelmiyor. Sonra dier hafta bi o bei ierisinde bulunanlardan drd gelmiyor. Dier gelmeyenler geliyor. Yarm yamalak bir eyler oluyor. Yani tam anlamyla tam anlamyla bir btnlk salanmyor. Bir rgtlenme olmuyor. Herkesin sadece dilinde anlatabiliyormuyum yani evet yapalm,edelim ama...

Aslnda btn bu sylemler ideal ile pratiin nasl eliebildiini gstermesi asndan nemlidir. Bir taraftan genlik alannda aktif olan genler, paras olduklar yapnn iinde bakalarndan emir almay, ast-st ilikisini red etseler ve bunun dardan bakanlar asndan itici grndn belirtseler de i pratie dkldnde belirli bir hiyerari ve iblm olmadnda bir eyler yapmann zorluunun da alt izilmitir. Benzer ekilde niversitelerinde var olan brokrasiden ve sistemin arlndan yaknan genler, kurumlar kiilerin egemenliinden soyutlamak iin bir sistem oturtmann nemli olduunu yoksa o kii kurumdan ayrldktan sonra srekliliin kurulamadndan yaknmlardr. Adanada gerekletirilen ilk odak grup toplantsnda bir niversite kulb rnei zerinden sistemin oturtulmasnn nemi kendisi de bir dernein bakanl yapan bir gen kadn katlmc tarafndan u szlerle belirtilmitir:
[X]den bahsediyorum. Genleri ekebiliyorlard ama en byk problemleri u oldu: Bakan mezun oldu, kulp kt. nk imdi bakan tm rendiklerini kendisiyle beraber gtrd hani paylamclk olmad bildiini rendiini paylamadan gitti yada kendi karlar dorultusunda kulland bir yerde ite kendi istedii yne ynlendirmek iin onlardan yararland diyim. Benim en byk hani zm olarak nereceim ey sistem oturtmak.

Aslnda tm bu anlatlanlar rgtlenme denen eyin ne kadar etrefilli olduunu gstermektedir: bir yandan kiiler ve liderler zerine kurulu olmayan bir sistem oturtulmas istenirken, dier yandan bireyi ezmeyen, kendini ifade edebilmesine imkan tanyan bir sistematik ve iblm talep edilmektedir. Fransz sosyolog Franois Dubet (2002), okul, hastane gibi geleneksel kurumlarn k iinde olduklarn belirtirken, bireyi ezen bu kurumlara eletiri getirir ve kendilerini zgrce ifade edebilecekleri bir
4

Aratrma boyunca genlerin deneyimlerinden bahsettikleri dernek, kulp veya inisiyatiflerin isimleri, aratrmacnn amac bu kurumlar zerine odaklanmak olmad iin belirtilmemi, X ile gsterilmitir.

21

rgtlenme araynda herkesin sesinin kt ama ortak bir konuma ortamnn olamad iki farkl u arasnda gidip gelindiinden bahsetmekte ve yant beraberce hareket ederken kendin olabilmekte bulmakta ve mzikten rnek vermektedir. Geleneksel kurumlar solistlerin olmad, herkesin ayn btnn bir paras olarak alt senfoni orkestrasna benzetirken, yaadmz toplumlarda bireyin kendi mziini yapmak istediini, herkesin solist olmak istediini ama bunun da bir eit kakofoni oluturabildiini ve hatta bu kakofoniye karlk baz bireylerin semfoni orkestras mziine daha sk skya sarldklarn belirtmektedir. Dubetnin (2002: 400-401) zm olarak nerdii ise semfonik dzenle virtzn kendini gerekletirmesi arasndaki bir orta yol, oda mziidir. Oda mziinde her enstrmentalist kendini ifade ansn bulurken ayn zamanda ayn kolektifin de birer parasdr. Odak gruplarda grmeler yaptmz genlerin talepleri de bize Dubetnin bu almasn hatrlatr niteliktedir: bir yandan geleneksel kurumlarn bireyi ezen yapsndan ikayet edilirken dier yandan herkesin kendi bana buyruk olduu dzensiz, kakofonik ortamdan ve bu ortamda beraber bir eyler oluturmann zorluundan ikayet edilmektedir.

c)nsan kaynan oluturmak hakknda Genlik rgtlenmeleri asndan nemli konulardan bir tanesi de hem sreklilii salamak hem de etkinlii arttrmak asndan nemli olan insan kaynan oluturma ve dernek, inisiyatif, kulp veya merkezlerde genlerin katlmn salamak olarak grlmektedir. Bu konu da genlerin katlmayan genlere gre kendilerini farkl bir konuma yerletirdikleri (bu konuya zaten genler zerine olan blmde etraflca deinilecektir) ama dier yandan katlmayan genlere de ulama amacnn gdld grlmektedir. Bu konu, hizmet temelli dernek ve kurulular iin nemli olduu kadar savunuculuk yapan ve de dnce topluluklarnda aktif olan genler iin de nemli bir konu olarak gze arpmaktadr. zmirde gerekletirilen ikinci odak grup toplantsnn katlmclarndan daclk da iinde olmak zere farkl rgtlenmelerin iinde yer alan ama zellikle dnce topluluklar gibi fikir retmeyi ve de savunuculuk yapmay hedefleyen rgtlenmelerin 22

insan kaynan oluturma taktikleri zerine kafa yoran gen bir erkek katlmc taktiklerin eitlendirilmesi ve hedefe gre aralar belirlenmesi noktas zerinde durmaktadr:
u adan, nk insan aslnda emek verdii lde sahipleniyor ve ancak emek verdii lde mesela buradaki topluluun kendisini trnak iinde belki aktivist olarak gryor olmas, bizim iimizde arkadalarn kendini aktivist olarak gryor olmas aslnda emek vermesini, ne iin emek verdiini artk anlamas ve ona yabanclamamasyla alakal yani. niversitedeki bir adam, yani tamam atyorum benim niversitemde 500 kii ben dnce topluluunun yesiyim dese ne olur? Benim yaptm etkinlie 40 tane adam geliyorsa, kendisini birebir ilgilendiren mesela 40 tane adam geliyorsa bence bu durumu karlyor. Ben aksine, yani bizim temas etme aralarmzn kendisini ok ciddi ekilde arttrabiliriz. Yani atyorum imdi ben gene kendi bildiim bir alan olduu iin sylyorum, mesela daclk topluluunda herkese illa kn Ar yaptrmak zorunda deilsinizdir. Ne bileyim mesela? Siz bu adam mesela herkesi bu sylemle de toplamak zorunda deilsiniz. Siz insanlar gzel bir havada trekking yapmaya da ikna ederek mesela gtrebilirsiniz. Ya da ne bileyim mesela, dnce topluluu olarak illa YK kartl zerinden bir insan toplamazsn ya da sadece mesela siyasi bir bildiriyle insan toplamazsn. Ama mesela film izleterek ona belli aralar kazandrabilirsin. Ama her zaman arkasnda bence insan gelitirmek ve birlikte i yapmak, hani bir hedef koyup o hedefe binaen mesela aralar kullanmak bence bunun kendisi.

Bylece daha geni kitleleri ekmeye allrken aslnda ortak baz konularda buluulup o konu etrafnda ortak paylamlar yapma hedef alnmaktadr. Farkl kesimleri ortak paydalarda buluturabilmek allmakta iin de elden geldiince aktif kullanlan aralar da eitlendirilmeye rnein internetin kullanlmasnn nemi

anlatlmaktadr odak grup toplantlarnda. Her ne kadar odak grup toplantlarna katlan genler kendilerinin ok youn olarak interneti kullandklarn belirtseler de ilk ulalacak kiiye sadece interneti kullanarak ulamann zorluundan ve de scak temasn neminden zellikle bahsedilmitir. Bu adan web analizi iinde profesyonel olarak alan stanbulda gerekletirdiimiz ilk odak grup toplantsna katlan bir erkek katlmcnn syledikleri nem tamaktadr:
-Web analizi ii yapyorum ben. Kiiyi nasl ekeriz veya bizim bir kiiyi davet ettikten sonra o kii gelmi mi benim asl iim bu. Genelde sosyal siteler oluyor veya mikrobloglar ve sosyal siteler emaillerde forward dediimiz olay, hi beklemediim kiilerden beklemediim mailler. Veya mesela kii bir evde kalr ama tek bilgisayar olur. Biri kullanrken dier ikisi de yanndaysa eer her biri dierinin bir arkadandan haberdar oluyor, veya bir yazsndan veya katlaca bir eyden. Yani internette bu var. Mail gruplar, genelde mikro bloglar, bizim daha ok bilgi alabildiimiz etrafmzdaki insanlar,daha sonra facebook gibi bir olay var,herkes herkesin her eyin haberdar (Glmeler) Bizim daha ok kulaktan kulaa oluyor ama nk zaten herkes internette olduu iin yani etrafmdaki insanlar,bizim daha ok kulaktan kulaa oluyor. Aratrmac: Sen yine en iyi metodun kulaktan kulaa olduunu dnyorsun?

23

-nk, sana sorabileceim bir ey oluyor. Mesela Sokakta enlik Festivaline [internetten] davetiye attk, girip bakyor, ite oynuyorlarm, sokaktalarm,bir eyler yapyorlarm,ama byle deil de burada biz enlik yapyoruz,gnllye ihtiyacmz var diye anlattmda daha etkili olduunu dnyorum. Ama internet olay da tabi kanlmaz gerek. []Biz onu ltk,onun baars binde 8 bu arada,hi alakasz birine sizin bir [internet zerinden] davetiniz bin kiiden 8 kiiye faydal olabilmi.

Her ne kadar dernek, kulp, merkez ya da inisiyatifle ilk defa tanan bir kii iin scak temas internete gre daha anlaml olarak grlse de, grup ii iletiimin salanmas, grup ii entegrasyonun ve paylamann salanmas iin internetin aktif olarak kullanld internetin genlik rgtlenmeleri iin nemine aratrma boyunca tank olunmutur. stanbulda farkl genlik rgtlenmeleriyle yaplan nceki bir aratrma bulgular da bu konuyu desteklemektedir ve bu aratrmada internet sivil toplumda aktif olan genler tarafndan rgtlenmeler asndan kredilesi bir ey (Lksl, 2009b: 212 ) olarak tanmlanmtr. d)Farkl gruplarn bir araya geldii emsiye yaplar ve ejderhayla savarken ejderhaya dnmemek zerine stanbulda farkl dernek, platformlarda ve inisiyatiflerde aktif olan genlerle yaplan nceki bir aratrmada farkl gruplarn bir araya geldii ve empatinin kurulduu rgtlenmeler hayalinden bahsedilmitir (Lksl, 2009b). Bu aratrmann bulgularn teyit edercesine 7 farkl ilde yaptmz 20 odak grup toplantsnda da farkl gruplarn bir araya geldii platformlarn oluturulabilmesinin neminin alt izilmitir. Aslnda odak grup toplantlarna katlan genler farkl gruplardan genlerin bir araya geldii odak grup toplantlarn da bir bir araya gelme ve birbirlerinin yaptklarndan haberdar olma frsat olarak deerlendirme eiliminde olduklar gzlemlenmitir. Odak grup toplantlarna katlan genler, birbirlerinin iletiim bilgilerini alarak da olsa balantda kalmak, iletiimi devam ettirmek istemilerdir. Ayrca aratrmaclardan da ktlar hakknda kendilerini haberdar etmelerini hemen hemen tm odak gruplara katlan genler talep etmilerdir. Tm bunlar aslnda sivil toplum alannda benzer konulara ilgi duyan sivil toplum rgtlerinin birbirlerinden haberdar olmadklarn, aralarndaki iletiimin eksikliini de gzler nne sermektedir. 24

Bir yandan odak grup toplantlarna katlan genler karlkl iletiimin, farkl gruplarn bir araya gelmesinin nemini vurgularken, dier yandan renci kulpleri niversite ynetimlerinin ayn konu zerinde alan bir kulp varken dierinin almasn yasaklayan tutumunu da eletirmektedirler. Her ne kadar bu iki farkl gr birbiriyle tezat oluturuyormu gibi gzkse de aslnda talep edilenlerde bir btnlk vardr. Bir yandan kendini rahata ifade edilmesine imkan verilen, brokrasi veya farkl kurallarla boumadan, ynetimden bamsz bir ekilde kendi rgtlenmelerini oluturma talebi getirilirken, ayn zamanda bu rgtlenmelerin sadece kendi iine kapanmamas, baka gruplarla da iletiim ve empati iinde olunabilmesinin neminin alt izilmektedir. Yaplan odak gruplarda genlere yantlamas en zor gelen sorularn neriler ile ilgili sorular olduu gzlemlenmitir. Genler i rahatlyla nerilerde bulunamamaktadrlar. rnein, genler i rahatlyla niversitenin ya da valiliin ya da belediyelerin, vb. genlik rgtlenmelerine destek olmasn talep edememektedirler nk bu kurumlarn genleri arasallatracandan (mevcut durumda olduu gibi) ve genlik rgtlenmelerine bu kurumlardan ar bir mdahale olacandan ekinmektedirler. Benzer bir ekilde, bir yandan genlerin daha kk yalardan itibaren sivil toplumla tanmasnn neminden bahsedilirken dier yandan bu eitimin kim/ hangi kurum tarafndan ve nasl verilecei konusu kuku uyandrmaktadr. Eitimi verecek kurumun tamamiyle zerk, bamsz olmas gerektiinin alt izilirken, ierik konusunda da pheler dile getirilmektedir. Tm bunlar aslnda genlerin ya da genlik rgtlenmelerinin kafa karklklar olarak grlmemeli tam tersine uygulamalar, sre ve ierik zerine younlamann nemi hakknda yol gsterici olmaldr. Bu konuda Ankara Odak 2 toplantsna katlan bir gen kadn katlmcnn syledikleri sihirli denek misali herkese ve her duruma uyan sihirli formller peinde komay eletiren ve konuya aydnlk getirir niteliktedir:
Biraz nce konutuk ya acaba bizim elimize u anda ey verseler, hani sihirli denek denir ya, hani o sihirli denei verseler deseler ki bu kadar skntmz var ideal olan yaratabilir miyiz, oluturabilir miyiz? Bence oluturamayz, nk o kadar farkl ihtiyalar ve o kadar farkl istenen eyler var ki bugn bu grubun veya ideal olan, buradaki insanlarn veya sokaktan ardmz bir kimsenin de katld idealle oluan bir bakasnn ihtiyalarna veya dncelerine gre hi de ideal olduu dnlmeyen birey olabilir. Ancak bu durumla, mevcut durumla dier durum arasnda, bizim dndmz durum arasndaki fark iyiletirmelerle ideali, kafamzdaki ideali

25

oluturabiliriz ama sanrm bu da zaten sivil alanda olduumuzu dndmz yerlerde bile baaramyoruz.

Tm bu farkllklar ve birbirine tezat gibi gzken dnceler mitsizlik yaratmak yerine, sonuca deil de srece odaklanan, srecin ve ieriin neminin altn izen bir sistematik oluturulabilirse anlaml olacakm gibi gzkyor: En son olarak, farkl gruplarla iletiim halinde olmann ve de empati kurabilmenin, gruplarn kendi iine kapanmasn ve kart olduu bir eye dnmesini engelleyecei belirtilmektedir. Odak grup katlmclar pek ok rnekte zgrlk iin mcadele eden gruplarn kendi ilerine kapanarak, kendi g ilikilerini yarattklarn ve bakalarnn dertlerini umursamaz bir hal aldklarn ve zgrlkleri ldrdklerini ve en acs ise savatklar yapnn bir benzerini kendilerinin yarattklarndan bahsetmilerdir. Vanda gerekletirilen ikinci odak grup toplantsnda bir erkek katlmcnn ejderhayla savarken ejderhaya benzemek olarak tanmlad bu durum rgtlenmeler asndan nemli bir tehlike olarak nitelendirilmitir. 3)Genlik alannn bir paras olan genler zerine Genlik rgtlenmelerinden bahsederken de belirttiimiz gibi genlik, yetikin merkezli toplumlarda henz yetikin olmam, tam bir yurtta olarak grlmediinden ve de baml ve maduriyet ieren bir kategori olarak karmza ktndan genlik alannda aktif olan genlerden bahsederken ncelikle onlarn zor artlarda kendi zamanlarndan alarak, kendi ceplerinden harcamalar yaparak, pek ok brokratik engelle bouarak bir eyler yapmaya abaladklarn belirtmek gerekir.

Yaplan 20 odak grup toplantsnda genlik alannda aktif olan genler hakknda da nemli bulgular toplama frsat elde edilmitir. Bu genlerin kendilerini nasl tanmladklarn ve dnce ve davran kalplarn anlamak hi kukusuz genlik alannn zelliklerini anlamak iin de nemli ipular sunacaktr. Hi kukusuz bu genler, genlik alann ve genel olarak sivil toplum alannn nemli bir parasn oluturmakta ve nemli almalara imza atmaktadrlar. Raporun bu ksmnda ise bu 26

genlerin baardklarndan ok sorunlu olarak grlebilecek, g ilikileri ve hiyerariyi tekrardan retebilecek dnce ve tutumlar zerinde durulduktan sonra genlerin genlik alannda bir taktik olarak kullandklar apolitik duru ve gerekli (zoraki) konformizm zerinde durulacaktr. a) Biz bir avu insanz vurgusu ve elitist, ilerlemeci bak asnn izleri Genlik alannda aktif olan genlere, genel olarak genlikle ilgili olarak neler dndkleri sorulduunda kendileri ile dier genleri ayrdklar ilgin bir tespit olarak ortaya kmaktadr. Hizmet sunan dernek, STK veya kurulularda aktif olan genler kendilerini sivil toplumun bir paras, topluma hizmet eden, topluma yararl gnlller olarak tanmlarken, savunuculuk yapan farkl yaplar iinde aktif olan genler ise kendilerini olup bitenin farknda, dnen, yorum yapan, eylemde bulunan genler olarak tanmlarken st kapal olarak da olsa kendileri gibi olanlarn aznlkta olduu vurgusunu da yapmlardr. Bu yorumlara Trkiyede sivil toplumun yeni bir olgu olduu, henz daha gelimemi olduu, bu adan genlerin sivil toplum neferleri olarak nc rol olduu gibi yorumlar da kimi zaman eklenmektedir. Aslnda bu sylemler, Trkiyede sivil toplum kurulularnn modernleme ve batllamann bir taycs (Bora ve alar, 2002) olduu sylemi ile parallel gitmektedir. Bu sylemle genler ilerlemeci ve elitist bir sylemin tayclar olmaktadrlar. zmirde yaplan ikinci ve nc odak grup toplantlarnda iki gen kadn katlmcnn syledikleri bu ilerlemeci ve kendini dierlerinden ayr tutan elitist sylemi kantlar niteliktedir:
Evet ya byle bir avu kurum var. Hani gnllle baknca, sivil topluma baknca, zaten 99 depreminden sonra balam bir hani sivil toplum anlay, daha byle emeklemeye alan, gelimeye alan bir sektr. Hani hakikaten bir avucuz. (zmir Odak Toplants 3te bir gen kadn katlmcnn ifadeleri) Yani [...] topluluunda aktif olmaya baladktan sonra kendi snfmdaki arkadalarla ortak dil kuramadm nk ite farkl bir dnyaya alyorsun bir renci olarak. ok farkl deneyimler elde ediyorsun, ama bazlar geride kalyor. Yani o geride kalanlar iin de bir ey yapmak gerekiyor. (zmir Odak Toplants 2de bir gen kadn katlmcnn ifadeleri)

Bu iki kadn katlmcnn sylediklerinde elbette ki bir gereklik pay vardr. Btn yaplan odak grup toplantlarnda genlik almalarnn bir paras olan genlerin saysnn snrl olduu, bu alanda sadece bir avu insan olunduu ve bu kiilerin farkl 27

toplantlarda veya eitimlerde karlatklar belirtilmitir. stelik bu genler bir kez genlik alannda aktif bir ekilde yer almaya baladklarnda deitiklerini anlatmlardr. Ancak burada tartmal olan genlerin aktif genlerle olmayanlar arasnda kurduklar g ilikisi ve hiyerari ve de iselletirdikleri ilerlemeci sylemdir: kendileri ilerlerken bakalar geride kalmaktadr. Aada vereceimiz Ankarada yaptmz ilk odak grup toplantsndan bir erkek katlmcnn syledikleri ve Samsunda yaplan ilk odak grup toplantsnda bir erkek katlmcnn belirttikleri konunun daha iyi anlalmasn salayacaktr:
Birey sorabilir miyim ondan nce, imdi genlerden bahsettik ya burda genlerin zgven var belli cesaretleri var. Peki burdaki genlerin dier genlerden bu masada oturmayan genlerden farkl ortak zellii ne sizce? Yani onlardan farkl bizim aramzda ortak. [] bizim ortak noktamz ne peki hani ben soruyo sorarken benim zihnimde uydu, biz bieyleri deitirebileceimizi biliyoruz. (Ankara Odak 1de bir erkek katlmcnn ifadeleri)

-Samsun kk evet buras kk bir ehir ama bence daha ok gnllln ok fazla sanrm
benimsenmemesinden kaynaklanyor. nsanlar bir ey yapmak isterken ne bileyim bir ey yapmak istemiyorlar. Evde oturmak daha mantkl geliyor. Daha tam oturtamadk lke olarak yani bugne kadar. Ka tane insan gidip bir yerlerde bir eyler yapyor? Bence saymz az. Bir ey yapmak istemiyorlar herhalde evde oturup bir ey yapmamak ya da sorumluluk almak istemiyorlar diyeyim ben ona. Bence en byk sorun. Burda da ayn ekilde azz diye dnyorum . (Samsun Odak 1de bir erkek katlmcnn ifadeleri)

Bu ilerlemeci sylem ve genlerin bu sivil toplumun ilerleme sreci iindeki nc rol iselletirildii iin STKlarn gleniyor olmas nemli bir olgu olarak gsterilmekte ve baz eylerin deimekte olduu vurgulanmaktadr. Samsunda gerekletirdiimiz ilk odak grup toplantsnn katlmclarn anlattklar bu adan nemlidir:
-[] Bir de yle bir ey var. STKlarn glenmelerini de gryorum ben akas. En son olarak Greenpeacei en son olarak Enerji Bakan ziyaret etti. Bunun ben olabileceini dnmyordum akas. Tamamen zt kutuplar ama u an ortada bir diyalog sreci var. Belki anlarlar, anlaamazlar. Onlar onlar dinledi, sonra gelip onlar onlar dinledi. Sonuta bu nokta sivil toplum rgtlerinin glenmesinin en byk gstergesi bana kalrsa. Bugn Greenpeacei dinleyecek, yarn baka birini dinleyecektir. Bu geldiimiz noktann bence gzel bir gstergesi. Demek ki gleniyoruz. Belki bir eyler olmu, devam etmesi daha fazla glenmemiz anlamna gelir. -Genlik politikalarn genlere sormaya baladlar. -Evet STK ne kadar gl olursa o kadar iyi ynetiliriz diye dnyorum. -Bu adan bir tek Greenpeacele deil, bizim en son yaptmz genlik kampna da Babakanlk Danman Ali Yener gelmiti syleiye. Genlikle alakal yapc bir ekilde bir adm var yani. -Genlik Bakanlnn kurulmas gibi bir almas -nceden Genlik ve Spordu. Ama sadece genlik de dnlmeye baland. Bu aslnda gzel bir ey. En azndan bir adm var. Ne kadar srede kurulur bilemiyorum ama o admn atlmas gzel bir ey. -Diyaloun olumu olmas bir ekilde orta yolun bulunmas anlamna da gelebilir yani. Grlen bu grlyor akas.

28

Aslnda genlerin bir eylerin deitiini, durumun iyiye doru gittiini dnmeleri onlarn bir eyler yapmak istemelerini salamak asndan nemli olsa da STKlarn sorgulanmakszn ilerlemenin ve geliimin taycs olarak tanmlanmalar ve g ilikilerinin gz ard ediliyor olmas dikkat edilmesi gereken bir olgudur. stanbulda gerekletirdiimiz ilk odak grup toplantsnda savunuculuk yapan, kreselleme kart bir hareket iinde aktif olan bir gen kadn katlmcnn odak grupta sorulan rgtlenmelerinizdeki genler hep niversite rencisi mi, baka gruplara ulamakta zorluk ekiyor musunuz? sorusuna renci olmayan bir genlii hayal dahi edemeyerek ister istemez niversite arlkl olmasna aka ile karlk vermesi lkokul rencisi rgtleyebilir miyiz bilmiyorum demesi ama ardndan yava yava o noktaya da gelecekleri gnlerin geleceine dair inancn belirttii ama yava yava inecek oraya yant olduka anlamldr. Bu nokta aslnda genlik alannda aktif olanlarn orta snf arlkl olduu kadar renci arlkl olduunu hatrlatmas ve ounlukla renci olmayan genlerin bu alann bir paras ol(a)madklar noktasnn altn izmesi asndan nemlidir. unu belirtmek gerekir ki, genlik alan iinde varolduunu gzlemlediimiz bu g ilikisi ve hiyerarine aktif olan genlerden de de itiraz gelebiliyor ve bu zelliiyle sivil toplumun itici bir hal alabildiinin alt iziyor rnein Ankaradaki birinci odak grup toplantsna katlan gen kadn bir katlmc:
Ama burda u ok nemli, biz gittik insanlara ulatk ite gittik getirdik i yaptrdk deil. Bir ekilde hani sivil toplum una da evriliyor ve bence bu artk itici birey haline dnyor. Periler gibi ite elinde sihirli deneiyle hadi insanlar kurtaralm. Bu da deil ya, birlikte birey yapmak istiyoruz yani kaldrm bozuksa benim de ayam taklabilir ben de debilirim hadi onu birlikte onaralm. Dolaysyla bir o hani biz burdayz onlarda burda biz onlar deitiriyoruz bak asnn tanmamas nemli.

En son olarak belirtmek gerekir ki, aslnda aktif genlerin kendilerini dier genlerden farkl konumlandrmalarnda, sivil toplum alannda var olan ilerlemeci ve elitist tavrn dnda zor artlarda bir eyler yapmaya almalarnn ve bunun deerinin bilinmesi isteinin de gz nnde bulundurulmas gerekir. En ufak bir etkinlik yapabilmek iin ok farkl zorluklara gs germek zorunda kalan genler, bu meakkatli almann sonunda 29

kendilerini dier genlere gre farkl bir yerde konumlandrmaya kendilerinde hak grebilmektedirler. Bir eyleri yapmann hi kolay olmad, her ne kadar bir eyler yapmaya ve deitirmeye alsalar da bunu ekilden ekle girerek, apolitik tavr ve gerekli (zoraki) konformist tutumla baarmalar mmkn olabilmektedir. b)Siyasetin/ideolojilerin arl karsnda apolitik duru Odak grup toplantlarna katlan genler farkl sivil toplum rgtlerinde aktif olan genler olmakla beraber geleneksel siyasetten uzak, kendilerini geleneksel siyasetin ve ideolojilerin uzanda tanmlayan genlerden olumaktadr. Her ne kadar ou kendini dnda tanmlasa da anlatlarda gndelik hayat iinde ideolojiler/ geleneksel siyaset tarafndan kuatlm olma hissi sz konusudur: ideolojik gre gre not veren hocalardan niversite ynetiminin ideolojik duruuna, niversitede yaanan siyasal iddetten sivil polisin varlna kadar eitli rnekler verilmitir. Siyasetin/ideolojilerin gndelik yaam kaplad bu anlatlarda ise apolitik duru bir eit taktik5 (de Certeau, 1990) olarak grlebilir. Sz konusu olan genlerin siyasetten tamamen uzak veya habersiz olduu pasif apolitizmden ok, blnmelerden, siyasal iddetten ve de iine kapanmadan kamak iin bir yaam taktii olarak aktif apolitizm kullanlmaktadr.6 Her ne kadar siyasetin tanm geniletildiinde, sadece geleneksel siyasetin kurumlar anlalmadnda, bu genlerin etkinlikleri de siyasetin kapsam iine girse de onlar byk ounlukla siyasetten uzak durduklarn belirtmektedirler. Savunuculuk faaliyeti yrten genlik rgtlenmelerindeki genler iin bile geleneksel siyaset olumsuz anlamlar iermektedir. Bir yandan geleneksel siyaset olumsuzlansa da dier yandan ynetimde sz sahibi olmak, payda olmak gibi kavramlar zellikle baz rgtlenmelerce yceltilmektedir. Bir anlamda ingilizcede olan politics ve policy ayrm yaplmakta politics olumsuzlanrken policy yceltilmektedir. Glgn Kkren (2010), Toplum Gnllleri Vakf (TOG) rnei zerine odaklanan yksek lisans tezinde bunu sadece genlerin kendilerinin deil
5

Strateji ile taktii birbirinden ayran Michel de Certeau, stratejiyi glnn belirlendiini, glnn stratejisinin karsnda ise zayf olann da belirli taktikleri olduunun altn izer. Taktik, Certeauya gre zayflarn sanatdr. 6 Genlerin apolitik duruu ve pasif apolitizm ile aktif apolitizm zerine ayrntl bir tartma iin bkz. Lksl, 2009a.

30

ayn zamanda rgtlenmelerin de bir taktii olduunu belirtmektedir. TOG rgtlenmesi ak bir ekilde siyaset ve politika ayrm yapmakta; siyaset (politics) deil politika (policy) yaptklarn belirtmektedir. Yaplan bu ayrmlar ve siyasal duru pek ok aratrmacnn sivil toplum kurulular mant ile neoliberalizm arasndaki sk ba kurmasna neden olmaktadr (pek Can, 2007; Kkren, 2010). Hi kukusuz bu konu zerinde daha ayrntl durulmaldr. Belki de bu ayrmlar yapmak yerine siyasetin anlamnn geniletilmesi ya da siyasetin tanmnn yeniden yaplmasna aba gsterilmesi daha yapc olacaktr.

c)Genlik alannda aktif olan genlerin i yapma/yapabilme sanat: Gerekli (zoraki) konformizm Aratrmann bulgularndan bir bakas ise aktif olmayan, kendisini siyasetin ve sivil alann dnda tanmlayan genlerle yaplan grmelerde varln gzlemlenen gerekli (zoraki) konformizmin (Lksl, 2009a) genlik alannda aktif olan genlerde de grlmesidir. Genlerin balarnn aresine bakma sanat (Lksl, 2009a: 189-194), yaam taktii (de Certeau, 1990) olarak ortaya kan zoraki konformizm, genlik alannda aktif olan genler tarafndan da bir i yapma/yapabilme sanat olarak kullanlmaktadr. Gerekli (zoraki) konformizm kavramnda genler bir eit nevrozla beraber yaarlar toplumun kurallarna kendilerine dayatlana kar savaamayacaklarn ya da savasalar da kazanamayacaklarn dndklerinden ilk bakta kurallara uyuyormu gibi gzkrler, konformist davranrlar. Oysa ki konformist davranrken uyumlu davrandklar oyunun kurallarna gerekten inanmazlar ve bunlara uymamak, bir ekilde yan izebilmek iin isyan etmek yerine srekli olarak eitli taktikler kefederler (Lksl, 2009a: 193). Farkl odak grup toplantlarnda genlik alannda aktif genler tarafndan saysz gerekli (zoraki) konformizm rnekleri verilmi ve de gerekli (zoraki) konformizm birbirinden farkl deyim ve szlerle rneklendirilmitir: -nabza gre erbet vermek (stanbul Odak 1 ve Adana Odak 2) -alavere dalavere (Adana Odak 2) 31

-ayya day demek (Samsun Odak 1) -huyuna gitmek (Samsun Odak 1) -yerine gre politik davranmak (Samsun Odak 2) -karlkl olarak birbirini kandrmak (Diyarbakr Odak3) -kendini bukalemun gibi hissetmek (Adana Odak 1) Aslnda tm bu szler gerekli (zoraki) konformist davranlar ok iyi aklar niteliktedir: karlarnda savaamayacaklar, savasalar bile sonunda kaybedeceklerini dndkleri durumlarda hedeflerinden vazgemek yerine ilk bata kurallara uyumluymu gibi davranarak konformist davran iine girmektedirler ve bu davran tarzlarn ise kimi zaman nabza erbet vermek, kimi zaman alavere dalavere, kimi zaman ayya day demek, huyuna gitmek, yerine gre politik davranmak ya da karlkl olarak birbirini kandrmak olarak tanmlamakta ve bunun sonucunda kendilerini ekilden ekle giren bukalemun gibi hissettiklerini belirtmektedirler. Gerekli (zoraki) konformizm, genlik alannda aktif olan genlerin eer etkinlikler yapmak istiyorlarsa muhattap olduklar mercilerle sorun yaamak istemiyorlarsa gelitirmek zorunda kaldklar/ kalabildikleri bir taktik olarak karmza kmaktadr. Muhattap olunan merciler aile ya da okul ynetimi olabildii gibi sponsorluk ya da finansman istenen bir irket ya da esnaf ya da belediye veya valilikte olabiliyor, anlatlan hikayeler eitlenebiliyor ancak gerekli (zoraki) konformist tavr baki kalyor. Daha nce de belirtildii gibi aslnda bu tavr, sadece genlik alannda aktif olan genler arasnda deil genel olarak bu kuan zelliklerinden bir tanesi olarak karmza kyor. Ancak genlik alannda aktif olan genlerde bu bir yaam pratii olduu gibi i yapma/yapabilme taktii haline de dnmektedir. Bu konuda odak grup toplantlarnda birbirinden ok farkl eitli rnekler verilmitir. Bu rneklerden Adanada yaptmz odak grup toplantsnda iki gen katlmcnn paylatklar konunun daha net anlalmasn salayacaktr. niversite rencisi, bir dernein bakanln yapan gen kadn katlmc kendisini bukalemun gibi hissettiini aklarken, erkek katlmc bunu sivil toplumda renmi olduunu belirtmektedir:

32

-[] imdi genel bazda zaten imkan kstl olduu iin kurumlar ya hibelere bavurur hani der ki bir alma yapaym ki ben de gerekten kayda deer birey karaym ama bunun iinde benim paraya ihtiyacm var ya da ite spornsorluklara gidiyoruz. Hani Adanada yeterince u ki hani bu tarz insanlar bulabiliyosunuz. te fabrikalar var bir sr, fabrikalara gidebiliyorsunuz herhangi bir alma yapacanzda ya da basnla ilgili yerlere gitmeniz bulmanz kolay oluyor ki yardmc da oluyolar. yle bir durum var genelde olan bir sknt genle birletiinde hani hem genelde olan bir sknt hem de gen karnzdaki kii sizi dinlerken biraz daha ah canm demek yle mi bir ey yapmak istiyorsun hani byle bakyolar sanki karnda bizde hi bir bcr ocuklar bieyler yapmaya alyor. - (glmseyerek) Her an makas almaya hazrlar. -Bu ok krc oluyor bizim amzdan krc ama ben sonra bunu farkettim ki bunu eye de evirebiliriz hani eer onlar yle yapyorsa biz de byle yapyoruz yani ok zr diliyorum ama yollar bu ekilde oluyor ne yazk ki imdi bize atklar kap bu hani ikayet ediyoruz tamam ama ihtiyacmz var, ne yapyoruz o zaman gidiyoruz ite biz genler ok iyiyiz ok ite alyoruz yapyoruz ve sizinle beraber yapmak istiyoruz gibisinden byle hani bizi de bazen krc yntemlere gidiyoruz. Bu bizim biraz da eyi de deitiriyor, ekil deitirebilen bi yapya sokuyor bizi yani genleri. Bu btn hayatmzda oluyor: aile hayatnda oluyor, ite genel okul hayatnda oluyor, ya da derneksel bazda oluyor. ok kapal bir rnek vericem. Bir belediye,yok iki belediyeden bahsedelim ite belediyenin biri de bir ite fikri savunuyor diyelim ki dier belediye tam bir zt bir fikri savunuyor ama bizim almamzda ikisine de ihtiyacmz var. imdi bir belediyeye gidiyoruz A fikri diyelim ki hi alakamz yok ite gidiyoruz haklsnz kesinlikle byle ite olmal gibisinden ya bu almada yardmc olabilmesi asndan birazda onlar tavlamaya gidiyoruz hani kaba tabirler -yle olmas gerekiyor hatta bu bir yerlerle grtn zaman i yapt belediyecilerle kendin gibi olamyosun, burda konutuun gibi konuamyosun onlarla. Gidiyosun ya sizsiniz tamam ha udur tavlamaya alyoruz dediin gibi anca yle oluyor biraz okamak gerekiyo ondan sonra -Hani genel olarak sadece ite orda bitmiyor, aileni tavlyosun ile ilgili ksmlar okuldaki hocalarn ve bariz rneklerimiz var bizim hani bu konuda bilirsiniz ben ok zr diliyorum ama bu konuda ama gerek olan bir ey ne yazk ki kendimi bukalemun gibi hissediyorum bir gen olarak hani ekilden ekle girebilen istee gre kendini deitirebilen ama dediini koparabiliyorsun doru bir yoldaysa gerekli olan bir bukalemun yani hani ok kaba bir e yoluyor ama -Tam da onu burda rendim.

4)Genleri ve genlik rgtlenmelerini yatay kesen baz konular: gen olmak, ekonomik sorunlar, toplumsal cinsiyet, byk kent-kk kent ayrm ve blgesel farkllklar Aratrma bulgularna ayrlan bu son blmde, tm farkl deneyimler yaayan genleri ortak bir noktada birletiren genlik olgusunun tm bu heterojenlie ramen var olduunun altn izmek gerekir. rnein, Ankarada gerekletirdiimiz ikinci odak grup toplantsnda bizimle beraber genlerin sorunlar konusuna kafa yoran niversite rencisi iki gen kadn katlmc tm farkl kimliklerden genlerin tm farkllklara ramen gen olma ortak paydasnda birletiklerini belirtmilerdir:
-Daha nce de biraz bahsetmeye altm ama genken yetikin bir birey olabilecekmiiz gibi kararlarmzn deer grmyor olmasndan sknt duyduumuzu dnyorum hepimizin. Bunu

33

sylemeye almtm aslnda. yle ki, benim sadece gen kimliim yok, kadn kimliim var, renci kimliim var, her trl kimliim var da gen olarak bunlarn hepsinde sknt yayorum. Yani erkek gen olarak askerlikten sknt yayorum, kadn gen olarak toplumsal baskdan sknt yayorum, renci gen olarak eitim sisteminden sknt yayorum. Zaten gen dediin zaman, o yzden sistem diyorum zaten, sknt yaamadm hibir ey yok gen olarak zellikle. Siyasal mekanizmaya girmekte sknt yayorum, hereyde yayorum yani. Ortak paydada bunun pek ok gen iin geerli olduunu dnyorum. - Gay-lezbiyen olmaktan sknt yayorum, hereyden sknt yayorum. Yani sadece sknt yayor olmak bunun ben de farkndaym. Sorun aslnda u yani, ben de kadn olarak sknt yayorum, ayn zamanda gen olarak da sknt yayorum ama mesela yle bir noktas var ya hani gen kadn olarak yaadn sknt yetikin kadn olarak yaadn skntdan birazck daha farkl. Mesela gvenlik nlemleri alrken otobse binerken srt antan uraya kadar iniyor olmas, hani yetikin bir kadn antasn oraya kadar indirmiyor, nk srt antas da kullanmyor aslnda. te gen kadn olarak baka bireyden etkilendiini gsteren bir nokta var ya da ite gen bir erkein baka bireyden etkilendii, yani sadece gen olduu iin ortak bir paydas yok mu, mesela ite yurtlarda kalan insanlarn ortak bir paydas yok mu, ektikleri baka bir sknt yok mu? - te ortak paydann gen olmak olduunu dnyorum.

Gen kadn katlmcnn bu szleri aslnda gen olma ortak paydas dnda toplumsal cinsiyet konusu asndan da olduka nemlidir. Gerekletirilen odak grup toplantlarnda katlm konusunda gen kadnlarn dezavantajlar sk sk dile getirilmitir. Ayrca kullanlan dilden, dile getirilenlere kadar toplumsal cinsiyet zerine eitim alm ve konuya duyarl olanlar net olarak fark edilebilmektedir. Hatta bu kimi zaman, gen kadn m bayan m kz kelimesi mi kullanlacak derken katlmclar arasnda kk gerginliklere dahi sebep olabilmitir. Toplumsal cinsiyet zerinden rgtlenmenin zorluu (zellikle de niversitede) belirli rnekler ve deneyimler zerinden anlatlmtr. rnein Ankarada bir niversite ynetiminin kadn almalar kulb abalarn niversitemizde kadn yoktur, kz vardr dncesiyle red ettii belirtilmitir. Ayrca toplumsal cinsiyete duyarl olduunu belirten sivil toplum kurulularnda dahi belirli kalplarn krlmasnn zorluundan ska bahsedilmitir. Trkiyede yaplan niceliksel aratrmalarda toplumsal cinsiyetin hassas bir konu olduu gzlemlenmektedir. zellikle kadnn toplumdaki yeri ya da LGBTT bireyler konular konusunda anketlere verilen yantlar bu konunun genlik zerinden ok daha ayrntl analizlere ihtiya duyduunu gstermektedir. Bu adan, toplumsal cinsiyet tm genleri ve de genlik rgtlenmelerini yatay kesen bir konu olarak karmza kmaktadr.

34

Ayrca belirtmek gerekir ki, genler ekonomik skntlar, isizlik gibi can yakc sorunlar konusunda da ortak noktalar paylamaktadrlar. Diyarbakrda gerekletirilen nc odak grup toplantsnda rnein Diyarbakrda gen olmak zerine konuulan, blgesel eitsizliklerden dem vurulan uzun bir odak grubunun ardndan son olarak ne sylemek istersiniz, konumadmz, nemli bulduunuz bir sorun var m? sorusuna bir gen erkek katlmc isizlik gibi ortak sorunlardan bahsetmediklerini, halbuki isizliin corafi farkllk gzetmeksizin tm genlerin bir sorunu olduunu u szlerle belirtmitir:
-[]Siz de konumusunuzdur byk ihtimalle ortak noktalar eye hi girmedik genlik isiz kalmasn udur budur..Btn Trkiye niversitesindeki herkesin bu herkesin sorunudur ya bir Krt ocuunun bir Trk ocuunun, bir Alevinin. Baykaln olunun bile bu sorunu var ya dn ondan sonra. Herkesin. Bunlar temel sorunlardr.

Benzer bir ekilde Adanada gerekletirilen ikinci odak grup toplantsnda genlerin birincil ihtiyalar olduunun ve genlerin katlmn salayabilmek iin ncelikle bu birincil ihtiyalarn karlanmas gerektiinin alt izilmitir:
-Bir de yle var, hani u ihtiyalar tekrar girmek istiyorum. Genlerden bir eyler yapmas bekleniliyor. Yapmadklar zaman ite geleceiniz ne olacak falan filan, atp tutmas ok gzel oluyor da bizim birincil ihtiyalarmz var. Bunlar karlanmad srece siz bizden daha yksek bir eyler bekleyemezsiniz. Aratrmac: Hm. -Dediimiz gibi bu yurt meselesi ayarlanmad srece bizim hala karmza maddi sorunlar karld srece genlerden beklenen eyler de yle uuk kak bir eyler olmuyor. Birazck ayaklarmz yere basp dnyoruz nk. Hani biz de umu vaziyette deiliz. Tamam, genciz hzl yaarz falan ama hani bizim de belli bir mantmz var. Biz de gelecei dnyoruz ve snrllklarmzdan dolay bizim de kapasitemiz snrl kalyor. -Tamamen kmyor ortaya maalesef. -Tabii ki, ncelikle biri, birincil ihtiyalar, hep bundan bahsediyoruz. -Birincil ihtiyalar giderilmedike daha stn eyler bekleyemezsiniz siz karnzdan.

Tm bu sylenilenleri teyit edercesine Vanda ve zmirde gerekleen odak grup toplantlarnda genlerin ekonomik sorunlarndan bahsedilmitir. Van odak grubuna katlan yeni mezun bir gen erkek katlmc niversite dneminin makarna yiyerek geiini belirtirken zmirde niversite kulpleri ve TKlarda aktif olan genlerle yaptmz odak grup toplantsnda bir erkek katlmc zellikle ailesinden ayr yaayan (zellikle erkek) niversite rencilerinin sorununun makarnayla orba problemi olarak zetlenebileceini belirtmitir.
-Yani nk hakikaten yani niversiteye giriyorsun ayr problem. Yani ok zengin aile ocuklar deiliz. renciyken ok sknt ektik. Yani ben niversite mezunuyum. Biz bile parasz kalyoruz.

35

Yani ben daha nceden mezunum. Hatta ben btn sezonu makarna yiyerek geti. yle ya adamn renciyken cebinde paras yok ya.. (Van Odak Grup 2den niversiteden yeni mezun bir erkek katlmcnn ifadeleri)

-imdi kaytlara gesin istiyorum. Sorun makarnayla hazr orba problemidir. Yani genlerle ilgili sorun hazr orba ve makarna problemidir. Yani bunun zerine konuursak hepsi bundan kyor. Yani nk yle. yle yani. imdi bir niversite rencisinin evine gittiin zaman dolab atnz zaman makarna ve orbadan baka bir ey bulamyorsun. O adama aylk 500 milyon da verseniz 1 milyar da verseniz orada yani toplamda kendi yapabilecei makarnayla orbadan baka bir ey kmyor ortaya. Dolaysyla btn mesele buradan kaynaklanyor. Bunun zerine. Bu geirilirse kaytlara, bunu sylerseniz ok iyi olur yani. Meselenin tamam bununla alakal. -Ben anlayamadm. Yapmasn m bilmiyor yapamyor paras m? -Parasn versen de yapamaz. Ben sana 1 milyar bana yine makarna yapyorsun dn yemek yapm, makarna pilav yapm yani. Hem makarna hem pilav yapm. Makarna var, bir tencereyi atm pilav var. Parayla ne alakas var bu iin. O yzden toplamda eylerin de bu topluluklarn da parayla alakal bir ey yok yani. Adama paray da versen onu yapar, paray vermesen de baka bir ey yapar yani. (zmir Odak Grup 2den iki erkek katlmcnn ifadeleri)

Aslnda zellikle zmirdeki odak grup toplantsnn katlmcsnn makarna hazr orba sorunu olarak tanmlad bu sorun, ok genelletirildiinde sadece ailesinden ayr yaayan erkek niversite rencileri iin deil Trkiyede yaayan genlerin sorunlarn da zetlemektedir: kimi zaman ekonomik sorunlardan veya erkek rencilerin genelde sosyalizasyon srelerinde yemek yapma alkanlklar ve becerilerini gelitirmemi olmalar gibi kstlardan belirli seeneklerle snrl kalmak ve bu ekonomik sknt veya kstlama ortadan kalktnda bile farkl alternatifler retmede sknt ekmek yani bir baka deyile para bulduunda ayn anda hem pilav hem makarna yapmak dnda bir alternatifi dnmekte dahi zorluk ekmesidir. Bu adan baarl bir genlik politikas erevesinde, genlerin ellerinde imkan var, isterlerse bir eyler yapabilirler/katlabilirler ama kendileri yapmyor/ katlmyor ya da ite size ekonomik kaynak, istediinizi yapabilirsinizden ziyade genlere farkl yelpazelerden seeneklerin/ alternatiflerin varlnn farkndalnn yaratlmas ve bu alternatifleri yaratabilmek iin genlerin kendi bilgi ve becerilerini gelitirecekleri ortamlar yaratmann neminin altnn izilmesi gerekir. Odak grup toplantlarnda sk sk bahsedilen bir baka konu ise byk kent- kk kent ayrmdr. Byk kentler, genlere daha fazla olanak sunan, daha gen dostu kentler olarak anlatlarda yerini alrken, kk kent genelde gelenein daha etkili olduu, gencin 36

rahat hareket edemedii, yapabileceklerinin kstl olduu, imkanlarnn snrl olduu mekanlar olarak tanmlanmaktadr. zellikle belirtmek gerekir ki, kk kentlerde yaayan genler, kendi gen olma hallerini byk kentlerde yaayanlarla karlatrdklarn kendilerini dezavantajl olarak grmektedirler. Genlii homojen olarak grmek yerine, pek ok farkl kategorinin yannda byk ehir ve kk ehir ayrm yapmann da analizleri derinletirecei gzlemlenmitir. Byk kent- kk kent ayrmna paralel olarak, odak grup toplantlarnda sk sk blgesel farkllklara da gnderme yaplmtr. zellikle 3 ilde (Adana, Diyarbakr ve Van) yaplan odak grup toplantlarnda lkenin batsnn bu illere kar nyargl davrandndan bahsedilmi, bir oryantalist (her ne kadar kullanlan kelime oryantalist olmasa da) bak as ile kar karya kaldklarndan yaknmlardr. Her ilde de medyada illerinin yanl ve yanl tantldndan yaknlm ve bir korku salnm olduundan bahsedilmitir. Diyarbakrda yaptmz ilk odak grubuna katlan bir erkek katlmcnn szlerinden ve Vanda gerekletirilen ikinci odak grup toplantsnda genler arasnda geen muhabbetten yaplan uzun bir alnt bir katlmcnn deyimiyle Malatyann tesinde [dousunda] yaayan genlerin Malatyann dier tesinde [batsnda] yaayan genlere kendilerini anlatma abasn ve yaanlanlarn trajikomik tarafn gstermek asndan yararl olacaktr:
Diyarbakr dediiniz zaman kimse Diyarbakrn genliinin sorunlarn dinlemez. Herkes der Diyarbakrda sorun var! ama Diyarbakr dediin an birinci derecede siyaset gelir. Siyaset de ne olduunu anlatmama gerek yok. Saolsun basn da Diyarbakrn arka ksmlarn verdii iin hep kt yanna denk gelinir. Biz bir kongre dzenledik Diyarbakrda. Arkadalar kusura bakmasn biraz uzatacam, Trkiye Felsefe Birlii Konseyini Diyarbakrda gerekletiriyoruz ne rektr ne blm bakanmz ne hocamz hi kimse bize inanmyor. Ciddiyim byle bir ey yapamazsnz diyor. ou niversiteden de unu aldk, niversite hocalar rencilerine sylyor Diyarbakra gitmeyin, oras tehlikenin merkezidir. ne iiniz var. Diyarbakrda Ofise [Diyarbakr merkeze] gittiniz mi bilmiyorum ama herkesin elinde kele kim kime skyor belli deil. yle tannyorum. Ciddiyim basn bunu anlatyor. Bizim ocuklar getirdim buraya. Gezdiriyoruz ite. Kongre bitti. bunlar gnderiyoruz. Hani silahlar nerede diyorlar. Anlatlanla buradaki Diyarbakr bir deil. zellikle benim temel amacm bu nyarglar krmak olmutur. Baarl olduuma da inanyorum. (Vanda ilk odak toplantsndan bir erkek katlmcnn szleri) -nk ben bir yerde Ankaraya gittiim zaman bir arkadama misafir olmutum. Hani ablasyla sohbet etme imkanmz olmutu. Ablas bana ey sormutu nerelisin? Ben dedim ki Vanlym, ite Krdm. O da bana soru soruyor Terrist misin? Yani u soru gerekten hibir bilgi, bilgiye sahip olmadn orda gsterdi bana. Ben de ne yaptm? Sabaha kadar oturup kendi kltrm, kendi dorumu, kendi milletimi onlara anlatmaya altm. Ya Vanda bir kafeteryann olduunu bile bilmeyenler var.

37

-Kot pantolon giyebiliyor musunuz diye sordular bana ya. -nternet falan var ya. -Bana kot pantalonu sordular. -Van nereye baldr dedi biri ya! -Havaalan var m orda dedi ki neyle gidiyorsun? Dedim ki havaalanna gidicem uakla gidicem. Ha orda havaalan var m? Gerekten Van o kadar geliti mi? Ya Van hakknda hibir bilgileri yok. Gerekten yok [] -ey var mesela bizim gittiimiz her yerde, zellikle ama zellikle Malatyann biraz tesine geiyorsak kendimizi anlatmak gibi bir derdimiz var. Byle nerden oluyor nasl oluyor hi bilmiyorum ama hani byle havadan sudan, ite kzdan falan konuurken bir bakyorum byle ya,a aslnda bak arkadam Krt halk falan diye byle hani bir anda ulan buraya nasl geldik? Hangi ara geldik? Niye bunlar konuuyoruz diye hani ama her tarafta var. stanbul daki Krtlerde de var buraya gelen emin ol. ki kadn sizi birka arkadamla tantraym mesela bir kafede oturalm. stanbuldan geldin ya stanbuldan geldiini syle hemen byle Krt halk mcadelesi diye muhabbetler dner. Yani nk insanlarn eyi var yani bir yanl anlalma olurun farkndayz ve bunu dzeltmek gibi bir derdimiz var. Ama bunu dzeltirken de aslnda bir taraftan da ok hakl bir mcadele iinde olduumuzu anlatmak gibi bir dert var. Yani byle kendimizi anlatma herkes de soruyor. Yani mesela ben eyde Taksimde [] diye bir yer var. [] Byle bir tane zmirli bir kzla arkadamn sevgilisi ite 1 Aralk Dnya AIDS gn ite birka arkadala kmm, iiyoruz. Kz geldi tantk. Sen hi Krtlere benzemiyorsun dedi. Ben Krtler neye benziyor dedim. Kuyruklar olduunu mu zannediyorsun diye byle km dnmtm kza bak benim kuyruum yok. Ben Krdm ve kuyruum yok diye hani anlatmtm. Her yerde byle kendimizi anlatma ya, Aa bak arkadam ben de senin gibiyim, etten kandan oluuyorum hcrelerim var ite lyom ben de toprak oluyom falan. Hani o dngden sz ediyorsunuz. Ama her yerde ayn kayg var hani her gittiimiz yerde zm -[]. Her yerde bunu anlatmaktan inatla ben ey diyorum bir yere gittiimde. Sabredicem bu kez konumycam ama bir bakyorum byle ikinci bira ya da beinci biradan sonra anlatmaya balyorsun. ----O kadar bilgisizler ki insan konumadan edemiyor. [] ---Onu yaptk burada ....................olarak yaptk. Dnemsel yaz projelerimiz vard bizim yani biz ulusal balattk. Sonra bir uluslararasms bir ey oldu. Yani iki, il gelmiti. Sonra ondan sonra uluslararasna dnd hikaye de ilk bir Dou Beyazta Van turu olarak yaptk onu. Ondan sonra o devam etti zaten srdrlebilir bir durum haline geldi. Sonra Vanda da yapalm oldu. Bir genlik il merkezimiz vard. [] - Neyse ite orada yazn doudan batdan her yerden byle ite genler geliyorlard. lk geldikleri gn hep ben not ederdim. Hani niye geldin? Niye douya gelme karar verdin falan. ok ilginti mesela havai fiek gece oturuyoruz byle havai fiekler patlamaya balad. Herkesin yznde korku grdm. at gittim artelleri kapattm. Pislik yapyorum aslnda aka yapcam. artelleri kapatp arkadalar yere yatn diye byle herkes alayanlar, titreyenler Ne zaman bitecek bu cehennem falan biz de durmuuz darda havai fiekleri seyrediyoruz iki arkada. Aratrmac: Bak imdi! -Ama korku var yani. -Havai fiek patladnda ben de korkuyorum biliyor musun? - Sonra ktk arkadalar aka yapyoruz gelin dedik havai fiek izleyin falan yani geyik yaptk. Zaten bununla geliyor kii yani onun o reaksiyonu vermesi eyi gsteriyor. Onun buradaki yaam yaamadaki buraya nasl baktnn da bir gstergesi aslnda. -te asl terrizm odur aslnda yani. -Bizim yaptmz aka m? -Yani srekli bomba patlayacakm hissi vermektir. (Bir arada konumalar) (Vanda gerekletirilen 2. odak grup toplantsnda edilen szler)

38

Sonu olarak, genlik zerine yaplan analizlerin blgesel farkllklara da younlamas, farkl blgelerden genler hakknda akademik aratrmalar yaplmas Trkiyede genlik konusunun daha derinlikli bir ekilde anlalmasn salayacaktr.

Sonu yerine: Aratrmaya ynelik bir eletiri: Katlmamann mant ve ilevi zerine

7 farkl ilde toplam 20 odak grup toplants zerine dayananan bu aratrmann amacnn, ynteminin ve bulgularnn anlatlmaya alld raporu sonlandrrken yine saha srasnda baz genlerin aratrmann hareket noktasna getirdii eletirileri ve kendi bak alarn anlattklar uzun alntlar kullanmak yararl olacaktr. Aratrma temel bir noktadan, genlik politikalar gstergeleri oluturmaya ynelik olarak genlerin sorunlar, ihtiyalar, istekleri ve nerileri zerine odaklanmakta ve de odak grup toplantlarnn ana gndem maddelerinden bir tanesini genlerin katlm, katlmn, genlerin rgtl nndeki engellerin nasl alabilecei gibi maddeler oluturmaktadr. Oysa ki stanbuldan sonra ilk gittiimiz ilde, zmirde gerekletirdiimiz ikinci odak grup toplantsnda zellikle farkl dnce kulpleri ya da inisiyatifler erevesinde aktif olan genler tarafndan aratrmann temel hareket noktalarnn tekrardan dnlmesi gerektii ve aslnda odak grup toplantlarda alnan nerilerin sadece yama niteliinde olaca, sorunun ok daha derinlerde olduunun unutulmamas gerektiinin alt antikapitalist bir vurguyla nemle izilmitir:
Ama sonuta ben her zaman ey dnyorum, yani bunlarn hepsi aslnda yamadr. Yani benim var olan sorunlara kar gnlk kazanmlarm halledebilmem iin niversitede, mesela niversite etrafndaki sosyal toplumda kazanmlar elde edebilmem iin bir adm daha gidebilmek iin yaptm yamalardr. En fazla kmn biraz daha az mesini salam olurum. Ama benim pantolonum beni mutlaka yar yolda brakacaktr. Ya benim oray deitirecek bir ey bulmam lazm ya da yamayabildiin kadar yamayacaksn, ama bunun kendisi, dediim gibi ok fazla bir faydas olduunu dnmyorum yani.

Farkl bir vurguyla da olsa benzer ekilde profesyonel olarak genlik alannda alan ve de kendini genlik alan olarak tanmlayan bir katlmcnn sadece genlik sorunlarna 39

odaklanmak yerine bunu sadece byk resmin bir paras olarak grmenin daha anlaml olaca, genlerin bir fanus iinde yaamadklar ynnde yapt vurgusu ve de genlik alan iindeki g ilikilerinden bahsetmesi olduka nemlidir:
- Genlik politikalar ok konuuyoruz, o da artk gerekten benim de canm skld yani, genlik politikas genlik politikas. Bazen ey dnyorum, genlik alan diye tanmlyoruz ya kendimizi, ben genlik alann sama bulmaya baladm. nk genleri bir kategori olarak koyup genlerin haklarn o fanusta kazanmalarn salamak da bir yandan sorunlu geliyor bana. Aratrmac: Kesinlikle. - nk barnma sorun yani, eitim sorun ama sadece genlerin sorunlar, yani o kategoriye koymak onlar birazck hani bu oyunca aln oynayn demek gibi. Daha makro, daha evrensel, insan haklar, ite hak mcadelesi, kadn mcadelesi, hayvan haklar, Trklk, cinsiyetilik, ayrmclk, vb. Buradan gitmek ama gen olarak ama gen yetikin de olabilir bir insan, hani hi yetikin gen diye tanmlamaya da gerek olmayabilir, insanlarn buradan mcadele etmesi. Zaten ben kiisel olarak da burada bulunma nedenim genlik alan olmaktan ok sivil toplum alan olmakla ilgili tanmlyorum. Bana bu gerekten bir Saatleri Ayarlama Enstits tadnda, bir ey yaratalm da o yarattmz ey zerinden de bir sektr olusun. nk o sektrleri oluturmann da net getirdii bir ey vardr, sosyal bilimlerde de vardr siz daha iyi bilirsiniz, sektr birey oluturulur, bir alan oluturulur, o alanda birileri akar ve o alanda herkes sz syleyemez nk bu alan bizim uzmanlk alanmz gibi. Genlik almas da biraz yle bir hal almaya balad, ben tehlikeli gryorum bunu, yani bunun yerine daha hak ite, hatta gerekten ayrmcla kar mcadele etmek, haklar iin savunuculuk yapmak ama bu genlerle alan yapmak da olabilir, engellilerle de olabilir ama bunu genlik almasndan ok baka birey olarak tanmlamak gerekiyor gibi geliyor. nk dier trl genlerin katlm, genlik, genlik meclisleri, bilmem ne, vs. Genlik meclisleri kuruluyor, sen genlerin eline bir oyuncak veriyorsun, orada genler kendileriyle ilgili sorunlarla, yani genlik meclisleri kurmak yerine o varolan meclis iinde ya potas koy birey koy, ana akmlatr onu yani. Yani partilerin kadn kolundan fark yok yani, ben kadn kollarna da karym mesela, ok sama geliyor bana. Niye kadn kollar diye bir ey var ki? Sen demek kadnlarn baz konular konuabileceini bazlarn konuamayacan dnyorsun yani. O yzden bizim ynetim kurulunun iinde gen aday yeler var bir de artk ona gen ynetim kurulu da demiyoruz, konseyden gelen ynetim kurulu yeleri diyoruz. nk o zaman en YK olunca sadece sahayla ilgili genler ... finansla ilgili konuamyorlar, nk onlar gen finanstan anlamazlar, sponsordan da anlamazlar, devlet mevzuundan da anlamazlar ama sahayla ilgili birey olduunda hani genler siz ne diyorsunuz? ama belki yetkin senden daha ok ey syleyebilir o konuyla ilgili. Byle roller, i blmleri yapmak sakat ve o konuda ben dertliyim yani.

Tm bu sebeplerden dolay genlerin sorunlarnn ailelerinin sorunlarndan, eitim sisteminin sorunlarndan, toplumun yaad sorunlardan soyutlamamak gerekmektedir. Toplumun bir paras olan genler her ne kadar gen olma paydasnda birleseler ve farkl ya gruplarna gre farkl bir yaklamla karlamakta olsalar da toplumda yaanlan tm bu sorunlardan da etkilenmektedir.

40

Aratrmann temel hareket noktalarndan olan katlmla ilgili olarak ise zmirde yaplan ikinci odak grup toplantsna katlan bir baka katlmc byk sorunlar zlmeden yaplacak kk zm nerilerinin ancak yama olaca fikrine katldn belirttikten sonra ayrca genlerin katlmna odaklanmak ya da genlerin katlmamasndan yaknmak yerine katlmdan tam olarak ne kastedildiinin ya da genlerin neye katlmasnn istendiine aklk getirilmesi gerektiinin ve aslnda katlm denilen olgunun neye katlndna gre tehlikeli bir hal alabildiinin (yine anti-kapitalist bir vurguyla) altn izmitir:
ey, katlm noktasna geldiimizde en korktuum yer aslnda. En korktuum ey benim, katlm. Siz de hani, nasl katlm, ok korkun bir ey yani. nk baarl bir ey katlm. nsanlar kattnz zaman baarl oluyor. rnein, piyasada ite, toplam para deeri sisteminde iilerin katlmn ngryor. [] Toplamda verimlilik artyor, retim artyor, kr artyor. Fakat bakldnda bu iilerin burada, fabrikadaki neye katldyla ilgili bir ak, toplam kalite ynetimi rneklerine baktmzda iilerin neye katldna bir bakmak gerekiyor. Orada rn retimi, salk koullaryla ilgili eylere mi katlyorlar, yoksa iin yalnzca katlm olmas iin mi, kendini ait hissettirme adna m katlm yaplyor? imdi biz de bu insanlar katacaz, arkadalar, arkn dnmesi hani. Yani onun iin sylemedim de hani bir arkn dnmesi iin mi katacaz? Yani imdi 65 ya stnn katlmndan bahsediyoruz, Trkiyede Emekli-Sen kapatlyor. Yani sonuta bu bir katlm yolu deil midir? Katlm, siz hayata katmak istiyorsunuz, mcadeleye katmak istiyorsunuz ya da neye katmak istiyorsunuz, yallarn bu noktada, ite bu DSK kurulmutur bir ekilde, nclk ederek kurulmutur, zorlama kurulmutur ayr bir boyutu. Fakat insanlar kp buraya katlmak istiyorlar ve bu katlm yollar devlet tarafndan kapatlabiliyor. Ayn ekilde Gen-Sen. Biz genlerin, rencilerin katlmndan bahsediyoruz, katlm diyoruz. Evet, Gen-Sen bir katlm yolu deil midir? Bugn Gen-Sene kar da bir kapatma davas grlyor. Yani imdi biz neye katacaz insanlar? nk biz yalana m katacaz insanlar? nk ortada gazeteler, televizyon, bizim grdklerimizin ou yalan. Belki hepsi yalan ve ite sylediklerimizi, siz de buraya gelin diyoruz. Bence insanlarn katlmamas ok normal, nk byk ihtimalle yalan sylediimizi dnyorlar toplantlarda. Ben de burada olmasaydm byk ihtimalle yaplan toplantlarn ounun yalan olduunu dnrdm. nk derste anlatlann da yalan olduunu dnyorum zaten. imdi bizim yerel ynetimler diye bir dersimiz var, ite Avrupa Birlii zerklik ii altndan bir sr eylerden bahsediliyor, bakyorsun, dar kyorsun, hepsi yalan. Hibiri doru deil yani. Toplam kalite ynetimi, katlm, ite katlm artt, daha gzel dnya, hayat falan, kyorsun hepsi yalan. Dolaysyla bu yalanlara da biz hibir yeri katmamamz gerekiyor.

Bu katlmcnn belirttikleri katlmn tanm gerei olumlu bir ey olarak alglanmas yerine o katlmn ieriine dikkat edilmesi gerektii eklinde bir eletiri ve uyar olarak dikkate alnmaldr. Unutulmamaldr ki genlik tarihi incelendiinde genlerin katlm, totaliter rejimlerin de balca kayglar arasndadr ve de Hitler dnemi Almanyas, Mussolini talyas gibi rneklerde genlik hem ideolojinin sembol grevini grm hem de rejim tarafndan genlerin ideolojinin neferleri olarak katlmlarnn salanmas

41

iin elden gelen yaplmtr (Malvano, 1997; Michaud, 1997). Bu adan katlm tanm gerei olumlu bir ey ifade etmemektedir.

Bat kaynakl genlik aratrmalar literatrnde genlerin katlmlarnn bir sorun olarak tanmlanmas 1980 sonrasna denk gelmektedir. Rys Farthingin (2010) de belirttii gibi genlik alannda yaznlarda iki akm gze arpmaktadr. Egemen akm genlerin katlm eksikliine vurgu yaparken bunun ayn zamanda bir demokrasi a yarattn belirtirken daha eletirel yaklaan ikinci akm genlerin katlmadnn sylenmesinin tam olarak gerei yanstmadn, genlerin yeni rgtlenme ekillerini ve aralarn kullandklarn ve aslnda aktif olduklarn (zellikle gnlllk ve sivil toplum vurgusu yaparak) ileri srer. Bu iki farkl bak as genlik politikas asndan iki farkl zmle ortaya kmaktadr. Genlerin katlm eksikliinden ve bu eksikliin bir demokrasi a yarattn savunan dnce bu a gidermek iin genlerin siyaseti ve hak ve ykmllklerini anlamalar iin onlar bu konuda eitecek bir eitim verilmesini savunurken ayn zamanda siyasetin de genlere daha ekici gzkmeye almas gerektiini savunur. Genlerin geleneksel katlm yollar deil de sivil toplum ve gnlllk zerinden katlm saladklarn belirtenler ise genlerin katlm projelerinin ve inisiyatiflerinin finanse edilmesini ve de genlerin katlmn salamak iin gerekli eitimin verilmesini savunur. Aslnda bu konu Trkiyede genlik almalar ya da politikalar asndan incelendiinde bu grlerden hibirinin uygulanmadn, Trkiyede bir genlik politikas olmadn belirtmek gerekir (Yentrk ve dierleri, 2008). Ulrich Beckin ncln yapt bir nc bak as ise katlmayan genlerde de bir aktifliin varln savunur. Beck, bu kua an actively unpolitical younger generation aktif ve siyasal olmayan bir gen kuak olarak tanmlamakta ve bu kuan aktif bir ekilde siyasetin dnda kalarak baz zombie kategorilerin yani lm ama yaamaya devam eden kurumlar (geleneksel siyaset gibi) etkisizletirdiklerini hatta yok ettiklerini savunur. Demet Lksl (2009a) ise stanbulda kendisini apolitik olarak tanmlayan, siyasetin dnda tanmlayan 80 genle yapt derinlemesine grmeler sonucunda Beckin teorisini takip ederek, 1980 sonras gen kuan apolitizminin siyasi bir duru olduunu ve arkasnda ciddi bir eletiri tadn belirtmitir.

42

Odak

grup

katlmcsnn

katlmak

zerine

yapt

eletiriye

geri

dnersek,

katlmayanlarn da belirli bir eletiri rettiklerini ve onlarn da katlmayarak aktif olduklarn belirtmek gerekir. Rys Farthing (2010), katlmayarak aktif olan bu genleri radically unpolitical young people (radikal bir ekilde apolitik olan- siyaset dnda kalan- genler) olarak tanmlamaktadr. Hi kukusuz, her katlmayan gencin bu kategoriye katlmas yanl olur tpk katlmamann bir eletiri veya bir duru olabileceinin gz ard edilmesinin yanl olaca gibi. Farthing (2010: 192) bu farkl genlerin varolduundan yola klacak en iyi genlik politikasnn genlerin katlmnn eitliinin anlalmaya allmas olduunu savunmaktadr- ki bu anlama abasnda yeni gndemler, yeni alanlar ve ekillerin ve de katlmamann derin anlamnn da anlalmas nemli olacaktr. 7 farkl ilde gerekletirilen 20 odak grup toplants her ne kadar asl olarak genlik alannda faaliyet gsteren farkl dernek, niversite kulb, genlik meclisi veya genlik merkezi gibi farkl mecralarda aktif olan genler zerine odaklanyor olsa da Trkiyede genliin btn bir resmini ortaya karmak iin bu aratrmann paras olmayan genlerin de analize dahil edilmesi gerekmektedir: farkl siyasi kurumlarda etkin olan genler, cemaatsel faaliyetler iinde aktif olan genler ve katlmay red eden genler. Yaplan genlik analizi ancak o zaman genlik alann anlamaya daha yakn olacaktr. Ve tabii ki genlik politikas ise ancak tm bu gruplarn varln gz nnde bulundurarak etkili bir genlik politikas halini alabilecektir.

43

Odak Grup Sorular BALANGI: Projenin ksa bir zeti yaplarak balanacak.. I-Kiisel bilgiler -Ya -Eitimi -Hangi kentte yaad/ daha nce nerelerde yaad? -Sivil toplum alanyla tanmas nasl oldu? -Genlik almasyla tanmas? Nasl girdi ilk bu alana? -Daha nce hangi alanlarda alt? Ya da alt m? -Genlerle hangi almalarn iinde bulundu? II. Genler hakknda -Genlerle alan biri olarak sizin dnceleriniz/ geri bildirimleriniz ok nemli. Beraber altnz genlerden bahsedelim biraz. -Nasl tanmlarsnz beraber altnz genleri? -Genlerle altnz sre iinde nasl farkl genlik gruplaryla alma frsat buldunuz? -Ulamakta glk ektiiniz bir genlik grubu oldu mu? -Genelde daha ok erkekler katlyor gibi bir dnce var. Siz katlyor musunuz? -Gen kadnlara nasl ulalabilir? -Genlik alannda sizce hangi genlere ulalyor hangilerine ulalamyor? -Ulalamayan dier gruplara ne olsa ulalabilirdi? Nasl ulalabilir? -Bu beraber altnz genlerin ne tip ihtiyalar var? -Yaadklar bu kente dair ne ihtiyalar var rnein? -Kadn ve erkeklerin ihtiyalarnda bir farkllk var m? -Bu beraber altnz genlerin ne tip istekleri var? -Yaadklar bu kente dair ne istekleri var? -Kadn ve erkeklerin istekleri/taleplerinde bir farkllk var m? -Sizce bu genlerin daha aktif ve daha sz sahibi olmalar iin ne yaplabilir? III. Genlerin ve kendilerinin katlm hakknda -Genlerin katlm eksikliinden yaknlyor genelde. Siz bu gre katlyor musunuz? -Sizin gzlemlerinize dayanarak genlerin katlmlarn salamak iin nasl genlik rgtlenmeleri olmal sizce? -zerklik de yaknlan konulardan. Sizin bu konuda gzlemleriniz? -Siz genlere ulamak iin ne tip aralar/yntemler kullanyorsunuz? (teknoloji, internet, vs. kullanm) -Genlerin almalar yapmalarn, etkinliklerde bulunmalarn yani katlmalarn neler engelliyor?

44

-Genlere ulamak demiken ulam da bazen nemli bir sorun olabilir. Yaadnz bu kentte byle bir sorun var m? -Kadn/erkek arasnda bir farkllk olabilir mi? -Genlere ynelik neler yaplyor olsayd genlerin katlmna destek olunmu olurdu? -Genlerin yapmak istedikleri etkinliklere bte bulmalar mmkn oluyor mu? -Nasl bir uygulama olsayd daha iyi olurdu? -Hangi farkl kurumlarla ibirlii yaplmas faydal olur sence? -Belediye? -Devlet kurumlar? -zel sektr? -niversiteler -Baka hangi kurumlar olabilir? -Gzlemlerinize dayanarak sizce genler iinde bulunduklar dernein/rgtn/merkezin ynetimine katlabiliyor mu? -Sana kiisel olarak genlerle almak, genlik alannda almak neler katt? -Sen katlmaya nasl karar verdin? Senin srecin nasl geliti? Seni bu alanda en ok eken ne oldu? IV. Genlik alanlarnn/ genlik alannda alanlarn ihtiyalar, istekleri ve nerileri -Bu alanda alan bir kii olarak genlik alannda nelere ihtiya duyulduunu dnyorsun? -Genlik alanndaki eitim hakknda ne dnyorsunuz? Eitim olmal m, olmamal m? vs. -Sizin bir genlik alan olarak/ genlik alannda aktif olan bir kii olarak ne gibi istekleriniz var? Keke u olsayd dediiniz? -Sizin bu alanda alan kiiler olarak grdnz eksiklikler/ ihtiyalar neler? -Size genlik politikas oluturmanz iin frsat verilse neleri yapmak ister neleri deitirmek isterdiniz? nerileriniz neler? -finansman hakknda? -genlik politikalar hakknda? -farkl sektrler ve farkl kurumlarla ibirlii hakknda? SON OLARAK: Eklemek/ sylemek istediin bir eyler var m?

45

Kaynaka *Tarih Vakf (2002), STKlarda gnlllk ve genlik. Trkiyede Sivil Toplum Kurulular Sempozyumu, Trkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakf, stanbul. *Bali, R.N. (2000), Sivil Toplum Hareketinin ki Zaaf: adamlar ve Elitizm, Birikim, say:130. *Beck, U. (2008), Freedoms Children, Beck-Gernsheim, E. ve Beck, U. (2008), Individualization, Sage Publications, Los Angeles, London, New Delhi, Singapore. (ilk basm 2002) *Benlisoy, Foti (2003), renci Muhalefetinin Gncellii, Toplum ve Bilim, say: 97. *Beyazova, A. (2008), rgtlenme zgrl Ekseninde Trkiyede niversiteli Genliin Gncel rgtllk Deneyimlerine likin Niteliksel Bir Analiz, stanbul Bilgi niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Hukuk Yksek Lisans Tezi. *Birlemi Millletler Kalknma Program (2008), Trkiye 2008 nsani Gelime Raporu. Trkiyede Genlik, Ankara. *Bora, T. ve alar, S. (2002), Modernleme ve Batllamann Bir Taycs Olarak Sivil Toplum Kurulular, Modern Trkiyede Siyasi Dnce. Modernleme ve Batclk, letiim Yaynlar, stanbul. *Council of Europe (2003), Final Report: Experts on Youth Policy Indicators. Third and Concluding Meeting, Council of Europe, Directorate of Youth and Sport. *pek Can, Y. (2007), Trkiyede Sivil Toplumu Yeniden Dnmek: Neo-liberal Dnmler ve Gnlllk, Toplum ve Bilim, say:108. *Caymaz, B. (2008), Siyasi Partilerin Genlik Kollar, N. Yentrk, Y. Kurtaran ve G. Nemutlu (der.), Trkiyede Genlik almas ve Politikalar iinde, stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar, stanbul. *de Certeau, M. (1990), Linvention du quotidien. 1. Arts de faire, Gallimard, Paris. *Denstad, Finn Yrjar (2009), Youth policy manual. How to develop a national youth strategy, Council of Europe Publishing, Strabourg. *Dubet, F. (2002), Le Dclin de lInstitution, Seuil, Paris. *Dubet, F. (2004), La jeunesse est une preuve, Comprendre. Les jeunes. Revue de philosophie et de sciences sociales, say:5.

46

*European Commission (2001), White paper : A new impetus for European youth. (http://ec.europa.eu/youth/youth-policies/doc26_en.htm) *Farthing, R. (2010), The politics of youthful antipolitics: representing the issue of youth participation in politics, Journal of Youth Studies, cilt:13, say: 2. *Keyman, F. ve duygu, A. (2003), Globalization, Civil Society and Citizenship in Turkey, Citizenship Studies, cilt 7, say:2. *Kurtaran, Y., Nemutlu, G. ve N. Yentrk (2008), Genler Hakknda, Genlik in, Genlerle, N. Yentrk, Y. Kurtaran ve G. Nemutlu (der.), Trkiyede Genlik almas ve Politikalar iinde, stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar, stanbul. *Kkren, G. (2010), Reconstituting the youth as a political category & Neoliberal reason: the case of Community Volunteers Foundation, Boazii niversitesi, Sosyoloji Blm yksek lisans tezi. *Lksl, D. (2009a), Trkiyede Genlik Miti: 1980 Sonras Trkiye Genlii, letiim Yaynlar, stanbul. *Lksl, D. (2009b), Genlerin Siyaset Alglar ve Deneyimleri: Yeni Bir Siyaset ve rgtlenme Modeli zerine Dnmek, C. Boyraz (der.), Genler Tartyor. Siyasete Katlm, Sorunlar ve zm nerileri iinde, Trkiye Sosyal Ekonomik Siyasal Aratrmalar Vakf (TSES) Yaynlar, stanbul. *Malvano, L. (1997), The myth of youth in images: Italian fascism, Levi, G. ve Schmitt, J.C. (der.), History of Young People in the West iinde, Harvard University Press, Cambridge. *Michaud, E. (1997), Soldiers of an idea: Young people under Third Reich, Levi, G. ve Schmitt, J.C. (der.), History of Young People in the West iinde, Harvard University Press, Cambridge. *Nemutlu, G. (2008a), Trkiye Sivil Alannda Genlik almasnn Tarihsel Geliimi, N. Yentrk, Y. Kurtaran ve G. Nemutlu (der.), Trkiyede Genlik almas ve Politikalar iinde, stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar, stanbul. *Nemutlu, G. (2008b), Genlik almalar ve Genlik Eitmenleri, N. Yentrk, Y. Kurtaran ve G. Nemutlu (der.), Trkiyede Genlik almas ve Politikalar iinde, stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar, stanbul. *Neyzi, L. (2001), Object or Subject? The Paradox of Youth in Turkey, International Journal of Middle East Studies, cilt 33, say: 3. (Makalenin Trke basm iin bkz. Nesne ya da zne? Trkiyede Genliin Paradoksu, Trkiyede Szl Tarih, Kimlik ve znellik, letiim Yaynlar, stanbul, 2004.)

47

*Rossi, F.M. (2009), Youth political participation: is this the end of generational cleavage?, International Sociology, cilt: 24, say:4. *enel, G. (2009), Youth as peace-multipliers: the cases of Germany and Turkey, Sabanc niversitesi, Sanat ve Sosyal Bilimler Fakltesi yksek lisans tezi. *Tarih Vakf (2002), STKlarda gnlllk ve genlik. Trkiyede Sivil Toplum Kurulular Sempozyumu, Trkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakf, stanbul. *Toplum Gnllleri Vakf (2009), niversite Genliinin htiyalar Aratrmas 2009, stanbul. *Williamson, H. (2002), Supporting young people in Europe. Principles, policy and practice, Council of Europe Publishing, Strasbourg. *Williamson, H. (2008), Supporting young people in Europe. Volume 2, Council of Europe Publishing, Strasbourg. *World Bank (2007), Youth policy: Doing it and getting it right, World Development Report 2007 iinde. *Yentrk, N. (2006), Demokratik Kitle rgtlerinden STKlara: Konjonktrel Bir nceleme, Sivil Toplum ve Demokrasi Konferans Yazlar, no:11. (http://stk.bilgi.edu.tr/siviltoplumseminer.asp) *Yerasimos, S. (der.) (2001), Trkiyede Sivil Toplum ve Milliyetilik, letiim Yaynlar, stanbul.*Ylmaz, V. (2009), Siyasi rgtlenmelerde Gen Olmak: Kurtarmaya Giderken Yakalandklarmz, C. Boyraz (der.), Genler Tartyor. Siyasete Katlm, Sorunlar ve zm nerileri iinde, Trkiye Sosyal Ekonomik Siyasal Aratrmalar Vakf (TSES) Yaynlar, stanbul.

48