พระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร หรื อ พระแก้ว มรกต เป็ นพระพุทธรู ปคู่บานคู่เมืองของชาวไทย ปัจจุบน ้ ั ่ ประดิษฐานอยูในวัดพระศรี รัตนศาสดาราม (หรื อ วัดพระ แก้ว) ในพระบรมมหาราชวัง กรุ งเทพมหานคร พระแก้วมรกตเป็ นพระพุทธรู ปที่แกะสลักจาก หยกอ่อนสี เขียวดังมรกต เป็ นพระพุทธรู ปสกุลศิลปะก่อน ่ ่ เชียงแสนถึงศิลปะเชียงแสน หลักฐานที่ตรงกันระบุวาพบครั้งแรก ประดิษฐานอยูในเจดียวดป่ าญะ เมืองเชียง ์ั แสน (ปัจจุบนคือวัดพระแก้วงามเมือง อาเภอเมือง จังหวัดเชียงราย) สภาพเป็ นพระพุทธรู ปพอกปูนลงรักปิ ด ั ทอง แต่เมื่อพระสงฆ์อญเชิ ญออกจากพระเจดีย ์ ปูนบริ เวณพระนาสิ กเกิดกระเทาะออก เห็นเป็ นเนื้ อมรกต จึง ั กระเทาะปูนออกทั้งองค์ เห็นเป็ นเนื้ อหยกสี มรกตทั้งองค์ หลังจากนั้น พระเจ้าสามฝั่งแกนแห่งเชียงใหม่ทราบข่าวการค้นพบพระพุทธรู ปนี้ จึงเชิญมา ประดิษฐานที่เชียงใหม่ แต่ชางทรงพระแก้วมรกตกลับไม่เดินทางไปยังเชียงใหม่ แต่ไปทางลาปางหากช้าง ้ ่ ่ นั้นมีพระแก้วมรกตอยูบนหลังช้าง เชียงใหม่เห็นว่าลาปางก็อยูในอาณาจักรล้านนาจึงนาไปไว้ที่วดพระแก้ว ั ดอนเต้า ถึงสมัยพระเจ้าติโลกราช ได้เชิ ญพระแก้วมรกตมายังเชียงใหม่ สร้างปราสาทประดิษฐานไว้แต่ถูก ั ฟ้ าผ่าหลายครั้ง ครั้นเมื่อพระเจ้าไชยเชษฐาแห่งล้านช้างซึ่ งเป็ นญาติกบราชวงศ์ลานนามาครองเมืองเชียงใหม่ ้ เมื่อพระเจ้าไชยเชษฐาเสด็จกลับหลวงพระบาง ก็เชิญพระแก้วมรกตไปด้วยพร้อมกับพระพุทธสิ หิงค์ ทาง เชียงใหม่ขอคืนก็ได้แต่พระพุทธสิ หิงค์ เมื่อล้านช้างย้ายเมืองหลวงจากหลวงพระบางมาเวียงจันทน์ก็เชิญพระ แก้วมรกตลงมาด้วย ต่อมาสมเด็จพระเจ้าตากสิ นมหาราช ทรงสถาปนากรุ งธนบุรีข้ ึนเป็ นเมืองหลวง พระองค์ ทรงได้ทรงยึดพระแก้วมรกต และพระบาง มาจากอาณาจักรล้านช้างเวียงจันทน์ (ลาว) ในครั้งนั้นประดิษฐาน ไว้ที่วดอรุ ณราชวราราม ต่อมาเมื่อสิ้ นรัชสมัยของพระองค์ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้ าจุฬาโลกมหาราช ั ทรงอัญเชิ ญพระพุทธมหามณี รัตนปฏิมากรลงบุษบกในเรื อพระที่นง เสด็จข้ามฝั่งแม่น้ าเจ้าพระยา มา ั่ ประดิษฐานยังวัดพระศรี รัตนศาสดาราม จนถึงปั จจุบน ส่ วนพระบางทรงพระราชทานคืนให้แก่ลาว ั