Tasi, M.: Uticaj engleskog jezika na strunu mainsku terminologiju... Komunikacija i kultura online: Godina I, broj 1, 2010.

162

Milo Tasi* Univerzitet u Niu, Mainski fakultet** Srbija

UTICAJ ENGLESKOG JEZIKA NA STRUNU MAINSKU TERMINOLOGIJU U SRPSKOM JEZIKU

Originalan nauni rad UDC 811.111'276.6: 811.163.41'276.6 811.111'276.6:621

Autor se u ovom radu bavi uticajem engleskog jezika na strunu mainsku terminologiju u srpskom jeziku kao posledicom kontakta izmeu ova dva jezika. Engleski jezik danas ima ulogu dominantnog davaoca u skoro svim oblastima ivota, pa tako i u tehnikim naukama, odnosno mainstvu, gde je preuzeo primat od nemakog kao tradicionalnog jezika tehnike, uslovljavajui sve veu pojavu anglicizama koji u strunom vokabularu popunjavaju novonastala prazna mesta. Autor dalje u radu daje prikaz teorije jezika u kontaktu i navodi najvanije svetske i domae predstavnike ove teorije i njihova dela. U nastavku teksta se govori o lingvistikoj analizi sprovedenoj na korpusu sastavljenom od imenica i imenskih fraza, i to na fonoloko-grafijskom, morfolokom i leksikom nivou. Primeeno je da na fonolokografijskom nivou dolazi do uveanja broja finalnih konsonantskih grupa u srpskom jeziku, kao i eliminacije nefunkcionalnih grafema. Na morfolokom nivou je vano naglasiti preuzimanje nekih vezanih morfema iz engleskog u srpski jezik, to je inae retka pojava u morfolokoj adaptaciji, kao i dodeljivanje gramatikog roda engleskim imenicama sa prirodnim srednjim rodom. Na kraju je u analizi na leksikom nivou, inae najvanijem za ovo istraivanje, konstatovano da najvei broj pozajmljenica u mainskom jeziku ine hibridne pozajmljenice. Kljune rei: jezici u kontaktu, kontaktna lingvistika, mainstvo, jezik struke.

1. Uvod Usled neverovatne brzine kojom se danas informacije prenose s jednog kraja sveta na drugi, potreba za to ekspeditivnijim imenovanjem novih predmeta, pojava ili ideja nikada nije bila vea. U takvim trenucima se prazna mesta u vokabularu nekog jezika mogu popuniti bilo tvorbom novih rei od postojeih elemenata, bilo pozajmljivanjem rei iz jednog od stranih jezika, ili, pak, menjanjem znaenja neke postojee rei, odnosno dodavanjem novog znaenja. Svakako je jasno da tempu koji od kraja osamdesetih godina prolog veka diktira digitalna revolucija najvie odgovara upravo druga od tri navedene opcije, te da je najjednostavniji i najei postupak za obogaivanje jednog jezika preuzimanje rei i fraza iz jezika davaoca u sistem jezika primaoca, odnosno jeziko pozajmljivanje (Filipovi 1986:17). Cilj rada je istraivanje pomenute pojave kao posledice univerzalnog jezikog fenomena poznatog pod imenom jezici u kontaktu u okviru tehnike terminologije, tj. jezika mainske struke. U radu je razmatran uticaj engleskog, lingvae francae
*

Univerzitet u Niu, Mainski fakultet, Aleksandra Medvedeva 14, Ni; email: baulkarea@gmail.com

**

Rad predstavlja skraenu verziju master-rada odbranjenog na Filolokom fakultetu u Beogradu 8. juna 2010. godine pod mentorstvom dr Biljane ori-Francuski.

Tasi, M.: Uticaj engleskog jezika na strunu mainsku terminologiju... Komunikacija i kultura online: Godina I, broj 1, 2010.

163

modernog drutva i savremene tehnike zajednice, kao jezika davaoca na srpski u ulozi jezika primaoca. Istraivanje je sprovedeno na korpusu sastavljenom od imenica i imenskih fraza sakupljenih iz tekstova prevedenih sa engleskog na srpski i objavljenih dvojezino u asopisu Konstruisanje maina u izdanju Asocijacije za dizajn, elemente i konstrukcije ADEKO iz Nia i Fakulteta tehnikih nauka Univerziteta u Novom Sadu. Premda se kada je re o oblasti mainstva radi o izuzetno irokom polju uih specijalizacija, odabir ovog asopisa predstavljao je kompromisno reenje jer se tematski bavi jednom od najirih i najprepoznatljivijih grana ove tehnike nauke, po kojoj je i sam asopis dobio ime. injenica da se, kako Dejvid Kristal (Crystal) navodi, veina naunih, tehnolokih i akademskih informacija prvenstveno objavljuje, a preko 80% njih uva u elektronskom obliku na engleskom jeziku (Crystal 1995:106) govori u prilog tvrdnji da je engleski neminovno morao postati dominantni davalac i u oblasti tehnike, a time i mainstva. S obzirom na to da se ovde radi o kontaktu dva jezika koji se uglavnom ostvaruje pisanim putem, a imajui u vidu da se skoro svi najznaajniji meunarodni (a sve vie i domai) asopisi, udbenici i druge vrste publikacija objavljuju iskljuivo na engleskom, ne udi to danas najvei broj novih pozajmljenica u mainskoj terminologiji u srpskom jeziku ine upravo anglicizmi. Kako bismo bolje razumeli uticaj engleskog jezika na srpski, a i na ostale jezike, potrebno je kratko se osvrnuti na njegov istorijski razvoj do pozicije globalnog jezika.

1.1. Engleski kao globalni jezik Put engleskog jezika poinje irenjem Britanskog carstva koje svojim dalekosenim uticajem omoguava njegovo prenoenje na sve strane sveta, u mnogobrojne britanske kolonije. Nakon zavretka Drugog svetskog rata engleski i definitivno postaje lingua franca modernog sveta. Hainson i Voters (Hutchinson and Waters) navode sledee:
Kraj Drugog svetskog rata 1945. oznaio je poetak doba ogromne i dotad neviene ekspanzije naunih, tehnikih i ekonomskih aktivnosti na

meunarodnom nivou. Ovom ekspanzijom svet postaje ujedinjen i voen dvema silama tehnologijom i privredom koje su svojim nemilosrdnim napretkom vrlo brzo stvorile potrebu za meunarodnim jezikom. Usled mnotva razloga, a naroito zbog ekonomske moi Sjedinjenih Drava u posleratnom periodu, ta uloga je pripala engleskom (Hutchinson and Waters 2000:6).

Tasi, M.: Uticaj engleskog jezika na strunu mainsku terminologiju... Komunikacija i kultura online: Godina I, broj 1, 2010.

164

Tako je engleski, praen ekonomskom moi i kulturnim i tehnolokim izvozom iz Sjedinjenih Amerikih Drava na prvom mestu, a zatim i Velike Britanije, polako postajao dominantni jezik meunarodne komunikacije i korespondencije. Kako Deki Volters (Walters) primeuje:

Na elu tehnikog napretka i naunih istraivanja, anglofona Severna Amerika je prirodno stvarala termine za nove proizvode koje je razvijala. Njen jezik je tako evoluirao u ritmu promena u drutvu i njegovih tenji, kasnije inspiriui i ostatak sveta. Neologizmi su se pojavljivali uz ekonomsku ekspanziju doprinosei kulturnom uticaju (Walters 2002).

Krajem dvadesetog veka digitalna revolucija konano uvruje poziciju engleskog kao globalnog jezika, uspostavljajui njegov primat u odnosu na druge svetske jezike sa velikim brojem izvornih govornika kao to su kineski, hindi, francuski ili panski, tako da danas imamo situaciju u kojoj se engleski smatra meunarodnim jezikom u svim oblastima poslovanja, ekonomije, nauke,

tehnologije, pa ak i sporta. Engleski je postao prvi izbor kada su u pitanju tehnike nauke poput mainstva, elektrotehnike i raunarstva, graevinarstva i arhitekture, saobraaja i drugih. Meutim, kada je u pitanju struna mainska terminologija u srpskom jeziku, stvari su se tek odskora poele menjati i engleski je relativno nedavno zauzeo mesto primarnog jezika davaoca u ovoj oblasti. Stoga je, kada ve govorimo o jezicima u kontaktu, zanimljivo obratiti panju i na tradicionalni jezik tehnike nemaki, koji je dugo imao ogroman uticaj na mainsku terminologiju u srpskom jeziku, a ije se posledice i danas jasno vide, iako je dolo do promene jezika struke i do toga da nova generacija prihvata iskljuivo pozajmljenice iz engleskog, zaboravljajui da se veliki deo njenog strunog vokabulara sastoji upravo od germanizama.

1.2. Tradicionalni jezik mainske struke nemaki Do pre nekoliko decenija, nemaki je vaio za jezik tehnike struke kod nas i za svakog je inenjera poznavanje nemakog bilo jedan od najvanijih sastavnih delova njegovog profesionalnog identiteta. U periodu izmeu dva svetska rata, nemaka privreda i kapital igrali su veoma vanu ulogu na ovim prostorima, a nakon Drugog svetskog rata te veze bivaju ponovo obnovljene i to naroito sa Nemakom Demokratskom Republikom. Uz to su i mnogi nai strunjaci, s obzirom na to da je Nemaka u to vreme bila, a i sada je jedna od vodeih svetskih sila u oblasti tehnike, odlazili tamo na usavravanje i po povratku donosili mnotvo

Tasi, M.: Uticaj engleskog jezika na strunu mainsku terminologiju... Komunikacija i kultura online: Godina I, broj 1, 2010.

165

usvojenih termina za veliki broj pojmova i predmeta za koje u srpskom nisu postojale odgovarajue rei. Danas je mainska terminologija u srpskom jeziku izuzetno bogata

germanizmima, koji se mogu pronai u svim aspektima struke, a ovde emo radi ilustracije navesti samo neke od njih: Alati. Ovde moemo nai predmete od najosnovnijih alata poput rafcigera (nem. Shraube zavrtanj, navrtanj) ili raznoraznih vrsti kleta, motorcangle, cvikcangle, piccangle (nem. Zange kleta, tipaljka, pipak), preko mernih ureaja kao to su ubler (nem. Schublehre mikrometar) i vaservaga (nem. Wasserwaage libela), pa sve do industrijskih alata i maina poput borera (nem. Bohrer burgija) ili brenera (nem. Brenner gora, prionik). Materijali. Postoji puno germanizama kojima se oznaavaju razliiti oblici materijala, pogotovo kod metalnih elemenata. Tako imamo flah (nem. flach plitak, pljosnat), firiket (nem. Vierkanteisen etvrtasto gvoe) ili tanglu (nem. Stange ipka, motka). Takoe su interesantni i nazivi nekih vrsta materijala poput sivog lima koji se zove gus, a iji je naziv nastao skraivanjem nemake rei Gueisen koja znai liveno gvoe. Procesi. to se tie termina koji oznaavaju proizvodne procese, oni su najee nastajali morfolokom adaptacijom nemakih glagola. Neki od

mnogobrojnih primera su: cvikovanje (nem. zwicken kidati, potkresati, tipati), falcovanje (nem. falzen savijati, ulebiti), presovanje (nem. pressen stezati, stisnuti), tancovanje (nem. stanzen udariti, pritisnuti) i vajsovanje (nem. schweien zavarivati). Proizvodi. I meu nazivima proizvoda nalazimo mnotvo termina preuzetih iz nemakog jezika poput dihtunga (nem. Dichtung zaptivka), reducira (nem. reduzieren umanjiti, redukovati), ajbne (nem. Scheibe kolut) ili zegera (nem. Sicherung osigura). Na kraju moemo pomenuti i jednu zanimljivost, a to je da se u nekim granama mainstva, poput termoenergetike, u proraunima jo uvek koriste simboli koji su u stvari skraenice nemakih rei, na primer, D od nemakog Dampf za paru, F od Flche za povrinu ili L od Luft za vazduh, imajui, dodue, u vidu da ih sve vie zamenjuju engleske skraenice. Navedeni primeri pokazuju da su kulture ovih naroda bile u kontaktu, a da su plodovi tog kontakta ne samo krupni pomaci u tehnici i tehnologiji, nego i u jeziku. U sledeem delu rada emo videti kako dva jezika u kontaktu mogu uticati jedan na drugi.

Tasi, M.: Uticaj engleskog jezika na strunu mainsku terminologiju... Komunikacija i kultura online: Godina I, broj 1, 2010.

166

2. Teorijski okvir Kada govorimo o uticaju jednog jezika na drugi i jezikom pozajmljivanju, odnosno preuzimanju rei i fraza iz jezika davaoca u sistem jezika primaoca zarad popunjavanja praznih mesta u vokabularu ovog drugog, ne moemo da ne krenemo od jezikog fenomena poznatog kao jezici u kontaktu koji uslovljava i dovodi do gore navedenih pojava. U svojoj znaajnoj monografiji Teorija jezika u kontaktu Filipovi daje iscrpni istorijski pregled razvoja tog fenomena, pa emo se ovom prilikom posluiti njime kako bismo definisali teorijski okvir unutar koga je sprovedena i naa lingvistika analiza.

2.1. Istorijski pregled problematike Kako Filipovi navodi, iako su jezici morali dolaziti u kontakt i uticati jedni na druge jo od svojih poetaka, ipak su glavna pitanja jezika u kontaktu i jezikog pozajmljivanja prilino kasno privukla panju lingvista, pa su se tek leksikografi iz 18. veka susreli sa problemom pozajmljenica, kada se po prvi put javljaju i termini jeziko meanje i meani jezici (Filipovi 1986:19). Poetkom 19. veka se u radovima nekih lingvista polako javlja sumnja da meani jezici uopte i postoje. lajher (Schleicher) i Miler (Mller) tvrde da nema meanih jezika, odnosno da ukoliko i dolazi do neke vrste meanja jednog jezika s drugim, onda se takav kontakt ograniava na preuzimanje nekih pozajmljenica, ali nikad i morfolokih oblika. S druge strane, pak, ameriki lingvista Vitni (Whitney) polazi od stanovita da se mogu pozajmljivati ne samo pojedine rei, ve i da se itav jezik jednog naroda moe preneti na drugi. Vitni se sa svojim prethodnicima donekle slae po pitanju toga da dva jezika nikada ne meaju svoje gramatike na isti nain, ali dolazi i do vanog zakljuka da, iako u sekundarnom procesu, moe doi do gramatikog meanja dva jezika kojima se govornici slue u jednoj zajednici, ali se nikada ne mogu stopiti u jedan novi jezik (Filipovi 1986:19). Hugo uhart (Schuchardt) i Ernst Vindi (Windisch) u svom radu polaze od stanovita da se svako jeziko meanje temelji na manje ili vie razvijenoj dvojezinosti. Naime, uhart je prvi isticao injenicu da jeziko meanje predstavlja najznaajniji problem lingvistike, uz tvrdnju da nema jezika koji nije donekle mean. Savremenost uhartovih shvatanja se ogleda i u zakljuku da jeziko meanje predstavlja nepotpunu dvojezinost ili bilingvalizam, kao i interesovanju za teoriju istraivanje pozajmljenica. Vindi je, pak, ustanovio da naueni strani jezik postaje vlastiti jezik jednog naroda pod uticajem stranog jezika, te da u svakom procesu bilingvalizma u jeziku pobednika ne moe biti mnogo elemenata jezika pobeenih, jer pobedniki narod nema potrebe da ui drugi jezik (Filipovi 1986:2021).

Tasi, M.: Uticaj engleskog jezika na strunu mainsku terminologiju... Komunikacija i kultura online: Godina I, broj 1, 2010.

167

U drugoj polovini 19. veka najvanije ime u izuavanju problema meanja jezika jeste svakako Herman Paul koji smatra da je meanje jezika bitno za ivot jezika. Paulov doprinos se naroito ogleda u njegovim naelima jezikog

pozajmljivanja, odnosno tvrdnjama da jedan jezik utie na drugi, ako taj drugi jezik prima strani materijal i ako se njegov sopstveni materijal formira prema stranim uzorima, te da lingvistiko pozajmljivanje moe biti rezultat potrebe i mode. Paul takoe uvodi i pojam supstitucije glasova koji predstavlja proces modifikovanja stranih rei unetih u jezik primalac od strane govornika tog jezika koji su nauili strani jezik iz kojih te rei potiu. Nakon takve modifikacije, re se spontano iri i preuzimaju je ostali govornici jezika primaoca koji nakon fonetskog prilagoavanja, tj. zamene nekih glasova iz stranog jezika najpriblinijim glasovima iz sopstvenog sistema, poinju koristiti datu re kao pozajmljenicu (Filipovi 1986:22-24). Prouavanja ove problematike u prvoj polovini 20. veka odlikuju se

prvenstveno odbacivanjem ideje o meanju jezika i poetkom rasprave o jezikom pozajmljivanju. to se tie termina pozajmljivanje, Edvard Sapir ga ve u svom delu Jezik navodi kao najjednostavniju vrstu uticaja jednog jezika na drugi, dodajui tome i kulturno pozajmljivanje kao proces kojim se vrlo esto uz kulturni sadraj preuzimaju i s njim povezane rei. Blumfild (Bloomfield) se takoe bavi raznim vrstama pozajmljivanja poput kulturnog, intimnog i dijalekatskog, dok uz njih definie i pojam lingvistikog pozajmljivanja kao preuzimanja elemenata koji se razlikuju od onih iz glavne tradicije. Razlika se za Blumfilda izmeu dijalekatskog s jedne i kulturnog i intimnog pozajmljivanja s druge strane sastoji u tome to kod prvog tipa pozajmljeni elementi dolaze iz iste oblasti, a kod drugog ulaze iz jednog u drugi, razliiti jezik. Rei se, po njemu, pozajmljuju putem kulturne difuzije, koja oznaava prenoenje ili irenje stvari i obiaja iz jedne jezike zajednice u neku drugu (Filipovi 1986:28-29).

2.2. Teorija jezika u kontaktu Teorija jezika u kontaktu je zaeta u Americi i Kanadi etrdesetih i pedesetih godina prolog veka objavljivanjem kapitalnih dela u oblasti kontaktne lingvistike ili lingvistike jezikih dodira. Filipovi u svojoj monografiji (1986:33) navodi etiri autora i njihova dela kojima su postavili temelje teorije jezika u kontaktu: Leopold, Haugen, Vajnrajh (Weinreich) i Meki (Mackey). U radu ovih autora teorija jezika u kontaktu polazi od bilingvalizma, odnosno sposobnosti govornika da vlada sistemima dva jezika. Stara i kruta definicija bilingvalnog govornika kao nekog ko se slui tim jezicima poput maternjih, zamenjena je novom, elastinijom definicijom u kojoj je dovoljno da, po Haugenu, bilingvalni govornik poseduje sposobnost da upotrebi nekoliko reenica na drugom

Tasi, M.: Uticaj engleskog jezika na strunu mainsku terminologiju... Komunikacija i kultura online: Godina I, broj 1, 2010.

168

jeziku, pa ak i da ih samo razume. Vajnrajh takvog govornika smatra mestom jezikog kontakta, dok Haugen kae da on predstavlja pravu laboratoriju

interakcije lingvistikih uzoraka koji se suprotstavljaju (Filipovi 1986:33-34). Kako Filipovi primeuje, u razvoju teorije jezika u kontaktu naziru se tri perioda unutar kojih su teoretska istraivanja koncentrirana na pitanja jezikih kontakta (Filipovi, 1986:34). U prvom periodu se upotrebljavaju termini meanje jezika i meani jezici, u drugom prevoladava termin jeziko ili lingvistiko pozajmljivanje, dok se u treem uz prethodne najee pojavljuju termini jezici u kontaktu i jeziki kontakti ili kontakt jezika. Tradicionalni termin pozajmljivanje u treem periodu Vajnrajh zamenjuje terminom interferencija, to kasnije prihvata i Haugen, sa znaenjem simultanog preklapanja dveju normi koje se javlja kada bilingvalni govornik ne moe/ne eli da dva jezika koda dri odvojenim. Filipovi dalje navodi ve uvenu i nebrojeno puta citiranu Vajnrajhovu definiciju lingvistike intereferencije kao devijacije od norme koja se javlja u govoru bilingvnih govornika1 kao rezultat njihovog poznavanja vie od jednog jezika (Filipovi 1986:36). Vajnrajh takoe uvodi i termine model i replika, koji se i danas koriste kako bi oznaili s jedne strane re kako je izgovaraju govornici jezika davaoca (model), odnosno s druge strane pozajmljenicu kako je izgovaraju govornici jezika primaoca (replika). Uz to, na prelazu izmeu jezika davaoca u jezik primalac neka re moe i da zadri odreene osobine jezika iz kog potie pa se u tom sluaju radi o takozvanoj kompromisnoj replici. Milan Surduki ovde navodi Haugena kada kae da postoje tri nivoa u difuziji preuzetih elemenata, a to su: 1) alternativna upotreba oba jezika od strane bilingvalnog govornika ili code-switching, 2) meujezika identifikacija, odnosno znaenjsko ili funkcionalno poklapanje elemenata dva jezika ili interference, i 3) integracija, tj. adaptacija preuzetih elemenata u fonoloki i morfoloki sistem jezika primaoca ili integration (Surduki 1978:6). Na kraju, treba pomenuti i pojmove importacije i supstitucije koje uvodi Haugen, a koje je kasnije u svom prouavanju Filipovi preciznije odredio. Naime, svaki aspekt jednog modela, koji po prirodi moe biti dijafoniki (ako se odnosi na foneme) ili dijamorfiki (ako se odnosi na morfeme), moe se ili preneti na repliku ili zameniti nekim ekvivalentom u jeziku primaocu. Importacijom nazivamo svaki aspekt nekog modela koji se prenosi na repliku, dok supstitucijom oznaavamo onaj aspekt koji je zamenjen nekim ekvivalentom jezika primaoca (Filipovi 1986:41).

U svom radu, Filipovi koristi termine bilingvizam i bilingvni govornik, umesto termina

bilingvalizam i bilingvalni govornik, te se zato oni ovde nalaze u citatima njegovih dela.

Tasi, M.: Uticaj engleskog jezika na strunu mainsku terminologiju... Komunikacija i kultura online: Godina I, broj 1, 2010.

169

2.3. Engleski i srpski u kontaktu Kada je re o kontaktu izmeu engleskog i srpskog, odnosno hrvatskog, niko na ovim prostorima nije uradio i doprineo vie izuavanju tog kontakta od Filipovia. U svom prouavanju jezika u kontaktu Filipovi (1986:47) je kretao od klasine literature u kojoj je bilingvalizam bio postavljen za centralnu i polaznu taku istraivanja kontakta jezika. Metod njegovog rada se sastojao u tome da se kretalo od, kako je on nazvao, Haugen-Vajnrajhove (HW) teorije koja je dalje bila razraivana i dopunjavana rezultatima dva velika projekta: 1) Engleski element u evropskim jezicima projekt kontakata jezika i 2) Hrvatski dijalekti u SAD hrvatsko-engleski bilingvizam (prva faza projekta Dijalekti jugoslavenskih jezika u kontaktu s amerikim engleskim). Prvi problem s kojim se Filipovi susreo u svom radu bio je odnos posrednog i neposrednog dodira jezika davaoca i jezika primaoca. Kako bi reio taj problem, on uvodi dva nova termina posredno i neposredno pozajmljivanje. Posredno

pozajmljivanje se zasniva na posredniku preko koga dva jezika dolaze u kontakt. Taj posrednik moe biti neki drugi jezik, mada se najee radi o masovnim medijima (novine, asopisi, radio, televizija, film...) koji su mnogo efikasniji posrednici od jednog jezika. S druge strane, neposredno pozajmljivanje se vri bez posrednika, direktnim kontaktom izmeu govornika jezika davaoca i jezika primaoca, kao i unutar bilingvalnog govornika bez obzira na nivo kojim jezicima u kontaktu (Filipovi 1986:49-51). Nakon takvog pristupa razlikovanju posrednog i neposrednog pozajmljivanja Filipovi (1986:53) dolazi do jo jednog veoma vanog koraka u svom istraivanju, a to je utvrivanje lingvistikih nivoa na kojima se vri analiza jezikog pozajmljivanja. Kod posrednog pozajmljivanja, premda se radi o nivoima na kojima je predmet istraivanja re, i analiza se moe nivou. sprovoditi Za razliku na od fonolokom, prvog, kod vlada

morfolokom,

semantikom

leksikom

neposrednog pozajmljivanja, koje obuhvata celokupni sistem jezika primaoca, kako re, tako i sve jezike jedinice vee od rei, pored gore navedenih, lingvistiku analizu je mogue sprovesti i na sledeim nivoima: sintaksikom i stilistikom. Filipovi nije bio zadovoljan postojeom podelom na tri stadijuma adaptacije jer time nije u potpunosti bila zadovoljena analiza njegovog korpusa, pa je stoga odluio preispitati operacije supstitucije i importacije, kao i sve promene koje se javljaju u tim procesima kako bi preciznije definisao proces jezikog pozajmljivanja. Tako dolazi do uvoenja termina primarnosti i sekundarnosti, odnosno

klasifikovanja promena na primarne i sekundarne, kao i pojave dve razliite vrste adaptacije: primarne i sekundarne. Primarne promene su one koje se javljaju od momenta transfera modela do integracije replike, dok su sekundarne promene one

Tasi, M.: Uticaj engleskog jezika na strunu mainsku terminologiju... Komunikacija i kultura online: Godina I, broj 1, 2010.

170

koje se javljaju na replici pozajmljenici od njene integracije pa nadalje (Filipovi 1986:55-56). Ovde se moramo osvrnuti i na Filipovievu osnovnu definiciju anglicizma kao konanog proizvoda kontakta engleskog i srpskog, odnosno hrvatskog jezika, u kome engleski ima ulogu jezika davaoca. Filipovi kae da je anglicizam engleska rije preuzeta iz engleskog jezika kao strana rije koja se, da bi se mogla integrirati u sustav jezika primaoca i tako postati posuenica, u toku transfera mora adaptirati prema sustavu jezika primaoca (Filipovi 1990:16). U svom delu Anglicizmi u hrvatskom ili srpskom jeziku, nastavku Teorije jezika u kontaktu, smatrajui da su pozajmljenice integrisane u engleski jezik punopravni lanovi engleskog vokabulara koji se mogu dalje prenositi u ostale jezike primoce, Filipovi proiruje osnovnu definiciju anglicizma: Anglicizam je svaka rije preuzeta iz engleskog jezika koja oznaava neki predmet, ideju ili pojam kao sastavne dijelove engleske civilizacije; ona ne mora biti engleskog porijekla, ali mora biti adaptirana prema sustavu engleskog jezika i integrirana u engleski vokabular (Filipovi 1990:17). Proces jezikog pozajmljivanja poinje transferom modela iz jezika davaoca u jezik primalac. Tada poinje adaptacija modela radi njegove integracije u sistem jezika primaoca, gde se supstitucija mnogo ee javlja od importacije (Filipovi 1986:68). Prvi stadijum adaptacije predstavlja formiranje osnovnog oblika replike zasnovanog na ortografiji i izgovoru modela. Ortografija osnovnog oblika moe biti formirana na etiri razliita naina: 1) na osnovu izgovora modela, 2) na osnovu ortografije, 3) na osnovu kombinacije izgovora i ortografije i 4) pod uticajem jezika posrednika (Filipovi 1990:28-29). Kako bi to bolje klasifikovao i kvalifikovao pojave vezane za adaptaciju pozajmljenica, Filipovi (1986:68) dalje uvodi dva termina kojima preciznije odreuje funkciju supstitucije: transfonemizaciju i transmorfemizaciju. Transfonemizacija predstavlja proces zamene fonolokih elemenata jezika davaoca elementima jezika primaoca, a javlja se u toku formiranja fonolokog oblika pozajmljenice. Postoje tri mogua tipa: potpuna ili nulta transfonemizacija gde se fonemi modela zamenjuju fonemima jezika primaoca sa istim opisom, delimina ili kompromisna transfonemizacija gde opis fonema jezika davaoca samo donekle odgovara opisu fonema jezika primaoca koji ga menja i slobodna transfonemizacija kod koje dolazi do zamene fonema modela na osnovu

ortografskih ili nekih drugih principa kada neki fonem jezika davaoca nema ak ni pribline ekvivalente u sistemu jezika primaoca (Filipovi 1986:72-73, 1990:30). Transmorfemizacija predstavlja supstituciju na morfolokom nivou. Transfer morfema iz jezika davaoca u jezik primalac zavisi od vrste morfema (slobodni ili vezani). Slobodni morfemi prelaze bez ogranienja iz jednog jezika u drugi jer oni

Tasi, M.: Uticaj engleskog jezika na strunu mainsku terminologiju... Komunikacija i kultura online: Godina I, broj 1, 2010.

171

ine deo otvorenog leksikog sistema koji prima nove slobodne morfeme, kad god se javi potreba za novim reima u jeziku primaoca. Vezani morfemi prelaze u jezik primalac samo kao delovi kompromisne replike i tu se zadravaju odreeno vreme pre nego budu zamenjeni sufiksom jezika primaoca iste semantike vrednosti (Filipovi 1986:116-117, 1990:31). Transmorfemizacija se takoe moe javiti u tri tipa zavisno od sastava modela i stepena njegove iz adaptacije. davaoca Nulta kao

transmorfemizacija

predstavlja

preuzimanje

modela

jezika

slobodnog morfema bez vezanog morfema, pa nema potrebe za morfolokom adaptacijom osnovnog oblika. Kompromisna transmorfemizacija se javlja onda kada pozajmljenica zadrava vezani morfem koji biva fonoloki adaptiran, ali nije u skladu sa morfolokim sistemom jezika primaoca. Potpunom transmorfemizacijom se nastavlja proces adaptacije vezanog morfema jezika davaoca koji se ne uklapa u morfoloki sistem jezika primaoca, pa se zamenjuje vezanim morfemom jezika primaoca sa istom funkcijom i znaenjem (Filipovi 1990:32). Surduki se u svojoj knjizi Srpskohrvatski i engleski u kontaktu takoe bavi problemom kontakta ova dva jezika i to u standardnom srpskohrvatskom jeziku i jeziku Srba i Hrvata iseljenika u Kanadi. Surduki se bavi samo morfolokom adaptacijom koju definie u skladu sa Haugenom, a protivno shvatanjima Vajnrajha, ne odvajajui gramatiku od leksike adaptacije, uz tvrdnju da postoji samo jedna jedinstvena adaptacija na morfolokom nivou koja obuhvata

prilagoavanje i leksikih i gramatikih morfema engleskog jezika importovanih u srpski jezik. U svom radu, Surduki (1978:267) ukazuje na to da se za morfoloku adaptaciju engleskih pozajmljenica u srpskohrvatskom jeziku moe rei da u osnovi ima dva aspekta, prilagoavanje sufiksima za tvorbu rei i prilagoavanje sufiksima za oblike koji ine derivaciju i fleksiju.

3. Lingvistika analiza Analiza u ovom radu sprovedena je na korpusu sastavljenom od imenica i imenskih fraza sakupljenih iz naunih i strunih radova u oblasti mainstva, a objavljenih dvojezino u asopisu Konstruisanje maina. Analiza korpusa obavljena je na fonoloko-grafijskom, morfolokom i leksikom nivou. Premda se korpus sastojao iskljuivo od jednoznanih termina, analiza na semantikom nivou nije bila neophodna, a nije bilo potrebe ni za sprovoenjem analize na sintaksikom i stilistikom nivou. Vano je naglasiti da su statistiki podaci dati informativno kako bi se utvrdio relativan odnos izmeu razliitih vrsta pozajmljenica i videlo se u kakvom se obliku anglicizmi najee javljaju u mainskoj terminologiji. Svaki termin je brojan samo jednom, bez obzira na to koliko se puta pojavljivao u radovima koji su analizirani,

Tasi, M.: Uticaj engleskog jezika na strunu mainsku terminologiju... Komunikacija i kultura online: Godina I, broj 1, 2010.

172

pa se tako prouavani korpus sastoji od ukupno 654 pozajmljenice. Navedeni podaci nisu ni u kom sluaju konkluzivni i ne treba ih uzimati za egzaktne empirijske rezultate.

3.1. Fonoloko-grafijski nivo Kako Filipovi (1986:69) navodi, pri direktnom zamenjivanju i adaptaciji modela, formiranje fonolokog oblika pozajmljenice vri se pod uticajem ili izgovora ili ortografije modela. Tada dolazi do transfonemizacije, odnosno zamene fonolokih elemenata jezika davaoca elementima jezika primaoca tako da se veoma retko deava preuzimanje i uvoenje novih elemenata u jezik primalac. Imajui to u vidu, kao i injenicu da se u naem sluaju kontakt izmeu dva jezika ostvaruje pisanim putem, nije neoekivano da na fonolokom nivou nema nikakvih inovacija po pitanju novih glasova. Meutim, u prouavanom korpusu ipak dolazi do nekih promena usled uticaja jezika davaoca na fonolokom nivou i to u distribuciji fonema u fonolokom sistemu srpskog jezika, gde je dolo do obogaivanja finalnih konsonantskih grupa. Filipovi konstatuje da se u tradicionalnim gramatikama javlja tvrdnja da u srpskom ili hrvatskom jeziku postoje samo etiri finalne suglasnike grupe: -st, -t, -zd i -d (Filipovi 1986:87). U odnosu na to, uoili smo mnotvo novih finalnih

konsonantskih grupa u prouavanom korpusu. Finalna konsonantska grupa -jn -ks -kt -lm -ls -nd -ng -nt -pt -rd -rt Primer u kojoj se javlja dizajn indeks kontakt film elektropuls trend piting moment koncept standard transport

U analizi je takoe primeeno da pojava nepostojanog a koje se javlja izmeu dva suglasnika u ovakvim grupama nije standardizovana i da je u prouavanom korpusu bilo nekoliko sluajeva gde su neki modeli imali po dve replike, poput moment i momenat, element i elemenat, itd. Jo jedna od vanih promena na fonoloko-grafijskom nivou je eliminacija nefunkcionalnih grafema, pogotovo duplih konsonanata. Neki od primera ovih promena su: coefficient koeficijent, communication komunikacija, microscope mikroskop i drugi.

Tasi, M.: Uticaj engleskog jezika na strunu mainsku terminologiju... Komunikacija i kultura online: Godina I, broj 1, 2010.

173

3.2. Morfoloki nivo Prvi princip morfolokog meuuticaja jezika ukazuje na to da jezici u kontaktu ne utiu jedan na drugi na morfolokom nivou. Vajnrajh je kasnije formulisao drugi princip morfoloke adaptacije kojim je konstatovao da se transfer vezanih morfema javlja vrlo retko. Filipovi primeuje da se ovi principi ne odnose na slobodne morfeme koji bez ogranienja prelaze iz jezika davaoca u jezik primalac, zadovoljavajui tako potrebe jezika primaoca za novim reima (Filipovi 1986:166117). Imajui ovo u vidu, vano je naglasiti da je prilikom analize korpusa otkriveno da je dolo do transfera nekih vezanih morfema iz engleskog jezika u srpski, poput sledeih: generator, konsalting, menadment. S obzirom na to da se prouavani korpus sastoji samo od imenica i imenskih fraza, analizirali smo i adaptaciju roda kao sastavni deo ukupne morfoloke adaptacije pozajmljenica. Rod je u engleskom jeziku prirodan, a u srpskom ili hrvatskom gramatiki, te stoga dolazi do zamene prirodnog roda modela

gramatikim rodom u pozajmljenici. Replike modela koji imaju prirodan muki ili enski rod zadravaju taj isti rod, ali do promene dolazi kada su u pitanju modeli sa srednjim rodom. Usled pojave koju Filipovi (1986:130, 1990:34) naziva

tendencijom mukog roda, anglicizmi koji se u naem jeziku zavravaju na suglasnik uglavnom imaju muki rod. Primeri na engleskom jeziku Algorithm Defect Mode Satellite Terrain Primeri na srpskom jeziku algoritam defekt mod satelit teren

S druge strane, rei koje se u engleskom zavravaju na -ion, u srpskom uglavnom dobijaju nastavak -ija i prelaze u enski rod. Primeri na engleskom jeziku Deformation Interpretation Optimization Situation Vibration Primeri na srpskom jeziku deformacija interpretacija optimizacija situacija vibracija

Za kraj moemo jo spomenuti i jednu pojavu na koju smo esto nailazili prilikom analize korpusa, a to je dodavanje nastavka -a reima koje se zavravaju konsonantskom grupom -nt. Evo i nekoliko primera:

Tasi, M.: Uticaj engleskog jezika na strunu mainsku terminologiju... Komunikacija i kultura online: Godina I, broj 1, 2010.

174

Primeri na engleskom jeziku Constant Component Determinant Tangent Variant 3.3. Leksiki nivo

Primeri na srpskom jeziku konstanta komponenta determinanta tangenta varijanta

Najjednostavniji i najei nain za popunjavanje praznih mesta u vokabularu jednog jezika je preuzimanje rei i fraza iz jezika primaoca. Uz to smo naglasili da se kontakti izmeu dva jezika najlake ostvaruju na leksikom nivou jer su leksiki sistemi jezika najotvoreniji i stupaju u razmenu bez potrebe za nekim stabilnijim odnosima ili veim promenama. S obzirom na to da je u radu vrena samo analiza imenica i imenskih fraza, one su podeljene na proste rei s jedne strane i sloenice i fraze s druge.

3.3.1 Proste rei Na osnovu stepena adaptacije iz engleskog kao jezika davaoca u srpski kao jezik primalac, proste rei su podeljene na integralne i adaptirane pozajmljenice. Integralne pozajmljenice se dalje dele na one koje su sauvale originalnu grafiju i one koje su pretrpele neke promene, odnosno zavisno od toga da li je osnovni model pozajmljenice formiran na osnovu ortografije modela ili njegovog izgovora. Prostih rei ima ukupno 197, odnosno 30,12% od broja svih pozajmljenica.

3.3.1.1 Integralne pozajmljenice Integralnih pozajmljenica sa originalnom grafijom ima 24 u prouavanom korpusu ili 12,19% od ukupnog broja prostih rei, odnosno 3,67% od ukupnog broja svih pozajmljenica. Primeri su:

Primeri na engleskom jeziku Formula Integral Rotor Standard Transport

Primeri na srpskom jeziku formula integral rotor standard transport

Integralnih pozajmljenica sa izmenjenom grafijom ima 52 ili 26,39% od ukupnog broja prostih rei, odnosno 7,95% od ukupnog broja svih pozajmljenica. Primeri ovih pozajmljenica su:

Tasi, M.: Uticaj engleskog jezika na strunu mainsku terminologiju... Komunikacija i kultura online: Godina I, broj 1, 2010.

175

Primeri na engleskom jeziku Exponent Factor Method Regime System

Primeri na srpskom jeziku eksponent faktor metod reim sistem

Integralnih pozajmljenica ima 76 ili 38,58% od ukupnog broja prostih rei, odnosno 11,62% od ukupnog broja svih pozajmljenica. 3.3.1.2 Adaptirane pozajmljenice Adaptirane pozajmljenice su one rei koje su prihvatile vezane morfeme srpskog jezika, bilo da se radi o sufiksima za tvorbu rei bilo o nastavcima za derivaciju i fleksiju, i na taj nain doivele morfoloku adaptaciju u jezik primalac, u naem sluaju srpski. U prouavanom korpusu postoji 121 adaptirana pozajmljenica ili 61,42% od ukupnog broja prostih rei, odnosno 18,5% od ukupnog broja svih pozajmljenica. Primeri ovih pozajmljenica su:

Primeri na engleskom jeziku Dynamics Eccentricity Matrix Precision Vibration 3.3.2 Sloenice i fraze

Primeri na srpskom jeziku dinamika ekcentricitet matrica preciznost vibracija

S obzirom na to da sloenica i fraza ima 457, odnosno 69,88% od ukupnog broja svih pozajmljenica, lako je zakljuiti da termini iz jezika davaoca najee prelaze u jezik primalac upravo u ovim oblicima. Surduki potvruje ovaj podatak svojom tvrdnjom da se pozajmljivanje pre vri u logikim celinama, bilo da se ceo izraz pozajmljuje a svaka re posebno morfoloki adaptira (...) bilo da se jedan deo izraza prevede a drugi importira (...) bilo da se sve rei prevedu (Surduki 1978:362), tako da ni jezik mainske struke ne predstavlja izuzetak u tom pogledu. Sloenice i fraze smo u naoj analizi podelili u etiri kategorije: a) integralne pozajmljenice koje su ili zadrale originalnu ortografiju ili pretrpele manje fonoloke promene, b) adaptirane pozajmljenice koje su doivele morfoloku adaptaciju u jezik primalac, c) hibridne pozajmljenice iji je jedan deo preuzet iz jezika davaoca a drugi preveden ekvivalentnim elementom jezika primaoca i d) kalkovi, odnosno pozajmljenice kod kojih su svi elementi jezika davaoca doslovce prevedeni na jezik primalac.

Tasi, M.: Uticaj engleskog jezika na strunu mainsku terminologiju... Komunikacija i kultura online: Godina I, broj 1, 2010.

176

3.3.2.1 Integralne pozajmljenice Integralnih sloenica i fraza ima samo 5, odnosno manje od 1% od ukupnog broja pozajmljenica, pa su one od zanemarljivog znaaja za nau analizu. Ove pozajmljenice su: Primeri na engleskom jeziku 3D solid model Antenna actuator Block program Motor moment Vector radius 3.3.2.2 Adaptirane pozajmljenice Adaptiranih pozajmljenica ima 111 ili 24,28% od ukupnog broja sloenica i fraza, odnosno 16,97% od ukupnog broja svih pozajmljenica. Primeri ovih pozajmljenica su: Primeri na engleskom jeziku Engineering design Functional parameters Machine elements Process industry Realistic material models 3.3.2.3 Hibridne pozajmljenice Hibridnih pozajmljenica ima ubedljivo najvie u prouavanom korpusu, to znai da predstavljaju najstabilniju kategoriju u jeziku primaocu, odnosno da se novi termini iz jezika davaoca najee preuzimaju i kasnije adaptiraju upravo u oblik hibridnih pozajmljenica. Njih u korpusu ima 238 ili 52,08% od ukupnog broja sloenica i fraza, odnosno 36,39% od ukupnog broja svih pozajmljenica. Primeri hibridnih pozajmljenica su: Primeri na engleskom jeziku Classical exponential distribution Graphic window Rotation angle Static tests Virtual cylindrical gear Primeri na srpskom jeziku klasina eksponencijalna raspodela grafiki prozor rotacioni ugao statika ispitivanja virtuelni cilindrini zupanik Primeri na srpskom jeziku inenjerski dizajn funkcionalni parametri mainski elementi procesna industrija realni modeli materijala Primeri na srpskom jeziku 3D solid model antena aktuator blok program motor moment vektor radijus

3.3.2.4 Kalkovi Filipovi (1986:42) objanjava da kalk nastaje kada umesto uvoenja novog slobodnog morfema neka strana re ili izraz budu prevedeni, ali u skladu sa stranim modelom. Kalkova u naem korpusu ima 103 ili 22,54% od ukupnog broja sloenica

Tasi, M.: Uticaj engleskog jezika na strunu mainsku terminologiju... Komunikacija i kultura online: Godina I, broj 1, 2010.

177

i fraza, odnosno 15,75% od ukupnog broja svih pozajmljenica. Primeri ovih pozajmljenica su: Primeri na engleskom jeziku External wheel diameter Glass fibre Input value Scientific research tool Unknown motion 3.3.2.5 Sastav sloenica i fraza Ve smo pomenuli da replike u srpskom jeziku ne pripadaju uvek istoj vrsti rei kao i modeli u engleskom jeziku (Surduki 1978:267), pa je stoga za nau analizu korpusa bilo zanimljivo ispitati sastav sloenica i fraza. Premda se u naem radu bavimo samo imenicama i imenskim frazama, lako je zakljuiti da je do promene vrste rei replike u odnosu na model moglo doi samo u okviru sloenica i fraza i to kod sledeih kombinacija vrsta rei: Imenica + imenica Primeri na engleskom jeziku Accumulation process Mass distribution Reduction factor System structure Volume fraction Primeri na srpskom jeziku proces akumulacije raspodela mase redukcioni faktor struktura sistema zapreminski deo Primeri na srpskom jeziku spoljanji prenik toka stakleno vlakno ulazna vrednost naunoistraivaki alat nepoznato kretanje

Iz ovoga moemo zakljuiti da modeli sastavljeni od elemenata imenica + imenica uglavnom daju replike sa kombinacijama imenica + imenica ili pridev + imenica. Pridev + imenica Primeri na engleskom jeziku Critical section Discrete variables Phenomenological approach Rich experience Symmetric loading Primeri na srpskom jeziku kritini presek diskretne promenljive fenomenoloki pristup bogato iskustvo simetrino optereenje

Kod ovakvih sloenica i fraza je primeeno da se model i replika najee slau po sastavu, odnosno da se kombinacija pridev + imenica preuzima u tom obliku iz jezika davaoca u jezik primalac. Particip proli + imenica I u sluaju ove kombinacije replika najee zadrava isti sastav kao i model:

Tasi, M.: Uticaj engleskog jezika na strunu mainsku terminologiju... Komunikacija i kultura online: Godina I, broj 1, 2010.

178

Primeri na engleskom jeziku Cemented steel Determined pair Obtained results Projected area Reduced variables -ing-oblik + imenica

Primeri na srpskom jeziku cementirani elik odreeni par dobijeni rezultati projektovana oblast redukovane promenljive

Replike modela sastavljenih od ing-oblika i imenice u srpskom jeziku najee imaju formu pridev + imenica ili imenica + imenica sa gotovo jednakom zastupljenou u korpusu: Primeri na engleskom jeziku Bending cycle Following steps Loading sequence Measuring machine Working conditions Skraenica + imenica Prilikom sastavljanja korpusa naili smo na nekoliko modela i njihovih replika sastavljenih od skraenice i imenice. Skraenice su, sem u jednom sluaju, bile preuzete direktno iz engleskog jezika, pa je i sastav replika u potpunosti odgovarao sastavu modela. Izuzetak je bila samo skraenica FEM (Finite Element Method) iji je pandan u jeziku primaocu nastao od adaptirane replike Metod konanih elemenata MKE. U narednoj tabeli su dati svi primeri iz korpusa, gde moemo videti da je samo u jednom sluaju dolo do inverzije elemenata modela u replici. Primeri na engleskom jeziku FEM analyses FEM models S-N curve P-S-N curve ISO standard AGMA standard Vielane fraze U analizu sastava sloenica i fraza ule su i vielane fraze. Razmotrene su samo sledee kombinacije koje su bile od interesa za nae prouavanje: Primeri na srpskom jeziku analize MKE MKE modeli S-N kriva P-S-N kriva ISO standard AGMA standard Primeri na srpskom jeziku ciklus savijanja sledei koraci niz optereenja merna maina radni uslovi

Tasi, M.: Uticaj engleskog jezika na strunu mainsku terminologiju... Komunikacija i kultura online: Godina I, broj 1, 2010.

179

imenica + imenica + imenica Primeri na engleskom jeziku Damage accumulation process Energy conservation principle Size influence factor Stress correction factor Telescope drive actuator

Primeri na srpskom jeziku proces akumulacije oteenja princip odranja energije faktor uticaja veliine faktor korekcije napona pogon teleskopa aktuatora

Ovde moemo videti da je u svakom primeru replika zadrala isti sastav poput onog iz modela, ali uz adekvatne izmene u redu rei. pridev + imenica + imenica Primeri na engleskom jeziku Complex stress state Flexible machine assemblies Internal wheel diameter Quasistatic test stand Realistic material models

Primeri na srpskom jeziku sloeno stanje napona fleksibilni mainski sklopovi unutranji prenik toka kvazistatini ispitni sto realni modeli materijala

Kod replika modela sa kombinacijom pridev + imenica + imenica dolazilo je do promena i u redu i u vrsti rei, pa su se tako javile dve mogue opcije: pridev + imenica + imenica ili pridev + pridev + imenica. pridev + pridev + imenica Primeri na engleskom jeziku Classical exponential distribution Principal technological scheme Spiral cylindrical spring Structural dynamic models Virtual cylindrical gear

Primeri na srpskom jeziku klasina eksponencijalna raspodela principijelna tehnoloka ema spiralna cilindrina opruga strukturalni dinamiki modeli virtuelni cilindrini zupanik

Kod ove kombinacije nema nikakvih razlika izmeu modela i replike, niti kada su u pitanju vrste rei elemenata koji sainjavaju frazu niti njihov red unutar same fraze.

Tasi, M.: Uticaj engleskog jezika na strunu mainsku terminologiju... Komunikacija i kultura online: Godina I, broj 1, 2010.

180

Najvaniji rezultati leksike analize prikazani su na sledeem dijagramu:

250 200 150 100

52 121

238 Proste rei: integralne bez promena Proste rei: integralne sa promenama Proste rei: adaptirane 111 103 Sloenice i fraze: integralne Sloenice i fraze: adaptirane Sloenice i fraze: hibridne 5 Sloenice i fraze: kalkovi

50 0

24

Ukupno: 654 pozajmljenice

Dijagram 1. Odnos pozajmljenica u korpusu

4. Zakljuak Engleski jezik danas zauzima mesto dominantnog davaoca, kada je u pitanju tehnika terminologija, odnosno jezik mainske struke. Analiza korpusa sprovedena je na fonoloko-grafijskom, morfolokom i leksikom nivou. Na fonoloko-grafijskom nivou nema uvoenja novih glasova, ali dolazi do poveanja broja finalnih konsonantskih grupa kojima se zavravaju rei u srpskom, kao i do eliminacije nefunkcionalnih fonema. Na osnovu analize na morfolokom nivou ustanovljeno je da se u srpskom jeziku javljaju neki engleski vezani morfemi koji inae vrlo retko prelaze iz jednog jezika u drugi. Konstatovano je da replike modela sa prirodnim srednjim rodom koji se zavravaju na suglasnik u srpskom jeziku dobijaju muki rod, dok modeli koji se zavravaju na -ion, dobijaju nastavak -ija I enski rod u srpskom. Primeena je i tendencija da imenice koje u engleskom imaju finalnu konsonantsku grupu -nt dobijaju nastavak -a i time prelaze u enski rod. Na leksikom nivou je utvreno da se pozajmljenice mnogo vie preuzimaju kao sloenice i fraze. U prouavanom korpusu najvie je hibridnih pozajmljenica, a najmanje integralnih sloenica i fraza. Razmatran je i sastav sloenica i fraza kako bi se utvrdilo da li replike pripadaju istim vrstama rei kao i modeli. Poto je u korpusu re samo o imenicama i imenskim frazama, jedina primeena promena je prelazak iz kombinacije imenica + imenica u pridev + imenica i obrnuto, to ukazuje na to da se replike i modeli u veini podudaraju po pitanju vrsta rei. S obzirom na sve veu tendenciju preuzimanja pozajmljenica iz engleskog jezika u svetlu savremenih kretanja u tehnici i strunoj terminologiji u oblasti

Tasi, M.: Uticaj engleskog jezika na strunu mainsku terminologiju... Komunikacija i kultura online: Godina I, broj 1, 2010.

181

mainstva, ali I u drugim oblastima nauke, neophodna su dalja detaljna istraivanja u ovoj oblasti.

Bibliografija

Izvori

Georgijevi, M. (ur.) (2005). Konstruisanje maina, Vol. 8, No. 1. Ni, Novi Sad: ADEKO, Fakultet tehnikih nauka. Georgijevi, M. (ur.) (2005). Konstruisanje maina, Vol. 8, No. 2. Ni, Novi Sad: ADEKO, Fakultet tehnikih nauka. Georgijevi, M. (ur.) (2006). Konstruisanje maina, Vol. 9, No. 1. Ni, Novi Sad: ADEKO, Fakultet tehnikih nauka. Georgijevi, M. (ur.) (2007). Konstruisanje maina, Vol. 10, No. 1. Ni, Novi Sad: ADEKO, Fakultet tehnikih nauka. Georgijevi, M. (ur.) (2008). Konstruisanje maina, Vol. 11, No. 1. Ni, Novi Sad: ADEKO, Fakultet tehnikih nauka. Georgijevi, M. (ur.) (2009). Konstruisanje maina, Vol. 12, No. 1. Ni, Novi Sad: ADEKO, Fakultet tehnikih nauka.

Literatura

Crystal, D. (1995). The Cambridge Encyclopedia of the English Language. Cambridge: Cambridge University Press. Filipovi, R. (1986). Teorija jezika u kontaktu. Zagreb: Jugoslavenska akademija znanosti i umetnosti kolska knjiga. Filipovi, R. (1990). Anglicizmi u hrvatskom ili srpskom jeziku. Zagreb: Jugoslavenska akademija znanosti i umetnosti kolska knjiga. Hutchinson, T. and A. Waters (2000). English for Specific Purposes. Cambridge: Cambridge University Press. Surduki, M. (1978). Srpskohrvatski i engleski u kontaktu. Novi Sad: Matica srpska. Walters, J. (2002). Why is English the International Lingua Franca? Portal for Freelance Translators and Translation Agencies: TranslationDirectory.com. (21. maj 2010.) <http://www.translationdirectory.com/article171.htm>.

Tasi, M.: Uticaj engleskog jezika na strunu mainsku terminologiju... Komunikacija i kultura online: Godina I, broj 1, 2010.

182

Abstract THE INFLUENCE OF ENGLISH ON THE PROFESSIONAL MECHANICAL ENGINEERING TERMINOLOGY IN SERBIAN The author deals with the influence of the English language on the scientific terminology of mechanical engineering in Serbian as a consequence of the contact between these two languages. The English language is today the dominant giving language in almost every aspect of life, including engineering sciences, that is, mechanical engineering, where it has taken the supremacy from German as the traditional specialized language of engineering, causing the ever-growing occurrence of anglicisms which fill out the new empty slots in the scientific vocabulary. The author further reviews the theory of languages in contact and presents the most important foreign and domestic scientists in this field and their works. In the next section of the paper, the linguistic analysis is given, conducted on the corpus of nouns and noun phrases on the phonological-orthographic, morphological and lexical level. As far as the phonological-orthographic level is concerned, an increase in number of final consonant clusters in Serbian is observed, as well as the elimination of redundant graphemes. On the morphological level, it is significant to point out the importation of some bounded morphemes from English to Serbian, which occurs generally rarely in morphological adaptation, and the allocation of the grammatical gender to English nouns which have the natural neutral gender. Finally, the analysis on the lexical level, which is the most important for this research, shows that the largest number of loanwords in the language of mechanical engineering are hybrid loans. Key Words: languages in contact, contact linguistics, mechanical engineering, language for specific purposes.

Rad primljen: 30. septembar 2010. Ispravka rukopisa dostavljena: 12. oktobar 2010. Rad prihvaen: 15. oktobar 2010.