kinci alternatif, tezlere, savunulduu niversitelerde, ktphaneler araclyla ulamak. Burada da niversiteden niversiteye deien uygulamalar var.

Baz yerlerde, yazar izin vermemise ktphane eriimi de mmkn olmuyor; baz yerlerde ise keyfi biimde tezler ktphanenin katalog ynetiminden koparlp, faklte veya enstit bnyesinde, eriime kapatlan odalarda depolanyor. Yksek lisans/doktora tezlerinin ancak yazarn izniyle kamusal eriime ve oaltmaya almasnda, kt zerinde, yanl bir ey yok. Bunun, hangi bilimsel ve hukuki gerekelerle yapldn kayda geirmekle ilgili bir sorun var. rnein ABDde tezlerin UMI/ProQuest Electronic Theses and Dissertations sistemine girmesi iin yazarlara imzalatlan onay formunda eriimle ilgili seenek var: (1) tm dnyann eriimine ama; (2) 5 yl boyunca sadece tezin yazld niversitede, veya niversiteleraras dn verme ile eriime ama ki yazar neden bu kstlamay talep ettiinin formda aklamak zorunda, aklamas reddedilebiliyor; 5 yl sonunda alma tm dnyann eriimine alyor; (3) patent nedeniyle almaya eriimi tamamen 1 yl boyunca kapatma ki bunun iin de ek bir belgeleme gerekiyor ve 1 yln sonra eriim ilk iki seenekten birinde mmkn oluyor. Her renci, kendi kurumunda savunmasn baaryla yaptktan ve tez kurulu imzalarn topladktan sonra bu formu doldurmak zorunda. Bizde ise YKn istedii Tezlerin oaltlmas ve Yaym in zin Belgesi, kiiden herhangi bir gereke talep etmeden, tezin en fazla 3 yl eriime kapatlmasna izin veriyor. 2006 ncesi tezler iin eriim ise, ancak yazar formu doldurup izni verdiyse alyor, yoksa YK herhangi bir ilem yapmyor. Fotokopi hizmeti de durdurulduu iin, 2006 ncesi tezlerde yazar kendi giriimiyle formu YKe gndermemise tek ansnz tezin savunulduu niversiteye gidip dedektiflik yapmak. ki rnek verelim: Ulusal Tez Merkezi portalnda Sosyoloji disiplininde en erken rastlanan doktora tezi 1985 ylndan. 2005e kadar, bu yl dahil, 409 tez gemi. En erkeni 1990da olmak zere bunlarn sadece 41inin (% 10) dijital kopyasn indirebiliyoruz. 2006dan balayarak en fazla 3 yl kstlama kural Sosyoloji iin eriimi olumlu ynde etkilemi: 2006-2012 aras onaylanan 438 tezin sadece 10 tanesine eriilemiyor. Tm disiplinlerde tezlere dijital eriim, 2006dan bugne dzeliyor diyebiliriz. Ancak toplamda bakarsak, dijital yayn izni olmayan 2006 ncesi tezler iin aratrmaclar niversitelere mahkum, ve niversitelerin YK gibi standart eriim uygulamalar yok.

CBT 1331/ 13 21 Eyll 2012

YKte eriim izni olmayan bir teze eriim iin dier alternatif, teslim edildii niversitenin ktphanesine giderek tezin bir kopyasn edinmek. Zira niversite ktphaneleri niversite bnyesinde hazrlanan tezlerin bir kopyasn bulundurmak zorunda. Dr. Dursunun tezine erimek iin sosyal medyada yaptm arlar zerine imkn olan birden fazla gnll Gazi niversitesi ktphanesine giderek doktora tezinin bir kopyasn edinmek iin giriimde bulundu. Lkin bu giriimler Gazi niversitesi ktphanesi tezi vermeye yanamad iin baarszlkla sonuland. Sonu olarak Dr. Dursunun tezine ulamak mmkn olmad. Bu elbette Dr. Dursunun tezinde etik bir problem olduu anlamna gelmiyor. Fakat kamuya ait olmas beklenen almalara kamunun eriiminin, niversitenin adnn lekelenmesinden korkan kiilerin inisiyatifine brakld bir durumda benzeri giriimlerden bu tip sonular almak artc olmasa gerek. Yardm talebine yant verip Gazi niversitesi ktphanesine gidenlerden anonim bir akademisyenin gnderdii mesajn aadaki ksmnn konunun netlemesine yardmc olacana inanyorum: Gazi Ktphanesine gittim ve tezi incelemek ve baz blmlerin fotokopisini almak istediimi syledim. Grevli memur, derin bir sessizlikten sonra, u an iin bu tezi alamayacam belirtti. Neden diye sordum. Beni tatmin etmeyen bir aklama getirdi: Tezleri dijital ortama aktar-

niversite ktphanelerinin keyfi dzenlemeleri tezlere eriimi zorlatryor

ma almalar yapyoruz. Bu yzden istediiniz tezi vere- lim edilmi bir teze eriim pratik olarak imkansz olabiliyor. meyiz. Aktarma ii ne zaman biter ve bittikten sonra ala- Ayn kaynaktan finanse edilen niversitelerin bnyelerinde bilir miyim? dedim. Beni sorguya ekti. Aratrmac m- retilen bilgiye bu tip keyfi kstlamalar getirmeleri kabul snz?, Hangi alanda aratrma yapyorsunuz?, vb. An- edilebilir deil. niversitelerce bu konuda ortak bir dzenlemeye giladm ki tezi alabilmek iin baka yollara bavurmam gedilmesi ve tezlere eriimin kolaylatrlmasnn Trkiyede rekecek. Ayn anonim hocadan birka ay sonra aldm nihai ya- akademinin gelecei iin ok zaruri olduunu dnyorum. Nitekim tezlere eriimin kolay ve hzl olduu bir ortamnt ise yle idi: Araya koyduum arac insanlar da (o niversitede oku- da etik adan problemli tezlerin ksa srede ortaya kmas yan lisans ve yksek lisans rencileri) teze ulaamadlar () salanabilirken, etik adan problemli tezlere imza atan kiilerin akademik yetkinliklerinin yeniden gzden geirilebu konuda size yardmc olamadm iin zgnm. Benzeri hikyeleri Tansu Kknc ve bu konulardaki rek kendilerinin etik anlayna sahip renciler yetitirtetkik almalarna nem veren dier anonim akademis- melerine mani olunabilir. yenlerden dinlemek de mmkn. YK zerinden ulalamayan tezleri niversite ktphanelerinden temin etmek YK arivlerinde yaym izni olmayan tez isteyenlerin karlatklar problemler ve ktphanelerden aldklar yantlarn bana ulaanlarndan derlediim bir zet says ok fazla Emrah Gkerin de deindii gibi YK Tez Arivi sayle: Gazi niversitesi: Tez fotokopisi gndermiyoruz. Sayesinde 2006dan sonraki tezlere erimek nispeten mmkn. Fakat 2006dan nce yaymlanm tezler azmsanmadece ktphane iinde belli blmlerin fotokopisi alyacak kadar fazla, ve hemen hepsi izinsiz. nabilir. Bunun da ktphanecinin keyfine keder bir duTeoride, Trkiyede bugne kadar yaymlanm 312,368 rum olduunu yukardaki rnekte reniyoruz. Ankara niversitesi: Akademik tezler ktphane dteze YK Tez Arivi zerinden eriilebiliyor. Fakat bunna dn verilmez. Ancak tez danman veya tezi halardan 163,284 tanesi, yani tm tezlerin %52.27si, eriizrlayann izni alnarak, tezin tamaniversite zinli Tez zinsiz Tez Toplam Tez zinsiz Yzde mndan birim iinde fotokopi ekilmesine izin verilir. stanbul niv. 8,371 16,501 24,872 %66.34 Celal Bayar niversitesi: Tez Hacettepe niv. 4,849 9,404 14,253 %65.98 hizmeti vermiyoruz. Ankara niv. 7,555 13,774 21,329 %64.58 stanbul niversitesi: Tezlerin Orta Dou Teknik niv. 5,785 10,391 16,176 %64.24 tamamnn fotokopisini isterken, Uluda niv. 2,176 3,657 5,833 %62.70 aratrma yapan kii danmannn stanbul Teknik niv. 5,416 9,072 14,488 %62.62 adn ve okul adresini bildirmelidir. Ege niv. 4,807 7,930 12,737 %62.26 renci ise, danman yannda okuBilkent niv. 1,483 1,948 3,431 %56.79 lu, blm ve okul numaras da yer nn niv. 1,085 1,369 2,454 %55.80 almaldr. Eer, tez fotokopisi isteyen Boazii niv. 2,533 3,134 5,667 %55.31 kiinin danman yok ise, .. KAnadolu niv. 2,299 2,837 5,136 %55.24 tphane ve Dokmantasyon Daire ukurova niv. 4,051 4,961 9,012 %55.05 Bakanlna, tezi ne amala kullaMarmara niv. 9,422 11,538 20,960 %55.05 nacana dair bir dileke yazar. TeAtatrk niv. 3,414 4,073 7,487 %54.40 zin numarasn ve adn belirttii diGazi niv. 9,903 11,713 21,616 %54.18 lekeyi, ya kendisi teslim eder ya da Trakya niv. 1,780 2,022 3,802 %53.19 faks ile iletir. lgili ahsa banka heCumhuriyet niv. 1,574 1,774 3,348 %53.00 sap numaras, yatraca fotokopi + Ondokuz Mays niv. 1,961 2,178 4,139 %52.63 telif gideri (gnderme creti eklenDicle niv. 1,128 1,238 2,366 %52.34 meden) bildirilir. Bildirilen gider, veDokuz Eyll niv. 5,743 6,191 11,934 %51.88 rilen banka hesabna yatrlp deYldz Teknik niv. 3,300 3,467 6,767 %51.24 kontun ktphanemize fakslanmaMimar Sinan Gz.San. niv. 1,107 1,100 2,207 %49.86 s (). Gereksiz brokrasi byle deKaradeniz Teknik niv. 2,337 2,319 4,656 %49.81 vam ediyor. GATA 1,066 1,056 2,122 %49.78 Uluda niversitesi: niversiYznc Yl niv. 1,584 1,516 3,100 %48.91 temiz tezleri, iindekiler, kaynaka, Akdeniz niv. 837 785 1,622 %48.42 zet ve tezin 20-25 sayfalk blErciyes niv. 2,808 2,333 5,141 %45.38 mnn fotokopisi olarak vermekteGebze Yksek Teknoloji Ens. 1,072 871 1,943 %44.85 dir. Harran niv. 716 5701, 286 %44.35 Erciyes niversitesi: Tezleri Sakarya niv. 3,000 2,288 5,288 %43.27 hibir ekilde dn ya da fotokopi olarak vermiyoruz. Sadece ktpme kapal olduu iin bu rakam nemini yitiriyor. hane iinde kullanmaya izin var. Ege niversitesi: Tez yazar izin vermise tamamYandaki tabloyu YK Tez Arivinden bu yaznn yazld tarihlerde elde ettiim rakamlarla hazrladm. Tabn, eer izin yoksa 1/3n gnderiyoruz. stanbul Teknik niversitesi: Tezlerin tamann folo, YK Tez Arivinde yer alan tezlerin geldii niversitelerden, izinli tez / izinsiz tez oran en dk ilk 30 nitokopi olarak gnderiyorlar! Balkesir niversitesi: Tezleri dn vermiyoruz. Teversiteyi gsteriyor. Kkl ve eski niversiteler bnyesindeki tezlerin byk zin fotokopisine izin veriliyor ise web sayfamzda PDF olaounluunun eriime kapal olmas bir raslant deil. Zirak eriimi bulunmaktadr. Nide niversitesi: Tezleri dn vermiyoruz. Tera 2006 ylndan nce yaymlanan tez says, eski niversitelerde yenilere nazaran ok daha fazla. zi yazan kii tezimi 3-5 yl kimseye vermeyin trnden Tez Arivinin u anki durumu salkl, kendi kendisibir ambargo koymadysa tezin fotokopisini ya da PDF sni dzelten ve etik konularda otokontrol dayatan bir akarmn isteyen kiiye gnderebiliyoruz. ankaya niversitesi: Cevap yok. demi iin kabul edilebilir deil. YK, kendisine teslim ediHacettepe niversitesi: Cevap yok. len tezlerin derhal eriime almas iin izin ynetmeliinde dzenlemeye gitmeli, akademisyenler de kendi zerilerine Grld zere niversite ktphaneleri birbiri deni yaparak YKn bu mevzuyu gndemine almasn ile ilgisi olmayan keyfi uygulamalarla tezlere eriimi disalamak zere organize olmal. lediince kstlayabiliyor ya da zorlatrabiliyor. Sonu olarak A niversitesine teslim edilmi bir teze Gelecek hafta: Trkiyede Bilim Hrszlna Net Teperiim mmkn ve nispeten kolay iken, B niversitesine tes- kiler Verilmiyor