Elektrikli Src Sistemler ZML PROBLEMLER

S.1. Toplam edeer ktlesi m=1200 kg olan bir elektrikli otomobilin, yatay yolda diren kuvveti F=160+0.4v2 olarak verilmitir. a) Bu tatn 90 km/h sabit hzda, 100 km yolu katetmesi iin gerekli enerjiyi bulunuz. Motor verimi m=0.95, aktarma elemanlarnn verimi A=0.8 dir. b) Bu tatn, iten yanmal bir motor ile tahrik edilmesi durumunda, 8 litre benzin tketilmektedir. Benzinin younluu 0.7 kg/litre, s deeri 10750 kcal / kg ve 1 cal= 4.18 J olduuna gre, benzinli motorun verimi ne olur? c) Tat 90 km/h hz ile hareket ederken, motor ve mekanik frenlerin almamas durumunda, tat ne kadar srede durur? zm: a) Tat hz v[m/s]=90 1000m/3600s=25 m/s Srekli alma durumunda, sabit hzda tat itme kuvveti F=160+0.4(252 )=410N Yaplan i W=F.s=410N100103 m=41106 Nm motorun vermesi gereken mekanik enerji Wmek=W/A=41106/0.8=51.25106 J motorun tkettii enerji Wm=Wmek/m =51.25106 J/0.95=53.947106 J b) Tketilen benzin 8 litre0.7(kg/litre)=5.6kg Benzinden alnan enerji Wb =10750 [kcal/kg]5.6kg=60200kcal Wb =60200103cal4.188[J/cal]=251.636106 J Benzinli motorun verimi b=Wmek/Wb=0.203 c) Motorun durma zaman td , dinamik denklem F=0 iin zlerek bulunur.
F = FR + m dv dt 0 = FR + m
v 25 25

dv dt

td = =

m m 1200 3000 dv = dv = 2 dv = 2 dv F FR v 0 R 0 160 + 0.4v 0 400 + v

3000 25 arctan( ) = 150 0896 = 134.40s 120 20

S.2.
Yk=10 ton Vagon=2ton A B

ekil 7.1

ekil 7.1'de gsterilen tayc ile A noktasndan alnan 10 tonluk yk, B noktasna tanmakta ve B noktasnda 2 dakikada boaltldktan sonra, 2 tonluk bo vagon tekrar A noktasna dnmektedir. Taycnn ykl durumdaki hzlanma ve yavalama ivmeleri eit olup aAB=()0.2 m/s2 , sabit srekli alma hz v=7.6m/s; bo durumdaki hzlanma ve yavalama ivmeleri eit olup aBA=()0.4 m/s2, sabit

ELEKTRKL SRC SSTEMLER

srekli alma hz v=7.8m/s ve A noktas ile B noktas arasndaki uzaklk S=608 m dir. Teker ap D=0.4m, dili evirme oran =4, dili verimi D=0.86, motor eylemsizlik momenti Jm=0.2 kgm2 ,bir tekerin eylemsizlik momenti JT=1.2 kgm2 ve teker ile ray arasndaki yuvarlanma srtnmesi katsays r=0.012 olarak verilmitir. Taycnn hz-zaman grafiini ve src motoru moment-zaman erisini iziniz. zm: Tatn A noktasndan B noktasna hareketinde hzlanma ve yavalama ivmeleri eit olduundan, tAB1 hzlanma ve tAB3 yavalama sreleri eittir.
tAB1 = tAB3 = v AB 7.6m / s = = 38s a AB 0.2m / s2

Sabit hzdaki hareket sresi tAB2

tAB2 =

S 1 1 608m 1 1 ( t + t )= ( 38s + 38s) = 42s v AB 2 AB1 2 AB3 7.6m / s 2 2 vBA 7.8m / s = = 19.5s aBA 0.4m / s2

olur. Tatn B noktasndan A noktasna hareketinde, tBA1 hzlanma ve tBA3 yavalama sreleri
tBA1 = tBA3 = tBA2 =

sabit hzdaki hareket sresi tBA2

S 1 1 608m 1 1 ( t + t )= ( 19.5s + 19.5s) = 58.44s vBA 2 BA1 2 BA3 7.8m / s 2 2

v [m/s] 7.6 238 38 -7.8 80 118 257.5 315.9 335.4 t[s]

bulunur. Buna gre hz-zaman grafii ekil 7.2'deki gibi olur.

ekil 7.2

0<t<38s zaman aralndaki motor momenti, yk momenti ve toplam eylemsizlik momentinden kaynaklanan dinamik momenti karlar. Motor miline indirgenmi toplam yk momenti
M ym = = 1 D (m + mvag) g r D yk 2 0.4m 1 (10000kg + 2000kg) 9.81m / s 2 0.012 = 82.13Nm 2 4 0.86

Salman Kurtulan

ZML PROBLEMLER

motor miline indirgenmi toplam eylemsizlik momenti

J = Jm + D 1 1 1 4 JT( )2 + (myk + mvag)( )2 D D 2 1 1 1 0.4 2 (10000kg + 2000kg)( ) 4 1.2kgm2( )2 + 0.86 4 0.86 2 4 = 0.2kgm 2 + 0.348kgm 2 + 34.88kgm2 = 35.428kgm2 = 0.2kgm2 +

motor asal hznn zaman gre deiimi

dm d 2 dv AB 2 4 = T = = 0.2m / s 2 = 4rad / s 2 dt dt D dt 0.4m dm = 82.13Nm + 35.428kgm 2 4rad / s 2 = 223.84Nm dt

hzlanmada motorun retmesi gereken M11 momenti

M 11 = M ym + J

bulunur. Sabit hzda, 38s<t<80s zaman aralnda, motor momenti yk momentine eittir. M12=Mym=82.13Nm Yavalamada, 80s<t<118s zaman aralnda, eylemsizlik momenti
1 D J* = J m + D 4 J T( ) 2 + D(m yk + m vag )( ) 2 2 1 0.4 2 = 0.2kgm 2 + 0.86 4 1.2kgm 2( ) 2 + 0.86 (10000kg + 2000kg)( ) 4 2 4 = 0.2kgm 2 + 0.257kgm 2 + 25.79kgm 2 = 26.25kgm 2

motor asal hznn zaman gre deiimi yavalamada M13 motor momenti
M 13 = M ym + J* M ym = =

dm d 2 dv AB 2 4 = T = = 0.2m / s2 = 4rad / s2 dt dt D dt 0.4m dm = 82.13Nm + 26.25kgm 2 (4rad / s 2 ) = 22.87Nm dt

Dn hareketinde, motor miline indirgenmi toplam yk momenti

1 D m g r D vag 2 1 0.4m = 13.688Nm 2000kg 9.81m / s 2 0.012 4 0.86 2 1 1 1 D 4 J T( ) 2 + m ( )2 D D vag 2

motor miline indirgenmi toplam eylemsizlik momenti

J = Jm + 1 1 1 0.4 2 ) 4 1.2kgm 2( ) 2 + 2000kg( 0.86 4 0.86 2 4 = 0.2kgm 2 + 0.348kgm 2 + 5.81kgm 2 = 6.36kgm 2 = 0.2kgm 2 +

motor asal hznn zaman gre deiimi

Salman Kurtulan

ELEKTRKL SRC SSTEMLER

dm d 2 dv BA 2 4 = T = = 0.4m / s 2 = 8rad / s 2 dt dt D dt 0.4m

hzlanmada motorun retmesi gereken M21 momenti

M 21 = M ym + J

dm = 13.688Nm + 6.36kgm 2 8rad / s2 = 64.58Nm dt

bulunur. Sabit hzda, 257.5s<t<315.94s zaman aralnda M22=Mym=13.688Nm Yavalamada, 315.94<t<335.44s zaman aralnda, eylemsizlik momenti
1 D J* = J m + D 4 J T( ) 2 + Dm vag( ) 2 2 1 0.4 2 = 0.2kgm 2 + 0.86 4 1.2kgm 2 ( ) 2 + 0.86 2000kg ( ) 4 2 4 2 2 2 2 = 0.2kgm + 0.257kgm + 4.3kgm = 4.757kgm

motor asal hznn zaman gre deiimi yavalamada M23 motor momenti
M 23 = M ym + J*

dm d 2 dv BA 2 4 = T = = 0.4m / s2 = 8rad / s 2 dt dt D dt 0.4m dm = 13.688Nm + 4.757kgm 2 (8rad / s2 ) = 24.368Nm dt

bulunur. Moment zaman diyagram, ekil 7.2'de verilen hz-zaman grafiindeki hz yn referans alnarak ekil 7.3'te gsterildii gibi elde edilir.
M M11

M12 M13 38 80 118 238 M21 257.5 M22 315.9

M23 t[s]

ekil 7.3

S.3. ekil 7.4'te verilen tama sisteminde, A noktasndan alnan yk, v=0.4m/s lik sabit alma hz ile, elektrik motoru anma deerlerinde yklenerek, B noktasna tanmaktadr. Sistem, motor anma deerindeki momentinin 1.8 kat bir moment uygulanarak hzlandrlmakta ve motor devreden kartlarak durmas salanmaktadr. Ykn ktlesi m=2000kg, tama band srtnme katsays r = 0.05, motor eylemsizlik momenti Jm=0.03 kgm2, kasnak ap D=0.4m dili verimi D=0.85, dili evirme oran =38 olarak verilmitir. A ve B noktalar arasndaki uzaklk 28m, ykseklik 4m dir. Motor
Salman Kurtulan

ZML PROBLEMLER

moment-zaman erisini iziniz. Tama band, makaralar ve kasnaklarn ktleleri gz nne alnmayacaktr.
v
m=2000kg h=4

A
E. motoru Jm=0.03kgm2 Dili

=38 D=0.8 ekil 7.4

zm: Diren kuvveti FR , eim ve srtnme diren kuvvetlerinin toplamndan oluur. sin=4/28 olduundan eim =0.1433 rad ve cos=0.989 olur. Diren kuvveti FR=m g(sin+rcos)=2000kg9.81m/s2 (0.1428+0.050.989)=3771.94N bulunur. Sabit hzda motor miline indirgenmi toplam yk momenti
M ym = M 12 = D 0.4m F = 3771.94N = 23.355Nm 2 D R 2 38 0.85

Motor yol almada, yk momentinin 1.8 kat bir moment verdiine gre yol alma momenti M11=1.8Mym=42Nm olur. Yavalamada motor devreden kartlmaktadr. Bu durumda motor momenti M13=0 olur. Hzmoment erisinin elde edilmesi iin t11 hzlanma, t12 sabit hz ve t13 durma zamanlarnn belirlenmesi gerekir. Motor asal hz
m = 2v 2 0.4m / s = 38 = 76rad / s D 0.4m

Hzlanmada motor miline indirgenmi toplam eylemsizlik momenti

J = Jm +
m

hzlanma zaman
t11 =

1 v 1 0.4m / s 2 m( ) 2 = 0.03kgm 2 + 2000kg( ) = 0.095kgm 2 0.85 76rad / s D m

76

J 0.0952 0.0952 d = d = 76 = 0.388s M 11 M ym 42 23.355 18.645 0 v 2 0.4m / s 2 ) = 0.03kgm 2 + 0.85 2000kg( ) = 0.077kgm 2 m 76rad / s

Yavalamada motor miline indirgenmi toplam eylemsizlik momenti

J* = J m + Dm(

durma zaman

Salman Kurtulan

6
0 76

ELEKTRKL SRC SSTEMLER

t13 =

J* 0.077 0.077 d = d = 76 = 0.25s M ym 23.355 23.355 0 m

bulunur. Sabit hzda alma zaman t12,

s v 28m 0.4m / s t12 = (t11 + t13 ) = (0.388s + 0.25s) = 69.87s v 2 0.4m / s 2

olur. Bu ekilde belirlenen moment-zaman diyagramna ilikin zaman ve moment byklklerine gre moment-zaman diyagram izilir. S.4. Yk momenti My=20 + 0.6 eylemsizlik momenti Jy =2 kgm2 olan bir i makinas, hz-moment bants =100 - 0.1M olan bir elektrik motoru ile c denge hznda altrlmaktadr. Motor eylemsizlik momenti Jm=0.2 kgm2 dir. a) Srekli almadaki g gereksinimini bulunuz. b) Bu sistem c hznda alrken, motor devreden kartlarak durmas salanmaktadr. Duru zamann bulunuz. zm: a) Srekli almadaki gcn belirlenmesi iin nce srekli alma hz bulunur. Srekli alma hz =c iin My=Mm eitliinden bulunur. Yk momenti My=20 + 0.6 motor momentini hza bal ifadesi
Mm = 100 0.1

biiminde verildiinden asal hz

20 + 0.6c =

c=92.45rad/s olarak elde edilir. Buna gre motor gc P=Mmm =Myc =(20+0.6c)c =(20+0.692.45)92.45=6.977kW olarak bulunur. b) Duru zaman

c 100 0.1

Salman Kurtulan

ZML PROBLEMLER

7
c

td =

Jm + Jy My

d =

2 + 0. 2 2. 2 d = d 0 20 + 0.6 0 20 + 0.6
92.45 0

ifadesinden hareketle

3.66 d = 3.66 ln( 33.33 + ) 0 33.33 + 33.33 + 92.45 = 3.66 ln = 4.86s 33.33 td =
elde edilir.

S.5. PN=29 kW, UN=440 V, IAN=76 A, nN=1000 d/d, RA=0.38 ohm deerlerinde bir serbest uyarmal doru akm motoru, dili verimi D=0.85 olan bir yk anma deerleri ile v=1 m/s hzla kaldrmaktadr. Ayn yk v=0.5 m/s hzla indirmek iin motor rotor devresine uygulanacak gerilimin deerini bulunuz.
v [m/s] 1 My

M[Nm] -0.5

M*y

ekil 7.5

Motora uygulanan gerilim; motor uyarma aks, hz ve rotor akmna bal olarak bulunur. Anma almasnda motor asal hz N=2n /60=21000 /60=104.72rad/s motor aks k =(UAN -RAIAN) / N =(440-0.3876)/104.72 =3.926Vs Hz v=1m/s iin N=104.72 rad/s olduundan, v= - 0.5m/s iin =52.36 rad/s olur. ndirmede motor momenti
Salman Kurtulan

ELEKTRKL SRC SSTEMLER

2 2 M* = DM N = D y

PN 29000W = 0.85 2 = 200Nm 104.72rad / s N

motor akm
Iy = M* 200Nm y = = 50.94A k N 3.926Vs

Motora uygulanacak gerilim UA=k +R Iy=3.926 (-52.36)+0.3850.94 = 186.2V bulunur. Bu problemin zm iin doru akm motoruna ilikin

u m r = r rr 2r r r
bal hz ifadesi kullanlabilir. Bu ifadede r=1, mr=My/Mn=(D)2 =0.852=0.7225, RN=UAN/IAN=440/76=5.7895, rr=RA/RN=0.38/5.7895=0.06564 0=UAN /(kN)=112.1rad/s, r= / 0 =0.5104.72 / 112.1=0.467 deerleri kullanlarak 0.467=ur -0.065640.7225 ur= 0.419 ve UA=urUAN =0.419440=184.36V bulunur. S.6. PN =75 kW, nN=2200 d/d, UAN=320V, IAN=260A , RA=0.057 deerlerinde bir serbest uyarmal doru akm motoru, yk momenti-hz bants My=30 + k2 olan bir i makinasn anma deerlerinde yklenerek srmektedir. a) Motor hznn, motora uygulanan gerilim deitirilerek anma deerinin yarsna drlmesi iin motora uygulanan gerilim deeri ne olmaldr? b) Ayn ilemin rotor devresine diren eklenerek yaplmas durumunda ek direncin deerini ve gc ne olmaldr? c) Her iki durumdaki g gereksinimini bulunuz. zm: a) Anma devir hz
N =
Salman Kurtulan

2 nN 2 3.1416 2200 = = 230.38rad/ s 60 60

ZML PROBLEMLER

motor anma momenti

MN = PN 75000W = = 325.54Nm N 230.38rad / s

motor anma deerlerinde altndan, anma deerlerinde yk momenti anma momentine eittir. Bu eitlikten yk momenti ifadesine ilikin k katsays bulunur.
MN = M y = 30 + kN M 30 325.54 30 3 k= N 2 = 2 = 5.568 10 N (230.38)
2

bulunur. Hzn yarya drlmesi durumunda yk momenti

M y = 30 + k(

N 2 230.38 2 3 ) = 30 + 5.568 10 ( ) = 103.88Nm 2 2

olur. Doru akm serbest uyarmal motorda, sabit uyarma akmnda, yk momenti akmla orantl deitiinden motor akm
IA = My 103.88Nm I = 260A = 82.96A MN AN 325.54Nm

olur. Motora uygulanmas gereken gerilim deeri U=k + RAIA ifadesinden bulunur. Buradaki k ve deerleri motor anma deerlerinden hareketle
k N = U AN R AI AN 320 0.057 260 = = 1.324Vs N 230.38

=N/2=230.38/2=115.19rad/s olarak elde edilir ve Motora uygulanacak gerilim deeri U=1.324Vs 115.19rad/s + 0.057 82.96A = 157.24V bulunur. b) Motor rotor devresine diren eklenmesi durumunda, gerilim denklemi UAN=k + (RA+REK )IA olur. Bu ifade REK direncine gre dzenlenirse, rotor devresine eklenecek diren
R EK = U k N 320V 1.324Vs 115.19rad / s RA = 0.057 = 1.96 IA 82.96A

bulunur. c) Birinci durumda g gereksinimi P1=U IA=157.24V82.96A=13.044kW ikinci durumda g gereksinimi P1=UAN IA=320V82.96A=26.547kW olur.
Salman Kurtulan

10

ELEKTRKL SRC SSTEMLER

S.7. PN =160 kW, nN=980 d/d, UAN=440V, IAN=390A , RA=0.025 deerlerinde bir serbest uyarmal doru akm motoru, anma deerlerinde sabit momentli pasif bir yk tahrik etmektedir. Motor, srekli alma durumunda iken K anahtar A konumundan B konumuna alnarak ve rotor devresine seri RFR=1.075 deerinde bir diren balanarak direnle frenleme yaplmaktadr(ekil 7.6). Frenleme zamann bulunuz. Motor miline indirgenmi toplam eylemsizlik momenti J=80kgm2 dir.
+U IA A K B +UA

RA
RFR IAF +UE

+E

I.M.

ekil 7.6

zm: Motor anma deerlerinde alrken K anahtar A konumundan B konumuna alndnda devre denklemi, U=0 olduundan
0= k (R A + R FR )I A IA = k R A + R FR

motor rotor akm ve motor momentinin hza bal ifadesi

Mm = kI A = (k) R A + R FR
2

olur. Uyarma akm anma deerlerinde tutulduundan, k=k olup, k terimi motor anma deerlerinden bulunabilir.
k = k N = U AN R AI AN U AN R AI AN 440 0.025 390 = = = 4.192Vs N 2nN / 60 2 980 / 60
2

frenlemede, motor momentinin hz gre deiimi

Mm = (4.192) = 15.97 0.025 + 1.075

olur. Motor, anma deerlerinde alrken frenleme yapldndan, motor asal hz ve momenti
Salman Kurtulan

ZML PROBLEMLER

11

N=2nN/60=2980/60=102.62rad/s My=MN = PN / =160000/102.62=1559Nm frenleme zaman,

0

tfr =

80 J d = d = 15.98 1559 Mm M y
N

102.62

5 + 97.55d = 5 ln( + 97.55)

0

102.62 0

= 5 ln

102.62 + 97.55 = 3.59s 97.55

bulunur. S.8. PN=90kW, nN=1485 d/d, UN=380V, I1N=165A, R2=0.035 cosN = 0.89 , N = 0.93, Jm=2kgm2 ve MK/MN=2.4 deerlerinde rotoru sargl bir asenkron motor aada verilen bir kaldrma dzeneini tahrik etmektedir. Dili evirme oran =m/y =48, dili verimi D=0.85 , tambur ap D=0.6m tambur eylemsizlik momenti JT=8 kgm2 ve ykn toplam ktlesi m=5000kg olarak verilmitir.
Jm=2kgm2
m Dili y Tambur

E. motoru

=0.85

D=0.6m JT=8kgm2 v

=48

Yk

m=5000kg

ekil 7.7

a) Ykn kaldrl hzn bulunuz.. b) Sabit hzda kaldrlan yk, rotor devresine bir REK direnci eklenerek hz v=0.1m/s deerine indirilmekte ve bu hzda mekanik frenle durdurulmaktadr. REK direncinin deerini ve gcn bulunuz. c) Rotor devresine REK direnci eklenerek yaplan yavalatma ileminde, sabit hzdan v=0.1m/s hzna gei sresini bulunuz. d) Yk sabit hzda kaldrlrken, motor devreden kartlrsa duru sresi ne olur? zm: a) Motor miline indirgenmi yk momenti Mym
Salman Kurtulan

12

ELEKTRKL SRC SSTEMLER

M ym =

1 D 1 2 0.6m (mg ) = (5000kg 9.81m / s ) = 360.66Nm D 2 48 0.85 2 PN 90000W = = 578.74Nm N 155.5rad / s

motor anma momenti, anma asal hz N=2 nN /60=155.5rad/s olduundan

MN =

anma kaymas sN
sN =

nS nN 1500d / d 1485d / d = = 0.01 nS 1500d / d

motorun Mym yk momentindeki kaymas sy, hz zerisinin alma blgesinde dorusal deitii gz nne alnarak(ekil 7.8)
sy = sN M ym 360.66Nm 3 = 0.01 = 6.23 10 MN 578.74Nm

motor alma devir hz nym=ns(1-sy)=1500(1-6.2310-3)=1490.65d/d

n, sy,nym, ym sN, nN, N My

s1, n1m,1m

Mm=MN

ekil 7.8

ykn kaldrl hz v
v = ym

D 2nym D 2 3.1416 1490.65 0.6 = = = 0.975m / s 2 60 2 60 2 48 n1 = 60 60 v = 48 0.1= 152.788d / d 3.1415 0.6 D

b) Yk hznn v=0.1 m/s hza drlmesi iin motor devir hz bu durumda kayma
Salman Kurtulan

ZML PROBLEMLER

13

1500 152.788 s1 = = 0.898 1500

olur. Rotora eklenecek diren REK

R EK = R 2(

s1 0.898 1) = 0.035 ( 3 1) = 5 sy 6.23 10

bulunur. Rotor kayp gc

P2k = s1Pag = s1M yms = s1M ym

2ns 2 1500 = 50873W = 0.898 360.66 60 60

ek dirente tketilen g
P2EK =

R EK 5 50873 = 50520W P = R EK + R 2 2k 5 + 0.035

bulunur. c) Hzn v=0.1 m/s deerine dmesi iin geen srenin bulunmas iin, motor miline indirgenmi toplam eylemsizlik momenti ve motor frenleme erisine ilikin M=f() bantsnn belirlenmesi gerekir. Motor miline indirgenmi toplam eylemsizlik momenti
1 2 D 2 * * J = Jm + J T + J D = Jm + D( ) J T + D( ) m 2 1 2 0.6m 2 2 2 2 J = 2kgm + 0.85 ( ) 8kgm + 0.85 ( ) 5000kg = 2.169kgm 48 2 48

motor moment-hz bants, yavalatma zerisinin dorusal deitii gz nne alnarak(ekil 7.8), asal hz
= s s 1 M My

olarak yazlabilir. Bu ifadede s=2ns/60=21500/60=157.08rad/s 1=2n1/60=2152.788/60=16rad/s My=360.66 Nm deerleri kullanlr ve ifade momente gre dzenlenirse Mm=401.56-2.556 moment hz bants elde edilir. Buna gre yavalama zaman
1ym

ty =

ym

2.169 J J d = d = d 401.56 2.55 360.66 Mm M y Mm M y

ym ym

1ym

1ym

Salman Kurtulan

14
ym ym ym

ELEKTRKL SRC SSTEMLER

ty =

1ym

2.169 d d = 0.8486 = 0.8486 ln( 16) 16 2.55 40.9

1ym

1ym

ifadesinden yararlanlarak bulunur. Bu ifadede = 1ym=16 iin ty zaman sonsuz olur. Bunun nedeni, yavalamada, hzn stel olarak azalmasdr. Hzn denge noktasna % 3 yaklaldnda geen sre var hz olarak alnrsa 1ym=161.03=16.48rad/s olur. ym=2nym/60=21490.65/60=156.1 rad/s olduundan
t y = 0.8486 ln 156.1 16 140.1 = 0.8486 ln = 4.816s 16.48 16 0.48

bulunur. d) Motorun devreden kartlarak durdurulmas durumunda yavalama zaman, Mm=0 olduundan
1ym

ty = =

ym

J J J d = d = d Mm M y M y My
ym 1ym

1ym

ym

2.169 J ( ) = (156.1 16) = 0.84s M y ym 1ym 360.66

olur. S.9. PN=250kW, nN=486 d/d, UN=6kV, I1N=35A, I2N=272A, R2=0.023 deerlerinde rotoru sargl bir asenkron motor; dili evirme oran =m/y =10, dili verimi D=0.8 , tambur ap D=0.5m olan bir kaldrma dzeneini tahrik etmektedir. a) Toplam ktlesi 15 ton olan bir ykn kaldrlmas durumunda, ykn kaldrl hz ne olur? b) Toplam ktlesi 5 ton olan bir ykn, senkron st frenleme ile indirilmesi durumunda ini hz ne olur. c) Ykn 2 m/s hz ile indirilmesi iin rotor devresine eklenecek direncin deerini ve gcn bulunuz. zm: a) Motor miline indirgenmi yk momenti Mym
M ym = 1 D 1 2 0.5m (mg ) = (15000kg 9.81m / s ) = 4598.44Nm D 2 10 0.8 2

motor anma asal hz N=2 nN /60= N=2 486 /60=50.89rad/s motor anma momenti
MN = PN 250000W = = 4912.55Nm N 50.89rad / s

anma kaymas sN
sN =

nS nN 500d / d 486d / d = = 0.028 nS 500d / d

Salman Kurtulan

ZML PROBLEMLER

15

motorun Mym yk momentindeki kaymas sy, hz zerisinin alma blgesinde dorusal deitii gz nne alnarak
sy = sN M ym 4598.44Nm = 0.028 = 0.0262 MN 4912.55Nm

senkron asal hz
s =

2ns 2 500 = = 52.36rad/ s 60 60

motor alma hz 1=s(1-sy)=52.36(1-0.0262)=50.988 rad/s ykn hz

v= D1 0.5 50.988 = = 1.275m / s 2 2 10

bulunur. b) 5 tonluk ykn indirilmesi durumunda yk momenti

M ym =
*

D D 0.8 2 0.5m (mg ) = (5000kg 9.81m / s ) = 981Nm 2 2 10

s,

Mm=MN M

M*ym s2, 2 s2N

s3, 3

ekil 7.9

Senkron st frenlemede anma kaymas s2N=-sN olur. Mym yk momentindeki kayma

s2 = sN M ym 981Nm = 0.028 = 0.0056 MN 4912.55Nm
*

motor asal hz
Salman Kurtulan

16

ELEKTRKL SRC SSTEMLER

2=s(1-sy)=-52.36(1-(-0.0056))=-52.65 rad/s ykn hz

v= D 2 0.5 52.65 = = 1.316m/ s 2 210

bulunur. c) ykn v=2m/s hz ile indirilmesi durumunda motor asal hz

3 =
s3 =

2 210 v= 2 = 80rad / s D 0.5

bu durumda kayma

s 3 52.36 (80) = 0.528 = s 52.36

olur. Rotora eklenecek diren REK bulunur. Rotor kayp gc

s 0.528 R EK = R 2( 3 1) = 0.023 ( 1) = 2.145 s2 0.0056

P2k = s3Pag = s3M yms == (0.528) 981 (52.36) = 27120W P2EK = R EK 2.145 P = 27120 = 26832W R EK + R 2 2k 2.145 + 0.023

ek dirente tketilen g

bulunur.

Salman Kurtulan