TRNG I HC BCH KHOA H NI KHOA CNG NGH HO HC

B MN CNG NGH HU C - HO DU

BI GING

THIT B PHN NG TRONG CNG NGHIP TNG HP HU C - HO DU

Ging vin: o Quc Tu a ch: B mn Cng ngh Hu c - Ho du Phng 303 Nh C4-5 T: (CQ) 04.8.692.441 (NR) 04.8.694.313 Email: daoqtuy-petrochem@mail.hut.edu.vn
1

LI GII THIU
y l ni dung bi ging v l thuyt thit b phn ng trong cng nghip sn xut cc hp cht hu c - ho du.

Trn c s nhng kin thc v truyn nhit v chuyn khi, ng hc v xc tc m sinh vin c hc, bi ging ny tip tc vn dng kho st cc qu trnh xy ra trong thit b phn ng.

Mt s ti liu tham kho

1 - Trn Cng Khanh, Bi ging Thit b phn ng trong cng nghip sn xut cc hp cht, Hu c - Ho du, HBK H Ni. 2 - Octane Levenspiel, Chemical Reaction Engineering, John Wiley & Sons, 1999. 3 - James J. Carberry, Chemical and Catalytic Reaction Engineering, Mc Graw-Hill, New York, 1976. 4 - J.M.Smith, Chemical Engineering Kinetics, Mc Graw-Hill. New York, 1981.

NI DUNG CHNH CA MN HC
Bi 1: Bi m u Bi 2: Thi gian lu trong thit b phn ng

Bi 3: Thi gian lu trong thit b thc

Bi 4: Xc nh hm phn b thi gian lu bng thc nghim Bi 5: Tnh ton thit b phn ng loi thng c khuy

Bi 6: c trng nhit ca thit b phn ng

Bi 7: c trng nhit ca thit b phn ng loi thng c khuy Bi 8: c trng nhit ca thit b phn ng loi ng

Bi 9: Thit b phn ng xc tc kh rn
Bi 10: Mt s loi thit b phn ng c trng trong cng nghip tng hp hu c - ho du
4

BI M U

Ni dung

1. Khi nim chung 1.1. Gii thiu 2. c im ca thit b phn ng. a dng - Phc tp 3. Phn loi thit b phn ng.

3.1. Phn loi theo ch lm vic. Thit b phn ng lm vic gin on - Thit b phn ng lm vic

3.2 Phn loi thit b phn ng theo ch dng chy. TBP khuy l tng - TBP y l tng 3.3 Phn loi theo ch nhit. TBP lm vic theo ch ng nhit, on nhit, t nhit, nhit quy hoch
3.4 Phn loi theo trng thi pha TBP pha ng th - d th.
6

1. Khi nim chung 1.1. Gii thiu

Trong cng nghip ho hc, cc qu trnh sn xut c s dng thit b ng, lun c b tr v lp t theo mt quy trnh tng qut sau:

(1) - Chun b nguyn liu. + Bao gm: Lm sch cc cht, to hn hp phn ng, gia nhit hn hp liu ban u

- Do pha m bo v cht lng ca hn hp phn ng trc khi vo TBPU, ng thi phi p ng c linh hot vi nhiu ngun nguyn - liu th c cht lng khc nhau.xc tc (XT kim loi) kt hp vi cc Thit b phn ng c s dng iu kin nhit , p sut cao... th cc tp cht (hp cht cha lu hunh) s d - Hn hp phn c xc tc. dn lm ng ng thng bao gm nhiu nguyn liu khc nhau, do cn phi tin hnh trn ln trong cc thit b trn. - Nhit tin hnh phn ng thng khc vi nhit ca nguyn l u, nn nguyn liu cn phi c gia nhit trc khi vo TBPU.
8

(3) - X l sn phm - Sn phm ca phn ng thng l mt hn hp nhiu cht khc nhau, trong c sn phm chnh, sn phm ph v nguyn liu cha chuyn ho. Do , hn hp sau phn ng cn phi c x l qua cc cng on nh tch v tinh Tuy nhin, nu thu c sn phm c cht lng theo yu cu. liu s ch nhm chuyn ho thp, vic tun hon nguyn gy tn nng lng, chuyn phi c bm tunnng cao chuyn - Nguyn liu cha do vy, ha tm cch hon bm ngc tr li ho, nhng mt s phn ng khng th nng c chuyn ho ln thit b cao c v s lm tng phn ng ph to sn phm khng mong mun trn ban u. 9 lm gim chn lc ca qu trnh. Do vy, vic tun hon nguyn

(2) - Thit b phn ng

- Thc hin cc phn ng chuyn ho di tc dng ca cc iu kin phn ng nh: nhit , p sut, xc tc... - Thit b phn ng quyt nh n chuyn ho v chn lc ca phn ng. - Khi nng sut thit b ln, th ch cn thay i chuyn ho mt vi phn trm s nh hng ln n hiu qu kinh t ca qu trnh sn xut.
10

Qu trnh 1 v 3 c nghin cu k mn hc Qu trnh v thit cng ngh ho hc, l nhng qu trnh vt l v c hc n thu Tuy nhin, hai qu trnh ny chim mt s lng thit b tng i ln trong ton b h thng dy chuyn cng ngh.

11

Vy, thit b phn ng l g?

- N: Thit b phn ng (TBPU) l ni thc hin phn ng ch yu, t phm mong mun.

Vi: C0, C1 - nng cht phn ng i vo v i ra khi thit b ph

+ Thit b phn ng quyt nh n chuyn ho v chn lc - Mc chuyn ho:

12

- chn lc (S): Xt phn ng:

Vi: A, B l cht phn ng Cj cht sn phm chn lc i vi sn phm th i l:

Trong cng ngh tng hp hu c - Ho du ni ring v cng nghip ho hc ni chung, x v S l hai i lng rt quan trng, n c quyt nh bi thit b phn ng v nh hng ti hiu qu kinh 13 t ca sn xut.

2. c im ca thit b phn ng

- Phn ng ha hc xy ra lun km theo hiu ng nhit, ng thi ph nhng iu kin nhit , p sut v xc tc khc nhau.

=> Do , thit b thc hin phn ng ho hc l rt a dng v p

2.1. a dng

+ Phn ng c xc tc (rn, lng, kh) hay khng c xc tc.

+ Phn ng trong pha rn, lng hay kh. + H phn ng l ng th hay d th. => Nn trong cng nghip c nhiu loi thit b phn ng khc nhau.

14

Mt s h phn ng thng gp trong cng nghip tng hp hu c - ho

+ H d th:
- H kh, hi, lng <=> rn Pha rn thng l xc tc, pha cn li l cht phn ng. - H kh - lng. - H lng - lng (khng tan ln). + H ng th:

- H kh - kh - H lng - lng (tan ln) - H rn - rn. Thit b phn ng phi c cu to c bit m bo tip xc ph khuy trn, trn ngc chiu, to h nh lng - lng...

15

+ Nhit v p sut duy tr phn ng: - Phn ng thc hin nhit v p sut thp hay cao.

- Nhit v p sut c nh hng tng h ln nhau, c bit l trong p

Thng thng cc phn ng pha khi c thc hin p sut cao nhm tng tc phn ng. Do vy, th tch thit b phn ng s gim i, i khi l t hnh th ca thit b phn ng.

16

2.2 Phc tp - Do iu kin duy tr phn ng l khc nhau.

- Trong thit b phn ng, cc qu trnh vt l nh khuch tn, truyn n v ho hc xy ra ng thi nhau, chng cho nhau v nh hng ln n

+ Trong : Qu trnh vt l thng tuyn tnh vi nhit , trong khi cc qu trn hc thng tun theo hm s m.

Do , bi ton thc t thng phc tp, nh hng tng h gia hai yu t thng gy nn mt s hin tng bt bnh thng trong thit b phn ng ==> Trong khi tnh ton v thit k thit b phn ng cn phi ch c hai qu trnh v s tng tc gia chng.

17

3. Phn loi thit b phn ng

3.1. Phn loi theo ch lm vic 3.1.1. Thit b phn ng lm vic gin on

Hin nay, cc qu trnh gin on vn c s dng trong sn xut cng nghip. c bit l quy m sn xut b, sn xut theo ma v, hay th cho tng loi sn xut, sn xut th nghim. Cc qu trnh tin hnh trong pha lng, qu trnh sn xut bao gm nhiu cng on khc nhau, sn xut cc sn phm thc phm, sn xut thuc nhum, dc phm, thuc bo v thc vt.
u im ca loi TBP ny l rt linh hot trong qu trnh sn xut.

+ c trng ca qu trnh gin on l cc thng s cng ngh ca qu tr lun thay i theo thi gian.
18

Bin thin nng cht phn ng v sn phm theo thi gian M hnh thit b phn ng lm vic gin on

Bin thin nhit hn hp phn ng theo thi gian

Do vy phi ch khng ch cc thng s ca qu trnh trong sut th phn ng. 19

3.1.2 Thit b phn ng lm vic lin tc

Loi thit b ny thng c s dng rng ri trong cc ngnh cng nghip c bit l cc qa trnh sn xut c nng sut ln, sn xut trong pha

c im: sau khi tin hnh phn ng mt thi gian, cc thng s ca q n nh, t n trng thi dng (TTD). Trng thi dng ca h thng c th hin bng cng thc sau:

Bin thin nng sn phm phn ng theo thi gian

Do , cc thng s ca qu trnh c th d dng khng ch, sn ph 20 nh, ng u.

3.2 Phn loi thit b phn ng theo ch dng chy 3.2.1 M hnh thit b phn ng khuy l tng

c im: - Thit b dng thng (d ~ h), c khuy mnh t c iu kin l t - Do c khuy trn mnh nn cc thng s ca qu trnh nh p sut, nhi nng trong thit b phn ng lun lun ng u v bng cc thn u ra ca thit b. M hnh TBPU:

Bin thin nng cht phn ng theo thi gian

21

Do vn tc phn ng: r = k.f(C); C1 = C0(1-x); nn khi yu cu chuyn cao (x cao) th nng cht phn ng trong thit b phn ng (C1) thp tc phn ng phi thp.

- Thi gian lu ca cc phn t trong thit b phn ng khng ng u thuc vo xc sut xut hin u ra ca TBPU. = 0 n v cng - Trong thc t, thit b phn ng theo m hnh khuy l tng c thi theo dng sau

Khi lu lng ca dng tun hon ln hn rt nhiu so vi lu lng ca dng vo v ra khi thit b phn ng th c coi nh thit b lm vic ch khu l tng.

22

Thit b phn ng theo m hnh KLT trong cng nghip:

T c im ca TBP loi KLT, thy rng cc chi tit ca thit b l gin. Tuy nhin, n phi c c nhng chi tit ti thiu sau:

+ Thit b dng thng c th tch nht nh thc hin phn ng, b phn ng.

+ C din tch trao i nhit cp hoc ly nhit ca phn phn truyn nhit c th t bn trong (ng xon rut g, tm) ho bn ngoi TBP (TB trao i nhit i lu i vi h lng, ngng t trong pha hi). Hoc c th ch to trc tip trn b mt TBP (o hai v).

Hnh dng ca TBP loi ny thng c thn hnh tr ng, y v n c hnh elip, n c th chu c p sut nht nh. Vt liu ch to l thp khng r v n c th d dng v sinh v khng b n mn.

Pierre Tramboure, Hugo Van Landeghem, Jean-Pierre Wauquier, Chemical Reactor, 23 France Insitute of Petroleum Pbl., 1988

Bng di y l mt s tiu chun ca TBP trong thc t:

Th tch, m3 ng knh, m Din tch TN, m2 18 2 18, 6 DE 14 2,5 26, 6 DE 25 2,8 40, 0 DE 32 3,1 45, 6 DE 10 2,4 19, 8 DE 20 2,8 33 DE 25 3,0 38, 8 DE 1 1,2 4,4 5 DE 4 1,8 10, 9 DE 10 2,4 11, 1 SE 25 3,0 19, 5 SE 0,7 0,9 3,4 DE

p sut lm vic, bar

Vt liu

15

15

15

15

1,5

AV

AV

AV

AV

AV

AV

AV

AI

AI

AI

AI

DE - o hai v; SE - ng xon rut g; AV - glass-lined steel; AI - Thp khng r; V Thu tinh.

24

Mt s m hnh TBP KLT trong thc t:

25

Thit b phn ng loi thng c khuy trong cng nghip

26

3.2.2 Thit b phn ng lm vic theo ch y l tng.

M hnh TBPU

Bin thin nng cht phn ng theo thi gian (hay theo chiu di thit b phn ng)

27

+ c im:

- Dng vo chuyn ng theo th t trc sau nh chuyn ng ca pisto trong xylanh ng c.

- Tc dng ng u trong ton b tit din ngang ca TBPU. - Cc thng s cng ngh ca qu trnh thay i theo chiu di TBPU + Khi nim v thi gian lu trung bnh:

Vr ; [ giay, pht, gi ] v
Trong : Vr - th tch thit b phn ng, m3

Khi cc phn t cht lng di chuyn t u vo n u ra thit b p th thi gian lu ca chng l nh nhau.

28

Thit b phn ng theo m hnh LT trong cng nghip:

Thit b phn ng loi ny trong thc t gm c ng phn ng, b ph trao i nhit. Ph thuc vo nhit tin hnh phn ng m cc th cng ngh thay i.

+ TBP lm vic ch nhit va phi (<500oC), thng c cu h thng ng ng tm vi dng cht ti nhit tun hon (nc, hi, d mi hu c, dung dch mui) i gia hai ng (Hnh 4a).

+ Vi loi TBP lm vic nhit cao (>5000C), h thng ng phn c b tr trong mt l t, nhin liu t thng l kh gas, du). H thng ng phn ng c th c t vng i lu hoc vng bc x (hnh 4b), (hnh 5).

29

H thng thit b phn ng loi ng c trao i nhit

30

So snh hai m hnh: KLT v LT Nng v vn tc phn ng:

+ M hnh KLT: nng cht phn ng trong ton b th tch ca thit b phn ng l ng u v bng nng cht phn ng u ra (C1) + M hnh LT: nng cht phn ng trong thit b lun lun thay lun ln hn nng cht phn ng u ra (Ci>C1) ==> Nh vy, vn tc phn ng hai m hnh l khc nhau:

rlt > rklt

T c th thy rng nng sut ca TBPU dng LT lun ln hn TBPU t c chuyn ho nh nhau, th tch TBPU dng KLT phi ln hn th tch TBPU LT.

31

Trong thc t, TBPU dng KLT vn tip tc c s dng. V khc p nhc im trn, ngi ta thng b tr nhiu thit b phn ng khuy l t ni tip nhau t c chuyn ho cao.

32

Khi s thit b ln, h thng n thit b khuy l tng ni tip c th coi nh mt thit b y l tung. ng biu din bin thin nng C0 - Cn ca h thng n TBPU KLT tin dn n ng biu din Cl c TBPU LT. Trong thc t sn xut, ngi ta thng b tr t 5 n 10 TBPU KLT.

V d: Trong cng nghip sn xut cht n (qu trnh nitro ho toluen to TNT), h thng TBPU ni tip thc hin phn ng trong 2 pha lng - lng khng tan ln, to nhit mnh, do yu cu phi khuy tr mnh t c s ng u v nhit v nng . Hn hp nitro ho c b sung vo tng thit b ring r.

Nhit v p sut:

Thng thng, TBP lm vic nhit v p sut cao. Trong thc t v c TBP loi KLT lm vic nhit v p sut cao, tuy nhin TBP ph c cu to c bit, cng ngh phc tp. Ngc li, vi TBP loi ng (L c th d dng tin hnh p sut v nhit cao.
33

Nh phn tch, TBP loi KLT rt kh khng ch cc iu kin phn vic duy tr nhit n nh trong qu trnh phn ng cng nh lm l kh kh khn.

34

3.3 Phn loi theo ch nhit 3.3.1 Thit b phn ng l vic theo ch ng nhit c im: Nhit ca phn ng khng i trong sut thi gian phn ng (thc t l ch ta ng nhit, hay nhit t thay i).

+ Do nhit phn ng khng i nn hng s tc phn ng khn

Trn thc t, cc loi TBPU sau cng c th coi l TBPU lm vic ch ta ng nhit: - TBPU dng thng c khuy lm vic trng thi dng. - TBPU loi ng chm.
35

3.3.2 Thit b phn ng lm vic theo ch on nhit

c im: Trong qu trnh phn ng, hn hp phn ng khng trao i nhit vi mi trng bn ngoi. Do vy, nhit phn ng thay i theo thi gian phn ng (hay theo chuyn ho)

M hnh thit b:

Trong thc t, ngi ta thng b tr cc thit b on nhit xen k vi cc thit b trao i nhit. Nh vy, ta c th khng ch c nhit trong tng vng phn ng on nhit bng cch khng ch chiu cao ca tng vng v tc ca dng cht phn ng. Biu biu din s bin thin nhi
ca hn hp phn ng trong TBPU
36

Qu trnh oxy ho SO2 --> SO3 bng khng kh

37

Biu nhit ca qu trnh sn xut metanol, p sut 300 atm, xc tc Cr2O3-ZnO vi 6 thit b trao i nhit trung gian

Biu nhit v chuyn ho trong sn xut NH3 t kh tng hp p sut 300oC vi 5 thit b trao i nhit trung gian
38

3.3.3 Thit b phn ng lm vic theo ch t nhit. c im: - Trong qu trnh phn ng, nhit trong hn hp phn ng c duy bng cch s dng nhit ca phn ng.

Nh vy, loi thit b phn ng ny ch c p dng thc hin nh phn ng to nhit. Ch cn mi nhit cho hn hp phn ng lc ban sau phn ng t din ra. C th duy tr v khng ch nhit phn cch khng ch tc phn ng. V d: - Thit b phn ng dng ngn la l loi TBPU t nhit. - Qu trnh sn xut acetylen t metan cng c th tin hnh trong th b phn ng t nhit.
o 3 2CH 4 O 2 1700 1800 C 2 H 2 3H 2 O C 2

39

3.3.4 Thit b phn ng lm vic theo ch nhit quy hoch

c im: Nhit ca phn ng c khng ch tu theo tng vng trong thit b hoc trong h thng.

M hnh thit b:

T0, T1: Nhit ca hn hp phn ng T2, T3: Nhit ca cht ti nhit Ta, Tb: Nhit cn khng ch theo quy hoch

V d: - TBPU loi ng - H thng TBPU khuy ni tip.

40

H thng thit b phn ng sn xut polyetylen t etylen trong cng nghip

41

3.4 Phn loi theo trng thi pha

3.4.1 Thit b phn ng pha ng th c im: - Hn hp cht phn ng l ng th. - Trong qu trnh tin hnh phn ng, hn hp phn ng cn phi c trn mnh t c s ng u v nhit v nng . - H ng th: lng - lng (tan ln), kh - kh. V d: Phn ng clo ho metan l phn ng to nhit ni tip ph thuc vo clo/metan. Do , khng ch c phn ng phi cho kh clo vo h hp phn ng t t bng cch b sung vo tng thit b trong h thn ni tip nhau. Kh Clo Phng trnh phn ng: Metan

S h thng thit b phn ng

42

3.4.2 Thit b phn ng thc hin pha d th.

c im: - Hn hp phn ng gm cc pha d th. - Trong qu trnh thc hin phn ng, hn hp phn ng cn phi c k trn mnh tng cng qu trnh tip xc pha. - H d th; Kh - rn; kh - lng; lng rn; lng - lng (khng tan ln) - Vi h phn ng kh - rn hoc lng - rn, b mt tip xc pha l b mt pha rn. Khi khuy trn mnh s tng cng qu trnh khuch tn cht kh hay lng qua lp bin tip xc vo b mt pha rn.

43

- Vi h kh - lng, lng - lng khng tan ln: > B mt tip xc pha l b mt ca cc ht lng hay bt kh. > TBPU dng khuy trn hay thp si bt. > B mt tip xc pha tng khi kch thc cc ht lng hay bt kh gim. > Vi h lng - lng c th thc hin khuy trn mnh to h nh.

H d th lng - lng khng tan ln

44

H d th kh - lng

45

Thit b phn ng ng chm thc hin phn ng hai pha lng - kh, xc tc rn

46

Mt s m hnh thit b phn ng thc hin phn ng pha di th

47

Mt s gii php tng cng tip xc pha

+ Thit b phn phi pha lng (a phn phi). a1 - loi 1 a a2 - loi hai lp a a3 - loi nhiu lp a b - loi vi phun

48

Loi thp si bt vi thit b phun cao p

49

Thit b loi thng, c khuy trn mnh

Loai thp si bt c hi lu hn hp phn ng

50