Phiu b c hay phiu b t?

T n m n v t Hn Vi t (ph n 3)
Nguy n Cung Thng nguyencungthong@yahoo.com

Bi ny ghi l i vi suy ngh v t Hn Vi t/HV phiu b c so v i phiu b t cng nh ng tng quan v i m t s t lin h trong ti ng Vi t nh bo, b u, bu (lu bu)... M t s l n t v ng ti ng Vi t c dnh lu tr c ti p hay gin ti p n ti ng Hn, nh m t s h c gi c on kho ng 70 n 75 ph n trm, thnh ra hi u c ng cn ti ng Vi t l hi u c ph n no b n ch t phong ph v a d ng c a ngn ng dn t c. i u nn bi t l khng ch ti ng Vi t m i c lin h lu i v i ti ng Hn, m ti ng Nh t, Hn cng khng khc g m y. Khng cn g thch h p hn l trong giai o n ny ta xem l i cch dng c a cc t phiu b c v phiu b t - nh t l khi m ng i Vi t chng ta phiu tn kh p ni trn th gi i - l i cng th y th m tha ngha bo d t my tri c a chng. Gi ng B c Kinh/BK c ghi b ng h th ng bnh m (pnyn) r t ph thng hi n nay, c n phn bi t s ch thanh i u (nh s 3 trong ju3 hay j ) v s ph ch ghi ngay sau m t ch (nh nhi u3). D u hoa th (asterisk) ng tr c m t m l m t d ng ph c nguyn c a m c (reconstructed sound): nh *bieo (bo) ch ng h n. l gi ng BK c a b c l by gi l b (m t ph m cu i -c) thnh ra khng c n ph i t v n nh bi ny!

1. Phiu o 1.1 N

hay (Unicode 23ED4), (Unicode 2411A) c cc ngha chnh sau y d a vo Hn Vi t T i n c a o Duy Anh (1931) v Thi u Ch u (1942) lm m c so snh. i - theo Thuy t Vn Gi i T : phiu, ph d o ,mnN_ ph HV l n i, nh trong cc cch dng ph -

danh, ph vn, ph sa, ph vinh, ph du mnn8(rong chi, khc v i ph du c l con v /lo i trng s ng khng lu) ... Cng nh cc cch dng phiu lu omA tri n i, phiu b c ol tri gi t

1.2 Th

i - cng ngha v i ch phiu (b phong) - nh phong k phiu n Qvo Ys gi th i c gi i (Kinh Thi - Tr nh Phong) Hay phiu lu, phiu linh, phiu l c, phiu diu, phiu ng ... ng, lay ng trn, phiu c ngha l dao ng - nh phiu Cn Ln ofO (Dng Hng

1.3 Phiu l dao

Cng trong ph m tr ngha - Tr ng Dng ph)

Cc ngha khc c a phiu nh t y (r a), nh, nh nh n, nhanh nh n ... u khng th y dng trong ti ng Vi t so v i phiu b c, phiu lu, phiu linh, phiu tn ... Phiu khng th y dng m t mnh (t do) tr khi l tn ring, ph h p v i khuynh h ng dng t HV t tn cho c v l ch s v c vn hoa hn.

1.4 Phiu cn l tn g

i ring (bi t danh) c a bo hay ph bnh mn th ng g p trong ti ng Hn - xem ph ch 3. Bo hay *biau/bieo l m c c a phiu, xem lo t bi "B t hay Ph t?", v i tng quan b-ph (B t Ph t, bung phng, bu ng phng, bo phiu ....). Gi ng Qu ng ng c phiu l piu1, piu3 so v i gi ng BK pio, pi o, pio. Cc gi ng c TQ - trch trang http://www.zdic.net/zd/zi/ZdicE8Zdic96ZdicB8.htm

| piu1 piu4 [[q [ xPT ] piau3

[ mwxPT ] piau1 [ h~#T ] piau2 [ pcV ~#T ] piau1 [ [[WQx ] piau2

Vi t Ng (t c l gi ng Qu ng ng/Q) piu1 piu4 - Khch Gia Tho i (H ) [H i L c Phong Khang] piau1 [Mai Huy n Khang] piau2 [i Loan T Huy n khang] piau1 [Khch Anh t i n] piau2 [L c Phong khang] piau3 Trong v n t Hn c ch bi u (Unicode 85B8) l ch hi m, t n s dng l 10 trn 172557434 ngha l bo - so v i ti ng Hn (ph) bnh v i t n s dng l 11361 trn 434717750. Theo Phng Ngn e (ch nh s a b i Dng Hng 53 TCN- 18 SCN) ghi nh n cc phng ng th i Hn (206 TCN- 220 SCN):

l_gqmnr2 Giang ng v ph bnh vi bi u (xem thm hnh ch p cc vn b n c trang 13, Trang nh km)

Phn h bo t m/Lemnoideae - trch trang http://baike.baidu.com/view/46086.htm/tri http://www.hudong.com/wiki/%E6%B5%AE%E8%90%8D/ph i

Bi u hay bo (m c ), vi t l hay (Unicode 456F, r t hi m - Ng c Thin, T p V n), r rng l m t ti ng a phng Giang ng1 (h lu sng Dng T , thu c Chi t Giang by gi - thu c Mn Vi t). Tam Thin T v Ng Thin T u ghi cc ch bi u v bo. Ti ng Vi t l bo so v i po (M ng), bo (Ty-Nng), bew (Mn, tri) ... Ngoi ra cc t (ly) lu bu, l u b ta th y t bo (b u, bu) hi n di n r t lu i trong ti ng Vi

u u hm tri n i (nh bo) cho t. Bo (Vi t B La/1651) ngha l

2

nh/m - m t ngha c c a phiu - by gi khng th y dng n a. Bu ru, bu ri u l lm cho l ra ...Tm l i, c kh nng phiu (bi u, bo l cc d ng m c ) c ngu n g c phng Nam2 (ti ng Vi t c ) hay l lo i t VHHV Vi t-Hn-Hn-Vi t. Ch phiu th ng ch m ng v t (m p) m ti ng Vi t cn duy tr m c l bo, nn lin h phiu bo khng lm cho ta ng c nhin. Thuy t Vn Gi i T /TVGT (kho ng nm 121 SCN, th i ng Hn) bin hi u 502 c ch phi u/phiu (Unicode 8508, bio BK biu1 Q) cng cng thnh ph n hi thanh phi u yh - l ch hi m v i t n s dng l 14 trn 237243358. TVGT ghi l i u hay lo i cy t uy }+s c hoa vng; tr ng lm c nh, dng lm thu c. Cn g i l: lng i u Q , lng tiu Q, lng i u u ...

NK N_0 _x

r0 Nfg+N_0 e\R

i u chi hong hoa d0 Tng th o phi u/phiu thanh0 Nh t vi t m t d0 Phng ti u thi t (TVGT)

Cc m c c a bi u ng ch (v cc bi n m) {&mR ph tiu thi t ( ng V n/V) - m phiu

k R b tiu thi t (V n H i/VH) - m bi u t (bi u l tri b u)

}bR b chiu thi t (T p V n/TV) - m phiu o _LYR c(TV) di dao thi t - m miu

Ti ng Vi t ng c ho mi _L thnh di, g i cho ta l bo hay *bieo c kh nng tr thnh *dieo hay nhi u3, m t ngha c c a bo (bo kh, bo l, bo nho). V o ti ng Vi t l m i mun, v v o l v s ( i Nam Qu c m T V /NQATV, 1895); tng quan bo vo v nho h tr cho kh nng trn, t i n Vi t B La/VBL cn ghi de l nhe (nhi u) hay d (nh). Cch dng nheo nhc (con ci nheo nhc) cng cho th y tng quang nheo v nhi u. Ci g nhi u cng tr thnh r , nn ta cn c cch dng r nh bo (ph m tr ngha m r ng). C kho ng 74 ch Hn c l phiu (pio BK): t ph thng cho n r t hi m hay t c t ; t i n HV c a Thi u Ch u ghi 14 ch phiu khc nhau so v i o Duy Anh ghi 7 ch . Ph n ny ch tr ng vo ch phiu b thu v b th o. Nh ng ch r t hi m4 nh phi u/phiu cng hm n c (ch y, di ng) nn c tra c u thm th y v n r rng hn.

2. B c l l gh vo,

u thuy n ln b

B c l gh, ng ng nh b c thuy n l9 ; b c chu l ... Cc ngha khc l ci h (ch m), i m tnh (l ng l , m b c ml). T i n VBL cn ghi cu b c ng i ngha l tr nh ng i l , u b c ... i u ny cho th y b c (ng ng) t ng c dng ph thng hn so v i phiu (khng hi n di n trong t i n VBL, Taberd). Cc cch c HV c a b c l 3

PTR v}TR

bng cc thi t (Qu ng V n/QV) b ch cc thi t (TV) m bc/b c

S9LR bth t m ch thi t, m phch (S9 th t HV hay p BK, m HV i p thnh t, hi n t ng trng n u chngni BK } ) - v n -ach (m ch) c a b c. So v i cc phng ng TQ:

| (gi ng Q)bok6 paak3 - [[ (gi ng H ) [NT

] pak7 bok7 [FN0T ] pok8 [h T ] pok7 [mw S FN0T ] pok7

[[ b[WlG pog5 [l ] Y4T ] pak7 [[[WQx] pok7 [[[T ] pak7 [Sn~V T ] pok7 ... Cc phng ng ny u cn S gi ph m cu i t c (k/g) cng nh m HV b c.

Cc v n HV c a l l -ac (cc) hay -ach (m ch) khng ph i -at (bt). R nt hn n a l m t ngha c a b c l l m ng manh, hay dng tng ng v i ch b c m ng, ng n nh b c m nh, b c phc ...) (l nh ghi nh n trong cu n Lu n Hnh a c a Vng Sung sQE (27-100 SCN):

l#gSl

eE`'gU`

Kh h u h u b c, c tnh h u thi n c

Nh v y l cch y kho ng 2000 nm, b c l t ng dng tng ng v i b c - y l m t d ki n ng ch cho th y b c v b t c khc bi t t ngn xa. M t i m l th l b c (b BK, paak3 Q, p'ak3 H ) by gi cn dng k m ti ng Anh park ( u xe) trong ti ng Trung (Qu c): hai ch b c v Anh park v a kh gi ng nhau v ngha cng nh m! B c c nhi u cch vi t trong v n t Hn, d a vo cc b th khc nhau, v m i ch l i c th mang nhi u ngha khc nhau. T i n HV c a Thi u Ch u ghi 14 ch b c, khng c nh ng ch khc nh b c r vi t b ng b khuy n h p v i ch b ch ngha l m t loi ch si, bc vi t b ng b nh c h p v i ch b ch ngha l (hai bn) s n ... Bi ny ch ch tr ng n b c b thu v b th o lin h tr c ti p n phiu b c.

2.1 B t

cng hm di chuy n (i l i)

V n tr nn ph c t p khi m b t Hn Vi t hay Vi t (xem 2.2) cng hm dao ng v r t d dng chung v i phiu (phiu du, phiu lng ...) v i cng ph m tr ngha m r ng. Trch Kinh Thi, Mao Truy n kP: Th o hnh vi t b t, thu hnh vi t thi p ILf l4Lf mt ng i bi t ngha nguyn thu ; c a b t l i trn c , v thi p l i (l i) n c v do b t thi p hm cu c s ng c c c gian lao (tiu c c) so v i ngha by gi c a b t thi p (b t thi p) trong ti ng Vi t l i l bi t nhi u, lanh l i (tch c c). Tuy nhin nn cc cch c c a b t nh sau 4

dR b bt thi t (V) Sg+R b c m t thi t (TV, CV) R b m ch thi t - V n H i/VH (kho ng 1297) ghi v n -ach (m ch) hi n di n sau v n -at (b t), cho th y ti ng Hn cng c v n tng t nh h th ng m thanh ti ng Vi t (b c v b t). Cc v n Hn c (tr c th i VH) u ghi l -at (b t) ch khng ph i l -ac (b c) hay ach (m ch)! 0 0SZR [T p V n] bc ci thi t, m b i - gi ng BK by gi m t h t cc ph m cu i t c nh p/k/t, ph n nh qua cch c b i c a bt.

2.2 B t l b qua m t bn, d t i

B t ch Nm vi t b ng ch Hn b t b (nh , tu t ra) nhng ngha c khc nhau, b t ra l a ra, b ra (NQATV) Tu b t tu tri b t (t i n Vi t B La/1651) ... Bn b t n c m t lm chia (Truy n K M n L c/TKML) Con gi y khm m t mi, b t n c m t r ng ... (TKML) ...

Trng v i b t l phn tay (Ki u, cu 909 - o Duy Anh ghi l g t thay v b t) Cu i u chng nh ng b t th m gi t tng (Ki u, cu 1858) ...

3. Phiu b c
Cc t ghp t ch phiu v cc ch lin h nh ph (n i), lu (tri gi t/d t), bnh (bo), di (d i), du (i l i, i chi) tr thnh phiu ph, phiu lu, phiu bnh, phiu di (thng th ng trong ti ng Hn) ... cng nh m t s t tr nn ph thng trong ti ng Vi t nh phiu du, phiu l c Ghp hai t phiu (xem 1.1) v b c (xem 2) th ta th y r ngha l l tri d t, nh phiu b c tha phng (Vi t Nam T i n, 1931/1956) hay phiu b c giang h , phiu b c n ni no, phiu b c kh p ni, cu c i phiu b c ... Cc t i n Hn Vi t nh c a o Duy Anh (1931), Guatave Hue (1937), Thi u Ch u (1942), Hong Thc Trm (1951), Nguy n Vn Khn (1960) u ghi l phiu b c, nhng khng th y ghi phiu b t. Tuy nhin, m t i m ng ch v kh oi m l ng i vi t (NCT) c mua m t cu n t i n HV c a Thi u 5

Ch u in l i (v s a l i cho chnh xc - trch l i Nh Xu t B n N ng, 2005), th phiu b c trong b n c hn l i ghi thnh phiu b t (trang 336). T i n HV (ch bin Phan Vn Cc, NXB Thnh Ph HCM, 2001) cng ghi phiu b t (trang 118). Tr c , cc t i n nh Vi t B La (1651), Taberd (1838), J. Bonet (1899) khng th y ghi phiu b c, h c gi Hinh T nh C a ( i Nam Qu c m T V , 1895) nh ngha phiu b c l d t l c (trang 199, Tome II). Trong "Vi t Ng Chnh T T V " (1959 - ti b n l n th 1, SiGn 1972), h c gi L Ng c Tr cng ghi l phiu b c v cng l p l i trong b Vi t Nam T i n (L Vn c ch bin, L Ng c Tr hi u nh NXB Khai Tr - trang 1159). C khuynh h ng vi t phiu b c v i ph m cu i t (phiu b t) trong nhi u nm g n y, nh t l qua cc mi tr ng thng tin i chng, th d

-cc bi ht nh Phiu B t Tr i Xa (ca s Vng Tu n Ki t), Con Ng i Phiu B t (DK), Bi Ca Phiu B t, Phiu B t Tri Xa, i Trai Phiu B t, Cnh Chim Phiu B t -cc truy n ng n, ti u thuy t nh Nhnh Rong Phiu B t (V H ng, NXB Vn H c, 2009) -phim nh, nh Nh ng D u Chn Phiu B t (LM V Th Ton, Truy n hnh cng gio VN) -cc bi vi t ng n, di n n trao i, phng s , bo ch ... Nh trong m t bi bo '...Ch v trt m bc th ng b n, Mai ph i b d vi c h c hnh v phiu b t ni x ng i ...' (2/8/2011) - xem trang http://www.xaluan.com/modules.php?name=News&file=article&sid=283155 hay bi bo Nh ng T Ti Phiu B t (2007 CAND, ng l i 2/11/2011) - xem trang http://tintuc.xalo.vn/00766157494/Nhung_tu_tai_phieu_bat.html - 'L Thng B y cho nh ng oan h n phiu b t' (27/7/2008) - bi vi t c a TT Thch Tu S ng trn trang http://vn.360plus.yahoo.com/lientongtinhdononbong/article?mid=204&fid=-1 ... y l m t (ph n) c a bi th Tnh H t B i (1/12/2009) vi t b i Ct B i Tnh Xa - trch t trang http://cat-bui.blogtiengviet.net/?cat=73847

... Theo dng i B i cu n v i phong ba Phiu b t mi ni chn tr i gc b D u v n bi t tnh mnh l khng th Nhng lng anh khng th xo hnh em v.v

Phiu b c5 c th dng nh tnh t hay ng t , hi n di n trong th t ch TQ t lu, nh trong Ai Giang Nam Ph Tl_SWa D u Tn ^O(513-581), nh vn h c l n th i Nam B c Tri u, vi t r ng6 c

... NN-ol

jKe

iZ kL^SjNKe

o Rq!_aNKu(0 pkd JN

... h nh phiu b c cao ki u ky l S ca phi th l c chi phng l t u v vong u chi d ng0 Truy vi th ph liu d k ngn

Trong bi th 'D t do ng du Hn kh Ty San' [Pu1Tn8[n\q Th c, 1037-1101) cng dng phiu b c7 ... zz\qS[NOUg kx,Rst bNol{I; l_SWl_Sq!^8h ... Khng san c t di c h h u Quy l v n kho nh thanh pha li Ng kim phiu b c ng h ng nh n Giang Nam Giang B c v th ng t

(nm 1080), T ng Pha (T

Thi Bnh Qu ng K Y*^s^ (kho ng nm 977, h p so n theo l nh c a T ng Thi Tng) trch ti u thuy t T p D K up c a Ti t D ng Nh c u(_1 (Th S i ng) nh sau

... l_NKng

p}

]g(

wv~\:

W\SJq

olddel_lNEw

wYZ

... giang chi h h u dng c m c tr ng bch d xch vi tng bn yn phiu b c diu hm giang ba gi c u h nhi m c tri h t

Ti u thuy t Liu Trai Ch D JK_up (cu i th k XVII) c a B Tng Linh cng dng phiu b c

... uSkx

_} m^-

Y'0

^xbsNz|

ol}BY

}Sg(kb

...sanh b c quy phc kinh ng nh i phong Ph c Chu0 H nh ban nh t trc l c phiu b c chung d qui m c nhi ch

Cho n g n y hn trong Nhn Dn Nh t Bo NleX1 (28/3/1970) vi t

&b0GW(SW0ol Chi n nh t i nguyn a phiu b c v.v

3.1 Phiu b t/lang b t

n Dictionnaire vietnamien chinois francais (Impremerie Trung Ho, 1937), t ng ghi nh n s khc bi t gi a phiu b c v phiu b t (trang 738):

3.1.1 Gustave Hue/GH, trong cu

Phiu E) o Flotter, surnager: phiu b c ballott; phiu b t chou (t m d ch/NCT) Phiu E) n i: phiu b c lung lay (dao ng); phiu b t m c c n (tri d t vo b )

i n m Wiktionary (c p nh t 23/9/2011), su t 5 nm lin ti p (t 11/10/2006) th ta c phiu b t (khng th y ghi phiu b c) - xem trang http://vi.wiktionary.org/wiki/phi%C3%AAu_b%E1%BA%A1t

3.1.2 Theo t

ng t phiu b t Tri gi t nay y mai . Cu c i phiu b t (h t trch)

3.1.3 Phiu d t
8

V n tr nn th v hn khi t HV phiu ghp v i ch d t (gi t, r t) cho ra phiu d t h u nh cng ngha v i phiu b c. T ghp ny khng th y trong t i n VN (h i Khai Tr Ti n c/1931/1956), khng ph thng nh phiu b c hay phiu b t nhng cng v n; th d nh "Nh ng linh h n phiu d t" (11/8/2010 sch8 d ch ra ti ng Vi t, tc gi Wayne Karlin) "Hnh Gi Phiu D t" (2/7/2011 - bi vi t9 c a Nguy n Hng Tnh) v.v Cch dng phiu d t, tri d t/gi t cng nh lang b t (k h ) c l nh h ng n cch dng phiu b t thay v phiu b c. Tr ng h p lang b t k h th ngha l i hon ton i ng c - i y , khng cn ngha nguyn th y HV l khng i c nh con si/ti n thoi l ng nan - ng nh nh n xt c a h c gi o Duy Anh (sd, 1931 trang 482).

3.2 Kh nng l n l n -c v -t 3.2.1 Gi ng mi n Nam VN th ng khng phn bi t ph m cu i t c -c v -t (so v i gi ng B c VN): cc v ct, l c v l t ... b c v b t pht m nh b c. y l y u t khng gian ( a phng, phng ng ). 3.2.2 Ng
v -t nh c dng th i gian, ch Nm cng ph n nh ph n no kh nng l n l n gi a cc ph m cu i -c

bu c - b c Phay b t R m t - m c v (NQATV, i T i n Ch Nm/V Vn Knh/VVK) ch t - tr c v (Dng T H M u/DTHM: H Nng ch t th y hi kinh) d t/gi t - b th + d c _ (NQATV, VVK) d t - b m ch + di c N (DTHM, VVK) t - b th + c _ c Thnh Ch t h c gi i ngha ca) (T l t - l c c (xm l c) tht - thc g_ (khc tht tht, NQATV, VVK) c ( t) K th ng nghe hn l t K Y] (t theo Qu ng V n c l ng ct thi t, m t uvRrR` ) - thnh ph n hi thanh e c th c l t hay n. ...v.v... Ngoi ra, c khi -c dng nh t : bn ph c i - bn ph t i , nh y phc (pht) ln cao (Gustave Hue, 1937 - sd). 9

3.2.3 H t (h t) l h c/h ch h8
H ch h8 c cc cch c l NiR h cch thi t (m h ch ( ng V n, T p V n), hay _R h ) 10 c thi t, m h c R so v i cc gi ng a phng nh Qu ng ng, H c khuynh h ng i ph m ; cu i -c (-ch) thnh -t cng nh ti ng Vi t h t hay h t.

3.2.4 Bt cn c l b c oQ
Bt l m Hn trung c : ph m t g+ thi t (Ng c Thin), ph ho t thi t fnm;R (Long Kham Th Gim, T p V n); nhng sau ny cn c l b c: bng cc thi t, m b c PTRl (V n B ) . B t l n c v t ra, m r ng ngha trong cch dng ho t bt m;oQ.

3.2.5 B c pht r

v| (hay b

o pht) cng c th

dng tng ng12 v i b

t pht R , nh v|

L Ch (1527-1602), nh tri t h c th i Minh, t ng vi t _Rv| W(Y)W0Trung ngha b t pht t i thin a gian. Hay L T n vi t 'NpSf/S[v Ha vr v| ... d vi ngh thu t th ngh thu t gia ch linh c m ch b o (b c) pht ...'. Cc tr ng h p dng b c pht v b t pht trong ti ng Vi t

Chi n tranh b c pht

Lybia .... so v i ti ng Trung (Qu c) dng chi n tranh b t pht b0r-Rv|

Hnh ng b t pht, phong tro b t pht ...

3.2.6 Bt Nh hay Bn Nh ,

Bt cn l cch c c bi t c a bn/ban , trong c m danh t phin m Bt Nh , t ti ng Ph n (bn c nh bt b , Chnh T Thng/1670). v.v Tm l i, ta c nhi u c s gi i thch c kh nng l n l n b c v b t trong ti ng Vi t v Hn Vi t.

4. Thay l i k t lu n
L t qua cc cch dng phiu b c v phiu b t trong vn b n (m ta lun ki m ch ng c) nh trn, m t cch nhn c c oan c th d n n k t lu n cch dng phiu b t l hon ton sai v khng tng thch v i g c HV (phiu b c). M t cch nhn khc l kh nng Vi t ho (ti p bi n) phiu b c thnh phiu b t v n u c dng ph thng v khng gy tr ng i g th thnh chu n. L i m t cch nhn khc hn l kh nng ti ng Vi t (c ) ng gp khng t vo v n t ti ng Hn, nh *bieo/bo (tri n i trn sng n c) ch ng h n, cho ra cc t bi u , , phiu o , phao, bi {, h (b) ... Cc t VHHV (Hn c g c phng Nam) ny th ng b o th i v tr thnh t hi m. y l nh ng ti nn c tra c u thm xem nh h ng c a ng m l ch s (qu trnh hnh thnh ti ng Vi t hi n i), nh h ng th i gian (l ch 10

 i), khng gian ( nh h ng c a ng i dng a s t m t mi n no ), y u t l ch s (khi ni m phiu b c trong th i k chi n tranh so v i th i k ho bnh) hay mi tr ng truy n thng (bo ch, vn th)

5. Ph ch v ph bnh thm
Ph n ny khng hon ton theo cch ghi ti li u (Bibliography) tham kh o APA hay MLA v bao g m cc ph bnh thm v ti, ti li u v tc gi ng i c c th tra c u thm. Khi tra cc trang m ng dng hai ch phiu b c (dng google) vo ngy 3/11/2011 (11pm) th ta th y c kho ng 4,680,000 k t qu (About 4,680,000 results) so v i phiu b t (214,000 k t qu ) v phiu d t (612,000 k t qu ). i u ny cho th y ph n no m c ph thng c a t ng cch dng. Khi tng s ch tra c u thnh cu c i phiu b c th s k t qu tm th y qua google l 3,670,000 (b c), 739,000 (b t) v 451,000 (d t)...v.v... So snh v i s k t qu khi truy c p hai ch Hn ol phiu b t (t cc trang m ng TQ) th c 21,500,000 (dng phiu b thu ) hay 2,520,000 (phiu b phong). 1) Tn Kin (155-191) l m t danh t ng th i Hn, cha c a Tn Quy n [kk (sau l vua i , ng Ng). Tn Kin sau ny c t l V Li t Hong kfpv^ , t ng n i ti ng l con h Giang ng.

2) Alex Schuessler (2007) "ABC Etymological Dictionary Of Old Chinese" NXB University of Hawai'i Press, Honolulu. GS Schuessler cng ngh ngu n g c Mn-Khme c a bi u (trang 415).

3) Theo cc h c gi L Ng c Tr (T m Nguyn T i n Vi t Nam, 1993) hay Paul Schneider (Dictionnaire Historique des Ideogrammes Vietnamiens, 1992) th bo c g c Hn l bi u. Cc danh t Hn g i bo (bi t danh) trch http://baike.baidu.com/view/46086.htm . Paul Schneider (sd) ngh bo c g c l ph HV, nhng cc tng quan c a b v ba r, , b (co) v ba/b gw b a v b , b , v b b khng ph h p v i nh n xt trn. Cc cch g i bo trong ti ng Hn th ng l (khng th y ghi ch bi u, m t ch hi m b o th i)

(0 \0 0\[P

)0l40l4

(Ug,~0 )0mn0 (0 \0tl

)0[PI

(0 e:Te0 (0

)0l4v}0l4

(0 R+_U0) o_0

(0g,Ib W0 )0mnI (Tg,I V~0 )0l4 (0T lG|0 )0l4^0N][P

10)0u00N-

T n ( theo 0 Nh nh0 ) 0 th y bnh0 th y hoa (0 Khch b n kinh0 ) 0 ph bnh0 t o ( 0 Nh nh0 Quch L ch) 0 bnh t th o ( 0 B khuy t tr u h u phng0 ) 0 th y b ch0 th y t ( 0 Bi t l c0 ) 0 ti u bnh t ( 0 B n Th o th p di0 ) 0 ph bnh th o (Banh B n Th o kinh0 ) 0 th y ti n ( 0 Ph m h i tinh y u0 ) 0 th y lim0 c u t bnh ( 0 Qu n phng ph 0 ) 0 i n bnh ( 0 Trung D c ch0 ).

4) Ch phiu/phi u

trch Khang Hy t i n

11

0 0 S9 l R ~90 l4 [T p V n] th t chi u thi t, m phi u - thu m o 5) trch trang 1868.2 "T Nguyn" (Thng V n Th Qun, B c Kinh - 2004), hay xem thm chi ti t t i n trn m ng http://www.zdic.net/cd/ci/14/ZdicE6ZdicBCZdic82132762.htm

6) th t ra phiu ghp v i ph o (cng ngha v i phiu b c) c nh vn Lu C xj_ (261-303 SCN) th i Ty T n dng trong tc ph m Vn Ph e -mnoNkx T ph phiu nhi b t quy 7) b n c c th xem thm nhi u chi ti t v T Th c Thi T p i http://cls.hs.yzu.edu.tw/cm/bin/poem_showlist.asp?sPoem_ID=1052 trang ny

8) xem thm chi ti t trang http://thethaovanhoa.vn/173N20100810172441469T133/sach-moi-nhung-linhhon-phieu-dat.htm

9) xem ton bi trang http://www.vanchuongviet.org/index.php?comp=tacpham&action=detail&id=16170

10) trch trang http://www.zdic.net/zd/zi/ZdicE6ZdicA0ZdicB8.htm Cc gi ng ch8 h ch/h c HV khc nhau - gi ng B c Kinh he2,hu2 (h, h)
| [[q [ gqT hat6 wat6 - Vi t Ng (gi ng Qu ng ng) hat6 wat6 [ mwxPT het8 fut8 [ [[WQx ] fut8 het7 het8 [pcV~#T ] het8 fut8 [ h~#T ] fut8 het8 ep7 [ l-T ] fut8 ] ] hak8 fut8 [ [[T ] het8 | fut8 [ [b[WS/ ] fud6 had5 hed5

Khch Gia Tho i (gi ng H ) [H i L c Phong Khang] het8 fut8 [Khch anh t i n] fut8 het7 het8 [i Loan T huy n khang] het8 fut8 [Mai huy n khang] fut8 het8 ep7 [Sa u gic khang] fut8 [ng hon khang] hak8 fut8 [B o an khang] het8 | fut8 [Khch ng bnh m t h i] fud6 had5 hed5 on]q hug8(h k) h g4(hek) Tri u Chu tho i (gi ng Ti u Chu) hug8 (hk) hg4 (hek)

Trang nh km

12

(Bi u/biu l ch Vi t-Hn-Hn-Vi t VHHV b o th i d n trong v n t Hn, cng chung s ph n v i cc tn g i 12 con gip - khng cn mang ngha nguyn thu hay tn g i 12 loi v t t ng sinh s ng r t g n v i x h i nng nghi p)

(A) (A) Lo i Thin (1039/1066) ghi thm 'Giang ng v ph bnh vi biu/bi u' (Giang ng g i bo l phiu/biu) v d ng ng c ho di dao thi t (T p V n - m miu c )

(B) (B) Ng c Thin (nm 543) ghi phiu c l b chiu thi t (biu), thu th o (c 'n c) bnh thu c (loi bo)

Trch t trang http://dict.variants.moe.edu.tw/yitic/frc/frc11970.htm

13