TH K XXI V S HI XUN CA THUC T THIN NHIN Bc vo th k XXI, nhiu nh khoa hc ang bnh tm suy xt li chin lc pht minh thuc

mi m h theo ui hng chc nm nay v ang nhn thc li vai tr, v tr ca cy c ni ring v cc sn phm t nhin ni chung trong vic cung cp cho nhn loi nhng v kh chng li bnh tt, nng cao sc khe loi ngi. Khng hong ca cng nghip dc v pht minh thuc mi im li tnh hnh pht minh cc phn t ha dc mi trong nhng nm qua, Graham Dutfield ti i hc Queen Mary College Lun n vit: Cng nghip (dc) ang trong thi k khng hong. Cc cng ty dc ang nm tin ca vo nghin cu thuc mi nhng khng thu hi c khon tin u t. l l do v sao phi tm nhng cch tip cn mi. Trong nhng nm 80 ca th k trc, nhng b c sng gi nht ca cng nghip dc cho rng cch tip cn hon ton v k thut c th thay th c phng php nghin cu th - sai v phng php nghin cu da vo trc gic. Cc thit b my mc s tng hp v tm ra cc cu trc ha hc c bn, tung ra hng chc ngn phn t ha hc mi th nghim t ng tim nng iu tr. Ian Paterson, gio s ha hc ca i hc Cambridge vit: Cc cng ty dc phm ln ht sc kin tr sng lc mt s lng cc k ln cc hp cht ha hc. Ngi ta ngh c nh khi chi x s: nu mua mt lng v s nhiu, s c mt v s cho ta mt th thuc c gi tr hng t la. Thc t khng phi nh vy. S thuc mi c C quan Qun l Dc v Thc phm Hoa K cp php gim t 53 thuc nm 1996 xung ch cn 23 thuc trong nm 2004. M, ngi ta c lng rng c khong 10.000 phn t ha hc tng hp c em th hot tnh sinh hc trong phng th nghim (in vitro), ch c 20 phn t c tip tc th nghim trn ng vt, 10 trong s c th lm sng trn ngi v ch duy nht c 1 phn t c C quan Qun l Dc phm Hoa K cho php a ra th trng. Nh vy, xc sut nghin cu thnh cng l: 1:10.000. Thi gian nghin cu mt thuc mi,

nu thnh cng, thng ko di khng t hn 10 nm vi ph tn khong t vi trm triu cho n gn 1 t la M. iu cho thy ti sao gi thuc mi cc k t v gn 80% nhn loi kh tip cn vi thuc. Mt khc cn c mt thc t l, trong nhng phn t ha dc c gi l mi , cng c nhiu phn t c ngun gc t nhin hoc l cc dn cht ca cc sn phm t nhin. Phn tch cc thuc mi c php a ra th trng trong 20 nm (19812002), ngi ta thy rng c n 28% thuc mi c ngun gc t nhin. Ngoi ra, cn c 24% c tng hp hoc bt chc cc hp cht t nhin. Thin nhin - ngun dc phm v tn Cc mu ha thch cho thy cy c c dng lm thuc t nht t thi k c, ngha l cch nay khong 60.000 nm. T thi k , con ngi tin s pht trin mt nn y hc c truyn dng cy c lm phng tin phng v cha bnh. Y hc dn gian v y hc c truyn ca cc dn tc trn th gii t ng sang Ty, t Bc xung Nam s dng hng ngn cy c cha bnh trong sut qu trnh pht trin lch s ca mnh. V cho n ngy nay, nhng nm u ca th k XXI, theo T chc Y t Th gii, vn cn n 65% nhn loi s dng y hc c truyn lm phng tin chm sc sc khe ban u. Trong k nguyn hin i ngy nay, vai tr nn y hc c truyn ca cc dn tc trn th gii, trong c mt b phn quan trng l da trn vic s dng cy c chm sc sc khe v cha bnh, lm cho T chc Y t Th gii nhn thy y l mt lnh vc c nhiu tim nng, trn nhiu phng din gp phn thc hin mc tiu cao qu v y tham vng ca t chc rng ln ny: Sc khe cho mi ngi, c bit trong bi cnh th gii cng ngy cng tr thnh mt th gii phng, nhng vn tn ti mt nghch l l cn n hng t ngi khng c chm sc y t hng ngy v khng c s dng qu 1 la tin thuc mi nm. Chnh v vy, T chc Y t Th gii thc gic cc quc gia thnh vin hy xy

dng Chnh sch quc gia v y hc c truyn nhm tch hp hai nn y hc c truyn v y hc hin i phc v cng cuc chm sc bo v sc khe nhn dn. Trong khi , trn mt bnh din khc, cc cng ty dc phm a quc gia sm nhn thy nh vng long lanh trong kho tng h thc vt mang mu xanh ca dip lc t. Chris Molloy, Gim c Cng ty MerLion (Singapore), ang bo qun 100.000 chng vi khun v 38.000 mu thc vt ni: Thin nhin lm vic trong sut thi gian 3 triu nm cho chng ta. H gen ca cc sn vt t nhin khng hoi ph thi gian to ra cc phn t khng tng tc c vi h sinh hc. Sinh vt c v s bi hc v x l thnh cng v cnh tranh vi nhau, to ra cc cu trc ha hc rt phc tp v c hiu lc. Nhn ra chn l , cc nh nghin cu v sn xut dc phm trn th gii ang nhm vo cc mc tiu: (1) Phn lp cc cht c hot tnh sinh hc s dng trc tip trong y hc (reserpin, taxol, vinblastin, vincristin...), (2) T cc hot cht t nhin tng hp hoc bn tng hp thnh cc hp cht mi c hot tnh cao hn v/hoc c c tnh thp hn (metformin, nabilon, oxycodon, verapamil, amiodaron...), (3) S dng cc hp cht t nhin lm cng c nghin cu dc l (diethylamid ca acid lysergic, mescalin, yohimbin...) v cui cng l, (4) S dng ton b hoc mt b phn cy c lm thuc (ti, bch qu, echinacea...). Hin nay, vai tr ca cc sn phm thin nhin trong y hc hin i ang c xem xt trn 3 tiu ch: (1) T l cc phn t ha hc mi c cu trc ha hc rt khc bit c a vo s dng, k c vic dng lm khun mu bn tng hp hoc tng hp ton phn, (2) S lng cc bnh c iu tr bng cc phn t ha hc v, (3) Tn sut s dng trong iu tr bnh tt. Trong giai on 2000-2005, cc cng ty dc phm a quc gia c 23 thuc mi t ngun gc t nhin c php a ra th trng iu tr ung th, bnh thn kinh, bnh nhim trng, bnh tim mch, cc bnh lin quan n h min dch, chng vim... in hnh l cc thuc: bivalirudin (MDCO, 2000), ozogamicin

(Wyeth - Ayerst, 2000), pimecrolimus (Novartis, 2001), nitisinone (Swedish Orphan, 2002), ziconotide (Elan, 2004), exenatide (Eli Lilly, 2005), micafungin (Fujisawa, 2005)... Trn tri t c khong 250.000 loi thc vt bc cao, trong mi ch c 6% c nghin cu sng lc v hot tnh sinh hc v 15% c nghin cu v ha thc vt. Cn c mt khi cng vic v tn dnh cho cc nh khoa hc nghin cu v sng to, c bit khi i tng nghin cu c m rng ra c vi sinh vt v thc vt bin. Cng ngy ngi ta cng nhn thy rng, trong qu trnh nghin cu s dng cy c lm thuc v nghin cu thuc mi t cy c, kin thc y hc dn tc bn a (ethnomedicine) c vai tr cc k quan trng trong nh hng nghin cu ban u v qua tit kim c nhiu thi gian v cng sc. Nghin cu 122 hot cht t nhin c s dng lm thuc trong th k XX, ngi ta nhn thy c n 80% s c ngun gc t 94 loi thc vt c cc dn tc bn a s dng vi mc ch iu tr tng t.