Phng php gii bi ton ng lc hc cht im

SNG KIN KINH NGHIM

************************************

PHNG PHP HNG DN HC SINH

GII BI TP PHN NG LC HC CHT IM

CA: V XUN LP T: L - CNG NGH

TRNG TRUNG HC PH THNG TIN L.

HNG YN NM 2010
V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn -1-

Phng php gii bi ton ng lc hc cht im

Phn I: M U
Vt l l mt mn khoa hc c bn ca chng trnh gio dc ph thng, trong h thng gio dc ph thng ca nc ta. Hc tp tt b mn vt l gip con ngi ni chung v hc sinh ni ring c k nng t duy sng to, lm cho con ngi linh hot hn, nng ng hn trong cuc sng cng nh trong cng vic. Nhim v ca ging dy b mn vt l bc trung hc ph thng l thc hin c nhng mc tiu gio dc m B Gio dc v o to ra: Lm cho hc sinh t dc cc yu cu sau: - Nm vng c kin thc ca b mn. - C nhng k nng c bn vn dng kin thc ca b mn. - C hng th hc tp b mn. - C cch hc tp v rn luyn k nng hp l, t hiu qu cao trong hc tp b mn vt l. - Hnh thnh hc sinh nhng k nng t duy c trng ca b mn. B mn vt l c phn phi theo chng trnh ng tm. Lp 10 v 11 hc chun b cho lp 12, nn nhim v chnh ca vt l lp 10 l to cho hc sinh l to cho hc sinh k nng hc tp vt l theo ng c trng b mn. Vt l lp 10 c vai tr quan trng nht, c ton b cch tip cn b mn vt l, cch vn dng kin thc v pht trin t duy vt l cho hc sinh. Trong ni dung mn Vt l lp 10, phn ng lc hc cht im c tc dng rt tt, gip hc sinh pht trin t duy vt l. Trong phn ny th hin rt r cc thao tc c bn ca t duy vt l l t trc quan sinh ng n t duy tru tng, t t duy tru tng n thc tin khch quan, nh: - Phn tch hin tng v huy ng cc kin thc c lin quan a ra kt qu ca tng ni dung c cp. - S dng kin thc ton hc c lin quan nh thc hin tnh ton n gin hoc suy lun tip trong cc ni dung m bi yu cu. - S dng kin thc thc t suy lun, bin lun kt qu ca bi ton (Xc nhn hay nu iu kin bi ton c kt qu). Vic hc tp phn ny c tp trung vo vic vn dng kin thc gii cc bi tp v ng lc hc cht im. Vn t ra l: Lm th no hc sinh c nhng k nng gii cc bi tp v ng lc hc cht im mt cch lgc, cht ch, c bit l lm th no qua vic rn luyn k nng gii cc bi tp ng lc hc cht im l mt ni dung c th c th pht trin t duy Vt l, v cung cp cho hc sinh cch t duy cng nh cch hc c trng ca b mn Vt l cp trung hc ph thng.
V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn -2-

Phng php gii bi ton ng lc hc cht im

Trong nhng nm ging dy b mn Vt l bc trung hc ph thng, ti nhn thy: mi phn kin thc u c yu cu cao v vn dng kin thc hc c vo gii bi tp Vt l. V vy mi phn ngi gio vin cng cn a ra c nhng phng n hng dn hc sinh vn dng kin thc mt cch ti u hc sinh c th nhanh chng tip thu v vn dng d dng vo gii cc bi tp c th: Theo nhn thc ca c nhn ti, trong vic hng dn hc sinh gii bi tp cn phi thc hin c mt s ni dung sau: - Phn loi cc bi tp ca phn theo hng t dng nht. - Hnh thnh cch thc tin hnh t duy, huy ng kin thc v th t cc thao tc cn thc hin. - Hnh thnh cho hc sinh cch trnh by bi gii c trng ca phn kin thc . Sau y ti nu nhng suy ngh ca c nhn ti trong vic hng dn hc sinh gii bi tp v ng lc hc cht im thuc Vt l lp 10 cp trung hc ph thng m ti p dng trong nhng nm qua c tham kho, rt kinh nghim v b xung.
I TNG NGHIN CU

- Kin thc: ng lc hc cht im v phng php vn dng kin thc trong vic gii cc bi tp ca phn ny. - i vi hc sinh trung bnh, yu: Yu cu nm vng kin thc c bn, phng php gii v gii cc bi tp n gin. - i vi hc sinh kh, gii: Yu cu p dng phng php gii vo bi tp kh, c tnh cht nng cao, vn dng kin thc mt cch tng hp.

Phn II: NI DUNG

A/ KIN THC C BN:

I/ Cc khi nim c bn: 1/ Cht im: l vt th m kch thc c th b qua khi nghin cu. Cc trng hp m vt c th coi l cht im: - Kch thc ca vt rt nh so vi chiu di qu o ca vt v ch xc nh v tr ca vt trn qu o. - Vt rn chuyn ng tnh tin: Mi im trn vt c qu o ging nhau nn ch cn xc nh chuyn ng ca mt im trn vt. 2/ H quy chiu: L cng c gip nghin cu chuyn ng ca vt. - H quy chiu gm: H ta (thng dng h ta cc vung gc) gn vi vt lm mc v mc thi gian, ng h. - C hai trng hp s dng h quy chiu:
V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn -3-

Phng php gii bi ton ng lc hc cht im

+ H quy chiu qun tnh: Trong Vt l lp 10 l h quy chiu ng yn hoc chuyn ng thng u so vi mt t. + H quy chiu phi qun tnh: Trong Vt l lp 10 l h quy chiu gn vi vt chuyn ng c gia tc khng i i vi mt t. 3/ Lc: - Lc l i lng c trng cho tc dng ca vt ny vo vt khc, kt qu l lm thay i chuyn ng ca vt hoc lm cho vt b bin dng. - Lc c ba c trng: + im t: L v tr tc dng ca tng tc. + Hng ca lc: L hng tc dng ca tng tc gm phng v chiu + ln ca lc: L mc mnh yu ca tng tc. - Biu din lc: Bng vect + Gc vect biu din im t ca lc. + Hng ca vect biu din hng ca lc, ng thng mang vect lc l gi ca lc. + Chiu di vect biu din ln ca lc theo t l xch quy c. 4/ Tng hp v phn tch lc: a/ Tng hp lc l thay th nhiu lc tc dng ng thi vo mt vt bng mt lc c tc dng ging ht nh tc dng ca ton b nhng lc y. Lc thay th gi l hp lc, cc lc c thay th gi l lc thnh phn.
F = F1 + F2

- Quy tc: Cng vect Trong vt l thng dng quy tc hnh bnh hnh: Hp lc ca hai lc ng quy c biu din bng ng cho (k t im ng quy) ca hnh bnh hnh m hai cnh l nhng vect biu din hai lc thnh phn. b/ Phn tch lc l thay th mt lc bng hai hay nhiu lc tc dng ng thi v gy hiu qu ging ht nh lc y. - Quy tc: Quy tc hnh bnh hnh. phn tch mt lc thnh hai lc th cn phi bit phng tc dng ca hai lc . Nu phng tc dng ca hai lc thnh phn vung gc vi nhau th lc thnh phn l hnh chiu ca hp lc trn cc phng . 5/ Cc lc c hc: a/ Lc hp dn: L lc ht gia hai vt bt k - c im ca lc hp dn gia hai cht im. + im t: cht im ang xt. + Hng: Phng: trng ng thng ni hai cht im. Chiu: biu din lc ht. + ln: Fhd = G
m1 m 2 r
2

Vi G = 6,67 Nm2/kg2.

- Trng lc: l lc ht ca tri t tc dng ln mt vt

V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn -4-

Phng php gii bi ton ng lc hc cht im

c im: + im t: trng tm ca vt + Hng: Phng thng ng. Chiu t trn xung. + ln: P = mg g: gia tc ri t do (gia tc trng trng) b/ Lc n hi: L lc xut hin vt khi vt n hi b bin dng. - Lc n hi ca l xo ng u b ko hoc b nn: c im: + im t: vt nhn tc dng ca lc n hi. + Hng: Ngc vi hng ca bin dng. (hng bin dng l hng chuyn ng tng i ca u y so vi u kia) + ln: Fh = k. l l = l l0: bin dng ca l xo. - Lc cng ca dy: c im: + im t: vt nhn tc dng ca lc cng dy. + Hng: Phng trng vi dy Chiu hng v phn gia ca dy - Lc n hi ca mt mt b p c im: + im t: vt nhn tc dng ca lc n hi. + Hng: Phng vung gc vi b mt vt Chiu ngc vi chiu ca p lc gy ra lc n hi . c/ Lc ma st: L lc xut hin khi mt vt chuyn ng hoc c xu hng chuyn ng trn mt mt vt khc. C ba trng hp: - Lc ma st trt: xut hin khi mt tip xc khi mt vt trt trn mt vt khc: c im: + im t: vt nhn tc dng ca lc ma st. + Hng: Phng tip tuyn vi mt tip xc Chiu: ngc chiu chuyn ng tng i ca vt y so vi vt kia. t: h s ma st trt + ln: Fms = t.N - Lc ma st ln: xut hin khi mt vt ln trn mt vt khc. c im: + im t: vt nhn tc dng ca lc ma st. + Hng: Phng tip tuyn vi mt tip xc Chiu: ngc chiu chuyn ng tng i ca vt y so vi vt kia. l: h s ma st ln + ln: Fms = l.N Ch : H s ma st ln l nh hn h s ma st trt t hng chc ln.
V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn

-5-

Phng php gii bi ton ng lc hc cht im

- Lc ma st ngh: xut hin khi mt vt c xu hng chuyn ng trn mt vt khc. Lc ma st ngh xut hin cn bng vi cc ngoi lc khc tc dng vo vt. c im: + im t: vt nhn tc dng ca lc ma st. + Hng: Phng tip tuyn vi mt tip xc Chiu: ngc chiu vi xu hng chuyn ng tng i ca vt y so vi vt kia. + ln: Cn bng vi cc ngoi lc khc tc dng ln vt. Bng ln hp lc ca cc ngoi lc khc tc dng ln vt. n : H s ma st ngh ln ca lc c gi tr cc i Fmsc = n.N Nn c th vit : Fms n.N Gi tr ca h s ma st ngh n ln hn h s ma st trt t cng mt cp mt tip xc. d/ Lc qun tnh: xut hin khi dng h quy chiu phi qun tnh. c im + im t: vt ta xt. + Hng: Ngc hng vi gia tc ca h quy chiu + ln: Fqt = ma vi a l ln gia tc ca h quy chiu qun tnh so vi mt t. II/ Cc nh lut Niu Tn 1/ nh lut I Niu - Tn: Nu mt vt khng chu tc dng ca lc no hoc chu tc dng ca nhng lc cn bng nhau th vt s ng yn hoc chuyn ng thng u. 2/ nh lut II Niu - Tn: Gia tc ca mt vt cng hng vi lc tc dng gy ra n, c ln t l thun vi ln ca lc v t l nghch vi khi lng ca vt.
a= F hay F = m.a m

3/ nh lut III Niu Tn: Nu vt A tc dng ln vt B mt lc th vt B cng tc dng tr li vt A mt lc, hai lc ny l trc i. Ngha l cng gi, cng ln nhng ngc chiu. III/ Phng php gii bi tp Vt l: 4 bc Bc 1: Tm tt u bi, i n v, v hnh (nu c) Bc 2: Phn tch u bi tm cch gii. Bc 3: Thc hin gii. Bc 4: Bin lun v p s.

V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn

-6-

Phng php gii bi ton ng lc hc cht im

III/ Phng php gii bi tp phn ng lc hc cht im: Khi hng dn hc sinh gii cc bi tp nn a ra angorit v cch vn dng trong linh hot cc bi tp c th. i vi cc bi tp v phn ng lc hc c mt phng php chung: Bc 1: Chn h quy chiu. Bc 2: Biu din cc lc tc dng ln vt. Bc 3: Vit biu thc nh lut II Niu-Tn. Bc 4: Chuyn biu thc vect thnh biu thc i s v tnh i lng yu cu. Vic chn h quy chiu thc hin sao cho bi ton gii c thun li nht. ng thi cng quyt nh n cc lc tc dng vo vt v qu o ca vt, do chn h quy chiu l qun tnh hay l phi qun tnh. Cc bi tp v ng lc hc cht im c th chia thnh hai dng chnh: Dng 1: Bi ton mt vt: c ba trng hp: + Mt vt chuyn ng thng. + Mt vt chuyn ng parabol (chuyn ng ca vt b nm). + Mt vt chuyn ng trn. Dng 2: Bi ton h vt. hng dn hc sinh s dng phng php ng lc hc vo gii cc bi ton ng lc hc cht im cn nu ra c cc thao tc hp l cho tng trng hp c th. Sau y l cch s dng ca c nhn ti trong qu trnh rn luyn cho hc sinh k nng gii cc bi ton ng lc hc cht im.
B/ THC HIN P DNG TRONG CC BI TON C BN.

Dng 1: Bi ton mt vt. Phng php gii: Bc 1: Chn h quy chiu. Bc 2: Biu din cc lc tc dng ln vt. Bc 3: Vit biu thc nh lut II Niu-Tn. Bc 4: Chuyn biu thc vect thnh biu thc i s v tnh i lng yu cu. Vic gii cc bi tp vt l l t duy hin tng nn phi xut pht t phn tch hin tng ca bi cp ti. Phng php gii nu ra nh trn c hiu nh th t cc thao tc cn thc hin gii cc bi ton c th. 1/ Vn dng phng php gii trn vo mt vt chuyn ng thng: V d 1: Mt vt c khi lng m = 4kg ang ng yn trn mt phng ngang c ko chuyn ng bi mt lc F c ln khng i l 6N. H s ma st trt gia vt v mt phng ngang l = 0,1, ly g = 10 m/s2. Hy tnh qung ng m vt i c trong 5s trong hai trng hp: a/ Lc F c phng ngang.
V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn

-7-

Phng php gii bi ton ng lc hc cht im

b/ Lc F hp vi phng ngang ln pha trn mt gc l vi sin = 0,6. Gii Nhim v ca bi ton l phi xc nh c dng chuyn ng ca vt, t vn dng bi ton ng hc tnh i lng theo yu cu ca bi ton. V vy ta cn xc nh gia tc ca vt v t iu kin ban u nhn nh dng chuyn ng ca vt. xc nh gia tc ca vt ta dng phng php gii nu nh trn. Cn phn tch hc sinh c th tin hnh c cc thao tc trn, t vic chn h quy chiu theo nh hng gii, xc nh c cc lc tc dng vo vt v biu din trn hnh, vit biu thc nh lut II Niu-Tn cho trng hp ca bi. Hng dn hc sinh bit cch thc hin vic chuyn biu thc vect thnh biu thc i s ri thc hin tnh i lng yu cu. Li gii c th nh sau: H quy chiu: Ta Oxy: Ox: phng ngang, chiu cng chiu chuyn ng ca vt. Oy: phng thng ng, chiu t di ln. Mc thi gian t = 0 lc vt bt u chuyn ng. Cc lc tc dng vo vt: + Trng lc: P + Phn p lc t mt phng ngang: N + Lc tc dng: F + Lc ma st trt: F ms a/ Lc F c phng ngang: ta c hnh v.
y
N F ms F

p dng nh lut II Niu-Tn: F hl = ma

F + N + P + F ms = ma

Chiu ln Oy: N P = 0 N = P = mg Fms = N = mg Chiu ln Ox: F Fms = ma F - mg = ma 4 a = 6 0,1.4.10 a = 0,5 (m/s2) Vt chuyn ng thng nhanh dn u. p dng cng thc: s = v0.t + 0,5.a.t2 s = 0,5.0,5.25 = 6,25(m)
V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn

-8-

Phng php gii bi ton ng lc hc cht im

b/ Lc F hp vi phng ngang ln pha trn mt gc l vi sin = 0,6. Ta c hnh v: p dng nh lut II Niu-Tn: F hl = ma
F + N + P + F ms = ma
cos = 1 sin = 0,8

Chiu ln Oy: N P + F sin = 0 N = P - F sin Fms = N = (mg + F sin) Chiu ln Ox: F cos Fms = ma F cos - (mg - F sin) = ma
y
N F ms

4 a = 6.0,8 0,1.(4.10 - 6.0,6) a = 0,29 (m/s2) Vt chuyn ng thng nhanh dn u. p dng cng thc: s = v0.t + 0,5.a.t2 s = 0,5.0,29.25 = 3,625(m) V d 2: Mt khi nng tr tam gic c mt mt phng nghing mt gc so vi phng ngang mang mt vt c khi lng m chuyn ng theo phng ngang vi gia tc a 0 nh hnh v. Hy tm cc gi tr ca a0 vt m vn ng yn so vi lng tr trong hai trng hp a/ Gia vt m v lng tr c ma st khng ng k. b/ H s ma st ngh gia vt m v lng tr l vi < cotan Gii
m
a0

Trong bi ton ny vt m ta xt ng yn so vi lng tr, nh vy vt so vi mt t vt m chuyn ng c gia tc l a 0 . gii ta c th chn h

V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn
-9-

Phng php gii bi ton ng lc hc cht im

quy chiu gn vi mt t (h quy chiu qun tnh) hoc h quy chiu gn vi lng tr (h quy chiu phi qun tnh) gii bi tp ny ta vn tin hnh cc thao tc nh trn. Nu chn h quy chiu gn vi mt t (h quy chiu qun tnh) th vt c gia tc ca lng tr l a 0 khng c lc qun tnh tc dng ln vt. Nu chn h quy chiu gn vi lng tr (h quy chiu phi qun tnh) th vt ng yn v xut hin lc qun tnh tc dng vo vt. Trong cu b ca bi, vt ng yn so vi lng tr nn ma st gia vt v lng tr l ma st ngh. Cc bi ton c lc ma st ngh th hng dn hc sinh chuyn bi ton v tnh lc ma st v phn p lc t mt b p ri dng c tnh ln ca lc ma st ngh, c hai trng hp: Nu vt ch c xu hng chuyn ng theo mt chiu th Fms N Nu vt c th c xu hng chuyn ng theo hai chiu th Fms N bi ny ti nu cch s dng h quy chiu phi qun tnh. Li gii c th nh sau: H quy chiu: Ta Oxy gn vi lng tr Ox: phng ngang, cng chiu a 0 Oy: phng thng ng, chiu t di ln. Vt ng yn. a/ Gia vt m v lng tr c ma st khng ng k. Ta c hnh v
y m

N
x

Fq

a0

Cc lc tc dng vo vt: + Trng lc: P + Phn p lc t mt lng tr: N + Lc qun tnh: Fq Vt cn bng: P + Fq + N = 0 Chiu ln Ox: N.sin - Fq = 0 N.sin = Fq Chiu ln Oy: N.cos - P = 0 N.cos = P
V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn
- 10 -

Phng php gii bi ton ng lc hc cht im

Nn: tan =

Fq P

ma 0 a 0 a0 = g.tan = mg g

b/ H s ma st ngh gia vt m v lng tr l vi < cotan Ta c hnh v: Cc lc tc dng vo vt: + Trng lc: P + Phn p lc t mt lng tr: N + Lc qun tnh: Fq + Lc ma st ngh: Fms Vt cn bng: P + Fq + N + Fms = 0
y
Fms m Fq

N
x

a0

Trong bi l trng hp lc ma st ngh. Vi nhng gi tr a0 nh th vt m c xu hng trt xung chn mt phng nghing, vi nhng gi tr a0 kh ln vt m li c xu hng trt ln pha nh mt phng nghing. Nn lc ma st ngh trong bi l lc ma st c th c hai chiu. V vy biu din lc ma st theo mt chiu c th v nh hng hng dn hc sinh tnh ln ca lc ma st ngh v phn p lc Chiu ln Ox: N.sin - Fq Fms.cos = 0 Chiu ln Oy: N.cos - P + Fms.sin = 0 N = mg.cos + ma0.sin V Fms = mg.sin - ma0.cos Fms l lc ma st ngh v c th c hai chiu nn: Fms . N mg.sin - ma0.cos . (mg.cos + ma0.sin)
g(sin . cos ) g(sin + . cos ) a0 . sin + cos cos . sin

2/ Vn dng phng php gii trn vo mt vt chuyn ng parabol (vt chuyn ng b nm) Cn nu cho hc sinh th t cc thao tc cn thc hin m c gi l phng php gii.

V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn

- 11 -

Phng php gii bi ton ng lc hc cht im

Bc 1: Chn h quy chiu (ta Oxy) Bc 2: Xc nh gia tc ca vt. Bc 3: Kho st tng chuyn ng thnh phn ca vt theo cc trc ta Bc 4: Phi hp cc chuyn ng thnh phn tm chuyn ng ca vt. y l dng bi phn tch mt chuyn ng khng thng bng hai chuyn ng thng thnh phn. Nn cn m t hin tng hc sinh c hiu c, nh vy thay v kho st chuyn ng ca vt bng kho st cc chuyn ng thnh phn, l cch nghin cu c trng ca vt l. Sau khi phn tch, vic tip theo l kho st chuyn ng thng, nn c tin hnh nh bi ton ng hc cht im i vi cc chuyn ng thnh phn. Tip theo cn hng dn hc sinh cch phi hp cc chuyn ng thnh phn tm ra chuyn ng ca vt, l xc nh cc c tnh ca vt chuyn ng. V d 1: Mt vt coi l cht im c nm ngang vi vn tc ban u l v0 t mt im c cao l h0. B qua sc cn khng kh, gia tc trng trng l g. Hy xc nh: a/ Qu o ca vt. b/ Tm bay xa ca vt. c/ Vn tc ca vt cao h (vi 0 h h0) v khi chm t Gii Qu o ca vt l ng cong. Gio vin cn hng dn hc sinh cch vn dng phng php gii nu trn vo gii bi tp ny. Gio vin phn tch lm hc sinh bit nn xt cc chuyn ng thnh phn c n gin nht. l phn tch chuyn ng ca vt thnh mt chuyn ng thng thnh phn l chuyn ng u v mt chuyn ng thng thnh phn l bin i u. Mun t c iu ny phi da vo gia tc ca vt theo cc phng y. Nh vy cn phn tch chuyn ng ca vt thnh hai chuyn ng thng theo phng ca gia tc v phng kia vung gc vi gia tc. Li gi c th ca bi nh sau:
v0 O a P x

V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn

- 12 -

Phng php gii bi ton ng lc hc cht im

Sau khi b nm vt ch chu tc dng ca trng lc P Gia tc ca vt: a =

P =g m

H quy chiu: Ta Oxy: Ox: phng ngang, cng chiu vi vn tc ban u v 0 Oy: phng thng ng, chiu t trn xung. Gc ta O: ti v tr nm vt. Mc thi gian: t = 0: lc nm vt. Theo phng Ox: gia tc ca vt l ax = 0 vt chuyn ng u. Ta ban u: x0 = 0 Vn tc ca vt: vx = v0. Phng trnh chuyn ng: x = x0 + vx.t x = x0 + v0.t x = v0.t (1) Theo phng Oy: Gia tc ca vt l ay = a vt chuyn ng bin i u. Ta ban u: y0 = 0; vn tc ban u v0y = 0 Phng trnh chuyn ng: y = y 0 + v 0 y .t + a y .t 2
1 y = a.t 2 2 1 2

(2)

Vn tc ca vt: vy = v0y + ay.t vy = a.t (3) a/ Qu o ca vt: Gio vin cn hng dn hc sinh cch xc nh nhng c tnh ca chuyn ng da trn cc chuyn ng thnh phn. Qu o ca vt xc nh bng phng trnh m t qu o ca vt trong ta Oxy T (1): t =
x v0

Thay vo (2):

y=

a.x 2 2.v 0 2

(4)

a, v0 khng i nn qu o ca vt l mt phn ca parabol b/ Tm bay xa ca vt. Tm bay xa ca vt b nm l qung ng vt i c theo phng Ox. Cn lm cho hc sinh bit cch tnh yu t ny. C hai cch tnh - T (2) tnh thi gian bay n khi chm t ri thay vo (1) tnh L - Xc nh ta im chm t ri dng phng trnh qu xc nh L Khi vt chm t ta c: y = h0 Thi gian bay ca vt: t =
2h 0 a 2h 0 Tm bay xa: L = v x .t = v 0 . a

V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn

- 13 -

Phng php gii bi ton ng lc hc cht im

(hoc khi vt chm t ta c y = h0 t (4): tm bay xa L = x = v 0 .

2h 0 ) a
1 2

c/ Vn tc ca vt cao h (vi 0 h h0) v khi chm t. Khi vt cao h ta c y = h h = a.t 2 t =

2h a T (3): vn tc ca vt theo phng Oy: v y = a.t = 2ah

Vn tc ca vt: v = v x + v y
vx vy v = vx2 + vy2 = v 0 2 + 2ah

Khi chm t: y = h = h0: v = v 0 2 + 2ah 0 V d 2: Mt vt coi l cht im c nm vi vn tc ban u l v0 = 25m/s theo phng hp vi phng ngang ln pha trn mt gc t mt im c cao h0 = 60m. B qua sc cn ca khng kh, ly g = 10m/s2, sin = 0,8. a/ Qu o ca vt. b/ Tm bay xa, tm bay cao ca vt. c/ Vn tc ca vt cao h = 35m v khi chm t Gii Gio vin hng dn hc sinh gii theo th t cc thao tc nu ra trn. Tuy nhin cn ch cho hc sinh cch xc nh gia tc, vn tc ban u theo cc phng ca trc ta . Nu cho hc sinh khi nim tm bay cao, tm bay xa v cch tnh cc i lng ny trong trng hp ta xt. Hng dn hc sinh cch xc nh vect vn tc ca vt mt thi im, mt cao da vo cc chuyn ng thnh phn. Hng dn hc sinh bit xc nh ta ca vt ti cc v tr ta xt trong cc cch chn ta khc nhau. Li gii c th ca bi nh sau: Sau khi b nm vt ch chu tc dng ca trng lc P Gia tc ca vt: a =
P =g m

H quy chiu: Ta Oxy: Ox: phng ngang, chiu t tri sang phi nh hnh v. Oy: phng thng ng, chiu t di ln. Gc ta O: ti v tr nm vt. Mc thi gian: t = 0: lc nm vt. Theo phng Ox: gia tc ca vt l ax = 0 vt chuyn ng u. Ta ban u: x0 = 0 Vn tc ca vt: vx = v0cos = 25.0,6 = 15(m/s)
V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn

- 14 -

Phng php gii bi ton ng lc hc cht im

Phng trnh chuyn ng: x = x0 + vx.t x = x0 + (v0cos).t x = (v0cos).t = 15.t (1) Theo phng Oy: Gia tc ca vt l ay = - a = - 10m/s2 vt chuyn ng bin i u. Ta ban u: y0 = 0; vn tc ban u v0y = v0sin = 25.0,8 = 20(m/s) Phng trnh chuyn ng: y = y 0 + v 0 y .t + a y .t 2
1 y = (v 0 sin ).t a.t 2 = 20.t 5.t 2 2 1 2

(2) (3)

Vn tc ca vt: vy = v0y + ay.t vy = v0sin - a.t = 20 10.t

y v0y v0 x O a P v0x

a/ Qu o ca vt: Gio vin cn hng dn hc sinh cch xc nh qu o ca vt trong ta Oxy chn. Qu o ca vt xc nh bng phng trnh m t qu o ca vt trong ta Oxy T (1): t =
x x = v 0 cos 15 a.x 2 2.v 0 2 cos 2
=

Thay vo (2): y = x. tan

4.x x 2 3 45

(4)

a, v0 khng i nn qu o ca vt l mt phn ca parabol b/ Tm bay xa ca vt. Tm bay xa ca vt b nm l qung ng vt i c theo phng Ox. Cn lm cho hc sinh bit cch tnh yu t ny. C hai cch tnh
V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn

- 15 -

Phng php gii bi ton ng lc hc cht im

- T (2) tnh thi gian bay n khi chm t ri thay vo (1) tnh L - Xc nh ta im chm t ri dng phng trnh qu xc nh L Khi vt chm t ta c: y = - h0 = - 60m T (2) 20.t 5.t2 = - 48 Thi gian bay ca vt: t = 6s. (ta loi nghim t = -2s) Tm bay xa: L = v x .t = 15.6 = 90m (hoc khi vt chm t ta c y = - h0 = -60m t (4):
4.x x 2 = 60 tm bay xa L = x = 90m) 3 45

Tm bay cao ca vt l cao ln nht ca vt so vi mt t, khi vt c vn tc theo phng ngang. Cn hng dn hc sinh la chn c cch xc nh ph hp. C th hng dn hc sinh dng ton hc xc nh gi tr ln nht ca y, tm bay cao H = h0 + ymax (theo cch chn h ta trong bi). C th hng dn hc sinh: Ti v tr cao nht vt bay ngang nn vn tc ca vt v = vx, khi vy = 0. Ta xc nh t ri tnh y tm bay xa H = h0 + ymax. Ti trnh bay y mt cch: Ti v tr cao nht vt bay ngang nn vn tc ca vt v = vx, khi vy = 0. T (3): 20 10.t = 0 t = 2(s) T (2): cao ca vt y = 20m Tm bay xa: H = y + h0 = 80m. c/ Vn tc ca vt cao h v khi chm t. Cn hng dn hc sinh bit cch tnh cc vn tc thnh phn theo cc trc ta v bit cch xc nh hng v ln ca vn tc ca vt mt thi im hoc mt cao nht nh. Khi vt cao h = 35m th y = h h0 = - 25m. T (2) 20.t 5.t2 = - 20 t = 5s (loi nghim t = - 1) T (3) vy = 20 10.5 = - 30(m/s) Vn tc ca vt: v = v x + v y
vx vy v = vx 2 + vy2 =
= 152 + 302 33.6m / s

(v 0 cos )2 + (v 0 sin a.t )2

Khi chm t: y = - h0: Ta li tnh nh trn 3/ Vn dng phng php gii trn vo mt vt chuyn ng trn. Cc thao tc gii vn c gi nh trn, tuy nhin cn c vn dng mt cch linh hot hn v trong chuyn ng trn lc tc dng vo vt, gia tc ca vt ti cc im khc nhau t nht v hng. Nn vic chn h quy chiu c tin hnh thnh hai vic: + Chn loi h quy chiu trc khi xc nh cc lc tc dng ln vt.
V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn

- 16 -

Phng php gii bi ton ng lc hc cht im

+ Chn phng chiu ca ta sau khi vit biu thc nh lut II Niu-Tn cho trng hp ta xt. Gia tc ca vt chuyn ng trn c hai thnh phn: Gia tc tip tuyn v gia tc hng tm. Khi chiu ln phng vung gc vi qu o th c thnh phn gia tc hng tm. V d 1: Mt vt coi l cht im c t trn mt mt bn xoay nm ngang, c th quay c quanh mt trc thng ng. Vt cch trc quay mt khong R = 20cm. H s ma st ngh gia vt v mt bn l = 0,4. Ly g = 10m/s2. Hi bn phi quay vi tc gc l bao nhiu th vt b vng ra ngoi. Gii Khi vt vng c giai on vt chuyn ng trn bn, i vi mt t vt chuyn ng c qu o l ng xoy chn c. Gia tc ca chuyn ng ny hc sinh cha c hc nn vic gii bi ton khng thc hin c. Gio vin cn hng dn hc sinh a bi ton v loi chuyn ng c hc. Ti thng hng dn hc sinh chuyn bi ton v tm cc gi tr ca tc gc vt vn ng yn trn bn, ngoi nhng gi tr th vt b vng ra ngoi. C hai gii php gii bi ton ny. + Chn h quy chiu gn vi mt t (h quy chiu qun tnh) th vt chuyn ng trn. + Chn h quy chiu gn vi bn (h quy chiu phi qun tnh) th vt ng yn. V d ny ti trnh by gii php th nht: Chn h quy chiu qun tnh. Li gii c th ca bi nh sau:
N Fms a ht P

Chn h quy chiu gn vi mt t. Khi vt cha b vng. Vt chuyn ng trn: Cc lc tc dng vo vt: Trng lc: P Phn p lc:
N

Lc ma st ngh: Fms
- 17 -

V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn

Phng php gii bi ton ng lc hc cht im

p dng nh lut II Niu-Tn: Fhl = ma P + N + Fms = ma ht Gio vin nu cho hc sinh l ang xt trng hp vt ng yn trn bn, nh vy Fms l lc ma st ngh, gii php gii quyt vn d c nu trng hp bi ton mt vt chuyn ng thng: l chuyn v bi ton tm lc ma st v phn p lc. Ngoi ra gio vin cn hng dn hc sinh xc nh phng v chiu ca gia tc hng tm, t chn phng, chiu chiu cho hp l. Chiu ln phng thng ng, chiu t trn xung P N = 0 N = P = mg Chiu ln phng ngang, chiu t vt hng vo trc quay: Fms = maht Lc ma st ngh: Fms N m2 R mg vt vng ra ngoi th:
g 10 2 (rad / s ) R > 10 2 rad / s .

V d 2: Mt t c khi lng 2 tn ang chuyn ng trn ng ngang th i u qua mt cu cong vng ln vi tc 72km/h. Cu c coi l mt cung trn c bn knh l 300m. Ly g = 10m/s2. Hy tnh p lc ca t ln cu ti: a/ V tr cao nht ca cu. b/ V tr ng thng ni t vi tm cu hp vi phng thng ng mt gc vi sin = 0,6. Gi Khi chuyn ng u trn cu, i vi mt t, t chuyn ng trn u trong mt phng thng ng, Gia tc ca vt l gia tc hng tm, c hng thay i ty theo v tr ca vt, c phng bn knh ni vt vi tm cu chiu hng vo tm. c ln khng i. V vy cn chn phng chiu hp l l phng ca gia tc, v gia tc ly gi tr dng th chiu dng cng l chiu gia tc nn phng chiu c chn theo tng v tr ca vt. p lc t tc dng ln mt cu trc i vi phn p lc m mt cu tc dng tr li t, ngha l cng ln vi phn p lc m mt cu tc dng tr li t. Li gii c th ca bi nh sau: Chn h quy chiu gn vi mt t (h quy chiu qun tnh) th t chuyn ng trn u c tm qu o l tm cu: Gia tc ca t l gia tc hng tm. Cc lc tc dng vo vt: Trng lc: P Phn p lc: N
V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn

- 18 -

Phng php gii bi ton ng lc hc cht im

p dng nh lut II Niu-Tn: Fhl = ma P + N = ma ht

N

a ht

a ht

a/ Ti v tr cao nht ca cu: Ta c hnh v: Phn p lc t mt cu lun vung gc vi mt cu ngha l trng vi phng bn knh. Ti v tr ny bn knh ni vt vi tm qu o c phng thng ng, Phn p lc ca mt cu cng c phng thng ng. Chiu ln phng thng ng chiu t trn xung: P N = maht
a ht v2 m.v 2 2000.20 2 = N = mg N = 2000.10 = 1800(N ) R R 400

Vy p lc m t tc dng xung mt cu l 1800N b/ Ti v tr ng thng ni t vi tm cu hp vi phng thng ng mt gc vi sin = 0,6. Ta c hnh v: Vi gi trn, gio vin cho hc sinh xc nh phng, chiu ca cc lc tc dng ln t ti v tr ny v xc nh phng chiu ti y. p dng nh lut II Niu-Tn: P + N = ma ht Chiu ln phng bn knh ni vt vi tm cu, chiu hng vo tm cu: P.cos - N = m.aht.
V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn
- 19 -

Phng php gii bi ton ng lc hc cht im

a ht v2 m.v 2 2000.20 2 = N = mg. cos N = 2000.10.0,8 = 1400(N ) R R 400

Vy p lc m t tc dng xung mt cu l 1400N Qua bi tp ny nn phn tch v ng dng trong thc t. T biu thc tnh p lc N th thy p lc m t tc dng xung cu nh hn trng lc ca t. Tc t cng ln th p lc ca t xung cu cng nh. Nh vy cu c th chu c trng ti ln. lm ni r ng dng ny nn cho hc sinh t gii trng hp cu vng xung lm i chng. y cng l cch gii thch v sao nhng ch ng b b lm xung th nhanh hng hn ng bng. Trong thc t hu nh khng lm cu vng xung. Trng hp t chuyn ng khng u: Gia tc ca t phn tch thnh 2 thnh phn, thnh phn tip tuyn c trng cho s thay i vn tc v ln, thnh phn php tuyn l gia tc hng tm c trng cho s thay i vn tc v hng. Gio vin hng dn hc sinh chn phng chiu cho ph hp bi ton gii c n gin nht. Dng 2: Bi ton h vt. Phng php gii: Bc 1: Chn h quy chiu cho tng vt. Bc 2: Vit biu thc nh lut II Niu-Tn cho tng vt. Bc 3: Tm lin h gia cc lc v cc gia tc. Bc 4: Tnh i lng yu cu. Hng dn gii bi ton dng ny c k tha cc k nng m hc sinh c khi gii bi ton mt vt. Vic thc hin cc thao tc ca bi ton c thc hin trn tng vt trong h. S s th hin ca h vt ch tm lin h gia cc lc v cc gia tc c phn tch hin tng, lin h gia cc chuyn ng v cu trc ca h cho. Bi ton dng ny rt phong ph v nhiu trng hp. Trong phm vi ca sng kin kinh nghim ny ti nu 2 trng hp v d minh ha cho cch hng dn hc sinh gii bi tp phn ng lc hc cht im. V d 1: Chu h vt nh hnh v: Bit m 1 = 4kg. B qua khi lng ca cc rng rc, ca dy, mi ma st, dy khng dn. Ly g = 10m/s2. Ban u cc vt ng yn. Hy tnh gia tc ca m1 v ch r chiu chuyn ng ca n khi: a/ m2 = 1kg. a/ m2 = 2kg. a/ m2 = 3kg. Gii

V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn

- 20 -

Phng php gii bi ton ng lc hc cht im

Ti trnh by cch hng dn hc sinh gii bi tp ny nh nu trn. Gio vin hng dn hc sinh cch chn h quy chiu. Trong bi ny hai vt m1 v m2 ch c th chuyn ng theo phng thng ng (cng phng) c th chn trung h ta cho hai vt. Hng dn hc sinh cch xc nh chiu chuyn ng ca mt vt: Ban u vt ng yn m c gia tc khc 0 v kgng i th vt s chuyn ng thng nhanh dn u c gia tc cng hng chuyn ng. Nh vy gia tc ca vt c gi tr dng ngha l vect gia tc cng hng ta th vt chuyn ng cng chiu ta chn, gia tc ca vt c gi tr m ngha l vect gia tc ngc hng ta th vt chuyn ng ngc chiu ta chn. gii bi tp ny th phi tm gia tc ca cc vt. Li gii c th ca bi nh sau: H quy chiu: Ta Ox phng thng ng, chiu t di ln. Cc lc tc dng vo m1: Trng lc: P1 Lc cng dy:
T1

p dng nh II Niu-Tn: Fhl = ma P1 + T1 = m1 a 1 Chiu ln Ox: T1 P1 = m1a1 Cc lc tc dng vo m2: Trng lc: P2 Lc cng dy:
T2

T2
m2
P2

(1)

T1
m1
P1

p dng nh II Niu-Tn: Fhl = ma P2 + T2 = m 2 a 2 Chiu ln Ox: T2 P2 = m2a2 (2)

Gio vin hng dn hc sinh tm nhng lc c lin quan vi nhau v quan h gia chng nhng lu rng cc vect trong phng trnh chiu c gi tr i s nn khi tm lin h gia chng phi tm lin h c ln v v du. Cn hng dn hc sinh tm hiu li v tc dng ca rng rc hc cp THCS (trng hp rng rc l tng) B qua khi lng ca rng rc, ca dy v ma st rng rc: T1 = 2T2 Dy khng dn: a2 = - 2a1 T (1): 2T2 m1g = m1a1 T (2): T2 m2g = - 2m2a1

V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn

- 21 -

Phng php gii bi ton ng lc hc cht im

nn

2T2 m1g = m1a 1 2T2 2m 2 g = 4m 2 a 1

a1 =

2 m 2 m1 g m1 + 4 m 2

a/ Vi m2 = 1kg. a1 = - 2,5(m/s2) a 1 ngc hng Ox Ban u m1 vt ng yn nn chuyn ng thng nhanh dn u ngc chiu Ox (t trn xung) b/ Vi m2 = 2kg. a1 = 0 Ban u m1 vt ng yn nn vn ng yn. c/ Vi m2 = 3kg. a1 = 1,25(m/s2) a 1 cng hng Ox Ban u m1 vt ng yn nn chuyn ng thng nhanh dn u cng chiu Ox (t di ln) V d 2: Cho h vt nh hnh v mt phng nghing di 8m c gc nghing so vi phng ngang l = 300, khi lng vt m1 = 3kg. B qua khi lng ca cc rng rc, ca dy, ma st rng rc, dy khng dn. Ly g = 10m/s2. a/ Vi m2 = 2kg, B qua ma st gia m1 mt phng nghing. Ban u m1 ng yn chn mt phng nghing. Hy tm thi gian m1 i ht mt phng nghing. b/ Vi h s ma st ngh gia vt m1 v mt phng nghing l = tm cc gi tr ca m2 m1 vn ng yn. Gii
1 2 3

Hy

N1
y1 O1 x1 m1

T1

T2
m2

O2

P1

P2

x2

Trong bi ny hai vt chuyn ng theo hai phng khc nhau, nn gio vin hng dn vic chn h ta cho tng vt v cn ch n chiu

V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn

- 22 -

Phng php gii bi ton ng lc hc cht im

cc ta quan h gia du ca cc gia tc c n gin nht. Gio vin hng dn hc sinh gii bi tp theo cc thao tc nu trn. Li gii c th ca bi nh sau: Chn h quy chiu gn vi mt t: i vi m1: Ta O1x1y1 c O1x1 phng song song mt phng nghing, chiu t chn ln nh mt phng nghing O1y1 phng thng ng vung gc vi mt phng nghing, chiu t mt phng nghing ln phn trn. i vi m2: Ta mt O2x2 phng thng ng, chiu t trn xung di. a/ Vi m2 = 2kg, B qua ma st gia m1 mt phng nghing. Ban u m1 ng yn chn mt phng nghing. Cc lc tc dng vo m1: Trng lc: P1 Phn p lc:
N1

Lc cng dy:

T1

p dng nh lut II Niu-Tn: Fhl = ma P1 + N1 + T1 = m1 a 1 Chiu ln O1y1: N1 P1cos = m1a1 N1 = P1cos (1) Chiu ln O1x1 : T1 P1sin = m1a1 Cc lc tc dng vo m2: Trng lc: P2 Lc cng dy: T2 p dng nh lut II Niu-Tn: Fhl = ma P2 + T2 = m 2 a 2 (2) Chiu ln O1x1 : P2 T2 = m2a2 B qua khi lng ca cc rng rc, ca dy, ma st rng rc: T1 = T2 Dy khng dn: a1 = a2 T (1) v (2) a =
g.(m 2 m1 sin ) = 1 m / s2 m1 + m 2

Ban u m1 ng yn v c gia tc khc 0 m1 chuyn ng thng nhanh dn u. p dng cng thc: S = v 0 t + a.t 2 Khi ln n nh th S = l = 8m
v0 = 0 t = 2S t = 4(s) a 1 2 3 1 2

b/ Vi h s ma st ngh gia vt m1 v mt phng nghing l =

Khi m1 ng yn, lc ma st tc dng m mt phng nghing tc dng

V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn

- 23 -

Phng php gii bi ton ng lc hc cht im

m1 l lc ma st ngh c phng song song vi mt phng nghing. Cn hng dn hc sinh phn tch hin tng xc nh chiu ca lc ma st. Vi nhng gi tr nh ca m2 th m1 c xu hng chuyn ng xung chn mt phng nghing, vi nhng gi tr kh ln ca m2 th m1 c xu hng chuyn ng ln nh mt phng nghing. Nh vy lc ma st ngh ny c th c hai chiu. v vy hng dn hc sinh theo trng hp ny ca lc ma st ngh: gii theo mt chiu no ca lc ma st ri dng c im ca lc ma st ngh l: Fms .N

N1
y1 O1 x1 m1

T1

T2
m2

O2

Fms P1

P2

x2

Cc lc tc dng vo m1: Trng lc: P1 Lc cng dy: Phn p lc:

T1 N1

Lc ma st ngh Fms (3) (4)

Vt m1 ng yn: P1 + N1 + T1 + Fma = 0 Chiu ln O1x1 : T1 P1sin - Fms = 0 Chiu ln O1y1 : N1 P1cos = 0 Cc lc tc dng vo m2:

Trng lc: P2 Lc cng dy: T2 Dy khng dn nn m2 cng ng yn: P2 + T2 = 0 Chiu ln O1x1 : P2 T2 = 0 (5) B qua khi lng ca cc rng rc, ca dy, ma st rng rc: T1 = T2 T (3); (4) v (5): N1 = P1cos Fms = m2g m1g.sin Fms : Lc ma st ngh nn: Fms .N m2g - m1g.sin . m1g.cos N m1.sin - .m1.cos m2 m1.sin + .m1.cos 0,75kg m2 2,25kg
V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn

- 24 -

Phng php gii bi ton ng lc hc cht im

Phn III: KT LUN

1/Kt qu thc hin ti: Trc mt thc trng trong hc sinh khi hc THCS, vic hc b mn vt l vn cha c coi trng (coi l mn ph, c bit l t khi b thi tt nghip THCS) nn hc sinh khi bc vo cp THPT, t l hc sinh bit cch hc tp b mn vt l rt thp, Vic vn dng kin thc ton hc vo hc tp b mn vt l ni chung v gii cc bi tp vt l ni ring gp rt nhiu kh khn, K nng thc hin cc thao tc t duy c trng trong hc tp vt l rt km. Ti suy ngh l lm sao gip cho hc sinh c k nng hc tp b mn, pht trin c t duy vt l, lm hc sinh say m vi b mn vt l l b mn khoa hc rt c gi tr cho bn thn cc hc sinh sau ny trong t duy, suy lun cc vn ca cuc sng mt cch khoa hc, v logc, gip mi con ngi thc hin nhim v ca bn thn vi s say m, c c sng to c li v t c nng sut, cht lng cao. Tng phn, tng chng ti lun suy ngh v a ra nhng gii php gip hc sinh thc hin nhim v hc tp mt cch thun li, trnh cho hc sinh c cm gic s b mn vt l. Trn c s to cho hc sinh s say m hc tp v hc tp tt b mn vt l. Sau nhiu nm thc hin ti ny cc lp hc sinh ti trng THPT Tin L. Ti nhn thy vic hc tp b mn Vt l si ni hn v hc sinh c kh nng vn dng kin thc Vt l ni chung v vic gii cc bi ton v v ng truyn ca nh sng kh thun thc. T duy vt l ca hc sinh c nng cao mt bc, vic kt hp kin thc ton hc vo gii bi tp vt l khng cn l kh khn cho hc sinh. Cc thao tc t duy c trng trong hc tp b mn vt l ni chung c hc sinh tin hnh thun li v linh hot. V vy kt qu hc tp ca hc sinh lp 10 ca trng t kh cao: Thng k kt qu trin khai ti qua cc nm hc: Nm hc: 2005 2006 Ni dung thng k T l hc sinh bit cch xc nh loi bi, trin khai c cc thao tc khi gii bi tp phn ng lc hc cht im T l hc sinh bit cch vn dng vo gii cc bi tp c bn ca chng ng lc hc cht im. T l hc sinh vn dng cch gii trn vo cc bi ton nng cao T l hc sinh vn dng c cch gii trn trong pht trin t duy Vt l
V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn

Lp chn Lp i tr 100% 100% 85% 50% 100% 85% 60% 20%

- 25 -

Phng php gii bi ton ng lc hc cht im

Nm hc: 2007 2008 Ni dung thng k T l hc sinh bit cch xc nh loi bi, trin khai c cc thao tc khi gii bi tp phn ng lc hc cht im T l hc sinh bit cch vn dng vo gii cc bi tp c bn ca chng ng lc hc cht im. T l hc sinh vn dng cch gii trn vo cc bi ton nng cao T l hc sinh vn dng c cch gii trn trong pht trin t duy Vt l Nm hc: 2008 2009 Ni dung thng k T l hc sinh bit cch xc nh loi bi, trin khai c cc thao tc khi gii bi tp phn ng lc hc cht im T l hc sinh bit cch vn dng vo gii cc bi tp c bn ca chng ng lc hc cht im. T l hc sinh vn dng cch gii trn vo cc bi ton nng cao T l hc sinh vn dng c cch gii trn trong pht trin t duy Vt l Nm hc: 2009 2010 Ni dung thng k T l hc sinh bit cch xc nh loi bi, trin khai c cc thao tc khi gii bi tp phn ng lc hc cht im T l hc sinh bit cch vn dng vo gii cc bi tp c bn ca chng ng lc hc cht im. T l hc sinh vn dng cch gii trn vo cc bi ton nng cao T l hc sinh vn dng c cch gii trn trong pht trin t duy Vt l

Lp chn Lp i tr 100% 100% 80% 45% 100% 80% 62% 22%

Lp chn Lp i tr 100% 100% 88% 55% 100% 87% 62% 24%

Lp chn Lp i tr 100% 100% 86% 60% 100% 88% 65% 30%

2/ Li bnh: Qua nhng nm vn dng phng php hng dn hc sinh gii bi tp Vt l phn ng lc hc cht im, ti nhn thy k nng thc hin cc thao tc trong hc tp Vt l c nng cao r rt v gp phn ng k vo pht
V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn

- 26 -

Phng php gii bi ton ng lc hc cht im

trin t duy c trng ca b mn Vt l ni ring cng nh pht trin t duy khoa hc ni chung cho hc sinh. Ti thit ngh, vi mi gio vin c tm huyt vi gio dc ni chung, v vi nhng gio vin Vt l ni ring cn phi tm ti, suy ngh v nghip v s phm, sng to c t nhiu trong cng vic ca bn thn. Vic ng gp rt nhiu cho s nghip gio dc ca tnh nh v ca t nc. Mun t c th cn phi c s yu ngh, tm huyt vi b mn chn. c bit cn phi c s lao ng bn b, say sa c th lm ny sinh nhng sng to ng k cho bn thn v c gi tr cho s nghip gio dc v o to nhng th h mi l tng lai ca t nc. 3/ Hng pht trin ca ti: + ti ny to cho hc sinh nhng nh hng, cc thao tc cn thc hin khi c nhim v gii quyt cc bi tp phn ng lc hc cht im lp 10, chun b rt t cho hc sinh khi hc phn c hc chng trnh vt l lp 12, l phn kin thc quan trng c s dng nhiu trong cc k thi. c bit l k thi i hc, cao ng, l k thi quan trng nht ca cuc i ca mi hc sinh. Vi cch hng dn nh trn cung cp cho ngi hc nhng thao tc chnh ca vic suy ngh, t duy trong tng cng vic c th gii quyt tng nhim v ca cc bi ton phn ny. Trong thi gian ti ti s tip tc nghin cu vn dng cch hng dn hc sinh nh trn vo cc loi bi ton nng cao, chuyn su, yu cu s vn dng kin thc phc tp. + Trn y l nhng suy ngh ca c nhn ti v mt vn c th, t nhiu cng mang tnh ch quan v khng th trnh khi nhng sai st. Rt mong c s nh gi, gp ca cc ng nghip. Tin L, ngy 15 thng 05 nm 2010 Ngi vit

V Xun Lp.

V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn

- 27 -