Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright Nin kha 2011-2013

Ti chnh pht trin Bi c

Hot ng kinh doanh ngn hng

Hot ng kinh doanh ngn hng

Dch t nguyn bn The Business of Banking The Economist Newspaper Limited, London, 30/10/1999 Trong tm th k qua, cc ngn hng nm v tr trung tm ca hot ng kinh t. Trong bi th hai ny ca chuyn school briefs v th gii ti chnh, chng ti gii thch ti sao cc ngn hng pht trin, cc ngn hng hot ng nh th no, cc ngn hng lm g v nhng thch thc m cc ngn hng phi i mt. Khi c hi ti sao li cp nh bng, Willie Sutton, mt k nm ngoi vng php lut ngi M th k 19 tr li: Bi v tin nm . L do ca hn khng sai: t khi hot ng ngn hng hin i xut hin ti Genoa vo th k 12, cc ngn hng v tin lun song hnh vi nhau. Cc ngn hng vn cn ng vai tr quan trng trong h thng ti chnh, mc d tm quan trng ca cc nh ch trung gian ti chnh khc ang tng ln. Trc ht, ngn hng c vai tr sng cn i vi hot ng kinh t, bi v ngn hng ti phn b tin, hay tn dng, t ngi tit kim - nhng ngi c thng d tin tm thi, ti ngi i vay - nhng ngi c th s dng tin mt cch tt hn. Th hai, ngn hng nm trung tm ca h thng thanh ton b tr. Bng cch phi hp thanh ton, cc ngn hng gip c nhn v cng ty thc hin cc giao dch. Cc hnh thc thanh ton c th l lnh tr tin, sc hay chuyn khon thng thng, chng hn nh lnh thanh ton thng trc (standing orders) v cc chc nng ghi n trc tip (direct debit). Cc ngn hng nhn tin di dng cc khon tin gi, v i khi tr li sut cho cc khon tin gi ny. Sau , ngn hng cho ngi i vay vay tin. Nhng ngi i vay s dng khon tin ny u t hoc tiu dng. Cc ngn hng cng c th vay tin theo nhng cch khc, thng l t cc ngn hng khc ti ni c gi l th trng lin ngn hng. Cc ngn hng kim li nhun t mc chnh lch, c gi l margin hay spread, gia li sut phi tr v li sut nhn c. V mc chnh lch li sut b gim xung do c thng tin tt hn v do mc tinh vi ngy cng tng ca cc th trng vn, nn cc ngn hng c gng y li nhun ca mnh ln bng cc hot ng kinh doanh thu ph, nh bn chng ch qu u t chng khon. Gi y, nhng khon thu nhp nh vy chim ti 40% li nhun ngn hng M. Cc khon tin gi l ti sn n ca ngn hng. Cc khon tin ny c hai dng. Th nht l ti khon vng lai ( M gi l ti khon sc). i vi loi ti khon ny, ngi ta c th ghi sc v cc khon tin c th c rt ra ngay lp tc theo yu cu. Th hai l ti khon tin gi hay ti khon tit kim. Mt s ti khon tin gi i hi phi c thi gian thng bo trc khi tin c th c rt ra: nhng ti khon ny c gi l ti khon tin gi c k hn hay ti khon thng bo trc. Li sut tr cho nhng ti khon nh vy ni chung l cao hn so vi cc ti khon vng lai, tc l nhng ti khon m tin c th c rt ngay lp tc. Ti sn c ca ngn hng bao gm cc hng mc t tn dng ngn hn, chng hn nh cc khon thu chi hay khon tn dng - nhng khon m ngn hng c th thu hi li m hu nh khng cn thng bo trc, ti cc khon cho vay di hn, v d nh mua nh hay my mc thit b nhng th c th hon tr trong vng hng chc nm. Phn ln cc ti sn n ca ngn hng u c k hn ngn hn so vi ti sn c.
The Economist 1 Bin dch: Thu Trinh Hiu nh: Xun Thnh

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Ti chnh pht trin Bi c

Hot ng kinh doanh ngn hng

Do , k hn gia hai ti sn ny b lch nhau. iu ny lm ny sinh rc ri, nu nh ngi gi tin tr nn lo lng v cht lng ca cc khon cho vay ca ngn hng n ni h i rt tin tit kim ca mnh v. Mc d mt s khon thu chi hay khon tn dng c th d dng thu hi li, song cc khon cho vay di hn hn c tnh thanh khon thp hn nhiu. S chuyn i k hn ny c th lm cho ngn hng ph sn. Mt nguy c ph bin hn l ri ro tn dng: kh nng ngi i vay khng th hon tr n. Ri ro ny c xu hng tch t trong nhng giai on thnh vng, khi ngn hng ni lng cc tiu ch cho vay, v nhng kh khn ch l r khi suy thoi xy ra. V d nh vo cui thp nin 80, cc ngn hng Nht Bn, b cm d bi sc mnh kinh t r rnh rnh ca quc gia, cho cc cng ty c ri ro cao vay nhng khon tin ln, sau nhiu cng ty trong s ny b ph sn. Mt s ngn hng cng theo chn cc cng ty m ph sn; s cn li th vn cn kh khn. Mi e da th ba i vi cc ngn hng l ri ro li sut. y l kh nng ngn hng tr li cho cc khon tin gi cao hn l s tin li m ngn hng c th thu c t cc khon cho vay. S d c hin tng ny bi v li sut trn cc khon cho vay thng c n nh mt mc c nh, trong khi li sut trn cc khon tin gi th ni chung l kh bin. S bt cn bng li sut ny ph hy phn ln ngnh tit kim - cho vay (qu tit kim) ca M. Khi li sut tng mnh vo nm 1979, cc hi tit kim cho vay nhn thy mnh ang tr cho nhng ngi gi tin nhiu hn s tin kim c trn cc khon cho vay. Cui cng th Chnh ph phi ra tay cu hoc ng ca phn ln cc t chc trong lnh vc ny. Mt cch trnh tnh trng ny l cho vay mc li sut kh bin hay th ni, tng ng vi cc khon tin gi c li sut th ni. Tuy nhin, ngi vay tin thng thch cc khon vay c li sut c nh hn, v nh vy h c th d tr trc c tin tr li. Gn y, cc ngn hng v ngi vay tin c th hon i cc ti sn c li sut c nh ly cc ti sn c li sut th ni trn th trng hon i li sut (interest-rate swap). ti ngn hng Bi v cc ngn hng cung cp tn dng v vn hnh h thng thanh ton, nn s ph sn ca cc ngn hng c th gy ra tc ng tiu cc ln hn ti nn kinh t so vi s sp ca cc hot ng kinh doanh khc. Do vy, chnh ph c bit ch ti cng tc qun l cc ngn hng. Cc ngn hng ring r phi thc hin quy nh d tr bt buc; tc l phi gi mt t l cc khon tin gi ti ngn hng trung ng, ni s tin ny c gi an ton v c th c tip cn ngay lp tc. Ngn hng trung ng thng tr rt t hay, nh M, khng tr li sut cho nhng khon d tr ny. Tuy nhin, ngn hng trung ng c th ly li trn cc khon cho vay ca mnh, v y l mt hnh thc h thng ngn hng tr ph cho cng tc qun l chnh h thng ca mnh. Bin php th hai lm gim tc ng ca khng hong v tnh thanh khon (liquidity crisis) l vic ngn hng trung ng ng vai tr cho vay cu cnh cui cng. C th, khi ngn hng trung ng lo lng rng cc ngn hng c kh nng thanh ton nhng c th phi vt ln huy ng tin, th ngn hng trung ng s can thip v t ng ra cung cp ti chnh cho cc ngn hng. Qu D tr Lin bang M lm vic ny sau ln st gi mnh trn th trng chng khon nm 1987. Mi nm sau, Ngn hng Nht Bn cng lm tng t bi v Ngn hng Nht Bn cho rng nhng kh khn m cc ngn hng trong nc gp phi trong vic huy ng vn ch l tm thi. Mt cch khc cc c quan qun l nh nc gi cho cc ngn hng khng lm vo tnh trng ph sn l buc cc ngn hng phi cn i mt t l ti sn ri ro (ngha l cc khon cho vay) ng vi s vn, di hnh thc vn c phn hay li nhun gi li. Nm 1988, cc quan chc qun l nh nc ca cc quc gia giu nht trn th gii nht tr vi nhau (mc d c mt vi bin th) rng vn ca cc ngn hng hot ng trn phm vi quc t phi bng t nht 8% tng
The Economist

Bin dch: Thu Trinh Hiu nh: Xun Thnh

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Ti chnh pht trin Bi c

Hot ng kinh doanh ngn hng

gi tr cc ti sn ri ro ca ngn hng. Tha thun ny, c gi l Tha c Basle, hin ang c iu chnh li, ch yu l do quy nh ban u ch nh ra nhng phn bit th gia cc mc ri ro khc nhau ca cc khon cho vay. Cc c quan qun l nh nc trong lnh vc ngn hng mt n mt ng khng ch bi s sp ca cc ngn hng. S sp ca mt ngn hng c th lm cho rc ri lan rng ra ton b h thng ti chnh khi nhng ngi gi tin cc ngn hng khc vn cn lnh mnh bng nhin lo s cho tin ca mnh. Cc c quan qun l nh nc can thip bi v h mun ngn chn s sp ca ton b h thng. Cc chnh ph c gng ti thiu ha ri ro xy ra sp nh vy theo mt s cch. Cch th nht l p t cc quy nh v ngn hng h khc hn so vi cc loi doanh nghip khc; thng th c quan qun l nh nc l ngn hng trung ng. Mt cch khc l c ngn chn ngay t ban u hin tng rt tin t khi ngn hng. Sau v sp mt phn ba s ngn hng M trong giai on 1930-33, Chnh ph M thit lp mt qu bo him, trong bo m vic hon li tin cho nhng ngi gi tin, ti mt mc gii hn nht nh, trong trng hp ngn hng b ph sn. Tip theo s i u ca M, cc nc khc cng thnh lp cc chng trnh bo m tin gi. Thm ch nhng nc khng c h thng ny, nhng ngi gi tin cng vn gi nh rng c mt s bo m ngm, bi v chnh ph s can thip ch khng chp nhn ri ro ton b h thng sp . Trong thp nin 90, chnh ph Nht Bn i ti mc cc oan l bo m cho tt c nhng ngi cho cc ngn hng ln nht ca Nht vay tin (ch khng ch l nhng ngi gi tin), v cho ti tn cui th k ny mi chm dt. Mt s ngi cho rng nhng chnh sch bo m ny lm cho kh nng ph sn ca cc ngn hng tr nn cao hn, bi v s bo m khuyn khch ngi gi tin tr nn bng quang v mc ri ro ca cc khon cho vay ca ngn hng. Hn na, khi c quy m ln ln, cc ngn hng c xu hng cho rng h qu ln ti mc khng th sp . y l mt s khuyn khch cho vic chp nhn nhiu ri ro hn. C hai u l mt dng ca tm l li (moral hazard). chng li tm l li, cc c quan qun l nh nc c t ra lp lng v khi nim ln chng no th l qu ln v gii hn s tin bo him m cc c quan ny cung cp. Trong nhng nm gn y, khng c bin php no trong s ny ngn cn c vic cho vay sai lm ca cc ngn hng trn khp th gii. Tht bi gm cc khon cho vay qu mc ca cc ngn hng M cp cho cc nc M La tinh vo thp nin 80; v cc cuc khng hong ngn hng Nht Bn, cc nc Bc u Scandinavia v ng . Ti nhiu quc gia, chnh ph phn ng vi nhng trng hp khn cp bng cch quc hu ha nhng ngn hng yu km nht, thng l cam kt tip vn, gnh nhng khon n kh i ca cc ngn hng ny, v ti t nhn ha chng. V l thuyt th khng sao, nhng trn thc t th iu ny thng lm bin dng th trng i vi cc ngn hng t nhn cn li do vic gi li qu nhiu ngn hng hot ng v do vic cho php cc ngn hng quc hu ha c c li th bo m ca chnh ph i vay r hn. Mt ngn hng hn hp Mt kh khn na m cc c quan qun l nh nc v cc ngn hng phi i mt l c qu nhiu cc t chc kinh doanh trong lnh vc ngn hng. V d, c, khu vc ngn hng t nhn ch nm gi cha y mt phn ba cc khon tin gi tnh theo gi tr. Cc ngn hng bn l tc l cc ngn hng ch yu lm n vi cc c nhn - thng cnh tranh vi cc t chc quc doanh hay qu u t. Thng thng, nhng nh ch nh vy c thnh lp cung cp ti chnh c th chp. Ty Ban Nha c cajas - ngn hng tit kim do chnh quyn cp vng s
The Economist

Bin dch: Thu Trinh Hiu nh: Xun Thnh

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Ti chnh pht trin Bi c

Hot ng kinh doanh ngn hng

hu; Php, H Lan v Nht u c cc ngn hng hp tc nng nghip c thit lp tr cp vn cho nng dn. Cc qu u t chng khon theo li ch ng v cc ngn hng quc doanh c th lm gim kh nng sinh li ca cc ngn hng t nhn, v cc nh ch ny c xu hng t quan tm ti li nhun. Php v c, sut sinh li ca cc ngn hng thp hn rt nhiu so vi cc ngn hng Anh v M. Kt qu l ti sn c ca cc ngn hng mt thc o quy m truyn thng - thng khng c lin quan ti gi tr ca cc ngn hng trn th trng chng khon (xem biu 1). Cnh tranh gia tng trong hot ng cho vay c ngha l trong vi thp k qua cc ngn hng m rng lnh vc kinh doanh ca mnh. C th, chu u, mt hnh thc ngn hng mi ny sinh gi l bancassurance ngn hng+bo him ( c gi l Allfinanz). y l mt t hp cc dch v ngn hng v cc dch v ti chnh khc, ko cc ngn hng tham gia c vo cc hot ng bn bo him nhn th v cc sn phm tit kim di hn, nh lng hu, cng vi vic nhn cc khon tin gi ngn hng truyn thng. Ngn hng c tt c cc yu t ny c gi l ngn hng a nng (universal bank). Ba ngn hng ln ca c t tr s ti Frankfurt, gm Deutsche, Dresdner v Commerzbank, u l cc ngn hng a nng. HSBC, mt ngn hng khng l Anh quc-Trung hoa, cng l ngn hng a nng. Ngi ta cho rng Citigroup ca M, kt qu ca s hp nht gia hot ng kinh doanh ngn hng ton cu ca Citybank v tp on bo him Travelers, cng vy. Nghip v ngn hng gi y ln xn hn trc nhiu. Anh, hai tp on siu th ln, Tesco v Sainsburys, by gi cng nhn cc khon tin gi. Nhiu cng ty phi ngn hng, nh General Motors, gi y cng cung cp tn dng, mc d cc c quan qun l nh nc t lo lng hn v cc nh ch cho vay tin so vi cc nh ch huy ng tin. Cc t chc kinh doanh th tn dng ca M, nh Capital One v MBNA, nhy vo th trng ny, s dng cc k thut tip th c s d liu xc nh nhng khch hng bo b nht. iu ny lm cho cc ngn hng lu i phi h li sut. Nm ngoi, cng ty bo him nhn th ln nht ca Anh, Prudential, cho ra i mt ngn hng giao dch qua in thoi v Internet, gi l Egg. Ngn hng ny ht mt lng tin ln t cc ngn hng truyn thng. iu ti t hn na cho cc ngn hng truyn thng l nhiu cng ty M huy ng vn bng cch bn tri phiu ch khng vay ngn hng. Qu trnh ny c gi l phi trung gian ha (disintermediation). M, t trng vn ti tr kinh doanh t ngun ngn hng gim t 59% nm 1970 xung cn 46% hin nay. Vi th trng chung v ng euro, cc cng ty chu u ang ngy cng bt chc theo cch ny. iu ny c li cho cc ngn hng u t.

The Economist

Bin dch: Thu Trinh Hiu nh: Xun Thnh

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Ti chnh pht trin Bi c

Hot ng kinh doanh ngn hng

Cc ngn hng u t, khc bit vi cc ngn hng thng mi thng thng, gip cc cng ty huy ng tin trn th trng vn, v t vn cho cc cng ty nn huy ng ti chnh bng vay n hay bng vn c phn. Ngn hng u t bo lnh cho nhng t pht hnh chng khon nh vy bng cch ng , thng l cng vi cc ngn hng khc trong mt xanh-i-ca, mua ht lng chng khon khng bn c, v c tr mt khon hoa hng cho dch v ny. H to ra mt th trng c tnh thanh khon cho chng khon v u t bng vn ca chnh mnh (by gi t ph bin hn trc kia). Hot ng ny c gi l t doanh (propriety trading). Ngoi vic t vn cho khch hng v vn huy ng ti chnh, cc ngn hng u t cng t vn trong lnh vc sp nhp v mua doanh nghip. y thng l cng vic bo b nht ca h. M, Lut Glass-Steagall cm ngn hng thng mi hot ng nh ngn hng u t v cng cm ngn hng thng mi thc hin bo lnh pht hnh. Nht Bn cng c quy nh tng t. Mc d iu lut ny gi y c nhiu kh nng c bi b M, song tc ng ca n cng yu i rt nhiu. Cc ngn hng thng mi c th bo lnh pht hnh mt s chng khon. Cc ngn hng u t cng cung cp cc dch v c hnh thc ging y nh cc ti khon vng lai. Mt s ngn hng u t gi y thm ch cn cung cp th tn dng. Cng vi vic bc vo kinh doanh nghip v ngn hng u t, cc ngn hng thng mi phn ng vi tnh hnh cnh tranh ngy cng gay gt bng cch c ct gim chi ph. Cc ngn hng M v Anh i u trong cch ny, bi v ti cc nc ny cc c ng c nhiu quyn lc hn, lut lao ng c t hn ch hn, v tin trnh ni lng kim sot c tin hnh mnh hn. Cc ngn hng ny sp nhp, thay th nhng chi nhnh tn km bng nhng chi nhnh c chi ph thp hn ti cc siu th v nhng ni tng t nh vy, sa thi nhn vin lng cao v chuyn cng tc x l sang nhng trung tm qun l hnh chnh hu vn phng c chi ph thp. Nhng ngn hng khng kim sot c chi ph tr thnh mc tiu b mua. L do l ct gim chi ph bng cch mua mt ngn hng i th v xa b nhng chi nhnh v chi ph c nh l vic lm d dng hn. Nh biu 2 cho thy, qu trnh ny dn ti mc tp trung ngy cng tng ti mt s th trng ngn hng trn khp th gii ( Anh, s liu b bp mo do vic ti phn loi nhiu hip hi xy dng thnh ngn hng, qua lm tng quy m ca th trng ngn hng). Cc i th cnh tranh nhng nc khc, c bit chu u lc a v chu , nhn thy vic ct gim chi ph lao ng gp nhiu kh khn. Cho ti gn y, ngn hng cc nc ny c gng tng li nhun bng cch cho vay nhiu hn hoc bng cch m rng s lng chi nhnh (xem biu 3). Tuy nhin, nh c th trng chung trong lnh vc dch v ti chnh, nn cc ngn hng chu u cng sp nhp c gng ct gim chi ph. T khi lin minh tin t ra i vo u nm nay, hot ng ti c cu li c tng cng. Nht Bn, ni cng vic cng c din ra chm chp mt cch au n, cc ngn hng cui cng cng ang bt u lm tng t.

The Economist

Bin dch: Thu Trinh Hiu nh: Xun Thnh

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Ti chnh pht trin Bi c

Hot ng kinh doanh ngn hng

Tn dng trc tuyn Mc d cc ngn hng c gng cng c v ct gim chi ph, song s pht trin ca Internet lm tng mi hoi nghi v trin vng di hn ca cc ngn hng. V khng phi tn km iu hnh cc chi nhnh, cc ngn hng trc tuyn c chi ph thp hn v do vy c th cung cp nhng sn phm r hn hoc a ra li sut cao hn cho ngi gi tin. E-Loan, mt ngn hng trc tuyn ca M, ban u cung cp cc dch v cho vay th chp ti sn vi li sut thp; by gi cng cung cp th tn dng, cho vay mua xe hi v ti tr cho cc doanh nghip nh vi chi ph thp. Ngi M, mt mi bi vic vit sc v khp cc ti khon ngn hng, sn sng t b nhng cng vic nh th ny chuyn sang nhng hnh thc tng t nh paymybills.com. Nhng dch v ny tp trung vo nhng khch hng li lc nht i vi tng sn phm, v do vy e da ch cha li cho cc ngn hng mt dm ngi gi tit kim v ngi vay tin khng c li. Sau khi chng kin hot ng bun bn c phiu chuyn sang giao dch trc tuyn nhanh hn so vi d kin ca nhiu ngi, cc ngn hng truyn thng ang c ra chin lc Internet ring ca mnh. Trong bc tip theo ca hot ng ngn hng mng, Internet s c cc t chc ti chnh mang tnh sng to s dng gom thng tin v ton b cc hot ng ti chnh ca khch hng, bao gm c nhng sn phm phi ngn hng ca h, nh qu u t. y l nguy c thm ch cn ln hn i vi cc ngn hng truyn thng, bi v n e do s l dch v cht lng tt hn so vi dch v m cc ngn hng truyn thng c th cung cp phi trc tuyn. Tng cp Willie Suttons trong tng lai c l cn mt kho hc v tin tc: v tin s nm mt trong hai ni.

The Economist

Bin dch: Thu Trinh Hiu nh: Xun Thnh