Chng 1 :

DOANH NGHIP V HOT NG KINH DOANH CA DOANH NGHIP

I . KHI NIM V KINH DOANH: C mt s khi nim khc nhau v kinh doanh : Kinh doanh l vic dng cng sc v tin ca t chc cc hot ng nhm mc ch kim li trn th trng. Kinh doanh l b ra mt s vn ban u vo hot ng trn th trng thu li mt lng vn ln hn sau mt khong thi gian no y. Kinh doanh l vic thc hin mt s hoc tt c cc cng on ca qu trnh u t t sn xut n tiu th sn phm hoc thc hin nhim v trn th trng nhm mc ch sinh li (iu 3 - Lut Doanh nghip .1/1/00 ). Kinh doanh l cc hot ng nhm mc ch sinh li ca ch th kinh doanh trn th trng. Th trng : ni n gin l ni mua, bn. Kinh doanh gn lin vi th trng, din ra trn th trng v tun theo cc thng l quy nh v quy lut ca th trng. nh ngha v th trng: 1. Th trng l ch gp nhau gia ngi bn, ngi mua v cc hng ha dch v. 2. Th trng l ni m nhng ngi hoc t chc c nhu cu cn c tha mn, c tin chi tiu v sn sng chi tiu s tin . 3. Th trng l biu hin thu gn ca qu trnh m thng qua , cc quyt nh ca cc gia nh v tiu dng cc loi hng ha no , cc quyt nh ca cng ty v sn xut ci g , sn xut nh th no, v cc quyt nh ca cng nhn v vic lm bao lu, cho ai u c dung ha bng s iu chnh gi c. Hay ni cch khc, l s tha thun m thng qua s chi phi vic phn b ngun lc. 4. Th trng l tp hp cc s tha thun m thng qua gi c s chi phi vic phn b ngun lc. Ch th kinh doanh: Kinh doanh phi do mt ch th thc hin, c th l t nhn, cc h gia nh hay doanh nghip; c cc c trng sau : - C quyn s hu cc yu t cn c ca qu trnh kinh doanh ( vn, ti sn, sc lao ng ). - T do v ch ng trong kinh doanh. - T chu trch nhim v kt qu cui cng ca qu trnh kinh doanh. Mc ch ch yu ca kinh doanh l sinh li, s sinh li hp php c nh nc v th trng hin ti chp nhn cng khai. II. KHI NIM V DOANH NGHIP: 1. Cc quan im v doanh nghip: Trong qu trnh hnh thnh v pht trin kinh t bt k mt quc gia no, doanh nghip cng l mt n v c s, mt t bo ca c nn kinh t, l ni trc

-3-

tip to ra ca ci vt cht cho x hi, l ni trc tip phi hp cc yu t sn xut mt cch hp l to ra sn phm hoc dch v mt cch c hiu qu nht. Cng vi s pht trin mnh m ca khoa hc k thut v thng tin, cc hnh thc t chc doanh nghip ngy cng a dng, cc loi s hu doanh nghip ngy cng phong ph. Do nu ng trn cc quan im khc nhau th c cc nh ngha khc nhau v doanh nghip. Theo quan im ca nh t chc: Doanh nghip l tng th cc phng tin, my mc, thit b v con ngi c t chc li nhm t c mt mc ch. Theo quan im mc tiu c bn cho mi hot ng ca mi doanh nghip l li nhun: Doanh nghip l mt t chc sn xut, thng qua , trong khun kh mt s ti sn nht nh ngi ta kt hp nhiu yu t sn xut khc nhau nhm to ra sn phm v dch v bn trn th trng nhm thu v mt khon chnh lch gia gi thnh v gi bn sn phm. Theo quan im chc nng: Doanh nghip l mt n v sn xut kinh doanh nhm thc hin mt, hoc mt s, hoc tt c cc cng on trong qu trnh u t t sn xut n tiu th sn phm, hoc thc hin cc nhim v nhm mc ch sinh li. Theo quan im l thuyt h thng: Doanh nghip l mt b phn hp thnh trong h thng kinh t, mi n v trong h thng phi chu sc tc ng tng h ln nhau, phi tun th nhng iu kin hot ng m nh nc t ra cho h thng kinh t nhm phc v cho mc ch tiu dng ca x hi. Mi nh ngha nu trn u c pht biu da trn cc quan im khc nhau, nu tng hp cc nh ngha ca cc quan im khc nhau s khi nim ton din hn v doanh nghip. 2. nh ngha doanh nghip: Doanh nghip l mt n v sn xut kinh doanh c t chc nhm to ra sn phm hoc dch v p ng yu cu tiu dng trn th trng, thng qua ti a ha li nhun, trn c s tn trng php lut nh nc v quyn li chnh ng ca ngi tiu dng. T nh ngha trn, c th rt ra c im hot ng ca doanh nghip nh sau: Chc nng sn xut kinh doanh ca doanh nghip l 2 chc nmg khng th tch ri nhau, ngc li chng c quan h cht ch vi nhau v to thnh mt chu trnh khp kn trong hot ng ca doanh nghip, chu trnh ny c biu din s sau : Nghin cu th trng Chn sn phm hng ho Thit k sn phm Chun b cc yu t sn xut T chc sn xut

iu tra sau tiu th

T chc tiu th sn phm

Sn phm hng lot

Sn xut bn th nghim

-4-

Hot ng sau iu chnh: hot ng ny hnh thnh da vo kt qu iu tra sau tiu th Trong ton b chu trnh hot ng trn, chc nng sn xut l mt giai on trung gian trong sut chu trnh, cc giai on u v cui ca chu trnh thuc v chc nng lu thng hay thuc v lnh vc kinh doanh ca doanh nghip Cn c tin hnh bt k hot ng SXKD no ca doanh nghip cng chnh l nhu cu ca th trng, ni cch khc l nhu cu ca ngi tiu dng. Mi quan h ca ngi tiu dng v doanh nghip l mi quan h hai chiu rt cht ch, l hai thnh phn trong h thng kinh t. S tc ng qua li ca hai thnh phn c th biu din qua chu trnh hot ng kinh t sau :

i tng tiu dng 1. Ngi tiu th hng ha 2. Ngi s hu ngun nhn lc

Th trng sn phm Th trng yu t sn xut

Doanh nghip 1. Ngi sn xut hng ha 2. Ngi s dng ngun nhn lc

tng doanh thu tiu th hng ha, mi doanh nghip phi tm mi cch ngi tiu dng chp nhn sn phm hng ha ca mnh, mun vy phi to ra kh nng tiu dng cao nht cho ngi tiu dng khi s dng hng ha ca h so vi hng ha ca n v khc, thng qua doanh nghip mi c kh nng tng li nhun hot ng ca mnh.Do vic p ng, tha mn cao nht li ch tiu dng cho i tng tiu dng ch l phng tin doanh nghip t c mc ch ca mnh l ti a ha li nhun. Ti a ha tiu dng l mc tiu kinh t c bn ca doanh nghip, tuy nhin i km mc tiu kinh t, hot ng ca doanh nghip cn hng ti nhng mc tiu x hi nht nh. Cc doanh nghip trong qu trnh hot ng phi chp nhn s cnh tranh tn ti v pht trin. iu ny i hi mi doanh nghip phi c chin lc sn xut kinh doanh thch ng cng nh phi c cng c, gii php ph hp thc hin chin lc . III. CC LOI HNH DOANH NGHIP: C nhiu cch phn loi doanh nghip khc nhau, mi cch phn loi c tc dng khc nhau phc v cng tc qun l, cng tc thng k. Nhng cch phn loi ph bin nht l phn loi theo tnh cht s hu ti sn ca doanh nghip. nu phn theo tnh cht s hu ti sn th bao gm cc loi doanh nghip sau:
-5-

1. Doanh nghip nh nc: l t chc kinh t do nh nc u t vn, thnh lp v t chc qun l, hot ng kinh doanh, hoc hot ng cng ch nhm thc hin mc tiu kinh t x hi do nh nc giao. Doanh nghip nh nc c t cch php nhn c cc quyn li v ngha v dn s, t chu trch nhim v ton b hot ng kinh doanh trong phm vi s vn do doanh nghip qun l. Loi hnh doanh nghip nh nc tn ti trong bt k quc gia no v n hin din ph bin trong nhng ngnh trng yu ca nn kinh t, l nhng ngnh tc ng n cn i chung ca quc gia, i hi vn u t ln. 2. Doanh nghip t nhn: Ti sn ca doanh nghip t nhn thuc s hu ca mt c nhn duy nht. Vic qun l v iu hnh doanh nghip do ngi ch s hu ti sn thc hin hoc h c th thu ngi iu hnh doanh nghip, ngi ch doanh nghip t nhn c trch nhim php l v hn v cc khong n ca doanh nghip, tc l h phi chu trch nhim bng ton b ti sn ca mnh v mi hot ng ca doanh nghip. 3. Danh nghip chung vn cng ty: l loi hnh doanh nghip m cc thnh vin cng gp vn, cng chia li nhun, cng chu l tng ng vi phn vn gp v ch chu trch nhim v cc khon n ca cng ty trong phm vi phn vn ca mnh gp vo cng ty, nh vy trch nhim php l ca cc thnh vin trong cng ty l trch nhim php l hu hn trong phn vn gp ca mnh. Mi cng ty mun c y t cch php nhn phi tha mn nhng iu kin ti thiu: Phi c ti sn ring v phi chu trch nhim v ti sn ca mnh Phi c tr s v tn gi ring (ng k ti cc c quan c thm quyn) Phi c y t cch php l tham gia cc quan h dn s. Phi c cc c quan c thm quyn cp giy php hot ng theo lut cng ty, hin nay c hai loi hnh cng ty: - Cng ty trch nhim hu hn: l cng ty m mc gp ca cc thnh vin phi ng ngay khi thnh lp cng ty, cng ty khng c php pht hnh bt k mt loi chng khon no, vic chuyn nhng vn gp ca cc thnh vin c t do, nhng nu chuyn nhng cho ngi ngoi th phi c s chp nht tr ca nhm thnh vin i din cho t nht vn iu l ca cng ty. - Cng ty c phn: l loi cng ty c s c ng ti thiu phi l 7. C phiu ca cng ty c th c ghi tn hoc khng ghi tn, v mi c ng c th mua mt hoc nhiu c phiu. Loi phiu khng ghi tn c t do chuyn nhng. Trong qu trnh hot ng nu cn thit m rng quy m th cng ty c phn c quyn pht hnh thm c phiu, tri phiu. u im ca cng ty c phn: . Trch nhim php l hu hn. . Cng ty l mt hnh thc huy ng vn v tp trung vn hu hiu. . Cng ty cng pht trin vi quy m ln, s lng c ng cng nhiu, s a dng ha c ng cng cao th vic chia s ri ro cng tt. Gi tr danh ngha ( b mt ) ca chng khon ( hay tri khon ) per value or value: L con s mang tnh hnh thc xc nh lng tin nguyn gc ban u ti thiu m c ng tr cho chng khon .
-6-

C hai loi c phiu: +C phiu thng : Cc c phiu c th c phn hng A, B... . C phiu hng A: bn rng ri trong cng chng, c tr c tc nhng khng c quyn bu c, biu quyt trong mt thi gian no . C phiu hng B: C phiu cho nhng ngi sng lp, c quyn biu quyt nhng c th khng c tr c tc trong mt khong thi gian no . +C phiu u i: (prefrence stock ) c tr c tc theo mt t l phn trm nht nh v do n lun c mt khong li c nh ( ging nh vi tri khon. V mt c phiu l hnh thc lai gia c phiu v tri phiu. Ngoi ra cn c hnh thc chung vn khc: - Cng ty hp doanh: theo hnh thc ny phi c t nht 2 c nhn hoc 2 n v kinh doanh tr ln chung vn vi nhau hnh thnh nn mt doanh nghip. Vic qun l iu hnh doanh nghip s c tha thun gia cc bn chung vn. u: Gp phn tng quy m ca n v sn xut kinh doanh, to li th trong cnh tranh, tranh th c b quyt k thut, cng ngh ca cc bn chung vn. Nhc: Trch nhim php l v hn ca cc bn gp vn, gp phi nhng kh khn khi huy ng thm ngun vn, cng nh khi mt bn tham gia chung vn c nh rt vn ca mnh ra. ( Do loi hnh doanh nghip ny t ph bin ). - Cng ty d phn: gn ging nh cc hnh thc lin kt gia cc n v kinh doanh thc hin tng hot ng kinh doanh c th, quyt ton v thanh ton ring tng hot ng kinh doanh. Cng ty d phn khng c ti sn ring, khng c c s v thng thng hot ng ca n da vo t cch php nhn ca mt trong cc thnh vin. Cng ty khng c bng tng kt ti sn ca cng ty d phn, nhng phi lp bng tng kt ti sn ca mi hot ng lin kt kinh t v hch ton chia li l. u: Pht trin m rng sn xut kinh doanh nhng khng qu ti trong qun l v tranh th c vn u t t bn ngoi. C th p dng hnh thc cng ty d phn vi cc i tc l mt t chc hay c nhn c vn u t v bit qun l kinh doanh da trn quy m ln, nh khc nhau pht trin sn xut. 4. Hp tc x: l mt t chc kinh t t ch do ngi lao ng c nhu cu, li ch chung t nguyn ng gp vn u t, gp sc lp ra theo quy nh ca php lut pht huy sc mnh ca tp th v ca tng x vin nhm gip nhau thc hin c hiu qu hn cc hot ng sn xut kinh doanh dch v ci thin i sng, gp phn pht trin kinh t x hi ca t nc. 5. Khu ch xut / khu cng nghip: Khu ch xut l mt hnh thc u t nc ngoi xt v mt gii hn a l. Thng l cc khu vc sn xut cho php sn xut hng ha nc ngoi phc v cho xut khu m nh u t khng phi ng cc loi thu xut khu khi hng ha, nguyn vt liu nhp vo v ti xut. Li ch ca khu ch xut : c xem xt trn hai mt : Pha cng ty u t vo khu ch xut: c u i v thu quan, gim chi ph sn xut, n nh th trng u ra v u vo. Pha nc ch nh m khu ch xut:Thu ht u t nc ngoi, to thu nhp cho ngn sch quc gia, hc tp kinh nghim qun l nhng cn thn trng

-7-

trong quy ch qun l khu ch xut v la chn cc hnh thc kinh doanh ph hp cho khu ch xut. Nh nc qun l cc doanh nghip bng php lut va to iu kin php l thun li cc doanh nghip pht trin tt va hn ch cc tiu cc c th pht sinh, nhm m bo nh hng pht trin kinh t lnh mnh, c hiu qu. V vy trong thi gian qua nh nc ta ban hnh nhiu o lut nh: + Lut doanh nghip t nhn + Lut cng ty + Lut doanh nghip nh nc + Lut ph sn... IV. NHIM V V QUYN HN CA DOANH NGHIP : 1. Nhim v ca doanh nghip: - Np thu cho nh nc. - m bo cht lng hng ha theo ng tiu chun cht lng ng k vi c quan c thm quyn. - m bo vic thc hin qu trnh sn xut kinh doanh cng nh qu trnh pht trin sn xut khng gy tn ph mi trng x hi. - Tn trng v thc hin nghim chnh cc hp ng kinh t k kt vi cc n v kinh t khc. - m bo cc iu kin lm vic, quyn li ca ngi lao ng. 2. Quyn hn ca doanh nghip : - Ch ng trong mi hot ng sn xut kinh doanh. - T ch trong lnh vc ti chnh. - T ch trong lnh vc s dng lao ng. - T ch trong lnh vc qun l. V. DOANH NGHIP V MI TRNG HOT NG CA DOANH NGHIP : Doanh nghip l mt cng ng, cng ng ny khng phi c lp m c quan h vi mi trng xung quanh. 1. Tc ng ca mi trng ti doanh nghip : * Mi trng kinh t: Hin trng mi trng kinh t v m quyt nh sc mnh v tim lc ca nn kinh t. iu ny s c tc dng n kh nng tm kim c li nhun ca cng ty. C 4 ch s kinh t v m quan trng l : - Tc tng trng kinh t: c nh hng trc tip tc ca nhng c hi v mi e da m cng ty ang phi i mt. Tng trng kinh t cao a n kh nng tiu dng cao hn, v th m gim bt p lc cnh tranh cho cng ty. Ngc li, tc tng trng kinh t thp s lm suy gim vic tiu dng, tng p lc v cnh tranh, e da n li nhun ca doanh nghip, iu ny dn n chin tranh v gi gia cc doanh nghip. - Li sut: mc v t l li sut quyt nh mc nhu cu i vi cc sn phm ca doanh nghip, bi v n s l quan trng trong trng hp ngi tiu dng i vay tin mua sn phm ( v d mua nh, t...). Thm vo t l li sut s c nh hng ti chi ph vn cho vic u t ca cng ty, v chi ph ny l mt yu t quan trng quyt nh xem chin lc u t c kh thi hay khng ( D bo li sut thp : nn u t v ngc li ).

-8-

- T gi hi i: gi tr ca ng la ( ni t ) so snh ( tng i ) ca ng tin cc nc khc ( la ). Ni t gi tr thp : sn phm nhp khu s t ( xut khu s li ). Ni t c gi tr cao : nhp khu s c li. - T l lm php: lm php c th gy mt n nh nn kinh t, a n vic gim tng trng nn kinh t. * Mi trng chnh tr, php lut: cc quy nh php lut v kinh t c nh hng n cc gii php mang tnh chin lc ca doanh nghip. * Mi trng vn ha, x hi: Thay i v vn ha s c tc ng n cc c hi ca doanh nghip. V d vi tro lu bo v sc khe, s to c hi cho cc sn phm gim clorie, gim cholesterol, m rng th trng nc khong hay ngc li thu hp th trng thuc l... * Mi trng cng ngh: Tin b v cng ngh lm cho cc sn phm x tr nn lc hu trong mt thi gian ht sc ngn v to c hi cho cc sn phm mi. Tin b cng ngh s lm cho vng i ca cc sn phm ngn li. V d s pht trin cng ngh in t t cc valve chn khng ( 1920-1960 ), n cc transistor (1960-1979 ) v n cc b phn vi x l... ( tc x l tng 150% trong vng 18 thng ). ng thi cc tin b cng ngh cng mang li cc cng ngh ch to mi vi nng sut cao hn, hoc chi ph sn xut thp hn. * Xu hng ton cu ha. * Cc vn v mi trng sinh thi. 2. Tc ng ca doanh nghip ti mi trng: Doanh nghip ng gp sn phm cho x hi, to cng n vic lm, ng thu... ng gp nng cao mc sng cho x hi. VI. O C KINH DOANH V VN X HI: o c kinh doanh c hiu l thi v cch ng x ca cng ty i vi nhn vin, khch hng, vi cng ng v vi cc c ng. Hnh vi o c c chun mc cao i hi doanh nghip phi c x vi cc thnh vin theo cch thc c o c v trung thc. Cam kt v o c kinh doanh c o lng bng khuynh hng ca doanh nghip v cc nhn vin tun theo php lut v lut l lin quan n: Cht lng v an ton sn phm i x tt vi cng nhn C cc hot ng bn hng v marketing trung thc Khng s dng thng tin mt cho cc mc ch c nhn Khng c nhng hnh vi tham nhng v hi l o c kinh doanh c lin h tch cc vi li nhun ca cng ty trong thi gian di hn. Hnh vi o c gip tng li nhun nh: Gim cc khon tin pht v chi ph php lut Xy dng c lng tin i vi dn chng Thu ht cc khch hng nh gi cao hnh vi o c Thu ht v gi c cc nhn vin gii. VII. XU TH HOT NG CA CC DOANH NGHIP HIN NAY: Trong iu kin hin nay, vi xu th pht trin mnh m vic tp trung ha trong sn xut, s cnh tranh gia cc doanh nghip trn th trng ngy cng pht trin gay gt, xc sut ri ro trong hot ng sn xut kinh doanh ngy cng
-9-

cao, hot ng ca cc doanh nghip cng nghip xut hin nhng c trng c bn sau: 1. S hnh thnh nhng doanh nghip c quy m ngy cng ln ( cng ty ln). y l kt qu ca qu trnh tp trung ha trong cng nghip, nh vo , vi u th v k thut, vn sn xut, cc n v ny lun c u th li nhun nht nh trong cnh tranh. Cc n v ny m rng phm vi th trng ca mnh t trong nc sang th trng khu vc, thm ch th trng th gii ( cng ty xuyn quc gia ). 2. S a dng ha c cu sn xut trong cc doanh nghip. Hot ng sn xut kinh doanh ca cc nh kinh doanh khng ch dng li trong phm vi ca mt ngnh kinh t k thut chuyn mn ha m m rng ra nhiu ngnh, iu ny khng ch xut pht t tp trung ha gin n, m n cn chu s tc ng ca nhiu nguyn nhn khc nhau nh: chia s ri ro trong kinh doanh, vic bin ng nhanh chng nhu cu ca th trng theo s thch, th hiu, vic tn dng c s vt cht, tim nng, uy tn nhn hiu, cng ty, x nghip nhm tit kim chi ph c bn, y mnh mi lc tiu th... 3. S gn b gia nghin cu k thut vi sn xut. S gn b ny cho php gim thi gian ca chu k a tin b k thut mi vo sn xut, do vai tr ca b phn nghin cu, trin khai k thut mi trong cc doanh nghip ngy cng c m rng v nng cao. 4. S phn ly mnh m gia quyn s hu v quyn s dng ti sn trong doanh nghip. ngoi tr nhng doanh nghip t nhn vi quy m nh, ngi ch s hu trc tip ng ra qun l, khi quy m doanh nghip ngy cng ln, mt i ng cc nh qun l chuyn nghip ( do nhu cu ca x hi hnh thnh ) c nhng k nng qun l, c nghip v cao s c nhng ch cng ty thu lm cng vic iu hnh hot ng sn xut kinh doanh, nh vy h tr thnh ngi s dng ti sn, h phi chu trch nhim trc tip vi ngi ch ti sn v vic m bo hiu qu kinh t trong vic s dng s ti sn m ngi ch s hu giao ph. Do c im ny, nn cn phi phn nh r rng trch nhim, quyn hn gia ch s hu v ngi s dng ti sn th hot ng ca doanh nghip mi tin hnh tri chy, cng nh phi gi quyt tha ng mu thun v quyn li gia hai bn.

- 10 -

Chng hai:

T CHC V QUN L DOANH NGHIP

I. DOANH NGHIP V T CHC Doanh nghip tn ti da vo ch ca ngi sng lp, doanh nghip pht trin (khi cc sn phm thnh cng trn th trng) nhim v nhiu ln; t ny sinh nhu cu t chc. T chc l li gii p cho vn hot ng tp th: cng lm trong mt nhm, mi ngi c mt vai tr v ng gp theo cch ring vo nhm v h cng cn quyn hn lm nhim v, cng c v thng tin thc hin nhim v. Cng tc t chc l iu kin c bn cho s sng cn ca h thng doanh nghip. T chc trong doanh nghip l s lin kt nhng c nhn, nhng qu trnh, nhng hot ng trong doanh nghip nhm thc hin mc ch ra ca doanh nghip da trn c s nguyn tc v quy tc qun l doanh nghip. 1. Khi nim c cu t chc: - C cu t chc l hnh thc tn ti ca t chc biu th vic sp xp theo trt t no cc b phn ca t chc cng cc mi quan h ca chng. - C cu l cch thc m cc nhim v v trch nhim cng nh nhng mi lin h gia chng c b tr v n nh. - C cu m t kt hp cc yu t hp thnh cc doanh nghip v xc nh cc c trng: . Phn phi nhim v . Phn phi quyn lc . Phn phi trch nhim . Truyn t thng tin . C ch phi hp C cu t chc qun l b my doanh nghip l tng hp cc b phn (n v, c nhn) khc nhau, c mi lin h v quan h ph thuc ln nhau, c chuyn mn ha v c nhng trch nhim v quyn hn nht nh, c b tr theo nhng cp, nhng khu khc nhau nhm m bo thc hin cc chc nng qun l v phc v mc ch chung xc nh ca doanh nghip. - Nhng yu cu i vi c cu t chc qun l: . Tnh ti u . Tnh linh hot . Tnh tin cy ln . Tnh kinh t 2. Cc kiu c cu t chc: C cu t chc trc tuyn Da trn nguyn tc thng nht ch huy ca Henry Fayol mt ngi mt th trng

- 11 -

u im n gin rng do thng nht ch huy C kh nng tch bit r rng cc trch nhim C hiu qu khi gii quyt mu thun Nhc im C s ngn cch gia cc b phn khc nhau trong doanh nghip v thiu s phi hp gia chng S cng nhc ca tuyn Kh khn trong s khuy ng tnh sng to

Kh khn trong s khuy ng tnh sng to Kh khn trong truyn thng Thiu chuyn gia - th trng phi c nng lc ton din Quan liu

C cu t chc chc nng Trong c cu ny c s tham gia ca cc chuyn gia, nhng ngi c giao mt phn quyn lc. Kt qu l mt ngi ph thuc c th nhn nhng mnh lnh t nhiu ch huy. u im S dng c chuyn gia p ng c s phc tp ca qun l Tp trung nng lc trong cc hot ng chuyn su Nhc im Nhiu ch huy, ngun gc ca mu thun Thiu s phi hp Phn tn trch nhim Lm yu tnh nng ng cc nhn

C cu trc tuyn chc nng Theo kiu c cu ny,bn cnh ng trc tuyn t mt hoc nhiu b phn tham mu bao gm nhiu chuyn gia c trch nhim lm r cc quyt nh ca gim c. B phn tham mu khng c quyn ch huy. Mt tuyn c quyn ch o: gm nhng ngi ra quyt nh Mt tuyn c quyn lc chuyn mn Nhc im u im Kt hp u im ca thng C nguy c do kh khn nht ch huy v chuyn mn ca mi quan h gia tha ha hnh v chc trch Qun l bng cc chc nng v tha hnh

- 12 -

C cu ma trn :C cu ny da vo nguyn tc song trng ch huy, tc l mt ngi ng thi c hai tuyn cp trn. Tnh song trng ch huy c th l tm thi, Hoc cng c th n nh. (C cu theo d n hoc c cu nhiu chiu) u im Nhiu ngi tham gia quyt nh nn hn ch phm sai lm Nhc im Kh khn khi phi hp Chm chp, thiu nng ng 3. Cc yu t nh hng ti s tin trin c cu t chc: Quy m Cng ngh : Theo Joan Woodward, c mt mi quan h gia loi hnh sn xut ca doanh nghip v loi hnh c cu qun l. Mi trng (s lng i th cnh tranh, cng ngh xc nh hay thay i, th trng n nh hay bin ng) II. QUN L DOANH NGHIP 1. Mc ch v mc tiu ca doanh nghip Mc ch: Thin hng, l do tn ti C th l: Bo m hot ng Bo m tnh bn vng Li nhun Doanh nghip c th c nhiu mc ch Cc mc ch c th hnh thnh theo th bc khng ging nhau Mc ch c th thay i theo doanh nghip, theo thi k Mc tiu: lng ha con s m doanh nghip phi thc hin t mc ch hay ni mt cch khc mc tiu biu hin mc ch ca doanh nghip , mt mc tiu l mt kt qu cn t c trong mt thi gian 2. Khi nim qun l Vic nh ngha qun l l nhn mnh tm quan trng, tnh ph hp, v s cn thit ca cng tc qun l. Trong thut ng qun l doanh nghip ca ting Anh, hai t Management v Administration c coi l ng ngha Mt s khi nim qun l : Qun l l qu trnh lp k hoch, thc hin v nh gi n lc ca mt nhm ngi cng lm vic theo mt mc ch chung. (Stanton at all) Qun l l qu trnh lm vic cng vi v thng qua nhng ngi khc t c cc mc tiu ca t chc trong mt mi trng bin ng. Trng tm ca qu trnh ny l tnh hiu lc v s dng hiu qu cc ngun lc c gii hn (Kreitner) Cc kha cnh then cht ca qu trnh qun l : + Lm vic cng v thng qua nhng ngi khc Nhng nh qun l khng thnh cng : - Thiu nhy cm vi ngi khc - Lnh lng, cch bit v kiu ngo - Khng trung thc (khi khng hon thnh mc tiu nh) - Tham vng thi qu, thch chi vn bi chnh tr
- 13 -

m m trong qun l, khng bit y thc v khng bit lm vic theo kp - Khng c kh nng t duy chin lc - Kh thch nghi vi cp trn vi phong cch khc bit; ph thuc vo cc c vn + t mc tiu ca doanh nghip Mc tiu ca doanh nghip lun l yu cu quan trng nht i vi cng tc qun l + Cn bng gia hiu lc v hiu qu + S dng tt nht cc ngun ti nguyn khan him + i ph vi mi trng ang thay i 3. Vai tr ca cc nh qun l Hu ht tt c cc hot ng trong i sng u c ng chm ti t nht cng l mt cch khng trc tip bi cng vic ca cc nh qun l. Qun l khng n thun l ni vi nhn vin nhng g cn phi lm, l s pha trn phc tp v nng ng ca cc k thut c tnh h thng v cm nhn ca nh qun l. C hai cch tip cn m t cc cng vic ca nh qun l : Theo chc nng qun l : Th hin quan h vi nhng kt qu mong mun ca cc hot ng qun l Gm cc chc nng : + K hoch + Ra quyt nh + T chc + Tuyn dng v o to cn b + Thng tin + ng vin khuyn khch, thc y + Lnh o + iu khin Theo vai tr ca nh qun l : lit k v sp xp cc ng x thc t ca cc nh qun l Vai tr Quan h con ngi 1. i din Ni dung Hot ng

Do v tr trong s phn cp, nh Tham gia l tn qun l phi tham gia vo cc s kin khc nhau, pht biu gii thiu nhm v t chc ca mnh Gp phn ln vo vic to ra kh Tham gia vo mi hot ng th ca t chc, iu ha nhu cu lin quan vi cc nhn vin ca c nhn vi ca nhm v ca cp di doanh nghip; o to v to ra ng c cho nhn vin m bo thng tin trong ni b n v, vi cc ng nghip khc, vi cp trn trc tip v vi cc c nhn khc khng di quyn mnh
- 14 -

2. Th trng

3. Lin h

Nhn th tn, hp vi cc phng ban, tham gia hot ng thng tin vi cc nhn vt khc khng cng n v

Thng tin 4. Thu thp thng tin

Phi l trung tm thng tin Quyt nh cho hay khng cho cc ch th cho mt s ngi v mt tnh th hoc s kin, mt tng hay mt quan im

c th t bo ch, cc quan h, n cc vn phng ch dn Truyn t cc thng tin trong ni b n v, cc cuc gp g

5. Truyn t

6. Pht ngn Ra quyt nh 7. i mi

i din cho nhm can thip vo cc vn vi cp trn v cc nhn Truyn t thng tin, gp g vt khc khng cng n v nhng ngi ngoi n v Lun lun l ngun gc ca mi thay i quan trng trong doanh nghip v c th y mnh c mt s qu trnh nh thng tin mnh nm c Quyt nh hnh ng gii quyt cc vn Khi tho chin lc, hp kim im vic thc thi mt s d n

8. Quyt nh Hp tm gii php Kim tra ngn qu, kim tra tin cng vic v k hoch 9. Phn phi Chu trch nhim phn phn phi cc ngun vt cht v ti chnh 10. m phn i din cho n v mnh trong vic m phn 4. tr thnh mt nh qun l thnh cng Cc iu kin khi qut c tnh tin (cng thc c bn cho s thnh cng trong qun l ) Ability: Nng lc qun l l nhng kh nng c chng t t c mc tiu ca doanh nghip mt cch c hiu qu v hiu lc Cc k nng v c im 1, Lnh o 6, Ra quyt nh 2, Kh nng trnh by v din t 7, y thc v iu kin 3, Vit 8, T nhn bit im mnh, yu 9, ham mun c lnh o 4, K hoch v t chc 5, Thu thp thng tin v phn tch vn Motivation: ng lc lm cng tc qun l desire Oportunity: C hi nng lc, ng lc l ht ging cn c t mu nui ln l c hi. C hi cho qun l c pht trin khi c mt cng vic ph hp v c c s ng h ngay khi bt u cng vic.
- 15 -

S=AxMxO

Cc nh qun l hc qun l ra sao? Theo nghin cu ca Ron Zemke: Cc nh qun l thnh cng 50% t cng vic 30% t cc mi quan h (cp trn, c vn, ngi tin nhim) 20% t o to chnh thng Trong thc t, ngi ta c c kinh nghim nhng ln nh : mc mt sai phm lm b cng thng bi mt nhim v kh khn; c cm gic b e da; b kt trong mt tnh th kh x; s mt mt; v.v

- 16 -

Chng 2:

T CHC V QUN L DOANH NGHIP

I. DOANH NGHIP V T CHC Doanh nghip tn ti da vo ch ca ngi sng lp, doanh nghip pht trin (khi cc sn phm thnh cng trn th trng) nhim v nhiu ln; t ny sinh nhu cu t chc. T chc l li gii p cho vn hot ng tp th: cng lm trong mt nhm, mi ngi c mt vai tr v ng gp theo cch ring vo nhm v h cng cn quyn hn lm nhim v, cng c v thng tin thc hin nhim v. Cng tc t chc l iu kin c bn cho s sng cn ca h thng doanh nghip. T chc trong doanh nghip l s lin kt nhng c nhn, nhng qu trnh, nhng hot ng trong doanh nghip nhm thc hin mc ch ra ca doanh nghip da trn c s nguyn tc v quy tc qun l doanh nghip. 4. Khi nim c cu t chc: - C cu t chc l hnh thc tn ti ca t chc biu th vic sp xp theo trt t no cc b phn ca t chc cng cc mi quan h ca chng. - C cu l cch thc m cc nhim v v trch nhim cng nh nhng mi lin h gia chng c b tr v n nh. - C cu m t kt hp cc yu t hp thnh cc doanh nghip v xc nh cc c trng: . Phn phi nhim v . Phn phi quyn lc . Phn phi trch nhim . Truyn t thng tin . C ch phi hp C cu t chc qun l b my doanh nghip l tng hp cc b phn (n v, c nhn) khc nhau, c mi lin h v quan h ph thuc ln nhau, c chuyn mn ha v c nhng trch nhim v quyn hn nht nh, c b tr theo nhng cp, nhng khu khc nhau nhm m bo thc hin cc chc nng qun l v phc v mc ch chung xc nh ca doanh nghip. - Nhng yu cu i vi c cu t chc qun l: . Tnh ti u . Tnh linh hot . Tnh tin cy ln . Tnh kinh t 5. Cc kiu c cu t chc: C cu t chc trc tuyn Da trn nguyn tc thng nht ch huy ca Henry Fayol mt ngi mt th trng u im n gin rng do thng nht ch huy C kh nng tch bit r rng cc trch nhim C hiu qu khi gii quyt mu thun Nhc im C s ngn cch gia cc b phn khc nhau trong doanh nghip v thiu s phi hp gia chng S cng nhc ca tuyn
- 17 -

 Kh khn trong s khuy ng tnh sng to Kh khn trong truyn thng Thiu chuyn gia - th trng phi c nng lc ton din Quan liu C cu t chc chc nng Trong c cu ny c s tham gia ca cc chuyn gia, nhng ngi c giao mt phn quyn lc. Kt qu l mt ngi ph thuc c th nhn nhng mnh lnh t nhiu ch huy. u im S dng c chuyn gia p ng c s phc tp ca qun l Tp trung nng lc trong cc hot ng chuyn su Nhc im Nhiu ch huy, ngun gc ca mu thun Thiu s phi hp Phn tn trch nhim Lm yu tnh nng ng cc nhn C cu trc tuyn chc nng Theo kiu c cu ny,bn cnh ng trc tuyn t mt hoc nhiu b phn tham mu bao gm nhiu chuyn gia c trch nhim lm r cc quyt nh ca gim c. B phn tham mu khng c quyn ch huy. Mt tuyn c quyn ch o: gm nhng ngi ra quyt nh Mt tuyn c quyn lc chuyn mn u im Kt hp u im ca thng nht ch huy v chuyn mn ha Qun l bng cc chc nng v tha hnh Nhc im C nguy c do kh khn ca mi quan h gia tha hnh v chc trch C cu ma trn C cu ny da vo nguyn tc song trng ch huy, tc l mt ngi ng thi c hai tuyn cp trn. Tnh song trng ch huy c th l tm thi, Hoc cng c th n nh. (C cu theo d n hoc c cu nhiu chiu) u im Nhiu ngi tham gia quyt nh nn hn ch phm sai lm Nhc im Kh khn khi phi hp Chm chp, thiu nng ng 6. Cc yu t nh hng ti s tin trin c cu t chc: Quy m Cng ngh : Theo Joan Woodward, c mt mi quan h gia loi hnh sn xut ca doanh nghip v loi hnh c cu qun l. Mi trng (s lng i th cnh tranh, cng ngh xc nh hay thay i, th trng n nh hay bin ng) II. QUN L DOANH NGHIP 5. Mc ch v mc tiu ca doanh nghip Mc ch: Thin hng, l do tn ti C th l: Bo m hot ng
- 18 -

Bo m tnh bn vng Li nhun Doanh nghip c th c nhiu mc ch Cc mc ch c th hnh thnh theo th bc khng ging nhau Mc ch c th thay i theo doanh nghip, theo thi k Mc tiu: lng ha con s m doanh nghip phi thc hin t mc ch hay ni mt cch khc mc tiu biu hin mc ch ca doanh nghip , mt mc tiu l mt kt qu cn t c trong mt thi gian. 6. Khi nim qun l Vic nh ngha qun l l nhn mnh tm quan trng, tnh ph hp, v s cn thit ca cng tc qun l. Trong thut ng qun l doanh nghip ca ting Anh, hai t Management v Administration c coi l ng ngha Mt s khi nim qun l : Qun l l qu trnh lp k hoch, thc hin v nh gi n lc ca mt nhm ngi cng lm vic theo mt mc ch chung. (Stanton at all) Qun l l qu trnh lm vic cng vi v thng qua nhng ngi khc t c cc mc tiu ca t chc trong mt mi trng bin ng. Trng tm ca qu trnh ny l tnh hiu lc v s dng hiu qu cc ngun lc c gii hn (Kreitner) Cc kha cnh then cht ca qu trnh qun l : + Lm vic cng v thng qua nhng ngi khc Nhng nh qun l khng thnh cng : - Thiu nhy cm vi ngi khc - Lnh lng, cch bit v kiu ngo - Khng trung thc (khi khng hon thnh mc tiu nh) - Tham vng thi qu, thch chi vn bi chnh tr - m m trong qun l, khng bit y thc v khng bit lm vic theo kp - Khng c kh nng t duy chin lc - Kh thch nghi vi cp trn vi phong cch khc bit; ph thuc vo cc c vn + t mc tiu ca doanh nghip Mc tiu ca doanh nghip lun l yu cu quan trng nht i vi cng tc qun l + Cn bng gia hiu lc v hiu qu + S dng tt nht cc ngun ti nguyn khan him + i ph vi mi trng ang thay i 7. Vai tr ca cc nh qun l Hu ht tt c cc hot ng trong i sng u c ng chm ti t nht cng l mt cch khng trc tip bi cng vic ca cc nh qun l. Qun l khng n thun l ni vi nhn vin nhng g cn phi lm, l s pha trn phc tp v nng ng ca cc k thut c tnh h thng v cm nhn ca nh qun l. C hai cch tip cn m t cc cng vic ca nh qun l : Theo chc nng qun l : Th hin quan h vi nhng kt qu mong mun ca cc hot ng qun l Gm cc chc nng : + K hoch + Ra quyt nh + T chc + Tuyn dng v o to cn b
- 19 -

+ Thng tin + ng vin khuyn khch, thc y + Lnh o + iu khin Theo vai tr ca nh qun l : lit k v sp xp cc ng x thc t ca cc nh qun l Vai tr Quan h con ngi 11. i din Ni dung Hot ng

Do v tr trong s phn cp, nh Tham gia l tn qun l phi tham gia vo cc s kin khc nhau, pht biu gii thiu nhm v t chc ca mnh Gp phn ln vo vic to ra kh Tham gia vo mi hot ng th ca t chc, iu ha nhu cu lin quan vi cc nhn vin ca c nhn vi ca nhm v ca cp di doanh nghip; o to v to ra ng c cho nhn vin m bo thng tin trong ni b n v, vi cc ng nghip khc, vi cp trn trc tip v vi cc c nhn khc khng di quyn mnh Phi l trung tm thng tin Quyt nh cho hay khng cho cc ch th cho mt s ngi v mt tnh th hoc s kin, mt tng hay mt quan im Nhn th tn, hp vi cc phng ban, tham gia hot ng thng tin vi cc nhn vt khc khng cng n v c th t bo ch, cc quan h, n cc vn phng ch dn Truyn t cc thng tin trong ni b n v, cc cuc gp g

12. Th trng

13. Lin h Thng tin 14. Thu thp thng tin

15. Truyn t

16. Pht ngn Ra quyt nh 17. i mi

i din cho nhm can thip vo cc vn vi cp trn v cc nhn Truyn t thng tin, gp g vt khc khng cng n v nhng ngi ngoi n v Lun lun l ngun gc ca mi thay i quan trng trong doanh nghip v c th y mnh c mt s qu trnh nh thng tin mnh nm c Quyt nh hnh ng gii quyt cc vn Khi tho chin lc, hp kim im vic thc thi mt s d n

18. Quyt nh Hp tm gii php 19. Phn phi

- 20 -

Chu trch nhim phn phn phi cc ngun vt cht v ti chnh 20. m phn i din cho n v mnh trong vic m phn

Kim tra ngn qu, kim tra tin cng vic v k hoch

8. tr thnh mt nh qun l thnh cng Cc iu kin khi qut c tnh tin (cng thc c bn cho s thnh cng trong qun l ) Ability: Nng lc qun l l nhng kh nngc chng t t c mc tiu ca doanh nghip mt cch c hiu qu v hiu lc Cc k nng v c im 1, Lnh o 6, Ra quyt nh 2, Kh nng trnh by v din t 7, y thc v iu kin 3, Vit 8, T nhn bit im mnh, yu 4, K hoch v t chc 9, ham mun c lnh o 5, Thu thp thng tin v phn tch vn Motivation: ng lc lm cng tc qun l desire Oportunity: C hi nng lc, ng lc l ht ging cn c t mu nui ln l c hi. C hi cho qun l c pht trin khi c mt cng vic ph hp v c c s ng h ngay khi bt u cng vic. Cc nh qun l hc qun l ra sao? Theo nghin cu ca Ron Zemke: Cc nh qun l thnh cng 50% t cng vic 30% t cc mi quan h (cp trn, c vn, ngi tin nhim) 20% t o to chnh thng Trong thc t, ngi ta c c kinh nghim nhng ln nh : mc mt sai phm ln b cng thng bi mt nhim v kh khn; c cm gic b e da; b kt trong mt tnh th kh x; s mt mt; v.v

S=AxMxO

- 21 -

Chng 3

CHIN LC SN XUT KINH DOANH CA DOANH NGHIP.

Mi trng kinh doanh ca cc doanh nghip ngy cng thay i v cng ngh, chnh tr, khch hng, i th cnh tranh..., lm cho nhng nhim v mc tiu xc nh trong cc k hoch di hn 5-7 nm thng xuyn phi tnh li. S cn thit phi thch ng vi s thay i a dng a doanh nghip n nhng vn then cht trong qun tr chin lc: Loi hnh kinh doanh no nn thc hin? C nn nh hnh li hot ng kinh doanh khng? Nhng i th cnh tranh no ang thm nhp vo ngnh? Khch hng thay i ra sao? Nhng cng ngh no ang pht trin c th khin doanh nghip phi ph sn? Doanh nghip nn eo ui nhng chin lc pht trin no? Ngoi ra, ngy nay cc tp on, cc cng ty ln c xu hng pht trin hot ng trn ton cu. Do iu kin hot ng mi nc, mi vng c nhng thay i khc nhau nn vic qun l ca cng ty bng k hoch chin lc cho php cc chi nhnh ch ng phn ng tch cc hn vi iu kin c th v nhng iu kin thay i mi vng. I. CC KHI NIM C BN. 1. Qun tr chin lc - Qun tr chin lc l qu trnh nghin cu mi trng hin ti cng nh trong tng lai, hoch nh cc mc tiu ca t chc, ra, thc hin v kim tra vic thc hin cc quyt nh nhm t c cc mc tiu trong mi trng hin ti cng nh trong tng lai. - Qun tr chin lc l ngh thut v khao hc thit lp, thc hin v nh gi cc cc quyt nh c lin quan nhiu chc nng cho php mt t chc t c nhng mc tiu ra. Qun tr chin lc tp trung vo vic hp nht qun tr, tip th, ti chnh k ton, sn xut, nghin cu pht trin, v cc h thng thng tin cc lnh vc kinh doanh t c thnh cng ca t chc. - Vy qun tr chin lc, nh mi tin trnh qun tr khc, bao gm vic hoch nh, t chc thc hin, kim tra vic thc hin. i tng qun tr y chnh l cc tc ng ca mi trng ( cc bt trc, c hi ) v cch thc doanh nghip phn ng li nhng tc ng ca mi trng ( bng n lc ca tt c cc b phn trong doanh nghip ) 2. Chin lc: l nhng phng thc hnh ng tng qut ( phng chm ) doanh nghip t ti mc tiu di hn, tng sc mnh ca doanh nghip so vi cc i th cnh tranh bng cch phi hp c hiu qu n lc ca cc b phn trong doanh nghip, tranh th c c hi v trnh / gim thiu cc mi e da ( nguy c ) t bn ngoi. Chin lc khng ng ngha vi cc gi php tnh hung ng ph vi cc kh khn doanh nghip ang gp phi. 3. Bo co nhim v ca doanh nghip: trnh by cc mc ch lu di ca mt doanh nghip, phn bit mt doanh nghip vi cc doanh nghip khc bng cch xc nh r phm vi hot ng: - Doanh nghip hot ng trong ngnh kinh doanh no? Sn phm g? - Th trng no? Khch hng l ai? - Trit l kinh doanh ca doanh nghip. - Cng ngh sn xut.
- 22 -

- Mi quan tm ti x hi, ti nhn vin Mt bng bo co nhim v xc nh tng qut chiu hng ca mt t chc. N c xc nh khi thnh lp mt doanh nghip, c th iu chnh v trnh by trong cc bo co nh k ca t chc trc cng lun. Vic xem xt cc nhim v, mc ch ca doanh nghip cho php cc chin lc gia xc nh mc tiu chin lc v phng thc hnh ng ph hp. 4. Mc tiu: l nhng thnh qu xc nh m t chc tm cch t c khi theo ui mc ch, nhim v ca chnh mnh. Ni cch khc mc tiu l nhng ci mc trn con ng hng ti mc ch ca mi t chc, mi doanh nghip. nh r mc tiu l iu quan trng trong thnh cng ca t chc v chng nh r hng i, cho thy nhng u tin, nhng s hp tc cn thit, l c s cho vic lp k hoch v hot ng c hiu qu. Mc tiu nn t ra cao hn mc t c trong qu kh, r rng, hp l, o lng c, ph hp vi iu kin bn trong v bn ngoi cng ty. Cc mc tiu di hn l c s nh hng quan trng ca vic hnh thnh cc chin lc. Di hn c ngha l trn mt nm, trong khi cc mc tiu ngn hn ( hng nm ) c bit quan trng trong vic thc hin cc chin lc. l c s doanh nghip tnh ton phn b cc ngun lc. Trong doanh nghip c nhiu b phn. Cc mc tiu c thit lp cho ton cng ty v cho mi b phn. 5. Chnh sch: l cc li hng dn, quy tc, th tc c thit lp hu thun cho cc n lc t ti mc tiu ra. l nhng ch dn cho ngi qun l nhn vin tha hnh a ra quyt nh trong cc tnh hung thng lp li hay c chu k. Trong qun l chin lc, cc chnh sch c ra sau khi doanh nghip xc nh c mc tiu v chin lc hot ng. 6. Nhng c hi v nguy c t bn ngoi: l nhng khuynh hng, iu kin kinh t, x hi, chnh tr, cng ngh, p lc ca nh cung ng, khch hng, i th cnh tranh hin ti v tim n, sn phm thay th c th lm li hay hoc gy hi n doanh nghip. Nhng c hi v e da xut pht t nhng th ch, lc lng ni trn nm ngoi tm kim sot ca doanh nghip, v th thng c gi l nhng nh hng ( hoc tc ng ) ca cc yu t bn ngoi doanh nghip. Khc vi cc im mnh, im yu l yu t xut pht t bn trong doanh nghip, doanh nghip c th kim sot d dng. Cc doanh nghip cn hnh thnh cc chin lc, tn dng ht cc c hi v gim thiu tc ng nguy c t bn ngoi l mt trong nhng trit l c bn ca qun l chin lc. Kh nng doanh nghip kim sot c cc c hi v nguy c l thit yu cho s thnh cng ca doanh nghip trong iu kin mi trng cnh tranh thay i nhanh chng nh hin nay. 7. im mnh, im yu ca mt doanh nghip: l s yu km hay vt tri ca doanh nghip so vi cc i th, c rt ra t s so snh vi cc i th cnh tranh, vi mc trung bnh v nng lc, kt qu thc hin cc hot ng qun l , tip th, ti chnh k ton, sn xut iu hnh, nghin cu v pht trin, h thng thng tin ca doanh nghip. Cc yu t bn trong c th c xc nh theo nhng cch nh tnh ton cc t l, o lng thnh tch, so snh vi cc giai on trc v trung bnh ca ton ngnh. im mnh, im yu ca mt doanh nghip l nhng yu t bn trong, mi doanh nghip c th qun l, iu chnh c.

- 23 -

II. CC CP CHIN LC V CC LOI CHIN LC. 1. Cc cp chin lc: chin lc ra c thc hin thnh cng cn c s thng nht t trn xung di v s phi hp ng b gia cc b phn chc nng. Theo cu trc t chc ca doanh nghip, xt theo mc phm vi bao qut ca chin lc, c th chia lm 3 cp: - Chin lc cp cng ty (doanh nghip kinh doanh a ngnh)(Corporate Strategy) - Chin lc cp n v kinh doanh ngnh.(Bussiness Strategy) - Chin lc chc nng. (Functional Stratyge) * Chin lc cp cng ty tp trung tr li cc cu hi: - Phn b ti nguyn nh th no? - Lnh vc no nn pht trin? - Lnh vc no nn duy tr? - Lnh vc no nn tham gia? - Lnh vc no nn loi b? * Chin lc cp n v kinh doanh (n ngnh): xc nh phng thc hot ng i vi tng lnh vc kinh doanh ca mt cng ty a ngnh hoc mt SBU (n v kinh doanh chin lc) hoc mt x nghip hot ng n ngnh. Chin lc ny tp trung vo vn lm th no vt qua cc lc lng cnh tranh? Da vo chi ph thp hay khc bit sn phm, hay tp trung vo trng im? y cng chnh l trng tm ca chin lc cnh tranh. Mc ch ca chin lc cnh tranh ca mt n v kinh doanh trong mt ngnh l tm c mt v tr trong ngnh, ni cng ty c th chng chi li vi cc lc lng cnh tranh mt cch tt nht hoc tc ng n chng theo cch c li cho mnh. * Chin lc chc nng xc nh phng thc hnh ng ca tng b phn chc nng: Marketing, nghin cu pht trin sn phm, sn xut, nhn s, ti chnh, thng tin h tr, m bo cho vic thc thi cc chin lc ca cng ty, chin lc cnh tranh ca n v. Trng hp cc doanh nghip nh v mt s doanh nghip ln khng c cp b phn hay n v kinh doanh chin lc. V th nhng nhim v cp chin lc kinh doanh n ngnh cng c cp cng ty xem xt, gii quyt. 2. Cc loi chin lc: c cc doanh nghip s dng trong thc t to ra li th cnh tranh, ci thin v tr ca doanh nghip trn th trng. a. Cc chin lc kt hp (cn gi l hi nhp), gm cc loi: * Kt hp dc, thun chiu: l tng quyn s hu hoc kim sot i vi cng ty mua hng, nh phn phi/ bn l. u: gim kh khn v u ra, m bo cho vic tiu th sn phm, gim chi ph cho vic tiu th sn phm, tng li nhun cho cng ty. Hn ch: hn ch ngun lc cho pht trin sn phm hay a dng ha nhng ngnh bo ha. S l thuc vo khch hng c th to ra chi ph i mi ln. * Kt hp dc ngc chiu: l tm kim quyn s hu hoc kim sot i vi cc cng ty cung cp hng. u: Gim kh khn v cung ng nguyn vt liu, gim chi ph bn hng, tng li nhun cho cng ty. Nhc: Hn ch ngun lc cho cc chin lc a dng ha, pht trin sn phm Chi ph i mi ln. * Kt hp ngang: l tng quyn s hu hoc kim sot i vi cc i th cnh tranh.
- 24 -

u: Gim s cnh tranh trong ngnh. C th ginh c u th c quyn v mt loi sn phm/ dch v. t mc tiu tng trng trong nhng ngnh cm cnh tranh ginh khch hng (v d cng ty kim ton, k ton). S dng c hiu qu cc phng tin, c s vt cht, ngun ti nguyn him. Nhc: s tht bi nu kt hp cc i th trong mt ngnh ang suy thoi. b. Cc chin lc sn phm * Thm nhp th trng: l tm cch tng th phn cho cc sn phm. dch v hin ti trn cc th trng hin ti bng cc n lc tip th. * Pht trin th trng: l a sn phm, dch v hin c vo khu vc mi. * Pht trin sn phm: l tng doanh s bng vic ci tin sn phm hin c hoc pht trin cc sn phm dch v mi cho khch hng hin ti. * Cc chin lc a dng ha sn phm/ dch v: l cc phng thc them vo nhng sn phm/ dch v mi c tc dng cng hng, lm tng doanh s c t nhng sn phm/ dch v hin ti. c. Chin lc lin doanh Lin doanh l vic hai hay nhiu cng ty u, gp vn hnh thnh mt cng ty ring bit khc chia s quyn s hu trong cng ty mi . Lin doanh l mt chin lc ph bin trong hon cnh kinh doanh vi nhng ngun ti nguyn khan him, tc thay i k thut nhanh chng v nhng nhu cu v vn ang tng ln trn ton cu. lin doanh v cc hp ng hp tc cho php cc cng ty c c vn v k thut, pht trin sn phm mi, xm nhp th trng mi, m rng hot ng trn ton cu, gim thiu c ri ro. Cc lin doanh ang xut hin ngy cng nhiu Vit Nam, cho php cc cng ty Vit Nam c b sung vn, k thut mi, kinh nghim th trng, cc cng ty nc ngoi c c lao ng gi r, ti nguyn thin nhin, kh nng m rng th trng, gim ri ro d. Cc chin lc suy gim * Thu hp hot ng: l vic gim chi ph, gim quy m khi mt doanh nghip t chc li hot ng cu vn doanh s v li nhun st gim, nhm cng c nng lc c bn ca doanh nghip. Trong qu trnh thu hp bt hot ng c th i hi gim bt s nhn vin, ngng cc hot ng kinh doanh khng c li, ngng hot ng mt s dy chuyn sn xut, gim chi ph qung co, nghin cu pht trin, o to Trong nhiu trng hp, ph sn l mt hnh thc ca chin lc th hp hot ng c hiu qu, v c th cho php doanh nghip trnh c ngha v tr n chnh v v hiu cc hp ng lin kt v tr li kinh doanh sau vi mt s iu kin. * Ct b bt hot ng: l vic bn i mt b phn hay mt phn ca doanh nghip tng vn cho cc hot ng u t hay mua li c tnh cht chin lc. Ct b bt hot ng c th l mt phn ca chin lc thu hp hot ng ca ton cng ty loi b cc ngnh kinh doanh khng c li, hoc i hi qu nhiu vn, hoc khng ph hp vi cc hot ng khc ca cng ty. * Thanh l : l vic bn di tt c cc ti sn ca cng ty tng phn mt vi gi tr thc t ca n. Thanh l l vic chp nhn v mt tht bi v th kh khn v mt tnh cm. Tuy nhin, vic ngng hot ng tt hn l l nhng khon ln. III. QU TRNH QUN TR CHIN LC 1. Qu trnh qun tr chin lc: c th chia thnh 3 giai on chnh: * Giai on 1: Hnh thnh chin lc, gm: Xem xt nhim v, mc tiu v chin lc hin ti ca doanh nghip, nh gi cc yu t bn ngoi xc nh cc c hi v e da ch yu, nh gi tnh hnh ni b nhn din im mnh, im yu, xc nh
- 25 -

li mc tiu doanh nghip, thit lp cc mc tiu di hn, la chn cc chin lc theo ui. * Giai on 2: Trin khai chin lc, gm 3 nhim v chnh: Thit lp nhng mc tiu hng nm, ra chnh sch, phn phi cc ti nguyn cho vic thc hin cc mc tiu chin lc. * Giai on 3: Kim sot chin lc, gm vic o lng, nh gi thnh tch t c so vi mc tiu ra cho tng thi k, nh gi cc thay i v tr chin lc xy ra bn ngoi, bn trong cng ty, thc hin iu chnh chin lc khi c nhng thay i chnh bn trong, bn ngoi cng ty, hoc khi chin lc hin ti khng thnh cng. Trong thc t, qu trnh qun tr chin lc khng chia ct, tch bit cc giai on r rng nh trong m hnh m thc hin lin tc, b sung, h tr cho nhau. 2. Mt s khc bit trong cc quy trnh lp k hoch chin lc. 3. Mt s nguyn tc ch o vic la chn chin lc. 4. Mt s k thut hoch nh chin lc.

- 26 -

Chng 4

HOCH NH VIC S DNG CC NGUN LC TRONG DOANH NGHIP.

I. KHI NIM V TM QUAN TRNG CA VIC HOCH NH CC NGUN LC TRONG DOANH NGHIP. 1. Khi nim: Hoch nh cc ngun lc trong doanh nghip l vic cp n cc quyt nh v khi lng sn phm sn xut v thi gian sn xut trong 1 tng lai trung hn t 3 n 18 thng. Hoch nh cc ngun lc l kt hp cc ngun lc mt cch hp l vo qu trnh sn xut nhm cc tiu ha cc chi ph trong ton b cc thi k ca k hoch, ng thi gim mc dao ng cng vic v mc tn kho sn phm l t nht. 2. Tm quan trng ca hoch nh cc ngun lc :
Cn c vo d bo nhu cu sn phm ca doanh nghip nh qun tr tc nghip ra k hoch v s dng ngun lc hin c, iu chnh mc tn kho sn phm ca doanh nghip.

Hoch nh cc ngun lc c lin quan n cc yu t bn trong v bn ngoi ca doanh nghip, th hin qua s sau :

Th trng v nhu cu ca th trng.

Quyt nh sn xut

Nghin cu sn phm v k thut sn xut.

Tin trnh hoch nh cc quyt nh Lc lng lao ng. Ngun nguyn liu c kh nng mua. Tn kho c. Kh nng bn ngoi. Kh nng cng ngh.

D bo t hng n.

Hoch nh cc ngun lc.

Lch trnh sn xut ch yu.

H thng hoch nh v nhu cu nguyn liu. Sp xp th t u tin ca cc hoch nh v lch trnh. II. CC CHIN LC S DNG CC NGUN LC :
- 27 -

 Khi tin hnh xy dng vic hoch nh cc ngun lc, nh qu tr sn xut thng phi tr li cc cu hi sau : - Mc tn kho nn l bao nhiu p ng cho nhu cu thay i sut thi k k hoch ? - C nn to s thay i v lc lng lao ng thch ng vi nhu cu bin ng khng ? - C nn s dng nhn vin tm thi khng ? Hay nn s dng nhn vin c nh thch hp vi tng hon c cnh ? - C nn s dng cc nh thu li gi quyt nhng n t hng thay i bt thng n nh lc lng lao ng khng ? - Gi c sn phm, dch v c nn thay i tip cn vi nhu cu lun thay i khng ? tr li cc cu hi trn, nh qun tr sn xut cn thit phi s dng cc chin lc sau: 1. Chin lc tn kho: Gia tng sn phm d tr lc nhu cu thp tng cng cho giai on nhu cu tng. u im: Nhng thay i v nhn lc khng c hoc t. Khng c nhng thay i t ngt trong sn xut. Nhc im : Chi ph d tr tng do c chi ph bo him, bo qun, mc h hng v chi ph u t tng. Phm vi p dng : Chin lc ny ch dng cho sn xut hng ha. 2. Chin lc sn xut ngoi gi quy nh : Lng lao ng thng xuyn c n nh trong doanh nghip, khi nhu cu tiu th sn phm tng, c th c t chc lm thm gi (ngoi gi quy nh), nhng tng vi mt gii hn cho php (ty thuc vo cng sut ca doanh nghip). Ngc li khi nhu cu gim trong mt giai on no th x nghip phi tm cch khc phc thi gian nhn ri, y l mt vic ht sc kh khn. u im: Cho php doanh nghip i ph khi nhu cu tng cao theo thi v hoc thay i t xut nhu cu. trng hp ny doanh nghip khng cn thu mn bn ngoi. Nhc im : Tin thng vt gi, nng sut bin ch thp, cng nhn mt mi c th khng p ng c nhu cu. 3. Chin lc sn xut bng hp ng ph : Khi nhu cu vt cao, doanh nghip c th k cc hp ng bn ngoi. u im: To s linh hot ca doanh nghip khi i ph vi nhu cu cao.
Nhc im: Chi ph sn phm cao, sn phm kh t cht lng nh mong mun, dn n vic mt uy tn ca doanh nghip. Doanh nghip d mt mi hng.

Phm vi p dng: p dng ch yu trong lnh vc sn xut hoc dch v. 4. Chin lc thu lao ng bn phn : Trong nhng ngnh sn xut hoc dch v m tnh cht cng vic khng i khng i hi k thut cao, th c th dng lao ng tm thi.
u im : Gim c chi ph khng cn thit v linh hot hn khi s dng cng nhn bin ch.

Nhc im : To s bin ng v lao ng cao, kh qun l, lch trnh lm vic kh khn. Phm vi p dng: Dng cho cc doanh nghip khng i hi k nng cao, cc doanh nghip a phng c sn lao ng ph thng. 5. Chin lc tng, gim lao ng theo nhu cu :
- 28 -

Khi d on nhu cu tiu th sn phm sp ti tng cao. Doanh nghip c th o to hun luyn thm lao ng v sa thi lao ng khi nhu cu gim. u im : p ng kp thi khi nhu cu tng cao. Cht lng sn phm bo m, gi c uy tn cho doanh nghip. Nhc im: - Chi ph cao v c thm chi ph o to, cht lng sn phm thng khng cao. - V c sa thi cng nhn khi nhu cu thp, nn cng nhn khng yn tm trong cng vic ca mnh. Phm vi p dng : Dng nhiu trong khu vc c nhiu lao ng nhn ri. Trn y l 5 chin lc b ng ca doanh nghip dng i ph khi nhu cu gim. Sau y l 3 chin lc i ph ch ng i ph vi nhu cu : 6. Chin lc tng, gim gi theo s tng, gim ca nhu cu : Khi nhu cu thp, doanh nghip c th tng cng qung co, khuyn khch, mi cho khch mua hng. hoc c th dng cch gim gi tng nhu cu. Khi nhu cu tng cao, doanh nghip tng gi tng li nhun, ng thi tng gi hn ch nhu cu mua, mt hnh thc vn gi c uy tn cho doanh nghip. u im : Tn dng nng lc sn xut d tha v c th to ra khch hng mi khi gim gi, ngi ta s duy tr lng trung thnh vi doanh nghip, gip doanh nghip ch ng th trng. Nhc im : Khng xc nh trc c nhu cu s tng gim bao nhiu. Phm vi p dng : C th p dng cho doanh nghip sn xut v dch v. 7. Chin lc hp ng chu : Trong giai on nhu cu tng cao, n t hng k kt nhng khng th p ng ng thi hn, th doanh nghip tm cch thuyt phc khch hng chp nhn s chm tr, nu c th l mt chin lc ca doanh nghip. u im: Trnh c vic thu nhn cng, to thm doanh thu, li nhun cho doanh nghip. Nhc im : D mt lng khch hng, t y to iu kin cho i th cnh tranh c thi c xm ln th phn ca doanh nghip. Phm vi p dng : Ch nn p dng trong tng khong thi gian hp l, khng nn qu lm dng. 8. Chin lc t chc sn xut nhng mt hng i trng : Nhiu nh sn xut t chc sn xut vi chin lc iu chnh nhng sn phm i nghch theo ma. u im : Tn dng nng lc sn xut. lun to c vic lm cho nhn vin. Nhc im : Cc doanh nghip nu p dng nhng chin lc ny s gp kh khn khi tm kim th trng v sn phm i nghch nhau. v v sn phm i nghch nhau nn qu trnh sn xut i hi k nng, cng ngh, k thut a dng, nn kh cho nh iu hnh. Phm vi p dng: Kh p dng trong thc t. III. CC PHNG PHP HOCH NH CC NGUN LC : 1. Phng php trc quan: L phng php khng nh lng, ch yu da vo kinh nghim ca ban iu hnh doanh nghip a ra k hoch tng hp tng t t nm ny sang nm khc. Phng php ny thng gp nhng mu thun nh gia cc b phn trong doanh nghip. V d: b phn th trng lun mun c sn phm bn trn th trng, nhng b phn ti chnh khng mun ng vn trong hng ha. Tuy nhin mu thun ny cng d dng gi quyt.
- 29 -

u im: V khng tnh ton nn hoch nh nhanh. Nhc im: Quyt nh cui cng thuc phi mnh ca doanh nghip. 2. Phng php biu v th K thut ny thng dng nhiu v d s dng. Trong tng giai on, vic thc hin k hoch s c nhng thay i. V vy cho php ngi lp k hoch so snh v nhu cu d bo vi kh nng sn xut ca doanh nghip. Nhng so snh cho php th ng sai trong vic iu chnh, nhng khng m bo mt k hoch sn xut thch hp, chng ch cho ta nhng c tnh c gii hn. Cc bc tin hnh : - Quyt nh nhu cu trong tng giai on. - Quyt nh kh nng no l n nh, thi gian ph tri v hp ng ph mi giai on. - Tnh ton cc chi ph : thu mn, sa thi, d tr sn phm. - Xem xt chnh sch cng ty c th p dng cho mc d tr tn kho v yu cu nhn lc khng ? - Pht trin cc k hoch thay i v xc nh chi ph ca chng. V d trang 93. 3. Phng php bi ton vn ti: Phng php ny gip doanh nghip xy dng k hoch s dng ngun lc kh thi, vi tng chi ph l cc tiu. Phng php ny xt n mi tnh hung ca sn xut : bnh thng, vt gi, kh nng thu hp ng ngoi, lng tn kho c sn ca cc giai on k hoch. T s a ra k hoch s dng lao ng ti u, chi ph thp nht V d trang 98 V d 1. Phng php biu v th Ti mt x nghip nhu cu v tiu th mt loi sn phm A c d bo nh sau : Thng 1 2 3 4 5 Cng Nhu cu d bo (vsp) 800 540 600 1360 1290 4590 S ngy sn xut trong thng 20 18 22 22 20 102 Nhu cu tng ngy (vsp) 40 30 28 62 65

Cc chi ph Chi ph thc hin d tr Chi ph lao ng thng xuyn Chi ph lao ng ngoi gi Chi ph thu hp ng ngoi Chi ph o to hun luyn Chi ph sa thi lao ng S gi sn xut mt n v sn phm

n gi 10.000 /sp/thng 5.000 ng/ gi 10.000 ng/ gi 15.000 ng/ sp 15.000 ng/ sp 8.000 ng/ sp 2,5 gi/ sp

1. Xy dng biu nhu cu tng ngy trong tng thng v nhu cu trung bnh ca mt ngy trong k k hoch NCTB = 4590/102 = 45 vsp
- 30 -

NC
62 40 30 65

NCTB=45

Thng

2. Xy dng cc chin lc Chin lc 1. n nh s cng nhn, lm vic theo mc nhu cu trung bnh (45vsp/ngy), chp nhn thay i mc d tr. S cng nhn = 45 2,5/8 = 14 CN Xc nh mc d tr hng thng: Mc d tr hng thng c tnh theo mc sn xut v nhu cu ca mi thng: Thng 1 2 3 4 5 NC d bo 800 540 600 1360 1290 Mc sx hng thng 900 810 990 990 900 S sn phm tha (+), thiu (-) +100 +270 +390 -370 -390 D tr cui cng 100 370 760 390 0 (1620)

* Tnh cc chi ph ca chin lc 1 : Chi ph lao ng thng xuyn: 8000x8x14x102 = 57.120.000 Chi ph thc hin d tr: 1.620x10.000 = 16.200.000 Tng chi ph ca chin lc: 73.320.000 Chin lc 2. n nh cng nhn, lm vic theo mc thp nht ca nhu cu (28 vsp/ ngy), s sn phm cn thiu s thu hp ng bn ngoi. * Xc nh s cng nhn: 28x2,5/8 = 9 CN * Tnh cc chi ph ca chin lc: Chi ph lao ng thng xuyn: 5000x8x9x102 = 36.720.000 Chi ph thu H ph: (4590-28x102)15.000 = 26.010.000 Tng chi ph ca chin lc: 62.730.000 Chin lc 3. n nh cng nhn lm vic theo mc thp nht ca nhu cu (28vsp/ ngy), s sn phm cn thiu s t chc lm vt gi. * Tnh cc chi ph ca chin lc Chi ph lao ng thng xuyn: 36.720.000 Chi ph lm vt gi:(4590-28x102)x10.000x2,5 = 43.350.000
- 31 -

Tng chi ph ca chin lc: 80.070.000 Chin lc 4. n nh cng nhn lm vic theo nhu cu thng u tin ca k hoch, sau nu thiu th o to, tha th sa thi. Chi ph sn xut thng xuyn ch to mt n v sn phm: 5000x2,5= 12.500 / vsp. Thng 1 2 3 4 5 NC d bo Chi ph sx Chi ph sa thng xuyn thi 800 800x12.500 540 540x12.500 260x8000 600 600x12.500 1360 1360x12.500 1290 1290x12.500 70x8000 Tng chi ph ca chin lc Chi ph o to 60x15.000 760x15.000 Tng chi ph 10.000.000 8.830.000 8.8400.000 28.400.000 16.685.000 72.315.000

Vi 4 chin lc trn, ty tnh hnh c th ca doanh nghip, ngi qun l s la chn chin lc ph hp vi kh nng hin ti v mc tiu m doanh nghip ra. V d 2. Bi ton vn ti Qua thm d th trng, x nghip A xy dng cc ch tiu sn xut tng ng vi nhu cu, kh nng thc t v chi ph sn xut theo bng di y : Ch tiu - Nhu cu (vsp) - Kh nng SX + Bnh thng + Vt gi + Thu H ph + D tr ban u Thng 4 700 600 50 200 100 Cc thi k Thng 5 1000 600 50 150 Thng 6 700 600 50 150 Cc chi ph tng ng

30.000 / sp 50.000 / sp 70.000 / sp 4.000 / sp/ thng

Hy dng bi ton vn ti hoch nh ngun lc sn xut ti u. Bi gii: Nguyn tc chung ca bi ton vn ti l tng cung = tng cu. V vy trong trng hp ny ta phi xy dng thm mt ct gi (o) cha lng cung cn tha tha. Chi ph trn ct o bng 0.

- 32 -

Cung t cc ngun D tr ban u SX bnh thng Thng SX vt gi 4 H ph SX bnh thng Thng SX vt gi 5 H ph SX bnh thng Thng SX vt gi 6 H ph Tng nhu cu 0

Nhu cu cho cc thi k Thng 4 100 30 600 50 70 54 50 74 150 30 600 50 50 70 150 30 600 50 50 70 50 700 1000 700 150 0 0 100 0 74 0 54 0 34 0 78 0 50 58 0 34 38 0 Thng 5 4 Thng 6 8 Thng 7 0

Tng kh nng sn xut 100 600 50 200 600 50 150 600 50 150 2550

Tng chi ph ca phng n: Tmin = 600x30 + 50x54 + 150x74 + 600x30 + 50x50 + 150x70 + 600x30 + 50x50 + 50x70 = 86.800 (ngn ng) hay 86.800.000 ng.

- 33 -

Chng 5:

HOCH NH LCH TRNH SN XUT

I. SP XP TH T TRONG SN XUT, DCH V Trong qu trnh sn xut, dch v, doanh nghip phi thc hin nhiu cng vic khc nhau. Nhng cng vic ny cn c sp xp theo mt trnh t cht ch v khoa hc. Nht l lc c nhiu cng vic, doanh nghip c th vn dng cc nguyn tc sau: 1. Cc nguyn tc u tin i vi cc cng vic cn lm trc : Nhng nguyn tc ny c s dng khi doanh nghip ch c mt dy chuyn, ngha l khi thc hin, doanh nghip ch thc hin mt cng vic, khi xong cng vic ny th mi thc hin cng vic tip theo, c 4 nguyn tc ph bin sau: 1) Cng vic t hng trc th lm trc. 2) Cng vic c thi gian thc hin ngn lm trc. 3) Cng vic c thi gian hon thnh sm lm trc. 4) Cng vic c thi gian thc hin di nht lm trc. so snh cc nguyn tc ny vi nhau, thng da vo 3 ch tiu : Thi gian hon thnh trung bnh 1 cng vic = Tng thi gian/ Tng s cng vic = Ttb. S cng vic thc hin trung bnh = Tng dng thi gian /Tng thi gian sn xut=Ntb Thi gian tr hn trung bnh=Tng dng thi gian/Tng s cng vic= Ttb V d: C 5 cng vic A B C D E ,thi gian xut v thi gian hon thnh ca tng cng vic cho bng sau : ( Gi s th t t hng l A B C D E ). Cng vic
A B C D E

Thi gian sn xut (ngy)

6 2 8 5 9

Thi im hon thnh (ngy th)

8 6 18 16 28

Th ch tiu trn c tnh cho tng nguyn tc u tin nh sau : Theo nguyn tc 1: Cng vic t hng trc th lm trc. Cng vic A B C D E Tng Thi gian sn xut (ngy) 6 2 8 5 9 30 Thi im hon thnh k c ch i (ngy) 6 8 16 21 30 81 Thi gian tr hn (ngy) 0 2 0 5 2 9

Ttb = 81/5 = 16,2 ngy Ntb = 81/30 = 2,7 ngy Tth = 9/5 = 1,8 ngy
- 34 -

Theo nguyn tc 2: Cng vic c thi gian thc hin ngn lm trc. Cng vic B D A C E Thi gian sn xut (ngy) 2 5 6 8 9 Thi im hon thnh k c ch i (ngy) 2 7 13 21 30 73 Thi gian tr hn (ngy) 0 0 5 3 2 10

Tng 30 Ttb = 75/3 = 14,6 ngy Ntb = 73/30 = 2,43 ngy Tth = 10/5 = 2 ngy

Theo nguyn tc 3 : Cng vic c thi gian hon thnh sm lm trc. Cng vic B A D C E Thi gian sn xut (ngy) 2 6 5 8 9 Thi im hon thnh k c ch i (ngy) 2 8 13 21 30 74 Thi gian tr hn (ngy) 0 0 0 3 2 5

Tng 30 Ttb = 74/5 = 14,8 ngy Ntb = 74/30 = 2,47 ngy Tth = 5/5 = 1 ngy

Theo nguyn tc 4 : Cng vic c thi gian thc hin di nht lm trc. Cng vic E C A D B Tng Thi gian sn xut (ngy) 9 8 6 5 2 30 Thi im hon thnh k c ch i (ngy) 9 17 23 28 30 107 Thi gian tr hn (ngy) 0 0 15 12 24 51

Ttb = 107/5 = 21,4 ngy Ntb = 107/30 = 3,56 ngy

- 35 -

Tth = 51/5 = 10,2 ngy 2. nh gi mc hp l ca vic b tr cc cng vic : kim tra vic b tr cc cng vic c hp l khng, dng ch tiu mc hp l sau: Thi gian cn li Mc hp l = S cng vic cn li tnh theo thi gian V d: ti mt cng ty c 3 cng vic c t hng nh bng sau: Cng vic cn li tnh theo ngy A 30/12 4 B 28/12 5 C 27/12 2 Nu thi im ang xt l ngy 25/12 th mc hp l ca cc cng vic c tnh nh sau: Cng vic Mc hp l Th t u tin Cng vic Thi im giao hng A B C
35 25 =1,25 4 28 25 =0,6 4 27 25 =1 2

3 1 2

Nhn xt: - Cng vic A c mc hp l > 1 chng t cng vic ny s hon thnh sm hn k hn, do khng cn phi u tin. - Cng vic B c mc hp l < 1 chng t cng vic ny s hon thnh chm so vi k hn, do cn xp u tin 1 tp trung ch o. - Cng vic C c mc hp l = 1 chng t cng vic ny s hon thnh ng hn, nn xp u tin Cng dng ca ch tiu " mc hp l" khi lp lch trnh : + Quyt nh v tr ca cc cng vic. + Lp quan h u tin gia cc cng vic. + Lp quan h gia cc cng vic c lu li v cc cng vic c thc hin. + iu chnh th t u tin trn c s tin trin ca cc cng vic. + Theo di cht ch s tin trin v v tr ca cc cng vic. 3. Nguyn tc Johnson : a. Lp trnh n cng vic trn 2 my : Mc tiu ca vic lp trnh l tng thi gian thc hin cc cng vic l nh nht; nhng v thi gian thc hin cc cng vic trn mi my khng i, do cn c tng thi gian ngng lm vic trn cc my l nh nht. Nguyn tc Johnson bao gm cc bc sau: Bc 1: Lit k tt c cc cng vic v thi gian thc hin chng trn my.
- 36 -

 Bc 2 : Chn thi gian thc hin nh nht : - Nu thi gian nh nht ny nm trn my I th cng vic tng ng vi thi gian nh nht c b tr u tin. - Nu thi gian nh nht ny nm trn my II th cng vic tng ng vi thi gian nh nht c b tr sau cng. Bc 3 : loi b cng vic b tr xong v tip tc bc sang bc 2 cho nhng cng vic cn li V d : C 5 cng vic c sn xut trn 2 my: my khoan v my tin. Thi gian thc hin cc cng vic trn mi my cho trong bng sau: Cng vic A B C D E Thi gian thc hin (gi) My khoan 5 3 8 10 7 My tin 2 6 4 7 12

Nu sn xut theo trnh t B E D C A th s c tng thi gian hon thnh cc cng vic ny nh nht, tng thi gian ny s c xc nh bng cch v dng thi gian: 0 3 10 20 28 33 A=5 B=3 E=7 D=10 C=8 B=6 E=12 D=7 C=4 A=2 9 22 29 33 35 Vy tng thi gian hon thnh cng vic ny l 35 gi, v l tng thi gian nh nht. b. Lp trnh n cng vic trn 3 my : c th lp trnh n cng vic trn 3 my m bo tng thi gian hon thnh cc cng vic l nh nht th phi c 2 iu kin : iu kin 1: Thi gian nh nht trn my I phi ln hn hoc bng thi gian di nht trn my II. iu kin 2: Thi gian ngn nht trn my III phi ln hn hoc bng thi gian di nht trn my II. Khi c 2 iu kin ny, ta thc hin tip vic sau: i vi mi cng vic, ly thi gian ca my I cng vi thi gian ca my II cng vi thi gian ca my III a v trng hp lp trnh n cng vic trn 2 my xc nh tng thi gian nh nht, ta dng lch trnh lp v bng thi gian gc (gm 3 my) v dng thi gian. 4. Tng qut : Lp trnh cho n cng vic trn m my y l trng hp phc tp, phi p dng mt thut ton khc, tuy hi rm r nhng s cho kt qu chnh xc. C s ca thut ton ny l m bo tt c cc my u lm vic lin tc vi cc cng vic khc nhau. V d: Xt trng hp n=3, m=4 cng vic l A, B, C; 4 my l my I, my II, my III, my IV. Khi thay i m, n th thut ton vn khng thay i. Gi : a1, a2, a3, a4 l thi gian thc hin cng vic A trn my I, my II, my III, my IV. b1, b2, b3, b4 l thi gian thc hin cng vic B trn my I, my II, my III, my IV. c1, c2, c3, c4 l thi gian thc hin cng vic C trn my I, my II, my III, my IV.
- 37 -

x1, x1 ' , x1 '' l thi gian ch i khi chuyn cng vic A t my I sang my II, t my II sang my III, t my III sang my IV. x2, x2 ' , x2 '' l thi gian ch i khi chuyn cng vic B t my I sang my II, t my II sang my III, t my III sang my IV. x3, x3 ' , x3 '' l thi gian ch i khi chuyn cng vic C t my I sang my II, t my II sang my III, t my III sang my IV. Ta v c s vi trnh t sn xut l A, B, C. x1 a1 a2 x2 b1 c1 b2 x3 c2 x1 ' a3 x2 ' b3 x3 ' c3 x1 '' a4 x 2 '' b4 x3 ' ' c4

T s trn ta lp c cc phng trnh sau: x2+ b2= c1+ x3 x1+ a2= b1+ x2 '+ a = b + x ' x1 x2 ' + b3= c2+ x3 ' 3 2 2 '' + a = b + x '' x1 x2 '' + b4= c3+ x3 '' 4 3 2 Ta c 3 h phng trnh bc nht cha 3 n s, nhng ch c 2 phng trnh. gi cc h phng trnh ny, ta lu trng hp b tr tt nht ( c tng thi gian hon thnh nh nht) th gia x1, x2, x3 phi c mt gi tr bng 0; tng t gia x1 ' , x2 ' , x3 ' phi c t nht mt gi tr bng 0, v gia x1 '' , x2 '' , x3 '' c ng phi c t nht mt gi tr bng 0. Do ta gii h phng trnh bng cch cho mt x no bng 0, cn lu rng tt c cc x u phi x 0, do trong qu trnh gii nu xut hin x<0 th tt c cc x phi cng thm i s ca mt s m no . Nh vy ta c th tnh c tt c cc gi tr x 0 v xc nh c tng thi gian nh nht hon thnh cng vic theo th t A, B, C l: T = a1 + x1 + a2 + x1 ' + a3 + x1 '' + a4 + b4 + c4 Thay i trnh t sn xut, ta s tnh c mt T khc. C bao nhiu trnh t sn xut s tnh c by nhiu T, t s xc nh c Tmin ng vi trnh t sn xut ti u. S lng trnh t sn xut la n!, tc l T ca cc trnh t ti u u phi bng nhau v bng Tmin. II. PHNG PHP PHN CNG CNG VIC: 1. Bi ton cc tiu a. iu kin: - C n cng nhn th c n cng vic. - Mi cng nhn c th lm bt k mt cng vic no trong s n cng vic . - Thi gian (hoc chi ph) cc cng nhn thc hin cc cng vic l khc nhau. - Mi cng nhn ch lm mt cng vic v mi cng vic cng ch giao cho mt cng nhn.
- 38 -

b. Mc ch: Phn cng c tng thi gian hon thnh( hoc chi ph) cc cng vic l nh nht. Thut ton nh sau : Bc 1: Vit ma trn thi gian( hoc chi ph). Bc 2: Chn s nh nht trn mi hng , ly tt c cc s trn hng tr cho s nh nht . Bc 3: Chn s nh nht trn mi ct, ly tt c cc s trn ct tr cho s nh nht . Ba bc trn gi l bc chun b, cn ch rng khi thc hin bc sau chng ta ly ma trn ca bc trc thc hin. Bc 4: Chn li gii ca bi ton, ta thc hin cc bc sau: 1) Xt trn hng, c 2 trng hp : - Hng no khc 1 s 0 : yn, - Hng no c 1 s 0 : Ta khoanh trn s 0 v gch b c ct cha s 0 . Lu rng ta xt t hng th 1 n hng th n, sau quay li hng th 1xt li n khi no trn hng khng c na th ngng ( v nhng s b gch b coi nh khng c ). 2) Xt trn ct ( ch thc hin sau khi thc hin xong vic xt trn hng m cha c li gii ca bi ton ), c 2 trng hp: - Ct no khc 1 s 0 : yn, - Ct no c 1 s 0: Ta khoanh trn s 0 v gch b nguyn c hng cha s 0 . Cng xt t ct th 1 n ct th n xong quay li ct th 1 xt tip. Khi thc hin xong bc chn li gii, th c th c 2 trng hp c th xy ra: + Trng hp 1: S 0 b khoanh trn ng bng n th bi ton gii xong v kt qu phn cng tng ng vi cc v tr s 0 b khoanh trn . + Trng hp 2 : S 0 b khoanh trn < n th cha c li gii cho bi ton, s phi chuyn bi ton sang bc 5. Bc 5: iu chnh, ta thc hin cc vic sau : - Chn s nh nht trong cc s cha b gch b. - Vit li ma trn mi bc 4 theo cc nguyn tc sau : + Nhng s no b gch 1 gch ct qua s vit li nh c. + Nhng s no b gch 2 gch ct qua s cng thm s nh nht vo. + Nhng s no khng b gch s tr i s nh nht. Sau khi thc hin vic iu chnh s quay v bc 4 v nu cha c li gi s thc hin bc 5; c nh th bi ton s quay vng 2 bc: bc 4 v bc 5 cho n khi c li gii. 2. Bi ton cc i. Cc iu kin tng t bi ton cc tiu, nhng khc d kin. i vi bi ton cc tiu th mc ch phn cng l cc tiu ha chi ph (hoc thi gian) cn i vi bi ton cc i th mc ch phn cng l ti a ha nng sut (hoc li nhun); do bi ton cc tiu v cc i c th c cng cu hi l tm cch phn cng sao cho c hiu qu nht. gii bi ton cc i, ta cng s dng thut ton ging ht bi ton cc tiu ch c mt im khc duy nht l bc 1 khi vit ma trn nng sut ( hoc li nhun) s phi thm vo trc tt c cc s hng mt du -; lu rng tt c cc bi ton cc tiu v cc i u c li gii. 3. Bi ton khng ch thi gian. iu kin cng ging nh bi ton cc tiu, nhng mc ch phn cng th c khc. Vi bi ton cc tiu th mc ch phn cng l cc tiu ha chi ph (hoc thi gian), cn
- 39 -

i vi bi ton khng ch thi gian th mc ch phn cng l cc tiu ha thi gian v tt c cng vic u phi c hon thnh trc vi thi gian nh hn mt s c nh trc (gi l thi gian khng ch). gii vi bi ton khng ch thi gian, ta cng s dng phng php ging nh bi ton cc tiu ch c 1 im khc duy nht l bc 1, khi vit ma trn thi gian th nhng v tr no c thi gian khng ch ta s b i v thay vo l nhng du (x) chng t rng y l cc v tr khng c phn cng. Bi ton khng ch thi gian th c trng hp c li gii nhng cng c trng hp khng c li gii. III. CC PHNG PHP QUN L CNG VIC : 1. Phng php s Gantt : i vi cc chng trnh sn xut, dch v n gin, gm t cng vic nh i vi cc chng trnh ngn hn, c th dng phng php s Gantt qun l cng vic. Mc tiu cn t c l a cc ngun ti nguyn, ngun lc vo s dng ph hp vi cc qu trnh sn xut v t c thi gian yu cu. Phng php s Gantt biu din cc cng vic v thi gian thc hin chng theo phng php nm ngang vi 1 t l nh trc. Lch trnh c th lp theo kiu tin ti, t tri sang phi, cng vic no cn lm trc th xp trc, cng vic no cn lm sau th xp sau theo ng quy trnh cng ngh. Lch trnh cng c th lp theo kiu git li t tri sang phi, cng vic cui cng xp trc, li dn v cng vic u tin. V d: Mt cng trnh gm 4 cng vic : A1, A2, A3, A4; thi im bt u v thc hin cng vic nh sau : Cng vic A1 A2 A3 A4 Thi im bt u Bt u ngay Bt u ngay Trc khi A1 kt thc 1 thng Trc khi A3 kt thc 2 thng Thi gian thc hin (thng) 3 6 6 6

S Gantt biu din nh sau: Thi gian 1 Cng vic A1 A2 A3 A4 u im: - n gin, d v.
- 40 -

10

11

12

- Nhn thy r cc cng vic v thi gian thc hin chng. - Thy r tng thi gian hon thnh cng trnh. Nhc im : - Khng thy c mi quan h ph thuc gia cc cng vic. - Khng thy r cng vic no l trng tm cn tp trung ch o. - Khi c nhiu phng n lp s th kh nh gi c s no tt hn. - Khng c iu kin gii quyt bng s cc ti u ha v tin bc, thi gian cng nh cc ngun lc khc. 2. Phng php s Pert : qun l nhng cng trnh phc tp v khi cn gii quyt cc vn ti u ha trn lch trnh th dng s Pert. Quy tc lp s Pert : - S lp t tri sang phi, khng theo t l. - Mi tn biu din cc cng vic khng c ct nhau. - S hiu ca cc s kin khng c trng nhau. - Cc cng vic khng c trng tn. nu 2 cng vic c cng s kin u v s kin cui, th phi dng cng vic gi tch chng ra. Trnh t lp s : - Lit k cc cng vic, khng c b st cng vic no. - Xc nh trnh t thc hin cc cng vic theo ng quy trnh cng ngh. - Tnh thi gian thc hin cc cng vic bng cng thc: TA = tij =
a + 4m + b 6

Trong : A:Tn cng vic A. i : S kin khi u ca cng vic A. j : S kin cui cng ca cng vic A. a :Thi gian lc quan (Thi gian thc hin cng vic trong iu kin thun li). b : Thi gian bi quan (Thi gian thc hin cng vic trong iu kin kh khn). m : Thi gian thc hin (Thi gian thc hin cng vic trong iu kin bnh thng). - V s Pert. V d: Cng trnh xy dng cng bin gm 7 cng vic, cc s liu tnh ton nh sau :

- 41 -

Cng vic A1 A2 A3 A4 A5 A6 A7

Ni dung Lm cng Lm ng t Ch thit b cng t ng st Lm cng chnh Lm nh, xng, kho Lp t thit b cng

a 1 0,5 4 1 5 2 3

M 2 1 5 2 6 3 4

b 3 1,5 6 3 7 4 5

t 2 1 5 2 6 3 4

Trnh t Bt u ngay Bt u ngay Bt u ngay Sau A1,A2 Sau A2 Sau A2 Sau A3, A5

Ta c th v s Pert nh sau: 2 A4(2) A2(7) A1(2) 0 1 A3(5) A5(6) A7(4) 3 Vi s ny, ta thy c tt c 5 tin trnh (tin trnh l 1ng i bt u t s kin bt u ca cng trnh v kt thc s kin kt thc cng trnh). - Tin trnh 1 : A2-A4 c tng thi gian 3 thng. - Tin trnh 2 : A1-A5 c tng thi gian 5 thng. - Tin trnh 3 : A1-A5-A7 c tng thi gian 12 thng. - Tin trnh 4 : A1-A4 c tng thi gian 4 thng. - Tin trnh 5 : A3-A7 c tng thi gian 9 thng. Trong tin trnh c tng thi gian di nht c gi l ng gng. Cc cng vic thuc ng gng gi l cng vic gng, v tng thi gian trn ng gng c gi l thi gian gng. ngha ca ng gng : - Cho ta bit cc cng vic gng tc l cc cng vic trng tm cn tp trung ch o v nu cc cng vic b chm tr th ton b cng trnh s b chm tr. - Cho ta bit tng thi gian ngn nht cn thit hon thnh cng trnh, t ch ng trong bin php sn xut. - Cho ta thy rng rt ngn thi gian hon thnh cng trnh th phi rt ngn thi gian thc hin cc cng vic gng. Phng php rt ngn thi gian thc hin : Thng thng Ta Ts.
- 42 -

A6(3) 4

Vi Ta: Thi gian cho trc. Ts: Thi gian gng. - Nu Ta>Ts th khng c vn g, ta c th gi nguyn s a ra thc hin. - Nu Ta<Ts th phi rt ngn thi gian gng cho Ta=Ts. Vic rt ngn thi gian gng c th tin hnh theo nhiu phng php khc nhau. Nhng phng php ny u nhm gii quyt 1 bi ton ti u ha vi ni dung nh sau: rt ngn thi gian thc hin mt cng vic ta cn tp trung thm ngun lc cho cng vic , c ngha l ta phi chi thm mt s tin, vy vn y l phi tm phng n rt ngn thi gian thc hin cng trnh sao cho tng chi ph tng thm l nh nht. Sau y ta nghin cu phng php rt ngn thi gian thc hin cc cng vic gng. Trc ht trn c s my mc thit b, nhn lc, cc iu kin k thut khc, ta nh gi kh nng c th rt ngn thi gian thc hin cc cng vic (c bit l cc cng vic gng). Sau tnh chi ph trung bnh khi rt bt mt n v thi gian (1 thng) Gi s vi cng trnh cng bin, cc s liu tnh ton c nh sau:

Cng vic A1 A2 A3 A4 A5 A6 A7

Thi gian thc hin Bnh thng 2 1 5 2 6 3 4 Tng Rt cn 1 1 3 2 4,5 2 3 Kh nng rt c 1 0 2 0 1,5 1 1

Chi ph thc hin (10 6 ) Bnh Khi rt thng 100 130 80 30 70 100 500 560 180 220 80 100 1100

30 5 40 40 20

C thuc ng gng khng C Khng Khng Khng C Khng C

Qua bng trn ta nhn thy: - Nu gi nguyn tin thc hin bnh thng th phi mt 12 thng cng trnh mi hon thnh vi tng chi ph thc hin l 1100.10 6 ng. - Gi s, hp ng quy nh thi gian thc hin cng trnh ny l 10 thng, tc l phi rt Ts t 12 thng xung cn 10 thng nh hp ng. vy phi rt nh th no v chi ph tng ln bao nhiu?. - rt thi gian gng, ta xt cng vic gng (A1, A5, A7), ta thy : A1=30 kh nng rt A1 c 1 thng. A5=40 kh nng rt A5 c 1 thng. A7=20 kh nng rt A7 c 1 thng. - cho tng chi ph tng thm nh nht, th nhng cng vic no cnh nht s c rt trc v c nh th cho n cc cng vic cn li. Trong v d ny ta rt A7 xung 1 thng v rt A1 xung 1 thng th va ng thi gian theo hp ng v tng chi ph tng thm khi rt ngn c 2 thng ny l: (30+20).10 6 =50.10 6 ng. Vy tng chi ph ca cng trnh ny vi thi gian thc hin 10 thng l 1150.10 6 ng.
- 43 -

 S Pert ci tin: d nhn, d theo di, kim tra vic thc hin qua tng thi gian ta dng s Pert c t l v v theo phng ngang, gi l s Pert ci tin. Trong s Pert ci tin, cc cng vic c v theo phng nm ngang, thi gian thc hin cng vic c v theo ng t l, ngoi ra cc cng vic gng dc v lin nhau, thi gian d tr cc cng vic c v bng nt t. V d vi cc cng trnh cng bin trn, ta c s Pert ci tin nh sau: Thi gian thc hin (thng) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 A2(1) A1(2)
2

A4(2) A6(3) A5(6) A3(5)

3

A5(6)

Khi dng s Pert ci tin, ta c th pht hin ngay thi gian d tr ca tng cng vic ln hn li dng c im ny ta c th x dch hoc ko di thi gian ca cc cng vic khng gng gim cng thng mt s thi im nht nh, cng nh phn b ngun lc mt cch hp l t c hiu qu kinh t cao nht m khng nh hng n thi gian hon thnh cng trnh.

- 44 -

Chng 6

CC M HNH TN KHO THEO NHU CU C LP

I. NHNG KHI NIM V HNG TN KHO 1. Tn kho l g? Hng tn kho c xem l tt c cc ngun lc d tr nhm p ng nhng nhu cu hin ti hoc tng lai. Trong sn xut hng tn kho c th c gi di 3 hnh thc ch yu: Nguyn vt liu, sn phm d dang, v thnh phm. Ty theo cc loi hnh doanh nghip khc nhau m cc dng tn kho c ni dung hoch nh v h thng kim sot iu khin hng tn kho khc nhau. Nguyn vt liu ti nh my i qua mt hoc hai cng on bin i thnh sn phm d dang nhng mc khc nhau ca tn kho sn phm d dang. Khi hng tn kho c x l ti cng on cui cng, n tr thnh tn kho thnh phm. Thnh phm c th gi nh my, trung tm phn phi v cc i l bn l. Dng lun chuyn ca hng tn kho c th c m t s sau: Tn kho trong cung ng Tn kho trong sn xut Tn kho trong tiu th

Ngi tiu dng

Nguyn liu chnh trn ng i Bn thnh phm trn ng i Ph tng thay th trn ng i

D tr D tr D tr

Sn phm v cng vic d dang

Sn phm trong kho ca nh my

Tn kho ca ngi bn bun

Tn kho ca ngi bn l

S trn m t dng lun chuyn ca hng tn kho. Tuy nhin trong chng ny ch cp n hng tn kho trong sn xut m thi. 2. Chc nng qun tr hng tn kho. Gm cc chc nng sau: - Chc nng lin kt gia qu trnh sn xut v cung ng: khi cung - cu ca mt loi hng ha no khng u n gia cc thi k th vic duy tr thng xuyn mt lng hng tn kho nhm p ng cho thi k cao im l ht sc cn thit. Thc hin tt chc nng ny gip cho sn xut c tin hnh u n v lin tc, trnh s thiu ht gy lng ph trong sn xut. - Chc nng ngn nga tc ng ca lm pht: trong iu kin ca mt nn kinh t khng n nh: gi c thay i thng xuyn, lm pht cao th d tr nguyn vt liu hay hng ha l nhm duy tr sn xut v tit kim chi ph. Tuy nhin, cn tnh n chi ph v s ri ro c th gp phi trong qu trnh tn kho. - Chc nng khu tr theo sn lng: C rt nhiu nh cung ng sn sng chp nhn khu tr cho nhng n t hng c s lng ln. Vic mua hng vi s lng
- 45 -

ln c th gim c chi ph sn xut, tuy nhin nu mua hng qu nhiu s dn n tnh trng ng vn do d tr cao. V vy cn phi xc nh c lng hng ti u nn mua c th hng c li ch do khu tr gi v chi ph tn kho tng khng ng k. 3. Cc dng nhu cu: a. Nhu cu c lp: cho mt loi hng ha no l nhu cu b nh hng bi nhng iu kin ca th trng v n kh khn lin quan n nhng quyt nh sn xut cho bt k mt loi hng ha khc c d tr trong kho. Trong sn xut, ch c thnh phm mi c duy nht nhu cu c lp. Cc sn phm d dang c th c nhu cu c lp ch khi khch hng yu cu thay th ph tng chi tit m thi. b. Nhu cu ph thuc: cho mt loi hng ha no l nhu cu b nh hng bi cc quyt nh sn xut mt loi hng c th 4. S dng k thut phn tch A B C phn loi hng tn kho. Phn tch A B C l qu trnh phn chia hng ha thnh 3 loi ty theo gi tr ca chng. Theo s Tiu chun ca cc nhm hng tn kho theo k thut phn tch A B C sau:

80 60 40 20 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Theo k thut phn tch A B C: Loi hng ha nhm A chim 20% v s lng nhng chim khong 80% tng gi tr hng ha. Loi hng ha nhm B chim 30% v s lng nhng chim khong 15-25% tng gi tr hng ha. Loi hng ha nhm C chim 50% v s lng nhng chim khong 5% tng gi tr hng ha. Gi tr hng ha theo mi nhm c tnh bng tch s ca mc nhu cu cn bng nm ca hng ha vi n gi (hay chi ph ca mt n v). Vic phn chia hng ha thnh cc loi A B C mang tnh tng i. Tuy nhin loi hng ho A chim t trng ln v gi tr trong tng gi tr ca hng ho. Do cn phi kim sot mt cch cht ch mc tn kho ca nhm A bng cch nm vng, chnh xc cc bo co tn kho. i vi loi hng ha ca nhm C, vic kim sot c th ni lng hn, mc tn kho cao hn, d tr an ton nhiu hn v c l hng ln hn, v s thiu ht hng nhm C cng
- 46 -

c xem l quan trng cng nh i vi hng nhm A, nhng chi ph tn tr nhm C thp. 5. Cc chi ph v hng tn kho: - Chi ph tn tr: l nhng chi ph c lin quan n vic tn tr hay hot ng thc hin tn kho. Bao gm tin li phi tr ngn hng, chi ph kho tang v qun l , chi ph v thu, bo him v chi ph hao ht. Thng chi ph tn tr cho mt n v hng trong mt nm chim 40% gi tr ca mt n v hng . - Chi ph t hng: bao gm chi ph chun b cho vic t mua hng vi ngi cung ng hay t sn xut hng cho cc nh my sn xut. - Chi ph mua hng = s lng hng ha ca n t hng gi mua mt n v hng ha. Thng thng chi ph mua hng khng nh hng n vic la chn tn kho tr m hnh khu tr theo sn lng. II. CC M HNH TN KHO THEO NHU CU C LP. 1. M hnh s lng t hng kinh t nht (m hnh EOQ) (Economy Order Quantity Model): cho php la chn c l hng hp l nht, tc l gim n mc ti thiu chi ph t hng v chi ph tn tr hng nm. M hnh EOQ da vo mt s gi nh c bn sau: 1) Nhu cu cho mt loi hng c bit trc v khng i. 2) Hng c sn xut hoc c mua theo l, hoc s lng hng cho mt n hng ch c vn chuyn trong mt chuyn hng ch khng phi vn chuyn lm nhiu chuyn, khng c s gii hn v c ca l hng. 3) Thi gian vn chuyn khng thay i v s lng nhn c chnh xc so vi n t hng. 4) Ch c hai loi chi ph ph hp l chi ph tn tr v chi ph t hng. 5) Khng c vic khu tr theo sn lng. 6) Khng c thiu ht trong kho. Vi nhng gi nh trn, biu biu din mc tn kho theo chu k c dng sau: Q Q*: sn lng ca n hng Q* (lng hng tn kho ti a) Q: tn kho ti thiu Q Q = Q*/2 tn kho theo chu k

T: khong thi gian gia cc n hng (tc l thi gian k t 0 T 2T 3T Thi gian khi t hng n khi nhn c hng). Xc nh tng chi ph tn kho theo m hnh EOQ: Theo cc gi nh ca m hnh EOQ, c hai loi chi ph cn bin i cn xc nh l chi ph tn tr v chi ph t hng, cn chi ph mua hng th khng i. Ta c: Tng chi ph hng tn kho (C) = Chi ph tn tr hng nm (Ctt) + Chi ph t hng (Cdh) Hay:
C= Q D ( H ) + (S 2 Q

- 47 -

Vi:

Ctt = C dh

Q (H ) 2 D = (S ) Q

Trong : C: tng chi ph v hng tn kho cho mt nm. D: nhu cu hng nm tnh bng n v hng cho mt nm. H: chi ph tn tr tnh cho mt n v hng trong mt nm, thng tnh theo % ca gi tr mt n hng. Q/2: lng tn kho trung bnh trong mt nm. D/Q: s ln t hng trong mt nm. S: chi ph t hng cho mt n v hng hay chi ph thit lp cho mt n hng. Q: sn lng hng cho mt n hng. th biu din chi ph v hng tn kho: Chi ph Vy c l hng kinh t hay EOQ (Q*) l ti im thp nht nm trn ng tng chi ph. C Q* l sn lng hng ti u cho mt n v hng m ti y tng chi ph v hng tn kho l thp nht. Ctt Khi : Ctt = Cdh Ta c: Cdh Q* sn lng
EOQ = Q* = 2 DS H

Cng thc ny c c bng cch ly o hm bt nht ca hm tng chi ph tng ng theo bin s Q v cho n bng 0. Sau gii phng trnh xc nh Q*. Cch khc, theo th, EOQ (Q*) l sn lng sao cho chi ph tn tr bng chi ph t hng nm, ta c:
D Q* S = H Q* 2

Gii phng trnh trn c Q* (Tnh theo nm). 2. M hnh khu tr theo sn lng (Quantity Discounts Model): Khu tr theo s lng l gi khuyn khch mua s lng ln. Hay khi mua hng vi s lng ln th c gim gi. y chnh l mt trong nhng p lc cho hng tn kho cao hn. Theo m hnh ny, nh qun tr phi tnh ton xem nn mua bao nhiu c gim gi v nn mua bao nhiu chi ph tn kho l thp nht. V d: Nh cung ng c chnh sch chit khu v mt loi hng nh sau: S lng t hng (Q) 0-99 100-199 >200 Gi c mt n v hng (Pi) 40.000 35.000 30.000
- 48 -

T bn chit khu trn, ta thy gi c hng ha by gi khng cn c nh nh trong m hnh EOQ na. Nh qun tr phi tnh ton s lng c mua sao cho va c hng gi khu tr m chi ph tn kho l t nht. Tng chi ph tn kho by gi phi bao gm c chi ph mua hng na. i vi mt mc gi tr Pj cho mt n v hng th tng chi ph ca hng tn kho l:
C= Q D (i.Pj ) + ( S ) + Pj .D 2 Q

Trong : i: chi ph tn tr c tnh theo % gi c ca mt n v hng. Pj : gi mt n v hng, iPj l chi ph tn tr cho mt n v hng / nm (H) Q/2 (iPj) l chi ph tn tr (Ctt). D/Q S l chi ph t hng (Cdh). Pj D l chi ph mua hng (Cmh). Phng trnh tng chi ph theo m hnh khu tr theo sn lng c dng: Tng chi ph C vi P3 = 40.000 C vi P3 = 35.000 C vi P3 = 30.000

100

200

300

Nh vy, mi ng chi ph tng ng vi mt mc gi. Mi ng chi ph khng ph hp vi tt c s lng hng c mua. ng chi ph tng cng l tng hp tt c cc ng chi ph ring r tng ng vi khi lng hng mua v gi c phi tr. ng chi ph tng cng l ng git cp (theo ng t m). V theo th trn th cc im cc tiu trn cc ng c tm ra bng cng thc EOQ ti mi mc gi lun khng t c. V d im cc tiu i vi ng tng chi ph ti mc gi 30.000 l khong 175 n v. Tuy nhin trong bng chit khu theo sn lng th nh cung ng s khng bn cho ngi mua hng vi s lng ti 30.000. Ngi mua hng phi mua hng vi s lng trn 200 n v th mi c khu tr. Vy ngi mua hng phi ch la chn c l hng tt nht. C 3 bc tm kim c l hng tt nht: Bc 1: Bt u bng mc gi thp nht, tnh EOQ cho mi mc gi. Mi mt EOQ tip theo sau bao gi cng nh hn EOQ trc v iPj c gi tr ln hn. Tip tc cho n khi tm c EOQ kh thi u tin nm trong mt loi tng ng vi gi c ca chng. Bc 2: Nu EOQ cho mc gi thp nht l kh thi th y l l hng tt nht. Nu khng tha mn th chuyn sang bc 3.
- 49 -

Bc 3: Tnh tng chi ph ca hng tn kho cho mi mc gi. S dng s lng EOQ khi kh thi. Nu khng th s dng sn lng theo khu tr cho gi . Sn lng no vi tng chi ph thp nht l c l hng tt nht. 3. M hnh cung cp theo nhu cu sn lng (M hnh POQ) (Production Oder Quantifies) Theo m hnh ny, s lng hng ca mt n hng c vn chuyn lm nhiu chuyn khc nhau thay v c vn chuyn trong mt chuyn hng nh trong m hnh EOQ (Cc gi nh cn li ging nh m hnh EOQ). M hnh POQ cng c p dng khi nhng sn phm va c sn xut va c bn ra mt cch ng thi. Trong nhng trng hp nh th ta phi quan tm n mc sn xut hng ngy ca nh sn xut v cung ng. Phng php xc nh c l hng tt nht (sn lng ti u Q*) ging phng php EOQ. M hnh POQ c dng sau: xc nh c c l hng tt nht, trc tin phi xc Q nh Qmax. T th ta c: Qmax = P.t d.t Vi: Qmax- mc tn kho ti a. P- lng hng cung ng mi ngy. Q* P.t- tng lng hng cung ng trong thi gian t. d- nhu cu s dng hng ngy. d.t- tng lng hng s dng trong thi gian t. t T Mc khc, sn lng ca mt n hng:
Q P Q Q Q Thay vo Qmax ta c: Q max = P d = Q d P P P Q = Pt t =

d Q max = Q1 p

Trong m hnh EOQ, iu kin tng chi ph hng tn kho nh nht l chi ph t hng phi bng chi ph tn tr. iu ny cng ng vi m hnh POQ, nhng c khc l lng tn tr trung bnh s l:
Q max + 0 Q max = 2 2

d D * 1 D Q max D P H S= H S= Q 2 Q* 2

Vy:
Q* = 2 S .D d H 1 P
- 50 -

4. M hnh tn kho c sn lng hng li ni cung ng: M hnh ny ni lng gi nh th ca m hnh EOQ, tc l n gi nh c tnh trng d tr cho thiu ht v lng hng li ni cung ng c chp nhn. V vy m hnh ny cn c tn gi l m hnh tn kho thiu ht c nh trc. Cc gi thit khc ca m hnh ny ging nh m hnh EOQ. M hnh ny c dng: Q Theo m hnh ny th tng chi ph v hng tn kho bao gm 3 loi chi ph: chi ph t hng (Cdh), chi ph tn tr (Ctt), chi ph cho sn lng hng li ni cung ng (CQ-b). cho s lng t hng ti u th: Ctt = C dh = C Q b p dng my tnh tm ra Q* v b* nh sau: Q b Q- b
b* = 2 S .D B H B+H
Q* = 2 S .D H + B H H

T ta c:

B Q * b* = Q * 1 H + B

Vi: B- chi ph cho mt n v hng li ni cung ng hng nm. Q- sn lng ca mt n v hng. D- nhu cu hng nm. S- chi ph thit lp n t hng. b- sn lng cn li sau khi sn lng li ni cung ng c thc hin. Ch : M hnh ny ch nn p dng i vi loi vt t t tin v vt t khan him. 5. M hnh xc sut vi thi gian cung ng khng i: M hnh ny ni lng gi nh th 1 ca m hnh EOQ. Vi m hnh ny, nhu cu v hng tn kho khng c bit trc (khng chc chn) v thay i, nhng c th nhn dng thng qua phn phi xc sut. Trng hp ny nh qun tr nn tnh ton c lng hng d tr trong kho sao cho m bo khng thiu ht hng m chi ph tn kho l thp nht. Lng d tr ny gi l d tr an ton hay d tr bo him. Lng d tr an ton ph thuc chi ph tn kho v chi ph thit hi do thiu hng. Trong trng hp khng c d tr an ton th im t hng li l: QL = L d . Nu tng thm lng d tr an ton th im t hng li s l: ROP = L d + B , vi B l d tr an ton. Hay:
B = ROP DL

- 51 -

Chng 7.

QUN TR LAO NG V TIN LNG TRONG DOANH NGHIP

PHN A. QUN TR LAO NG TRONG DOANH NGHIP I. KHI NIM V QUN TR LAO NG TRONG DOANH NGHIP 1. Khi nim Qun tr lao ng l qu trnh tuyn dng, duy tr v to mi iu kin lm vic thun li khuyn khch ngi lao ng lm vic trong mt t chc nhm t c mc ch c ra. Tuy vy, cng vi s pht trin ca qu trnh qun tr lao ng, nhiu nh kinh t xem xt, nh ngha qun tr lao ng theo nhng gc khc nhau, c th : - Xt theo quan im ca ngi t chc : qun tr lao ng l tt c cc bin php, th tc p dng cho ngi lao ng nhm gii quyt mi trng hp xy ra lin quan n cng vic ca h. - Xt theo quan im li ch : qun tr lao ng l mt ngh thut tuyn dng v b tr lao ng nhm t c nng sut lao ng v cht lng cng vic cao nht. - Xt theo quan im h thng : qun tr lao ng l mt tng th ca mt h thng gia ngi, cng vic v mt t chc nhm gii quyt tt nht cc iu kin lm vic t c mc tiu ra ca mt t chc. Mi nh ngha nu trn xem xt qun tr lao ng theo nhng kha cnh khc nhau, tuy nhin trong iu kin nn kinh t chuyn i nh Vit Nam, ni trnh k thut v qun l cn mc thp v nn kinh t cha n nh th qun tr lao ng l mt h thng nhng quan im, chnh sch v thc tin nhm gn con ngi vi mt cng vic c th trong mt t chc nhm t hiu qu cao nht. 2. Vai tr ca qun tr lao ng trong doanh nghip. Ngun lao ng ca mt t chc doanh nghip c hnh thnh trn c s ca cc c nhn c c im, v tr, vai tr khc nhau v c lin kt vi nhau theo nhng mc tiu nht nh. Ngun lao ng khc vi cc ngun lc khc bi n sang to ra cc ngun lc khc, n l ngun lc u tin v l ngun lc qu bu nht, quyt nh nht. Qun tr lao ng gi mt vai tr quan trng trong hot ng ca mt doanh nghip v : - Qun tr lao ng gip doanh nghip ra cc chnh sch v nhn vin, t xy dng tiu chun, chun mc p dng thng nht cho ton doanh nghip. - Qun tr lao ng c vai tr c vn v lao ng cho cc b phn trong mt t chc. - Qun tr lao ng gip thc hin cc dch v v lao ng nh qun l h s, tuyn dng lao ng, o to v pht trin lao ng II.QU TRNH CN BNG CUNG - CU V LAO NG TRONG DOANH NGHIP Trong nn kinh t th trng, th trng lao ng c hnh thnh thng qua quan h gia cc doanh nghip vi vai tr ngi c nhu cu v lao ng v ngi lao ng l ngi ch s hu ca sc lao ng vi cc k nng sn c ca h (thng qua vic o to) vi t cch l ngi cung ng sc lao ng. V vy mun qun tr lao ng t hiu qu th tt yu phi tin hnh trn c s xc nh mi quan h gia cung v cu v lao ng. 1. Xc nh nhu cu v lao ng Vic xc nh nhu cu v lao ng nhm m bo cho doanh nghip c c ng ngi, ng vic, vo ng thi im cn thit v i ph linh hot vi s thay i ca th
- 52 -

trng. Xc nh nhu cu lao ng khng chnh xc s dn n mt l tha lao ng s lm tng chi ph; hai l thiu lao ng hay cht lng lao ng khng p ng nhu cu s nh hng n cht lng thc hin cng vic v b l c hi kinh doanh. V vy khi xc nh nhu cu lao ng nh qun tr phi da vo cc yu t ch yu sau : - Khi lng cng vic hay khi lng sn phm cn hon thnh trong k. - Phn tch cng vic lm c s xc nh lng lao ng hao ph cn thit hon thnh khi lng cng vic trong k. - C cu t chc, qun l , s thay i v cc hnh thc t chc lao ng nh : p dng t chc lao ng khoa hc, nhm t qun v bn t qun, nhm cht lng - Kh nng nng cao cht lng v nng sut ca nhn vin. - T l ngh vic trong nhn vin. - Kh nng ti chnh ca doanh nghip c th thu ht lao ng lnh ngh trn th trng lao ng. Ty theo c im t chc k thut ca sn xut, trnh qun l ca doanh nghip m la chn phng php xc nh nhu cu thch hp. a. Xc nh s lng cng nhn sn xut xc nh s lng cng nhn sn xut trong nm c th dng hai phng php: theo nh mc lao ng hao ph sn xut n v sn phm hoc nh mc ng my. Theo nh mc hao ph lao ng trn mt n v sn phm c th da vo nh mc thi gian lao ng hao ph trn mt n v sn phm hay nh mc sn lng. - Cn c vo nh mc hao ph lao ng trn mt n v sn phm, s lng cng nhn sn xut c xc nh theo cng thc: CN =

QiDti
i =1

Tbq

(1)

Trong : CN: s lng cng nhn cn c trong nm. Qi: s lng sn phm i (khi lng cng vic i) trong nm. Dti: nh mc thi gian lao ng hao ph sn xut mt n v sn phm hay hon thnh khi lng cng vic i trong nm (gi) . Tbq: thi gian lm vic thc t bnh qun ca mt cng nhn sn xut trong nm Cn c vo nh mc sn xut trn mt n v thi gian, s lng cng nhn xc nh theo cng thc : CN =

DsiTbq
i =1

Qi

(2)

Trong : Dsi: nh mc sn lng sn phm i trn mt n v thi gian. Ch : Trong hai cng thc trn, cc i lng Dti, Dsi, Tbq phi thng nht vi nhau v phm vi thi gian tnh ton. Trong cng thc (1) thng c p dng cho nhng doanh nghip sn xut nhiu loi sn phm khc nhau, cng thc (2) thng p dng cho nhng doanh nghip sn xut t loi sn phm v trang thit b cng loi. * Cn c vo nh mc ng my (hoc nh mc phc v ni lm vic) : CN =

Dmi.ht
i =1

Mi.Ca

Trong : Mi: s my loi i huy ng lm vic trong nm (ci). Dmi: nh mc ng my loi i (s lng my loi i mt cng nhn c th ng c). Ca: s ca lm vic trong mt ngy m.
- 53 -

ht: h s s dng thi gian lm vic theo ch (t l gia thi gian lm vic thc t so vi thi gian lm vic theo ch ). b. Xc nh nhn vin qun l C s tnh ton s lng cn b, nhn vin qun l l tiu chun nh bin (hoc tiu chun chc danh ca tng b phn, phng, ban phn xng). Tiu chun nh bin l s nhn vin cn thit quy nh cho tng b phn, n v trong doanh nghip. Tiu chun chc danh l trong tiu chun nh bin c quy nh c th tng loi cn b, nhn vin nh: trng phng, ph phng, k ton tng hp S lng cn b nhn vin cn c bnh qun trong nm theo tiu chun nh bin (hoc tiu chun chc danh) tnh theo cng thc : NV =

DVi.Dni 12
i =1

Trong : NV: s lng cn b, nhn vin cn c trong nm. Dvi: s n v cng tc i. Dni: tiu chun nh bin (hoc tiu chun chc danh) ca mt n v cng tc. h: s thng t khi bt u hot ng vi s ngi theo tiu chun trn n ht nm ca n v cng tc i. Ngoi cc phng php trn, doanh nghip c th s dng phng php tnh tng qut s lng cng nhn vin (hay cng nhn sn xut) ngnh cng nghip hay mt s ngnh khc bng cch ly tng sn lng sn xut ra trong nm chia nng sut lao ng mt cng nhn (hay mt cng nhn sn xut) trong nm. 2. Khai thc cc ngun kh nng lao ng. a. Phn tch hin trng ngun lao ng trong doanh nghip Vic phn tch ngun lao ng ni ti ca doanh nghip s gip nh qun tr kinh doanh pht hin c im mnh, im yu ca mnh, trn c s ra cc gii php hu hiu cho qu trnh qun tr lao ng. Cc bc thc hin qu trnh phn tch ngun lao ng ni ti bao gm: Bc 1: Thu nhp thng tin: bao gm cc thng tin sau: - Phn tch c cu b my t chc qun l trong doanh nghip, loi hnh t chc, phn cng chc nng, quyn hn gia cc b phn c cu trong doanh nghip, gia cc b phn c cu trong doanh nghip, mi quan h gia cc b phn nhm pht hin ra nhng bt hp l ca c cu lao ng trong mt t chc. - Phn tch kh nng lm vic ca nhn vin cn c vo h s nhn vin. Loi thng tin ny s gip nh qun tr bit r c cu lao ng v tui, gii tnh, trnh hc vn, ngh nghip, k nng, s thch v ngh nghip, s thch mun o to pht trin ca ngi lao ng. - Dng bng cu hi, phng vn nh gi nhn vin v vn c lin quan nh s tha mn i vi cng vic, mi trng vn ha ca t chc Bc 2: nh gi hiu qu hot ng ca nhn vin thng qua cc ch tiu: nng sut lao ng, chi ph lao ng, mc s dng qu thi gian, hiu qu cng sut my mc thit b Bc 3: Tng hp cc ngun thng tin thu nhp c xc nh im mnh, im yu v ngun lao ng ca doanh nghip. Bc 4: ra cc gii php. C s ca gii php l so snh nhu cu vi kh nng thc t ca doanh nghip.
- 54 -

- Trng hp nhu cu nh hn kh nng ca doanh nghip nh qun tr p dng cc bin php sau: + Hn ch vic tuyn dng. + Gim bt gi lao ng. + Gin th cho ngh tm thi. + Cho ngh hu sm, sa thi bt lao ng theo quy nh ca lut php - Trng hp kh nng ph hp vi nhu cu nh qun tr cn p dng cc bin php hon thin nh sau: Bc 2: Phn tch v xc nh cc yu t nh hng n vn ang gii quyt. Trn c s thu nhp cc thng tin cn thit, c nhm cng tham gia vo tho lun phn tch v xc nh r cc yu t ca vn , ng thi phn nh r vai tr tc ng qua li gia cc c nhn trong nhm, gia ngi qun l vi nhn vin, gia nhng ngi c trnh , c chuyn mn khc nhau. Bc 3: La chn gii php v thc hin Trn c s cc yu t ca vn c xc nh, c nhm bn bc tho lun la chn gii php tt nht v thc hin gii php . * Cc hnh thc hip tc lao ng a. T chc sn xut: l mt tp th lm vic kt hp nhng cng nhn c cng mt hoc nhiu ngh cng nhau thc hin mt cng vic nht nh. Cn c vo ngh: - T sn xut theo ngh: gm nhng cng nhn lm mt ngh ging nhau. Hnh thc ny to iu kin nng cao trnh chuyn mn ha ng dng k thut tin tin, thi ua, gip ln nhau trong sn xut. - T sn xut tng hp: gm nhng cng nhn c nhiu ngh khc nhau. T sn xut tng hp c th t chc di 2 dng: + T sn xut gm nhng cng nhn chnh v cng nhn ph c lin quan cht ch vi nhau trong cng vic sn xut v phc v sn xut. + T sn xut gm nhng cng nhn c ngh khc nhau cng thc hin mt giai on cng ngh hoc ton b qu trnh sn xut. Cn c vo thi gian sn xut trong ngy - T sn xut theo ca: gm nhng cng nhn trong mt ca lm vic. u: sinh hot t thun li, theo di v thng k nng sut lao ng tng ngi nhanh Nhc: ch bn giao ca phc tp, i vi sn phm c chu k sn xut di xc nh kt qu cng vic kh khn. - T sn xut thng ca: gm nhng cng nhn cc ca khc nhau cng lm vic nhng ch nht nh hoc cng s dng chung my mc thit b. u: m bo my mc hot ng lin tc, gim thi gian chun b v kt thc ca. Nhc: sinh hot t kh khn, qun l phc tp nn p dng i vi nhng sn phm c chu k sn xut di. b. T chc ca lm vic: l hnh thc hip tc lao ng v mt thi gian, vic t chc s ca ph thuc vo cc yu t sau: - c im k thut sn xut ca doanh nghip. - di ca lm vic (8 gi): 2 hoc 3 ca - Hiu qu kinh t ca t chc ca lm vic: ch c im tm sinh l ngi lao ng. Do t s dng ca m (trnh ca 3)
- 55 -

* Cc hnh thc o ca a. o ca thun: Mt cng nhn no nu tun th nht lm ca 1 th tun th hai lm ca 2, tun th ba ca 3, tun th t ca 1 Tun Ca 1 2 3 1 A B C 2 C A B 3 B C A 4 A B C

b. o ca nghch: Mt cng nhn no tun th nht lm ca 3 th tun th hai v tun th ba lm ca 1. PHN B. QUN TR TIN LNG TRONG DOANH NGHIP I. KHI QUT V H THNG TIN LNG TRONG DOANH NGHIP 1. Khi nim v h thng tin lng trong doanh nghip. Tin lng trong thc t c nhiu cch gi khc nhau nh th lao ng, thu nhp lao ng, tr cng lao ng Vit Nam theo quan im ca ci cch h thng tin lng nm 1993, tin lng l gi c sc lao ng c hnh thnh qua tha thun gia ngi s dng lao ng v ngi lao ng ph hp vi quan h cung cu, sc lao ng trong nn kinh t th trng.
C CU H THNG TR CNG LAO NG

TH LAO VT CHT

TH LAO PHI VT CHT

Trc tip - Tin lng + Thi gian + Sn phm + Cng nhn - Tin thng

Gin tip - Bo him - Tr cp - Phc li -Vng mt c tr lng

Cng vic - S hng th trong cng vic - C hi thng tin - Trch nhim

Mi trng l/v - S chia s cng vic - iu kin l/v - ng nghip - Chnh sch hp l

2. Mc tiu ca h thng tin lng trong doanh nghip. - Thu ht nhn vin: Mc lng doanh nghip ngh thng l yu t c bn nht ng vin quyt nh c nn chp nhn lm vic cho doanh nghip hay khng. Cc doanh nghip tr lng cao thng c kh nng thu ht c ng vin gii trn th trng lao ng. - H thng tin lng cng bng v hp l: s to ra khng kh ci m gia nhng ngi lao ng, hnh thnh khi on kt thng nht phn u v s pht trin ca doanh nghip. Ngc li, h thng tin lng thiu cng bng v hp l s dn n mu thun ni
- 56 -

b gia nhng ngi lm cng vic nh nhau, gia qun tr gia v nhn vin gy ra s lng ph rt ln trong doanh nghip. - Thc y sn xut pht trin trn c s ng dng cc tin b k thut: t c mc tiu ny h thng tin lng trong doanh nghip phi c xy dng trn c s kch thch ng vin nhn vin c ng gp trong lnh vc khoa hc k thut, ng thi phi m bo mt khong cch thch hp v mc lng gia cc loi lao ng c trnh khc nhau ngi lao ng khng ngng nng cao trnh trong qu trnh lm vic. - H thng tin lng phi m bo p ng cc yu cu ca php lut: Nhng vn c bn ca lut php lin quan n tr cng lao ng trong doanh nghip thng ch trng cc vn sau: Quy nh v mc lng ti thiu. Quy nh v thi gian lm vic v iu kin lao ng. Quy nh v lao ng tr em. Quy nh v cc khon tin ph cp. Cc quy nh v phc li x hi nh: bo him x hi, kinh t, m au, hu tr - H thng tin lng phi th hin tnh cnh tranh, c ngha h thng tin lng cn phi m bo tng vi th trng tin lng trong khu vc. Doanh nghip c th tr lng tng ng vi mc lng ca cc doanh nghip trong khu vc nu doanh nghip mun gi vng i ng lao ng ca mnh. Doanh nghip cng c th tr lng cao hn mc lng ca cc doanh nghip khc trong khu vc nu doanh nghip c li nhun cao v mun thu ht lao ng gii t cc cng ty v x nghip khc n. Doanh nghip cng c th tr lng thp hn mc lng ca cc doanh nghip khc trong khu vc nu doanh nghip c mt trong cc iu kin sau: C iu kin lm vic tt hn, n nh hn. C ch phc li cao, cc cng trnh phc li cng cng tt hn. C ch nh ca, t ai cp cho nhn vin. C ch o to thng tin hp l. II. C S L THUYT V H THNG TIN LNG TRONG DOANH NGHIP Mun h thng tin lng trong doanh nghip t c cc mc tiu trn, khi xy dng h thng tin lng doanh nghip phi da vo vic phn tch cc yu t nh hng n mc lng, ng thi phi cn c vo mc phc tp ca cc cng vic xc nh ng n mi quan h t l gia lao ng phc tp v lao ng gin n. Sau tin hnh xy dng h thng ngch lng, bc lng v n nh mc lng trong cc n v, cc ngnh kinh t khc nhau. 1. Cn c vo mc phc tp ca cng vic. nh gi mc phc tp ca cng vic, qun tr gia phi tin hnh phn tch cng vic xc nh iu kin tin hnh cc nhim v, trch nhim, quyn hn khi thc hin cng vic v cc phm cht, k nng nhn vin cn thit phi c thc hin tt cng vic.
NI DUNG CA PHN TCH CNG VIC

BN M T CNG VIC

BN TIU CHUN CNG VIC

- Cc nhim v ch yu phi hon thnh

- 57 -

- Trnh vn ha chuyn mn

- T l thi gian cho mi nhim v - Kinh nghim cng tc - Cc tiu chun hon thnh cng tc - Tui i - Cc iu kin lm vic v cc ri ro c - Sc khe th xy ra - c im cc nhn vin lin quan - S ngi lm vic v quyn hnh ca n cng vic ngi lm vic - My mc thit b thc hin cng vic * ngha ca phn tch cng vic: - Cung cp cc thng tin v nhng c im, yu cu ca cng vic nh thc hin cng vic nh th no, cc loi my mc thit b no cn thc hin cng vic. mi quan h vi cp trn v ng nghip khi thc hin cng vic - L c s s dng hp l v tit kim sc lao ng, ch o vic nng cao trnh ngi lao ng, l cn c tr lng chnh xc v kp thi, b tr bi dng v o to c k hoch lc lng lao ng trong doanh nghip ng thi l nhn t quan trng tng nng sut lao ng v nng cao cht lng sn phm. - L cng c hu hiu gip cc doanh nghip mi thnh lp hoc cc doanh nghip mun thay i c cu t chc, tinh gin bin ch. Thuyn chuyn nhn vin nhm p ng nhu cu ca sn xut. Thng chc cn c vo thm nin, thnh tch v kh nng lm vic ca nhn vin. Ging chc i vi nhng nhn vin thiu kh nng, khng chu hc hi thm, lm bing Tuy nhin y l vn t nh, phc tp v kh khn do i hi nh qun tr phi ht sc thn trng khi thc hin quyt nh. Trng hp nhu cu ln hn kh nng: sau khi sp xp li m vn khng cn i c ngun nhn lc, doanh nghip phi tin hnh tuyn m v tuyn chn qua vic khai thc ngun nhn lc t bn ngoi. 2. Phn tch cc kh nng thu ht lao ng t bn ngoi - Cc yu t nh hng n thu ht lao ng t bn ngoi. Cc yu t bn ngoi: Khung cnh kinh t: Chu k kinh t nh hng ln n ngun lao ng. Trong giai on kinh t suy thoi hoc kinh t bt n c chiu hng i xung doanh nghip vn phi duy tr lc lng lao ng c tay ngh v mt mt phi gim chi ph lao ng. Ngc li khi kinh t pht trin v c chiu hng n nh thng thng nhu cu lao ng tng ln do s nh hng n th trng lao ng ni chung. Lut php: Thng thng lut lao ng nh hng trc tip n qu trnh tuyn dng lao ng v mun s dng lao ng cc doanh nghip bt buc phi tr lng cho ngi lao ng ln hn mc lng ti thiu nh nc quy nh m bo iu kin lm vic v cc vn khc c lin quan n quyn li ca ngi lao ng. Vn ha x hi: N np vn ha x hi nh hng ln n hot ng ca con ngi. S thay i v thi lm vic v ngh ngi, s thay i v li sng trong x hi, s thay i v cch nhn nhn i vi lao ng ntt c cc yu t u nh hng n th trng lao ng. i th cnh tranh: tn ti v pht trin nht thit doanh nghip phai da vo ngun lao ng ca mnh do thu ht lao ng cc doanh nghip thng c cc chnh sch ng vin thng thng hp l, chnh sch lng bng khuyn khch v
- 58 -

gi nhn vin lm vic vi mnh do duy tr v pht trin nhn vin nh qun tr phi bit ra cc chnh sch thu ht lao ng mt cch c hiu qu. Chnh quyn v on th: Chnh quyn v cc c quan on th tc ng n doanh nghip nhm m bo quyn li ca ngi lao ng. Do nh hng ca cc t chc ny i vi cc doanh nghip thng lin quan n ch , chnh sch, tuyn dng, sa thi lao ng. Cc yu t ni ti ca doanh nghip: Chnh sch cn b ca doanh nghip: nhng doanh nghip theo ui chnh sch bt ni b s t lm hn ch s lng ng vin t bn ngoi, c bit l chc v quan trng v thng kh c nhng ng vin tt nht cho cng vic. Uy tn ca doanh nghip: ni ln sc hp dn ca doanh nghip mc d cng vic cha c thch th lm nhng tn gi, quy m t chc, tuyn dng ca doanh nghip lm tng thm kh nng thu ht c ng vin gii. Sc hp dn ca cng vic: Nhng cng vic c nhiu c hi thng tin, v tr x hi tt khng i hi kht khe i vi ng vin s d thu ht c ng vin hn. Kh nng ti chnh ca doanh nghip: tin lng lun lun l mt ng lc rt quan trng thc y mc ng gp ca ngi lao ng trong doanh nghip. Tr lng cao s c kh nng thu ht c nhiu ngi lao ng gii v kch thch nhn vin l tch cc, sng to. ngc li nu doanh nghip gp kh khn v ti chnh khng c kh nng tr lng cao s gp kh khn trong vic thu ht lao ng gii trn thng trng. - Cc hnh thc thu ht lao ng t bn ngoi: Thu ht lao ng bn ngoi thng qua qung co: gm cc hnh thc sau: Nht bo. Tp ch chuyn ngnh. i truyn hnh pht thanh. Gi th trc tip. Thu ht lao ng thng qua cc c quan gii thiu vic lm Cc c quan gii thiu vic lm ca nh nc hay cc c quan gii thiu vic lm khng v mc ch li nhun nh: phng lao ng v thng binh x hi, cc t chc nghip on, cc t chc t thin Cc t chc t nhn Tuyn trc tip t cc trng lp o to chuyn mn III. B TR V S DNG LAO NG B tr v s dng lao ng l s sn xut, b tr v phn cng lao ng nhm gi quyt 3 mi quan h c bn sau: - Ngi lao ng v i tng lao ng. - Ngi lao ng v my mc thit b - Ngi lao ng vi ngi lao ng trong qu trnh lao ng. Ni dung: - Phn cng lao ng. - Hip tc lao ng. - T chc phc v ni lm vic. 1. Phn cng lao ng L s phn cng qu trnh lao ng thnh nhng phn vic khc nhau theo s lng v t l nht nh ph hp vi cc c im kinh t k thut ca doanh nghip. Trn c s b tr cng nhn cho tng cng vic ph hp vi kh nng v s trng ca h.
- 59 -

- Phn cng lao ng chu nh hng ca nhiu nhn t: c cu sn xut, loi hnh sn xut, trnh t chc qun l, trnh k thut do khi phn cng lao ng phi ch cc nhn t trn phn cng lao ng hp l . - Cc hnh thc phn cng lao ng a. Phn cng lao ng theo cng ngh: l phn loi cng vic theo tnh cht quy trnh cng ngh, v d ngnh dt may, c kh Hnh thc ny cho php xc nh nhu cu cng nhn theo ngh to iu kin nng cao trnh chuyn mn ha ca cng nhn. b. Phn cng lao ng theo trnh : l phn cng lao ng theo mc phc tp ca cng vic. Hnh thc ny phn thnh cng vic gin n v phc tp (chia theo bc) to iu kin km cp gia cc loi cng nhn trong qu trnh sn xut, nng cao cht lng sn phm, trnh lnh ngh ca ngi cng nhn. c. Phn cng lao ng theo chc nng: l phn chia cng vic cho mi cng nhn vin ca doanh nghip trong mi quan h vi chc nng m h m nhn. V d: - Cng nhn chnh, cng nhn ph - Cng nhn vin qun l kinh t, k thut, hnh chnh Hnh thc ny xc nh mi quan h gia lao ng gin tip v lao ng trc tip, to iu kin cho cng nhn chnh c chuyn mn ha cao hn nh khng lm cng vic ph. 2. Hip tc lao ng. L s phi hp cng tc gia nhng ngi lao ng, gia cc b phn lm vic thnh tng nhm t c mc ch cui cng l ch to sn phm hon chnh, hay hon thnh mt khi lng cng vic no . Qu trnh xy dng nhm lm vic c thc hin qua cc bc sau: Bc 1: Xc nh vn m nhm cn gii quyt Cc thnh vin trong nhm s tham gia tho lun cc vn trong nhm cn gii quyt thc hin qu trnh sn xut sn phm hay hon thnh mt khi lng cng vic no . y chnh l qu trnh xc nh mc tiu hnh ng cho nhm. 3. Xc nh ngch lng, bc lng Ngch lng l vic xc nh nhm cc cng vic tng t nhau nhm n gin ha cc th tc n nh lng. Trong mi ngch lng ngi ta chia thnh nhiu bc lng ty theo mc phc tp ca cc cng vic khc nhau. tin hnh xy dng ngch lng ngi ta chia thnh nhiu bc lng ty theo mc phc tp ca cc cng vic khc nhau. tin hnh xy dng ngch lng, bc lng ngi ta phi nh gi cng vic. nh gi cng vic l mt th tc c tnh cch h thng nhm o lng gi tr v tm quan trng ca cng vic da trn nhiu yu t nhm m bo tnh cng bng v hp l cho cc loi cng vic khc nhau. Cc phng php nh gi cng vic gm c: + Phng php xp hng. + Phng php phn loi. + Phng php so snh cc yu t. + Phng php tnh im IV. CC HNH THC TIN LNG TRONG DOANH NGHIP 1. Tin lng theo thi gian L tin tr cho ngi lao ng cn c vo thi gian lm vic, cp bc, thang lng ca ngi lao ng. Tin lng theo thi gian gm c:
- 60 -

- Lng thng: tnh theo lng cp bc cng vi cc khon ph cp nh nc. - Lng ngy: bng mc lng thng chia cho 26 ngy. - Lng cng nht: bng s ngy lm vic thc t nhn vi mc lng cng nht l mc lng do s tha thun ca ngi lao ng vi cng ty trc khi lm vic. 2. Tin lng theo sn phm. L tin lng thanh ton cho ngi lao ng cn c vo kt qu lm c, khi lng sn phm lm ra m bo tiu chun k thut v n gi tin lng sn phm. a. Tin lng sn phm c nhn Tin lng = Sn lng sn phm nghim thu ng quy cch x n gi tin lng Tin lng sn phm trc tip: Khng hn ch, khng k ngi lao ng vt nh mc bao nhiu, c ly sn phm nghim thu nhn vi n gi tin lng. Tin lng sn phm gin tip: ch lng ny ch p dng cho nhn vin phc v sn xut. Cng vic ca h c nh hng trc tip n vic t v vt mc ca cng nhn chnh hng lng theo sn phm. Li = Pgt Ql Trong Li: lng ca cng nhn Qt: sn lng thc t ca cng nhn chnh m h phc v Pgt: n gi lng gin tip Lng chnh v ph ca cng nhn Pgt = nh mc sn lng ca cng nhn chnh m cng nhn phc v

Tin lng sn phm c thng: ngoi s tin lng theo sn phm khng hn ch cn c th cn c vo cht lng sn phm, mc tit kim nguyn vt liu, s sn phm nh mc m tnh thm mt khon tin thng. Phn chia theo sn phm ly tin: ngoi s tin lng theo sn phm khng hn ch, cn c vo mc hon thnh vt mc m tnh thm t l tin thng ly tin. Cch tr lng ny c tc dng kch thch cng nhn rt mnh v thng c p dng khi doanh nghip cn hon thnh gp mt khi lng cng vic trong mt thi gian nht nh. Tin lng ca cng nhn lm theo ch lng sn phm ly tin c tnh theo cng thc: Li = (Qo P) + ( Q Pl ) Trong Qo: mc sn lng P: n gi lng sn phm Pl: n gi ly tin Q: s sn phm vt mc sn lng Tin lng theo sn phm tp th: theo hnh thc ny tin lng cn c vo s lng sn phm hon thnh ca c t v n gi chung tnh cho c t, sau phn phi li cho tng ngi trong t. Phng php tnh ging nh tin lng theo sn phm c nhn trc tip. - Phn chia theo gi h s: thc cht ca phng php ny l s quy i thi gian lm vic thc t (gi hoc ngy) ca tng cng nhn cp bc khc nhau thnh thi gian ca cng nhn cp 1 bng cch nhn vi h s cp bc tin lng (gi l gi h s, ngy h s). Sau tnh tin lng ca mt gi h s bng cch ly lng ca c t chia
- 61 -

cho tng s gi h s ca c t. Cui cng tnh phn tin lng ca mi ngi cn c vo gi h s ca h v tin lng ca mt gi h s.
L= Lt

T .K
i =1 i

Ti .K i
i

Lt: tin lng sn phm ca c t Ti: thi gian lm vic thc t ca cng nhn Ki: h s cp bc ca cng nhn N: s cng nhn ca c t - Phn chia theo h s iu chnh: trc ht cn c vo thi gian thc t v mc lng cp bc tng ngi tnh lng cho tng c nhn v ca c t. Sau dung h s iu chnh thanh ton li tin lng ca mi ngi. H s iu chnh l t s gia tin lng sn phm ca c t v tin lng cp bc ca c t.
L= Lt

T .M
i =1 i

Ti .M i
i

Mi: mc lng theo cp bc cng nhn Khon tp th theo sn phm cui cng Nguyn tc: ly thu nhp tr i cc khon tiu hao vt cht, thu, trch lp cc qu theo quy nh. Phn cn li phn phi gia cng ty v thu nhp c nhn theo t l quy nh bi cng thc: Tin lng khon = theo sn phm cui cng S sn phm giao np theo ng quy cch phm cht Gi
tiu

th

Chi ph vt cht v trch lp cc qu

T l phn phi cho ngi lao ng

- 62 -

Chng 8:

QUN TR VN TRONG DOANH NGHIP

I. KHI NIM V PHN LOI VN TRONG DOANH NGHIP 1. Khi nim v vn Trong iu kin sn xut hng ho, vn tn ti di cc hnh thc : gi tr v hin vt. y l l do c s mua bn trao i t liu sn xut thc hin qu trnh sn xut kinh doanh. N bao gm ton b cc loi : tin bc, t ai, ti nguyn, lao ng, cht xm, my mc tham gia vo qu trnh sn xut kinh doanh ca doanh nghip. Cn phi xem xt vn theo gc ngun gc ca chng, thi gian cn thit kim tra, hon tr v nh s dng vn. Nu khng xem xt vn nh vy th d gp phi nhng kh khn nht nh trong qu trnh sn xut kinh doanh ca doanh nghip. 2. Phn loi vn : c cc cch phn b nh sau : a. Cn c vo s cu thnh gi tr sn phm, hng ho ca vn : c th chia vn sn xut kinh doanh ca doanh nghip ra thnh 2 : vn c nh v vn lu ng. b. Cn c ngun gc hnh thnh vn : vn ca doanh nghip gm : Vn ban u : cn gi l vn php nh, l vn b ra ban u khi thnh lp doanh nghip. l vn ti thiu, cn thit to lp doanh nghip. - Nu nh nc cp vn ban u ton b thnh lp doanh nghip th thuc quyn s hu ton dn v hnh thnh Doanh nghip nh nc( Doanh nghip quc doanh). - Nu vn do nhiu ngi b ra th hnh thnh doanh nghip chung vn. nu vn do t nhn b ra th hnh thnh doanh nghip t nhn. Vn b sung : l vn huy ng tng thm trong qu trnh doanh nghip hot ng bng nhiu ngun khc nhau : t li nhun trch li, t cc qu ca doanh nghip, gi thm vn c phn bng cch pht hnh c phiu, tri phiu, vay ngn hng c. Cn c thi gian vay vn : bao gm : - Vn ngn hn : c thi gian vay vn Tv 1 nm. - Vn trung hn : c thi gian vay vn Tv t 1 nm n 5 nm. - Vn di hn : c thi gian vay vn > 5 nm. II. TI SN C NH CA DOANH NGHIP. 1. Khi nim v phn loi ti sn c nh : a. Khi nim : Vn c nh ca doanh nghip l gi tr ti sn c nh ca doanh nghip. Ti sn c nh phi tho mn iu kin nht nh v thi gian v gi tr. Ti sn c nh ca doanh nghip gi chc nng TLL, n tham gia vo qu trnh sn xut kinh doanh nhiu chu k, sau mi chu k hu nh gi nguyn hnh thi ban u ca n. V mt gi tr, th ti sn c nh chuyn dn gi tr ca n vo sn phm, dch v di hnh thc khu hao. b. Phn loi : Trong doanh nghip ti sn c nh gm: Ti sn c nh dung cho mc ch kinh doanh, bao gm : Ti sn c nh v hnh, gm : chi ph v s dng t; chi ph thnh lp doanh nghip, chi ph nghin cu v pht trin; chi ph v pht minh, sang ch; bn quyn tc gi; nhn chuyn giao cng ngh; chi ph v li th cnh tranh. Ti sn c nh hu hnh, gm : Nh ca, vt kin trc; my mc thit b; phng tin vn ti v thit b truyn dn; thit b v dng c qun l

- 63 -

 Ti sn c nh dng cho mc ch phc li, s nghip, an ninh, quc phng trong doanh nghip. Ti sn c nh bo qun h, gi h, ct h nh nc: l nhng ti sn c nh doanh nghip qun l h, gi h, ct gi h cho n v khc hoc ct gi h nh nc theo quyt nh ca c quan c thm quyn. 2 Hao mn ti sn c nh. a. Hao mn hu hnh ti sn c nh xt theo gc k thut (gi tt l hao mn hu hnh k thut) : l s thay i hnh dng bn ngoi v cu to vt cht bn trong ca ti sn c nh do tc ng ca qu trnh s dng v ca mi trng t nhin. Do gi tr s dng ca ti sn c nh nh cng sut, bn gim i. b. Hao mn hu hnh ti sn xt theo gc kinh t (gi tt l hao mn kinh t) L qu trnh chuyn dn gi tr ca ti sn c nh vo gi tr sn phm do chnh n lm ra tu theo mc gim gi tr s dng ca ti sn c nh do hao mn k thut gy nn. c. Hao mn v hnh ti sn c nh l mt phm tr kinh t (gi l hao mn v hnh kinh t) : Biu hin ch cc ti sn c nh khng p ng c yu cu sn xutkinh doanh do b lc hu v mt cng ngh. 3. Khu hao ti sn c nh. a. Khi nim : khu hao ti sn c nh l s chuyn dn gi tr ca n vo gi thnh sn phm do chnh n lm ra vi mc ch tch lu c phng tin v mt tin bc c th khi phc hon ton gi tr s dng ban u ca n (mua sm li) khi thi hn khu hao ht. Bao gm : khu hao c bn v khu hao sa cha ln. b. Tin trch khu hao (Tk) : l tng s tin khu hao ca mt ti sn c nh ang xt no phi tch lu trong thi hn khu hao quy nh : Tk = Gb + Cs + Ch - Gc Gb: Gi mua ban u ca ti sn c nh gm : gi mua theo ho n, chi ph vn chuyn, bc d v lp t. Nu l cng trnh xy dng th l gi tr ng k ti sn ca cng trnh. Cs : Chi ph cho cc ln sa cha ln trong sut thi gian khu hao quy nh ca ti sn c nh. Ch : Chi ph lin quan n vic hu b ti sn c nh khi thi hn phc v ca n theo d kin ht. Gc : Gi tr cn li (thu hi) khi thanh l ti sn c nh theo d kin. Nu qu trnh s dng ti sn c nh c tin hnh hin i ho, th phi cng thm vo tr s Tk mt nhm chi ph tng ng. c. Mc khu hao : - Mc khu hao tuyt i hng nm : l s tin phi thc hin trong nm . - Mc khu hao tng i : l t l (%) gia mc khu hao tuyt i hng nm vi gi tr ban u ca ti sn c nh. d. Cc phng php tnh ton mc khu hao (Kn): Khu hao theo thi gian theo kiu tuyn tnh : Mc khu hao tuyt i hng nm (Kn) : Kn = ti sn c nh. Mc khu hao tng i : an =
Kn Gb Tk , N: Nin hn s dng ca N

- 64 -

 Khu hao theo thi gian theo kiu phi tuyn vi phn trm c nh so vi cc gi tr cn li ca ti sn c nh sau mi nm : P% = 100 1 n

Rn Tk

n : s phn trm khu hao. Rn : gi tr cn li ca ti sn c nh sau mi nm. Khu hao theo thi gian theo kiu phi tuyn vi mc khu hao hng nm gim i u n : D=
Tk N ( N + 1) 2

Khu hao theo thi gian kiu phi tuyn vi mc khu hao hng nm tng dn. Khu hao theo thi gian theo kiu kt hp gia phi tuyn v tuyn tnh. Khu hao theo sn lng sn phm t c ca ti sn c nh: K=
Tk Sn St

St : Tng sn phm do ti sn c nh lm ra trong sut thi gian s dng quy nh ca n. Sn : Tng s sn phm lm ra trong mt nm. 4. nh gi ti sn c nh : a. nh gi ti sn c nh v mt gi tr: c ngha rt quan trng v n gp phn v vic bo tn vn, p ng s pht trin ca k thut v gip cho vic tnh gi thnh sn phm hp l hn, gm : - nh gi ti sn c nh theo gi ban u thi im mua sm. - nh gi ti sn c nh theo hin gi thi im nh gi. - nh gi ti sn c nh theo gi tr ban u c tr phn khu hao thc hin. - nh gi ti sn c nh theo gi hin tai c phn khu hao thc hin. b. nh gi tnh trng hao mn v mt k thut : Vic nh gi ny c th tin hnh bng nhiu cch : th nghim, quan st cc hin tng bn ngoi ca c cu ti sn c nh hoc qua kinh nghim nhiu nm, c cc trng hp cn xem xt : - nh gi hao mn v mt k thut ca tng chi tit ca ti sn c nh. - nh gi tng th tnh trng hao mn v mt k thut ca mt ti sn c nh c. nh gi mc hao mn v hnh v trnh k thut v tin nghi s dng ca ti sn c nh : cc ti sn c nh hin c lun b lc hu v trnh k thut v tin nghi s dng so vi cc loi ti sn c nh mi xut hin. - Mc hao mn v mt k thut ca ti sn c nh c nh gi bng cch so snh cc ch tiu c trng cho trnh k thut hin c vi cc ch tiu tng ng vi cc ti sn c nh mi xut hin c trnh k thut hin i nht. - Mc hao mn v mt tin nghi trong s dng ca ti sn c nh c xc nh bng cch so snh cc ch tiu c trng cho mc tin nghi ca ti sn c nh ang xt vi cc ch tiu tng ng ca cc ti sn c nh cng loi mi xut hin c mc tin nghi cao nht.

- 65 -

5. Cc hnh thc ti sn xut ti sn c nh : a. Ti sn xut gin n ti sn c nh : l s mua sm li ti sn c nh vi gi tr s dng ca n ging nh c sau khi thi hn s dng theo quy nh ca n ht. b. Ti sn xut m rng ti sn c nh: l s mua sm li ti sn c nh chu k s dng tip theo vi nng lc sn xut vi nng lc sn xut ln hn tng them khi lng sn xut. Cc hnh thc ti sn xut m rng ti sn c nh : - Trang b li cho doanh nghip cc ti sn c nh c tnh cht nh c nhng vi s lng nhiu hn, hoc c tnh cht mi tin b hn v mt k thut hoc kinh t. - Tin hnh SCL gn lin vi ci to, m rng v hin i ha ti sn c nh. c. Ti sn xut ti sn c nh v vn bo ton vn: bo ton vn l vn rt quan trng i vi cc doanh nghip v n c lin quan chc ch n ti sn xut ti sn c nh ni chung v vn xc nh thi hn khu hao, mc khu hao ti sn c nh ni ring. C my phng hng bo ton vn c lin quan vn ti sn xut ti sn c nh nh sau : - Gi khu hao ti sn c nh phi thng xuyn c nh li theo thi gian v tin hnh thay i cc tnh khu hao kp thi sao cho n khi kt thc thi hn hp s dng ti sn c nh th doanh nghip c vn mua sm li ti sn c nh vi gi thi im ang xt. - nh thi hn s dng ti sn c nh ngn li v do phi tng mc khu hao, nht l giai on s dng ban u. - Khi tin hnh mua sm ti sn c nh phi lp d n u t, trong c tnh n nhn t trt gi. - Phi m bo nguyn tc an ton v mt ti chnh thng qua ch tiu doanh thu ha vn, sn lng ha vn trong ch tiu chi ph c tnh nhn t trc gi ca ti sn c nh. - Ci tin, t chc s dng ti sn c nh, bo m cho phn chi ph c lin quan n ti sn c nh gim n mc thp nht. 6. Ch tiu nh gi ti sn c nh : Cc ch tiu nh gi trnh s dng ti sn c nh : a. Mc doanh li ca mt ng vn c nh: em li. Vc: gi tr ti sn c nh c s dng trong nm ang xt. b. Nng sut ca mt ng vn c nh ang xt : HG =
G Vc

Ht =

L Vc

L: li nhun thc t thu c trong nm (sau khi np thu) do ti sn c nh

G: gi tr sn lng do ti sn c nh ang xt thc hin. Nghch o ca HG l mc hao ph VC cho mt ng gi tr sn lng. c. Mc chi ph lao ng sng trong s dng ti sn c nh: Hs =
S Vc

S: s ngy cng hao ph s dng ti sn c nh lm nn sn phm trong nm (hay S l s cng nhn bnh qun trong danh sch s dng ti sn c nh). Nghch o ca HS l mc trang b VC cho cng nhn.
- 66 -

d. Cc ch tiu s dng ti sn c nh theo s lng, thi gian v nng sut : Ch tiu s dng ti sn c nh theo s lng (ch yu l my mc thit b): Xc nh bng t s gia s lng ti sn c nh bnh qun trong danh sch thc t lm vic vi s lng ti sn c nh bnh qun trong danh sch hin c hoc theo k hoch ca doanh nghip. Ch tiu s dng ti sn c nh theo thi gian : c th tnh cho 1 ca (hay 1 nm), xc nh bng t s gia s thi gian ti sn c nh thc t lm vic trong 1 ca (hay 1 nm) vi thi gian 1 ca (hay 1 nm). Ch tiu s dng ti sn c nh theo nng sut : xc nh bng t s gia nng sut trung bnh t c vi nng sut theo nh mc. III. VN LU NG CA DOANH NGHIP: 1. Khi nim v phn loi vn lu ng : a. Khi nim : Vn lu ng l biu hin ca ti sn lu ng v ti sn lu thng. Ti sn lu ng gi chc nng i tng lao ng, n tham gia vo qu trnh sn xut kinh doanh ch c mt ln. V mt gi tr : sau mt chu k tham gia vo qu trnh sn xut kinh doanh th n chuyn ton b gi tr ca n vo gi tr sn phm hng ho, dch v do chnh n to ra (thu c tin v). b. Phn loi : Vn lu ng ca mt doanh nghip thng bao gm : - Vn lu ng nm trong lnh vc d tr : nguyn vt liu, nhin liu, bn thnh phm, dng c, ph tng - Vn lu ng nm trong lnh vc sn xut : sn phm d dang. - Vn lu ng nm trong lnh vc lu thng : thnh phm, tin gi ngn hng, tin mt ti qu, cc khon phi thu, tm ng Vn lu ng lun vn ng t lnh vc ny sang lnh vc khc mt cch lin tc, c chu k, theo trnh t sau: Tin (1)- d tr cho sn xut, kinh doanh - sn xut, kinh doanh - sn phm, dch v tin (2) Vn lu ng nm trong lnh vc d tr Vn lu ng nm trong lnh vc sn xut Vn lu ng nm trong lnh vc lu thng Tng thi gian vn lu ng nm trong lnh vc sn xut v lu thng hp thnh mt vng chu chuyn vn lu ng. Nu thi gian thanh ton di mt thng th chu k trn l mt thng. C cu vn ca doanh nghip thay i theo loi hnh, tnh cht v quy m ca doanh nghip, nh: - Cc doanh nghip sn xut c t l vn c nh cao hn vn lu ng trong tng s vn ca doanh nghip. - Mt s doanh nghip c th nh : du lch, khai thc vn ti hu nh 100% l vn c nh. - Cc doanh nghip kinh doanh vn tn ti ch yu di hnh thc vn lu ng.
- 67 -

2. Xc nh nhu cu vn lu ng. a.Yu cu : - Phi xut pht t hot ng v phi m bo cho nhu cu hot ng ca doanh nghip. - Phi m bo tit kim cho sn xut. - Phi m bo cn i vi cc ch tiu d bo ca doanh nghip. b. Phng php xc nh nhu cu vn lu ng : i vi tng b phn cu thnh vn lu ng. i vi nhm lin quan n qu trnh sn xut nh : nguyn vt liu chnh, vt liu ph, sn phm d dang, bn thnh phm mua ngoi, bao b, vt liu bao b khi xc nh cn ch n d bo v sn xut kinh doanh, d bo v gi thnh, cng tc t chc... ca doanh nghip xc nh nhu cu vn lu ng. Vsx = Csx x Td x Kv Vsx : Vn lu ng sn xut. Css : Chi ph sn xut bnh qun ngy m. Td : Thi gian dung vn cn thit, nh i vi vt t l s ngy d tr, i vi sn phm lm d l chu k sn xut. Kv : H s tit kim vn do thc hin cc bin php tng nhanh vng quay tng loi vn. i vi nhm t lin quan n s bin ng ca sn xut nh : ph tng thay th, cng c lao ng, thnh phm, tn qu tin mt, vn thanh ton... xc nh c c th da vo nhu cu thc t v vic p dng cc bin php t chc s dng hp l vn ny. 3. Cc ch tiu c trng cho hiu qu s dng vn lu ng. a. Mc nhu cu v vn lu ng tnh cho 1 ng gi tr sn lng: Mt = sau:
V V 1
Vt . G

Vt : nhu cu trung bnh v vn lu ng ca k tnh ton (nm), c tnh nh Vt = d + Vt + c 2 12 2 Vd : lng d vn lu ng u nm. Vt : tng s d vn lu ng t u thng 2 n thng 12 (tc ca thng 11). Vc : s lng d vn lu ng cui nm. G : gi tr sn lng t c k ang xt.

b. S vng quay vn lu ng thi k ang xt : n =

G Vt 365 c. Thi gian ca mt vng quay vn lu ng : t = n

d. Hiu qu kinh t ca vic tng nhanh vng quay vn lu ng : Tc chu chuyn ca vn lu ng tng ln s lm cho cc ch tiu : khi lng sn phm hon thnh, nng sut lao ng, li nhun v mc doanh li ca doanh nghip tng ln. S vn lu ng tit kim c khi tng nhanh vng quay vn lu ng c th tnh theo cng thc : hay H= H=
G (t1 t 2 ) 365
- 68 -

G (t 1t 2 ) Tn

Tn = 365 ngy : s ngy trong nm. t1, t2 : thi gian ca mt vng quay vn lu ng k 1 v k 2. IV. NGUN VN CA DOANH NGHIP : 1. Cc ngun gc hnh thnh vn ca doanh nghip, bao gm : Vn ban u v vn lu ng : cn thit cho vic bt u hot ng sn xut kinh doanh v duy tr hot ng . Khi doanh nghip i vo hot ng, cn c ngun vn m rng doanh nghip, khi doanh nghip c th c b sung bng cc ngun vn m t s sau: Ngun vn sn xut kinh doanh b sung

Ngun vn ni b ca doanh nghip

Ngun vn t bn ngoi

Vn t li nhun trch li

Vn t cc khon khu hao

Vn t tr hon u t v nh hp l

Vn t cc khon vay n cha n k tr

Cc khon n n nh

Bng pht hnh c phiu

Bng tn dng Tn Tn dng dng ngn thng hng mi

2. Cc phng n cu to ngun vn : Phng n cu to gia vn t c v vn i vay : Phng n cu to c c trng bng vay n V: V=

Vv Vtc

Vv : vn vay ca ngi khc. Vtc : vn t c ca doanh nghip. Nu V = 1 th mc chu ng ri ro ca doanh nghip v ch n nh nhau. Nu V < 1 th mc ri ro ca doanh nghip ln hn ch n. Nu V > 1 th mc ri ro ca doanh nghip nh hn ch n. V cng tng th mc ri ro ca ch n cng ln, v tnh trng thanh ton ca doanh nghip cng b xu i. Phng n cu to gia vn v s dng vn : Quy tc : - Quy tc v s ph hp gia lc vn n v vn lc s dng vn. - Quy tc v s cn i gia vn v cc loi ti sn. Gi tr ti sn c nh / Vn t c ca doanh nghip 1 Gi tr ti sn c nh / Vn t c ca doanh nghip + vn vay di hn 1 Vn lu thng tin t / N ngn hn 1 Vn lu ng / N ngn hn 2
- 69 -

3. Bin php nng cao hiu qu s dng vn : a. Gim bt cc ph tn v vn : Mun vy cn la chn ngun vn c ph tn nh nht, thng thng l ngun vn n. b. Gim nhu cu vn, c th : - Xc nh lng tn kho ti u gim nhu cu cn cho d tr. - p dng tin b khoa hc cng ngh, ci tin sn xut rt ngn chu k sn xut. - p dng bin php hnh chnh v kinh t thch hp nhm gii quyt tt khu thanh ton. c. Phn b ngun vn hp l. d. Nng cao nng lc sn xut cho doanh nghip, bng cch : - p dng tin b khoa hc cng ngh. - Ci tin cng ngh hay hp l ha hot ng. - Nng cao trnh hp l ha hot ng. - Nng cao trnh nghip v chuyn mn cho ngi lao ng. - Vn dng c hiu qu cc chnh sch kch thch trong sn xut kinh doanh. - M rng th trng

- 70 -

Chng 9:

HOCH NH GI THNH SN PHM CA DOANH NGHIP

I. TNG QUT V GI THNH SN PHM 1. Khi nim gi thnh sn phm Gi thnh sn phm l mt i lng biu hin bng tin ca cc chi ph pht sinh trong qu trnh sn xut ca doanh nghip, bao gm cc chi ph nh: chi ph s dng nguyn vt liu trc tip, chi ph nhn cng trc tip v chi ph sn xut chung. Trong doanh nghip, gi thnh sn phm c xem l mt ch tiu cht lng c tnh tng hp, n phn nh ton b tnh hnh s dng nguyn vt liu, trnh t chc sn xut, t chc lao ng v trnh k thut ca doanh nghip. Gi thnh sn phm cng h thp biu hin hiu qu hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip cng c nng cao. Gi thnh sn phm cn l c s la chn cc phng n sn xut kinh doanh, cc d n u t ca doanh nghip. N cn l cn c xy dng gi bn sn phm v l c s xc nh li nhun ca doanh nghip. 2. Phn loi chi ph sn xut kinh doanh a. Phn loi theo cng dng ca chi ph - Chi ph nguyn vt liu trc tip: gm chi ph nguyn vt liu chnh, nguyn vt liu ph, nhin liu, nng lng v cc vt liu khc s dng cho vic sn xut sn phm, cho cc cng trnh cung cp lao v, dch v, cc cng trnh xy dng c bn (i vi doanh nghip hnh ngh xy dng c bn) - Chi ph nhn cng trc tip: tin cng, tin lng, ph cp lng, bo him x hi tr cho ngi lao ng trc tip to ra sn phm, trc tip thc hin cc cng trnh lao v, dch v. - Chi ph sn xut chung: chi ph phc v cho cng tc iu hnh, qun l sn xut cc phn xng sn xut v cc chi ph h tr chung cho cng vic sn xut sn phm trong ton doanh nghip. C th chi ph ny bao gm: + Chi ph nhn vin phn xng + Chi ph vt liu + Chi ph dng c sn xut + Chi ph khu hao ti sn c nh + Chi ph dch v mua ngoi + Chi ph khc bng tin Ba khon mc chi ph ni trn l c s tnh gi thnh sn phm ca doanh nghip. - Chi ph qun l doanh nghip: gm cc chi ph lin quan n vic iu hnh, qun l chung cho ton doanh nghip. C th chi ph ny bao gm: + Chi ph nhn vin qun l + Chi ph vt liu qun l + Chi ph dng vn phng + Chi ph khu hao ti sn c nh + Thu, ph v l ph + Chi ph d phng + Chi ph dch v mua ngoi + Chi ph bng tin khc
- 71 -

- Chi ph bng hng: gm cc chi ph lin quan n vic tiu th sn phm nh: + Chi ph nhn vin + Chi ph vt liu bao b + Chi ph dng c dng + Chi ph khu hao ti sn c nh + Chi ph dch v mua ngoi + Chi ph bng tin khc Chi ph qun l doanh nghip v chi ph bn hng l hai khon mc chi ph dng tnh li (l) ca doanh nghip. b. Cn c mi quan h gia chi ph vi sn lng - Bin ph(chi ph bin i) VC: l chi ph tng gim theo cng mt t l vi lng sn phm, v d chi ph nguyn vt liu trc tip, ch ph nhn cng trc tip (nu tr lng theo sn phm) - nh ph (chi ph c nh) FC: l chi ph khng tng gim c hoc ch tng gim rt t v khng theo cng t l vi sn lng, v d chi ph sn xut chung, chi ph qun l doanh nghip... c. Cn c vo phng php phn b chi ph vo gi thnh - Chi ph trc tip: l cc chi ph lin quan n vic ch to tng loi sn phm v c tnh thng vo gi thnh n v sn phm, v d chi ph nguyn vt liu trc tip, chi ph cng nhn trc tip. - Chi ph gin tip: l cc chi ph khng c lin quan n vic ch to tng loi sn phm c bit m c lin quan n hot ng sn xut chung ca phn xng, ca doanh nghip v c tnh vo gi thnh mt cch gin tip theo phng php phn b. V d: chi ph sn xut, chi ph qun l doanh nghip d. Cn c vo cu thnh ca chi ph - Chi ph n thun: chi ph nguyn vt liu trc tip, cng nhn trc tip - Chi ph tng hp: chi ph bn hng, chi ph sn xut chung II. HOCH NH GI THNH SN PHM 1. Phng php gin n Trong trng hp doanh nghip ch ch to mt loi sn phm, c th tnh gi thnh sn phm bng cch ly tng chi ph chia cho tng sn lng sn phm. Trong trng hp doanh nghip ch ch to nhiu loi sn phm, khng tch ring c cc chi ph, ta c th tp trung 3 khon mc chi ph: chi ph nguyn vt liu, chi ph nhn cng trc tip v chi ph sn xut chung thnh mt nhm chi ph. T dng phng php h s tnh gi thnh tng loi sn phm cng mt nhm, cc sn phm ny c th so snh vi nhau d dng, do ta c th xc nh h s ca tng loi sn phm. V d: Tng chi ph v nguyn vt liu, nhn cng trc tip v chi ph sn xut chung ca mt doanh nghip l 20 triu ng/ nm. Doanh nghip sn xut 4 loi sn phm vi sn lng nm nh sau: Loi sn phm A B C D Sn lng 50 n v 100 n v 100 n v 150 n v
- 72 -

H s 2 1 2 4

 tnh gi thnh sn phm ta tin hnh cc bc sau: + Bc 1: Xc nh tng sn lng sn phm quy c theo cng thc sau:
Q = qi.hi
i =1 n

n: s loi sn phm. qi: s lng sn phm loi i. hi: h s ca sn phm loi i. Q: tng sn phm quy c. Vy theo v d trn:
Q = (50 2) + (100 1) + (100 2) + (150 4) = 1000 n v.

+ Bc 2: Xc nh gi thnh mt n v sn phm quy c bng cch ly tng chi ph chia cho tng sn lng sn phm quy c. Vy gi thnh mt n v sn phm quy c l:
20.000.000 = 20.000 ng 1.000

+ Bc 3: Xc nh gi thnh tng n v sn phm bng cch ly h s tng loi sn phm nhn vi gi thnh mt n v sn phm quy c. Gi thnh n v sn phm A: 2 20.000 = 40.000 ng Gi thnh n v sn phm B: 1 20.000 = 20.000 ng Gi thnh n v sn phm C: 2 20.000 = 40.000 ng Gi thnh n v sn phm D: 4 20.000 = 80.000 ng + Bc 4: Tnh tng gi thnh tng loi sn phm bng cch ly sn lng tng loi nhn vi gi thnh tng n v sn phm. Theo v d trn ta c: - Sn phm A: 50 40.000 = 2.000.000 ng - Sn phm B: 100 20.000 = 2.000.000 ng - Sn phm C: 100 40.000 = 4.000.000 ng - Sn phm D: 150 80.000 = 12.000.000 ng Tng cng: 20.000.000 ng 2. Phng php hoch nh gi thnh theo khon mc Phng php ny p dng trong trng hp doanh nghip ch to nhiu loi sn phm khc nhau v cc chi ph c th tch ring hnh thceo tng khon mc. hoch nh gi thnh n v sn phm, ta tnh chi ph cho tng khon mc sau y: - Chi ph nguyn vt liu trc tip: bao gm cc chi ph nguyn vt liu chnh, nguyn vt liu ph, nhin liu, nng lng dng trc tip ch to ra sn phm... Chi ph nguyn nh mc n gi nguyn vt liu cho mt = hao nguyn vt vsp liu cho mt vsp vt liu Tng gi Tng Tng mua theo + ph vn + ph + ha n chuyn bc xp = Trng lng nguyn vt liu mua theo ha n
- 73 -

n gi nguyn vt liu

Tng chi ph khc

Gi tr thu hi

Trng lng nguyn vt liu hao ht cho php theo nh mc

i vi chi ph nguyn vt liu ph c th tnh nh chi ph nguyn vt liu chnh trong trng hp vt liu ph dng chung cho nhiu loi sn phm, khng th tch ring c, ta dng cc phng php phn b sau y: - Phn b theo t l so snh vi nguyn vt liu chnh: loi sn phm no s dng nguyn vt liu chnh nhiu hn, ta phn b nguyn vt liu ph nhiu hn v ngc li. - Phn b theo t l so vi gi my ch to: loi sn phm no s dng gi my ch to nhiu hn ta phn b nguyn vt liu ph nhiu hn v ngc li. - Phn b vi t l so vi s lng thnh phm: loi sn phm no c s lng thnh phm nhiu hn, ta phn b chi ph nguyn vt liu ph nhiu hn v ngc li. V d: Ti mt doanh nghip, tng chi ph nguyn vt liu ph l 40 triu ng c phn b cho mi loi sn phm theo bng sau: Loi sn phm A B C D Tng cng S lng 1000 n v 600 n v 1500 n v 900 n v 4000 n v Chi ph nguyn vt liu ph (ng) (40.000.000:4.000) 1.000 = 10.000.000 (40.000.000:4.000) 600 = 600.000 (40.000.000:4.000) 1.500 = 15.000.000 (40.000.000:4.000) 900 = 9.000.000 40.000.000

- Chi ph nhn cng trc tip Chi ph nhn cng trc tip bao gm cc khon tiin lng, ph cp v bo him x hi tr cho ngi lao ng trc tip lm ra sn phm. + Trng hp 1: Doanh nghip p dng hnh thc tr lng sn phm, chi ph tin lng lao ng trc tip chnh l n gi tin lng tng hp tr cho tng n v sn phm. + Trng hp 2: Doanh nghip p dng hnh thc tr lng theo thi gian, ta phn b chi ph ny theo thi gian lao ng hao ph sn xut 1 n v sn phm. Loi sn phm no c thi gian lao ng nhiu hn c phn b chi ph lng nhiu hn v ngc li. + V bo him x hi: theo ch bo him x hi v bo him y t hin hnh, hng thng cn c vo qu lng thc t tr cho cng nhn vin, doanh nghip trch ra cc khon sau y: Bo him x hi 20% (trong doanh nghip chu 15% v CNV chu 5%) Bo him y t 3% (trong doanh nghip chu 2% v CNV chu 1%) Kinh ph cng on 2% (doanh nghip chu) - Chi ph sn xut chung: gm nhng chi ph khng c quan h trc tip n vic ch to tng loi sn phm ring bit m c quan h n vic phc v sn xut v qun l chung. Ni dung ca chi ph sn xut chung gm c: Khu hao ti sn c nh dng cho vic sn xut sn phm. Tin lng v bo him x hi tr cho nhn vin phn xng, cn b k thut, cng nhn sa cha thuc phn xng. Chi ph vt liu ph, ph tng, nhin liu s dng chung cho my mc thit b v cng tc qun l phn xng. Phn b cng c lao ng dng cho sn xut.
- 74 -

Chi ph bo dng my mc thit b dng cho sn xut. Chi ph sa cha my mc thit b dng cho sn xut. Chi ph bo qun, sa cha thng xuyn nh ca, vt kin trc thuc phn xng. Chi ph bo h lao ng. Chi ph bi dng nng, c hi cho CNV. Chi ph dch v thu ngi. Cc chi ph khc bng tin. Chi ph sn xut chung l loi chi ph gin tip, v vy tnh chi ph ny cho tng loi sn phm phi la chn phng php phn b thch hp. Cc phng php thng dng l: + Phn b theo t l vi trng lng thnh phm. + Phn b theo t l vi trng lng nguyn vt liu chnh. + Phn b theo gi my hao ph. + Phn b theo nng sut my. + Phn b theo ngy cng ca cng nhn. + Phn b theo t l tin lng ca cng nhn trc tip. + Phn b hn hp. V d: Tng chi ph sn xut chung ca mt doanh nghip l 7.450.000 ng c phn b theo tin lng nhn cng trc tip nh sau: Sn Sn lng Tin lng cng H s phm (ci) nhn trc tip () phn b A B C D 100 150 50 250 1.000 1.400 1.200 1.500 1 1,4 1,2 1,5 Sn lng h s 100 210 60 375 Chi ph mi VSP () 10.000 7.450.000/745 14.000 =10.000 12.000 15.000 Chi ph mi n v SLHS ()

III. CC BIN PHP H GI THNH SN PHM. H gi thnh sn phm l gim l gim mc cc khon chi ph sn xut ra sn phm. H gi thnh sn phm c tc dng nng cao i sng CBC NV ca doanh nghip. Mc khc h gi thnh sn phm c xem l mt ng lc doanh nghip tng kh nng cnh tranh, tng sn lng tiu th trn th trng. ra cc bin php h gi thnh sn phm, doanh nghip cn thc hin cc bc sau y: - Nghin cu c cu gi thnh, l nghin cu t trng ca tng khon mc gi thnh so vi gi thnh ton b n v sn phm t xc nh trng im h gi thnh. - Nghin cu khon mc gi thnh ca nhng thi k trc tm ra cc nguyn nhn lm tng gim gi thnh, pht hin cc kh nng nhm h gi thnh. - ra cc bin php h gi thnh sn phm. - Tnh ton t l h gi thnh sn phm do p dng cc bin php. h gi thnh sn phm chng ta c th sp xp thnh 3 nhm bin php sau y: 1. Tit kim chi ph nguyn vt liu trc tip Cn tp trung gii quyt hai vn sau: a. Gim nh mc tiu hao nguyn vt liu cho mt n v sn phm bng cc bin php nh: - T chc vic cung ng v s dng nguyn vt liu
- 75 -

- T chc cc kho hp l, thun tin cho vic nhp, bo qun, thu hi v kim k nguyn vt liu. - T chc cp pht, theo di, gim st, kim tra cht ch vic s dng nguyn vt liu theo nh mc, bo qun tit kim. - T chc tt vn chuyn nguyn vt liu trong ni b doanh nghip. - T chc vic thu hi v tn dng trit ph liu, ph phm. - Gio dc thc thc hnh tit kim nguyn vt liu cho tp th cn b cng nhn vin ca doanh nghip. - Xy dng ch khen thng do tit kim nguyn vt liu hp l. - Ci tin my mc thit b. - p dng k thut v cng ngh tin tin. b. Gim n gi nguyn vt liu bng cc bin php: - m phn gim gi mua nguyn vt liu. - Gim chi ph vn chuyn, bc , ng gi. - Bo qun nguyn vt liu tt, gim chi ph bo qun nguyn vt liu. - Gim cc chi ph lin quan khc lien quan n vic giao dch trc khi mua, chi ph kim nghim trc khi nhp kho. - Tn thu phn gi tr nguyn vt liu thu hi. - S dng nguyn vt liu thay th khi cn thit. T l h gi thnh do tit kim chi ph nguyn vt liu c tnh theo cng thc sau y:
Znvl =

Ds.Dgs Nt 1 Dt.Dgt Zt

Znvl : t l h gi thnh do tit kim chi ph nguyn vt liu. Dt, Ds: nh mc tiu hao nguyn vt liu cho mt n v sn phm trc v sau khi p dng bin php. Dgt, Dgs: n gi nguyn vt liu trc v sau khi p dng bin php. Nt: Chi ph nguyn vt liu cho mt n v sn phm trc khi p dng bin php. Zt: Gi thnh n v sn phm trc khi p dng bin php. V d: Tnh t l h gi thnh sn phm ca mt doanh nghip do p dng bin php tit kim chi ph nguyn vt liu cn c vo s liu sau:

CH TIU 1. nh mc tiu hao nguyn vt liu cho mt n v sn phm 2. n gi nguyn vt liu. 3. Gi thnh n v sn phm

N V TNH kg /kg /sp

TRC KHI P DNG BIN PHP 0,5 10.000 12.000

SAU KHI P DNG BIN PHP 0,4 8.000

Ta c: Znvl = (0,4 8.000) /(0,5 10.000) 1 5.000 / 12.000 = 0,15 hay 15%. Vy theo bin php ny t l h gi thnh l 15%. 2. Tng nng sut lao ng, gim chi ph tin lng nhn cng trc tip tnh cho mt n v sn phm. Tng nng sut lao ng l tng s lng sn phm ch to ra trong mt n v thi gian hoc gim thi gian lao ng hao ph sn xut mt n v sn phm. Trong trng
- 76 -

hp tc tng nng sut lao ng ln hn tc tng tin lng bnh qun ca cng nhn trc tip chi ph tin lng tnh trn mt n v sn phm s gim xung. tnh t l h gi thnh do tc tng nng sut lao ng ln hn tc tng tin lng bnh qun a cng nhn trc tip ta p dng cng thc sau:
Zw =

TLs Ws Lt 1 TLt Wt Zt

Zw : t l h g thnh do tc tng nng sut lao ng ln hn tc tng

tin lng bnh qun ca cng nhn trc tip. TLt, TLs: tin lng bnh qun ca mt nhn cng trc tip trc v sau khi p dng bin php. Wt, Ws: nng sut lao ng ca mt cng nhn trc tip trc v sau khi p dng bin php. Lt: chi ph tin lng cng nhn trc tip cho mt n v sn phm. Zt: Gi thnh mt n v sn phm trc khi p dng bin php. 3. Tng sn lng, gim chi ph sn xut chung cho mt n v sn phm Chi ph sn xut chung l nh ph do khi sn lng tng ln s lm cho chi ph sn xut chung tnh cho mt n v sn phm gim xung. T l h gi thnh do p dng bin php ny c tnh theo cng thc sau:
Zq = CPs Ss Ct 1 CPt St Zt

Zq : t l h gi thnh do tng sn lng, gim chi ph sn xut chung tnh

cho mt n v sn phm. CPt, CPs: tng chi ph sn xut chung trc v sau khi p dng bin php. St, Ss: tng sn lng trc v sau khi p dng bin php. Ct: chi ph c nh tnh cho mt n v sn phm trc khi p dng bin php. Zt: gi thnh mt n v sn phm trc khi p dng bin php. V d: Tnh t l h gi thnh do tng sn lng, tit kim chi ph sn xut chung tnh cho mt n v sn phm cn c vo ti liu sau: CH TIU 1. Tng chi ph sn xut chung. 2. Tng sn lng. 3. Gi thnh n v sn phm N V TNH ng/nm ci/nm ng/ci TRC KHI P DNG BIN PHP 1.200.000 2.500 12.000 SAU KHI P DNG BIN PHP 1.440.000 3750

Zq = (1.440.000 / 1.200.000) (3750 / 2500) 1 (4.800 / 12.000 = 0,08

Vy do p dng bin php ny gi thnh n v sn phm h 8%. Ngoi ra phng php ny cn p dng c cho nhng khon mc nh ph khc nh chi ph qun l doanh nghip, chi ph bn hang nhm gim chi ph v tng li nhun thun ca doanh nghip. Tng hp li bng cch cng nhng t l h gi thnh tnh ton trn ta xc nh c t l h gi thnh do p dng tt c cc bin php kinh t k thut ca doanh nghip.

- 77 -

Chng 10.

LA CHN A IM CHO DOANH NGHIP

I. TM QUAN TRNG CA VIC LA CHN A IM CHO DOANH NGHIP La chn a im l quyt nh u tin v quan trng nht trong mi qu trnh hoch nh chin lc cho doanh nghip.Quyt nh v a im doanh nghip c coi l quan trong nht vi cc ly do sau: - Xc nh a im c nh hng lu di n hot ng ca doanh nghip,nu la chn sai s rt kh khc phc - Xc nh a im c nh hng ln n cc chi ph (c nh ph v bin ph) cng nh thu nhp v cc hot ng ca doanh nghip. Chn nhm s lm tng chi ph vn chuyn, tng chi ph sn xut,lm gim u th cnh tranh. Tuy nhin cc doanh nghip khng th xc nh a im tt nht m thng thng ch xc nh c a im c th chp nhn c. Cc doanh nghip chn a im mi trong cc trng hp sau : - Doanh nghip mun tng nng lc sn xut, u t thm thit b m v tr hin ti khng cn khng gian m rng. - Doanh nghip mun m rng c s sn xut mi duy tr v m rng th phn hoc ngn chn cc i th cnh tranh xm nhp vo th trng. - Doanh nghip mi thnh lp, cn xc nh a im cho doanh nghip ta lc - Doanh nghip cn thay i a im do a im c c nhiu bt li nh hng n sn xut kinh doanh. Trng hp ny phi so snh chi ph dch chuyn v li nhun thu c v tr mi so vi v tr c. II. QU TRNH LA CHN A IM CHO DOANH NGHIP Cn c vo quy m v c im hot ng ca doanh nghip quyt nh phng n la chn.Qu trnh la chn tng qut c th tin hnh theo cc bc nh sau : Bc 1: Xc nh cc tiu chun dung nh gi khi la chn phng n nh: tng li nhun hay kh nng phc v cho x hi, cn b tr gn th trng tiu th hay gn vng nguyn liu Bc 2: Trn c s cc tiu chunr xc nh bc1,xc nh yu t no hay tiu chun no quan trng cn u tin xt chn. V d: Doanh nghip cng nghip thng quan tm n yu t chi ph sn xut v vn chuyn. Doanh nghip dch v li thng quan tm n yu t gn th trng. Doanh nghip vn ti thng quan tm n yu t c s h tng Bc 3: Pht trin cc phng n xc nh a im, xut cc vng a phng c th la chn. Bc 4: Xc nh khu vc ca a im. Bc 5: Xc nh a im c th cc phng n nh chn Bc 6: nh gi cc phng n chn III.CC YU T NH HNG N VIC L CHN A IM C rt nhiu yu t nh hng n vic la chn v tr ca doanh nghip tuy nhin thng thng ngi ta cn c vo 3 yu t ch yu sau:
- 78 -

* Gn ngun nguyn liu :Loi doanh nghip cn dng nguyn liu ti ch nh doanh nghip nng nghip, lm nghip, hi sn hoc khai thc hm m th phi t doanh nghip ti vng c nguyn liu, hoc cc doanh nghip s dng ngun nguyn liu ti sng nh cng ngh hp, rau qu ti ch bin cc sn phm t nguyn liu sa. * Gn th trng tiu th: y cng l mt phn ca chin lc cnh tranh.Cc doanh nghip cn t mnh yu t gn th trng tiu th ln hng u bao gm: + Cc doanh nghip dch v nh cc siu th,khch sn,nh hng ,bu in, trm xng,bnh vin, trng hc + Cc doanh nghip sn xut cc sn phm kh vn chuyn,hoc sn xut cc sn phm cn m bo ti sng nh thc phm,hoa ti,cy cnhhoc cc sn phm d v. Ngoi ra cc doanh nghip sn xut cc sn phm tng trng nh cc loi nc gii kht,bia,ru cng cn t gn th trng. * Gn ngun lao ng: Khi xt n ngun lao ng cn quan tm n ngun lao ng c sn a phng, nng sut lao ng,thi v tc phong cng nghip ca ngi lao ng,mc sng ca dn c. * Cc yu t khc + Kh hu,thi tit + C cu thu, phng thc thu thu + C s h tng + S khc bit v trnh vn ha, tp qun v ngn ng + Cc yu t x hi:thi ca chnh ph,ca chnh quyn a phng IV. CC PHNG PHP NH GI LA CHN A IM DOANH NGHIP 1. Phng php cho im c trng s(Weighting Approach) Phng php cho im quan trng s tin hnh theo cc bc sau: -Lit k cc yu t quan trng cn phi xt -Phn b cho mi yu t mt trng s(h s) ty theo tm quan trng ca chng -Xy dng thang im cho tng yu t -Khi nh gi cn tin hnh cho im cc v tr nh la chn theo tng yu t -Ly cc im nh gi theo tng yu t nhn vi trng s ca yu t . -Tng hp s im quy i tng v tr v chn v tr no tng s im cao nht. 2. Phng php im ha vn Phng php ny tin hnh theo 3 bc; - Xc nh bin ph v nh ph ca cc v tr nh la chn. - V cc ng tng chi ph ca tng v tr nh la chn ln cng mt th. - Cn c vo sn lng nh sn xut i chiu ln th, a im no c chi ph thp nht th chn a im . 3. Phng php ta mt chiu Gi s doanh nghip c sn mt s c s sn xut nm trn mt trc no , chng hn dc trn ng quc l .By gi cn chn mt a im xy dng mt c s mi. V cn phi hp tt vi cc c s hin c nn c s mi c tnh nh sau:
L=
1 n Wi d i W i =1

L:ta c s mi W:lng vn chuyn n c s i

- 79 -

d :ta ca c s I so vi mt im no llys lm gc ta (chng hn so vi nh my). W: tng lng vn chuyn n n c s. 4. Phng php ta hai chiu Trng hp cc c s c khng nm trn mt trc m phn tn nhiu ni th xc nh a im c s mi ta nn dng phng php ta hai chiu c xt n tng quan vn chuyn hng ha.
Cx =
1 W 1 W

W d
i =1 i

ix

Cy =

W d
i =1 i

iy

C,C:ta x v ta y ca c s mi d,d:ta x v ta y ca c s mi ly theo bn W:lng vn chuyn n c s i W:tng lng vn chuyn n n c s 5. Phng php s dng bi ton vn ti Phng php ta mt chiu v ta hai chiu tuy c xt n lng vn chuyn nhng cha xt n chi ph vn chuyn. Chi ph vn chuyn khng nhng ph thuc vo lng vn chuyn m cn ph thuc vo phng thc vn chuyn cht lng ng giao thng v c ly vn chuyn. Mt khc ti mt a im nh ph,bin ph cung khc nhau. Do cn xem xt vn mt cch ton din hn, tc l c xt n chi ph sn xut cng vi chi ph vn chuyn. Cc bc tin hnh giai ton vn ti nh sau : Bc 1. Lp phng n c s ban u. Bc 2. Kim tra tnh ti u ca phng n. Nu t th l phng n c chn nu khng th chuyn sang bc 3(bc iu chnh). Bc 3. iu chnh phng n bng phng php th v. Quay li bc 2 v tip tc cho n khi tm dc phng n ti u.

- 80 -

Chng 10. NHNG

VN C S TRONG KINH T U T

I. GI TR THEO THI GIAN CA TIN T Mi hot ng u t u lin quan n ph tn v thu li. l vn, vt t, nhn lc v.v v cc sn phm ca d n nh cc loi hng ha v dch v. thun li cho vic nh gi cc hot ng u t ngi ta xem xt gi tr ca cc ph tn v thu li qua cc n v tin t v chng c gi l cc chi ph v thu nhp. Hn na cc chi ph v thu nhp li xy ra nhng thi im khc nhau, do phi xt n vn gi tr theo thi gian ca tin t (the time value of money). Ni mt cch khc, ngha chnh xc ca ng tin phi c xt c hai kha cnh: s lng v thi gian. Gi tr theo thi gian ca ng tin c biu hin qua li sut. Trong th trng vn, li sut c s dng trong qu trnh trao i vn gia cc khong thi gian. 1. Tnh ton li tc a. Li tc (Li tc) = (Tng s tin tch ly) (Vn u t ban u) b. Li sut (Li sut) = (Li tc trong mt n v thi gian)/ (Vn gc). 100%. c. S tng ng T li sut chng ta c th thit lp li khi nim tng ng. l: nhng s tin khc nhau cc thi im khc nhau c th bng nhau v gi tr kinh t. V d: nu li sut l 10% mt nm th 1 triu ng hm nay s tng ng vi 1,1 triu ng sau 1 nm. Phng thc thit lp tng ng c th p dng cho mt s nm v sau hoc mt s nm v trc. d. Li tc n I = P.S.N P: s vn cho vay (u t) S: li sut n N: s thi on trc khi thanh ton (rt vn) e. Li tc ghp Tng vn v li sau 1 thi on: P + P.i = P(1 + i) Tng vn v li sau 2 thi on: P(1+i) + P(1+i)i = P(1 + i) 2 ... Tng vn v li sau N thi on: P(1 + i) n V d: Mt ngi vay 2 triu ng trong 6 thng vi li sut 1,2% thng. Hy tnh s tin anh ta phi tr cui thng th 6 trong 2 trng hp: - Tnh theo li tc n: s tin c vn ln li anh ta phi tr l: 2 + 2.0,012.6 = 2,144 triu ng - Tnh theo li tc ghp: 2(1 + 0,012) 6 = 2,148 triu ng 2. Biu dng tin t a. Khi nim Cc khon thu, chi ca mt c nhn, mt gia nh hay ca mt doanh nghip thng xy ra nhng thi im khc nhau trong mt khong thi gian di no . thun li cho vic tnh ton ngi ta biu din cc khon thu, chi trn mt biu gi l biu dng tin t. Cc khon thu, chi gi l dng tin t CF (Cash Flows).
- 81 -

Quy c: - Khon thu nhp l dng tin t dng - Khon chi ph l dng tin t m - mi thi on: (Dng tin t rng) = (Khon thu) (Khon chi) - Cc dng tin t u xy ra cui thi on b. K hiu Biu dng tin t (Cash Flows Diagrams) l mt th biu din cc CF theo thi gian. Thang thi gian c nh s theo thi on 1, 2, 3, Mi tn hng ln biu th CF dng, mi tn hng xung biu th CF m. Cc k hiu : P: gi tr hoc tng s tin mt ct mc thi gian quy c no c gi l hin ti. F: gi tr hoc tng s tin mt ct mc thi gian quy c no c gi l tng lai. A: Mt chui cc gi tr tin t c tr s bng nhau (A1 =A2 = =An =A) t cui cc thi on v ko di trong mt s thi on. N: s thi on (nm, thng) i : li sut (lun hiu theo kiu li sut kp nu khng c ghi ch) 3. Cc cng thc tnh gi tr tng ng cho cc dng tin t n v phn b u p F 1 2 3 N Biu dng tin t gi nh. - Cho P tm F:
F = P (1 + i) n

- Cho F tm P:
P=F
1 (1 + i ) n

- Cho A tm F:
F=A
(1 + i ) n 1 i

- Cho F tm A:
A=F i (1 + i ) n 1 i(1 + i ) n 1 i (1 + i ) n i (1 + i ) n (1 + i ) n 1

- Cho A tm P:
P=A

- Cho P tm A:
A=P

- 82 -

4. Cch pht biu v li sut Nhm 1. Li sut pht biu khng c xc nh thi on ghp li. Khi li sut c xem l li sut thc v thi on ghp li ly bng thi on pht biu mc li. Nhm 2. C xc nh thi on ghp li, thi on ngn hn thi on pht biu mc li v li sut khng ghi l thc hay danh ngha. Khi li sut pht biu c xem l li sut danh ngha v thi on ghp li ly theo thi on xc nh. Nhm 3. Li sut pht biu c ghi km theo l thc hay danh ngha. Nu c thi on ghp li km theo th ly thi k ghp li bng gi tr . Nu khng ghi thi on ghp li th ly thi on ghp li bng thi on pht biu mc li. 5. Tnh li sut thc a. Tnh li sut thc theo nhng thi on khc nhau
i2 = (1 + i1 ) m 1

i1: li sut c thi on ngn i2: li sut c thi on di m: s thi on ngn c trong thi on di b. Tnh chuyn li sut danh ngha sang li sut thc
r i = 1 + 1 m
m

i: li sut thc trong thi on tnh ton r: li sut danh ngha trong thi on pht biu m: s thi on ghp li trong mt thi on tnh ton II. CC KHI NIM V D N U T 1. u t - Theo quan im ca ch u t (doanh nghip): u t l hot ng b vn kinh doanh t thu c s vn ln hn s vn b ra thng qua li nhun. - Theo quan im x hi (quc gia): u t l hot ng b vn pht trin t thu c cc hiu qu kinh t - x hi, v mc tiu pht trin quc gia. * Ch u t: l c nhn hoc t chc c th cch php nhn, c giao trch nhim trc tip qun l, s dng vn u t theo quy nh ca php lut. - i vi cc d n u t s dng vn nh nc hoc d n c c phn chi phi hoc c phn c bit ca nh nc: Ch u t l doanh nghip nh nc (tng cng ty, cng ty), c quan nh nc, t chc chnh tr, t chc chnh tr - x hi hoc t chc qun l d n c ngi c thm quyn quyt nh u t giao trch nhim trc tip qun l s dng vn u t. - i vi cc d n u t ca cng ty trch nhim hu hn, cng ty c phn hoc hp tc x: ch u t l cng ty hoc hp tc x. - i vi cc d n u t ca t nhn: ch u t l ngi ch s hu vn. - i vi cc d n u t trc tip ca nc ngoi: + Ch u t l cc bn hp doanh (i vi hnh thc hp ng hp tc kinh doanh). + L hi ng qun tr (i vi doanh nghip lin doanh).
- 83 -

+ L t chc, c nhn ngi nc ngoi b ton b vn u t (i vi doanh nghip 100% vn nc ngoi, cc d n BOT, BT). 2. D n u t (Investment Project) a. nh ngha D n u t l mt tp hp nhng xut v vic b vn to mi, m rng hoc ci to nhng i tng nht nh nhm t c s tng trng v s lng, ci tin hoc nng cao cht lng ca sn phm hay dch v no trong mt khong thi gian xc nh. i tng trong nh ngha v d n u t nu trn thng l mt cng trnh xy dng c nh ngha di y: b. Cng trnh xy dng - nh ngha: Cng trnh xy dng l sn phm ca cng ngh xy lp gn lin vi t (bao gm c mt nc, mt bin, thm lc a) c to thnh bng vt liu xy dng, thit b v lao ng. - c im: Cng trnh xy dng bao gm mt hng mc hoc nhiu hng mc cng trnh, nm trong mt dy chuyn sn xut cng ngh ng b, hon chnh (c tnh n vic hp tc sn xut) lm ra sn phm hay dch v cui cng nu trong d n. 3. Phn loi u t (Investment Classification) a. Theo chc nng qun tr vn u t * u t trc tip - nh ngha: u t trc tip l phng thc u t trong ch u t trc tip tham gia qun tr vn b ra. - Thc cht: Trong u t trc tip ngi b vn v nh qun tr s dng vn l mt ch th. - c im: Do ngi b vn v nh qun tr s dng vn l mt ch th nn chnh ch th ny hon ton chu trch nhim v kt qu u t ca chnh mnh. u t trc tip thuc phm vi iu chnh ca Lut u t nc ngoi ti Vit Nam, ban hnh ngy 29 thng 12 nm 1987 (sa i, b sung 1990, 1992, 1996). * u t gin tip - nh ngha: u t gin tip l phng thc u t trong ch u t khng trc tip tham gia qun tr vn b ra. - Thc cht: Trong u t gin tip ngi b vn v nh qun tr s dng vn l khc ch th. - c im: + Ngi b vn thng l t chc, c nhn cho vay vn lun c li nhun do thu li sut cho vay trong mi tnh hung ca kt qu u t, d li hoc l u khng c trch nhim php nhn. + Ch c nh qun tr v s dng trong u t gin tip l php nhn chu trch nhim v kt qu u t. + u t gin tip khng thuc phm vi iu chnh ca Lut u t nc ngoi ti Vit Nam, ban hnh ngy 29 thng 12 nm 1987 (sa i, b sung 1990, 1992, 1996). + u t gin tip nh hot ng tn dng ca cc t chc ngn hng, qu tn dng, qu tin t b. Theo tnh cht s dng vn u t * u t pht trin
- 84 -

- nh ngha: u t pht trin l phng thc u t trc tip trong vic b vn nhm gia tng gi tr ti sn. - Thc cht: S gia tng gi tr ti sn trong u t pht trin nhm to ra nhng nng lc mi hoc ci to, m rng, nng cp nng lc hin c v mc tiu pht trin. - ngha: i vi cc nc ang pht trin, u t pht trin c vai tr quan trng hng u, l phng thc cn bn ti sn xut m rng, tng thu nhp quc dn, to ra vic lm v thu nhp cho ngi lao ng. V d: u t to mi, nng cp, ci to hoc m rng ng x, cu cng, doanh nghip sn xut, c s dch v * u t dch chuyn - nh ngha: u t dch chuyn l phng thc u t trc tip trong vic b vn nhm dch chuyn quyn s hu gi tr ti sn. - Thc cht: Trong u t dch chuyn khng c s gia tng gi tr ti sn. - ngha: u t dch chuyn c ngha quan trng trong hnh thnh v pht trin th trng vn, th trng chng khon, th trng hi oi, h tr cho hot ng u t pht trin. V d: Hot ng mua bn c phiu ca doanh nghip trn th trng vn c. Theo ngnh u t * u t pht trin c s h tng - nh ngha: u t pht trin c s h tng l hot ng u t pht trin nhm xy dng c s h tng k thut v x hi. + C s h tng k thut: giao thng, vn ti, thng tin lin lc, in, nc + C s h tng x hi: trng hc, bnh vin, nh tr, c s vn ha, th thao, gi tr - ngha: i vi cc nc ang pht trin, c s h tng rt yu km v mt cn i nghim trng, cn c u t pht trin i trc mt bc nhm to tin pht trin cc lnh vc kinh t khc. * u t pht trin cng nghip - nh ngha: u t pht trin cng nghip l hot ng u t pht trin nhm xy dng cc cng trnh cng nghip - ngha: Trong cng cuc pht trin Vit Nam hin nay theo hng cng nghip ha, hin i ha t nc u t cng nghip l chnh yu nhm gia tng gi tr sn lng cng nghip trong GDP. * u t pht trin nng nghip - nh ngha: u t pht trin nng nghip l hot ng u t pht trin nhm xy dng cc cng trnh nng nghip. - ngha: Vit Nam t im xut pht l mt nc nng nghip, c bit l sn xut lng thc cho nn u t pht trin nng nghip c ngha chin lc lu di nhm m bo an ton lng thc quc gia v t trng gi tr sn lng nng nghip hp l trong GDP. * u t pht trin dch v - nh ngha: u t pht trin dch v l hot ng u t pht trin nhm xy dng cc cng trnh dch v (thng mi, khch sn, du lch, dch v khc). - ngha: Trong bi cnh quc t ha nn kinh t ngy cng cao, u t dch v l xu th pht trin nhm gia tng t trng gi tr dch v trong GDP Vit Nam trong qu trnh cng nghip ha, hin i ha. d. Theo tnh cht u t * u t mi
- 85 -

- nh ngha: u t mi l hot ng u t xy dng c bn nhm hnh thnh

cc cng trnh mi.

- Thc cht: Trong u t mi, cng vi vic hnh thnh cc cng trnh mi i

hi c b my qun l mi.
- ngha:

+ u t mi c ngha quyt nh trong thc hin chuyn dch c cu kinh t + u t mi i hi nhiu vn u t, trnh cng ngh v qun l mi * u t chiu su - nh ngha: u t chiu su l hot ng u t xy dng c bn nhm ci to, m rng, nng cp, hin i ha, ng b ha dy chuyn sn xut, dch v trn c s cc cng trnh c sn. - Thc cht: Trong u t chiu su, tin hnh vic ci to m rng v nng cp cc cng trnh c sn, vi b my qun l hnh thnh t trc khi u t.
- ngha:

+ u t chiu su i hi t vn, thi gian thu hi vn nhanh, cng nhn quen tay ngh, b my qun l quen nghip v. + u t chiu su l hnh thc u t u tin i vi cc nc ang pht trin, trong iu kin cn thiu vn, cng ngh v qun l. + u t chiu su cn c xem xt trc khi c quyt nh u t mi.
4. Chu trnh d n (Project Cycle). a. nh ngha

Chu trnh d n l cc thi k v cc giai on m d n cn tri qua, bt u t thi im c nh u t cho n thi im kt thc d n. b. Cc thi k trong chu trnh d n Chu trnh d n gm c 3 thi k: - Thi k 1: chun b d n. - Thi k 2: thc hin d n. - Thi k 3: kt thc d n. c. Cc giai on trong chu trnh d n * Cc giai on trong thi k chun b d n - Giai on 1: nghin cu c hi u t - Giai on 2: nghin cu tin kh thi (Pre - Feasibility) - Giai on 3: nghin cu kh thi (Feasibility) - Thm nh quyt nh u t. Thm nh d n u t l hot ng chun b d n, c thc hin bng k thut phn tch d n c thit lp, ra quyt nh u t, tha mn cc yu cu thm nh ca nh nc. * Cc giai on trong thi k thc hin d n - Giai on 4: xy dng cng trnh d n - Giai on 5: vng i d n (Project Life) nh ngha: Vng i d n l thi gian hot ng kinh doanh sau khi d n c xy dng xong v i vo hot ng bnh thng. o lng: Thi gian hot ng kinh doanh tnh bng nm. * Cc giai on trong thi k kt thc d n - Giai on 6: nh gi d n sau hot ng - Giai on 7: thanh l III. PHNG PHP PHN TCH TI CHNH D N U T.
- 86 -

1. Phn tch hiu qu ti chnh theo phng php khng chit khu a. Ch tiu thi gian hon vn khng chit khu PP (Payback Period) * nh ngha: Thi gian hon vn khng chit khu ca d n l thi gian cn thit thu hi li s vn u t b ra bng cc khon tch ly hon vn hng nm. * Cng thc:
I = ( NPt + Dt )
i =1 n

Trong : I: tng s vn u t cho d n NPt: li nhun sau thu ca d n Dt: gi tr khu hao hng nm ca d n t = 1, 2, 3n: s th t hng nm thc hin d n * iu kin tha mn: PP [PP ] Trong : PP: thi gian hon vn khng chit khu tnh ton [PP]: thi gian hon vn khng chit khu cho php (do Ngn hng Nh nc Vit Nam quy nh) [PP], nm
5

Theo ngnh kinh t - k thut Hot ng thng mi, dch v, u t chiu su, tiu th cng nghip, cy cng nghip ngn ngy Cng trnh cng nghip nh Cng trnh cng nghip nng, cy cng nghip di ngy

7
10

* Kt lun thm nh: - Trng hp PP [PP]: d n c thi gian thu hi vn cng ngn th hiu qu hot ng ca d n cng cao, d n cng hp dn. - Trng hp PP > [PP]: d n khng m bo thi gian hon vn, cn c sa i, b sung. * ngha ca ch tiu thi gian hon vn: - Trong iu kin mt nc ang pht trin cn thiu vn, ch tiu thi gian hon vn c xc nh l quan trng hng u, nht thit phi xem xt, nh gi trong thm nh d n. - Mt d n u t, trc ht cn thu hi s vn b ra s dng cho mc ch sinh li v mc tiu pht trin khc. * Phn tch im ha vn - im ha vn l thuyt: FC HV = S VC FC: tng chi ph c nh S: tng doanh thu VC: tng chi ph bin i

- 87 -

- im ha vn tin t (im ha vn hin kim) HVTT = - im ha vn tr n HVTT =

KH: khu hao

FC KH S VC

FC KH + NG + TLT S VC

NG: N gc TLT: Thu li tc - im ha vn vi nhiu gi bn: d tr kh nng cnh tranh v gi bn x nghip phi nh ra nhiu gi bn cho mt mt hang tnh doanh thu cho tng loi gi ring bit. b. Ch s vng quay vn lu ng WCTt (Working Capital Turnover) * nh ngha: S vng quay vn lu ng l t s gia tng doanh thu (trc thu gi tr gia tng hoc thu tiu th c bit) v vn lu ng hng nm ca d n. * Cng thc:
WCTt = St WC t

WCTt: s vng quay vn lu ng tnh ton hng nm St: tng doanh thu hng nm WCt: Vn lu ng hng nm * iu kin tha mn: WCTt [WCTt] Trong : [WCTt]: s vng quay vn lu ng cho php Ph thuc: - Ngnh ngh kinh doanh - a phng, vng lnh th
* Kt lun thm nh:

- Trng hp WCTt [WCTt]: d n c s vng quay cng ln th hiu qu hot ng ca d n cng cao, d n cng hp dn. - Trng hp WCTt< [WCTt]: d n khng t hiu qu hot ng quy nh, cn sa i, b sung. Ch thch: - S vng quay vn lu ng c th tnh hng nm trong vng i d n. - Kt lun thm nh cn c vo kt qu tnh ton nm i din, khi d n t 100% cng sut tit k, trong thi gian n nh, di. C th ly bnh qun ca cc nm thuc vng i d n.
* ngha

- Ch tiu vng quay vn lu ng cho bit mt ng vn lu ng b ra thu c my ng tng - L ch tiu biu hin hiu qu s dng vn lu ng cng nh hiu qu hot ng ca d n. c. Ch tiu t sut sinh li ca doanh thu PMt (Profit Margin on Sales) * nh ngha: T sut sinh li ca doanh thu l t s gia li nhun sau thu (thu nhp doanh nghip) v tng doanh thu hng nm ca d n. * Cng thc:
- 88 -

PM t =

NPt 100% St

Trong : PMt: t sut sinh li ca doanh thu hng nm, % NPt: li nhun sau thu (thu nhp doanh nghip) hng nm. St: tng doanh thu hng nm ca d n. * iu kin tha mn: PMt [PMt] Trong : [PMt]: t sut sinh li ca doanh thu cho php Ph thuc: - Ngnh ngh kinh doanh - a phng, vng lnh th * Kt lun thm nh: - Trng hp PMt [PMt]: d n c t sut sinh li ca doanh thu cng ln th hiu qu ti chnh ca d n cng cao, d n cng hp dn. - Trng hp PMt < [PMt]: d n khng t hiu qu ti chnh, cn sa i, b sung * ngha: - Ch tiu t sut sinh li ca doanh thu cho bit mt ng doanh thu c c my ng li nhun sau thu. - L ch tiu biu hin kh nng sinh li ca doanh thu cng nh ca d n. d. Ch tiu t sut sinh li ca vn u t ROIt (Return On Investment) * nh ngha: T sut sinh li ca vn u t l t s gia li nhun sau thu (thu nhp doanh nghip) hng nm v tng s vn u t thc hin d n. * Cng thc:
ROI t = NPt 100% I

Trong : ROIt: t sut sinh li ca vn u t hng nm, % NPt: li nhun sau thu (thu nhp doanh nghip) hng nm I: tng s vn u t thc hin d n * iu kin tha mn: ROIt [ROIt] Trong : [ROIt]: t sut sinh li ca vn u t cho php Ph thuc: - Ngnh ngh kinh doanh - a phng, vng lnh th * Kt lun thm nh: - Trng hp ROIt [ROIt]: d n c t sut sinh li ca doanh thu cng ln th hiu qu ti chnh ca d n cng cao, d n cng hp dn. - Trng hp ROIt< [ROIt]: d n khng t hiu qu ti chnh, cn sa i, b sung
* ngha:

- Ch tiu t sut sinh li ca vn u t cho bit mt ng vn u t cho d n c c my ng li nhun sau thu (thu nhp doanh nghip). - L ch tiu biu hin kh nng sinh li ca vn u t cng nh ca d n. 2. nh gi hiu qu ti chnh theo phng php chit khu L do p dng phng php chit khu: - V ng tin c chi ph c hi
- 89 -

- D n u t thng c thi gian thc hin trong nhiu nm, cc li ch v chi ph pht sinh t hin ti n tng lai hnh thnh cc dng tin t CF. - Trn th trng vn ca nn kinh t th trng cc c hi sinh li rt a dng. Do c nhiu chi ph c hi ca ng tin rt khc nhau nh: li sut vay di hn, trung hn v ngn hn, li sut tn phiu, k phiu, tri phiu, li tc c phn... - Vic phn tch d n theo phng php chit khu l qu trnh phn tch ng, c thc hin bng vic chuyn i cc gi tr ca li ch v chi ph ti chnh pht sinh ti cc thi im trong tng lai v hin ti to ra Hin gi dng tin t. a. Ch tiu thi gian hon vn c chit khu (DPP- Discounting Payback Period). * nh ngha: Thi gian hon vn c chit khu ca d n l thi gian cn thit thu hi hin gi vn u t b ra bng hin gi tch lu hon vn hng nm. * Cng thc: P(It) = P(NPt + Dt) * iu kin tho mn: DPP [DPP] b. Ch tiu hin gi thun NPV (Net Present Value) * nh ngha: Hin gi thu nhp thun hay hin gi thun ca d n l hiu s gia hin gi thu nhp v hin gi chi ph trong ton b thi gian thc hin d n. * Cng thc: NPV = P(Bt) P(Ct). * iu kin tho mn: NPV > 0. c. Ch tiu sut li nhun ni ti (T sut thu hi vn ni b) IRR Internal Rate of Return * nh ngha: Sut li nhun ni ti l sut chit khu sao cho hin gi thu nhp bng hin gi chi ph ca d n, hay ni cch khc l sut chit khu lm cho NPV = 0. * Xc nh IRR: - Gii phng trnh tm i: NPV = P(Bt) P(Ct) = 0 i = IRR - S dng phng php gn ng (ni suy) * iu kin tho mn IRR [IRR] hoc l IRR MARR. hoc IRR i.

- 90 -

- 91 -