SASTAV VAZDUHA

a) Izraavanje koncentracije Za oznaavanje koncentracije (sadraja) materije koriste se razne oznake (x,

c , , r, v/v,w/w itd.). koncentracija sa oznakom x, je inae uobiajena za molne udjele. Budui da se koncentracija izraava nizom mjernih jedinica, treba naroito paziti da se najprije tano ustanovi o kojoj mjernoj jedinici se radi. Koncentracija moe izraziti preko:
Mase materije Odnos mase neke materije prema ukupnoj masi neke smjese od vie materijea naziva se maseni udio te materije i moe poprimiti jedino vrijednosti izmeu 0 i 1. Zapremine materije Odnos zapremine neke materije prema ukupnoj zapremini neke smjese od vie materija naziva se zapreminski udio te materije i moe poprimiti jedino vrijednosti izmeu 0 i 1.

Mjeovite jedinice Odnos mase neke materije prema ukupnoj zapremini neke smjese od vie materija naziva se zapreminski udio te materije i moe poprimiti jedino vrijednosti izmeu 0 i 1.

SASTAV VAZDUHA
Da bi se izbjegle vrijednosti udjela manje od 1 (razlomci), esto se koriste postoci (%), promili () i milijunti dijelovi (ppm), a dobivaju se tako da se udjeli pomnoe odgovarajuom konstantom (nije mogue za mjeovite jedinice):

postoci: x100% = x102

promili: x1000 = x103 milijunti dijelovi: x1000000ppm = x106 Na primjer koncentracija kisika (O2) u vazduhu moe se izraziti preko mase:

xO2 = 4,6 kg O2 / 20 kg vazduha = 0,23 = 23% = 230 = 230000 ppm

ili preko zapremine: xO2 = 4,2 m3 O2 / 20 m3 vazduha = 0,21 = 21% = 210 = 210000 ppm U prvom sluaju, milijunti dio (ppm) identian je mjernoj jedinici mg/kg, a u drugom

sluaju mjernoj jedinici cm3/m3. Ponekad se u mjernoj jedinici naglasi da li je koncentracija izraena preko mase ili zapremine (npr. %m ili %vol). Kada u formulama koje slijede nije drugaije naznaeno, koncentracija x izraena je u osnovnim mjernim jedinicama (npr. kg/kg ili kg/m3)

SASTAV VAZDUHA

b) Sastav vazduha Atmosferski vazduh je smjesa gasova. U sastavu istog suhog vazduha (bez vodene pare) prevladavaju (99,99%) etiri gasa Gas % teine % zapremine azot, N2 75,51 78,10 kisik, O2 23,01 20,93 argon, Ar 1,29 0,93 Ugljen dioksid, CO2 0,04 0,03

Preostali dio uglavnom ine vodonik i plemeniti gasovi. Sadraj (koncentracija) vodene pare u vlanom vazduhu je promjenljiv i moe iznositi najvie oko 3% teine (4% zapremine). Sadraj pojedinih gasova-primjesa mjeri se ureajima za analizu gasova. Koncentracija tetnih gasova izraava se jedinicom ppm (1 ppm=1/106=cm3/m3, part per million) ili mg/m3. Ove jedinice povezane su relacijom 1 mg/m3 = M/VM 1 ppm M masa jednog kmol plina, kg/kmol VM zapremina jednog kmol gasa pri normalnim uslovima(p=1,01325 bar, t=0 0C), VM 22,4 m3 Broj koji se dobije zbrajanjem atomskih masa svih atoma u molekuli jednak je broju kg mase jednog kmol materije. Npr. za sumporni dioksid (SO2), masa atoma sumpora mS=32, kiseonika mO=16, pa je masa molekule SO2 jednaka mS+2mO=64, a masa jednog kmol SO2 iznosi M=64 kg.

SASTAV VAZDUHA
Maksimalna doputena koncentracija (MDK) tetnog gasa u vazduhu na radnom mjestu propisana je za niz tetnih gasova . Npr. za ugljen dioksid (CO2) MDK=5000 ppm (9100 mg/m3), a za ugljen monoksid (CO) MDK=30 ppm (35 mg/m3). Doputene vrijednosti za stambene prostorije mogu biti i desetak puta manje od MDKvrijednosti. Ventilacija mora ostvariti izmjenu dovoljne koliine vaduha da se doputene vrijednosti koncentracije ne prekorae. Potrebna koliina dovedenog vazduha na sat Vh izraena u m3/h (zapreminski protok) iznosi: Vh = Km/(xmvM-xmva) = Kv/(xvM-xva) K dotok tetnog gasa u prostoriju, Km u kg/h, a Kv u m3/h, xM najvei doputeni udjel tetne materije u vazduhu u prostoriji, kg/m3 ili m3/m3 xa najvei doputeni udio tetne materije u atmosferskom vazduhu, kg/m3 ili m3/m3 Vazduh koji ovjek izdie ima oko 4% CO2. U mirovanju ili uz normalnu aktivnost ovjek udahne oko 0,5 m3/h vazduha, ime se generira 20 l/h CO2. Tome odgovara potreba od oko 30 m3/h svjeeg vazduha, ako se kao doputena koncentracije CO2 odabere uobiajenih 0,1 vol.% (1000 ppm). Zavisno od aktivnosti ljudi i pojave neugodnog zadaha, potrebno je u prostoriju dovoditi 20-60 m3/h svjeeg vazduha po ovjeku. Zbog problema s provjetravanjem volumen prostorije treba iznositi najmanje 3 m3 po ovjeku. Visina prostorije ne smije biti manja od 2,5 m.

TERMODINAMIKO STANJE I TEMPERATURA VAZDUHA

Stanje vazduha i veliine stanja Vazduh predstavlja smjesu vie gasnih komponenata. U mnogim sluajevima vazduh se moe termodinamiki promatrati kao (jednokomponentni) idealni gas. Termodinamiko stanje gasa u potpunosti je definisano vrijednostima dviju karakteristinih termodinamikih veliina poput temperature, pritiska, gustoe specifine zapremine, specifine unutranje energije, entalpije, entropije itd. Te karakteristine veliine zato se nazivaju veliine stanja. Vrijednosti pojedinih termodinamikih veliina za gas esto se navode pri normalnom stanju gasa. To znai da je pritisak gasa jednak standardnom atmosferskom pritisku pa=1,01325 bar, a temperatura gasa jednaka je standardnoj temperaturi atmosfere ta=0 0C. Time je stanje gasa jednoznano definisano obzirom da su definisane dvije veliine stanja (pa,ta). U podruju grijanja, klimatizacije i ventilacije posebno su esti termodinamiki procesi pri konstantnom pritisku (atmosferskom) budui da se u tehnikom smislu pritisak vazduha mijenja neznatno ili vrlo malo. Obzirom na znaaj vlage u vazduhu , esto se vazduh promatra kao smjesa dviju komponenti suhog vazduha i vode (pare i kapljevine). Takva smjesa naziva se vlani Vazduh . Uz vrijednosti dviju veliina stanja (npr. pritiska i temperature), za definiranje stanja vlanog vazduha potrebno je definirati i koncentraciju vodene pare. za podruje grijanja, ventilacije i klimatizacije pritiska vlanog vazduha redovno konstantan i jednak atmosferskom.

Temperatura, T
Za idealne gasove temperatura jednoznano pokazuje nivo unutranje energije gasa u, dok je kod realnih gasove ta veza priblina. Valja naglasiti da je toplota zapravo unutranja energija u fazi prelaza s tijela na tijelo, slino kao to je rad mehanika energija u fazi prelaza s tijela na tijelo. Osnovna jedinica za temperaturu u SI sistemu je Kelvin (K). Uobiajeno je temperaturu izraenu u Kelvina (tj. apsolutnu temperaturu) oznaavati oznakom T, dok se oznaka t koristi za temperaturu izraenu Celzija (oC). Za ovako izraene temperature vrijedi veza T=t+273,15 Mjerenje temperature ne predstavlja praktian problem, jer se na termometrima vrijednost temperature uglavnom oitava direktno. Uz poznate termometre punjene tekuinom (npr. ivom), koriste se jo rastezni termometri (punjeni tekuinom, tapni i bimetalni), termo-elementi (termoparovi) i pirometri (za visoke temperature).

Gustina , i specifina zapremina , v

Gustina mase, ee se naziva samo gustina , a predstavlja specifinu masu odn. Masu m po jedinici zapremineV = m/V obino izraava u kg/m3. Specifini zapremina v jednaka je recipronoj vrijednosti gustine, a predstavlja zapreminu po jedinici mase: v = 1/ = V/m

Pritisak, p
Atmosferski (barometarski) pritisak pa posljedica je atmosfere odn. Vazduha koji svojom teinom pritie povrinu zemlje., specifina sila takvog pritiska fluida po jedinici povrine naziva se pritisak p p = F/S F pritisak (sila), N= kgm/s2 S povrina, m2 i izraava u Pascalima odn. Newtonima po kv. metru (Pa=N/m2). Ovakav pritisak naziva se apsolutni pritisak . Prema Pascalovom zakonu u fluidu se pritisak u svim smjerovima iri jednako (jednako pritie).

 Manometarski pritisak pM dobije se tako da se od vrijednosti apsolutnog

pritiska p u nekom prostoru raunski oduzme vrijednost atmosferskog pritiska pa pM = p pa (pM>0) koji se tada naziva nadpritisak .

U sluaju p>pa dobija se pozitivna vrijednost manometarskog pritiska Ako je p<pa, manometarski pritisak poprima negativnu vrijednost (pM<0) i

tada se naziva podpritisak . Apsolutna vrijednost podpritiska naziva se vakuum pV (pV =-pM>0) i esto se izraava u postocima atmosferskog pritiska (pV%=-pM/pa100%).
U homogenom fluidu u polju sile tee, povrine konstantnog pritiska

(izobare) su horizontalne ravnine. Prirast pritiska uslijed teine tenosti duboke h jednak je teini stupca tenosti (visine h) koji ima jedininu povrinu (1 m2). Volumen tog stupca je h1, pa mu je masa jednaka h, a teina stupca je gh i jednaka je prirastu pritiska p, pri emu je g konstanta gravitacije (standardna vrijednost g=9.80665 m/s2). p = gh

Manometar sa tenosti predstavlja primarni instrument za mjerenje pritiska . Manometar je jednim krajem prikljuen na mjereni pritisak p, a drugim krajem je otvoren prema atmosferskom pritisku . Pri tome moraju biti poznate gustina fluida (npr. voda) i gustina mjernog fluida 0 (npr. iva). Najprije se odredi poloaj krajnje izobare koja kroz oba kraja Ucijevi prolazi kroz isti fluid. U ovom sluaju to je izobara 11 koja jo uvijek prolazi kroz fluid gustoe 0. Zatim se izmjere visine h i h0. Budui da su u presjeku 1-1 pritisci isti u lijevom i desnom kraju cijevi, postavlja se jednaina manometra kojom se izjednaavaju ta dva pritiska (p1L=p1D), pa ta jednaina glasi p + gh = pa + 0gh0 (3.7)

tako da nadpritisak pM koji odgovara traenom apsolutnom pritiskup iznosi pM = p - pa = 0gh0 - gh (3.8)

 Za mjerenje pritiska na raspolaganju je i niz mjernih instrumenata

poput oprunih manometara (membranski, cijevni, s mijehom), pretvaraa pritiska i mikrofona, koji omoguavaju direktno oitavanje vrijednosti pritiska.
Jednaina stanja za idealni gas Za vazduh priblino vrijedi jednaina stanja idealnih gasova koja

povezuje pritisak p, zapreminu vazduha V i apsolutnu temperaturu T za masu m gasa.

pV = mRT

R gasna konstanta. Kod normalnog atmosferskog stanja (pa=1,01325 bar, ta=0oC)

gasna konstanta za suhi vazduh iznosi Rz=287,1 J/kgK, za vodenu paru Rp=461,4 J/kgK.

 Unutranja energija, specifina toplota cv

Za specifinu unutranju energiju idealnog gasa u (izraenu u J/kg) vrijedi

u = cvT
pri emu je cv specifina toplota (pri konstantnoj zapremini izraena u J/kgK). Koliina toplote Q12 (izraena u J) potrebna za zagrijavanje mase m gasa od

temperature t1 do temperature t2 uz konstantnu zapreminu gasa iznosi

Q12 = mcv(t2-t1) = m(u2-u1) i jednaka je ukupnoj promjeni unutranje energije gasa.

 Entalpija, specifina toplota cp Za entalpiju (toplotni sadraj) idealnog gasa h (izraenu u J/kg) vrijedi h = cpT cp specifina toplota (pri konstantnom pritisku izraena u J/kgK). Specifina toplota cp zavisi od temperature i pritiska, a pri uslovima uobiajenim za probleme grijanja iznosi za suv vazduh cpz=1,005 kJ/kgK, za vodenu paru cpp=1,926 kJ/kgK i za tenu vodu cpk=4,187 kJ/kgK. Koliina toplote Q12 (izraena u J) potrebna za zagrijavanje mase m gasa od temperature t1 do temperature t2 uz konstantni pritisak gasa iznosi Q12 = mcp(t2-t1) = m(h2-h1) i jednaka je ukupnoj promjeni entalpije gasa. Specifina unutranja energija i entalpija vezane su relacijom h = u + p/r

 Budui da se procesi sa vazduhom vezani uz grijanje i klimatizaciju

odvijaju priblino pri konstantnom (atmosferskom) pritisku, energetsko stanje gasa je najee pogodno izraavati pomou entalpije

Toplota isparavanja, r

Toplota isparavanja r (izraena u J/kg) predstavlja toplotu koju je potrebno dovesti jednom kg vode za prelaz iz tene u parnu fazu (isparavanje) pri konstantnoj temperaturi i pritisku . r = h''-h', t=const, p=const h' oznaava entalpiju zasiene kapljevite vode, h'' entalpiju zasiene vodene pare.
Toplota isparavanja r zavisi samo od temperature isparavanja i za

vodu pri 0 0C iznosi r=2500 kJ/kg.

 Zahtjevi na temperaturu prostorije, tu

U cilju odranja zdravlja i radne sposobnosti, temperatura prostorije mora osigurati da odavanje

tjelesne topline ne bude ni manje ni vee nego to je fizioloki potrebno.

Zavisno od ljudske aktivnosti odn. teine rada, odavanje tjelesne topline ovjejeg tijela iznosi oko

80-300W. Tijelo odaje toplinu putem konvekcije, zraenja i isparavanja. Tjelesni osjeaj temperature zavisi upravo od topline koju tijelo odaje.
U tom smislu uvodi se pojam efektivne temperature. Osim od temperature vazduha, odavanje topline

ovjejeg organizma zavisi od temperature okolnih povrina, relativne vlanosti i brzine vazduha.
Temperatura vazduha u prostoriji (temperatura prostorije) mjeri se u visini glave, najmanje na

udaljenosti 1 m od povrine zidova. Zavisno od ljudske aktivnosti, temperatura prostorije treba iznositi 18-24 oC. Za mirovanje i laku aktivnost uobiajena temperatura zimi iznosi 20 0C, a ljeti 21-22 oC. Za teki fiziki rad obino se zahtijeva temperatura 15-16oC, a u ljetu se temperatura od 26 oC smatra jo uvijek prikladnom za laku aktivnost. Za vruih ljetnih dana, pri vanjskim temperaturama iznad 28 oC, preniska temperatura prostorije moe uzrokovati temperaturni ok, pa razlika temperature ne smije biti vea od 6 oC. Svi ovi podaci dani su uz pretpostavku da se temperatura prostorije ne razlikuje od temperature povrina prostorije.

Srednja temperatura zraenja

Razmjena topline zraenjem javlja se uslijed razlike povrinskih temperatura ljudskog tijela i povrina prostorije. U prostorijama sa hladnim zidovima je teko ostvariti osjeaj toplotne ugodnosti Srednja temperatura zraenja je srednja temperatura povrina prostorije (pod, strop, zidovi, vrata, prozori, predmeti u prostoriji).

tR

us

Fus

Fuk

Ukoliko je spoljanji zid slabo izolovan moe temperatura njegove unutranje povrine pri niskim vanjskim temperaturama pasti ispod take rose pa e se na njega da kondenzuje vlaga iz unutranjosti prostorije Zid treba izolovati tako da na rastojanju 0.5 m od unutranjeg zida tempratura treba da se razlikuje od temperature prostorije za ne vie od +- 2 oC temperaure ovjek se osjea ugodno samo kada su tu i tR pravilno odabrane. tu i tr temperature ovjek osjea kao zajedniki uticaj koji se naziva osjetnom temperaturom to Osjetna temperatura otprilike odgovara aritmetikoj sredini temperature vazduha i srednje temperature zraenja, a moe se mjeriti globus-termometrom (temperaturni dava zatvoren je u upljoj crnoj kugli). Osjetna temperatura mjerodavna je za osjeaj ugodnosti, tako da u principu treba poveati temperaturu vazduha za isti onaj iznos za koji se temperatura zraenja smanji.

BRZINA STRUJANJA VAZDUHA

Osim strujanja vazduha kroz otvore, strujanje vazduha u prostoriji uzrokovano je i konvektivnim zagrijavanjem vazduha uz ljude, strojeve, prozore i zidove. Vazduh koji struji oko ljudskog tijela moe naruavati toplinsku ravnoteu tijela i okoline, a time i ugodnost. Intenzitet tog utjecaja zavisi od brzine i smjera strujanja, te od razlike temperature vazduha i tijela. Naroito nepogodno je postojano strujanje hladnog vazduha u istom smjeru koje se naziva promaja. Poveava se koeficijent prelaza toplote i koeficijent ishlapljivosti tenosti sa povrine tijela. Preporuljive brzine vazduha pri normalnim temperaturama (20-22 oC) iznose 0,150,25 m/s. Ako su uslovi strujanja nepovoljni, brzina vazduha ne bi trebala prelaziti 0,15 m/s. U sluaju teeg rada, dozvoljene su vee brzine vazduha. 1.5 m/s na radnim mjestima sa izrazito velikim toplotnim optereenjem (metalurgija, industrija celuloze i papira)

 Brzina strujanja vazduha u zagrijanom prostoru ovisna je osim o fizikoj

aktivnoti i o starosti, pol, odea, rasa, ne postoji stabilno strujanje vazduha, amplitude i frekvencije promene brzine utiu na ugodnost prekoraenje 10% je doputeno na maksimum 10 mjesta kratkotrajno prekoraenje moe se dozvoliti samo u vremenu od 1 min pri veim aktivnostima doputene su i neto vee vrijednosti, pri davanju doputenih vrijednosti treba praviti razliku za prostorije sa veim ili manjim brojem ljudi robna kua poseeni su kratko ali zbog znatno veeg odavanja toplote veeg broja ljudi treba vee provetravanje.

 Za mjerenje brzine strujanja vazduha u prostoriji esto se

upotrebljavaju termiki anemometri, koji kao dava koriste elektrini otpornik ili termistor. Mjerenje brzine bazira se na injenici da se s poveanjem brzine poveava odavanje toplote ovih davaa.

Brzina strujanja vazduha moe se odrediti i katatermometrom

alkoholnim termometrom ija kapilarna cijev je proirena u gornjem dijelu. Termometar se najprije zagrije tako da alkohol ispuni taj proireni dio. Zatim s termometar stavlja u prostoriju, te se mjeri brzina hlanenja alkohola koja ovisi o temperaturi i brzini vazduha. Iz poznate temperature vazduha i izmjerene brzine hlaenja moe se odrediti brzina vazduha.

Poznatiji ureaji za mjerenje brzine vazduha ukljuuju jo i Pitot-

Prandtlovu cijev, anemometar s vruom icom, rotacijski anemometar i laserski anemometar na bazi Dopplerovog efekta.

 EFEKTIVNA TEMPERATURA Efektivna temperatura (ET) uvedena je u Americi kao pokuaj da se ugodnost kvantificira jednom jedinstvenom veliinom. Po iznosu, ona je jednaka temperaturi vazduha uz relativnu vlanost =100% i brzinu vazduha vz=0. Efektivna temperatura je fiktivna temperatura kojoj odgovara takva kombinacij temperature, vlanosti i brzine vazduha koja prema iskustvu daje istovjetnu razinu komfora. Prema amerikim autorima zona komfora je u granicama ET=17-22o. ET=250 smatra se granicom za radnu sposobnost bez ogranienja, a ET=320 granicom podnoljivosti. Efektivna temperatura moe se odrediti npr. pomou nomograma na sl. Na slici je prikazan i primjer odreivanja efektivne temperature: uz temperaturu suhog termometra 29 0C, temperaturu vlanog termometra 26 0C i brzinu vazduha od 2 m/s, ET=230.

 TOPLOTNO OPTEREENJE PROSTORIJE

Toplotno optereenje prostorije QN je toplotni tok (toplota u jedinici vremena

izraena u W,) odn. snaga koji je potrebno dovesti u prostoriju ili odvesti iz prostorije kako bi stanje vazduha u prostoriji ostalo nepromijenjeno.

Toplotno optereenje u zimskom razdoblju naziva se potrebna toplota za

grijanje prostorije koja predstavlja osnovu za dimenzioniranje kapaciteta sistema grijanja i veliina ogrjevnih povrina. U ljetnom razdoblju potrebno je toplotu iz prostorije odvoditi pomou rashlanenog vazduha. Takvo toplotno optereenje naziva se rashladno optereenje prostorije i predstavlja osnovu za odreivanje potrebne koliine rashladnog vazduha.

Procesi kojima se toplota razmjenjuje izmeu prostorije i okoline su: izmjena toplote konvekcijom, provenjem (kondukcijom) i zraenjem, te izmjena mase vazduha. razlikuje se za grijanje i za klimatizaciju.

Postupak prorauna toplotnog optereenja je normiran (standardiziran) i

 Toplotno optereenje prostorije jednako je algebarskoj sumi svih toplotnih gubitaka i dobitaka prostorije. Toplotno optereenje ukljuuje: transmisijsku toplotu QT (prolaz topline kroz graevinske elemente)

toplotu ventilacije QV (zbog mase vanjskog vazduha koji ulazi u prostoriju infiltracijom ili ventilacijom) rashladno optereenje od sunevog zraenja rashladno optereenje od rasvjete rashladno optereenje od strojeva i ureaja rashladno optereenje od ljudi
Potrebna toplota za grijanje ukljuuje samo transmisijsku toplotu i toptu ventilacije. Rashladno optereenje ukljuuje vei broj razliitih izvora toplote koje treba uzeti u obzir zavisno od sluaja do sluaja, ali najee ne ukljuuje toplotu ventilacije. Za klimatizaciju treba razlikovati -osjetnu toplotu koja se manifestira u temperaturnoj razlici -i latentnu toplinu koja je posljedica poveanja vlanosti vazduha i predstavlja toplotu koju treba potroiti na suenje vazduha.

 TRANSMISIJSKA toplota, QT
Transmisijska toplota QT (izraena u W) predstavlja tolpotni tok kroz graevinske elemente koji omeuju prostoriju (zidove, pod, strop, prozore i vrata). Toplotni tok Qkonv koji konvekcijom prelazi s vrste povrine graevnog elementa na vazduh u dodiru s njom rauna se prema izrazu

Qkonv = a(tpovtz)S

koeficijent prijelaza toplote koji zavisi od brzine vazduha, W/(m2K) S povrina graevnog elementa, m2 tpov, tz temperatura povrine graevnog elementa i temperatura vazduha, 0C Toplotni tok Qprov koji provoenjem (kondukcijom) prolazi kroz materijal graevnog elementa rauna se prema izrazu

Qprov = l(tpov2tpov1)S/d

l koeficijent provoenja topline koji zavisi od materijala, W/(mK) d debljina graevinskog elementa, m S povrina graevnog elementa, m2 tpov1, tpov2 temperature jedne i druge povrine graevnog elementa, 0C Ukoliko je graevni element sastavljen od n slojeva razliitih materijala, kondukcijom se kroz njega provodi toplinski tok Qprov

Transmisijska toplota QT prostorije jednaka je algebarskoj sumi toplinskih tokova QG kroz sve graevne elemente prostorije, a transmisijska toplota zgrade QT jednaka je algebarskoj sumi transmisijskih toplota za sve prostorije. Za vanjsku temperaturu (atmosfere) tv odabire se vanjska projektna temperatura za datu regiju. Za unutranju temperaturu koristi se vrijednost standardne unutranje temperature za datu vrstu i namjenu prostorije.

 TOPLOTA VENTILACIJE, QV
Toplota ventilacije QV je toplotni tok razmijenjen izmeu prostorije i okoline uslijed prirodne ili prisilne ventilacije. Prirodna ventilacija posljedica je propusnosti prostorije odn. izmjene zrane mase prostorije kroz sastavke (zazore) prozora i vrata. Okolni vazduh kroz sastavke prozora i vrata ulazi u prostoriju, pa ga je potrebno zagrijati ili ohladiti (toplota ventilacije). Toplota prirodne ventilacije kroz neki graevinski element (prozor ili vrata,

QV,GE=Vrc(tutv)
pri emu je
V volumenski protok kroz element, m3/s, r gustoa vazduha,1,22 kg/m3, c specifina toplota vazduha, oko 1007 J/kgK) praktino se rauna prema optem obrascu

QV,GE = KV,GE (al)(tutv) (2.1)

KV,GE ukupni koeficijent za toplinu ventilacije, Wh K-1 m-3 Pa2/3 a koeficijent propusnosti kroz sastavak, m3/(mh Pa2/3) l duina sastavka (zazora), m

 Volumenski protok V zavisi od razlike pritiska s unutranje i

vanjske strane graevinskog elementa.

Radi jednostavnosti, ovdje je uveden ukupni koeficijent za

toplinu ventilacije KV,GE. On obuhvata gustinu vazduha, specifinu toplotu vazduha i razliku pritiska izmeu prostorije i okoline, uzimajui u obzir izloenost vjetru, poloaj i tlocrt zgrade, pregradne zidove, visinu i karakteristike zgrade.
Srednja vrijednost koeficijenta propusnosti a

-za ivice bez zaptivaa iznosi 0,6 m3/(mh Pa2/3) , -a za ivices posebnim zaptivaima oko 0,3 pa sve do 0,1 m3/(mh

Pa2/3)

 Ukupna toplota prirodne ventilacije QV za prostoriju dobija se sumiranjem toplota ventilacije za sve graevinske elemente QV,GE (prozore i vrata) kroz koje u prostoriju ulazi vanjski vazduh. Iz higijenskih razloga, za prostorije u kojima ljudi trajno borave, broj izmjena vazduha b u prostoriji na sat ne smije biti manji od vrijednosti bmin=0,5, dok za kupaonice i zahode ta vrijednost iznosi 4. Na bazi tog zahtjeva dobija se minimalna potrebna toplota ventilacije QV,min:, pa se u sluaju da je proraunata vrijednost topline ventilacije QV<QV,min uzima QV=QV,min.

QV,min = (bmin/3600)VR r cp (tutv)

VR volumen prostorije, m3 r gustoa vazduha, (oko 1,22 kg/m3) cp specifina toplota vazduha, (oko 1007 J/kgK)

Za prostorije s prisilnim provjetravanjem, u sluaju nadpritisne ventilacije rauna se standardna toplota ventilacije po uobiajenoj metodi. Kod odsisne ventilacije potrebno je za viak vazduha odrediti dodatnu toplotu ventilacije. Kod odreivanja ukupnog toplotnog optereenja zgrade pribrajaju se samo djelomine vrijednosti toplote ventilacije (s faktorom z=0,5 do 0,7) za sve prostorije, jer vjetar ne moe istovremeno nastrujavati na sve vanjske povrine.

Kuhinja pri normalnoj aktivnosti

40 m3/h

Uredski ili tvorniki restoran

30 m3/h

Kuhinja pri intenzivnom kuhanju

200 m3/h

Konferencijska dvorana

30 m3/h

Kupaonica

40 m3/h

Soba za odmor

40 m3/h

Zahod

20 m3/h

Skolska ucionica

30 m3/h

Uredska soba

40 m3/h

Sportska dvorana

30 m3/h

Velike uredske dvorane

60 m3/h

Restorani i kafii

50 m3/h

Koliko vazduha u jednom satu treba zamijeniti u tipinim prostorijama bez prozora ili onima gdje se prozori rijetko otvaraju (DIN 1946).

 I obina, osrednje izolirana kua, s povrno zabrtvljenim prozorima, zimi

postaje mjesto gdje nam zaguljiv i prevlaan vazduh kvari ugoaj udobnog boravka. Mada to nije uvijek jeftino, vazduh u stanu nije teko zagrijati. Mnogo je tee postii najpovoljniji omjer temperature, relativne vlanosti i povoljnog elektrostatskog naelekstrisanja. Kad termometar pokazuje temperaturu koja bi i ljeti bila ugodna, ipak se ini da neto smeta. To je signal da treba malo prozraiti pa odmah otvarate prozor. Ako takvo zimsko provjetravanje kombinujete s promajom, za izmjenu vazduha ne treba vam vie od tri-etiri minute. Kako se pritom ne stignu ohladiti zidovi, pod i namjetaj, neete izgubiti previe toplote, a topli predmeti i zidovi lako e zagrijati vazduh i ubrzati podizanje temperature na prijanji nivo.
Princip je jednostavan: Vlaan, istroen, i prainom optereen vazduh isisava se iz kuhinje, kupaonice i toaleta a potom se njegovom nagomilanom toplinom zagrijava struja svjeeg vazduha koji ga nadomjeuje

 S provjetravanjem se u prostoriji promijenila i relativna vlanost vazduha s

kojim su u stan uletjeli i milijuni negativno nabijenih iona ime je poboljana i izmjena kiseonika u pluima.

Zimi se sobni vazduh stalno zagrijava no najneugodnije je klasino radijatorsko grijanje koje ga prividno isuuje pa osjeaj neugode i teskoe s disanjem ublaujemo vjeanjem mokrih runika ili posuda s vodom na radijatore. Meutim, prividnu suhou ne izaziva nestanak vlage ve sposobnost toplog vazduha da je upije u veoj koliini negoli hladan. brani izluivanjem znoja koji hlapljenjem sniuje temperaturu vanjskog sloja koe. U vlanom okruenju vlaga s koe (znoj) sporije hlapi, pa neugodno sparne i tople dane doivljujemo kao nepodnoljivu klimu. Ako u stanu boravi vie ljudi ili se skuplja para iz kuhinje i kupaonice, slinu neugodu moe vam priutiti i osrednje zagrijana soba s temperaturom od dvadesetak stepeni dok e vam u suhom vazduhu biti sasvim ugodno i uz 28 ili 30C.

Na organizam bolje podnosi visoke temperature suhog vazduha jer se lako