You are on page 1of 74

&cdkif-jrefrmy@dwf

OD ; OD ; omxG e f ;

&cdkifhwefaqmifaqmif;yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

&cd k i f o m;BuD ; pmay

80^94(2)
228^94 (5)
500
60-usyf
yxrtBudrf
Mo*kwfv 1-8-94

- yHkESdyfol -

&cdkifom;BuD;pmay
Z -23? ydawmufvrf;? bk&ifhaemif? &efukefNrdKU/
zkef; - 67436

- jzefYcsdol -

&cdkifvSjrifhESifh nDrsm;udk,fpm;
OD;&Jjrifh (01049)
wufvrf;pmay
trSwf(967)? ya'om&yfuGuf? apmfbGm;BuD;ukef;? &efukefNrdKU/

- xkwfa0ol -

'k&JrSL; jrifhvGif (,m,D 409)


&JwHcGefyHkESdyfwdkuf
&efukefwdkif; (y-&) rSL;Hk;/

pmrlcGifhjyKcsuf trSwf
rsufESmzHk;cGifhjyKcsuf
tkyfa&
wefzdk;
xkwfa0onfhtBudrf
xkwfa0onfhv

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

13/
14/
15/
16/
17/

1/
2/
3/
4/
5/
6/
7/
8/
9/
10/
11/
12/

aqmif;yg;&Sif\ twKywd
xkwfa0ol\ trSmpm
q&mOD;omxGef;xHrS jyefpm
raemf[&Duefawmf ausmufpm
wwd,ajrmufOD;acwf tv,fydkif; a&S;a[mif;'*Fg;
azmif;awmfav;q,f
&cdkifwl&d,mESifh*Dw
ajcawmf&mrsm;
&udKifa0omvDNrdKUa[mif;rS *kywpm
tuRefodorQ &u0Pausmufpm
e&m"dywd armfuGef;
&cdkifjynfe,f (10)ESpfc&D;ESifh
&cdkifh,Ofaus;rIaqmif&Gufcsufrsm;
ausmuf-qnfawmfBuD;
&cdkifhEGm;vm;Ob
q&mOD;jr0g\ twKywd tusOf;
&cdkifatmifvHawmf
a0omvDacwf '*Fg;rsm;
62
65
70
76
79

&cd k i f o m;BuD ; pmay

18/
19/
20/
21/
22/
23/
24/
25/
26/

r[musdefbk&m;oGef;vkyfjcif;
&cdkif*dkPf;&Spfyg;
&cddkify[dk&fpnf
&cdkifa&S;a[mif;,Ofaus;rI vuf&mrsm;
OD;&mZf"mwfapwDawmf
&cdkifuysmusrf;
,D;,if-----,D;a,------,D;vm;
t'lrif;ndKavm? b'lrifndKavm
o&PHwifh yef;ig;yGifh

rmwdum

rmwdum
pmrsuf E S m
5
9
11
15
18
24
30
33
40
45
52
57

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

pmrsuf E S m
88
92
100
106
113
119
125
130
139

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

&cd k i f o m;BuD ; pmay

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;


4

&cdkifjrefrmy@dwfq&mBuD;
OD;OD;omxGef;\ twKywd

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )


&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;
6

ajrmufOD;NrdKUbk&m;ordkif; (1301-ckESpfyHkESdyf)OD;&mZfawmif bk&m;BuD;ordkif;


(yHkESdyf)? ajrmufOD;NrdKUbk&m;ordkif;usrf; jyifqifjznfhpGufcsuf(yHkESdyf) (1952-53)?
&udKiftrsdK;orD; ol&Jaumif;twKywd (1953-54)(yHkESdyf)? &udKif&mZ0if oacF
yusrf; (1954-55)yHkESdyf? 0oJbk&m;ordkif; (yHkESdyf)? &Sifowfbk&m;ordkif; (yHkESdyf)
wdkYudk yHkESdyfxkwfa0cJhonf/
&udKifuAsmaygif;csKyf? &udKif&mZ0ifvuFmbmomjyef? &udKif'*Fg;rsm; bm
omjyef? &udKifjynf"mwfawmfbk&m;apwDrsm;ESifh ajrmufOD;NrdKUwefcdk;BuD;bk&m;rsm;
ordkif;usrf;pmrlrsm;udk a&;om;jyKpkNyD; b@ma&;0efBuD; qmOD;xGef;atmifausmf
odkY ay;tyfcJhonf/
tHawmfodrfbk&m;ordkif;usrf;? oJxufbk&m;ordkif;? xD;awmfrdk;bk&m;ordkif;?
abmif;'Gwef wfawmif bk&m;ordik ;f ? a0omvDb&k m;Bu;D ordik ;f ? odraf wmfBu;D bk&m;
ordkif;? r[mxD;bk&mordkif;? yg;awmfbk&m;ordkif;? bk&m;ay:bk&m;ordkif;? oQpf
aomif;bk&mordkif;? r*Fv"mwfa&Tulbk&m;ordkif;wdkYudk vuFmpum;ajyarmfuGef;
ponfwdkYjzifh a&;om;xkwfa0cJhonf/
"n0wDr*Zif;udk pmwnf;ESifh t,f'Dwmtjzpf wm0ef,lxkwfa0cJhonf/
"n0wDpmapmif? "n0wDr*Zif;? &cdkifwefaqmifr*Zif;? rEav;jynfolU*sme,f?
&efuek rf *Zif;? pHak xmufr*Zif;? ,Ofaus;rIpmapmif? &cdik rf *Zif;? ppfawGaumvdyf
r*Zif;? &cdkifjynfe,fpmapmif 0&mZfajrr*Zif;wdkYwGif OD;OD;omxGef;? OD;ol&d,
ponfhuavmiftrnfrsm;jzifh aqmif;yg;rsm; a&;om;cJhonf/
NrdKUapmifhewfa'0wmAvD ylaZmfusrf;? teed'gef; aq;usrf;? &cdkifpnfjyK
vkyfyHkESifh wD;uGufwD;vHk;rsm;? uAsmrsm;? pkaygif;pmwrf;? &cdkifxdrf;jrm;r*Fvm
yef;wsm; wD;vHk;wD;uGufESifh jyKvkyfyHk twdkif;twmpmwrf;? &cdkifowfyHkowfTef;
cGJxm;jcif;t"dym,fxGufyHkpmwrf;? &cdkifykavG(>yD)trsdK;rsdK;wdkYudk jyKvkyfyHktwdkif;
twmpmwrf;? Ak'ylZed,qDrD;cGuftu? oDcsif; uAsmponfwdkYudk a&;om;jyKpkcJh
onf/
qif,ifxHk;zGJUrIusrf; (rlMurf;)? &cdkif&mZ0if (rlMurf;)? &cdkiftu&mqif;ouf
vmyHkusrf; (rlMurf;)? &cdkifausmufpmaygif;csKyfusrf; (rlMurf;)? &cdkifjynfbk&m;
ordkif;usrf; (rlMurf;)? &cddkifrif;om; a'gif;rmwif(rlMurf;)? t&SifOD;jr0gusrf;

&cd k i f o m;BuD ; pmay

q&mBuD; OD;OD;omxGef;udk &cdkifjynfe,f? ajrmufOD;NrdKU anmifyifaps;&Gmae


(tb) OD;aumif;pH&TD? trd a':atmif<uZHwdkYrS 1917-ck Edk0ifbmv 23-&uf?
aomMumaeYwGif zGm;jrifcJhonf/ wpfOD;wnf;aomom; jzpfonf/
i,f&G,fpOfrSp tbdk;jzpfol &mZ0ifq&mBuD; OD;omxGef;atmifu &cdkif
&mZ0if? aq;usrf;? euwfusrf;? yl&mPfusrf;rsm;udk EIwfwdkuftm*HkoifMum;ay;
cJhonf/ e0rwef;wGif ynmoifMum;aepOf zcifuG,fvGefoGm;ojzifh ausmif;rS
EkwfxGufvdkuf&NyD;aemuf &[ef;yk*dKvf? vlyk*dKvfwdkYxH ou#? ygVd? ordkif;? tif;?
aA'ifESifh tjcm;avmuDynm&yfrsm;udk oifMum;avhvmqnf;yl;cJhonf/
1950-ckESpfrS 1955ckESpftxd rlvwef;ausmif;q&mtjzpf 0ifa&mufvkyf
udkifcJhonf/ 1955-ckESpfrS 1977ckESpfxd ajrmufOD;NrdKUa&S;a[mif;okawoeXme
cGJwGif &cdkifjrefrmy@dwftjzpf wm0efxrf;aqmifcJhonf/ ,ckvuf&SdajrmufOD;
a&S;a[mif;okawoejywdkufBuD;rSm q&mBuD;pkaqmif; wnfaqmufcJhaom
jywdkufBuD;jzpfonf/ 1977-ckESpfrS 1983-ckESpfxd ajrmufOD;NrdKUa&S;a[mif;
okawoe XmecGJwGif tMuHay;yk*dKvftjzpf qufvufwm0efxrf;aqmifcJhonf/
1980-ckESpfrS 1983-ckESpfxd wl;azmfcJhaom &cdkifa0omvDNrdKUa[mif; wl;azmf
rIvkyfief;wGif udk,fwdkifudk,fusyg0ifwl;azmf aqmif&GufcJhonf/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

ordkif;jyKpk&mwGifvnf;aumif;? Ak'tEkynm Art of Ancierb Arakan pmtkyf jyKpk


&mwGifvnf;aumif; yg0ifulnDcJhonf/
1959-ckESpfwGif a&'D,dkrS &cdkiftoHudk pwiftoHvTifhcJhonf/ wdrfjrKyf
aysmufuG,fcJhNyDjzpfaom &cdkif,Ofaus;rI tarGtESpf &cdkifordkif;? &cdkifpmay?
&cdkifdk;&m"avhxHk;wrf;pOfvmwdkYudk urmuodatmif &SmazGpkaqmif; avhvm
azmfxkwfcJhonf/
xdef;odrf;apmifha&SmufcJhonf/
&cdkifol &cdkifom;rsm;wdkYudkvnf; &cdkif,Ofaus;rItarGtESpf &cdkifordkif;?
&cdkifpmay? &cdkifdk;&m"avhxHk;wrf;pOfvmwdkYudk &SmazGpkaqmif; avhvmazmfxkwf
xdef;odrf;umuG,fapmifha&SmufMu&ef tNrJaqmfMocJhonf/
q&mBuD;um; &cddkif,Ofaus;rItarGtESpf? &cdkifordkif;? &cdkifpmay? &cdkifdk;&m
"avhxHk;wrf;pOfvmrsm;udk topfwpfzef jyefvnfarG;xkwfay;cJhaom bcifBuD;
wpfOD;yif jzpfonf/
q&mBuD;onf 14-8-90 aeYwGif ppfawGNrdKU uG,fvGefoGm;cJhygonf/ q&m
BuD;ZeD; a':rpdefomESifhom; udkausmfxGef;atmiftjyif orD;av;OD;usef&SdaecJh
ygonf/

(rlMurf;)? &cdkifrif;orD;{csif; &Sif;vif;csuf(rlMurf;)? Asm,fpmwrf; (rlMurf;)?


ausmufawmfNrdKU aovm*D&Darm&yAwawmifajc&if;rS awGU&Sd&aom ausmufqpf
vuf&mrsm; okawoejyKcsuf (rlMurf;)ponfwdkYudk a&;om;jyKpkcJhonf/
MopaMw;vsEdkifiHtrsdK;om;wuodkvfokawoD PAMELA GUTMAN \
ANCIENT ARAKAN usr;f jyKp&
k mwGiv
f nf;aumif;? jyifopfEikd if yH g&DNrKd UrS ygarmu
a&mzwfqmAf&f (BERNOT) tm; &cdkifyHkjyif vdyfuefzm;r0wKESifh usD;jzL&Gm
pmwrf;wdkYudkvnf;aumif;? t*FvefEdkifiH ygarmuOD;vSodef; (ac: *ReftdkuJvf
tm; apwDtaqmufttHkESifh eef;taqmufttHkqdkif&mpmwrf;udk vnf;aumif;?
tar&duefEdkifiH tm&Sazmifa';&Sif; twGif;a&;rSL; a';ApfpwdrfAm;pftm; a0om
vD ausmufkyfwk qif;wkwdkY\ ESpfaygif;Mumanmif;rI wdkif;wmrIpmwrf;udk vnf;
aumif;? *syefEikd if yH garmu tdEk w
kd kd EI iS hf &cdik pf um;ajym av,lavodr;f toHxu
G f
yHk pmwrf;ESifh abmif;'Gwft&yf&Sd 'csfaumifqwfvm taqmufttHkyHkpHESifh ul;
oef;a&mif;0,fcJhMuyHk pmwrf;udkvnf;aumif; a&;om;jyKpkulnDcJhonf/
EdkifiHawmf tpdk;&,Ofaus;rIXmeESifh tjcm;yk*dKvfrsm;tm;vnf; OD;rif;Edkif\
jynfaxmifpktuya'ompmtkyf (1959-ck)&cdkifaw;oHpmtkyf (1965) &cdkif
wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm; jzpfpOfESifh "avhxHk;pHrsm;pmtkyf wdkif;&if;om;,Ofaus;
rI dk;&m"avhxHk;pHrsm;? &cdkifjynfe,f b@mwdkufBuD;rsm;usrf;? &cdkifdk;&mpnfESifh
wl&d,mwD;uGufrsm; pmwrf;? jrefrma0g[m&tbd"mefusrf; jyKpk&mwGif a0g[m&
pmvHk;rsm;ESifh t"dym,fzGifhqdkcsuf? usrf;udk;um;csufrsm; pmtkyfjyKpkjcif;? 197677ck &cddkifjynfe,faeY? &cddkifjynfe,fatmifvH? &cddkifjynfe,fwHqdyf? &cdkifdk;&m
usm;^r 0wfpHkpmwrf;? &cdkifjynfe,f jzpfpOfordkif;? ajrmufOD;NrdKU jzpfpOfordkif;?
ajrmufOD;vrf;TefponfwdkYudk yg0ifulnDa&;om; jyKpkcJhonf/
txufwef;ynmOD;pD;XmeTefcsKyf(Nidrf;)ygarmuOD;pHomatmiftm;vnf;
1972-ck? tbd"rm aumufEkwfcsuf yk&ydkufudk rdkufcdkzvif dkufESdyf&efvnf;
aumif;? *0du@ygoPusrf;ayrludk rdkufcdkzvif dkufEdkif&efvnf;aumif;? vQdKU
0Sufausmufpm*Pef;a&;enf; ayrludk rdkufcdkzvifdkuf&efvnf;aumif;? at'D
6-&mpkESifh ,if;rwdkifrD &cdkifjynfoHk; tu&mpmtkyf jyKpk&mwGifvnf;aumif;?
teEpjEm; &Spf&mpk &cdkifa0omvDpmtkyf jyKpk&mwGif vnf;aumif;? &cddkif'*Fg;rsm;

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

xkwfa0ol\ trSmpm

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )


&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;
10

&cd k i f v S j rif h E S i f h n D r sm;

1986-ckESpfESifh 1987-ckESpfrsm;wGif &cdkifjynfe,f armifawmNrdKUe,f pmay


a[majymyGJrsm;udk uRefawmfudk,fwdkif BuD;Muyf jyKvkyfcGifh&&SdcJhygonf/
1986-ckESpfwGifusif;yaom pmaya[majymyGJodkY vma&mufa[majymEdkifcJh
ayonf/ odkYaomf ,if;wpfBudrfwnf;uyif uRefawmfh&ifxJwGif &Sifoefaeaom
&cdkiftrsdK;om;cspfpdwfudk tjcm;olrsm; &ifwGif;odkYvnf; rsdK;aphcsay;ygonf/
1990-ck? Mo*kwf(14)&ufaeY ppfawGNrdKUwGif tzdk;uG,fvGefoGm;cJhygonf
tpm; xdk;r&Edkifaom qHk;HI;rIBuD;wpf&yfyif jzpfonf/ owif;Mum;vQif Mum;csif;
uRefawmfh&ifwGif;wGif rD;NrdKufouJhodkY cHpm;cJh&ygonf/ tzdk;ESifhaemufxyf rawGU
Edik af wmhNy/D tzd;k r&Sad wmhaomfvnf; uReaf wmft
h odpw
d w
f iG f tzd;k rao? tzd;k onf
&cdkiftrsdK;om;udk cspfvGef;onfh rsdK;cspfyk*dKvfjzpfaMumif; &udKifwpfrsdK;om;vHk;
odygonf/
tzdk;onf toufxif&Sm;&SdpOfu &udKifvlrsdK;wdkY\ ,Ofaus;rIpmayordkif;
taxmuftxm;wdkYudk &SmazGpkaqmif; azmfxkwfum ESpfaygif;rsm;pGm &cdkifvlrsdfK;
wdkYtwGuf wm0efxrf;aqmifcJhygonf/ tzdk;a&;om;aom pmayyef;yGifhrsm;um;
ae&mtESHUjyefYBuJvsuf &Sdaeonf/ if;jyefUBuJaeaom yef;yGifhrsm;udk vSyaom
yef;uHk;jzpfatmif uRefawmfodcGifh&cJhygNyD/ tzdk;wpfa,muf odroGm; jrifroGm;
onfudkawmh awG;rdwdkif; 0rf;enf;rdygonf/ ,cktcg EdkifiHawmftpdk;& rsdK;cspf
pdwf"mwf&Sifoefa&; pmayrsm; xkwfa0azmfjycGifhjyKaeNyDjzpf pmtkyfudk0rf;om
MunfEl;pGm azmfxkwfEdkifcJhygNyD/
aqmif;yg;rsm;onf tzdk;a&;om;cJhaom aqmif;yg;tm;vHk;[k rqdkEdkifyg/
uRefawmfpkaqmif;rdorQom jzpfygonf/
pmtkyfudk xkwfa0cGifhjyKoltzdk;\om; udkausmfxGef;atmiftm; vnf;
aumif;? rsufESmzHk;a&;qGJay;ol udkausmfomGefY(ajrmufOD;)tm; vnf;aumif;?
pmrlrsm;tm; wyifwyef;pkaqmif;ay;ol udkaepdk; (awmifukwf)tm; vnf;
aumif;? ykrsm;udk *kwpdkufzwfIay;ol q&marmifxGef; (ajrmufOD;)tm; vnf;
aumif; aus;Zl;wif&SdygaMumif; rSwfwrf;wiftyfygonf/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

1970-ckESpf? 0ef;usif rlvwef;ausmif;om; t&G,fwGif uRefawmfonf


&cdkifjynfajrmufOD;NrdKUudk pwifa&muf&SdcJhygonf/ rlvwef;ausmif;om;t&G,fESifh
tv,fwef;ausmif;om;t&G,w
f iG f ajrmufO;D NrKd U Bu;D jyif;cJah omaMumifh q&mBu;D
OD;omxGef;ESifh aumif;pGm&if;ESD;cJh&ygonf/
q&mBuD;tm; uRefawmfwdkYu cspfcif&if;ESD;pGm tzdk;[k ac:Muygonf/ tzdk;
\aemufrS wpfawm0ifwpfawmxGuf wpfawmifwuf wpfawmifqif;? bk&m;
apwD tqlqludkzl;arQmfMunfndK&if; ajrmufOD;NrdKUajrae&mtESHU a&mufzl;ygonf/
oGm;&if;vm&if; tzdk;ajymjyaom ordkif;yHkjyif? Zmwfvrf;rsm;udk em;axmif
&if; ,cifu &cdik v
f rl sKd ;wd\
Yk ,Ofaus;rIw;kd wufykH ZmwdrmefE;kd Mum;yH?k trsKd ;bmom
omoemapmifha&SmufyHkwdkYudk uRefawmfrsufpdxJ tawG;xJ? pdwful;xJwGif
rMumcPqdkovdk wa&;a&; jrifa,mifrdygonf/ ESpfoufjrwfEdk;rIudk cHpm;&yg
onf/ txufwef;ausmif;om; b0wGif ajrmufOD;rSppfawGodkY ajymif;a&TU&onfh
twGuf tzdk;ESifh taea0;oGm;&onfhwdkif uRefawmfh&ifxJ tzdk;\tajym? tqdk
tqHk;trrsm; jrwfEdk;pGm ydkudef;atmif;vmcJhygonf/ touft&G,fBuD;jyif;
tawGUtMuKH tzHzk kH b0wGif pHv
k mcJah omfvnf; tzd;k tay:xm;&Scd ahJ om uReaf wmf
\ pdwfxm;rsm; ajymif;vJroGm;cJhyg/

q&mOD;omxGef;xHrS jyefpm

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )


&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;
12

ay;ydkdYvdkufaompmudk 14-9-51 aeYu &&Sdygonf/ uRefawmfonf vGefcJh


onfhESpfu tpfudkwdkY xkwf0cJhaom &cdkifwefaqmifr*Zif;udk zwfI&yg txl;
yif 0rf;ajrmufrdygonf/ rESpfu xkwfa0aom pmapmifwGif &cdkifpmaytjrKaw
rsm;\ t"dym ,fjyefcsurf mS tvGeyf if vGaJ csmaf eygonf/ ,if;uJo
h aYkd om tjrKaw
rsm;rSm pmwpftkyf jzpfEdkifavmufatmifyif rsm;jym;pGm &Sdyg\/ xdkrSwpfyg;vuFm?
&wk? oQdK;vdkuf&wk? omcsif;? ompGav? [efpGav? {csif;? ysdKU tp&Sdaom &cdkif
pmaywdkYrSm azmfxkwfa&;ul;yHkESdyfxkwfa0ol r&SdbJ ESpfaygif;wpf&mausmf wm&Snf
pGm ysufpD;,dk,Gif;avjim;aomfvnf; jrefrmpmayxuf renf;vSay/
xdkYjyif "wmawmiftESHUtjym; apwDa[mif;? taqmuftOD;a[mif;wdkYwGif
ausmufpmESifh yef;yk? kyfvHk;? yef;csD? a<u&nfqef;? yef;yGifhyef;EG,fwdkYrSmvf; ysuf
pD;aeqJyif? NrKd Ua[mif;eef;&muke;f jywdu
k rf mS vnf; pkaqmif;xm;orQaom ausmuf
vuf&mrsm;wdkYrSm *syefacwfup ,ckwdkifatmif MunfhIUrnfholr&SdbJ ysufpD;
vsuf&Sdygonf/ ,cktcg jrefrmEdkifiH tpdk;&rSmvnf; ayrlpm? yk&ydkufpmtp&Sd
aom pmaywdkYrSmvnf; 0goemygolwpfOD;u pkaqmif;xm;cJhNyD; xdkol\ om;ajr;
tquftEG,fwdkYvufxuf usa&mufaomtcgrS ysufpD;oGm;&onfudk awGU&yg
onf/
&cdkif,Ofaus;rIwnf;[laom a&mif;0,fazmufum; pD;yGm;ukefoG,frIrsm;ESifh
oufqikd o
f nfh a&S;a[mif; aiG'*Fg;wdrYk mS vnf; aiGMu,fo;D jyKvyk jf cif;? vufaumuf?
ajcMuif;tp&SdonfwdkY jyKvkyfMujcif;jzifh ysufpD;jcif;rvS ysufpD;vsuf&SdcJhygonf/
uJhodkY jzpfysufaeaom tajctaeudk wm&SnfpGm vufydkufMunfhaeMurnf
qdkygu &cdkifpmayESifh ,Ofaus;rItpkpkrSm rsdK;jcm;,Ofaus;rIpmayrsm;\ vTrf;rdk;
jcif;udk cH&rnfrSmum; rvGJawmhay/ uRefawmhfxuf wwfodvdrma&;jcm;&SdcJhaom
pmaypkaqmif;vmMuonfh q&mBuD;wdkYrSm olwdkYaovGefonfESifhwpfNydKifeuf olwdkY
pkaqmif;xm;cJhaom pmaywdkYyg wygwnf; uG,faysmufoGm;&ygawmhonf/

av;pm;pGmjzifh
udak pmvSatmifoYkd ----

&cd k i f o m;BuD ; pmay

Nrd K Ua[mif ; Nrd K U/


17-9-51

uRefawmfrSm "n0wDpmapmif odkufNrdKufatmifjrifpGm xGufay:vma&;


twGuf BudK;yrf;&rnfhwm0efcHwpfOD;jzpfonfhtavsmuf "n0wD&cdkiftrsdK;om;
wdkY\ ,Ofaus;rISESifhywfoufonfh aqmif;yg;rsm; &&Sda&;udk txl;*kpdkuf &SmazG
MuHqcJhygonf/ &cdkifjynf a&S;tqufqufu wnf&SdvmcJhonfh &cdkifvlrsdK;wdkY\
,Ofaus;rIvuf&mrsm;udk tjrwfwEdk; &SmazGpkaqmif;xm;Muolrsm;um; ,cktcg
qdkvQif &SmrS&Sm;qdkovdkyif jzpfaeavNyD/ odkYaomf ydkufpdyfwdkuf &SmazGaxmufvSrf;
cJh&m xdkyk*dKvfrsdK;tcsdKUudk awGU&Sdvm&ayonf/ uRefawmfum; wtm;wufrdvm
awmhonf/ xdkyk*dKvftcsdKUxHodkY &cdkif,Ofaus;rIvuf&mrsm;ESifhywfoufaom
aqmif;yg;rsm; a&;om;ulnDMu&ef vIdufvSJpGm awmif;cHcJh&m NrdKUa[mif;NrdKUae
q&mOD;omxGef;xHrS pdwf0ifpm;zG,faumif;aom atmufygjyefpmudk &&Sdygonf/

11

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )


14

OD ; omxG e f ;
anmifyifaps;? NrdKUa[mif;NrdKU/

vuF m ES p f y d k ' f u d k tpf u d k w d k Y jyif q if xnf h M uygav/

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

apmvS a tmif
"n0wDr*Zif; (1951-52)

odkYaom q&mOD;omxGef;\ jyefpmudk zwfI&olwdkif; &cdkif,Ofaus;rIESifh


twl pmay&yfrsm;\ xl;jcm;ajrmufjrm;pGm &SdaecJhonfhtaMumif;udk rSef;q
od&SdEdkifMuayvdrfhrnf/ tuREkfyfum; q&mOD;omxGef;tm; txl;aus;Zl;wifrd\/
q&majymonfhtwdkif; vuFm 2yk'fudk jyifqif&efum; PfrrDao;yg/ q&m\
arQmrf eS ;f awmifw
h tyfonfh yd#uwfwu
kd Bf u;D taumiftxnfazmfxw
k af &;udk &cdik f
vlrsdK;wdkif; ta&;wBuD; txl;*kjyKoifhaMumif;jzifhom EId;aqmfvdkuf&ygonf/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

xdkYaMumifh &cdkifyd#uwfpmaywdkYESifh pmayvuf&mrsm; wnf&mjywdkufwpfck


jzpfajrmufygap[k awmifhw&ygonf/
,cktcg uRefawmhfrSm rtm;vyfEdkifatmifyif tvkyfjyif;jyvsuf &Sdaeyg
onf/ aemufaemifudk tpfudkwdkY vdkoa&GUaompmayrsm;? &cdkiftjrKawrsm;ESifh
tjcm;rnfonfhtaMumif;t&mrsm;udkrqdk wwftm;orQ qufoG,fay;ydkYulnD&ef
toifh&Sdygonf/
tywf a&S;jzpf&mZ0ift& &cdkifrif;qufrsm; BuD;pdk;pOftcg ydkifqdkifcJh
aom e,fjynfrsm;taMumif;udk pDuHk;xm;onfh ompGavESpfydk'fudk azmfjya&;om;
ay;ydkYvdkufyg\/ vuFmonf ydk'fa& 55ydk'f &Sdygonf/ vuFmudk csDyHk-csyHk qdkyHk ? oHaeoHxm;ESifhwuG uRefawmfudk,fwdkifyif qdkjycsifygawmhonf/
]&cdkifom;av- ompGav}
omonf0aysm- wdkYjynfaMum0,f? rif;apmxdyfcs,f? pdk;cg0,f e,fy,f
owfrSwfydkifonfh&Xfum;? jrpfjrwf bm*D&e'D? 0J,mrSDom;? *Zd&m'g*g? armif
olZmESifh? AsLvTmpHy,f? q,fhESpfoG,fvQif? ajymus,fAknm rl',mESifh rl,mb'if?
oQLemuif[k? trnfomonf/ jynfcsmr@dKif&cdkifoma,mifhom,mpGav? ompG
av/ / &cdkifom;av ompGav/
/
omonf t rnf jrH K rif ; jynf E S i f h ? ouf j ynf w oD ; ? anmif ; wD ; [wd , m?
AuvmESifh? oQwfoQmp`Ezkwf? oD&dbkwfuvem? b*Fuvm uwLa&? waxG{u
a&m?waMumtoma&mif? e,fuek af tmifwnf;? a&SUaqmifjrefrm? pd;k onfrmS vnf;?
rdpm*D&d? o&ufxdvQif? csrf;NrdUr@dKif&cdkifoma,mifh om,mpGav/ / ompGav/
&cddkifom;av ompGav/
/
txufyg ]ompGav} aumufEkwfcsufrSm? avmif;MuufNrdKUawmf- rif;xD;rif;
Edkif ydkifcJhaom e,fedrdwfrsm;udk jyxm;jcif;jzpfygonf/ t"dym,fudk jyefqdkygu
,kwd,kwESifh EIdif;nd jyefqdk&rnfjzpf &Snfvsm;rnf pdk;ygonf/ rnfrQom
a&;cGifhjyKonf [lvnf; rod&ygojzifh rQESifhyif awmfMuygpdkY/
]rpm*D&d o&ufxd} qdkaompum;rSm rpm*D&d &cdkifdk;rawmifudk ausmf
o&ufNrKd Uxd ydik o
f nf[v
k nf; qdv
k u
kd o
f nf/ rif;xD;vufxuf wdu
k cf u
kd af tmifjrif
cJhaMumif;udk jrefrmrSefeef;&mZ0ifwGifvnf; yg&Sdygonf/

13

raemf[&D uefawmfausmufpm

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )


&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;
16

Came up again and retraced its Steps.)

Paduma Lilies. Immersing Itself into if and having filled itself with the Water, if

containing good and transparent Water, on which grew . The five kinds of

instinctively followed it slowly and cautiously. It finally went down into a tank

pump kin was seen jogging along by itself on the ground. Dumb-founded they

&cdkifjynfBuD;\twGif; pmaytrsdK;rsdK; xGef;um;cJhyHk? pmay&SdvQif vlrsdK;&Sdojzifh


vltrsdK;rsdK; pmayESifhwuG qufqHaygif;oif;cJhyHk? rnfonfhacwf? rnfonfhumv?
rnfonfhtcsdefwGif pmtrsdK;rsdK;udk toHk;csyHk? ,cktcgqdkaomf t*Fvdyfacwf
t*FvdyfpmoHk;yHk? jrefrmacwf jrefrmpmoHk;yHkwdkYjzifh odEdkif&monf/
xdktcsdeftcgwGif tb,faMumifh ausmufpmrsdK;udk oHk;cJhygoenf;[lrlum;
ajrmufOD;wnf rif;apmrGefrStp? rif;bmBuD;tqHk;&Sdaom rif;apmrGefquf 12
qufwikd w
f ikd f tdE,
d jynfol &wef;rif;ESihf txl;qufqcH
hJ vnf;aumif;? rif;apm
rGeftm; ol&wefrif;u ppfulay;zl;aomaMumifh vnf;aumif;? ul;oef;a&mif;
0,fjcif; tdEd,jynfESifh om txl;wvnful;oef;a&mif;0,faomaMumifh vnf;
aumif;? bk&m;? a&uef? a&wGif;? aiGom;? '*Fg;? a&Tom; '*Fg;? armfuGef;ausmufpm
rSp tma&ADa&S;a[mif; ausmufpmrsdK;jzifh a&;om;cJhavonf/ ajrmufOD;wnf
rif;apmrGeBf u;D wnfcahJ om rkwaf v;qefapwDawmfwiG f (av;rsuEf mS apwD) a&;xd;k
cJhaom ausmufpmvnf; a&S;a[mif; tma&AD jzpfonf/ ,ckjywdkufxJwGif &Sd
onf/ apmrGefqufrsmoHk;cJhaom '*Fg;wdkYrSm ,ckwdkif &Sdao;\/
uefawmf\rlvtdik t
f jzpfrS bapmjzLapmrGeo
f nf rQBu;D us,pf mG jyKvyk f
cJhonfh avmif;MuufNrdKUacwfwkef;u ajrmufOD;udk rwnfrDtcsdefumvwGif uef
onf ewfa&tdik jf zpfaeonf/ jzpfaMumif;rSm avmif;MuufNrKd UawmfrS pdw& em&'&Sif
i,fnDaemifwdkY ynmoif&ef q&m&SmMupOf tdkifrSmyif vlrygbJ olcsnf;ouf
ouftouf&Sdovdk bl;awmif;uav;wpfvHk;onf a&cyfvm&m nDaemifESpfOD;
wdkYonf xl;jcm;aombl;awmif;uav;aemufodkY tpOfwpdkufvdkufygoGm;MuNyD;
ynm[doQif&aohESifhawGUavaMumif; &mZ0ifBuD;wGif awGU&Sd&onf/ taMumif;
udk t*Fvdyfbmomjzifh OD;pHazmfOD; a&;cJhonfrSm (A pot of Water Caurying dried.

&cd k i f o m;BuD ; pmay

raemf[&Duefawmfac: (uefvSuef-,ckNrdKUa[mif;NrdKUtv,fwGif&Sdonf/)
uefvSuefonf ajrmufOD;NrdKUawmfa[mif;\ uefwpfckjzpfonf/ if;uefawmf
wGif a&;xdk;xm;cJhaom ausmufpmjzpf uJhodkYaom pmrsdK;jzifh awGU&onf/
tb,faMumifhqdkaomf ou&mzf 792-ckESpfwGif e&rdwfvSrif;apmrGefBuD;onf
ajrmufOD;udkwnf NrdKUwnfbk&m;? a&uef? a&wGif;wdkYudk jyKpkwnfaxmifcJhav
onf/
xdkrif;aemuf e&EkapmrGef\ om;awmf bapmjzL (Kalimah sah) onf
ou&mZf 817-ckESpfwGif eef;wufawmfrlonf/ if;rif;onf ou&mZf 817ckEpS w
f iG f raemf[&Duefac: ewfa&tdik Bf u;D udk av;axmifu
h efawmftjzpf wl;azmfchJ
avonf/ xdka&mtcg jA[DPbmomwdkY\"avhxHk;pHwdkYudk txl;ojzifh ,HkMunf
aeaomumvjzpf xHk;pHawmftwdkif; uefawmfudk ywfywfvnfausmufwHwdkif;
awG um&HNyD;vQif uefawmf\av;axmifh ewfuGef;wpfckpD wnfcJhav\/ xdkewf
uGef;wdkYwGif r[ma'0ewfkyfwpfckpDxm;cJh\/ ewfkyf\wnf&m yvif0dkif;ay:
wGif ,ckazmfjyygausmufpmudk a&;xdk;xm;cJhavonf/
if;ausmufpmudk ou&mZf 1299-ck? uqkefvtwGif; xyfrHwl;azmf&mwGif
&&Sd&m t*Fvdyf*syef'kwd, urmppfBuD;jzpfpOfu aysmufqHk;oGm;avaomaMumifh
wpfydkif;wpfprQom jyefvnfawGU&Sdygonf/
rpHkrvifwpfydkif;wpfpuav;yifjzpfjim;aomfvnf; t"dym,fudk &&Sd&efaomf
vnf;aumif;? zwfIMuapjcif;iSmvnf;aumif;? &nfoef azmfjy&jcif;r[kwf?

15

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

a&S;a[mif;aiGom;'*Fg;

wwd,ajrmufOD;acwf tv,fydkif;

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;


18

r[m0D[Du&uyl&"n0wDjynfBuD;wGif xD;eef;ueufpOfqufjzefYrdk; tkyfpdk;


awmfrlaom rif;rsm;taygif;wdkYwGif ,ckazmfjyvwHUaom wwd,ajrmufOD;acwf
tv,fydkif;twGif;wGif acwftavsmuf oHk;pGJMuukefaom aiGom;'*Fg;a[mif;rsm;
udk tenf;i,frQ azmfjyvdkaom pdwfxm;jzifh jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHawmfBuD;\
A[kow
k ajymifajrmufapjcif;iSm vnf;aumif;? wdrjf rKyaf ysmufu,
G af eaom okcrk
ynm&yfrsm;udk ay:xGufxGef;um;apjcif;iSmvnf;aumif; BudK;pm;&SmazGpkaqmif;
um azmfjy&ayownf;/
wwd,ajrmufOD;acwf tv,fydkif;[l acgif;pOfwyfNyD;vQif pDpOfa&;om;&
jcif;rSm ou&mZf 974-ck? oD&dok"r&mZm\ vufxuf oHk;pGJcJhaom aiGom;'*Fg;
a[mif;udk tpjyKNyD;vQif a&;om;azmfjy&jcif;aMumifh wwd,ajrmufOD;acwf
tv,fydkif;'*Fg;[laom acgif;pOfudk qifETJcJh&ayonf/ tb,faMumifh wwd,
ajrmufOD;acwf ac:wGif&oenf;[lrlum; ou&mZf 449-ckESpfwGif yxrajrmuf
OD;NrdKUawmfBuD;udk zefqif;wnfaxmifawmfrlavaom yJjzLrif;om;onf yxr
ajrmufOD;NrdKUudk wnfawmfrl\/ if;ou&mZfrSm cqyudef;udkNzdK a&wGufvm
aom ,ckaumZmou&mZf 792-ckwGif rif;apmrGefBuD;onf 'kwd,ajrmufOD;NrdKU
udk wnfawmfrlaomaMumifh 'kwd,ajrmufOD;NrdKU[k ac:wGifavonf/ wwd,
ajrmufOD;NrdKUac:wGifaMumif;um; ou&mZf 893-ckwGif b0&Sifrif;Am;BuD;onf

&cd k i f o m;BuD ; pmay

OD ; omxG e f ; ? Nrd K Ua[mif ; /


"n0wD r * Z if ; (152-53)

xdaYk Mumifh uefonf avmif;Muufacwfwek ;f u ewfa&tdik ?f ajrmufO;D acwf


wGif av;axmifu
h ef jzpfvmavonf/ taMumif;wdu
Yk kd bapmjzLrif;onf acwf
tvdkuf a&;om;aom ausmufpmjzifh armfuGef;wifcJhavonf/ a&S;a&S;aom &mZ
XmeDacwfwek ;f u wdik ;f wpfyg;rSvt
l rsKd ;rsKd ;wd\
Yk pmaytm;jzifh qufo,
G jf cif; vlrsKd ;
tcsif;csif;cdkuf&efa'gor&Sd aygif;oif;qufqHjcif;wnf;[laom ,Ofaus;rI? Nidrf;
csrf;om,mrIwdkYudk azmfjyvdkaompdwfxm;jzifhvnf;aumif;? wdrfjrKyfaysmufuG,f
aeaom &cdkifjynfwGif;&Sd pmaya[mif;wdkYudk ay:vGifapjcif;iSmvnf;aumif;?
ausmufpmav;wpfydkif;udk *kwpdkufazmfjyvdkuf&jcif;jzpfayonf/

17

&cd k i f o m;BuD ; pmay

qufvufazmfjyygOD;rnf[k tmoDo&SdcJhygaMumif;/
"n0wDjynfBuD;wGif OD;pGmtp'*Fg; ay:aygufvm&jcif;taMumif;&if;rSm
taemufrZdrae0ifwdk; wdkif;BuD;jynfBuD; taygif;wdkYESifh ukeful;oef;a&mif;0,f
a&;twGuf vSnfhvnfoHk;pGJjcif;tvdkYiSm a&T? aiG? aMu;'*Fg;rsm;udk cwfESdyfoHk;pGJMu
ukefownf;/ tb,fumvurS pwifjzpfay:oenf;[lrl &mZ0if0goemxHkolwdkY
onf a&S;tusqHk;jzpfaom NrdKUawmfa[mif;rsm;wdkYudk vdkufvH&SmazGMuaomtcg
&cdkifwdkif;wGif ta[mif;qHk;'*Fg;ac: qwfwHqdyf'*Fg;rsm;udk awGU&onf/ wcsdKU
aom &mZ0ifq&mwdkYu if;'*Fg;udk rm&,k'*Fg;[k t,ltq&SdcJhMuonf/ '*Fg;
wGifvnf; pmaytu&m trSwftom; wpfpHkwpfckrSryg? qwfkyfwpfckwnf;om
cwfESdyfvsuf yg&SdNyD;vQif '*Fg;\tem;ESifh tom;jyifwdkYrSm yGef;xdyJh&SNyD; uGJNydKvk
cref; jzpfaeonf/ ta[mif;qHk;'*Fg;awmh rSefygay\/ ou&mZf aeYpGJryg
ra0cGJEdkif? odkYaomf &mZ0ifoufBuD;awGu xifjrifcsufwpfckay; a&;om;rSwf
wrf;wifxm;cJhMuonfrSm ymNrdKUawmf rLodrfrif;onf (acwoifvnf;ac:\)
qwfwHqdyfcwfESdyftyfaom '*Fg;rsm;udk cwfESdyfoHk;pGJcJhzl;aMumif; &mZ0ifa[mif;
usrf;\ xGufqdkcsuft& [kwfrSefvdrfhEdk;jzifh rLodrf (acwoifac: wdkif;cspfrif;)
vufxuf oHk;pGJcJhaMumif;[lay\/
odkYaomf yxrazmfjy&if; rm&,k'*Fg;vnf; vGefvGef;onf/ tb,faMumifhqdk
aomf rm&,krif; a*gwrbk&m; yGifhawmfrrlrD umvuyif bkd;awmfteESifh
umVa'0dv&aowdkY rNzdKao;aom ou&mZf 6057-wGif rif;jzpfaomoljzpfaom
aMumifh xdkacwf xdkumvtcsdef '*Fg;udkum; roHk;pGJcJhMu? a&T'dkifcGuf aiG'dkifcGufudk
om oHk;pGJcJhMuaMumif; aCmouolaX;BuD;0wKudk axmufIEdkifonf/ xdkaMumifh
,kwdrxif&Sm;acs/ rLodrfac: wdkif;cspfrif;vufxufwGif oHk;pGJcJhaMumif; &mZ0if
oufBuD;wdkY azmfjycJhMuonfrSmvnf; aemufodkY qkwfvGef;onf[l xifrdonf/
tb,faMumifq
h akd om yxra0omvDNrKd Uawmfa[mif;wGif &SmazG&&Sad om '*Fg;tcsKd U
rSm ou&mZf -150ausmftwGif;u usa&mufNyD;vQif tu&mpmwdkYrSmvnf; a&S;
a[mif;ou|em*&Dt'l ?l tma&ADtu&moufoufjzifah omf vnf;aumif;? EGm;kyf
vlkyfjzifhaomfvnf;aumif; cwfESdyfxkvkyf awGU&Sd&ayonf/
xdkYaMumifh azmfjyNyD;jzpfaom qwfwHqdyf'*Fg;rSm pmayroHk;pGJrDumvuaomf
if;? rm&,krif;\ aemufqHk;tqufrS aomfvnf;aumif; ay:xGuf[efvuPm
&ay\/ xdt
k pOftcgrSp aiGom;'*Fg;? a&Tom;'*Fg;? aMu;jym;'*Fg;oH;k pGv
J mMuav

wwd,ajrmufOD;NrdKUudk wnfawmfrlaomaMumifh wwd,ajrmufOD;wGifavonf/


if;wwd,ajrmufOD;NrdKUwnf rif;Am;BuD; ou&mZf 893-ckrStp ou&mZf 974ckwGif ajrmufOD;rif;quf tv,fydkif;odkY usa&mufaeNyD;jzpfaomaMumifh ajrmufOD;
acwftv,fydkif;[laom trnfudk ay;cJh&avonf/
,ckazmfjyyg '*Fg;yHk 1-yHkrSm ou&mZf 974-ck oD&dok"r&mZmrif;vufxuf
wGif oHk;cJhonfh yHk 2-ou&mZf 1000-e&wdrif;BuD;/ yHk -3owdk;rif;w&m;/ if;
rif;udk bGm;jrifaomtcg ueu'gefxD;jzL tvdkvdkyGifhawmfrlaomaMumifh xD;jzL
yGifhrif;[l ac:\/ xdkYaMumifh if;rif;vufxuf oHk;pGJcJhaom'*Fg;wGif ueu'gef
xD;jzLyGifh[ef qGJvGJcsL&GufoPmef? wGJus[ef tem;&pfwdkYjzifh oGef;vkyfcJhonf/
yHk-4 pEok"r&mZm ou&mZf 1014 if;rif;vufxufwGif qifjzLocif qifeD
ocif[laom bGJUudky,f a&Teef;ocif[laom bGJUudkom cH,lMuonf/
tb,faMumifq
h akd omf if;rif;vufxufwiG f qifjzLawmf qefeaD wmfwYkd uG,f
cJhNyD;jzpfaomaMumifh b0oQifrif;zavmif;BuD; wnfaqmufawmfrlaomaMumifh
a&Tpiftwdcif;pDtyfonfh txG#fawmf rSefuif;rSonf ajrxJtkwfjrpftpwdkif
atmif a&Tom;twdNyD;aom eef;raqmifawmf\ A[dktaqmifawmf a&TtdrfuGrf;
ajymufBu;D udk *kP,
f o
l nft
h aejzifh a&Teef;ocif[al om bGUJ xl;udk cH,cl ahJ vonf/
yHk-5? pE0dZ,&mZm ou&mZf 1071/ yHk-6 ou&mZf 1093-ck pEol&d,&mZm/
yHk-7 ou&mZf 1099-ck r'&mZf&mZm/ yHk-8 ou&mZf 1109-ck tb,&mZm/
yHk-9 ou&mZf 1123-ck pEy&r&mZm/ yHk-10 ou&mZf pEokre&mZm/ yHk-11
ou&mZf 1144-ck r[morx&mZm/ yHk-12 ou&mZf 1146-ck tr&yl& qif
jzLrsm;&SifEdkifiH/ uJhodkY rdrdwdkY\*kPfxl;bGJxl;rsm;udk cH,lum aiGom;'*Fg;wGif
bGJUwHqdyfcwfESdyfMuukefonf/
wwd,ajrmufOD;acwftv,fydkif;wGif oHk;pGJcJhaom'*Fg;rsm; tpydkif;u oHk;pGJ
cJhaom '*Fg;rsm;wdkYrSm rif;qufaygif; 49-qufwGif aiG'*Fg;trsdK;aygif; 49-rsdK;
&Sd&rnfjzpf&m eef;oufwdkaom rif;rsm;tcsdKU '*Fg;cwfESdyf&ef r&cJhMuukef/ rif;
quf 40-quf aiG'*Fg; 40-jym;om awGU&Sd&onf/ if;'*Fg;wdkYrSm pkaqmif;
xm;cJhaomfvnf; t*Fvdyf-*syef 'kwd,urmppfBuD;twGif; ppfab;'PfaMumifh
ysufpD;,dk,Gif;cJhonfu w&yf? ajrmufOD;acwftv,fydkif;twGufomvQif azmfjy
vdo
k nfu waMumif;? odaYk om taMumif;rsm;wdaYk Mumifh 12-qufaom rif;pOf
'*Fg;wdkYudkomvQif azmfjy&ayownf;/ aemifacwfumvtavsmuf tvsOf;oifh

20

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

19

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

rSwfcsuf/

OD ; omxG e f ;
&mZ0if q &m/
1954-? 1955? &cd k i f w ef a qmif r * Z if ; twG J ( 1)
trS w f ( 4)

&cd k i f o m;BuD ; pmay

(u) yHk-1\ 0JbufrSm tu&mjzifh cwfESdyfxm;um ,mbuf


wGit
f ay:ydik ;f tl't
l u&m? atmufyikd ;f [dEL tu&mrsm;
ESifh toD;oD;cwfESdyfxm;ygonf/
(c ) yH-k 2rS 12-xd 0JbufEiS hf ,mbufrmS twlwjl zpfygonf/
(* ) yHk-3 '*Fg;\ tem;&pfwGif ueu'gPfxD;jzLzGifhyHk yg&Sdyg
onf/

onf/ ,ckazmfjyyg ajrmufO;D acwftv,frS tqH;k wdik af tmif '*Fg;wdrYk mS oD&o


d "k r
&mZm '*Fg;wpfjym;omvQif jrefrmpmwpfbuf? tl'lESifh [dELbmoma&maESm
wpfbuf cwfESdyfxm;onf/ e&ywdrif;tp r[morw&mZmtqHk;wdkifatmif
'*Fg;wdkYrSm 2-bufpvHk;wGif jrefrmtu&moufoufjzifh cwfESdyfcJhMu\/ &cdkifjynf
wGif ou&mZf 1144-ckESpf eef;wuf ou&mZf 1146-ckESpfwGif eef;usaom
r[morw&mZmtqHk;wGif tr&yl&bdk;awmfrif;w&m;BuD; odrf;ydkuftkyfpdk;awmf
rlavonf/ xdktcgwGif bdk;awmfrif;w&m;BuD;vnf; aiGom;'*Fg;cwfESdyfoHk;pGJawmf
rlonf/ xdkYaMumifh yHk-12 '*Fg;wGif 1146-tr&yl& qifjzL&SifEdkifiH[l cwfESdyf
xm;avonf/ rQjzifh wwd,ajrmufOD;acwftv,fydkif;ESifh aemufqHk;ydkif t*Fg;
rsm;taMumif;udk tenf;i,fazmfjyjcif; jzpfayonf/ usef'*Fg;rsm;taMumif;udk
vnf; qufvufazmfjy&ef tmoDo&SdcJhygaMumif;/
tqdkyg'*Fg;wdkY\ tav;csdefrSm tBuD;qHk;'*Fg;\tav;csdef ESpfusyfcGJ tvwf
'*Fg;wpfusyf? tvwf'*Fg;wpfrsdK; oHk;rwf? q,fyJ/ ti,f'*Fg; &SpfyJav;yJ tp&Sd
onfjzifh awGU&ayonf/

21

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;


22

23

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )


24

&cd k i f o m;BuD ; pmay

&udKifwdkY\ qif,ifxHk;zGJUrIwGif urmay:&Sd vlrsdK;aygif;pHkwdkY\ qif,ifxHk;zGJU


bdouJhodkY rsdK;dk;ESifhnDpGm a'otvdkuf? Xmetvdkuf? umvtvdkuf tqifhqifh
xHk;zGJUvmMuonf/ rdrdwdkYXme? umva'oESifhnDpGm xHk;zGJUqif,ifonfvnf; &Sd\/
eD;pyf&mwdkif;jynfrsm;ESifhvnf;aumif;? qufqHrdwfzGJU&m wdkif;jynfrsm;ESifhvnf;
aumif;? qif,ifxHk;zGJUrIrsm;rSm tenf;i,fwlnDaeonfvnf; &Sd\/ rdrdwdkYMoZm
vTr;f rd;k &m xD;aqmif;eef;aewdrYk S b@mawmfqufo &&Sad om txnfrsKd ;tkyrf sKd ;
0wfpm;rsdK;wdkYudk qif,ifxHk;zGJU&onfvnf; &Sd\/
tcgwpfyg;pDwdkY tcGifhta&;tm;nDpGm bk&ifrif;jrwfESifhwuG? rdzk&m;acgif
BuD; om;awmf orD;awmf tdrfa&SUOy&mrSL;awmfrwfawmf uawmfZkEwf avmo
uGufppfwyfppfcsD 'dkif;usD'kdif;usm;tp&Sdaom 0efBuD;rsm;? NrdKUpm;&Gmpm;rsm;ESifhwuG
taptyg;taygif;wdkYudk XmeumvESifhnDatmif 0wfpm;ay;oem;awmfrlonf/
xdkodkYaqmif&Guf&m rSL;BuD;rwfBuD; aoemywdBuD;wdkYonf wdkufckduf&m
vnf;aumif;? avQmufwif&mvnf;aumif;? qHk;jzwf&mvnf;aumif;? vGefuJ
xl;cRefcJhonf&Sdaomtcg aAmif;awmfpvG,fawmfwdkY tcReftwuf yef;cufyef;
&Guf tqifht&pf? yk&pfzl;wef? wrmcRefMumzl; qiful;qifajymuf waxmuf
rum&f;uGuf? anmif&Guf awmifhwJhZmNAJ? a'gif;'vdyf? wHqdyf? yk@&du 'dyoPmef
MumrGef y'krtp&Sdaom wHqdyfedrdwfwdkYudk qifhwdk; rlvwGif jznfhpGwf&onf/
pvG,fawmfwdkYrSmvnf; xdkenf;wlyif jznfhpGuf&onf/

aAmif;awmfav;q,f

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

&cd k i f o m;BuD ; pmay

wpfESpfvQif wpfrsdK;uspDwifjyaeygonf/ owdrlaom pmzwfy&dowfwdkY


rSwfrdMuayvdrfhrnf/ uRefawmfwdkY wifjycJhonfrSm bmoma&; ,Ofaus;rIpmay
,Ofaus;rI? xD;cPf;eef;cPf; ,Ofaus;rI qif,ifxHk;zGJUrI ,Ofaus;rI? wdkYudk wifjy
cJhygonf/
,if;odkYwifjy&m oufaoom"ucdkifvHkpGmjzifhvnf;aumif;? ou&mZf &mpk
ESpftpOftvmjzifh vnf;aumif;? usrf;*efpmay? ausmufpmyk&ydkufwdkYESifh wifjy
EIdif;ndonfwdkYudk EIdif;ndwifjy uJh&JUjcif;udkvnf;aumif;? jypfwifHIUcsjcif;udk
vnf;aumif; cHcJh&onf/ csD;rTrf;jcif; tm;ay;jcif;wdkYudkvnf; cHcJh&onf/
rnfodkYyifjzpfvifhupm; aumif;aom tmoDowdkUjzifhom wifjy&jcif;aMumifh
ESpfpOfESpfwdkif;yif wifjyygOD;rnf/ uRefawmf\ aqmif;yg;a&;om;&mwdkYwGif
rnfonfhyk*dKvfxHrS ta&;tom; aqmif;yg;? uAsmwdkYudkckd;,ljcif;? trnfcHjcif;?
yHkwlul;,ljcif;rjyKvkyfcJhyg/ aemifudkvnf; jyKvkyfvdrfhrnf r[kwfyg/ vGefcJhaom
ESpfwpfESpftwGif;u aqmif;yg;wpfyk'fonf tuRefra&;bJESifh tuRefYtrnfudk
wyfxm;ygonf/ ,if;aqmif;yg;rSm tuRefvnf; ra&;yg/ trnfwljcif;om jzpf
ygonf/ tuRefr[kwfyg/ aqmif;yg;ydkif&SifESifhwuG? om;ajr;wdkY pdwfqdk;rmefyg
onf[k Mum;od&ygonf/ tuRefr[kwfaMumif; jyefMum;ygonf/ pdwfqdk;rmefyg
jcif;udk cGifhjyKMuyg/
&udKifqif,ifxHk;zGJUrItrsdK;rsdK;wGif wpfyg;tygt0if jzpfaom (aAmif;awmf
av;q,f)trnfrsm;udk aemifa&;vwHaomaqmif;yg;rsm;wGif qufvufa&;om;
ygOD;rnf/
,ckESpfwGif (u) yka&m[dwfaAmif;xkyf/ (c) twGif;0efaAmif;xkyf/ (*)
vTwaf wmf0efaAmif;xkyf (C) [l;&m;olBu;D aAmif;xky/f (i) ZkEw
v
f usmf yscH sD aAmif;
xkyf (a&wyf)/ (p) ZkEwfvusfmysHcsD aAmif;xkyf (Munf;wyf)/ (q) "m;ydkifBuD;
aAmif;xkyf (a&wyf)/ (Z) [l;&m;aoG;BuD;aAmif;xkyfwdkYudk wifjyygonf/ aAmif;
xkyaf wmfwu
Ykd kd Munfjh cif;tm;jzifh rif;cef;rif;em;wdw
Yk iG f rnfoq
Ykd if,ify?kH wpfacwf
ESifhwpfacwf tajymif;tvGJ&SdyHkwdkYudk a0zefEIdif;ndEdkifonf/
taqmifta,mif taetxm;wdkUudkvnf; odEdkifonf/ qif,ifxHk;zGJUrIudk
jrif&jcif;tm;jzifh a&S;a[mif;edygwfawmfESifh jyZmwfwdkYudk ujy&mwGif toHk;jyK

bGUJ awmf-rnfawmfwrYkd mS vnf; *kPx


f ;l xyfqif&h onf/ od&Yk udK iw
f w
Ykd iG f &Ayl
&-orkwda'0rif;rSp ajrmufOD;acwf r[morwrif;wdkifatmif qif,ifxHk;
zGJUvmMuonf/ ,if;aAmif;awmfpvG,fawmfwdkYESifh nDrQpGmaom ykwD;? ema#mif;?
vufaumuf? ajcusif;? cg;BudK;? 'Gg'&m? ygvnfuGJU? armif;uGuf? cg;csyf? rdefndK
tp&Sdaom t0wftpm;wdkYwGifvnf; &wemrsdK;pHkwdkYudkvnf;aumif;? zsifykqdk;? ydk;yk
qdk;wdkYudkvnf;aumif;? pDjc,f0wfqif&onf/
,ckESpfwGif tuRefonf q,f,ifxHk;zGJUrIrsm;teuf? a&S;acwf&udKifwdkY\
aAmif;awmfav;q,f? pvG,fawmf udk;yg;[laom uAsmyk'f&if;BuD;rS aAmif;awmf
av;q,fwdkYwGif &Spfyg;aomaAmif;awmfudk xkdyHkpHESifhwuG wifjyygonf/ ,ckwif
jyaom aAmif;awmfwdkYrSm &udKifjynf ajrmufOD;aejynfawmf aumif;pm;pOftcgu
bapmjzLapmrGef (umvDroQmvf)rif;w&m;Bu;D onf &efatmifaZ,syx
k ;kd awmfBu;D
\ ta&SUajrmufcyf,eG ;f ,Ge;f wpfac:ruaom c&D; [rD0efrnfaom ewfawmif
BuD;\ awmifpG,ftaygif;wdkYwGif wwd,ajrmuf awmifpG,f r[maAm"dapwD
awmfudk wnfxm;cJhonf/
,if;apwD*lwGif; vuf0J-vusfmeH&HwdkYwGif xD;cPf;eef;cPf;xGufawmfrlcPf;
kyfvHk;rsm;udk xkxm;onf/ ,if;kyfvHk;rS xGufawmfrlcPf;yg0ifaom qif,ifxHk;
zGJUrIwGif ajrmufjrm;pGmyg0ifaeonf/ A[kokwyGm;rsm;ap&ef &nfoefaom pdwf
xm;jzifh vnf;aumif;? wdrfjrKyfaysmufuG,fvkrwwf jzpfaeaom &udKif,Ofaus;
rIudk wifjyjcif;jzifhvnf;aumif;? &Spfckaom aAmif;xkyfawmfwdkYudk wifjyjcif; jzpf
ygonf/
aAmif;xkwfawmftrnfrsm;udk aqmif;yg;a&SUydkif; tenf;i,fazmfjycJhNyD/
vufawGUaAmif;xkyfrsm;udk a&S;a[mif;bk&m;*lwdkY awGU&Sdjim;aomfvnf; &mZ0if
ordkif;pmay uAsmvuFmwdkYESifh taotcsmEIdif;nd&ao;onf/ ,if;aemuf
eef;wGif; eef;jyifqif,ifxHk;zGJUrI ed'gef;pOfvmwdkYESifh ndEIdif;&ao;onf/ xdkodkYNyD;rS
aocsmpGm oufaoom"ujyK wifjy&ygonf/ odkYwifjy&mwGif ESpfpOfESpf
wdkif; &udKifausmif;olausmif;om;wdkY\ pmapmifom rsm;aomtm;jzifh wifjycJh
ygonf/

26

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

25

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

&cd k i f o m;BuD ; pmay

OD ; omxG e f ;
&cd k i f w ef a qmif
&cd k i f w ef a qmif r * Z if (1960-61)

Edkifonf/ odkYrSomvQif &udKifwdkYonf urmay:&Sd vlrsdK;toD;oD;wdkYuJhodkY ,Ofaus;


rIudk azmfxkwfEdkifayvdrfhrnf/ ]]aAmif;awmfav;q,f? pvG,fawmfudk;yg;? cg;BudK;
ig;&yf? vufpyG f &Spq
f ,fw
h pf? vnf&pfu;kd oG,?f eaAud;k qif?h MunfyiG hf q,fah jcmuf?
vufaumufESpfq,f? yef;oG,fig;rsdK;? qHxdk;&Spfck? yef;pH&Spfcsyf? ajcpGyfckepfyg;?
udk,fvTm;ig;rsdK;? tbdk;te*? xdkufwefvSonfh? Z&mrpm? 'vdk'gOy? aoVd,ESifh
jA[Pyka&m[dwf edrdwfzwf[l&m;aoG; a&SUajy;oHawmfqifh? rsdK;jrifh? rsdK;jrwf?
y&dowfwdkY? wifhtyfqifh&m? tjzmjzmudk? vuFmodkY uHk;ownf;}} [laom &udKif
ed'gef;usrf; yxrwGJvmaom rif;cef;rif;em; qif,ifrIrS? tenf;i,fazmfxkwf
NyD; vufawGUtm;jzifh a&S;a[mif;kyfvHk;rsm;? &SmazGwdkufqdkifvsuf wifjyygonf/
trnfemr twGefYtwufwdkYudk azmfjyygu pmtkyfBuD;wpftkyf jzpfoGm;ayvdrfh
rnf/ rQESifh ed*Hk;csKyfvdkufygonf/

27

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;


28

29

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )


30

&cd k i f o m;BuD ; pmay

&cdik w
f &l ,
d mESi*hf w
D wdo
Yk nf rnfonft
h csed f rnfonfu
h mvuyif ay:ayguf
vmoenf;/ tuRef\ ,aeYtxd qef;ppfa0zefum pkaqmif;&[dorQaom pm
a[mif;aya[mif;? &cdkifoufBuD; rdbwdkYxHrS pmayA[kokwtm;vHk;teufrS
tenf;i,fazmfjyygtHh/ rnfonfhtwGufaMumifh tenf;i,f azmfjy&oenf;[lrl
um; tvGef&Snfvsm;rnfpdk;aomaMumifhwnf;/
,if;twGufaMumifh &cdkifwdkY\ rlv*DwrSm- a&S;vGefavNyD;aom bk&m;tql
qlwdkY\ yGifhawmfrl&m rZdra'ot&yfESifh urmOD;olwdkY\ rif;tqufqufwdkYrS
qif;oufvmonf/ &cdkifjynfwGif wdkif;BuD;q,fhajcmufwdkif;? jynfBuD;q,fhajcmuf
jynf tygt0ifjzpfaom &ry&l jynf? &r0wDNrKd U? orkwad '0rif;qufrpS jzpfxeG ;f
vmcJhonf/ xdkrSwqifh r[m0d&rif;qufwdkY\ aysmfpH&m a0omvDNrdKUawmfBuD;
pjEm;rif;qufwdkYonf pdk;pHcJhMu\/
,if;tcguyif ,ck &cdkifwdkY\toHjzifh pyfqdkoHk;pGJMuukefonfh a&vm; avS
awmfoHwpfckESifh od*pjEm;rif;\ arsmufom;awmf apmjynfhndKoDqdkaom oQdK;
vdkuf&wkac: &uefBuD;udk &cddkif&mZ0ifwGif awGUrd&onf/ if;wdkYrStxufydkif;
ou#? rm*"? &mu0Ptu&mwdkYESifh a&;xm;aom qef;vuFmwdkYjzifh pDuHk;xm;
onfh ygVdoHESifh tu&muAsm*DwwdkYudk awGUrd&onf/

&cdkifwl&d,mESifh *Dw

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

&cd k i f o m;BuD ; pmay

OD ; omxG e f ;
&cd k i f w ef a qmif r * Z if ; 1957-58 ck E S p f /

&udKiftrsdK;om;taygif;wdkYvnf; rdrdwdkY\trsdK;om;dk;&m wl&d,m*Dwrsm;udk


wkwf? rGef? u&if? &Srf; jrefrm? ukvm;? t*FvdyfvlrsdK;rsm;uJhodkY urmolurmom;
ESifhaomfvnf;aumif;? jynfaxmifpkom;tcsif;csif;aomf vnf;aumif;? cspfMunf
rI&&Sdap&ef &cdkiftrsdK;om;wdkY\ wl&d,muAsm*DwwdkYudk azmfxkwfMuavmh/
a&S;tcg xD;eef;MuiSef;ESifhtqufrjywf pnfyifxGef;um;vmcJhonfh &cdkif
jynfBuD;0,f bZmaMumifh wl&d,muAsm r[dbJjzpf&rnfenf;/ xD;crf;? eef;crf;?
rif;crf; nDvmcHww
Ykd iG f wl&,
d mwD;pNrjJ zpfonft
h aMumif;&if;udk ay:wl*b
D ek ;f awmf
BuD;omoemjyK refe&dwfonf oD&dok"rrif;\ bdodwfawmfr*Fvmtcrf;tem;
&cdkifwl&d,mwD;rIwfoDqdkuckefonfudk tus,fw0ifha&;xm;onf/
,if;aMumifh vufawGUom"u&ap&ef ajrmufOD;acwf oD&dol&d,pE&r[m
&mZmac: wpfenf;tm;jzifh tdE,
d wdik ;f om;wd\
Yk trnfjzifh (aZmufawmufoQmvf)
ac: rif;Am;Bu;D wnfxm;ud;k uG,cf o
hJ nfh (Temple of Victory) &efatmifaZ,syx
k ;kd
awmfBu;D ac: oQpaf omif;ykx;kd awmfBu;D \ vIid *f al wmf'w
k ,
d xyf t*Fgaxmif?h &m[k
axmifhwdkYrS &cdkifwl&d,mwdkYudk wD;rIwfaeolwdkYonf wD;rIwfvsufyif? uckef[ef
wdkYudk A[kokwjzpfapjcif;iSm azmfjyvdkufyg\/ wD;rIwfolwdkY\ teD;tem; 0dkif;tHk
uckefae[efwdkYudk ra&;vdkufNyD/ rsm;omtm;jzifh ,ckumv (bJav;)ac:
tursdK;ESifh wlonf/ rsm;aomtm;jzifh &cdkifjynfwGif pnf&SnfrsdK;udk wD;rIwfMu
onf/
'kwd,urmppfBuD;rjzpfrD tokbudpwdkY cwfwifpnfac: pnf&SnfrsdK;udk
wD;Muonf/ xdr;f jrm;r*FvmyGJ yef;wsm;ac: yef;wsm;udk wD;Muonf/ &Sijf yKr*Fvm
yGJ aAsmpnfac: pnfaAsmudk wD;Muonf/ wydkwGJv&xm;yGJwGif wbufydwfpnf
ac: tdk;pnfudk wD;Muonf/ bk&m;xD;wifyGJvnf; tdk;pnfudk wD;Muonf/ oDqdk
aom *DwuAsmwdkYrSm &udKifoHoufoufjzpfonf/ ppfBuD;NyD;qHk;onfESifh &udKifwdkY
\ wl&d,mESifh uAsm*DwwdkYonf wNydKifeuf aysmufqHk;cJhMu\/ xdkYaMumifh trsdK;
om;\ dk;&m,Ofaus;rIwdkYudk &if;ESD;qufqHjcif;jzifh azmfxkwfMuukefavm/

,if;uAsm *DwwdkYudk oDqdkaomtcg rMumt&Snf xm;vsuf 'DCoHwdkYonf


yvlwoHjzifh tvGef&Snfvsm;pGm oDqdk&onf/ wl&d,mwdkYrSm wpfbufydwfaom
pnf&Snf oHvGifpnf;? a>y&SnfwdkYudk wD;rIwfonf/ vufckwfudk wajzmufajzmuf
wD;&onf/ pjEm;rif;qufwdkY a&mufaomtcg tdrfa&SUrdzk&m;apmjynfhndK&wkudk
oDqdkwD;rIwfaomtcg azmfjyygwl&d,mrsm;xuf ydkrdkum wa&m? apmif;aumuf?
c&m? a>y? c&maumuf? vufwH&Snf? cGufcGif;? ywfom? vif;uGif;wdkYudk oHpHkvdkuf
um wD;rIwfMuonf/
pjEm;rif;bGJUac: (vlUjynfausmfaomif;? rif;aumif;&mZm? a0omvDrSm? pdk;
aomcg) tpcso
D nfh bGUJ awmfBu;D tqdyk g wl&,
d mwdjYk zifh tuRew
f iYkd ,fcgu wD;rIwf
Muonf/ wa&mwpfckwnf;ESifh oDqdkwD;rIwfaomol wpfOD;ESpfOD; ,cktcg ajrmuf
OD;NrdKUwGif yif&Sdao;onf/ ,if;yk*dKvfwdkYonf rsm;aomtm;jzifh apmjynfhndK? oDqdk
onfh oQdK;vdkuf&wkrsdK;udk oDqdkwD;rIwfavh[donf/ xdkrSwpfcsuf pjEm;qufwGif
aESmif;qH;k pjEm ;jzpfaom plVpjEm ;rif;avSavSmo
f u
H v
kd nf; ,aeYxufwikd f avSawmf
om;rsm; avSNydKifyGJwGif EGJUum,drf;um wufdk;oHwpfacgufacgufjzifh oDqdkuckef
Muao;\/ &Hzef&Hcg &udKifoHcsyfBuD;wdkYudkvnf; oDqdkwD;rIwfMuao;\/
odkYaomfvnf; ,cktcg jrefrmoHa&m nyfxm;onfh oHcsyfac: twdkif
tazmufoHcsyfrsdK; oDqdkMuonf/ &udKifwdkY\ tEkynm*DwwdkYonf wa&GUa&GU
aysmufreS ;f rodaysmufq;kH avNy/D odaYk omfvnf; &udK iw
f \
Ykd a0omvDacwf? "n0wD
acwf? ajrmufOD;acwfwdkYtwGif; wnfxm;cJhaom bk&m;ykxdk; taqmuftOD ewf
uGe;f twGi;f wdw
Yk iG f wD;[ef? u[ef? rIw[
f ef oDq[
kd efwrYkd mS um; ,aeYwikd x
f if&mS ;
pGm [dao;onf/
uJhodkY[djcif;aMumifh ,ckurmay:wGif wdk;wufxGef;um;aeaom wkwf
jynfopf wkwfynm[dBuD;rsm; TefMum;csuft& wefYrif;quf? csefrif;qufwdkY
rS wnfxm;cJo
h nfh vIid *f Bl u;D twGi;f &Sd wl&,
d mwD;rIw[
f ef ausmufyk w
f u
Ykd kd twk,l
um wkwfvli,fwdkYu trsdK;om;wl&d,m wD;rIwfyHkudk azmfxkwfvdkuf&m 195657 ckESpftwGif; a&S;a[mif;ESifh acwfrDtrsdK;om;wl&d,mtjzpf xGef;um;onfudk
wkwfjynfrS xkwfa0aom pmaywdkYwGif kyfyHkESifhwuG awGU[d&onf/

32

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

31

ajcawmf&mrsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )


&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;
34

bmoma&;qdkif&myk*dKvfwdkYuvnf; ,if;ajcawmf&mrsdK;udk wefcdk;&Sdaom


bk&m;&Sifwpfyg;yg;u rdrd\wHcdk;'dygwfjzifh aemifvmaemifom;rsm; ylaZmfcGifh
&&ef cwfESdyfxm;cJhMuonf[k ,lqMuonf/ a*gwrAk'bk&m;&Sifonf pEol&d,
rif;vufxuf (bDpD-5)&mpkwGif "n0wD&cdkifjynfodkY a'opm&D <ucsDawmfrlpOf
cwfEydS x
f m;ay;cJah om ajcawmf&mrsm;tjzpf &cdik o
f m;wdYk ,HMk unfu;kd uG,Mf uonf/
ajcawmf&myHpk rH sKd ;wdu
Yk kd ,aeYwikd f rlvae&mtwdik ;f obm0ausmufaqmif
ausmufwHk;rsm;ay:wGif awGU&ayao;onf/ ,if;wdkYrSm rHkpJuRef;ajcawmf&m? rtD
ajcawmf&m? usm;raomufajcawmf&mwdkY jzpfMuonf/ tcsdKUaom ajcawmf&mrsm;
udkrl rlvae&mobm0ausmufaqmifrsm;rS xGif;xkNyD; bk&m;ykxdk;apwDrsm;odkU
a&TUajymif;um rif;tqufquf ylaZmfcJhMuonfrsm;vnf; &Sdayonf/ ,if;wdkYrSm
oQpaf omif;bk&m;&Sd ajcawmf&m? rkwq
f w
d af wmifapwD&dS ajcawmf&mwdYk jzpfMuonf/
rnfonfh ,lqcsufESifhyifrqdk ajcawmf&mrsdK;onf ordkif;wefzdk;t&aomf
vnf;aumif;? bmoma&; t,ltqt&aomf vnf;aumif; tvGefa&S;usaom
tvGefwefzdk;rjzwfEdkifaom ajcawmf&mrsm;yif jzpfMuayonf/
'kwd,ajcawmf&m yHkpHrsdK;rSm yxrajcawmf&m yHkpHrsdK;udk twk,lxGif;xkudk;
uG,Mf uaom ajcawmf&mrsKd ; jzpfonf/ ausmufom;ay:wGif ajc&myHpk H wpfaMumif;
qJrsOf;jzifh yHkazmfxm;onf/ rnfonfhpufvuPmrQ ryg&Sday/ ajcawmf&mrsdK;
udk ajrmufOD;NrdKU eDylZmbk&m; apwDawmf&if; awGU&ayonf/
wwd,ajcawmf&myHkpHrsdK; wpfckudk a0omvDe,fajrrS awGU&Sd&onf/ ajc
awmf&mrSm tvGefxl;jcm;vSNyD; aMu;jzifhoGef;vkyfxm;onf/ 0J,mESpfzufvHk;wGif
qef;jym;aom pufvuPmrsm;yg&Sdonf/ tvsm; 7.5 pifwDrDwm? teH 3 pifwD
rDwmcefY ajcz0g;i,ftpkwGif 0Jbuf pufvuPm 22ckESifh ,mbufwGif
pufvuPm 18ck yg&Sdonf/
pufvuPmrsm;udk tao;pdwfavhvmMunfhygu aevurm? jrif;rdk&f?
ork'&m? xD;jzL? atmifvH? MumiHk? a&jynfhtdk;ESifh a&cGuf? aMu;rHk? uRef;BuD;av;
uRef;? 0&Zdef? rD;tdrf? pMum? pdefawmif? a&u&m;? e*g;ywfausmhuGif;? ig;Muif;?
vSH? OD;aqmufyef;? jym'f? yef;uHk;(0g) ykwD;uHk;? ckoGif;? odkif; (*g'gvufeuf)?
paeN*dK[f? Ak'[l;N*dK[fponfh N*dK[fyHkpHrsm;udk awGY&onf/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

&cdkifjynfae&mtESHUtjym; ajcawmf&mrsm;udk awGU&onf/ ajcawmf&mrsm;


rSm t&G,ftpm;trsdK;rsdK; yHkpHtrsdK;rsdK; &SdMuonf/ tcsdKUaomajcawmf&mrsm;rSm
pufvuPmryg&SdMu/ tcsdKUaomajcawmf&mwdkY pufvuPmrsm; yg&SdMuonf/
pufvuPmyHkpHwdkYrSmvnf; wpfckESifhwpfckrwlnDay/ ,aeYxdawGU&Sd&orQaom
ajcawmf&myHkpHrsm;udk tcsdK;tpm;tvdkuf cGJjcrf;rnfqdkygu yHkpHav;rsdK; &Sdonfudk
awGU&onf/
yxrajcawmf&myHkpHrSm &THUap;ay: vlom;wpfOD;\ yuwdajc&mtwdkif;
zdESdyfxm;ouJhodkY t&mxifaeaomyHkpHrsdK;jzpfonf/ ajcawmf&mrsdK;udkvnf;
obm0ausmufaqmifrsm;? ausmufwk;H rsm;om awGU&ayonf/ pufvuPmESihf
rnfonfhoauFwrQ ryg&Sday/ odkYaomf ajc&mrsm;rSm vlomrefwpfOD;\ ajc&m
xuf BuD;rm;ayonf/
okawoDtcsdKUwdkYu ajc&myHkpHudk urmOD;vlom;wdkY\ ajc&m(Fossil) ?
ausmufjzpfyk <f uif;tjzpf ,lqMuonf/ odaYk usmufjzpfyk <f uif; (Fossil) wpfck
jzpf&efrSm ESpfaygif;oef;ESifhcsDNyD; tcsdef,l&ayonf/ ,if;odkYESpfaygif; oef;ESifhcsD
NyD;rS jzpfvmaom ausmufjzpfkyf<uif;rsm;rSm tvGef&Sm;yg;oavmufwefzdk;vnf;
&SdvSayonf/

33

&cd k i f o m;BuD ; pmay

yg'jrwfausmf? z0g;awmfrSm? ]]csD} wpf&mh&SpfuGuf ajcawmfpuftpHkudk 0aE0Emrd


&Scd ;kd yg\ t&Sib
f &k m;) qH;k pufawmf&m bk&m;&Scd ;kd wGif yg&So
d nfh pufvuPmtwdik ;f
yg0ifMuonf/
odkYaomf pufvuPmrsm;rSm wlnDrI&SdMuaomfvnf; ajcawmf&mwdkYrSm wpfck
ESifhwpfck tqiftjyifcsif; rwlMuay/ wcsdKUajcawmf&mrsm;wGif MumyGifhBuD; wpf
yGiu
hf kd z0g;\tv,fvnf;aumif;? tcsKd UwGif ajczaemif\
h tv,fvnf;aumif;
xGif;xkavh&SdMuonf/ tcsdKUajcawmf&monf 0JbufwGif pufawmf&mrsm;yg&SdNyD;
wcsdKUajcawmf&mrsm;rl ,mbufwGifom pufawmf&mrsm; yg&SdwwfMuayonf/
awGU&Sd&orQaom ajcawmf&mtm;vHk;udk NcHKiHkaumufcsufcs&ygvQif yxrajc
awmf&m yHkpHrsdK;udk "n0wDacwfwGifvnf;aumif;? 'kwd,ajcawmf&m yHkpHrsdK;udk
"n0wDacwfaESmif;ESifh a0omvDacwfOD;ydkif;wGifvnf;aumif;? wwd,ajc&myHkpH
rsKd ;udk a0omvDEiS hf av;NrKd Uacwftcsed rf sm;wGiv
f nf;aumif;? pwkwa jrmufajcawmf
&myHpk rH sKd ;udk av;NrKd UacwfaESmif;ESihf ajrpufO;D acwfwpfavQmufv;kH rSonf ,cktcsed f
xdvnf;aumif; udk;uG,fylaZmfcJhMurnf[k ,lq&ayonf/
yxrajcawmf&myHkpHrsdK;onf bmoma&;qdkif&m ,lqcsufrsm;t& wu,f
yif Ak'bk&m;&Sif\ ajcawmf&mtppf jzpfygavoavm[k okawoejyK&ef vdktyf
ayonf/
wu,fyif bk&m;&Si\
f ajcawmf&m tppftrSejf zpfrnfqv
kd Qif Ak'b
&k m;ocif
onf oufawmfxif&Sm;&SdpOfu &cdkifjynfodkY a'opm&D<ucsDcJh&ayrnf/ ,if;odkY
a'opm&D<ucsDcJhaMumif;ESifhywfouf tcsdKUaom &cdkifordkif;wGif bk&m;ocif
onf r[mou&mZf 123-ckwGif &cdkifjynfodkY <ucsDawmfrlcJhonf[k vnf;aumif;
awGU&ayonf/ bk&m;ocif &cdkifjynfodkY a&muf&SdpOf "n0wDjynfh&Sif pEol&d,
rif;onf t*nKwukef; oD&d*kwfawmifay: r[mjrwfrkedkyfwkawmfjrwfudk
oGef;vkyfcJhaMumif;vnf; ordkif;tapmifapmif awGU&ayonf/
,if;tqdkrsm;udk ajray:ordkif; kyf<uif;rsm;u rnfrQaxmufcHaeygoenf;/
qef;ppf&ef vdktyfayrnf/ bk&m;ocif &ckdifjynfodkY <ucJhaMumif; jA[Dt&mjzifh
a&;xdk;xm;cJhaom awmifaygufBuD;ausmufpmrSm ,aeYxdaysmufqHk;aeayao;
onf/ odkYaomf "n0wDe,fajrrS awGU&Sdaom Adkufylbk&m;ac: ]]opuy&dAmZde}}

pufvuPmrsm;udk a0omvDe,fajrrS awGU&Sdaom 12v&moDpufESifh EIdif;


,SOfMunfhygu ,if;wdkYwGif yg0ifaeMuaom ig;Muif;? a&tdk;ESifh a&cGuf? ckoGif;?
xD;jzLwdkYrSm wlnDaeMuonf/
pwkwajrmuf ajcawmf&myHkpHESifh EIdif;,SOfMunfhyguvnf; OD;aqmufyef;? vSH?
jy'f? xD;jzL? ig;Muif;? yef;uHk;? a&tdk;ESifh a&cGuf? ae? v? ckoGif; pMumwdkYrSm
wlnDaeMuonfudk awGU&ayonf/
pMumESifh paeN*dK[f? Ak'[l;N*dK[fponfh N*dK[fyHkpHrsm;rSmvnf; urmoHk; N*dK[f
Bu;D rsm;\ oauFwvuPmrsm;ESihf rsm;pGmwlnrD &I adS eonfukd awGU&ayao;onf/
wwd,ajcawmf&mwGif aevurm jrif;rd&k ?f ow&zef? awmifpOf ork'& m?
uRef;BuD;av;uRef;?i,f? N*dK[f? euwm&mponfh Moumoavmu\ oauFw
kyfrsm;? ykwD;(0g)yef;uHk;? ckoGif;ponfh kyfoGifrsm; yg0ifaejcif;rSm pwkw
ajcawmf&mwGiyf g&So
d nfh bk&m;&Si\
f 108uGuaf om Ak'p ufvuPmrsm;ESihf wlnD
aejcif;? tcsKd UtcsKd Uaom oauFwrsm;rSm &cdik w
f \
Ykd d;k &ma'0wmAvDewf pmylaZmf
pOf toH;k jyKaom 'dik ;f ? ,yfrm;? aMu;rH?k ponfw\
Ykd yHpk rH sm;ESihf wlnaD ejcif;wdaYk Mumifh
vuPmrsm;tay: tkypf ;kd Edik af om wefc;kd 'dy gwfowd& o
dS nfh yk*Kd vf xl;wpfO;D
\ ajcawmfpuftpHk (0g) bk&m;&Sif\ ajcawmfpuftpHkomvQif jzpfrnf[k ,lq&
ayonf/
"n0wDacwfrS bk&m;&Si\
f ajcawmfpufukd a0omvDacwfwiG f pufvuPm
rsm;jzifh trTef;wifum wefqmqif&mrS ay:xGufvmaom bk&m;&Sif\ ajcawmf
puftpHk jzpfayrnf/ wwd,ajcawmf&mwGif 0J,mESpfzufaygif; pufvuPm
rsm;rSm 40cefY yg&Sdaeaomfvnf; wlnDaeaom pufvuPmrsm;udk a&G;xkwfvdkuf
ygu 32rsdK;aom vuPmrsm;udkom awGU&ayrnf/ odkYESifh bk&m;&Sif\ 32-yg;
aom vuPmawmfukd pufvuPmtjzpf wifpm;azmfeT ;f cJo
h avm[k awG;awm
p&m &Sdaeayonf/
pwk w a jrmuf a jcawmf & m yH k p H r sd K ;ud k ae&mtES H U tjym; awG U &onf /
ausmufcsyfay:wGif vnf;aumif;? yef;csDaq;a&;jzifh vnf;aumif;? ajrzkwftkwf
cGufwGif vnf;aumif;? yef;ykjzifh vnf;aumif;? ,Gef;xnfjzifh vnf;aumif; trsdK;
rsdK; awGU&onf/ pufvuPmaygif; 108-uGuf yg&Sdonf/ (rkedous? a*g"r\?

36

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

35

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

&cd k i f o m;BuD ; pmay

OD ; OD ; omxG e f ;
&cd d k i f r * Z if ; trS w f ( 8)?1984

rkj'qif;wki,fwpfql oufaoxlaeao;\/ ,if;qif;wki,f\ yvifausm


bufwGif jA[Dtu&mpmjzifh ]]opuy&dAmZde}} [l a&;xdk;yg&Sdayonf/
tu&mudk vufa&;vufom;ynm qef;ppfMunfhygu "n0wDacwfrS tu&m
yHkpHrsdK; jzpfaeayonf/ qif;wkawmfrSmvnf; Ak'qif;wkawmfjzpfaeonf/ r[m
jrwfrkedqif;wkawmfrSmvnf; txift&Sm;,aeYwdkif &Sdaeayao;onf/ odkYESifh
Ak'bk&m;ocifonf "n0wDodkY a'opm&D<ucsDcJhjcif;ESifhywfouf oHo,jzpf
Edkifp&mtaMumif; r&SdvSay/
,if;odkYqdkygvQif yxrajcawmf&m yHkpHrsdK;onf bmoma&;qdkif&m ,lqcsuf
t& Ak'jrwfpGm\ ajcawmf&mtppf jzpfayrnf/ ,if;ajcawmf&mudk twk,l
trTef;wifcJhMuaom 'kwd,? wwd,? pwkwajcawmf&mrsm;udk acwftqufquf
xGi;f xkoeG ;f vkyf ud;k uG,cf MhJ uonfrsm;rSmvnf; tvGeyf if obm0usvaS yownf/

37

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;


38

39

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )


40

&cd k i f o m;BuD ; pmay

urmay:&Sd vlrsdK;toD;oD;wdkYwGif rdrdwdkY\ trsdK;om;pmayrsm; &SdMu&m rdrd


wdkY\ pmayonf rnfonfhtcgrSp qif;oufNyD; rnfonfhyk*dKvfrsm; wnfxGif
cJhaMumif;udk oufqdkif&mynm&SdwdkYu BudK;BudK;pm;pm; &SmazGMuonf/
rnfodkYyif &SmazGvifhupm; taMumif;rnDGwfygu r&&SdEdkifyg/ tb,f
aMumifhqdkaomf vdkaompmayudk r&&Sdjcif;? ausmufpmESifh pmayudk r&&Sdjcif;?
oufaocHypnf;rsm;udk r&&Sdjcif;? wpfqifhwpfqifhpDaompmwdkYudk wpfacwfu
wpfacwfpD qif;oufvmaomta&;tom; pmayrsm;? ausmufpmrsm;? aMu;pm
rsm;? yk&ydkufpmrsm; tp&SdonfwdkYudk e,ft&yf&yf? a&S;NrdKUawmfa[mif;t&yf&yf?
XmetoD ; oD ; wd k Y u d k oG m ;a&muf & S m azG & jcif ; ? ajray:rsm;ud k &&S d a omf v nf ;
ajratmufrsm;udk &&Sd&efrSm tvGefyif cufcJygonf/ v,f,mvkyfudkif xGef,uf
&mvnf;aumif;? vrf;yef;qufoG,f wl;azmf&mvnf;aumif;? a&wGif;a&uef
wl;azmf&mvnf;aumif;? awmif? ajrmif urf;yg;NydKus&mvnf;aumif;? wpfpHkwpf
ckaom apwDbk&m;rsm; NydKysuf&mvnf;aumif; xGufay:&&SdaomtcgrSomvQif
awGUMu&ayonf/
odkY awGUMuHK&jyefaomfvnf; todtjrif A[kokw&Sdaom olwdkY&&Sdaom
tcgrSomvQif &&Sday;vmMuayonf/ A[kokwenf;yg;aomolwdkY &&Sdyguvnf;

&udKifa0omvDNrdKUa[mif;rS ]*kywpm}

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )


&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;
42

,ckazmfjyyg *kwtu&monf ajrmufOD;rS ajcmufrdkifausmfuGma0;aom


a0omvD NrdKUawmfa[mif;wGif a0omvDbk&m;BuD; [l &Sdonf/ ,if;bk&m;BuD;
wHwdkif;twGif ;ausmufcJausmufwHk;rsm; ajrmufjrm;pGm &Sdonf/ ,if;wdkYrS ,ckESpf
twGif; aygif;jrufokwfoif&mwGif a0omvDausmif; q&mawmf&&Sd jywdkufwGif
odrf;qnf;xm;ygonf/ a0omvDbk&m;BuD;rSm a0omvDausmufavSum;NrdKUawmf
r[mol&d,wE&m;ESifh rdzk&m;acgifBuD; okybma'0DwdkY wnfxm;cJhaom bk&m;
BuD; jzpfygonf/
,ckESpftxd ESpfaygif; 1589 ESpf &SdygNyD/ if;udk r[m&mZ0ifBuD;rla[mif;
tvdktm;jzifhndEIdif;vdkufaomf rpdrwdkif; uydv0wfjynfudk tpdk;&aom tKerif;
ESifh q&ma'0DvoQif&aohwdkYonf P0paEudef;udk NzdKMuonf/ t<uif;ESpfckxm;
a&wGufvmMuNyD;aemuf r[mou&mZf 68-ckwGif od'wudk zGm;jrifonf/
103-ckESpfwGif bk&m;jzpfonf/ 148-ckwGif y&dedAmefpHonf/ ,if;ou&mZfudk
tZmwowfrif;NzKd onf/ t<uif;wpfcx
k m;onf/ ESpcf ak jrmufwiG f "n0wDNrKd Uawmf
pEol&d,rif; (eef;pH 52)ESpfajrmufwGif ewf&GmpHonf/ pEol&d,rif;quf 15qufajrmufjzpfaom ol&d,ybmrif;vufxuf e0cqudef;udk NzKdonf/ t<uif;
ESpfckxm;onf/
if;aemuf aemufqHk;jzpfaom ol&d,tEG,f 25-quf ol&d,auwkrif;
onf ou&mZf 249-ckwGif ewf&GmpHonf/ om;awmfjzpfaom r[mol&d,
wE&m;onf a0omvDausmufavSum;NrdKUawmfudk wnfaxmifavonf/ rdzk&m;
BuD;um; okybma'0Djzpfonf/ okybma'0Donf r[mEG,frsdK;jzpf ousrked
bk&m;BuD;udk yifhaqmifonfhtcg odnf;axmifh0JwGif epfjrKyfonf/ ousrkedudk,f
pm;awmfa0omvDbk&m;BuD;udk wnfonf/ ou&mZf 249-ckwGif eef;pH\/ ckESpf
qufajrmufwGif oD&dpE&m;rif;vufxuf ESpfaygif; 560-wGif cqyudef;
NydK\/ eef;pH 23-ESpfwGif jzpfonf/
,if;rif;eef;pH 72-ESpf pdk;pHcJhonf/ cqyNzdKNyD;aemuf 49-ESpf pdk;pHcJhonf/
xdkYaMumifh 249-cktp 560 tqHk;txd ESpfaygif; 311-ESpf? cqyNzdKum if;rS

&udK if&mZ0ifEiS hf nEd idI ;f a0zefjcif;

&cd k i f o m;BuD ; pmay

trsdK;rsdK; zsufqD;ypfMuayonf/ if;jyif tvdk&Sdoavmuf qifhqifh &&Sdonf


um; r[kwf? ESpfaygif;rsmpGm MumrSom wpfBudrfwpfcg awGU&Sd&ayonf/
uJhodkY tcuftcJtaygif;wdkYudk ausmfvGef &&Sdvmaom pmayESifh ypnf;
rsdK;wdkYudk vdkufpm;0goemygaom olwdkYuomvQif &SmazGpkaqmif; urmay:
pmaytaygif;wdkYESifh ndEIdif;a0zefum oufaoom"u ,kwd,kwm EIdif;ndvsuf
a0zefpOf;pm; a&;om;azmfxkwf&ayonf/ ,if;odkY azmfxkwfa&;om;aom
taMumif;t&mwdkYudk pmzwfoly&dowftaygif;wdkYu udk,fydkifPfjzifh a0zefum
tvdk&Sdonfudk xkwfEIwf,liif tvdkr&Sdonfudk y,fxkwf&ef wifjya&;om;yg
onf/
a&S ; a&S ; aom ES p f r sm;uvnf ; tuRef o nf a&S ; a[mif ; ausmuf p mrsm;
taMumif;udk aqmif;yg;a&;jcif;jzifh azmfxkwfNyD;NyD jzpfygonf/ odkYaomf ,ckESpf
xyfrHa&;&jcif;rSm jynfaxmifpkwpfckvHk;&Sd vlrsdK;aygif;pHkwdkY\ pmay,Ofaus;rI
wdk;wufxGef;um;apjcif;tusdK;iSm &nfoefaompdwfxm;jzifh EdkifiHawmftwGif;
rnfonfhckESpfou&mZfup rnfonfhpmaytrsdK;tpm;rsm; xGef;um;ay:ayguf
vmonfudk odom&ef A[kokwtjzpf wifjyjcif;jzpfonf/
,cifu tuRefa&;om;cJhNyDjzpfonfhtwdkif; ckoQ'D? jA[D? r*" (jA[DESifh
r*" twlwljzpfonf/) uloQH? *kyw? j*E? &u0Ptp&Sdonfjzifh qif;oufvm
&m ,cktcg pwkwajrmufjzpfaom *kywtu&monf tdEd,jynfajrmufydkif;
*kw0HoDrif;rsm;vufxufu ,if;rif;rsm;pdk;ydkifcJhaom e,fy,fwdkYom a&;om;
oHkpGJcJhMuayonf/ ,if;pmayudk c&pfawmf ou&mZf av;&mpkwGif pwifa&;om;
MuNyD; ig;&mpkwGif tBuD;tus,f toHk;jyKa&;om;vmMuonf/ xdkYaMumifh if;pm
udk *kywpm odkYr[kwf *kwvdyd[k ac:wGifMuonf/
pmayay:aygufcJhaomtcsdefrSm ,ck 1960-ckESpftxd ESpfaygif; 1600
eD;eD;&SdNyD jzpfygonf/ tb,ftaMumif;aMumifh tb,ftjcif;t&mtm;jzifh &udKif
e,fodkY 0ifa&mufvm&oenf;/

41

(jrefrmjyef)

tp ,ck ou&mZfxd 1321-udk aygif;vdkufaomf ESpfaygif; 1632-jzpf\/ r[m


ol&d,pE&m;rif;onf eef;pH 32ESpftxufwGif a0omvDbk&m;BuD;udk wnfaom
aMumifh 1632-ckrS 32udk EIwfvdkufaomf 1600 wdwd jzpfonf/
c&pfou&mZf av;&mpkwGif pwifoHk;pGJ a&;om;cJhaom *kywtu&m ,ck
20&mpkwGif ESpfaygif; 1600 &SdNyD jzpfaomaMumifh a0omvDacwfESifh *kywacwf
wdkYonf wlnDaeMuygonf/ a0omvD *kywpmonf w&m;pmjzpfaomaMumifh
bk&m;wnfNyD;rS a&;xdk;vQifvnf; a&;xdk;ayrnf/ bk&m;wnfNyD;rSqdkvQif 1600
eD;eD;&Sdayrnf/ xdkYaMumifh a0omvDacwfESifh *kywacwfwdkY NydKifqdkifaeMuonf/
wlnDaeMuonf/

r[mol&d,wE&m;rif;\ rdzk&m;acgifBuD; okybma'0Donf ajrmufydkif;


Ed,rS jzpfonf/ xdkYaMumifh ab;avmif;awmfwdkY xkvkyfcJhaom ousrked kyf&Sif
awmfudk yifhaqmifcJhonf/ odnfaxmifh0JwGif epfjrKyfusef&SdcJhonf/ udk,fpm;awmf
a0omvDbk&m;BuD;udk wnfonf/ a0omvDpE&m;acwfwGif *kywpmay? ,if;
acwfra&mufrD ol&,
d acwfwiG f jA[dt
u&mpmay? uloQEH iS hf jA[dw
o
Ykd nf rsm;rsm;
ruGJjcm;ay/ udkaxmuf jA[dr*"rS pNyD;vQif tpOftwdkif qif;oufvmjcif;
u wpf&yf/ rdzk&m;BuD; okybma'0Dudk axmifhIjcif;wpf&yf/ ESpf&yfwdkYaMumifh
&udkifa0omvDESifh Ed,ajrmufydkif; *kywwdkYonf wlnD&ayonf/
&udKifjynf&Sd a&S;a[mif;pmaywdkYudk okawoe&SmrSD;vdkufaomf "n0wDacwf
wGif r*"pmay? a0omvDacwfwGif *kywpmay? aemufydkif; a0omvDacwfwGif
ou#ESifh jyudk#fpmaywdkYudk awGU&ayonf/ if;rSwqifh &u0Ptu&mpmay
wdkYudk awGU&ayonf/
pmaywdkYacwftm;avsmfpGm wqifhwqifh tpOftwdkif; qif;oufvmonf
rsm;udk udk,fawGUzwfI&ayonf/ uloQHtu&mESifh j*Etu&mwdkUudkvnf; rMum
rD awGU&ayOD;rnf/ pmIol okawoDtaygif;wdkYtm; rQjzifhNyD;aom A[kokw
tenf;i,fudk wifjyygonf/
OD ; omxG e f ;
&mZ0if o k a woD ? ajrmuf O D ; Nrd K U/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

*kyw
ESihf a0omvD rnfoq
Ykd ufqw
H n
l &D oenf;

44

&cdkifwefaqmif twGJ(1)trSwf(5)? 1955 ckESpf

a,"rm? tMuifZmwdZ&mAsm"r&Pmpaom 'kuopmw&m;wdkYonf a[wk


ybm0g/ wPSm[laom ork',opmomvQif trSef&Sdukef\/ xdk'kuopmw&m;
wdkY\ a[wHkp jzpfaMumif; jzpfaom ork',opmw&m;udkvnf;? wxm*awm/
igwdq
Yk &m bk&m;jrwfpmG onf tm[a&TMumawmfurkwrf S xkwaf zmfa[mMum;awmf
rlavonf/ awoH xdk'kuopm? ork',opmESpfyg;wdkY\ a,meda&ma"m? tMuif
csKyfNidrf;&mjzpfaom eda&m"opm? csKyfaMumif;jzpfaom r*opmwdkYonf twd
xif&Sm;yuwd/ &Sdygay\/ w"/ xdkeda&m"opm? r*opmESpfyg;wdkYudkvnf; xm*
awm igwdkYq&mbk&m;jrwfpGmonf tm[/ a'oemawmf tpOfw&m;jzifh a[m
Mum;awmfrlNyD/ r[moraPm/ &[ef;jrwfpGm igwdkYq&monf? {0H0g'D/ odkY
t,lawmf&Sd\/
a'oemawmfonf toQiftZdrax&fu OywdESifh aumvdwjzpf
ukefaom/ toQifom&dykw&mESifh toQifarm*vmeftavmif;wdkYtm; Am&mPoD
NrdKUwGif; qGrf;cH0if&mwGif awGUqHk a[mMum;awmfrlaom a'oemawmf jzpfyg
onf/ rd*'g0keaf wm y0*Di g;OD;wdt
Yk m; "rpMuma'oemawmfukd a[mMum;awmf
rlNyD;aomtqHk; oQiftZdrax&ftm; tewvuPmokwfawmfudk a[mMum;
NyD;ajrmufaomaeY jzpfonf/ a&S;a[mif;&udKifNrdKUawmfrsm;jzpfaom "n0wD? a0
omvD? 'Gg&m0wDwdkY pmaytrsdK;rsdK;tpm;pm;wdkYjzifh a'oemawmfrsm;udk tESHU
tjym; awGU&Sd&ayonf/ Ak'omoemawmfBuD; vGefpGmrSxGef;um;cJhay\/ wum;/

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

43

tuRefodorQ &u0Ptu&m

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )


&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;
46

]]olwdkYwawG[m tvum;taumifawGygyJ? olwdkYt&rf;vkyfaeMuwm


jzpfr,f? igwdkYrSm pmawGr&Sdawmhygbl;}} tp&Sdaom rD;yGifhpum;vHk;rsm;jzifh udk,fh
&if0udk udk,fhudkwdkifvSHESifh xdkbdouJhodkY ajymqdkaeMuonf/ tuRefwpfck ajymyg
&ap/ urmay:&Sd vlrsKd ;toD;oD;wdo
Yk nf rdrw
d ,
Ykd Ofaus;rIEiS hf rdrw
d b
Ykd m0tavsmuf
wpfqifhpDwpfqifhpD &mpkaygif;rsm;pGmudk ausmfvGefcJhMu&NyD/ ,if;odkY ausmfvGef
cJh&um; pum;ESifhpmwdkYonf ,aeYxd&SdwHkMuao;\/ odkY&Sdjim;vnf; rdrdwdkYtrsdK;
om;pmayudk urmhvlrsdK;rsm;enf;wl rdrdwdkYomvQif azmfxkwf&rnfh "rwmom
jzpfonf/
xdkrSwqifh rSefuefaom tajctaeodkYa&muf&Sdygu urmodkY wifjyEdkifpGrf;
rnf/ ,if;rSomvQif ,aeYxd wd;k wufaeaom urmt
h qift
h wef;rD trsKd ;om;wpf
&yf jzpfEdkifayvdrfhrnf/ odkYr[kwfygu ]]urmESifhrDtmif &ifabmifwef;vdkuf? acwf
rDatmif jyKvkyfMuyg? acwfrDatmif wdk;wufMuyg}} [laom pum;vHk;rsm;onf
tcsnf;tESD;om jzpfacsawmhrnf/ xdkYaMumifh jynfaxmifpktwGif; rSDwif;aexdkif
Muukefaom jynfaxmifpk trsdK;om;tcsif;csif; &if;ESD;qufqHpGmjzifh &u0P
tu&mac: &udKifhtu&mordkif; tusOf;csKyfudk ,aeYxdawGU&SdorQ azmfjyygtHh/
xdkxufydkrdk od&SdMuaom ynm&Siftaygif;wdkYu csKdU,Gif;onfrsm;udk jznfhpGufonf
jzpfap? today;onf jzpfap? uefYuGufonf jzpfap? tusdK;taMumif;Sifh pyfvsOf;
TefMum;ygu toifhvufcHygonf/
&u0Ptu&mac: &udKiftu&mpmay[l&m ar;cGef;oHk;ckonf &Sd\/
(1) rnfonfhtcsdefu ay:aygufvmoenf;/ (2) rnfonfhyk*dKvfu wDxGifcJho
enf;/ (3) bZmaMumifh &u0Ptu&m ac:wGifoenf;/ ar;cGef;aygif; oHk;
ckudk rlwnfvsuf ar;cGef;aygif;rsm;pGm ar;Edkifao;\/ ,if;odkY ar;cGef;aygif;rsm;
pGm &Sdaomfvnf; ar;cGef;BuD;oHk;ckwGif tusHK;0ifavNyD;jzpf&um; aemufxyf
tus,fa&;om;&ef rvdkNyD[l xifrdygonf/
odkYaomf ,ckaqmif;yg; tusOf;i,fwGifum; pHkvifpGm a&;om;jcif; rjyKEdkif
aomaMumifh aemufxyftar;rsm; vdkrnf[lvnf; xifrdygonf/ (1) rnfonfh
tcsdefu ay:aygufvmoenf; ar;cGef;wGif ,aeYtxd od&SdorQ taMumif;udk
a&;om;ygtHh/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

tuRef,aeYxd &SmazGpkaqmif;&&SdorQaom urmha&;&mvllrsdK;toD;oD;wdkY\


tu&mpmaywdw
Yk iG f ,ckazmfjyvwHa om tu&mpmayonfum; &u0Ptu&m
pmay jzpfygonf/ bZmaMumifh &u0Ptu&mudkomvQif txl;ta&;pdkufNyD;
a&;&ygoenf; ]]urmay:&Sd tjcm;vlrsdK;toD;oD;wdkY\pmayudk ra&;om;&yg
oenf;}} uJhodkY 0d0g'apm'emjyKcJhygvQif toifhyif tuRefajzMum;ygtHh/
urmay:&Sd vlrsdK;toD;oD;wdkYwGif rdrdpmayudk rdrdwdkY xkwfazmfvsuf rdrdwdkY
wdkif;EdkifiHtoD;oD;wdkYwGif oli,fwef;tp trfatESifh tdkif-pD-tufpf tp&Sdaom
0dZmwef;vGeftqifhwef;xd oifMum;ae&onfrSm tm;vHk;tod jzpfygonf/ wdrf
jrKyfaysmufuG,faeaom vlrsdK;toD;oD;wkdYrSm ,aeYxd awmifbufodkY arQmf?
ajrmufbufodkY &rf;um prf;w0g;0g;yif jzpfaeao;\/
rdrdwdkYtrsdK;om;tcsif;csif;yif ]]igwdkY pmay&Sd\avm? ,if;pmayum; todkY
enf;}} [l trsdK;rsdK;a0zefajymqdkum wcsdKUaomolwdkYu a0E&m Zmwfawmf
Bu;D rSvmaom pum;wGif trdwm yHo
k nf ZkZumykPm ;tm; ]]ppfajrjyifoYkd ra&muf
rDuyif H;I cJNh yq
D
kd jyefco
hJ avm}} qdo
k nfph um;yHu
k o
hJ Ykd rdrw
d \
Ykd qif;oufvmaom
tajctjrpfudk wpfBudrfwpfcgrQ pl;prf;&SmazG a0zefjcif;r&SdbJ pdwfBuD;0ifum
]]igvlaZmfvlarmfwpfa,mufygyJ? igajymovdk jzpf&rnf/}}

45

&cd k i f o m;BuD ; pmay

odkY qif;oufvmavonf/ ,if;pmonfvnf; wpfqifhwpfqifh vTJajymif;um


&u0Pjzpfvmonf wpf&yf? Zwtu&mrSm j*EESifh tqifwlum wpfqifhwpf
qifv
h NJG y;D vQif &u0Pjzpfvmonfwpf&yf? ESp&f yfaomajymif;vJjcif;wdjYk zifh pD;qif;
vmaom jrpfi,fESpfckwdkYrSm ork'&mxJodkY pD;0ifouJhodkY &u0Ptu&mxJodkY
qif;oufvmavonf/
xd k Y a Mumif h ,if ; tcsd e f u yif &u 0 P t u & m[l xif & S m ;vmonf /
wpfaMumif;wHkum; tqdkyg ZwESifh j*EwdkYrS qif;oufaom u'rtu&mESifh
pmvkustu&mwdkYonf wpfqifhwpfqifhvTJajymif;um ysLpmESifh rGefpmwddkYodkY ul;
ajymif;oGm;avonf/ tu&m0wKwYkd vTaJ jymif;vm&jcif;taMumif;&if;rSm vufa&;
acwfjzpf wpfqifhwpfqifh a&;om;Mu&mwGif &mpkaygif;tawmfMumaomtcg
wpfrsdK;pD vGJajymif;vmavonf/ xdkaMumifh a&S;tu&mESifh ,cktu&m rwl&jcif;
jzpfonf/ wpfqifw
h pfqifph x
D w
k
f Munfv
h Qiu
f m; tqH;k wlaeMuonf/ enf;
twdkif; taemufEdkifiH ynm&SdBuD;rsm;u okawoejyKvkyfMuonf/
(2) rnfonfh yk*dKvf wDxGifcJhoenf;/
/ t&m tu&mpmaywdkYudk
a'oXmet&yf&yfwYkd vlrsKd ;toD;oD;wdo
Yk nf rdrw
d Ykd a'otavsmuf tac:ta0:
toHk;tpGJtm;jzifh ac:a0:MuonfwGif ArmtrsdK;om; Armpm? ysLtrsdK;om; ysL
pm? rGeftrsdK;om; rGefpm? &Srf;trsdK;om; &Srf;pm? tdEd,trsdK;om;wGif tdEd,trsdK;
om;pm? t*FvdyftrsdK;om;wGif t*Fvdyfpm? wkwftrsdK;om;wGif wkwfpm [l
toD;oD; rdrdwdkY trsdK;om;trnfESifhaomfvnf;aumif;? wdkif;jynftrnfESifhaomf
vnf;aumif; tpGJjyK pmaywdkY\ trnfrsm; jzpfay:vmbdouJhodkY &udKifwGif
vnf; &uo'gudk tpGJjyK &u-&udKif-0Ptu&mpmvHk; &udKiftu&mpmvHk;
rsm;[k jzpfay:vmonf/ jzpfay:vmaom tcsdefonfum; "n0wDjynf ol&d,
rif;quf jzpf\/ tb,faMumifhqdkaomf tdEd,jynf a*gwrjrwfpGmbk&m;
yGifhpOfwGif &udKifjynf ol&d,rif;quf pEol&d,rif; jzpfonf/ ol&d,rif;quf
25 quf jzpfcJhonf/ bk&m; y&dedAmefvGefNyD; 218ckESpfwGif oD&d"rmaomurif;
BuD; jzpfxGef;onf/ ,if;tcsdefwGif &udKifjynf0,f ol&d,rif;quf jzpfonf/
pmayum; r*"ac: jA[Dt
u&mjzpfonf/ ,aeYx"d n0wDNrKd Uawmfa[mif;ae&m
jA[Dtu&mjzifh a&;xdk;xm;cJhaom ausmufpmwpfcsyfudk q&mOD;pHa&Tzl;ESifh

tu&m[lonfum; (tawmtu&monawm[laom ygVdt& oauFw


trSwftom;tm;jzifh teuft"dym,fudk odom&ef trSwfonm wpfcktaejzifh
tu&m0PpmvH;k wdu
Yk kd jyKjyifxm;&onf[k qdv
k o
kd nf/ ,if;trSwt
f om; tu&m
onmwdkYwGif rdrdwdkUtrsdK;om;ESifh rdrdwdkY pmaytm;jzifh wpfoD;wpfjcm;pD urmvl
rsdK;t&yf&yfwdkYwGif &Sd\/
t*Fvdyftu&m0PESifh jrefrmtu&m0P rwl? tdEd,tu&m 0PESifh
,dk;',m;tu&m0P rwl? *syeftu&m0PESifh tma&ADtu&m0P rwl/
uJhodkY tcsif;csif; rwlMuacs/ rwlonfudk tpGJjyK wjcm;,SdorQ vlrsdK;wdkY
pmayudv
k nf; r[kwb
f ;l ? r,Sb
d ;l ? rrSe;f bl;? rjzpfEikd af wmhb;l [lonfh ]]bl;}} wpfv;kH
udk toHk;jyKEdkifMuygrnfavm}} xdkaMumifh &u0Ptu&monfvnf; xl;jcm;aom
tu&m0PrsdK;wpf&yf jzpfayonf/ ay:aygufvmaom tcsdefrSm a&S;tcgu
ywf0ef;usifeD;pyfaom wdkif;jynfwdkYESifh qufqHjcif;aMumifh eD;pyfaom wdkif;BuD;
jynfBuD;rsm;rSomvQif qif;oufEdkifonf/ rdk;ay:rSus qif;oufEdkifrnfr[kwf?
qef;ppfvu
kd af omf vGecf ahJ om ESpaf ygif; ESpaf xmifausmo
f ;kH axmife;D eD;avmufwiG f
tdEd,jynfBuD; tu&mpmaywdkYudk us,fjyefYpGm a&;om;vmMuonf/
xdkxuf a&S;usvGef;aom pmaywdkYonfum; kyfjypm odkYr[kwf vuPmjy
pmaywdkYudk urmhordkif; zwfI&\/ odkYaomf &u0Ptu&mudkom a&;om;rnf
[k tmoDojyKcJhaomaMumifh qufvufazmfjyygtHh? qdkcJhNyD;aom tdEd,jynfBuD;
a&S;ESpfaygif;rsm;pGmu (&mpkESpfvGefudk qdkvdkonf) {&arum ac:aomtu&m
ay:aygufvmonf/
,if;aemufwGif wpfqifhwpfqifh ul;ajymif;vmum ckoQwDtu&m
ay:aygufvmonf/ ,if;rSwpfqifh jA[D? ,if;rSwpfqifh ukoQHtu&m? ,if;rS
wpfqifh *kwtu&m? ,if;rSwpfqifh j*Etu&m? &u0Ptu&m? uk#dv? em*&D?
oQm&'g? b*Fvm;? ygqusDrD? ra,? jya'oQD? awv*l tp,Sdaom rsmpGmaom
pmaytu&m0PwdkYonf qif;oufay:aygufvmavonf/ xdkYaMumifh *kw
tu&mrS j*Etu&m? &u0Ptu&m tp&Sad om pmwdo
Yk nf qif;oufvmonf/
ta&;BuD;aom pmaywpf&yfrSm j*EESifh cyfqifqifwlaom ou#pmayrsdK;
onf ayoQ0gajrmufydkif; arm&D,rif;qufrS &udKifjynf? a0omvDNrdKUawmfa[mif;

48

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

47

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

&cd k i f o m;BuD ; pmay

1958-59 ck E S p f ?
&cd k i f w ef a qmif ES p f v ,f r * Z if ;

rSwfcsuf/ / aqmif;yg;wGifyg&Sdaom ausmufpmrSm &cdkifjynf a0omvD


NrKd Uawmfa[mif;? ajrmufO;D NrKd Utydik ;f ? ajrmufbuf 7 rdik cf efY tuGm ,cka0omvD&mG
i,f OPSdawmapwD NydKus&mrS &&Sdaom tu&ma&; xdk;xm;onfh ausmufvHk;
i,frsm;teufrS wpfckjzpf\/ 6&mpkacwf? tmeEpjErif; a&;xdk;xm;cJh
j*Etu&mrS &u0Ptu&modkY EG,fqif;aeaomtcsdef jzpfonf/

uRefawmfudk,fwdkif riful;,l&&Sdonf/ ,if;rSwpfqifh a0omvDNrdKUawmf pjEm;


rif;puf a&;xdk;xm;cJhaom ausmufpmuAnf;pmrsm;rSm ou#ausmufpmawmf
rsm; tcsdKUESifh &u0Pausmufpmawmfrsm; awGU&Sd&onf/ou#ausmufpmawmf
[l&m teEpjEm;rif;vufxuf a&;xdk;xm;cJhaom oQpfaomif;bk&m;ausmufpm?
0EdewfuGef;ausmufpm? a0omvDNrdKUawmfa[mif;wGif &&Sdaom OD;pHa&Tzl;\ aMu;
acgif;avmif;i,fausmufpm? a0omvD OPSdouawmif ausmufpm? oif;csyf
awmfbk&m;ausmufpmwdkif? oif;csyfawmf ajrmufteaEm", ausmif;awmfESifh
apwDausmufpmwdkYESifh rsm;vSpGmaom ausmufpmtyJhtusdK;ponfwdkYonf ou#
ausmufpmrsm; jzpfMuonf/ aiGom;'*Fg;rsm; &Sdao;\/ '*Fg;wGif ou#'*Fg;rsm;?
&u0P'*Fg;rsm; awGU&onf/ ausmufjym;ig,f? aMu;y&ydkufig,f? tkXfcGufig,f
wdkYwGif &u0Ptu&mjzifh a&;xdk;xm;onf/ ,aeYxd a0omvD rS &&SdcJhMuonf/
xdaYk Mumifh r*"tu&mac: jA[Dt
u&mrSwpfqifh &u0PoYkd ul;ajymif;vmonf/
acwfESifhrif;qufrSm ol&d,rif;qufrStp? pjEm;rif;quf tqHk;wGif xif&Sm;xGuf
ay:vmavonf/
(3) bZmaMumifh &u0Pac:wGifoenf;/
/ &u0Ptu&m ac:wGif
jcif;udk a&S;jyqdck NhJ y?D &udK ijf ynf rif;tqufqufww
Ykd iG f wpfqifw
h pfqifph D tu&m
0Prsm; a&;om;Mu&mwGif wjznf;jznf; wdkif;&if;pmaytjzpfodkY ul;ajymif;vm&
aomaMumifh &udKifjynfjzpfaom pmudk &udKifpm odkYr[kwf ygVdtvdktm;jzifh
&u0Ptu&m[k wGifavawmhownf;/

49

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;


50

51

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )


52

&cd k i f o m;BuD ; pmay

armfuGef;\t"dym,frSm ou&mZf 955ck? wydkYwGJvqef; 5-&uf? Ak'[l;aeY


e&m"dywda&Teef;oQif rdeaYf wmfral om 0gqdv
k wGif tvdak wmfjynfrh nf[
l qdo
k nf/
rSefaomaMumifh ykPm;rPDa"gufudk uif;jyif&GmwGif [def'laoma&marmaESmt0if
ig;oQif;oHk;yGm; vSLawmfjyKonf/ v,fudkom;pOfajr;quf pm;apyg urnf;xm;
onf/ a&SUawmfcHa&G;om;i&J ESpfa,muf toHk;csvnf; oHustay:xufjyif
tawmif;trSwfr,l ay;\wnf;/
armfuGef;onf NrdKUa[mif;ta&SUbuf wpfrdkifausmfcefY a0;aom rif;w&m;
jyif&GmwGif rPDacgufykPm; a&uefa&SUykPm;\ aetdrf&m 1313-ck? wydkwGJ
vqef; 5&ufaeYu wl;azmf&&Sdonf/ xdkae&mrS 30-9-52 aeY NrdKUa[mif;? oQpf
aomif;bk&m;BuD;odrfawmfwGif;odkY pmay0goemygolwpfpkwdkYu ajymif;a&TUxm;Mu
ygonf/ if;ESifhtwl tvsm; 6awmifcefY&Sd oHcJtajrmufBuD;wpfckudkvnf; awGU&
ygonf/
armfuGef;\tus,ft"dyg,frSm ou&mZf 955 ckwGif b0&Sife&m"dywdaqmf
vdro
f Qm;ac: rif;zavmif;Bu;D onf ykPm ;yPda"guf yka&m[dw\
f a[majymcsuf
twdkif; 0gqdkvwGif tvdkcyfodrf;NyD;jynfhatmifjrifonfjzpf yka&m[dwfykPm;
awmftm; uif;jyif&GmwGif v,fig;oQnf; oHk;yGm;qkay;oem;awmfrlonf/ if;udk

OD;omxGe;f (ajrmufO;D NrKd U)

e&m"dywdarmfuGef;

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

&cd k i f o m;BuD ; pmay

trsm;tm;jzifh axmifwnfarmfuGef;rsm; jzpfMuonf/ axmifwnfarmfuGef;


qdo
k nfrmS ]axmif} aygif;rsm;pGm &Scd
hJ armfueG ;f aygif;vnf;rsm;pGm &Scd &hJ m &Gmaxmif
jynfaxmifrsm;udkyif axmifwnfarmfuGef;[l ac:onf/ &cdkifjynf&Sd ]axmif}
rsm;rSm a&Munfaxmif? oufaxmif? NrKH axmif? zvHaxmif tp&Sad om axmifaygif;
av;q,f&Spf(48)axmif &Sdavonf/
uJhodkY &Gmaxmif jynfaxmifrsm;udk ay;aomarmfuGef;udk yk&ydkufvTm armf
uGef;[k ac:avonf/ ,cktcgrSm jrefrm jynfaxmifpk\ vGwfvyfa&;armfuGef;
ESifh tvm;wljzpfayonf/
(3) kyfvHk;armfuGef; = armfuGef;onf bkef;wefcdk;awZmawmfjzifh xl;jcm;
pGm BuD;yGm;xGef;um;cJhMuukefaom bk&ifrif;jrwfwdkYESifh tmZmenfol&Jaumif;wdkY
\ kyfvHk;yHkawmfudk xkvkyfNyD; pdkufxlxm;cJhjcif;udk ac:onf/ tqdkyg kyfvHk;yHk
awmfwdkYonf ajrmufOD;acwf xl;uJcJhMuukefaom rif;Am rif;zavmif; rif;kyf
ausmufwdkifrsm;? 0rf;wD; ajrmufOD;tp&Sdaom ewfkyfvHk;rsm;? a0omvDacwfwGif
jA[okE&rif;kyf tp&Sd kyfvHk;armfuGef;rsm;udk ,ckwdkifrsm;pGm awGUjrifEdkifao;\/
,cktcgwGif AdkvfcsKyfOD;atmifqef;kyf? AEKvkyfrsm;ESifhtvm;wl jzpfayonf/
(4) urnf;ausmufpmarmfuGef; - armfuGef;rsdK;onf bk&m;wpfqlql\
taMumif;? r*Fvma&uefawmf\ taMumif;? usHK;awmf? qnfawmf NrdKUdk;cHwyf
taMumif;wdkYudk xif&Sm;odom&ef twKywdudkjzpfap? vSL'gef;axmufyHhay;xm;
aom v,f,m? a&Tajr ypnf;OpmwdkYudkjzpfap azmfjyyga&;xdk;aom armfuGef;
ausmufpmrsdK; jzpfonf/ ,cktcg xif&Sm;pGmjrifawGU&aom &cdkifjynf oQpfaomif;
awZm&rausmufpmrsm;udk yk*HjynfwGif jr0wDausmufpmwdkYuJhodkYyif jzpfayonf/
(5) taqmuftOD;armfuGef; - armfuGef;rsdK;onf wpfpHkwpfckaom
taMumif;\ xl;jcm;csufrsm;udk azmfjyvdk qifkyf? jrif;kyftp&Sdaom wd&pmef
kyfrsm;? *ljy'f acgif;avmif;tp&Sdaom ypnf;ESifh taqmuftOD;wpfckckjyKvkyf
cdkifcHhpGm wnfvkyfcJhMuonf/ yHkpHrSm ,cktcg jrefrmjynfwGif taxmif;bk&m;
tdk;tdk;? &cdkifjynfwGif rif;AmBuD;tdk;tdk; q&mjr0gtdk;tdk;wdkYuJhodkY taqmuf
tOD;rsm;udk qdkonf/

om;tpOfajr;quf pm;aomufqufcHap&ef urnf;armfuGef;pdkufxlxm;cJhav


onf/
v,frSxGufaom aumufyJoD;ESHwdkYudk ykPm;udk,fwdkif aumufiifjcif;rjyKap
bJ? bk&ifrif;jrwf\ a&SUawmfcHol&Jil;tmESifh i&J 2a,mufwdkYudk oGm;a&muf
aumufcHap ykPm;awmfwdkYtm; usDusb@moGif;ay;Mu&avonf/ xdkol&JBuD;
2 a,mufwdkYonf oHawmfcsonfxuftjyif? wefpdk;vufaqmifawmif;pm;,liif
jcif; r&Sdap&[k qdkvdkonf/
armfuGef;ausmufwdkif\ tjrifhrSm 6-ay? teHtus,frSm 3-ay? cGJ&SdNyD;vQif
txufydkif; 2-aycGJcefYeD;eD;udk armfuGef;wdkY\ xHk;pHtwdkif; bk&ifrif;jrwfwdkY\
kyfyHkawmfudk oD[oeyvifaqmifawmfESifhwuG yka&m[dwfykPm; ]]il;tmi&J}}wdkYyg trdefYawmfcs[efudk xkvkyfxm;avonf/ atmuf 1-2ydkif; 1-ydkif;
aycefYrSm armfuGef;pmxdk;xm;yg&Sd\/ 1-ay ausmfcefYrSm ajrwdkifpdkufxl&ef
ausmufom;yuwd jzpfavonf/
bk&ifrif;jrwf\tkyu
f kd xkvyk x
f m;jcif;rSm ,cktcgwGif H;k awmfrsm; wHqyd f
awmfdkufESdyfjcif;ESifh tvm;wljzpfayonf/ &cdkifjynfwGif armfuGef;trsdK;rsdK;&Sd&m
ausmufwikd af rmfueG ;f ? yk&ydu
k pf mvTmarmfueG ;f ? kyv
f ;kH azmfarmfueG ;f ? urn;f ausmuf
pm armfuGef;? taqmuftOD;armfuGef;rsm; jzpfMuonf/ armfuGef;qdkonfrSm xl;
jcm;aomtaMumif;t&mwpfckckudk ESpfvMum&SnfpGm cdkifcHhwnfNrJapjcif;iSm a&;xdk;
&jcif; jzpfayonf/
(1) ausmufwdkifarmfuGef; = armfuGef;rsdK;udk &cdkifESifh tdEd,jrefrmrif;wdkY\
ydkifqdkifaom NrdKUjyjynf&G,frsm;udk wpfjynfESifhwpfjynfjcm;emodomap&ef &mZ
"rw&m;ESifhnDpGm pdkufxlxm;aom ausmufarmfuGef;wdkifrsdK;udk qdkvdkonf
(2) yk&ydkufpmvTmarmfuGef; armfuGef;rsdK;onf yk&ydkufpmvTmudkjzpfap?
aMu;jym;? a&Tjym; tp&SdaomowK? yk&ydkufvTmjym;wGifjzpfap a&;xdk;xm;NyD;vQif
&cdkifjynfwGif;&Sd ol&Jaumif;? rsdK;dk;ynm&SdrsdK;dk;? &GmaxmifjynfaxmifaomrsdK;dk;
tp&Sdonfh armfuGef;ac: acgif;ydkif;wGif qwfwHqdyfdkufESdyfxm;aom armfuGef;
udk rsdK;dk;pOfquf ay;tyf&avonf/ xdkqwfarmfuGef;rSm ,ckwdkif odrf;qnf;&Sd
ao;aomolwdkY\ vufwGif; txift&Sm; awGU&SdEdkif\/

54

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

53

&cd k i f o m;BuD ; pmay

OD ; omxG e f ; (ajrmuf O D ; )
&cd k i f w ef a qmif p mapmif (pm-134 rS 135 xd )

vGw
J wfav&m ESprf sm;Mumavav tu&mrsm;ajymif;vGv
J mavav jzpfavonf/
xdkYaMumifh ausmufpmwdkYwGifvnf; wpfckESifhwpfck rwlbJ uGJjym;Muonf/
ausmufpmwGif &? e? twdkYrsm;pGm uGJvGJMuonf/ om;pOfajr;quf (om;pdkifNrD;
quf) pm;apyg (pm;pDyg)tay:xufjyif (taygufxufjAif)? oHawmfcs (toH
csonf) wefp;kd vufaqmif (tawmif;trSw)f ay;\ (yD;\)? paomtu&mwdo
Yk nf
&cdkifoHoufoufjzifh a&;om;xm;onf/ rsm;aomtm;jzifh &cdkifwpfjynfvHk;&Sd
ausmufpmwdkYwGif &ckdifjrefrmtu&mjzifh a&;onf&Sdaomf &cdkifoHoufjzifhom
rsm;pGma&;avh&Sdojzifh acwftvdkufpmaywwfolwdkYrSm vwfwavm a&Smifwcif
tm;jzifh zwfI&ef a0cGJr&Edkifatmifyif &Sdaernfjzpf&m ynm&Siftaygif;wdkYtm;
&cdkifoHudk owd&pGmjzifh zwfIMuyg&ef armfuGef;pmtm;jzifh &efukefwuodkvf
ausmif;awmfol ausmif;awmfom; taygif;wdt
Yk m; A[kow
k pmvTmtjzpfjzifh ulnD
ay;ydkYtyfygonf/
A[kokwyGm;rsm;Muap&ef &cdkifjynf&Sd a&S;a[mif;tEkynmausmufpm?
urnf;? &mZ0ifpmayESifh taqmuftOD;wdkYonfvnf; wpfaeYwpfjcm; ysufpD;,dk
,Gi;f aeonfrS ynm&Sit
f aygif;wd\
Yk vufwiG ;f odo
Yk ufqif;usa&muf oH;k oyfa0zef
EdkifMuygapownf;/ urnf;yg yka&m[dwfrlPD"gwfuJhodkY rSefuefpGm wifBudK
a[mpGrf;Edkifaom ynm&Sifrsm; xGef;um;yGm;Edkifygapownf;/

uJhodkY armfuGef;wdkY\taMumif;udk tenf;i,fazmfjyNyD; ,ckazmfjyyg


armfuGef;&Sd a&;xdk;xm;aom pmay\taMumif;udk tenf;i,fazmfjyaytHh/
armfuGef;pmonf kyfvHk;ESifhausmufpmarmfuGef;rsdK;jzpfNyD;vQif &cdkifoHoufoufjzifh
a&;xd;k xm;aompmom; jzpfonf/ &cdik jf ynf&dS a&;xd;k avh&adS om ausmufpmrsKd ;rsm;
rSm a&S;a[mif;pmayusrf;*eft& ajcmufq,f&Spf(68)rsdK;cefY &cdkifoHjzifh &Sdav
onf/
EdkifiHjcm;tu&mjzifh b*FvD? ou#? em*&D? a'0em*&D? tl&wl? tma&ADESifh
trnfay;&efrQ rod&ao;aompmrsm;udk NrdKUa[mif;ac: ajrmufOD;NrdKUESifha0om
vDtp&Sdaom a&S;NrdKUawmfa[mif;wdkYwGif ,ckwdkif awGUjrif&avonf/ ajrmufOD;
NrdKUeef;awmfukef;ay:&Sd ausmufpmESifh kyfvHk;a[mif;ypnf;rsm; pkaqmif;xm;&m
jywdkufxJwGif rsm;pGmawGUjrifEdkifMuygonf/ if;jywdkufBuD;rS ,cktcg "edacgifrdk;
rsm; ysufpD;aeygojzifh rsm;pGm,dkusNyD; ysufpD;vkcref; jzpfaeygonf/ pmay0go
emygolwdkif; apmifhxdef;&ef oifhavsmfMuygonf/
&cdkifjynfNrdKUawmfa[mif;rsm;wGif&Sdaom &cdkifjrefrmtu&mjzifh a&;xdk;xm;
aom urnf;pmrsm;rSm ,cifazmfjyygausmufpma&;enf; (68)rsdK;&SdonfwGif ,ck
azmfjyyg ausmufpmrsdK;udkom rsm;pGma&;xdk;avh&SdMuonf/ ajrmufOD;acwfwGif
tma&AD? em*&D? ou#rsm;udkvnf; a&;xdk;Muonf/ xdkrif;rsm;vufxuf oHk;pGJ
Muaom aiGom;'*Fg;rsm;wGif ta&;tom;rsdK;ESifh wpfrsdK;? b*FvDem*&Djzifh
wpfrsKd ; xkvyk o
f ;kH pGcJ MhJ uonf/ (ae&m aiGom;'*Fg;yHrk sm;udk azmfjyvdak omfvnf;
bavmufyHkrsm;aernfpdk; razmfjycJhNyD/)
a&S;a[mif;'*Fg;rsm;wGif rif;apmrGefacwfrS rif;Am;BuD;wdkif ou#tu&m
wdwdjzifh cwfESdyfMuonf/ rif;wdurS rif;&mZmwdkif &cdkifpmwpfzuf? em*&Dwpf
zuf cwfESdyfMuonf/ rif;carmif;rS orwwdkif &cdkifoHoufoufjzifh cwfESdyfMu
onf/ a0omvDtp&Sdaom a&S;NrdKUawmfa[mif;rsm;pGmrSm qwf? EGm;? vltp&Sd
aom kyfyHkrsm; cwfESdyfMuonf/
urnf;pma&;om;&m a&S;a&S;u tu&mESifh ,cktu&mrsm; uGJvGJaeonf
rSm rsm;pGm&SdMuonf/ tb,faMumifhenf;[lrl vufa&;rljzpf aypmjzpfap?
ausmufpmjzpfap? wpfqifhwpfqifh umva&GUvsm;aomaMumifh a&;om;jcif; uGJ

56

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

55

&cdkif,Ofaus;rIaqmif&Gufcsufrsm;

&cdkifjynfe,f 10-ESpfc&D;ESifh

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )


&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;
58

twGif; qufvufaqmif&GufcJhonf/ ,Ofaus;rIa&;&mrsm;udk azmfxkwfaqmif


&Guf&mwGif &ckdifjynfe,ftaejzifh ordkif;0ifa&S;a[mif;taqmufttHkrsm;udk
jyKjyif xdef;odrf;jcif;? a&S;a[mif;tarGtESpfrsm;udk azmfxkwfxdef;odrf;jcif;? ESpf
pOfdk;&myGJawmfrsm;udk usif;yay;jcif;? EdkifiHjcm;okawoDrsm;tm; {nfh0wfausyGef
pGm ulnDTefjyay;jcif;? &cdkif,Ofaus;rIjycef;rsm;udk zGifhvSpfjyojcif;ponfhvkyfief;
rsm; yg0ifayonf/
&cdkifjynfe,f ay:aygufvQif ay:aygufcsif; yxrqHk;aom ,Ofaus;rI
aqmif&Gufjcif;[k qdktyfaomvkyfief;rSm &cdkifjynfe,faeY wHqdyf? tvHawmfESifh
0wfpHkwdkYudk owfrSwfEdkif&ef aqmif&Gufjcif;yif jzpfonf/
&cdkifjynfe,faeY wHqdyf? tvHawmfESifh 0wfpHkwdkYudk owfrSwfEdkif&ef jynfe,f
jynfolUaumifpDtzGJUu wm0efay;tyfaomyk*dKvfrsm;ESifh uRrf;usifolyef;csDq&m
rsm; yg0ifaom tzGJUonf &cdkif&[ef;ynm&Sdrsm;? vlynm&Sdrsm;ESifh txyfxyf
tcgcg ndEIdif;wdkifyifvsuf a&G;cs,fowfrSwfcJhMuonf/
odkYwm0efay; a&G;cs,frIrsm;udk &cdkifjynfe,f jynfolUaumifpD 6-vywf
tpnf;ta0;wGif trsm;oabmwl axmufcHtwnfjyKcJhavonf/ odkYaqmif
&GufrIrsm;aMumifh 'DZifbm (15)&ufaeY eHeuf 7em&D 20rdepfonf &cdkifjynfe,f
\ r*Fvmtcgor,aeYESifh tcsdeftjzpfvnf;aumif;? &cdkifa&S;tarG a0omvD
'*Fg;yg0ifaom atmifvHwHqdyfonf vnf;aumif;? &cdkif,Ofaus;rIudk tajccH
aom 0wfpHkwdkYonfvnf;aumif; ay:xGufvmcJhayNyD/
&cdik w
f ikd ;f rS &cdik jf ynfe,f[
l ay:aygufvmjcif;ESit
hf wl jrefrmhtoHavvIid ;f
rS &cdkifydkif;tpDtpOfudk wpfaeYvQif rdepf 30uspD vTifhxkwfvmojzifh &cdkifbmom
pum;ESifh aw;*DwwdkYudk wdkif;&if;om;vkyfom;jynfolrsm; tvG,fwul odEdkifay
NyD jzpfayonf/ &cdkifbmompum;udk &cdkifwdkif;&if;om;wdkY udk,fwdkif avvIdif;oH
rS Mum;&ojzifh vGefpGmrSyif aomreyDwd jzpf&ayonf/ onfrSm &cdkifjynf
e,f jzpfay:vm&jcif;\ tusdK;qufwpfckyif r[kwfygavm/
EdkifiHa&;t& &cddkifjynfe,f[l ay:aygufvmojzifh &cddkifjynfe,ftaMumif;
udk wdkif;&if;om;vkyfom;jynfolrsm;u od&Sdem;vnfoabmaygufaeovdk &cdkif
,Ofaus;rItaMumif; od&Sdem;vnf&efvnf; vdktyfaeao;onf/ &cdkdif,Ofaus;rI

&cd k i f o m;BuD ; pmay

vlrsdK;wpfrsdK;\ ,Ofaus;rItarGtESpfrsm;onf raysmufaumif; rysuf


aumif;ay/ jynfolUtusdK;jyK aqmif&Gufavhr&Sdaom e,fcsJUt*FvdyfacwfwGif
&cdkif,Ofaus;rIrsm;onf rsufESmi,fi,fESifh &SdcJhaomfvnf; jrefrmEdkifiHvGwfvyf
a&;&NyD;acwfwGifrl ,cifuxuf ta&;w,l jyKpkjcif;udk cHcJh&onf/
txl;ojzifh 1962-ckESpfwGif awmfvSefa&;aumifpDay:aygufvmNyD;aemuf
&cdkif,Ofaus;rI azmfxkwfrIrsm;rSm wpfESpfxufwpfESpfwdk;wufvmonfudk tm;&
p&m awGU&ayonf/ 1966-ckESpf awmifBuD;NrdKUusif;yaom jynfaxmifpkaeYwGif
&cdkifwdkif;&if;om;dk;&m oQdKif'dkiftuESifh Ak'ylZed,tursm;udk azmfxkwfwifquf
EdkifcJhNyD;aemuf &cdkif,Ofaus;rI*kPfowif;onf jynfaxmifpktESHUwGif arT;BudKif
oGm;avonf/
,if;tcsdefrSp &cdkif,Ofaus;rIazmfxkwfrIrsm;udk &cdkifwdkif;&if;om;wdkY
udk,fEdIufu jyefvnfpdwf0ifpm;vmMuonf/ ESpfpOfjynfaxmifpkaeYwdkif;vnf;
&cdkifuuGufrsm;udk BudK;pm;wifqufcJhonf/ xdkYjyif &cdkifpmayordkif;ESifh "avh
xHk;pH,Ofaus;rIrsmudkvnf; jyKpkvmMuayonf/
1974-ckEpS w
f iG f &cdik jf ynfe,f[
l ay:aygufvmcJah omtcgwGiv
f nf; &cdik f
,Ofaus;rI azmfxkwfrIrsm;udk owfrSwfxm;aom pnf;urf;pnf;rsOf; vkyfydkifcGifh

57

&cd k i f o m;BuD ; pmay

MopMovsEdkifiHrS okawoDrpufyrDvma*gwrDonf yg&*lbGJUpmwrf;twGuf


ajrmufOD;NrdKUodkY ESpfBudrfwdkifwdkif a&muf&SdcJhavonf/ rpufa*gwrDonf &cdkifa0
omvDcawfoHk; ou#pmayrsm;? ordkif;kyf<uif;rsm;udk tajccH a&S;a[mif;&cdkif
vlaerItaMumif;udk okawoejyKcJhNyD; bGJU,lcJhavonf/
jyifopfEdkifiHrS ygarmu rpufbmaemhqdkolonfvnf; &cdkifyHkjyif0wKESifh
,Ofaus;rIudk avhvm&ef &cdkifjynfe,fodkY ESpfBudrfwdkifwdkif a&muf&SdcJhao;onf/
rpufbmaemhonf &cdkifoltdk olrrsm;xHrS &cdkifkd;&m0wKyHkjyifrsmudk toHoGif;
rSwfwrf;,lNyD; pum;wpfvHk;csif;\ teuft"dym,f? 0wKyHkjyif\ &o&nf&G,f
csufwdkYudk tao;pdwfavhvmoGm;onf/ olronf &cdkifjynfe,fodkY ra&mufrD
,cif ta&SUygupwef&Sd &cdkif,Ofaus;rIudk *CePavhvmNyD; jyifopfbmom
jzifh pmtkyfpmwrf;xkwfa0cJhaMumif; od&Sd&ayonf/
yk*dKvfESpfOD;tjyif tjcm;EdkifiHjcm;okawoDrsm; avhvmolrsm; vma&muf
&mwGif oufqdkif&m&cdkifjynfe,f jynfolUaumifpDESifh NrKdUe,fjynfolUaumifpDwdkY
onf {nfh0wfausyGefpGm ulnDTefjycJhayonf/
&cdkifjynfe,f q,fESpfoufwrf;umvtwGif; vkyfom;jynfolrsm;tm; &cdkif
,Ofaus;rI todPfudk jzefYcsdtay;EdkifqHk; aqmif&GufrI wpf&yfrSm &cdkif,Ofaus;
rI jycef;rsm;jyojcif; jzpfonf/ &cdkif,Ofaus;rIjycef;udk 1975-ck? 'DZifbmv
(15)&ufaeY yxrtBudrf &cddkifjynfe,faeY tcrf;tem; (ppfawG) pwifzGifhvSpf
ay;cJhonf/ aemuf (2)ESpfqufwdkuf tvm;wljyoEdkifcJhonf/ wpfzef 1983-ck
wGif &cdkif,Ofaus;rIjycef;udk ppfawGNrdKU ESpfBudrfwdkifwdkif jyoEdkifcJhjyefonf/
jycef;udk ppfawGNrdKUwGif crf;em;pGm usif;yovdk ESpfpOf &efukefusdKuqH
uGif;wGif usif;yaom jynfaxmifpkyGJrsm;wGifvnf; &cdkif,Ofaus;rIudk &cdkifjynf
e,f jynfolUaumifpDu BuD;Muyfjyovsuf &Sdayonf/
,Ofaus;rIypnf;rsm;udk jyo&mwGif &cdkifjynfe,ftESHU xdef;odrf;xm;&Sdaom
a&S;tarGtESpfrsm;xJrS oifhawmfzG,f&mrsm;udk a&G;cs,fNyD; jyojcif;jzpfayonf/
xdo
k jYkd yo&m ,Ofaus;rIypn;f rsm;udk tjrwfwEd;k xde;f odr;f xm;olrsm;? oufqikd f
&m NrdKUe,fjynfolUaumifpDrsm;\ yHhydk;rIrsm;aMumifh rodrjrifem;rvnfao;aom
&cdkif,Ofaus;rIudk trsm;jynfolrsm; ESpfpOfavhvmEdkifayNyD jzpfonf/

taMumif; od&Sdem;vnf&efrSm &cdkif,Ofaus;rIESifhywfoufaom pmwpftkyf ay


wpfzGJUudk trsm;olig avhvmEdkif&ef wifjyjcif;vnf; yg0ifayonf/
jrefrmhqdk&S,fvpf vrf;pOfygwDXmecsKyfrS wdkif;&if;om;,Ofaus;rIdk;&m"avh
xHk;pHrsm; (&cdkif)pmtkyfudkxkwfa0&ef &cdkiftrsdK;om;rsm; yg0ifaom tzGJUwpfzGJU
udk zGJUpnf;NyD; &cdkifjynfe,ftESHU oGm;a&mufapvTwfcJhonf/ ,if;tzGJUonf &cdkif
jynfe,ftESHUodkY oGm;a&mufavhvmNyD; &cdkifwdkif;&if;om;rsm; a&SUrD? aemufrDyk*dKvf
rsm;ESifh awGUqHkaqG;aEG; a&;om;jyKpkcJhayonf/
tqdyk gpmtkyo
f nf 1976-ckEpS w
f iG f yHEk ydS x
f w
k af 0xGu&f cdS o
hJ jzifh wdik ;f &if;om;
rsm; &cdkif,Ofaus;rIESifh oabmobm0udk ydkem;vnfvmEdkifMuayonf/
jyKjyifxdef;odrf;apmifha&SmufrItydkif;wGifvnf; ,cifuxufydkrdkaqmif&Guf
vmonf/ &cdkifjynfe,fwGif a&S;a[mif;ypnf;tarGtESpfrsm; ayg<u,f0&m t&yf
um; ajrmufOD;NrdKUyifwnf;/ ajrmufOD;NrdKUwGif &cdkifordkif;0if taqmufttHkrsm;
rSm ysufpD;,dk,Gif;vsuf &SdcJhonfrSm ESpfaygif;rsm;pGm MumjrifhcJhavonf/ trsdK;om;
,Ofaus;rIudk azmfxkwftm;ay;rI r&SdcJhaom e,fcsJUt*FvdyfwdkYacwfwGif jyKjyif
xdef;odrf;rIr&SdcJhay/
vGwfvyfa&;&NyD;rSp jyKjyifxdef;odrf;vm&m &cdkifjynfe,fay:aygufvmNyD;
rSp wdk;wufjyKjyifvmonfudk awGU&onf/ &cdkifordkif;\ kyf<uif;rsm;udk EdkifiH
awmfrSESpfpOf &HyHkaiGcGJa0 jyKjyifrGrf;rHjcif; jzpfayonf/
xdjYk yif &cdik o
f rdik ;f wGif vQr;f vQr;f awmufxeG ;f um;cJah om a0omvDNrKd Ua[mif;
udk ajrBu;D rSordik ;f oufao qdEk ikd &f eftwGuf jrefrmEdik if aH &S;a[mif; okawoeOD;pD;
Xmeu 1979-80ckESpfwGif pwifwl;azmfrI jyKvkyfvmonf/ xdkESpfrSpESpfpOf
wl;azmfrI jyKvkyfcJhjyefonf/ wl;azmfrIaMumifh &cdkifa0omvDrS a&S;a[mif;
taqmufttHkrsm;udk tawmftoifhwl;azmf &&Sdaeonfomru &cdkifa0omvDudk
&cdkiftrsdK;om;wdkif;u ydk od&Sdpdwf0ifpm;vmjcif;onf &cdkif,Ofaus;rIudk &cdkif
trsdK;om;wdkY udk,fwdkifxdef;odrf;&ef wm0ef\a&SUajy;yxrjzpfojzifh rsm;pGm0rf;
ajrmufzG,f&m wpf&yfyif jzpfonf/
&cdkifjynfe,f q,fESpfoufwrf;twGif; &cdkif,Ofaus;rIudk EdkifiH&yfjcm; ok
awoDrsm; vma&mufavhvmcJhonfrsm; &SdcJhonf/

60

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

59

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

1984-85 ppfawGaumvdyfr*Zif;

ausmufqnfawmfBuD;

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD;omxGe;f

62

a&S;acwf&cdkifwdkYonf qnfajrmif;wmwrHrsm;udk qnfzdkYcJhMuonf/ ,if;odkY


wl;azmf&jcif;\ t"du&nf&,
G cf surf mS Edik if \
H ppfrufa&;&mt& &efou
l kd umuG,f
Edkif&eftwGuf vnf;aumif;? pD;yGm;a&;&mt& pdkufysdK;a&; arG;jrLa&;vkyfief;rsm;
wGif toHk;csEdkif&eftwGuf vnf;aumif;? aomufoHk;a&rsm; &&Sd&EftwGuf vnf;
aumif;? rD;ab;umuG,f&eftwGuf vnf;aumif; ? NrdKUjyjynf&Gmrsm; pdrf;vef;pdk
jynfap&eftwGuf vnf;aumif; jzpfayonf/
qnfajrmif;wmwrHrsm; wl;azmfqnfzdkYjcif;onf a&S;acwfu NrdKUjyjynf&Gmrsm;
wnfaqmuf&mwGif t"duyg0ifaom vkyfief;wpf&yf jzpfonf/ ,if;wdkYudk wnf
aqmuf&eftwGuf enf;ynmydkif;qdkif&m Adokumynm&yfrsm; &SdcJhonf/ &cdkifwdkU
toH;k jyKMhJ uaom Adou
k musr;f Bu;D rsm;rSm (1) ola,mfaZ,susr;f ? (2) t#omcgusr;f
(3)erEmusrf; (4) plVmrkPdusrf; (5) MuHy#dusrf; ponfwdkY jzpfMuonf/
&cdkifrif;orD;,dkifjcif;tydk'f (10)ESifh (11)wdkYwGif ]]{,if,if{{? {oHcsdKjrwf?
usL;um&Gufydrhf? jyom'fig;&mESifh a&mufvmaomf jrwfpGmbk&m;udk,fpm; awmif;
yefxm;cJhrSefonf? edAmeful;wdkY? "nNrdKUudk? ewfwdkYrp? puf0ef;csvsuf? 'DyywfuHk;?
rif;tm;vHk;wdkY vufHk;raxmif? rmefa,mifrx? wm0efcs? vkyfuukefoD;?
oQifrif;oD;onf/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

OD ; OD ; omxG e f ;
(ajrmuf O D ; )
&cd k i f j ynf e ,f r * Z if ; ? (10)ES p f a jrmuf txl ; xk w f
1984-'D Z if b m (15)&uf /

q,fESpftwGif; &cdkifjynfe,f &cdkif,Ofaus;rIrsm; xkwfazmf&efrSm rsm;pGm


usef&Sdaeayao;onf/ ,cktcg jynfaxmifpkqdk&S,fvpf orwjrefrmEdkifiH\
zGJUpnf;yHktajccHOya'opft& wdkif;&if;omvlrsdK;rsm;\ ,Ofaus;rIrsm;udk vGwf
vyfpGm xkwfazmfcGifhjyKxm;NyDjzpf&m &cdkifvlrsdK;rsm;taejzifhvnf; rdrdwdkY\ a&S;
acwf,Ofaus;rIrsm; azmfxkwfjcif;? xdef;odrf;jcif;rsm;udkvnf; wdk;wufaqmif&Guf
oifhaMumif; wdkufwGef;vdkuf&ayownf;/

61

&cd k i f o m;BuD ; pmay

OD ; omxG e f ;
1984-85 ppf a wG a umvd y f r * Z if ;

[l awGU&onf/ tabmifawmf qnfawmfBuD;\ ajrmufbufteD;wGif


ausmufavSum;NrdKU&SdaMumif; od&onf/ &Ee'DqnfawmfBuD;onf ajrmufOD;NrdKU
taemufbuf ausmufawmfNrKd UawmfEiS hf yvuf0NrKd Ue,fwt
Ykd Mum;wGif wnf&o
dS nf/
&Ee'Dac: &ef;acsmif;\ jrpfvufwufukd qnfwnfxm;jcif; jzpfonf/ rusm;qnf?
o&ufqnfwdkYESifh wqufwnf; jzpfonf/
&cdkifjynfe,f jynfolUaumifpDu qnfBuD;udk jyefvnfqnfzdkY&ef pdwf0if
pm;Muonf/ tBudrfBudrfoGm;a&muf avhvmwdkif;wmcJhMuonf/ 1985-ck? ZGefv
twGif;u qnfajrmif;OD;pD;XmerSL;TefMum;a&;rSL;csKyfESifh jynfe,fjynfolUaumifpD
rS wm0ef&Sdyk*dKvfrsm; tao;pdwfvma&muf wdkif;wmcJhMuonf/ acwfrDEdkifiHrsm;
wGif odyHenf;us vuf&SdwnfaqmufaeMuaom qnfBuD;rsm; wnfaqmufyHkESifh
wlnaD e TeMf um;a&;rSL;csKyt
f aejzifh txl;tHMh ordonf/ qnfBu;D udk jyefvnf
wnfaqmufEdkif&eftwGuf tpGrf;ukefBudK;pm;vsuf&SdaMumif; od&ayonf/
"n0wDacwfrStpjyKNyD; a0omvDacwfwGif wnfaqmufcJhaom a&S;a[mif;
qnfawmfBu;D wpfco
k nf ,ckacwf pufrEI ikd if BH u;D rsm;wGif odyeH nf;uswnfaqmuf
aeMuaom acwfrq
D nfBu;D rsm;ESihf wlnaD ejcif;rSm a&S;acwf&cdik w
f \
Ykd Adou
k mynm
&yfudk rD;armif;xdk;jyaeoa,mifyifwnf;/

]]rif;wdkYrsdK;wGif? wefcdk;<upm? pE&mudk? NrdKU&GmoGefjy? ewfpufcs? em*BudK;rQif?


iifpdkOfwGif0,f? aumif;uifysHajrmuf? *VKefa&muf? &GHaMumufvmxGD;? pufrNyD;
cif? ESvHk;zifonf? pdwfwGif&efol? ql;wnfhav/ ql;wnfharmufawmf? [kwfwnf
aMomf? xdyfay:xufrS? *VKefus? aMumufvSvDvGef;? pufdk;,Gef;vsuf? t0ef;rNyD?
auGUaumufvo
D nf? aMumufacswnf&h efz;D ? *VKe&f ;D ? {,if,if{ [l awGU&onf/
wwd,"n0wDudk pEol&d,rif;BuD; wnfaxmifcJhaMumif; pEmol&d,rif;
BuD; wwd,"n0wDNrdKUawmfudk wnfaxmifpOf qnfawmfBuD; usdK;aygufcJhaMumif;
udk tvuFmajrmufpGm wifpm;zGJUEGJUoDuHk;xm;jcif; jzpfonf/ pEol&d,rif;BuD;
wl;azmfqnfzpYkd Of usKd ;aygufcahJ om qnfawmfBu;D rSm &Ee'Dqnfac: ausmufqnf
awmfBuD; jzpfonf/
wwd,"n0wDysufokOf;NyD;aemuf a0omvDNrdKUawmfudk wnfaqmufchJaom
r[mol&d,wjEm; (a'GjEm;) rif;BuD;onf pEol&d,rif;BuD; wnfaqmufpOf
usKd ;aygufcahJ om &Ee'DqnfawmfBu;D udk Bu;D rm;aom ausmufw;kH ausmufcBJ u;D rsm;
jzifh wnfaqmufum zdkYajrrsm;udk qifBuD;rsm;jzifh eif;apcJhonf/ ausmufwHk;
ausmufcJBuD;rsm;jzifh wnfaqmufxm;aom qnfawmfBuD;jzpf ausmufqnf[k
ac:a0:cJhMuonf/
r[mol&,
d wjEm ;rif;Bu;D onf &Ee'DqnfawmfBu;D tjyif tjcm;aom qnf
awmfBuD;aygif;rsm;pGmwdkYudk wnfaqmufcJhao;onf/ ,if;rif;onf tajrmftjrif
BuD;pGmjzifh usHK;tjzpfaomfvnf;aumif;? qnftjzpfaomf vnf;aumif;? toHk;jyK
Edkif&ef aZmf*sDajrmifusHK;? anmifcsdKifajrmifusHK;? yef;acsmif;ajrmifusHK;? usyfpifusHK;?
rusm;qnfusHK;? o&ufqnfusHK;? tabmifawmfusHK;? o&ufwyifusHK;? tif;usHK;?
awmif&if;usKH ;? vufumusKH ;? qvif;yef;usKH ; ponf NrKd UwGi;f NrKd Ujyif usKH ;Bu;D usKH ;i,f
rsm;udk awmifxyf? awmifMum;wdkYudk ydwfqnfNyD; wnfaqmufcJhonf/
ajrmufOD;tv,fydkif;acwf rif;AmBuD;vufxufwGif r[mol&d,wjEm;rif;
BuD; wnfaqmufcJhaom qnfawmfBuD;rsm;? usHK;BuD;rsm;udk rGrf;rHjyifqifcJhonf/
pmqdkawmfBuD; OumysHpDuHk;a&;zGJUcJhaom aus;ap&wkwpfydk'f]]wxl;axGvm? ajr&ifhumwnf;? ac:&Smar;jref;? pef;rSef;rxif? NrdKUjyifxGuf
NyD;? qnfBuD;ajrmufyg;? ausmufvDSum;odkY ysHUoGm;vQif[kef? rwefYbkefonf? uRef
,Hkyef;aAm&Dacs\}}

64

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

63

&cdkifEGm;vm;Ob

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )


&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;
66

odkYaomf &cdkifwdkYonf "n0wDacwfpEmol&d,rif;vufxuf Ak'bk&m;ocif


&cdkifjynfodkY a'opm&D <ucsdvmpOfrStpjyK Ak'bmomudkom ouf0if,HkMunf
udk;uG,fcJhMuayonf/ Ak'bmom\ w&m;xl;w&m;ppfjzpfaom a, "rm*gxm
awmfrsm; a&;xdk;xm;onfh ausmufpmrsm;rSm &cdkifwdkYonfppfrSefaom Ak'bmom
0ifrsm;omjzpfaMumif; oufaoxlaeayonf/
[dELbmomt,ltqwGif EGm;vm;Obonf bk&m;ocif\wrefawmf
tjzpf bk&m;trSwftjzpf udk;uG,faom kyfwkqif;wkwpfck jzpfayonf/ udk;uG,f
aom kyfwkqif;wkwpfckjzpf bmoma&;qdkif&mjrifhjrwfaom ae&mrsm;wGifom
wifhwifhwnfwnf&SdaeMuayrnf/ odkYaomf &cdkifjynfawGU&aom EGm;vm;Ob
kyfrsm;rSm bmoma&;qdkif&m tcef;u@rsm;wGifomru? tjcm;tjcm;aom
tcef;u@rsm;wGifvnf; yg0ifaeonfrsm;udk awGU&ayonf/ odkYESifhEGm;vm;O
bkyfonf bmoma&;wpfckwnf;twGufom &nfrSef;xkvkyfudk;uG,fcJhMujcif;rsdK;
avm? bmoma&;[kq&kd mvnf; [dEL bmomt,l0g'wpfcw
k nf;twGuo
f m &nf
oefcJhoavm? bmoma&;ESifhroufqdkifonfh tcef;u@rsm;rS EGm;vm;Ob
kyrf sm;um; rnfonfwu
Ykd kd &nfeT ;f cJyh gavoenf;? okawoejyKvyk &f ef vdt
k yfay
rnf/
ordkif;aMumif;udk jyefajymif;MunfhygvQif &cdkifbk&ifwdkYonf "n0wDacwf
ol&d,rif;qufrStpjyK eef;odrf;yGJ? eef;wufyGJ? &mZbdaoubdodwfr*Fvm
txdrf;trSwfrsm; EGm;vm;Obkyfrsm;udk r*Fvmypnf;wpfcktjzpf xnfhoGif;
cJhMuonf/
odx
Yk nfo
h iG ;f &jcif;rSm &cdik b
f &k ifrsm;taejzifh "n0wDacwfrS onfajrmuf
OD;acwftxd r*Fvm&ufjrwftjzpf bdodufr*FvmaeYudk uqkefvqef;wpf&uf
aeYudkom tpOftqufowfrSwfa&G;cs,fcJhjcif;aMumifh jzpfonf/ uqkefvqef;
wpf&ufaeYudk &cdkifwdkYonf ajrrem aeveuwfrykwfaom ESpfOD;ay:aeY[k t,l
&SMd uonf/ ajrrem euwrf ykw[
f k qdjk cif;rSmvnf; ESpq
f ef;vqef;jzpfaomaMumifh
ajrivsifrvIyfao;? aeveuwfrMuwfao;jcif;udk qdkvdkayonf/ aeYv\
&moDrSm NyD&moD jzpfonf/ &moD &moDkyfEGm;vm;Obkyf &Sdonf/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

&cdkifjynfae&mtEHSHUtjym; EGm;vm;Obkyfrsm;udk ordkif;kyf<uif;rsm;


tjzpf awGU&onf/ "n0wDacwfro
S nf ajrmufO;D acwftxd EGm;vm;Obkyrf sm
udk bmoma&;qdkif&m bk&m;ykxdk;apwDrsm;wGif vnf;aumif;? Ak'0iftkwfcGuf
ausmufcu
G rf sm;wGif vnf;aumif;? aiG'*Fg;rsm;wGif vnf;aumif;? yk&ydu
k af rmfueG ;f
rsm;wGif vnf;aumif;? 12-v&moD pufvuPmrsm;wGif vnf;aumif;? xGif;xk
oGef;vkyfcJhMuonfrsm;udk awGU&onf/
tcsdKUaom okawoDrsmu EGm;vmObonf oD0bk&m;ocifESifh Budcsf
awmfbk&m;ocifwdkY\ wrefawmfeEdEGm;vm; jzpfonf/ tdEd,jynf [dELbmom
t,ltqt& wrefawmfeEdEGm;vm;udk udk;uG,fMuonf/ &cdkifrS EGm;vm;Ob
kyfrsm;onf tdEd,jynf [dELbmomrS ysHUESHUpdrfh0ifvmjcif; jzpfrnf/ a&S;acwf&cdkif
wdkYonfvnf; EGm;vm;Obkyfrsm;udk udk;uG,fMuonf/ [dELbmom0ifrsm;om
jzpfrnf[k aumufcsufcswwfMuonf/
odkY,lqjcif;rSm wpdwfwa'otm;jzifh rSefuefayvdrfhrnf/ tb,faMumifh
qdkaomf a&S;acwf&cdkifjynf &mZmXmeDrif;aejynfrsm; xGef;um;cJhojzifh vlrsdK;
aygif;pHk? bmomaygif;pHkwdkY rSDwif;aexdkifcJhMuayrnf/ ,if;txJwGif [dELbmom
0if eEdEGm;vm;udk udk;uG,fcJhMuolrsm;vnf; &Sdaumif;&Sdayvdrfhrnf/

65

&cd k i f o m;BuD ; pmay

wcsKd UaomokawoDrsm;u Ak'b


mom0ifwo
Ykd nf Ak'b
&k m;&Si\
f qif;wkawmf
udk tpdaE,sjzpf xkvkyfudk;uG,fjcif;iSm aMumuf&GHUMuojzifh av;cef;Ak'0ifjzpf
aom qif?jrif;?EGm;vm;? jcaoFhkyfrsm;udkom xkvkyfudk;uG,fcJhMuonf[k tqdk&Sday
onf/
&cdkifjynfawGU&aom Ak'jrwfpGm\ ajcawmfpufwGifvnf; Oaygouqif
rGef? q'efwjcm;? e*g;pHyg,f? roG,fwlpG? Obrusef? {&0Pfrum&f;? xl;qef;
tHhzG,f? a&TvSDa&mif0g? rsufESmav;yg;? EGm;om;rdppf? tjzpfrsm;pGm ponfjzifh
EGm;kyfrsm;udk awGU&ayonf/
ajrmufOD;acwfOD; rif;AmBuD;vufxuf wnfxm;udk;uG,fcJhaom &efatmif
aZ,sac: oQpaf omif;ykx;kd awmfBu;D \ vIP
d *f al wmfe&H H vnf; ]]tpBuKd ;Mum? q,fh
ajcmufcgESifh? [oFmudk;jzpf? ajcmufjzpfucdk? usD;ndKoHk;cg? oHomusL;xdyf? u&0dwf
ig;? av;yg;udE&D? pmr&Dq,fhig;? arsmufum;wq,f? qif0,fq,fhwpf? EGm;jzpf
q,fhav;? {au;odE0 ponfjzifh EGm;kyfaygif; wpfq,fhav;kyfudk jrwfpGmbk&m;
usifvnfcJhaom EGm;vm;Obtjzpf awGU&ayonf/
a0omvDacwf pjEm ;rif;rsm; usyo
f ;kH ? rl;oH;k ? rwfo;kH '*Fg;rsm;wGiv
f nf;aumif;?
a0omvDrS ay:xGufvmaom aMu;yk&ydkuf? armfuGef;wpfql\ xdyfydkif;wGif vnf;
aumif;? 0yfaeaom EGm;vm;Obkyfrsm;udk awGU&ayonf/ EGm;vm;Ob
kyfrSm txufwGifwifjycJhonfh bmoma&;qdkif&m txdrf;trSwfESifhaomf vnf;
aumif;? &moDkyfqdkif&m oauFwESifhaomf vnf;aumif;? Ak'jrwfpGm\ ajcawmf
&m jzpfawmfpOfrsm;ESifhaomf vnf;aumif;? oufqdkifrnf r[kwfay? &ckdifbk&if
tpOftqufwdkY\ bdodufr*Fvmtxdrf;trSwfyg EGm;vm;Obkyfudk &nfoef
aomfvnf;aumif;? "n0wD[laom trnfESifhtnD qefa&pyg; pdkufysdK;jcif;
t"duusaomEGm;udk &nfeT ;f aomfvnf;aumif;? Edik if aH wmf\wHqyd t
f jzpf toH;k
jyK cwfESdyfcJhjcif;rsdK;avm[k ,lq&ayonf/
,ckacwf'*Fg;ESifhwHqdyfrsm;wGif jcaoFhkyfrsm;udk vnf;aumif;? jynfolU&Jrsm;
\ wHqdyfwGif MuHUESifhrdacsmif;ponfh tkyfrsm;udk vnf;aumif;? oHk;pGJouJhodkY
EGm;vm;Obkyfudk EdkifiHawmf\wHqdyfkyftjzpf oHk;pGJcJhjcif;rsdK;vnf; jzpfEdkifay
onf/

aumif;jrwfaom Ny
D &moD\ &moDyk Ef mG ;vm;Obudk bdou
d rf *Fvm r*Fvm
ypnf;wpfcktjzpf xnfhoGif;jcif;rSm ob0usvSayonf/
a0omvDrSay:xGufvmaom bdaouausmufjym;(0g) 12-v&moDpufwGif
vnf; Nyd&moD EGm;vm;Oobkyf yg&Sdayonf/ ajrmufOD;acwf r[mynm
ausmfa&; 12-v&moDbGJU{uydk'f&wk uqkefvwGifvnf; ]]&moDNyD? uqkefv
0,f? rmCeNidrfaysmf&SdefoJoJ? anmifa&yGJ[k? yGifhNrJpHum;? ESpfz0g;wd? EGm;vm;O
b? wHighwm&m}} ponfjzifh EGm;vm;Obkyfudk Nyd&moD\ &moDkyftjzpf
toHk;jyKcJhaMumif; awGU&onf/
"n0wDjynf pEmol&d,rif;vufxufwGif Ak'bk&m;&Sifonf "n0wDjynfodkY
<ucsDvmNyD; r[mrkedkyfyGm;awmfudk oGef;vkyfcJhonf/ kyfyGm;awmfBuD;\ xdkif&m
yvifatmufajcwGif Ak'jrwfpGm\ av;cef;Ak'0ifjzpfaom qif? jrif;? EGm;vm;/
jcaoFhkyfrsm;udk xGif;xkcJhonf[k od&ayonf/
av;cef;Ak'0if EGm;vm;Obkyfudk xnfhoGif;&jcif;rSm Ak'bk&m;&Sifonf
Nyd&moD uqkefvjynfhaeYwGif tavmif;awmf okar"m&Sif&aohb0 'DyuF&m
bk&m;&Sif\ ajcawmf&if;0,f ed',HAsm'dwfyef;udk a&muf&Sdawmfrljcif;? zGm;jrifawmf
rljcif;? bk&m;tjzpfodkY a&muf&Sdawmfrljcif;? (y&dedAmefpy,fawmfrljcif;)ponfh
txdrf;trSwftjzpf Nyd&moD\ oauFwjzpfaom EGm;vm;Obkyfudk
xnfhoGif;xm;jcif; jzpfayonf/
pEmol&d,rif;rStpjyK &cdkifbk&iftqufqufwdkYonf bk&m;ykxdk;apwD
awmfrsm;\atmufcHwGif vnf;aumif;? tkwfcGuf? ausmufcGufrsm;wGif vnf;
aumif; EGm;vm;Obkyf yg&Sdaom av;cef;Ak'0if? &Spfcef;Ak'0if? 12cef; /
Ak'0ifkyfrsm;udk xGif;xkcJhMuayonf/
ajrmufOD;NrdKU\ ajrmufbufwpfrdkifausmfcefYtuGm om&yywawmifay:wGif
a0omvDacwf pjEm;rif;qufrS wnfxm;udk;uG,fcJhaom om&yywapwDawmf
\ atmufcHav;cef;Ak'0ifwGif EGm;vm;ObkyfrSm tvGefvuf&majrmufvSay
onf/
yg#vdyw
k jf ynf oD&"d rmaomurif;Bu;D onfvnf; taomuausmufwikd x
f yd f
wGif qif? jrif;? EGm;vm; jcaoFhponfh av;cef;Ak'0ifkyfrsm;udk xkvkyfcJhonf/

68

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

67

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

q&mjr0g twKywdtusOf;

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

ol&,
d y@dwf

70

q&mBuD; OD;jr0gqdkvQif &udKiftrsdK;om;wdkif; odonf/ &udKiftrsdK;om;


taygif;wGiv
f nf; txl;ojzifh oifCor*pnf;a0;&mESihf &wnXmecsKy\
f nDvm
cHpnf;a0;&m r[mbkrdu? bkrdygv? bkrdaZ, r[mXmeBuD;jzpfaom ppfawG
NrdKUawmftwGif; aexdkifMuukefonfh &[ef;&Sifvl jynfoly&dowfrSL;BuD;rwfBuD;pHk
&m? tjzmjzmaom bmomt,lwdkY\ qHkpnf;&mESifh ausmif;awmfol ausmif;awmf
om; 'Hk;,drf;orm;wdkY\ EIwfyg;pyfwGif txyfxyftvDvD csD;usL;wrf;w tmvkyf
[vsuf rysufaomvHkYv0g,rjzifh qifhumqifhum aumif;csD;jzmvsuf q&mBuD;
OD;jr0gudk av;pm;yg\[l [pfatmfMuukef\/ 0ZDuHajrmuf ajymqdkcJhMuygonf/
um,uHajrmufyg\avm tdk---&udKiftrsdK;om;taygif;wdkY trsdK;om;pmyDudk
azmfxw
k &f m qH;k I;H epfemcJo
h nfum; oH;k Burd &f NdS y/D odyYk ifjzpfvifu
h pm; raerem;
aom vHkYvjzifh trsdK;om;pmyDudk rufarmvdkufpm;ol wpfOD;yDopGm xyfrHa&;
om;&ayonf/
r&SufaomrsufESm? remaompdwfESvHk;? rqHk;aom trIwdkYudk jyKjyefacsao;\
avm[k aMumudkGwf axmif;vdkvQifvnf; axmif;ygap/ txyfxyftvDvD
wpDpDwpmpmaemufwpfcg ay:vmjyeftHk;ovm;[l jym;jym;0yfatmif ESdrfeif;
vdkvQifvnf; ESdrfeif;ygap/ odkYwnf;r[kwf taumif&SdvQif azmfxkwfrnfhpmyD
rSm rMumrMumpDay:vmrnfhta&;aMumifh aemifwpfcg awG;csufr,l&atmif
tjywftowf uGyfrsufvdkvQifvnf; uGyfrsufygap/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

OD;omxGe;f
jynfe,fpmapmif 12? 1982 ckESpf

a0omvDrSawGU&Sdaom y&Gif;oH'g ausmufrsm;wGifvnf; EGm;vm;Obkyf


rsm; yg&Sdonfudk awGU&onf/ vuf0wf&wem udk,f0wf&wemrsm; rnfonfh
twGuf EGm;vm;Obkyfudk tjrwfwEdk; xGif;xkcJhMuonfudkrl wyftyfaocsm
rod&SdEdkifao;ay/
ajrmuf O D ; Nrd K Ue,f awmif O D ; aus;&G m rS &onf h ausmuf w d k i f B uD ; rsm;jzif h
wnfaqmufxm;aom EGm;wif;ukwfwGif 0yfaeaom EGm;vm;ObESifh tvGef
wlaom EGm;vm;rsdK; rif;jym;NrdKUe,f ausmufiEGm;&GmwGifvnf; wpfkyf&Sdao;onf
[k od&onf/
vGecf ahJ omESpu
f a&S;a[mif;okawoeOD;pD;XmerS a0omvDNrKd Ua[mif;udk uGi;f
qif;okawoejyK wl;azmfrIvkyfief;rsm; jyKvkyfpOfu ukef;trSwf(3)rS 0yfaeonfh
yHkpH EGm;vm;Obkyf aemufydkif;wpfckudk wl;azmfawGU&SdcJhonf/ okawoewpfOD;
\ vufxw
J iG v
f nf; &yfaeaom ausmufEmG ;kyif ,fwpfcu
k kd awGU&onf/ ajrmufO;D
NrKd Ue,f vum;aus;&GmrSvnf; &yfaeonfh ykpH aH Mu;EGm;kyif ,fwpfcu
k kd awGU&onf/
'kw,
d urmppfBu;D rjzpfru
D yef;wdrq
f &mBu;D wpfO;D \ vufxJ vnf; &yfaeaom
yHkpHEGm;kyfESifh 0yfaeaomyHkpHEGm;kyfom;rdudk awGUjrifzl;onf/
EGm;kyfrsm;um; rnfonfhbmom t,l0g'? rnfonfh txdrf;trSwf? rnf
onfhoauFw? rnfonfht,ltq? rnfonfhwHqdyfrsm;tjzpf xkvkyfcJhMuonfudk
qufvufokawoejyKvkyf&ef zdwfac:vsuf&SdaeMuoa&mif----/

69

&cd k i f o m;BuD ; pmay

q&mBuD;OD;jr0g\ i,femrnfrSm armifjr0g jzpfonf/ rif;AmBuD;\ i,frnf


rSm zapmoD&djzpfonf/ r[mynmausmf\ i,frnfrSm jrwfomxGef; jzpfonf/
yk*dKvfBuD;oHk;OD;wdkYonf ,cktcg twlazmfjy&jcif;rSm bGm;buf&G,fawmf
jzpfonfuwpfaMumif;? awmifndKwdkufq&mawmfBuD; t*pdaE,sxH 16(q,fh
ajcmuf)ESpfom;t&G,fwdkifatmif twlwlynmoifzl;onfu wpfaMumif;? ,if;rS
wpfjyef wpfa,mufwpfvrf;pD uGMJ ujyef touf39 (oH;k q,fu
h ;kd )ESpaf usmaf om
tcg &udKifjynfBuD;udk bkef;rD;awZ? xGef;yapjcif;iSm zGm;bufawmf oHk;OD;wdkYonf
pkHk;um wnfaxmifMu&\) atmifjrifjcif;vnf; &SdMuukef\/ xdkYaMumifh oHk;OD;\
taMumif;t&mwdkYudk twlwlazmfjy&jcif; jzpfonf/ wpfOD;wpfOD;pD twKywd\
taMumif;rSm pmwpftkyfjzpfEdkifonf/ odkYjzpf ae&m a&S;OD;rqG *wd0efcH
csut
f & q&mBu;D OD;jr0g\ twKyw
t
d usO;f csKyu
f o
kd mvQif azmfjy&rnf jzpfonf/
q&mBuD;udk ajrmufOD;&mZXmeD ajrmufa&Ta&;aqmifrdzk&m;\ tBuD;awmf
r[meEoBueF Ef iS hf arsmufom;awmfaZ,acrmwd\
Yk om;tvwfjzpfonf/ rif;Am;
BuD;\zcif rif;vS&mZm apmrGefESifh rdzk&macgifBuD; qifxdef;rif;atmifxif\
orD;awmfwdkY\om; jzpfonf/ q&mBuD;\rdcif aZ,sacrmESifh rif;atmifxif\
orD;awmf (apmoEm)wdo
Yk nf wrdwzwnf; nDtpfrjzpfaomaMumifh q&mBu;D ESihf
rif;Am;BuD;onf 0rf;uGJjzpfMuonf/
q&mBuD;udk ou&mZf 854-ck? 0gqdkvjynfh Ow&moHeuwfESifh,SOf Mumo
yaw;aeY aetkPfwuf &udKifA[dk&fem&D 4-em&D 2-ywf 3-ADZem? 2-jyef 2c&mwGif r,fawmfaZ,sacrm\ tdrfjzLawmfr*FvmwGif zGm;jrifawmfrlonf/ rkef
wdkif;tvGefx\/ opfyifBuD;rsm; t&nf,dkpD; nwdkif; ta&mifwajymifajymif
awmufMuonf/ awmifxGwfawmifwef;wdkYrS ausmufpHk;rsm;pGm ysHoef;onf/
a&Teef;awmftxGwf rSefuif;zl;rS ta&mifawmufonf/ y#doaE&SdpOfu
r,fawmfonf yd#uwfawmftpHk 100vSLvdkaompdwfESifh aA'if-4bHkudk tpHkvSL
vdkaompdwf&Sd q&mawmf t*pdaE,sxH vSL'gef;cJhMuonf/ q&mBuD;udk arG;zGm;
onfESifhwNydKifeuf tdrfawmf&Sdaom &Gef;pnfawmf? armif;awmf? acgif;avmif;
awmfwdkYonf tvdkvdkjrnfMuonf/ txl;xl;aomedrdwfwdkYonf xifukef\/

tuRef\trsdK;om; Zmwfwltcsif;csif;jzpfaom &udKifom;wdkY\ trsdK;om;


pmyD csKyfcs,fzdESdyfjcif;udk cH&jim;aomfvnf; &J&ifhwnfMunfaom pdwfxm;jzifh
vufwnfhprf;um tMurf;ESifhtEktpkpk pHkvifpGm razmfao;jim;bJ prf;oyfonfh
oabmxm;taeESifh oacFytusOf;csKyfudk azmfxkwf&ayawmhownf;/
tus,fudk vkdaomf arQmfac:awmif;u tmvkwfawmf EIwfyg;pyfu? zGifh[
qdMk uawmfrMl uyg&ef twefweftxyfxyfjrwfvaS om O[jzifh rkcsa&;om;
azmfjyrnf jzpfygaMumif;/
tuRefonf q&mBuD;\ txkywdpHkvifpGmudk a&;om;azmfxkwfpmtkyfwpf
tkyfjzpfajrmufatmif jyKvkyfrnf[k pDpOfydkif;jzwf NyD;NyDjzpfaomfvnf; vufprf;
taejzifh jynfol\oabmxm;udk prf;oyfMunfh&m oHk;cgwdwdepfemcsuf awGUrd
onftjzpfaMumifh razmfxkwfEdkifbJ aemufqkwfcJh&onfjzpfygaMumif;/ ,ckwpf
vDtcsdefwefNyD[l prf;oyfonfhtaejzifh tusOf;tenf;i,fazmfjyaytHh/
od k Y azmf j y&jcif ; wG i f v nf ; 0w K tae aqmif ; yg;taejzif h r [k w f b J
wdkawmif; wdkawmif;aygif;pkum yk'fjywf0gusrsm;jzifhom prf;oyf&ygawmhonf/
(tcsdefonfum; Ak'omoemhta&mifwdkYonfaetaxmifvtaxmif xGef;
ajymifbdouJhodkY xdefvif;awmufyaeaom ajrmufOD;XmeBuD;\ A[dk&fcsufcsm
&umr@dKif? NydKifpHr&Sd? "dywdr@vm? r[moD&d? ol&d,pE r[m&mZmrif;Am;BuD;
vufxufjzpf\/
(ou&mZf 854-ck? 0gqdkvjynfh Ow&moHeuwfESifh,SOf Mumoyaw;aeY
tmHkwuf &uddKifA[dk&fem&D 4-em&D 2-ywf 3-ADZem 2-jyef 2-c&mwGif aus;Zl;
&Sif q&mOD;jr0gudk zGm;jrifawmfrlonf/ ,if;ou&mZf ,if;vqkwf 2-&uf? pae
aeY aetmkPfwuftcsdefwGif bk&ifrif;Am;BuD;udk zGm;jrifawmfrlonf/)
ou&mZf 850? uqkefvjynfhaeY r[mteEoD[bGJUcH trwfBuD;r[mynm
ausmfudk zGm;jrifawmfrlonf/ xdkaMumifh q&mBuD; OD;jr0g-bk&ifrif;Am;BuD; trwf
BuD;r[mynmausmfwdkYonf zGm;buf&G,fawmf oli,fcsif;jzpfMuukef\[k &mZ0if
BuD; vmonf/
pum; rif;Ambk&ifBuD;ESifh q&mBuD;OD;jr0gxuf r[mynmausmfu 5ESpf BuD;onf/ rif;AmBuD;xuf q&mBuD;OD;jr0gu 2-&ufBuD;onf/

72

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

71

&cd k i f o m;BuD ; pmay

q&mBuD;touf 39-ESpfwGif Am&mPoDrS jyefvmonf/ &umyl&odkY a&muf


\/ q&mBuD;\q&mtrnfrSm a'Am&fADoQEk&fjzpfonf/ tdEd,wGif 16-ESpfrS
26-ESpfxd 23-ESpfwdkifwdkif ynmoifcJhonf/ a'oqdkif&m NrdKUBuD;jynfBuD;rsm;odkY
oGm;a&muf rdrdjynfwGif rnfodkYaqmif&Guf&rnfudk MuHpnfcJhonf/ ynmoifpOf
wGif vlt0wfESifh roif? zef&nfpGef;aom a,m*Dt0wfESifh oifaomaMumifh
oQifiif[k wGifonf/ &cdkiftrsdK;om;wdkYwGif oQifxufi,faomoludk oQifi,f?
odkYr[kwf oCFaem[l ac:onf/ wpfESpfMumaomf 39-ESpf jzpf\/
ou&mZfonfum; 893-rif;Am;BuD; xD;eef;pdk;pHaeNyD; q&mBuD;eef;awmfodkY
0if w&m;a[monf/ rkwfqdwfqHuspfESifhjzpfNyD; 23-ESpfwdkifwdkif uGJuGmonf/
tkyftqif; vGJaeonf/ bk&ifrif;jrwfrSwf rrdacs/ q&mBuD;\ w&m;a[m
csuu
f kd bk&ifrif;jrwf trsu0f ifonf/ r[mynmausmf jyKH ;&,f\/ xyfr
H trsuf
yGm;onf/ ynm&Sw
d \
Ykd pum;onf ysm;xufcsKd \/ bk&ifrif;jrwf tjrifreS v
f monf/
trsdK;om;a&; pnf;vHk;\/ tdEd,jynf? a'vD? 'gum? rlcsD'Awf? umvuwm;
oabFmqdyfxd ydkifcJhonf/ &udKifjynfe,fjcm; jzpf\/ &udKife,fajr rSefonf/
q&mBuD;\ owdaMumifh jzpf\/ &udKifpnf;vHk;rIonf tBuD;qHk;jzpfaeonf/ ESpf
aygif;rsm;pGm pnfum;cJh\/ q&mBuD;\ aus;Zl;udk ,aeYxd rarhEdkif/
q&mBuD;ESifh r[mynmausmf rif;Am;BuD;wdkYonf w&m;qHk;jzwf&m "rowf
usrf;opf tkyfcsKyfa&;usrf;opf? pD;yGm;a&;usrf;opf/ umuG,fa&;usrf;opfwdkYudk
jyKpkcJhMuonf/ yd#uwfESifhaA'ifusrf;udkum; rlvtwdkif; xm;cJhMuonf/
wdkif;jynfESifh trsdK;om;BuD;yGm;&ef aqmif&Gufonf/ BuD;vnf;BuD;yGm;onf/
"mwfiifusrf;udk jyKonf/ "mwfiifvdkaompdwf &Sdonf/ wpfyg;aomwdkif;jynfESifh
yk*dKvfow0gwdkYudk remvdkaompdwf r&Sd? ta&;wBuD;jzpfay:vQif rdrd\q&mBuD;
udk wrf;wonf/ q&mBuD; aumif;uifrS <uvmonf[l\/ tus,fudk ra&;NyD/
ou&mZf 866-ckESpf wdkif;jynftwGuf zlvHkjynfhpHkonf/ 899-ck? wydkYwGJvwGif
"mwfiifonf/ urmBuD;O'gef;pum;usL;onf/ ]]tjynfjynfudk oQifi,f&pf0ef{;
rIxrff;}} [l\/
"mwfiif&m Mumoyaw; euwrf usaomaMumifh rdrt
d u
l x
kd w
k
f wdik ;f jynf
twGuf pGefYpm;cJhonf/

tuRefonf wdkwdka&;rnf[k *wday;cJhaomfvnf; a&;vsufESifhyif trsdK;om;


pdwfxufoefvmcg wdkawmif;wdkawmif;ra&;bJ &Snfvsm;pGm a&;rdonfudk &udKif
trsKd ;om;taygif;wdYk onf;cHMuyg&ef awmif;yefygonf/ *wdtwdik ;f wdw
k akd &;om;
ygtHh/
q&mBuD;rif;Ambk&if r[mynmausmf oHk;OD;wdkY awmifndKwdkuf t*pdaE,s
ausmif;wGif ynmoifMu\/ 16-q,fhajcmufESpft&G,fxd oifMu\/ yd#uwf
aA'if? aq;usrf;? "gwfusrf;? euwfusrf;? uAsmusrf;wdkYudk wufajrmufMu\/
16-ESpfwGif uGJMuonf/ rif;AmBuD;vrkef;NcD rif;jyif oGm;&\/ r[mynmausmf
tdEd,odkYynmoifoGm;onf/ q&mBuD;rSmum; 0ge&(pf)ac: Am&mPoDNrdKUodkY
oGm;onf/ wpfOD;aom a,m*DxH "mwf0iftwwfudk oif\/ av;yg;aom"gwf
&Spfyg;aom"gwf ESpfq,fhav;yg;aom"gwfwdkY\ Moumoavmu? owavmu?
ocFg&avmuwnf;[laom avmuoHk;yg;wdkY\ kyfw&m;wdkY azmufjyefyHk? wnf&Sd
yH?k ysupf ;D yH?k qHpk nf;&yHw
k u
Ykd kd "mwfobm0tavsmuf wnfaqmuf[ef zsuq
f ;D [ef
wdkYudk oifMum;onf/
(t&m ,cktPkjrL avmu"gwfq&mBuD;rsm;ESifh toGifwlMuonf/ xdkY
aMumifh q&mBuD;jyKcJhaom usrf;rSm txl;av;eufaom pum;rsm;yg&Sdonf/ avm
uDtbd"rmESifh avmukw&mtbd"rm 2-yg;udk xifvif;pGmod twkyfESifh
tew emrf-ocFw avmuESifh tocFwavmu orkwdopmESifh y&rwopm
wdkYudk t&dyft>rufusbl;aomol? vdkufpm;bl;aom olrSomvQif q&mBuD;\usrf;
udk em;vnfEdkifayvdrfhrnf/ odkYr[kwfu ykwfcwfqJa&;ayvdrfhrnf jzpfaMumif;/
tb,faMumifhqdkaomf &xa&jrL? vdusmjrL? y&rmjrL? y&rmtPkjrL tp&Sd
aom jrLwdkYxuf ao;i,fonfh puK? aomw? Cme? ZD0g? um,? rme[laom
ajcmufyg;tmHkwdkYonf trItrTm; tcJoPmefr&SdbJ oabmw&m;aMumifh tmHk
w&m;wdkY jzpfay:yHkwdkYrS ,xmblwPfudk,l oDw? OHKPS 2-yg;wdkY\ wefcdk;
aMumifh avmuoHk;yg; wnfaqmufyHk jzpfysufyHkwdkYudk ynmPf? 0dZmPfwdkYjzifh
eufeufeJeJ cufcufcJcJ azmfjyxm;aom "gwfiifusrf;ac: erEm,Mwm 40ywf Mum 40-usrf;udk kyfemrf 2-yg;azmf a&;om;xm;cJhonf/ (um; pum;
csKyf)

74

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

73

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

&cdkifatmifvHawmf

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;


76

3/

2/

1/

atmifvHawmf\twdkif;twmum; tvsm;9-awmif? teH 6-awmif


wdwd&Sdonf/ xdkxufi,fapvdkvQif t0ufustwdkif;twmjyK oHk;
cJhonf/
ta&miftqif;rSm teDESifhtjzLpyf jyKMuonf/ tjzLa&mifudk
txufydkif;wGifxm;NyD; teDa&mifudk atmufydkif;xm;onf/
trSwftom;rSm txufatmifvHawmf\ axmifhpGef; tjzLa&mif
ay:wGif odE0jrif;ysHkyfwpfck? if;tjzLa&mif usefwpfzufem;
ay:wGif em*qEefkyf wpfckatmufzufteDa&mifay:wGif jcaoFhkyf
wpfck ygao;onf/ ausmzufwGif rdrdwdkYydkifqdkifaom e,fedrdwf
wdkif;jynfEdkifiHudk azmfjyonf/ e,fed rdwfwdkYrSmvnf; rif;wpfyg;ESifh
wpfyg; rwlbJ wefcdk;&SdvQif &Sdonfhtavsmuf tusOf;tus,fudk

&cddkifxD;dk;eef;aeY rif;taygif;wdkY\ a&Teef;Ou oHeef;raqmifOD; tNrJpdkuf


xlxm;tyfaom atmifvHawmfBuD;\ taMumif;csif;&m[lorQwdkYudk tcgtcGifh
ESifh MuHKBudKufpGm yk&mPfusrf;? &mZaoe*FAsL[musrf;? AsL[mpudusrf;? AsL[mppf
csDusrf;wdkYrS A[kokwjzpfapjcif;iSm tenf;i,fazmfjyygtHh/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

taumif&SdvQif azmfxkwfrnfhpmyDrSm rMumrMumpDay:vmrnfhta&;


aMumifh aemiftcg axG;csufr,l&atmif tjywftowf uGyfrsufvdkvQifvnf;
uGyfrsufygap/

i,fuq&mt*pad E,sonf wynft


h m; ,lusKH ;r&jzpf\/ ckepf&ufveG cf ahJ omf
a'Am&fADcsEk&fq&m&aohBuD; a&mufvmonf/ rdrd\wynfhq&mBuD; OD;jr0gtm;
rnfonfhpum;rsm; rSmMum;cJhoenf;[k ar;jref;ppfaMumonf/ rSmMum;cJhonfh
pum;tvHk;pHkudk rSL;rwfjynfoly&dowfrsm; avQmufxm;Muonf/ a'Am&fADcse&fh
&aohq&mBuD;onf rSmMum;onfhpum;twdkif; aqmif&GufMuyg\avm[k ar;
onf/ raqmif&u
G Mf uyg[k ajzonf/ ckepf&ufMumatmif igonfot
Yl m;rMunfb
h J
aerdonfum; ig\tjypfvHk;0jzpfonf[k rdrdudk,fudk vHk;0tjypfwifonf/ tvGef
w&m ESajrmbG,faumif;avpGwum;/
,if;jzpf&yfwdkYrSm (q&mBuD; rpkawrD rSmMumcJhonfum; &uyl&EdkifiH
tvH;k onf tordE t
jzpfjzifh wnfvrd rhf nf/ tedpo
abmyif &Sad omfvnf; ewfbkH
jA[mbHkuJhodkY &Sdvdrfhrnf/ wpfpHkwpfckrS raMumifhMuESifh/ igpkawaomtcgwGif
ig\tavmif;udk pkawaomae&myif oN*K[fvdkufMuavm[k rSmxm;cJh\/
rif;AmBuD;onf pum;udk vdkufemvdkaomfvnf; q&mBuD;taejzifh oN*K[f
vdk&um; crf;em;pGmjyKvkyfavonf/ jynfoloabmrwl jynfolwpfzuf bk&if
wpfzuf uGJMuonf/ jynfolUqEESifh bk&ifrif;jrwfqEudk rJcGJMuonf/ rJcGJ[ef
um; &xm;wpfql vkyfMuonf/ bk&ifrif;jrwfwpfzuf jynfoljynfom;wpfzuf
qGJMuonf/ bk&ifrif;jrwf rif;rIxrf;rsm;? rSL;rwfrsm;? rdzk&m;BuD;i,f om;awmf
orD;awmfrsm;wpfzuf jynfoljynfom; awmifol,mckwf? ulvD? ukefonftp&Sd
onfwdkYu wpfzuf qGJiifMu&m bk&ifrif;rSm vlrsm;aomaMumifh tEdkif&avonf/
xdktcg q&mBuD;\tavmif;udk pkaw&mrS,l crf;em;BuD;us,fpGm oN*K[fawmf
rlonf/) um; ed*Hk;urwf tNyD;owfownf;/
twKywdtus,fudk &udKiftrsdK;om;rsm; tvdk&Sdaomtcg xkwfa0rnfjzpf
ownf;/
ol & d , y@d w (8-7-58)
"npmapmif w G J ( 1)? trS w f ( 4)

75

77

7/

6/

5/

4/

78

1950-vGwfvyfa&;pmapmif

q&mOD ; omxG e f ;
Nrd K Ua[mif ;
(ppf a wG b 0opf * sme,f r S aus;Zl ; jyKonf )
&cd k i f a usmif ; om;ausmif ; ol r sm;toif ; r* Z if ;

jynfhpHkaom ow0goHk;OD;wdkY tkyfjzifh vnf;aumif;? jzLeDESpfckwdkYjzifh


aygif;5ckaom lykyfwdkYudkaqmif;aom ykyf wdkYjzpf ylykyfudk
wyfqif&onf/ (tus,fudkodvdku &mZ0ifBuD;ESifh AsL[mpudusrf;
atmifvHawmf&wkwdkYrSm&Sd\/)

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

tordE? cwd,0Ho? ousomuD,? jA[HmEG,fdk;wdkYrS qif;oufvmaom


tEG,af wmfjzpf azmufjyefwwfaom aoG;r&S?d yuwd eDjref;aomaoG;tqif;om
&SdaomaMumifh-

&cd k i f o m;BuD ; pmay

vdkufjyKvkyf&onf/ e,fedrdwfwdkY\ twdkif;twm tuGmta0;udk


wpf&mh&Spfyg'&Sdaom &cdkifatmifvHawmf&wkwGifvnf; aumif;?
ompGavcsDvuFmwGif vnf;aumif;? &cdkifr[m&mZ0ifwGifvnf;
aumif; awGUEdkifonf/
atmifvaH wmf\ td;k rSm 0g; odrYk [kwf jy0gac: opfwpfrsKd ; jzpfonf/
tjrifhrSm 27-awmifjzpf owyDous,fjyKvkyfcJhonf/ atmifvH
awmfrmS vnf; e0if;us,jf yKvyk o
f nf/ 0g;rSm Muaomif;0g;udo
k ;kH onf/
atmif v H a wmf pd k u f x l & mXmerS m a&T e ef ; raqmif a wmf B uD ; \
ta&SUbuf e0&wfudk;oG,fpDjc,faom rSef0JarQmfaqmifawmfOD;\
xdyfxuf xD;rpdkufcHk wGifwif vTifhxl&onf/
atmifvHawmfudk tcsdefumv tuefYtowfr&Sd vTifhxlpdkufaqmuf
onfh aeYrS pkwfNyJa[mif;EGrf;onfhwdkifatmif EIwfrcRwfpaumif;?
rcsrwif paumif; tNrJyifxm;&onf/
atmif v H a wmf \ t"d y m ,f r S m &ud K if ? &ud w [l a om yk ' f j zif h
apmifah &Smuf jcif;teufaMumifv
h nf;aumif; jzLpifaomoDv? jrifjh rwf
aom rsdK;dk;jzpf jcif;aMumifhvnf;aumif;? a0oD,rsdK;? ok'd,rsdK;wdkY
xGef;um;ay:ayguf&m jzpfaom rsdK;dk;jzpfvnf;aumif;? &cdkifwdkY
usif h x H k ; w&mh o H k ; qd k o nf h p um;t&? rsd K ;d k ; ud k oD v jzLpif p G m
apmifha&SmufcJhjcif;aMumifh tjzLa&mifudk tay:u wyf&onf/
teDa&mifrmS torDE ? cwd,
0Ho? ousom*D,? jA[mEG,f rsKd ;d;k wdrYk S
qif;oufvmaom tEG,fawmfjzpf azmufjyefwwfaom aoG; r&Sd?
yuwd e D j ref ; aom aoG ; tqif ; om&S d a omaMumif h teD a &mif u d k
wyfqif &onf/ odaEmjrif;wdrYk nfonfrmS auGUaumufoGm;jcif;r&S?d
wnfhrwf ajzmifhpif; vm;wwfaomoabmaMumifh vnf;aumif;?
q'efrsdK;rnfonf jzLaomtqif;rSwpfyg; qifrJudk arG;zGm;dk; r&Sd/
jzL&mrSrv
J monf[
l vnf; r&S?d yuwdaomtqif;udk tcgcyford ;f
rpGefYaomaMumifhvnf; aumif;? auo&mZmjcaoFhwdkYrnfonfrSm
awmoHk;axmifudkxD rxifouJhodkY vnf;aumif;? xdkodkY oabmjzifh

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

a0omvDacwf'*Fg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )


&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;
80

twGif; rudk#fo&zlawmf\ xdyfxufaeESifhvyHkoPmef cwfESdyfxm;onf/


o&zlawmfrSmvnf; tv,fA[dk MumiHkoPmeftem;wpfbufwpfcsuf
MumcsyfoPmef? if;tay:pD; oZifyef;acGoPmef? atmufajcwGif tpuf
taygufi,fckepfckudk cwfESdyfxm;onf/ MumyHk\t"dym,frSm b'uAfurmwGif
ig;qlaombk&m;wdkY\ yGifhtyf&medrdwfjzpfojzifh ,if;edrdwfudk A[dkjyKxm;onf/
oZifyef;acG\t"dym,frSm if;tcsdefrS ,aeYwdkifatmif &cdkiftrsdK;om;wdkYonf
oZifyef;udk txGwftjrwf[k,lqvsuf OD;acgif;xuf yefqifavh &SdMuonf/
AdELi,f 7-ck\t"dym,frSm &cdkifwdkY\ euwfjzpfaom MuwdumeuwfvHk;a&yif
jzpfygonf/ tay: aeESifhvyHkoPmefrSm tqdkygpE&m;rif;rsdK;wdkYrSm ol&d,pE
&m;rif;qufrS qif;oufvmaom txdrf;trSwfjzifh cwfESdyf&jcif; jzpfygonf/
enf;wlyifvQif pE&m;rif;quf '*Fg;[lorQwdkY EGm;vm;kyf\tay:wGifyg&Sd
aom rdrdwdkY\trnf *kypmwrf;i,f tu&mudkom vTJajymif;xkvkyfMuonf/
yHkoPmefrsm;udk tqdkyg'*Fg;twdkif;yif xkvkyfNrJjzpfonf/ ,ck'*Fg;udk &mZ0if
okawoDwpfOD;xHrS ul;,l&ygonf/ wcsdKUyk*dKvfwdkYwGif vnfyif; qGJxm;ygonf/
tEl;tGwfajymqdk awmif;yefaomfrSvnf; ul,lcGifh rjyKao;Muyg/
'*Fg;rsdK;udk NrdKUa[mif;NrdKUe,f\ ajrmufbufjzpfaom wwd,a0omvDNrdKU
a[mif;ae&mESifh yxra0omvDNrdKUa[mif;ae&mjzpfaom vif;a>rawmifteD;
tem;wpf0u
kd w
f iG f rsm;pGm&&Scd MhJ uygonf/ odaYk omfvnf; zsupf ;D Ny;D vsif vufaumuf
ajcusOf;? Mu,foD;jyKvkyf 0wfqifMuygonf/ wcsdKUudk NAdwdoQtpdk;&rif;wdkY\
vufxuf EdkifiHjcm;{nfhonfawmfrsm;u ,laqmifoGmMuygonf/ xdkuJhodkY jzpf&
jcif;rSm &cdik t
f rsKd ;om;wdo
Yk nf a&;om;yg&Sad om *kyw
tu&mudk zwf
I r&ojzifh
tzdk;wefaom'*Fg;rsm;[l r,lqjcif;aMumifhyif jzpfygonf/
,cktcg a&S;a[mif;okawoeXmerS pHpk rf;vsuw
f ;kd wufaqmif&u
G rf aI Mumifh
tcsdKUaomyk*dKvfwdkYem;vnfvmMuNyD jzpfygonf/ tqdkygeDwdpE&m;rif;\ '*Fg;
rsm;rSm at'D 521 rS 575wGif jzpfxGef;cJhonf/ jyx0DpE&m;rif;\ '*Fg;rSm
at'D 590rS 597wGif jzpfxeG ;f cJo
h nf/ wjcm;pE&m;rif;wd\
Yk '*Fg;rsm;udk uReaf wmf
\ q&mjzpfaom &cdkifwdkif;ausmufpm0ef OD;pHa&Tzl;xHwGif jrifzl;cJhygonf/ tcsdKU
tcsdKUaom'*Fg;rsm;wdkYrSm rsm;pGmyif &&Sdaomfvnf; aMurGaeMuNyD jzpfygonf/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

&cdkifjynf a0omvDacwfwGif 'kwd,ajrmufa0omvDacwfjzpfaom pE&m;


acwf '*Fg;tcsdKUudk oHk;pGJcJhMuonf/ ,if;odkYoHk;pGJcJhMu&mwGif wpfusyf-ig;rl;wrwf-wyJ tp&Sad om tcsed t
f wG,w
f jYkd zifh '*Fg;cwfvyk
f oH;k pGcJ MhJ uonf/ t&G,f
yrmPwdkYrSmvnf; BuD;i,ftvdkuf oGef;vkyfcJhMuonf/ '*Fg;[lorQwdkYwGif rsufESm
jyifESpfck &SdMupNrJjzpfonf/ pE&m;rif;qufwGif oHk;pGJcJhMuukefaom '*Fg;wdkYrSm
rsm;aomtm;jzifh EGm;vm;\kyfyHkESifh aevo&zlwdkY\kyfyHkwdkY cwfESdyfcJhMuonf/
EGm;vm;kyfyHk\txufydkif;wGif *kywtu&mESifh a&;xdk;xm;aom pmwrf;i,f
wpfckpD yg&Sdonf/ if;wdkY\t"dym,frSm rdrdwdkY\'*Fg;wdkYESifhqdkif&mrif;wdkY\ trnf
rsm; jzpfMuonf/
,ckazmfjyyg'*Fg;rsm;rSm eDwdpE&m;rif;\'*Fg;yif jzpfygonf/ t0ef;rSm
t*FvdyfaiGom;'*Fg;ESifh wlonf/ tcsdefrSm wusyf&Sdonf/ wbufrsufESmwGif
EGm;vm;kyfESifh *kywpmwrf;jzpfonf/ if;jyif EGm;vm;kyf\ rsufESmwnfhwnfh
wGif Nyd&moD\ euwfyHkt0dkif;i,f av;ckyg&Sdonf/ Nyd&moDudk pE&m;rif;
rsm;onf txGwftjrwfjyKaom r*Fvm&Sdaomv bdodufoGef;&mv[l ,lqNyD;
vQif tjrwfwEdk; aqmif&GufoHk;pGJcJhMuonf/ ,if;aMumifhyif tqdkygokyfjy
vuPmwdkYudk azmfjyjcif; jzpfygonf/ usefwpfbufrsufESmwGif puf0dkif; 2-ck\

79

&cd k i f o m;BuD ; pmay

tNr;D wGif tqifo


h ;kH ck&NdS y;D vQif Nr;D zGm;udv
k nf; wyfqifxm;ao;ygonf/ tem;
a&; tem;aMumif;wdkYrSm eDwdpE&m;rif;'*Fg;ESifhtwlwlyif jzpfygonf/ ausmbuf
wGif xl;xl;jcm;jcm; wrluGJjym;aeonfrSm aeESifhvyif jzpfygonf/
rnfodkYxl;jcm;aeoenf;/ eDwdpE&m;rif;\'*Fg;wGif aerSm vuf0JbufwGif
&SdNyD; vrSm vusfmbufwGif &Sdaeonf/ jyx0DpE&m;rif;'*Fg;wGif vrSmvuf0Jbuf
wGif&SdNyD; aerSm vufusfmbufwGif &Sdaeonf/ if;jyif aeESpfqifh vESpfqifh jzpf
aeonf/ rudk#f? o&zlrSmvnf; wpfrsdK;jzpfaeonf/ ,if;odkYxl;jcm;aecsufrSm
wpfpw
kH pfcak om xdcu
kd yf eG ;f &SraI Mumifh jzpfaeonfavm[k ,lq&ygonf/ odaYk omf
vnf; aewHqdyfESifh vwHqdyfwdkY vuf0Jvusfmajymif;a&TUaejcif;rSm rl&if;twdkif;
yif jzpfygonf/
jyx0DpE&m;rif;rSm (at'D 591-597)xd a0omvDausmufavSum;NrdKUwGif
pdk;pH eefpHckepfESpfajrmufcJhonf/ a0omvD'kwd,acwf pE&m;rif;qufwGif wpf
q,fhESpfqufajrmufrif; jzpfavonf/ eDwdpE&m;rif;\om;awmfjzpfaom
0D&pE&mrif;\ ajr;awmf jzpfonf/ NyDwdpE&m;rif;\om;awmf jzpfonf/
if;rif;wdkY\ pdk;pH&ma'orSm a0omvD'kwd,acwfausmufavSum;NrdKUawmf
jzpfonf/ NrdKUa[mif;ac: ajrmufOD;NrdKU\ taemufajrmufbuf wwd,a0omvD
NrdKUawmf taemufbufwpfrdkifausmfcefYtuGmwGif &Ee'D &ef;acsmif;jrpfBuD; ta&SU
bufurf;ezl;wGif wnf&Sdonf/ ,ckwdkif ausmufavSum;BuD;rSm xifxif&Sm;&Sm;
&Sad eygao;onf/ okawoDrsm;ESihf a&S;a[mif;Xmeqdik &f myk*Kd vw
f rYkd mS vnf; wwd,
a0omvDNrdKUawmfa[mif;jzpfaom a0omvDbk&m;BuD;XmeodkYomvQif a&mufzl;Mu
ao;ygonf/
tqdkyga0omvDausmufavSum;NrdKUawmfa[mif;ae&modkY ra&mufzl;Muao;
yg/ tb,faMumifhqdkaomf c&D;uvnf; tvGefMurf;onf/ pcef;cs &yfem;&ef
ae&mvnf; r&Sd/ ae&muvnf; rvHkjcHKjcif;wdkYaMumifhyif okawoejyKvkyf&ef
cJ,Of;aeygonf/
,cka0omvDNrdKUa[mif;[kac:aom a0omvDbk&m;BuD;&Gmonfum; wwd,
a0omvD jzpfygonf/ tkwfNrdKUdk;BuD;wpfxyfESifh usHK;ajrmif;rsm; jcm;em;NyD;vQif
eef;roHk;aqmif aqmufcJhaomae&mrsm; &Sdao;ygonf/ atmufajctk#fjrpfudk

rif;wd\
Yk taMumif;udk a&;xd;k xm;aom NrKd Ua[mif;NrKd U oQpaf omif;bk&m;ausmufpm
ou#tu&m taMumif;a& (20)wGif edwfpE&m;rif;taMumif;udk a&;xdk;xm;
onfrSm (eDwdpjE)wudc,axmeDoQ? qm&D? wm0Daw? yyqma'? tA'geD?
aomA[k&mZm? r[mj'Aaw[kjzpf if;rif;onf 55ESpfrQ eef;pHaMumif; od&
onf/
pE&m;rif;qufwdkY\ aiGom;'*Fg;rsm;jzpfaom eDwdpE&m;rif;'*Fg;udk wifjy
NyD;aemuf qufvufNyD; wwfEdkifoa&GU azmfjyEdkif&ef aiGom;'*Fg;rsm; pkaqmif;xm;
&Sdaom okawoDyk*dKvfwpfOD;aetdrfodkY uRefawmfoGm;a&mufcJhygonf/ okawoD
yk*dKvfBuD;rSm ppfBuD;rjzpfrD acwfa[mif;tenf;i,fudkrSDaomyk*dKvfwpfOD;jzpf
trsdK;rsdK;aom a&S;a[mif;'*Fg;rsm; pkaqmif;xm;onfudk awGU&ygonf/
Munfh UI ul;,lciG ahf y;yg&ef tEl;tGwaf jymqd&k m MunfMunfjzLjzLESihf xkwaf y;
ygonf/ 0rf;ajrmuf0rf;omESifh '*Fg;rsm;udk MunfhIvdkuf&m ajrmufOD;acwf '*Fg;
rsm; csyfa& oHk;q,fcefYESifh a0omvDpE&m;rif; '*Fg;wpfjym;udk awGU&Sd&ygonf/
a0omvDpE&m;rif;'*Fg;rSm Ijrifvdkuf&onfhcsufcsif; pdwftenf;i,fysufoGm;yg
onf/
taMumif;rlum; eDwdpE&m;rif;'*Fg;uJhodkY EGm;wHqdyfESifhpmwrf;wdkY wpfbuf?
oZifacGyef;ESifh ae-v o&zlwpfbuf jzpfae rxl;jcm;awmhygbl;[k ,lqcJhyg
onf/ odkYaomf a&S;a[mif;ypnf;rsm;udk avhvmaeaomyk*dKvfwpfOD;jzpf xl;jcm;
csufwdkYudk aphpHkpGm MunfhI&m pmvHk;tu&mwdkYrSm xl;jcm;pGm dkufESdyfxmonfudk
awGU&ygonf/ tu&m? tu&m0Pwl\rif;\trnfrSm rwlacs/
yxrazmfjycJhaom'*Fg;rsm;\pmrSm eDwdpE&m'*Fg;jzpfonf/ ,ckawGU&Sdaom
pmrSm (jyx0DpE&m;)rif; '*Fg;jzpfaeonf/ tcsdKUaompmwdkYwGif bmomjyefqdk
csuw
f Ykd (y&dxpDG E&m;)[l awGU&S&d onf/ ud,
k af wGUrsujf riftm;jzifh (jyx0DpE&m;)
[l awGU&ojzifh (y&DxGDpE&m;)r[kwfbJ (jyx0DpE&m)odkYr[kwf jrefrmbmom
jzifh (yx0DpE&m;)omvQif jzpfaeonf/ cwfESdyfxm;aom EGm;kyfrSmvnf; eDwd
pE&m;rif; EGm;kyfxufudk,fcEmtenf;i,f &Snfvsm;aeonf/ vnfyif;wGif vnf
pnf;? vnfywfay: ykw;D wpfu;kH qGx
J m;onfuv
kd nf; xl;jcm;pGm awGUjrif&ao;yg
onf/

82

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

81

&cd k i f o m;BuD ; pmay

tqdkyg okawoDrSmvnf; t*d,wfq&mjzpf t*d,wfxdk;&mwGif ygoGm;


ojzifh jyx0DpE&m;rif; '*Fg;wpfjym;om usef&Sdvdkufygonf/ eDwdpE&m;rif;\
'*Fg;rSm vif;a>rawmiftaemufbuf awmifOD;awmifwef;rS ajrmufjrm;pGm &&Sd
ajcusOf;vufaumufrsm; jyKvkyf0wfqifMuonf/
okawoDwpfO;D u EGm;wHqyd cf si;f twlwjl zpf wpfjym;wnf;om 0,f,x
l m;
vdkufonf/ a&;xdk;xm;aom pmudk rzwfwwfaomoljzpf ,if;uJhodkY t,ltq
rsdK; &Sdavonf/ pmudkzwfwwfygrlum; rif;quf'*Fg;trsm; &&Sdvdkufygrnf/ tqdk
yg awmifOD;awmifwef;wGif '*Fg; cwfESdyfdkufxm;aom EGm;vm;kyfESifhwlpGm
ausmufEGm;kyfBuD;wpfck &Sdonf/
if;udv
k nf; odu
k q
f &mwdu
Yk wl;NzKd weG ;f csaomaMumifh &Ee'Djrpfxo
J Ykd usomG ;
avonf/ EGm;kyfxm;cJhaom ae&mrSm ausmuf*ljzpfNyD;vQif tvGefcdkifceYfonf/
if;*lESifhtwlpDwef; ausmufapwDudk;qlESifh ausmufpHktkyfpk ajrmufjrm;pGm &Sd
ao;onf/ ,ckazmfjyyg '*Fg;wdkYudk 1948-ckESpftwGif; &&SdcJhMuavonf/
(oD&dygkP)/ '*Fg;- '*Fg;rSm a0omvD'*Fg;yif r[kwfaomfvnf; a0omvD
'*Fg;rsm;ESifh tusdK;taMumif; qufpyfvsuf&Sdjcif;aMumifh xnfhoGif;azmfjy&jcif;
jzpfygonf/ taMumif;rlum; pE&m;rif;qufrSrdzk&m;onf NrdKUopfwpfckudk wnf
axmif&m ,dk;acsmif;zsm; uefoHk;qifhNrdKU[l orkwfavonf/
,cktcg if;NrKd U&Gmonf ppfawGckid f ykPm ;uRe;f NrKd Ue,f\ ajrmufbuftqH;k
wGif wnf&Sdaom crdef;&Gmuav;wpf&Gm jzpfaeonf/ ,ckvnf; uefoHk;qifh[k
trnfwGifao;onf/ a&ueftqifhqifhuJhodkY ajrNrdKUdk;? tkwfNrdKUdk; oHk;xyfjyKNyD;rS
wnfxm;aomNrKd Ujzpf uefo;kH qifNh rKd U[k trnf&o
dS nf/ if;ae&mteD;tem;w0du
k f
wdkYrSm (oD&dygkPf)'*Fg;wdkYudk ajrmufjrm;pGm &&SdMuonf/ ,if;odkY&&Sd&m crdef;vlrsdK;
wdkYrSm yef;xdrfq&mxHwGif tyfESHNyD; vuf0wfvufpm;rsm; jyKvkyfMuonf/ uefoHk;
qifh&Gm ausmif;xdkifaeaom bkef;BuD;(acwxdkifcJhol)u od&Sd&&Sdaom crdef;
wpfOD;udkac:NyD;vQif aiG'*Fg;wpfjym; 0,f,lxm;vdkufonf/ q&mawmf\ ,lq
yHkrSm igwdkYjrefrmpmr[kwf? ukvm;pmom jzpfonf/ xdkYaMumifh '*Fg;rSmvnf; igwdkY
'*Fg;[kwfrnf rxif[l ,lqonf/

ausmufwHk;BuD;rsm;jzifh jyKvkyfNyD;vQif ajray:tjrifhudk tkwfcJrsm;jzifh jyKvkyfxm;


ygonf/ tvGefa[mif;jrif;aomNrdKUjzpf ,cktcgysufpD;NyD;vQif tkwfdk;tkwfyHk
rsm;om usef&Sdaeygonf/
if;\taemufbuf ausmufavSum;NrdKUa[mif;wGif eef;&mrsm;wdkYrSmvnf;
tk#fusdK;tk#fyJhrsm;om jzpfaeonf/ wpfpHkwpfckrS r&Sday/ jrpfurf;ajcwpfavQmuf
ausmufavSum;BuD;omvQif xif&Sm;pGm&SdaeqJ jzpfygonf/ ausmufavSum;NrdKU
awmfa[mif;\taemufawmifbufwGif tdrf&mBuD;ac:aom eef;awmf&mwpfck
&Sdao;ygonf/
if;rSm a0omvD'kwd,acwfwGif yxrpE&m;rif; jzpfaom ('GifpE&m;)ac:
wdkif;pE&m;rif;\om;awmf (od*FpE&m;)tdrfa&SUpHESifh ajrmufom;awmf ok0P
a'0DwdkY tdrf&m jzpfayonf/ tdrfa&SUrif;\ tdrf&mjzpfaomaMumifh tdrf&mBuD;[k
trnfwGifonf/ tqdkyg ausmufavSum;NrdKUawmf\ taemufajrmufaxmifhodkY
5-rdkifcefYtuGmwGif vif;a>rawmifac: awmifwef;BuD;wpfck &Sdonf/ if;awmif
wef; pE&m;rif;\aumif;rIawmfapwDwdkYrSm ajrmufrsmpGm &Sdao;onf/
odkufq&mwdkY\vufcsufaMumifh rnfodkYrnfyHk&Sdonf[k rSef;q r&avmuf
atmif ysufpD;,dk,Gif;aeMuonf/ xyfrH jyKjyifolr&SdaomaMumifh txl;yifysuf
pD; ,d,
k iG ;f aeMuonf/ vif;a>rawmifwef;Bu;D \ ta&SUbufwiG f eef;awmfuek ;f ESihf
eef;&mysufrsm; &Sdao;onf/ tkwfukef;wef;rsm; jzpfaeonf/ if;eef;awmfwdkYrSm
ausmufavSum;NrdKU eef;awmfBuD; t&Heef;i,frsm;jzpfonf[k &mZ0ifokawoDwdkY
tpOfpum;ajymMum;cJhMuygonf/ ,ckazmfjyxm;aom jyx0DpE&m;rif;\ '*Fg;
rSm vif;a>rawmiftaemufbuf awmifOD; awmifwef;rS &&SdaMumif; od&ygonf/
jyx0DpE&m;rif;\ '*Fg;udk &&SdyHkrSm vTq&mwpfOD;onf vTqGJ&ef ajrusif;wl;
aomtcg a&Tjym;pmcsyfa& 20-ausmfcefYESifh '*Fg;jym;a& 20ausmfcefY &&Sdavonf/
&yf&GmvlBuD;wdkYxH aiG'*Fg;tenfi,fudk a&mif;csNyD; wpfjcm;ypnf;rsm;udk odk0Suf
xm;&m wpfaeYo aomif;usef;olwpfpkwdkYu "m;jywdkuf vk,loGm;Muygonf/
ydkif&Sifa&mif;aomtcg 0,f,lxm;vdkufolu "m;jy&efudk aMumufvefY NrdKUay:
odkY xGufajy;vm&m yifyef;EGrf;e,fojzifh okawoDwpfOD;xH a&mif;csygonf/

84

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

83

&cd k i f o m;BuD ; pmay

xGuf&yfaygufaomtcg pE&m;rif;aejynfawmf rif;udk;qufwdkifatmif &wem


rdk;&GmoGef;aoonf[k tqdkygusrf;wdkY yg&Sdonf/ wpfcsdKUaom &aohrSm aq;0dZm
jzpfNyD; wpfcsdKU&aohrSm rEef0dZmrsm;jzpfMuonf[k yg&Sdonf/ xdkpOftcg &wem
rdk;udk &GmoGef;apaom &aohwdkYtm; kyfwk? qif;wk? wHqdyfcwfESdyf ylaZmfMuonf
[l\/
oDwif;oHk;cJhaom OD;rifwdkYrSmvnf; opfyifBuD;rsm; aygufa&muf NydKysufum
,aeYwdkif&Sdao;onf/ awmifudkazmufxGif;NyD; tkwf*lrsm; jyKvkyfxm;onf/
taMumif;rsm;udk &nf&G,f (oD&dyg*kP)'*Fg;onf a0omvD'*Fg;yifavm[k ,lq
&ygonf/ '*Fg;\wpfzufrsufESmwGif ppfolBuD; odkYr[kwf OD;acgif;wGif a'gif;NrD;
pdkufxm;aom yk*dKvfwpfOD;onf ykwD;vHk;BuD; ESpfqifhqGJvsuf rkwfqdwfMuifpG,f
vHk;&Sdaom toGifjzifh "m;tdrfESifh"m;udk xkwfxm;onf/
aumfaZmwpfckwGif rDS;tHk;rSD ab;xdkifxdkifum 0JbufvufwGif wkwfwHi,f
wpfckay: usD;wpfaumifudk em;aeap pum;ajymae[ef yg&Sdonf/ OD;acgif;
wGif aZmf*sOD ;D xkyu
f kd aqmif;vsuf a&mifjcnfpuf0ikd ;f udv
k nf; 0dik ;f xm;onf/ a&mif
jcnfpuf0dkif;rS wefcdk;owd&Sdaom yk*dKvfwdkYudkomvQif azmfjyavh&SdMuonf/
ausmbufrsufESmwGif opfyifwpfyifatmuf &aohwpfyg;onf oifjzL;cif;
vsuf xdkifaeonf/ udk,f0wf? aygif;xkyf? vufaumuf 0wfqifxm;onf/ vusfm
bufwGif ykwD;wpfuHk;pdwf ykwd;wpfuHk;udk vnfyif;wGif qGJxm;onf/ a&SUwll
wGif opfom;jzifh jyKvkyfxm;aom (ygwlum)zdeyfwpf&HESifh (aemf&m) ac: aMu;
tdk;i,fwpfvHk;\ udkif;wGif BudK;rQifwpfpcsnf &Sdonf/
OD;acgif;ESifh opfyifMum;wGif em*&Dtu&mjzifh ([D&dygkP)pmwrf;i,fudk
cwfESdyfxm;onf/ vusfmbufwGif aygif;xkyfESifh ykwD;udk qif,ifxm;aom &aoh
wpfyg;onf apmif;wpfvHk;udk wD;ae[efyHkjzpfonf/ vuf0JbufwGif ykwD;wpfuHk;
udk vufaumufoPmef0wfvsuf vuf0Jvusfmbuf ESpfbufjzifh om;NrD;,yfudk
udkif vTm;ae[efjzpfonf/ q&m&aohtm; cpm;aeaom &aohi,frsm;ESifh
oPmefwlonf/ tvm;wl ausmufkyf? aMu;kyfrsdK;wdkYonfvnf; ppfBuD;rjzpfrDu
awGUzl;jrifzl;ao;onf/ ,ck q&mawmfBuD;wpfyg;xHwGif azmfjyyg&Sdaom &aoh
oHk;OD;wdkY\ kyfyHkrsdK;udk pdef&wemtjym;wpfckay: a&;xdk;vsuf awGUjrifcJh&onf/

wpfaMumif;rSmvnf; tESHUtjym; tajrmuftjrm;&&Sdjcif;aMumifh jynf


cwfESdyfaom '*Fg;om jzpfonf[k ,lqonf/ odkYavmodkYavm awG;awmyif
'*Fg;tm;vHk;udk vuf0wfvufpm;rsm;vkyf&ef t&nfazsmfypfvdkufMuNyD; &&Sdxm;
aom '*Fg;udk jyo&eftwGuf pHkprf;aeonf/ pHkprf;od&Sd&orQrSm NrdKUa[mif;a&S;
a[mif; okawoeXme jrefrmy@dwfOD;omxGef;xH jyoyg[k TefMum;cJhMuonf/
odkYaomfvnf; tvGefa0;uGmaomae&mrS vma&muf&ef c&D;vrf;cufcJojzifh &uf
&Snfvrsm; MuefYMumcJh&avonf/
wpfaeYo NrdKUa[mif;NrdKUbk&m;ay: ausmif;opfq&mawmfBuD; ysHvGefawmf
rlaom psmyeudpt
wGuf <uvmavonf/ uReaf wmfEiS ahf wGUqH
k '*Fg;udk jyonf/
a&;xdk;xm;aom tu&mwdkYrSm em*&Dtu&mjzpfaeonf/
oD&dygkP[l a&;xdk;yg&Sdygonf/ if;trnfrSm a0omvD pE&m;tygt0if
jzpfygonf/ rif;wdkY\trnfudkom '*Fg;wGif cwfESdyfavh&Sdygonf/ ,if;aMumifh
&aoh\trnfudk tb,faMumifh cwfESdyf&oenf;/ NrdKUwnfaom rdzk&m;BuD;\
q&mayavm? ylaZmfcs;D ajrm ufv
kd avm? odw
Yk nf;r[kwf pE&m;rif;wd\
Yk TeMf um;
csufaMumifhavm[l awG;awmp&m &Sdaeygonf/
wpfjynfwpf&GmrS ul;oef;a&mif;0,f 0ifa&mufvmaom'*Fg;rsm;ayavm
,if;odkYqdkvQifvnf; &cdkifjynfESifh eD;pyf&m tdEd,'*Fg;qdkvQifvnf; t*Fvdyfbm
omjzifh a&;xm;aom tdEd,'*Fg;rsm; yg&Sdonfh pmtkyfwGif yg&Sd&rnf/ tdEd,jynf
&mZ0ifEiS hf ausmufpmokawoDwYkd a&;xd;k xm;aom pmtkyt
f csKd UwGiv
f nf; '*Fg;
ESifhywfouf rawGU&ao;acs/ &Sdaumif;vQif &Sdayvdrfhrnf/ odkY&mwGif a0omvD
NrdKU &aohoHk;usdyfoHk;yg;wdkYtygt0ifomvQif &aoh\ trnfudk awGU&onf/
rnfodkYyg&Sdoenf;[lrlum; &cdkif0dZmr&usrf;ESifh &mZyHkusrf; 'kwd,wGJwGif
zwfzl;rdonfrSm (1)oD&doD'ga'0oQif&aoh? (2) oD&dok"rvuFm& oQif&aoh?
(3) oD&dacrm0&oQif&aoh? (4) oD&dok'dAoQif&aoh? (5) oD&dokr*FvoQif&aoh
(6) oD&ad &0woQi&f aoh (7) oD&t
d aemr'DoQi&f aoh? (8) oD&'d DoQi&f aoh
(9) oD&yd gkP oQi&f aoh tp&Sad om oH;k usyd o
f ;kH yg;&aohwo
Ykd nf a0omvDNrKd Uawmf
\ a&SUbufaZmf*sDajrmifESifh anmifcsOfajrmifwdkYqHk&m OrifoHk;q,faqmifwGif
tkwf*lwpfckpDwdkYjzifh oDwif;oHk;Mu&m *Em&DxGuf&yfvrf;udk BudK;pm;cJhMuonf/

86

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

85

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

OD;omxGef;
jrefrmy@dwf
a&S;a[mif;okawoeXme
NrdKUa[mif;NrdKU/

88

y@dwf - OD;OD;omxGe;f

r[musdefbk&m; oGef;vkyfjcif;

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

ab;avmif;awmf pEmol&d,rif; oGef;vkyfcJhonfh tpDtpOfudkrD r[musdef


bk&m; oGef;vkyf&ef ynm&Sdaom yka&m[dwf[l;&m;wdkYonf jynfpdk;BuD;trwfESifh
wdkifyif toifhjrwfqHk;aom aeY&uftcgwdkYudk wGuf wefcdk;BuD;xif&Sm;aom
bk&m;? odrfawmfapwD teD;jzpfap oifhjrwfaom ae&mwpfckjzpfap? nDnmaom
ajrwpfvif;udk jyKvkyf ajrcJjzifh vdrf;usH&onf/ oJjzLoJeDcif;&onf/ tarT;eHU
om &wemckepfyg; a&;qD;yufzsef;&rnf/ oHCmawmftoQifjrwfrsm;udk yifhzdwf
qGrf;auR;&onf/ udk;yg; (0g) 27-yg;aom oHCmawmfwdkYu y&dwfur0g &Gwf
zwf&rnf/ um; ajroefYpifjcif;wnf;/
xdkYaemuf t&yfav;rsufESm a'gif;yefum; (&mZrwfum) pnf;oHk;wef
ydwf&rnf/ twGif;pnf &mZrwftwGif; tjypfuif;aom uHhaumf? cs&m;? ydEJ
ponfh eHoifhopfwdkifESpfwdkifudk opfap;udkif a&TcsNyD;vQif t&yf&SpfrsufESm
aeYet
H vdu
k f N*Kd [w
f ikd Ef pS w
f ikd f pdu
k x
f &l rnf/ tTe&Yf iS rf if;a,musmf ;om pdu
k &f rnf/
vJNyKd jcif; r&Sad p&/ &if;zsm; rrSm;ap&? aeYeEH iS hf N*Kd [w
f ikd f rrSm;ap&/ &mZrwftwGi;f
tv,fA[dkwGif r[musdefbk&m;oGef;vkyf&ef vHktdk;opf? rD;zdkopf? toifhxm;&Sdap
&rnf/ a&TzsOf? aiGzsOf rdk;umxm;&rnf/ r@yfxdk;&rnf/ ,if;r@yftwGif; &wem
rsm;udk xm;&rnf/ eHYompaom tarT;tBudKif xif;ESifhrD;aoG;rsm;udk xm;&Sd&rnf/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

rvHkNcHKaomae&mjzpf yk*dKvfESifh ae&yfudk razmfjyvdkufjcif; jzpfygonf/


pdefom;'*Fg;yif qdk&rnfavm? odkYwnf;r[kwf aus;Zl;&Sif q&mawmf&aoh
tm; tjrwfwEdk; udk;uG,fjcif;tvdkYiSm xkvkyfudk;uG,fcJhonfavm[l trsdK;rsdK;
,lqae&ygonf/ ,ckazmfjyygaiGom;'*Fg;udkvnf; q&mawmfESifh awGUpOfu yHkwl
a&;ul;,lxm;vdkufonfudk wpfqifhazmfjy&jcif; jzpfygonf/ '*Fg;rsm;taMumif;udk
qufvuf tywfpOfazmfjyoGm;&ef tmoDojyKygonf/

87

&cd k i f o m;BuD ; pmay

r[musdefbk&m;\yHkawmfrSm ajccsuf? ajcxyf? yvifacG ESpfrsdK; &Sdonf/ eef;


wufbdodufcHrnfh OD;aoQmif? rPd? pvG,f? aAmif;em;awmif;? vufaumuf? vuf
MuyfponfwdkY pHkvifpGm yg&onf/ vnfyif;rSm ta&;oHk;aMumif; &Sd&rnf/
em;yefawmfyg&rnf/ em;awmfESifh ycHk;rxd&/ em;awmif;wGifvnf; bk&if0wfrnfh
em;awmif;rsdK;udkom 0wfqif&rnf/ yvifajcrS ajccsufvQif (jAZoerkj'yHk)? ajc
xyfvQif (y'*Foerkj'yHk) jzpfonf/ vufESpfzufudk yvifacGaygifrSm wif jzefY
xm;NyD;vQif wyfxm;onf/ vufrESpfacsmif;udk axmifxdxm;onf/ vuf0g;
tv,fwGif tNrdKuftdk; (0g) yef;tdk;ESifhyef;pdkuf (0g) &wema&TcGuf (0g) &wem
a&Ttdk;wdkY wifxm;onf/ opmt"d|mefjyKaeaomyHk jzpfonf/
wcsdKUqif;wkawmf\ nmbufvufawmfudk nmbuf'l;awmfwifvsuf
vufndK;awmfudk tenf;i,fusHKUvsuf r[myx0DajrBuD; oufaojyKaeyHk (blrd
zrkj')(0okE&rkj')yHk jzpfonf/ ajrBuD;udk wdkifwnfoufaojyKaeyHk jzpfonf/
tcsdKUqif;wkawmfrSm vuf0g;awmf ESpfzufpvHk;jzifh vuf0g;awmfESpfzufudk
xyfxm;NyD; nmvufudk b,fvufrSwif a&TcGufudk wifNyD; opmjyKaeyHk

r[musd e f b k & m;yH k a wmf

t&nfoGufoGufvnf usdK&rnf? nbufwGif rD;Nidrf;xm;&rnf/ &wem


usdKaomtdk;udk rD;zdk wifxm;&rnf/ rD;udk a&jzifh rNidrf;&/ tvdktavsmufom
Nidrf;ap&rnf/
aemufwpfaeYreuf tkPfwufcsdefwGifvnf; a&SUuusdKaom rD;xif; rD;zdk
rsm;udk jyefvnfNy;D tpDtpOftus qufvufvyk u
f ikd Mf u&rnf/ (9)&ufajrmufaom
tcg yef;ykq&mBuD;rsm;onf usdKxm;aom&wemwdkYudk tcsdefaumif; tcgaumif;
a&G;NyD; tcsdefrSefpGm xnfhavmif;oGef;vkyfMu&onf/
bk&m;kyfwkrsm;udk ta&SUbufodkY rsufESmjyKNyD; oGef;vkyf&rnf/ oGef;vkyfae
pOf [l;&m;jzL? [l;&m;ndKwdkYu *gxmrEefrsm; &GwfqdkusL;&ifhae&rnf/ a&Tayguf
ayguf? aiGaygufaygufjzifh BuJjzefYNyD; taeuZmwd oHom&Hpaom*gxmrsmudk
usL;&ifh&GwfqdkMu&onf/

a&pifa&tdk; udk;vHk? xD;jzLudkaqmif N*dK[fwdkif&Spfwdkif wpfckpDrdk;NyD; xD;jzLwpf


vufudk tv,fwGif jzefYrdk;xm;&rnf/ wHcGefukum; rkav;yGm;paom a&Tyef;aiG
yef; arT;BudKifyef;rsm; xdk;pdkufxm;&rnf/ &mZrwfum&Hxm;aom pnf;oHk;wefrSm
toD;jzifh jynfhpHkapaom iSufaysmyifpdkuf&rnf/ (tm;vHk; (12)yif pdkuf&rnf)
twGif;&mZrwf ywfvnfwGif ydwfjzLum&HNyD; tjyif&mZrwfESpfxyfwGif zsifeD
umxm;&rnf/
(ydwfeD)/ aeY/ euwf? wm&m? em&D? tcsdefudkufnDonfESifh wpfNydKifeuf
oDvNrJaom [l;&m;jzL av;a,muf? [l;&m;ndKav;a,mufwdkYonf oefYpifaom
t0wfjzLudk0wfqif ywjrm;pDaom vusfm&pf ckoif;udkifNyD;vQif &mZrwfuGif;
&Sd wdkif&Spfwdkif wkyfum tcgaphonf[k tcsufjyonfESifh wNydKifeuf ckoif;rIwf
jcif;? N*dK[fapmifhewf pwkavmuygvewf? omoemapmifhewf? jynfawmfapmifh
ewf? tmumopdk;ewf? bkrpdk;ewf? kupdk;ewfwdkYudk yifhac:&rnf/ xdkYaemuf BoD
#maZ,s*gxmawmf? o&PmoD&doQdEblrdZmv*gxmawmfESifh wpfjcm;*gxmawmf
rsm;ESifh rEefawmfrsm;udk &Gwfzwf&rnf/
,if;tcsdeftwGif;rSmyif bk&m;oGef;rnfh yef;yk? yef;wnf;? q&mwdkYonf oDv
aqmufwnfum 0wfjzLpifMu,f0wfqifvsuf pEul;om;xif;udk rD;arT;&onf/
&mZrwfum&Hxm;aom pnf;twGif;odkY tjcm;vlrsm; r0ifap&/ udk;&ufwdkifwdkif
pnf;twGif;rSm ae&rnf/ pnf;twGif;rS vlrsm;onf udk;&ufwdkifwdkif tjyifodkY
rxGuf&/ tpma&pmtjynfhESifh ae&rnf/ pnf;twGif;rSvlrsm; oDvNrJ&rnf/
tjyifvl twGif;odkY xGuf0ifjcif; rjyK&atmif ol&JolcufwdkY apmifhMuyf&rnf/
xuf0ef;usift&yfrsm;u vlwdkYudk apmifhMuyf&rnf/
[l;&m;jzL? [l;&mndK? yef;yk? yef;awmhq&mwdkY pm;aomuf&ef tv,fpnf;
twGif; jyifqifjznfhxm;NyD; jzpfonf/ udk,fvufokwfoif&ef tjyifpnf; jyKjyif
xm;&onf/ vdktyforQ pm;aomuf&ef tpm;tpmrsm;udk tjyifpnf;rS urf;ay;
&rnf/ [l;&m;jzL? [l;&mndKwdkYu *gxmrsm; &GwfqdkusL;&ifhaepOf yef;yk? yef;wnf;
q&mBuD;rsm;onf oefYpifaom vHktdk;udkoefYpifaom rD;zkdESifh pEul; eHomxif;rsm;
jzifh &wemrsm;udk usKdcsuf&rnf/

90

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

89

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

&cdkif
*dkPf;&Spfyg;

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD;OD;omxGe;f

92

urmay:wGif vlrsdK;toD;oD;wdkYwGif pmay&SdMuonf/


&cdkifwdkYrSmvnf; "n0wDacwfrSp pmay&SdcJhaMumif; ordkif;rSwfwdkifESifh
kyf<uif;rsm;u azmfjyaeayonf/
,if;odkY &Sd&mwGif bmoma&;pmayESifh vlrIa&;pmay[l 2-&yf jzpfay:vm
onf/
bmoma&;pmayrSm ygVdESifhouwbmom ta&;tom;wdkYonfvnf; eDwd
usrf;&if;BuD;wdkY\ ouwbmomrS wdkif;&if;bmomodkY a&muf&SdvmMuayonf/
wdik ;f &if;om;bmomwGif rdrw
d Ykd vlrsKd ;pktvdu
k f bmoma0g[m&pum;twdik ;f
pmaywdkYudk jyKpkvmMuonf/
,if;pmaywdkYwGif pmoHayoHaESm a&;jcif;? pum;ajymoHaESm a&;om;
jcif; ponfwdkY &SdMuayonf/
odkYvQif pmaywGif t"dupmay[l 2-rsdK; jzpfxGef;vmonf/
(1) dk;dk;pum;ajypmay (2) uAsmpmay[l ay:xGef;vmonf/
Zmwfawmf? eDygwfawmf? 0wK? tjzpftysuf ordkif;&mZ0ifponfwdkYudk rsm;
aomtm;jzifh pum;ajyESifh a&;avha&;x &SdMuonf/
odkY&mwGif ynm&SdtcsdKUwdkYonf pum;ajy pmayudk odvG,f? rSwfvG,f? usuf
vG,fatmif pmjzifhwpfrsdK;? em;aomwtmHk om,mNidrfhanmif;ap&ef wpfrsdK;?
*Pef;ocsmF trSwt
f om;wdu
Yk kd vG,u
f pl mG rSwo
f m;Edik &f ef wpfrsKd ;? awmzGUJ ? awmif

&cd k i f o m;BuD ; pmay

&rm0wDr*Zif;trSwf(2)
1993-94? azazmf0g&Dv

(oukrtwrkj') jzpfonf/ wcsdKUu (ok0Pukrrkj')[k qdkonf/ opmt"d|mef


jyKyHk jzpfonf/
r[musdef;qif;wkawmf\ yvifrSm rsm;aomtm;jzifh y'krmMumyGifhyHkoPmef
jzpfonf/ wcsdKUrSmvnf; yvifyHktrsdK;rsdK; rdrdESpfouf&mtwdkif; "mwfoifheHoifh
jyKvkyfMuonf/
qif;wkawmf\t&G,ftpm;rSm &mZbdaou bdufodufcHrnfh rif;\ qE
awmftwdkif; "mwfESifh "mwfudef;qif "mwfoifheHoifh wdkif;wm&onf/ wpfqkyf?
wpfrdwf? wpfawmif? wpfvDponfjzifh xkvkyf&onf/ ,if;xufydkvnf; xkvkyf
onf/
qif;wkawmfudk awGU&SdvQif r[m,e*dkPf;0ifwdkYu taMumif;rod aAm"d
ow(bk&m;avmif;yHk)[k qdkMuonf/

91

&cd k i f o m;BuD ; pmay

,if;usr;f onf uAsmusr;f &if;Bu;D [k qdyk ifqn


kd m;aomfvnf; aywpft*Fgom
&Sdonf/
ouwbmomwpfyk'fudk wdkif;&if;om;bmomteufzGifh jyefqdkxm;onf/
wpfydk'fpDwpfydk'fpDwdkYwGif uAsmvuFmwdkY\ r,fawmf[l ynm&Sdrsm; orkwf
tyfaom ol&wDewfrif;orD;tm; zGJUqdkxm;aom uAsmjzpfonf/
ol&wDewfrif;orD;\ OD;acgif;qHzsm;rS ajcz0g;wdkifatmif cEmudk,f
wpfudk,fvHk;onf tvGefvSyaMumif;? IcsifpzG,f&SdaMumif; pdwftmHkw&m;wdkY
El;Gwfaysmhaysmif;vmatmif zGJUEGJUoDuHk;a&;om;xm;onf/
,if;odkYzGJUEGJUoDuHk;a&;om;xm;aomfvnf; dk;dk;om;om;zwfrdvQif dk;dk;pmay
ESifh dk;dk;t"dym,fom xGufaeonf/
,if;odkYum;r[kwf? *gxmwpfydk'fpD wpfydk'fwdkY\teufoabmudk okyfjyzGifh
qdkvdkufaomtcg ,if;pmom;wdkY\txJwGif tvGefw&meufeJodrfarGUvSpGmaom
uAsmusrf;&if;BuD;rsm;wdkY\qdkvdk&if; t"dym,f yg0ifaeonf/ usrf;udk nd
ok0Pa'0Donf uAsmpDuHk;jcif;twwfynmudk us,fus,fjyefYjyefY zwfIoifMum;
EdkifMuap&ef &nfoefaompdwfxm;jzifh tqdkyg (u0du@ygoe)usrf;ESifh (u0d*EK
usrf;)ESpfapmifudk jyKpkcJhavonf/
,if;usrf;\taMumif;udk ajrmufOD;NrdKUawmf0,f ou&mZf 792-ck xD;wnf
eef;wnf jzpfawmfrlaom e&rdwfvSapmrGef\ nDawmf e&Ekrif;apmrGeftm; &cdkif
oDv0Ho q&mawmfu oifMum;jyoaMumif; yg&Sdayonf/
xdkYaMumifh ,if;usrf;rsm;onf tqifhqifh ul;,lMujcif;tm;jzifh rsufarSmuf
acwfxd wnf&Sdaeayao;onf/
,aeYxd ,if;usrf;rl&if;rsm;udk ayrl? yHkESdyf? pmul;rl? vufESdyfpufrlponfwdkY
jzpfMuonf/ ayrlwdkYrSm EdkifiHawmfpmMunfhwdkufrl rEav;cifruefwdkufrl? ppfawG
pHa&TbkrS? ajrmufOD; OD;omxGef;atmifrlESifh wjcm;pmMunfhwdkuf? bkef;awmfBuD;
ausmif;? okawoDrsm;xHwGif ajrmufjrm;pGm &Sdaeonf/ yHkwlul;rlrSm q&mrif;ok
0PfrlESifh q&mBuD; OD;pHomatmifrlwdkY jzpfMuonf/ vufESdyfpufESifh za,mif;puL
azmuful;aomrlwdkYrS okawoDtcsdKUwdkYxH awGU&onf/

zGJU? vrf;zGJU? jynfzGJU? NrdKUzGJUponfjzifh trsdK;rsdK;aom uAsmvuFmponfwdkYudk pwif


zGJUcJhMuavonf/
&cdkifwdkYwGif rnfonfhtcsdefrSpwif uAsmzGJUcJhMuoenf;[l qef;ppf&ef
vdkaeayNyD/
d;k d;k pmay ta&;tom;udk "n0wDacwf awmifaygufBu;D ausmufpmrS pwif
awGU&Sd&onf/
,if;pmrSm jA[Dtu&mygVdbmom jzpfaeonf/
a0omvDacwfausmufpmwdw
Yk iG v
f nf; jA[Dy mG ;tu&m ygVdEiS hf ouwbmom
jzpfaeonf/
Owrudef; (560) NzdKaom oD&d&mZmrif;vufxufrSp dk;dk;ta&;tom;udk
awGU&Sd&onf/
if;pum;ajy rdrdwdkYudk;uG,fvmaom Ak'bmomomoemawmfwdkY\ qif;
oufyHk? ou&mZf NzdKcGif;yHkrsm;udk qdkxm;aomvuFm jzpfonf/
txl;ojzifh yd#uwfawmfrsm;udk aMu;eDjym;rsm;ay: a&;xdk;xm;cJhaom
taMumif;t&mrsm;udk rSwfwrf;wifxm;aom armfuGef;jzpfayonf/
,if;NyD;aemufrS oD&dpE&m;\om;awmf od*FpE&m;rif;om;onf taemuf
jynfodkY ppfcsD&m 3-ESpfwm MumvGef;aeojzifh arsmufom;awmf apmjynfhndK
(ac:) ok0Pa'0D (ok0Pyyg)zGJUqdkaom (odrfuefrdefwGif 12-cGifodkY tpcsDonfh
&Tef;vdkuf&wkydk'fpHk 3-yk'fudk awGU&onf/
,if;aemuf ok0Pa'0DjyKpkcJhaom (u0du@ygoe)ESifh (u0DuEK)usrf;ESpf
apmifudk awGU&Sd&onf/ ,if;usrf;ESpfapmifudk jyKpkaomtaMumif;&if;udk wpfpdk;
wpfpD azmfjyygrnf/
tdEd,jynfrS uAsmh0d'l tausmftarmfjzpfawmfrlaom umvD'goq&mBuD;
jyKpkpD&ifonfh uAsmhusrf;&if;BuD; 12-usrf;wdkYwGif (okwabm") (ouw bmom
jzifh) oQwabm"trnf&Sdaom uAsmusrf;&if;onf &cdkifjynf e,fajrodkY oD&d
pE&m;rif;vufxufu 0ifa&mufvmayonf/
rlvouwusrf;&if;udk &u0Ptu&mjzifh ouwtoHa&maESm wpfqifh
bmomjyef,lcJhavonf/

94

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

93

&cd k i f o m;BuD ; pmay

u0du@? usrf;jyom;
t,ifucg? jynf"nm0,f
0,fomeef;r? &ZwEIduf
0Pyyg? unmr,f,s
tvSoZif? wovQifonf
jrif&tmHk? pGJwHkow
*dkPf;&Spf0jzifh? azmfjyNyD;cg
yygrnf&? ok0Ponf
i,fuuRrf;udk? vTrf;bGJUqdk
wrf;ownf;/ /
vuFmudzk wfaI omtcg uAsm\qdv
k &kd if;rSm ok0Pa'0Donf ajrmufom;
awmf od*FpE&m;tm; ]odrfuefrdefwGif} tpcsDaom&wkjzifh tvGrf;rajyao;[ef
yDyD xD;eef;udk&NyD; rdzk&m;tjzpfjzifh pHpm;awmfrlpOf usrf;udkjyKpkonf/

vuFmrl&if;

usrf;jyK&mwGif ajrmufom;awmf od*FpE&mtm; ]odrfuefrdefwGif} tpcsDaom


&wkjzifh tvGrf;rajyao;[efyDyD xD;eef;udk&NyD; rdzk&mtjzpfjzifh pHpm;awmfrlpOf
usrf;udk jyKpkonf/
usrf;jyK&mwGif ajrmufom;awmf od*FpE&m;tm; tvGrf;bGJUqdk wrf;w
aMumif; ,if;odkY wrf;w&mwGif *dkPf; 8-yg; a&;enf;udkyg xnfhoGif;pyfqdkxm;
onf/ rdrd\ i,frnf apmjynfhndKrSwpfqifh rdzk&mtjzpfodkY a&muf&Sdaomtcg
az:qdkaom bGJUxl;? *kPfxl;trnfudkvnf; jznfhpGwfqdkxm;onf/
(1) ok0Pa'0D
(2) ok0Pywm
(3) ok0Pybm
ponfjzifh uAsm\um&efudk vdkufavsmnDpGm zGJUqdkxm;cJhavonf/
tpcsDcJhaom av;yg'onf uAsm\tcsD;pum; jzpfonf/ aemufzGJUxm;
aom ig;yg'onf uAsm\ ed*Hk;jzpfNyD; ajrmufom;awmf od*FpE&m;udk ,aeYxd
vGrf;xrukefao;a,mifa,mif zGJUqdkxm;jcif; jzpfonf/
tv,frS 8-yg'onf *dkPf; 8-yg;a&;enf;udk rdrdb0jzpfaMumif;jzifh zGJUqdk
wifjyxm;onf/ uAsmtqHk; &wkuAsmcsenf; 25-ydk'fwdkYwGif wpfyg;tygt0if
jzpfaom ]tmom0wD0wfqHcsenf;} jzifh tzsm; (11)vHk;csxm;onf/
xdkYaMumifh uAsmydk'fi,fonf wdkawmif;vSaomfvnf; &cdkiftjrKawtppf
tESpfom&BuD;wpfck[k qdkxdkufayonf/ /
tif;apmufZ,m;wGif X*dkPf;ESifh ted|*dkPf;[l *dkPf;aumif; *dkPf;qdk
2ck &&Sdvmayonf/ ,if; 2-*dkPf;wdkYwGif *Pef;tu&mwdkYvnf; ay:xGufvm
ayonf/
uAsmESifh pmaumif;ayaumif; a&;om;vdkolwdkYonf *dkPf;qdk;udky,f *dkPf;
aumif;udk &&Sdatmif a&;&rnf[k qdkygonf/ tif;apmufZ,m;udk zwfIjcif;tm;
jzifh uAsmvuFmpyfenf;rsm;udk usrf;*efrsm;vmonfhtwdkif; q&mBuD;rsm;xHwGif
oifMum;zl;aomyk*dKvfwdkYtzdkYrlum; vG,fulpGm od&Sdem;vnfEdkifygrnf/ wpfBudrf
wpfcgrQ roifMum;cJhzl;olwdkYum; em;vnfEdkif&ef cJ,Of;aeygvdrfhrnf/

&efukefwuodkvfpmMunfhwdkufwGifvnf; ayrltrsm;tjym; awGU&onf/


awGU&SdzwfIcJh&aomusrf;wdkYrSm (u0du@ygoeusrf;)rsm;om jzpfaeonf/
]u0d*EKusrf;}udk rawGU&Sday/ ajrmufOD;NrdKU &mZ0ifq&mBuD; OD;omxGef;atmif
pkaqmif;cJhaom ayrlrsm;wGifom rpHkrvifaom (u0d*EKusrf;)wpfydkif;wpfpudk
awGU&onf/ ,if;u0d*EKusrf;&SdcJhaMumif;udkvnf; jrefrmwdkY\pmay bdk;ab;jzpf
awmfrlaom yk*H0efaxmufrif; OD;wifjyKpkcJhaom (uAsmhAEom&usrf;)wGif twd
tvif;qdkxm;onf/ ,if;aMumifh tuREkfyf\vufwGif wpfydkif;wpfpom&Sdaom
(u0d*EKusrf;)udk taotcsmzwfaomtcg uAsmpyfqdk&mwGif ta&;BuD;onfh
vuFmwpfyk'fudk pHkvifpGm awGU&Sd&ygonf/ ,if;vuFmqHk;NyD;aemuf aemufvuFm
wdkYvnf; uAsmoDuHk;&mwGif vdkufemaqmif&Guf&rnfh pnf;urf;rsm;? enf;vrf;
wdkYudk TefMum;zGifhqdkxm;ygonf/ tvGef&Snfvsm;oGm;rnfpdk; yxrydk'fvuFmudk
om wifjy&ygrnf/

96

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

95

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )


&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;
98

avmuom&tpydkif; (Mum;bdoljrwf-222)? &cdkif&mZ0iftpydkif; (aZ,sm


,if;aMumifh tenf;i,fazmfjyygOD;rnf
atmifxeG ;f )? vuf0o
J Ek & &wk (rJZmawmifajc 222)? ok0Pa'0D&wk (odru
f ef
,ckoifMum;aeMuonfh Asnf; 33vHk;wdkYwGif ]u}tp ]t}tqHk;txd tu&m
rdefwGif 222)ponfwdkYudk awGU&Sd&ayonf/
wdkYudk &Gwfqdkvdkufaomtcg toHwpfck xGufay:vmonf/
enf;ESifh a&S;ynm&SdBuD;rsm; pyfqdkaom uAsmwdkY\ tpwdkYonf X*dkPf;
,if;toH\ tcsdefumvtydkif;tjcm;udk ynm&SdwdkYu owfrSwfxm;onfrSm
udk rsm;pGmoHk;pGJa&;pyfcJhaMumif; awGU&ygonf/ tb,fhaMumifhqdkaomf- X*dkPf;
wpfrMumpD&\
dS [k qdkonf/ if;Asn;f wpfvHk;pDwGif o&wpfv;kH pD wGJvku
d af omtcg
wGif yxr*dkPf;jzpfaom r*dkPf; (rwf?bHk? aZ)[k qdkxm;onf/ t"dym,frSm rwf
ESpfrMumESifh ESpfrMumxuf vGefaomtoH&Sd\[k qdkonf/
r*dkPf;onf bHk-bkrpdk;ewfapmifh\ aZaZXeuwfESifh ,SOf\/
wpfrMum&SdaomtoHudk (&o)toH[kqdk\/ ESpfrMumESifh tvGef&SdaomtoH
xdkYaMumifh ab;tE&m,fuif;&Sif;tHh? csrf;om&thH/ rif;ESifhwuG vlewfwdkY
udk ('dC)toH&Snf[k qdkonf/ toHtaMumif;onf tvGefus,f0ef;onf/ *dkPf;
cspfciftHh/ pD;yGm;Opm&wem wdk;wuftHh[l zGifhqdkxm;ygonf/
a&G;enf;toHudkom azmfjyygrnf/
,if;aMumifh a&S; ynm&SifBuD;rsm;onf r*dkPf;udk tav;*kjyK pyfqdkjcif;
&otoH&adS om wpfrMumtoH[al omtcsed u
f mvudk a&S;ynm&Sw
d u
Ykd vuf
jzpfygonf/ pmayESifhuAsm0goem&Sifrsm;tm; aqmif;yg;jzifh *kPfjyKyg\/
zspfwpfwGwf? rsufawmifwpfcwf umvrQ Mumonfhtcsdef[k qdkonf/
ESpfrMum ('dC)toHudk tcsdefumvtm;jzifh wHawG;wpfypf? EGm;EdkYwpfnpf
uAsmtqdk *dkPf; 8yg; a&;yHk
tcsed Mf umaomtoH[k qdo
k nf/ odq
Yk x
kd m;jcif;jzifh vdu
k af vsmnDpmG uAsmwpfy'kd f
pDudk *Pef;tm;jzifh zGJUvdkufaomtcg (0,fomeef;r) 0,f-2+om-2/ eef;pOf
*dkPf;qdktu&m
rMwm
*dkPf;
|ESifhted|
2=222[l &&Sdvmayonf/
1/
0,fomeef;r
222
r)
aemufqHk;yg&Sdaom rtu&monf *dkPf;trnfjzpfonf/ xdkYaMumifh r*dkPf;
2/
&ZwEIduf
111
e)
|*dkPf;
e*dkPf;? b*dkPf;,*dkPf;wdkYonf X*dkPf;? *dkPf;aumif; 4-*kdPf;rnf\/ Z*dkPf;?
3/
0Pybm
211
b)
*dkPf;aumif;
w*dkPf;? &*dkPf;? o*dkPf;rsm;onf ted|*dkPf;qdk; 4-*dkPf;rnf\/
4/
unmr,f,s
122
,)
xdkYaMumifh a&S;ynm&SdBuD;wdkYonf &wk? &uef? {tef? oDcsif;paom uAsmwdkY
5/
tvSoZif
121
Z)
oDuHk;&mwGif usufoa&r*Fvmtaygif;jzifh jynfhpHkaom uAsmvuFmrsm;udk X
6/
wovQifonf
112
o)
ted|*dkPf;
*dkPf;jzifhom oDuHk;Muavonf/
7/
jrif&tmHk
212
&)
*dkPf;qdk;
ted|*dkPf;ESifh oDuHk;Muonfvnf; &Sdayonf/ tMuiftcg raumif;aom
8/
pGJwHkow
221
w)
t r*Fvm,Mwm? rMwmponf "mwfajymif;? "mwfjyefpDuHk;&rnfh ae&mwdkYwGifom
tedX*dkPf;udk rvGJra&Smifom oHk;pGJcJhMuonfudk awGU&SdcJh&ayonf/ uAsmpmay
tjzpfrS *DwpmaytjzpfodkY pDuHk;rnfhynm&Sifrsm;onf 3-rMumrS ausmfvGefaom
(rvkw)toHjzifh pDuHk;Mu&onf/
,if;toHudk toHvGef[lqdkonf/ &Snfvsm;rnfpdk rQESifh &yfwefYyg&
ap/ odkY&mwGif a&S;ynm&SifBuD;rsm; pDuHk;cJhMuaom Oyrm? Oyar,stenf;i,fudk
wifjyygOD;rnf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

97

99

1/
2/
3/
4/
5/
6/
7/

&cd k i f
A[d k p nf

100

OD;ol&,
d - ajrmufO;D

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

aemif----'l----aemif('dkif;)----[def;----[def;------[def;
a&S;acwf&cdkifwdkYonf wpfaeYwmudk em&D60pDjzifh a&wGufcJhMuonf/ ,if;odkY
a&wGuf&mwGif em&DtrsdK;tpm;tm;jzihf oHk;rsdK;cGJjcm;xm;onf/ (1) a&em&D? (2)
oJem&D? (3) Muufem&D[l jzpfonf/ oJem&DESifh Muufem&DwdkYudk ae&mXmetcsdKU
wGif oifhavsmfaom tcsdefumvudk odEdkif&ef toHk;jyKcJhMuonf/ a&em&Dudkum;
XmetoD;oD; toHk;jyKcJhMuonf/ ,if;odkYtoHk;jyK&ef vdktyfaomypnf;rsm;udk
pHkvifpGmxm;&onf/
,if;wdkYrSm (1) t0ef;tapmufwlnDpGmjyKvkyfxm;aom tifwHkBuD; 3vHk;ESifh
(2) aMu;zvm; 3vHk;wdkY jzpfonf/ tcsdefem&Dwdkif;wm&ef y[dk&fwD;&efvkyfom;rsm;
rSm (1) tifwHk 3vHk;udk apmifhae&ef vl 3a,muf? (2) a&jznfhjcif;? a&oGefjcif;?
jyKvkyf&ef vl2a,muf? (3) y[dk&fwD;&ef vl 2a,muf? pkpkaygif; (7)a,muf trI
xrf;&onf/ r[my[dk&fpifawmfBuD;rSm ajrmufOD;NrdKUwGif eef;awmfNrdKUdk;? wHwdkif;
3xyfteuf? wwd,NrdKUdk;ESifh 'kwd,NrdKUdk;Mum;wGif wnf&Sdonf/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

OD ; OD ; omxG e f ;
&cd k i f r * Z if ; twG J ( 8)1989

okwabm" (oQwabmw)ayrl
u0du@ygoe (ayrl)
u0d*EKusrf; (ayrl)
uu0d*Eygoeusrf; (riful;rl)
u0d*Eusrf; (riful;rl)
uAsmhb@mom&usrf; (yHkESdyfrl)
yk*H0efaxmufrif; OD;wif (yHkESdyfrl)

rD S j irf ; aomusrf ; rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

aomtcg aemifarmif;udkwpfcsuf? 'larmif;udkwpfcsuf? aemufxyf aemifarmif;


udkwpfcsufwD;NyD;vQif qifom;a& vufdkufjzifh y[dk&fpnfawmfudk wpfcsufwD;
vdkuf&onf/ ,if;odkYwD;&mwGif pnfwD;jcif;\t*Fg&yfESifhnDpGm taES;wD;? tvsif
wD;? (tjrefw;D ? apmifw
h ;D ? csed w
f ;D ? oHNyKd iw
f ;D [l t*Fg&yfrsm;&So
d nf/ ,if;wdt
Yk euf
'larmif;? aemifarmif;wdkYudk wD;cwf&mwGif apmifhwD;ESifhtjrefwD;ESpfrsdK;udk toHk;
jyKonf/
a&S;acwfjrefrmESifh&cdkifwdkY\ wpfaeYpDudk wGufcsuf em&D 60-pD owfrSwf
xmMu&mwGif aeYem&D? nem&D[l ESpfydkif;cGJxm;onf/ ,if;odkYcGJxm;&mvnf;
,ckacwfpufem&DuJhodkY 12-em&D ydkif;jcm;xm;jcif; r[kwfay/ Owk 3-yg;wdkYwGif
aexGufae0ifudktaMumif;jyK aeYem&DESifh nem&Dudk tenf;trsm; ydkif;jcm;xm;
Muonf/ ]ywfoHwm&SnfwD;oHjrnf} [laomuAsm\ tqdktwdkif; a&wGufcJhMu
onf/
odkY&mwGif bmoma&;ESifh ,Ofaus;rIa&;&mtwGuf toHk;jyK&ef rGef;wnfhcsdef
ESifh oef;aumifcsdefudk t"duydkif;jcm;xm;cJhMuonf/ rGef;wnfhESifh oef;acgiftcsdef
usa&mufvQif tcsdefaphem&Dudk wD;NyD;aemuf tajrmufBuD;wpfcsufpD ypfazmuf
&onf/ odkYypfazmufjcif;tm;jzifh rGef;wnfhqGrf;pm;&rnfhtcsdefudk owfrSwfay;
jcif;? tmkPfwufcsdefwGif qGrf;yef;csuf&efqGrf;ydkYEdkif&eftwGuf t"duypfazmuf
jcif; jzpfonf/ tb,faMumifhqdkaomf a&S;acwftcg vltrsm;pkESifh &[ef;oHCm
awmftrsmpkwrYkd mS em&Dwikd ;f wm&ef cufco
J nfrsm;udk vG,u
f pl mG od&EdS ikd &f eftwGuf
jzpfonf/ rsufarSmufacwfwGif pufem&Drsm;aygrsm;aeojzifh tcuftcJr&Sday/
a&S;acwfwGifum; tcuftcJrsm; &Sdaejcif;aMumifh odkYtajrmufypfazmuf&jcif;
jzpfonf/ uRefawmfwdkYi,fpOfu ppfawGNrdKUwGif rGef;wnfh 12em&D wD;vQif ppfawG
NrdKU azmifawmfBuD;rS rGef;wnfhtajrmufypfazmufcJhonf/
a&S;acwfESifh uRefawmfwdkY i,fpOfacwfxd OykofoDwif;aqmufwnfMuaom
tcg (rGef;wnfhtajrmufazmufoHudk emaxmif razmufrD qGrf;oHk;Mu&rnf)
[l ajymqdkcJhMuonf/
A[d k & f w D ; yH k E S i f h toH x G u f a y:vmyH k r sm;ud k tenf ; i,f w if j yygOD ; rnf /
wpfA[dk&faphaomtcg aemifarmif;wpfcsuf? 'larmif;wpfcsuf aemufxyf aemif

eef;awmf\awmifbuf&Sdaom ayoulawmifwGif wnfaqmufcJhonf/


ajrmufOD;NrdKUwnf ordkif;usrf; 'kwd,wGJjzpfaom (ajrmufOD;NrdKU OyeDoQusrf;wGif
,if;awmifudk ajrmufOD;NrdKUwnfpOfu awmiftrnf? acsmif;trnf t&yftrnf
rsm;udk ac:a0:Mu&ef rif;apmrGefESifh trwfynm&Sdokcrdefrsm;? [l;&m;aA'ift&m
vdrmaom yka&m[dwfrsm;wdkifyif *gr? ed*gr? yAw? e'Dtp&SdonfwdkYudk
emr/ onmer*FvmyGJjyKvkyfNyD; orkwfac:wGifcJhMuavonf/
,if;tcsed u
f ,if;awmifukd ayoulawmif[k trnforkwcf MhJ uonf/ y[d&k f
pnfawmfBuD;wm;&ef pifawmfBuD;udk aqmufNyD;rS &Trf;awmif (,Gef;awmif)[k
trnfwGifvmonf/ y[dk&fpnfawmfBuD;\ atmufajctkwfjrpfudk ausmufwHk;BuD;
rsm;jzifh wnfaqmufNyD; acgifrdk;jy'f0,f 5qifhrdk;onf/ av;axmifhyHkjzpfNyD;
pnfawmfudk ydawmufom;jzifh jyKvkyfNyD; om;a&Muufonf/ pnfawmfudk wGJ&ef
yGwfvHk;wdkifwGif yGwfvHk;wef;aiGBudK;jzifh wGJxm;onf/ wGJcHkwpfckvHk;ESifh pnfawmf
opfom;udk a&Tydef;csxm;onf/ pnfawmfwD;&efvufdkufrSm qifom;a&wHk; jzpf
onf/ Asufvufav;opf? t&SnfwaxmifhwxGm&Sdonf[k qdkonf/ pnfawmfwD;
onfhtcsdefumvudk eef;wGif;rdndK\ ]pnf}awmfy[dk&f? uREkfyfqdkom;} csDaomudk,f
&nfao;&wkydk'fpHkwGif wifjyxm;onf/ tus,fudk rqdkNyD/ wD;yHk? wD;enf;udkom
wifjyygrnf/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

wpfcsdefpnfwD;aomtcg wpfy[dk&f[k qdkonf/ 4y[dk&fwD;wpfarmif;jynfh


onf/ 4y[d&k w
f pfarmif;[k qdak omaMumifh armif;Bu;D wpfv;kH udk wpfcsed w
f ;D &onf/
taMumif;ESifh pyfvsOf; y[dk&fpifawmfwGif armif;oHk;vHk;&Sdao;onf/ ]'l} [k
toHxGufaom armif;wpfvHk;wdkY jzpfonf/ 'larmif;ESpfvHk;wGif ]'l[l[l} [l
[def;oHxGufaom armif;wpfvHk;&Sdonf/ 'l----[l dk;dk;toHxGufaom armif;
ESifh ]aemif} [l dk;dk;toHxGufaom armif;wpfvHk;wdkYrSm twdkif;twmtwlwl
jyKvyk &f onf/ d;k d;k armif;ESpv
f ;kH onf twdik ;f twm 4awmifywfvnfpD &So
d nf/
]'l[l[l} [l [def;oHxGufaomarmif;BuD;rSm 6awmif ywfvnf&Sdonf/ 4y[dk&f
wpfarmif;jynfhwdkif; vufwH&Snfc&mBuD;udk wpfBudrfpDrIwf&onf/ wpfy[dk&fjynfh

pnfawmfw;D yHk

102

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

101

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )


&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;
104

ajrmufOD;NrdKUawmf\ A[dk&fpifawmfem&D aqmufcJhaom &Grf;awmfawmifxdyf


armif;wpfcsufwdkYudk wD;cwfjcif;tm;jzifh aemif---'l----aemif('dkif;)'def;----[def;
wGif pma&;oli,fpOf ausmif;om;b0 tajccHausmufwHk;rsm; &Sdao;onf/
----[def;----[def;----[def; [l xGufay:vmonf/ tajrmufypfNyD;onfhaemuf
NAdwdoQacwfwGif ajrmufOD;rS vlBuD;tcsdKUwdkYonf taysmfwrf;uvyf (Club) wpfck
pnfBuD; 5-rsdK;ESifh wl&d,mrsdK;pHkwdkYudk wD;rIwfNyD;vQif wpfcsdefwnf;vufwH&Snfac:
c&mBuD;udk rIwf&onf/
zGJUpnf;wnfaxmifcJhonf/ ysOf;uwdk;wdkif? oGyfrdk;ysOfum taqmufttHkwpfck
em&dwdkif;&ef cGuf(zvm;)wdkY jyKvkyf&mwGif twdkif;twmrSm tvGefnDGwfrQ
aqmufonf/ ,if;taqmufttHak qmuf&eftwGuf tqdyk gausmufw;kH Bu;D rsm;udk
wrI vdktyfygonf/ ,if;taMumif;udk azmfjyxm;aom &cdkifem&Dusrf;wGif vuFm
NzKd zsu
f ta&SUbufoYkd wGe;f cscMhJ uonf/ tawmftwefuse&f adS eaom ausmufrsm;
jzifh (&cddkifoHjzifh) odkYa&;xm;onfudk awGU&ygonf/
udkvnf; ausmif;om;tcsdKUu 'Hk;wdkufwrf;upm;onfqdkum awmifay:rS ausmuf
tcgem&D? jcifwGufvD? xHk;NyDodkY? vuFmysdKU? vlwdkYrsufpd? q,fEIduf[du?
wH;k Bu;D rsm;udk awmifatmufoYkd wGe;f cswrf;upm;cJMh uonf/ uReaf wmfvnf; ordik ;f
wpfcPom? rSwfukefygavmh? q,fcgcP? wv,swnf;? v,s 12-cg? wc&m
wefzdk; emrvnfao; wpfwHk;? ESpfwHk; wGef;cscJhrdonf/ tdrfodkYa&mufvQif
wnf;? tc&mq,fzef? wjyef[lonf? tjyefav;vD? wyDZem? rSefvSpGm\/ yg'f
uRefawmf\ tbdk;u qJqdkwm;jrpfNyD; ordkif;wefzdk;udk ajymjyojzifh em;vnf
rlav;vD? wpfem&DwGif? aMu;eDwjym;? q,fhajcmufom;udk? ,m0g;pHwl? auuif;
oGm;cJhygonf/ awmifatmufodkY a&mufoGm;aom ausmufrsm;udk tcsdKUyk*dKvfwdkY
o,f,o
l ;kH pJaG omfvnf; awmifajc&if;ESihf eHab;wGif Bu;D rm;vSpmG aom ausmufw;kH
ZlvD? vufoef;nDjzifh udk;opfcsuf? t0ef;apmufrSm? OyZmum;? oumpifppf?
ckepfopfvQif? cGufvkyfusifrS? 'l0dZmyg? wd,m\/ auomqHyif? q,fhajcmufyif
rsm;udk ,aeYxd&Sdaeygao;onf/ awmif\tajctaerSmvnf; ajrmufbufodkY
udk? 0ifavmufHkHk? azmufNyD;wHkrS? ,ifhrlcP? a&a0cs? odkYrSrSefpGm? EIdufwcgudk?
xdk;xGufaeaom awmifpG,frSm ausmufom;awmifjzpfonf/ ay-50cefY jrifhonf/
,if;awmifpG,fESifhwpfqufwnf; awmifbufodkY ay30-cefYtjrifhwGif A[dk&fpnf
wpfem&DrSwf? wpfarmif;cwfNyD;? oljrwfPf&Sif? A[dk&fpif[k? nvQifeHeuf? a&S
av;csufonf? a&wGuf 60trSefwnf;/
udk xm;cJhonf/ ajrom;awmif jzpfonf/ txJ ausmuftwd jzpfonf/ NAdwdoQ
[l &SpfaMumif;ayrl uD0rf;wpfrsufESmwGif qdkxm;onf/ tzGifhusrf;wGif
vufxufwGif awmifndKawmifpG,f\xdyfjyifonf tvsm;? teH ay100-ausmfpD
aMu;cGuf(zvm;)ppfppfudkomvQif jyKvkyf&rnf[k qdkxm;onf/ ,if;aMumifh aMu;
&Sdonf/ awmifudkNzdK vrf;cif;jcif;aMumifh 3-yHk 2-yHkcefY ysufpD;onf/ awmifxdyf
zvm; 0rf;wnfhwnfhwGif taygufi,f rdef;rwdkYqHyifwpfq,fhajcmufyif 0ifHkom
BuD;rSmum; e*dktwdkif;&Sdao;onf/ rlvyxrrif;apmrGeftrnf orkwfcJhpOfu
azmuf&rnf[k qdkayonf/ em&Dwdkif;wmaom aMu;tyftifwHkoHk;vHk;wGif yxr
(1) ayoulawmif? (2) A[dk&fpifawmf wnfaqmufNyD;aemuf &Grf;awmif (,Grf;
tifwHk aMu;zvm;wdkY xnfh&onf/ taygufi,frS 0ifaoma&rsm; jynfhvmaom
awmif)? (3) NAdwdoQvufxuf uvyf (Club) aqmufaomtcg uvyfawmif?
tcg aMu;zvm;epfoGm;onf/ epfvQif wpfem&Djynfhonf/ epfvQifepfjcif; 'kwd,
(4) uvyfNyKd Ny;D aemuf rlvemrnftwdik ;f &Gr;f awmif (,Gr;f awmif)trnfwiG af eyg
tifwHkwGif vlu zvm;wpfvHk; xnfhvdkuf&onf/ yxrvlu jrKyfaeaom aMu;
onf/
zvm;udk ,laepOf tcsdefMuefYMumjcif;r&Sd&atmif 'kwd,vlu csufcsif;xnfh&
um; &cdkifwdkY\ A[dk&fpnfwD;cwfyHk? em&Da&wGufyHk emrnfrsm;tqifhqifh
jcif; jzpfygonf/ 'kwd,zvm;epfvQif wwd,zvm; xnfh&onf/ wwd,zvm;
ajymif;vJac:a0:yHk? taqmufttHk aqmufcJhyHk? NydKysufoGm;jcif;ESifh awmifxdyf\
epfvQif yxrvlu jyefponf/ enf;tm;jzifh tcsdefem&Drsm;udk wdwdusus
xdyfjyif usOf;ajrmif;oGm;jcif;ponfwdkY jzpfygonf/ okawoDwdkYonf ay? y&ydkuf?
wdik ;f ,ljcif; jzpfonf/ aeYyikd ;f wm0efusaomolwEYkd iS hf nydik ;f wm0efusaom olwu
Ykd kd
vufa&;rlwdkY a&;om;xm;cJhMuaom ordkif;pOfrsm;udk zwfIum ajrmufOD;NrdKUodkY
cGJjcm; cefYxm;&onf/ odkYvQif a&S;acwf&cdkifwdkY\ A[dk&fem&Drsm;udk wD;
uGif;qif;avhvmMuonf/ pmqdktwdkif; wpfckrQ r[kwfygwum;/ rnDGwfyg
cwfcJhMuavonf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

103

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

rGef;wnfh tajrmufypf

wpfcsuf ypfazmuf&onf/
uRefawmf i,fpOfu ppfawGNrdKUwGif--rGef;wJh(12)em&DwD;vQif ppfawGNrdKU azmifawmfBuD;rS

tajrmufBuD;

rGef;wnfhcsdefESifh oef;acgiftcsdef usa&mufvQif---tcsdefaphem&D wD;NyD;aemuf----

106

OD;omxGe;f

&cdkifa&S;a[mif;,Ofaus;rI vuf&mrsm;

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

&cdkif,Ofaus;rI a&S;a[mif;vuf&mrsm;rSm NrdKUa[mif;ac: ajrmufOD;NrdKUawmf


a[mif; teD;ywf0ef;usif t&yfa'owdkYwGif ajrmufjrm;pGm awGU&SdEdkifonf/
if;jyif ajrmufOD;NrdKUawmfa[mif;\ ajrmufbuf ajcmufrdkifcefYtuGmwGif
a&S;NrdKUawmfa[mif;jzpfaom a0omvDNrdKUawmfa[mif;\teD;tem; t&yfa'owdkY
wGifvnf; ajrmufjrm;pGm awGU&SdEdkifonf/
uRefawmfwdkYi,f&G,fpOftcgu a&S;a[mif;okawoevkyf&yfrsm;udk tm;BudK;
rmefwuf aqmif&GufcJhzl;Muukefaom uRefawmfwdkY\tbdk; OD;omxGef;atmifESifh
vnf;aumif;? uRefawmf\q&m ausmufpm0efrif; OD;pHa&TbkESifhvnf;aumif;?
wpfjcm;aom &mZ0ifpmayvdkufpm;olyk*dKvfBuD;rsm;ESifh i,f&G,fpOfuyif 0goem
xHkonfESifhnDpGm a&S;NrdKUawmfa[mif;rsm;wdkYodkY vSnfhvnfMunfhIqnf;yl;cJhygonf/
xdkpOftcgu ajrmufjrm;vSpGmaom &cdkif,Ofaus;rIa&S;a[mif;vuf&mrsm;
udk jrifawGUrSwfom;qnf;yl;cJhygonf/
,if;aeYup ,aeYxdESpfaygif; 20-ausmfcefYwGif taumiftxnftvdkuf
kyfvHk;kyf<ursm;udk azmfjya&;om;&ef tvGefyifcJ,Of;aeygonf/
tb,faMumifhqdkaomf xdef;odrf;apmifha&Smufolr&SdaomaMumifhaomfvnf;
aumif;? rdk;a&rsm;t[kefaMumifh vnf;aumif;? ynmuif;rJhaom odkufq&mwdkY\

&cd k i f o m;BuD ; pmay

OD ; ol & d , (ajrmuf O D ; )
ok w ynm wd k ; yG m ;Muygap/
&cdkifr*Zif ;? 1987-ck

wum;[l txiftjrifrSm;oGm;rnf/ ,if;odkY tjrifrrSm;apjcif;iSm uRefawmfh


taeESifh ordkif;rSwfwdkifESifh ordkif;kyf<uif;rsm;udk pmawGU? ayawGUESifh rsufjrifawGU
&Sdaom tcsuftvufwdkYudk wifjyvdkuf&jcif;yif jzpfygonf/

105

&cd k i f o m;BuD ; pmay

wdkYonf pnfum;Muukef\/
,Ofaus;rIrsm; zvS,fEdkifMuukef\/
A[kokw ydkrdkrsm;jym;EdkifMuukef\/
xdkenf;wl? a&S;&mZ0ifa[mif;rsm;wGif &cdkifESifhtdEd,? &cdkifESifh jrefrm tp&Sd
aom ywf0ef;usif wdkif;jynfwdkYonf tcsif;csif;,Ofaus;rIzvS,fjcif;? qufqHjcif;
udk toHk;jyKcJhMuukef\/
yZmuJhodkY ,Ofaus;rIzvS,f aecJhygoenf;[k ar;ygjim;tHh? xdkpum;udk a&S;
NrdKUawmfa[mif;rsm;&Sd taqmuftOD;ESifh kyfvHk;? kyf<u yef;csD yef;ykwdkY\ &mpkESpf
tpOftwdkif; &SmazGMunfhIvdkufygu (1) taqmuftOD; trsdK;rsdK;wdkY\ yHkoPmef
onf tqifhqifh wpfrsdK;wpfrsdK;pD ajymif;vJvmjcif;? (2) pmay ta&;tom;
tu&mrsm; wpfqifhwpfqifh wpfrsdK;pD;wpfrsdK;pD ajymif;vJvmjcif;? (3)kyfvHk;
kyf<u yef;ykyef;csDrsm; wpfqifhwpfqifh qif,ifxHk;zGJUrIwdkYonf wpfrsdK;wpfrsdK;pD
ajymif;vJvmjcif; tp&Sdaom ajymif;vJcsufrsm;udk &mpkESpftwdkif; a0zefMunfhjcif;
tm;jzifh ,aeYwikd af tmif a&muf&adS eaom tqift
h wef; xd,w
k o
d ufaoom"u
wdkYudk xif&Sm;ay:vGifapEdkifonf/
xdkYaMumifh yxrOD;pGm &cdkifjynfwGif;odkY a&mufvmMuukefaom wdkif;jcm;vlrsdK;
rsm;ESifh wdkif;&if;vlrsdK;rsm; rnfrQaexdkifcJhMuoenf;/
rnfonfhbmomudk udk;uG,fcJhMuoenf;/
rnfonft
h cgumvuyif 0ifa&mufMuoenf;[laom ,kwt
d ud;k tum;rsm;
wdkYonf usrf;*efpmtkyf pmayrSm a&;om;xm;onfxuf a&S;a[mif;vuf&mrsm;
u ,kwdxifay\/
rnfuJhodkYyif a&TpmtkyfBuD;ESifh a&TpmvHk;BuD;wdkYjzifh a&;om;xmjim;aomfvnf;
oufaocH,kwdypnf;jzpfaom tEkynmvuf&mrsm;udk rwifjyEdkifygu ,HkMunfzdkY
t&monf vGefpGmcufvJrnf[k xifygonf/
tqdkyg vuf&mwdkYomvQif rjiif;y,fEdkifaom ordkif;armfuGef;pmayjzpfMu
ukef\/ xdkYaMumifh-- a&S;a[mif;&cdkif,Ofaus;rIvuf&m tEkynmpmayESifh
oufqdkiftusHK;0ifonfh tEkynmvuf&mwpfcktaMumif;udk azmfjy&ayownf;/

NzdKcGJrIaMumifh vnf;aumif; trsdK;rsdK;aom ppfab;ppf'PfwdkYaMumifhvnf;aumif;?


ysufpD;,dk,Gif;&acsonf/
,cktcg ausmif;uefbk&m;odrfawmfwGif;odkY vnf;aumif;? 0goemxHkaom
vlwdkY\ aetdrfodkYvnf;aumif;? NrdKUa[mif;NrdKUjywdkufwGif;odkY vnf;aumif;? ajymif;
a&TUodrf;qnf;xm;aomaMumifh tenf;i,frQaom a&S;a[mif;,Ofaus;rI vuf&m
rsm;wdkYonf usef&Sdao;ay\/
rajymif;ra&TU&ao;aom a&S;a[mif;tEkynmvuf&mrsm;ESifh pmaywdkYonf
tawmftwef &Sdaeao;onf/
wpfaeYwpfyg; if;ypnf;wdkYtm; apmifhxdef;MunfhIaeolwdkY uif;rJhcdkufwGif?
vufvSrf;a0;&m t&yfXme&Sdypnf;wdkYonf ysufpD;&ukefvwH? xdkrSwpfyg;
taqmuftOD;BuD;rsm; ysufpD;,dk,Gif;NyD;vQif zHk;tkyfaejcif;aMumifh vnf;aumif;?
ESHYpyfatmif roGm;&ao;aom ae&yfXmewGifvnf;aumif;? ajrjyifrsm; zHk;vTrf;
aomfvnf;aumif;? ajrmufjrm;pGm &Su
d ek af o;\ trsKd ;rsKd ;aom ,Ofaus;rItaygif;wdYk
wGif t"du,Ofaus;rI[k ac:xdu
k o
f nfh (1) ud;k uG,o
f nfb
h momESihf kyv
f ;kH ky<f u
taqmuftOD;rsm; ,Ofaus;rI (2) yef;ykyef;ajymuf paom a&S;a[mif;vuf&mrsm;
,Ofaus;rI? (3) a<u&nfpOfh&nftp&SdonfwdkYjzifh pdrf;? eD? 0gjzLa&Ttp&Sdaom
ta&mifwdkYjzifh jc,fvS,fxm;onfh tdk;cGufvifyef;? kyfvHk;kyf<u yef;csDvuf&m
,Ofaus;rI? (4) okckr*DwoDcsif;uAsm tJtrf&wk pmaywdkYudk a&;om;pDuHk;rIESifh
Xmefu*dkPf;? rMwm'DC? &o? yvkw? *k? v[ktp&Sdojzifh oHaeoHxm; yDopGm
&GwfzwfoDqdkrIwnf;[laom *DwtEkynm,Ofaus;rI (5)wdkif;BuD;jynfBuD;t*FgwdkY
ESifh nDGwfpGm vlrsdK;aygif;pHkbmomaygif;pHkwdkYESifh aygif;oif;qufqHjcif;wnf;[l
aom *k"r*D[D 0De,a&;&m ,Ofaus;rI[l t"du,Ofaus;rI 5-&yf&Sdayonf/
,if;taMumif;rsm;aMumifh a&S;NrdKUawmfa[mif; NrdKU&GmwdkY jzpfap? ,ckNrdKUBuD;
jyBuD;wdkY jzpfap? vlrsdK;aygif;pHk? bmomaygif;pHkwdkY aeMuukef\/
,ck NrKd UBu;D jyBu;D wdw
Yk iG f vlrsKd ;aygif;pHk bmomaygif;pHw
k Ykd aygif;oif;qufqaH e
Muonfum; vufawGUyif jzpfonf/
uJhodkY wpfOD;ESifhwpfOD; wpfrsdK;ESifhwpfrsdK;? wpfjynfe,fESifhwpfjynf? aygif;
oif;qufqHa&mif;0,fazmufum; aexdkifoGm;vmrI &SdrSomvQif NrdKUjyjynf&Gm

108

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

107

&cd k i f o m;BuD ; pmay

wlonf/ odkYaomf----ta&SUbufrsufESmwGif rkcfzGifhtaqmifwpfck ydkrdkavonf/


if;rkcfzGifhwdkYwGif *sdef;bmom? Ak'bmom? [dELbmomwdkY udk;uG,faom bk&m;
kyfwkawmfrsm; wpfqlpD tqifhqifhxkvkyfxm;avonf/
apwDawmfay:wGif BuD;rm;vSpGmaom opfyifcsHKEG,faygufa&mufjcif;aMumifh
MunfhIp&m r&avmufatmif ysufpD;,dk,Gif;aeonf/
odkYaomf----&cdkifwdkY\ xHk;wrf;pOfvmt& a&S;a[mif;apwDawmf wpfckpDwdkY
wGif tvm;wl apwDi,fwpfqlpD xkvkyf XmyemoGif;pNrJ jzpfonf/
vGefcJhaomESpfaygif; 20-cefUavmufu rormaom odkufq&mwpfpkwdkYonf
apwDawmfudk xGif;azmufwl;NzdKMu&m rnfuJhodkY tzdk;xdkufwefaomypnf;rsm;udk
&avonf[l rod&/ if;olwdkY wl;NzdKcJhaom ajrpmyHkay:rS tvm;wl apwDi,f
wpfqlESifh bk&m;qif;wki,frsm;? aiGom;'*Fg; 2-jym;wdkYudk awmif,mvkyfpm;ol
wpfOD; &&Sdavonf/ xdktcg if;apwDi,fudk a&S;a[mif;okawoe0goemygol
yk*Kd vBf u;D wpfO;D u wefz;kd ay; 0,f,o
l mG ;avonf/ ,ckb,fae&mrSm &Sad vrSe;f
rod&/ xdkyk*dKvf\ om;ajr;wdkYvufwGif &Sdvdrfhrnf[k xifrdonf/
aiGom;'*Fg;wGifum; a&S;a[mif;&mZ0ifwdkYESifh udkufnDpGm ou&mZf 1000ck? qifjzLr&Sif qifeDocif e&ywdBuD;[l yg&Sdonf/ onfudk axmufI
a0omvDNrdKUawmfrS e&ywdBuD;ajymif;a&TUwnfxm;cJhyHk xif&Sm;aeonf/
a,"rma[wkyw0g[laom ou#pmudk axmufIjcif;tm;jzifh a&S;acwf
pmay\ qif;oufykH ,Ofaus;rIukd ay:vGix
f if&mS aponfh taMumif;rlum; ou#
pmaywdkYonf &cdkifjynfwGif;odkY 3-&mpkESifh 8-&mpktwGif;u 0ifa&mufvmonf/
xdkacwfxuf OD;pGm 0ifa&mufvmaom pmayrSm jA[Dtu&mESifh ru"tu
&mrsm; jzpfonf/ xdkrSwpfqifh wHcGefvTm; xGufaom ru"pmudk &upm[k
ac:onf/
xdkrSwpfqifh ou#pmay? xdkrSwpfqifh &cdkifjrefrmpmayodkY qif;oufvmay
onf/ xdkodkY tqifhqifhpmaywdkYonf a&maESm,Sufwifum 0ifa&mufvmaom
*sed ;f bmomud;k uG,o
f nfh vlrsKd ;tcsKd Uwdo
Yk nf vnf;aumif;? [dEL vlrsKd ;tcsKd Uwdo
Yk nf
vnf;aumif; rdrdwdkY wdkif;&if;om;bmomudkvnf; rypfy,fEdkifbJ Ak't,lodkY ul;
ajymif;udk;uG,fMuavonf/

kyv
f ;kH onf a&S;a[mif;a0omvDNrKd UawmfrS ajrmufO;D NrKd UawmfoYkd a&Srif;rsm;
a&TUajymif;,laqmifvmaom kyfvHk;rsm;teuf wpfcktygt0ifjzpfayonf/
kyfvHk;udk oHk;ydkif;jcm; xkvkyfcJhonf/
atmufqHk;yvifydkif;wGif a&S;a[mif;yef;acG e*g; 2-aumif\ twGefYtvdrf
wdkYwGif yef;acG&Gufvdyfyef;wdkYjzifh jynfhpHkpGm xkvkyfxm;onf/
if;tay:wGif MumoGyftkd;wdkYjzifh wdkuftdrfyHkrkcfaygufoHk;ck &Sdonf/
a&SUrsufESmcH rkcfaygufwGif rdef;rkyf? ajc&if;wGif uav;wpfa,muf &yfae
[ef tkyf? vuf0Jvusfm rkcfaygufwdkYwGif a,musfm;kyfwpfzuf wpfkyfpHkxk
xm;onf/
if;wdkYatmuf qifkyfESifhusm;kyf OD;acgif;ydkif;wdkYygonf/ tay:wGif
yef;EG,fay:wGif xdkifvsuf rdef;rkyfwpfckygonf/ if;wdkYMum;wGif &Gufvdyfyef;rsdK;
pHk yef;acGrsm; xkxm;onf/ rdk;a&&SdefaMumifh yef;acGyef;&GufwdkY\ &Gufvdyftzk
txpf tem;apmif;wdkYonf tawmfyif acsmajrUajyaysmufoGm;NyD; if;\txuf
qHk;tydkif;wGif a&S;a[mif;"mwfvHk;ykxdk;yHk xkxmonf/ if;ykxdk;\ ywfvnfwGif
,cifu uxduOD;ausmf&if a&;om;NyD;jzpfaom a&S;a[mif;ou#pmjzpfonfh
]a,"rma[wk ybm0g wxmuw t[} tp&Sdaom Ak'w&m;awmf ygVd
pmaywpfydk'f yg&Sdonf/
if;tydkif;onf NrdKUa[mif;NrdKU eef;&mukef;jywdkufwGif &Sdonf/ tv,fydkif;
onf awZ&mrausmif;wdkufwGif &Sdonf/ atmufajcydkif;onf rlvom&yAw
awmifxdyfwGif &Sdao;onf/
kyfvHk;kyf<ursm;udk axmufIjcif;tm;jzifh ,ckazmfjycJhNyD;jzpfaom t"du
,Ofaus;rIBuD; 5-&yfwdkYonf ay:vGifvmayonf/ kyfwkudk a0omvDNrdKUawmf
a[mif;rS ajrmufOD;rif;qufjzpfaom e&ywdBuD;ESifh rdzk&m;acgifBuD; ewfoQifr,f
ud,
k w
f ikd f &iftakH wmf"mwfjrwfukd apwDwnfxm; ud;k uG,cf MhJ uavonf/ kyw
f u
k kd
vnf; ajymif;a&TUcJhavonf/
kyfwkESifhwpfuG vufq,fzufygaom tdEd, [dELbk&m; 2qlvnf; yg0if
ao;onf/ [dELbk&m; 2-qlrSm awmifxdyfapwDay:rS avsmusum awmifajc&if;
&Sdao;onf/ apwDawmfyHkoPmefrSm ,ckAk'*g,m&Sd r[maAm"dapwDawmfESifh

110

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

109

&cd k i f o m;BuD ; pmay

ou&mZf 1000jynfhESpfwGif e&ywdrif;BuD;ESifh rdzk&m;acgifBuD; ewfoQifr,f


wdo
Yk nf a&S;pE&m;rif;qufrsm; pd;k pHcahJ om a0omvDNrKd Uawmfa[mif;rS ab;avmif;
awmf rif;AmBuD;onf teEpE&rif;a&;xdk;xm;cJhaom ou#ausmufpmwdkifBuD;
udk rdrd\aumif;rIawmf &efatmifaZ,sykxdk;awmfBuD;ac: oQpfaomif;bk&m;BuD;
odkY ajymif;a&TUpdkufxlapmifha&SmufawmfrlbdouJhodkY pE&m;rif;qufrsm; xkvkyfudk;
uG,fcJhaom ,ckaqmif;yg;wGif yg0ifaom ausmufkyfwkESifh [dELbk&m;kyfwk
rsm;udkvnf; rdrd\aumif;rIawmfeef;awmf\ ajrmufom&yAw awmifxdyf0,f
&iftHkawmfapwDawmf&if; pdkufxlxm;cJhavonf/ uJhodkY tzdk;xdkufwefaom
,Ofaus;rItEkynmvuf&mrsm; aemifaomtcg ay:xGufxGef;ygapownf;[l
tpOfarQmfvifhyg\/
OD ; omxG e f ;
&mZ0if q &mBuD ;
&cdkifwefaqmifr*Zif; twGJ(1)? trSwf(8)? 1959-60

xdkYaMumifh a,"rma[wk yb0gygVdawmfyk'f&if;udk azmfjyaom Ak'kyfwkESifh


oD0kyfwk r[ma'0BuDcsdaemftp&Sdaom [dELbk&m;kyfwkwdkYudk Ak'kyfwkESifh wlnD
aom kyfwktqifhtwef;udk udk;uG,fcJhMuonf/
if;umv\ aemufydkif;jzpfaom ajrmufOD;acwfwGifum; Ak'kyfyGm;awmfudk
jrifhjrwfaomae&mwGifxm; tjcm;kyfwkwdkYudkum; wqifhedrfhaom tjcm;ae&m
wGifxm; ylaZmfMuavonf/ ,ckazmfjyygkyfvHk;\taMumif;&if;rSm a0omvDNrdKU
awmf pE&m;rif;qufwdkYwGif tpOD;qHk;jzpfaom arm&d,rif;qufac: r[m0d&
rif;qufwYkd vltaygif;wdo
Yk nf Ak'x
uf0uf? [dEL t,lxuf0uftjzpfjzifh rif;ig;
qufwdkifwdkif udk;uG,fcJhMuNyD;aemuf teEpjEm;rif;vufxufwGif Ak't,lodkY
vHk;vHk;ul;ajymif;um udk;uG,fcJhMuavonf/
xdkpOftcgu xkvkyfcJhaom kyfvHk;jzpfonfh kyfwkwdkYudk a0omvDNrdKUawmf
a[mif;wGif kyw
f Ek iS t
hf vm;wl kyw
f rk sm;? [dEL bk&m;kyw
f rk sm;udk awGU&ayao;
onf/ taMumif;rsm;wdkYaMumifh a&S;a[mif;a0omvDacwfuyif ajrmufOD;acwf
wdkifatmif t"du,Ofaus;rIBuD;ig;&yfwdkYonf &mpkESpftvdkuf wqifhwqifh qif;
oufvmavonf/ a&S;a[mif;yef;ykvuf&mESifhpmaywdkYonf &mpkESpfaygif;rsm;pGm
uyif qif;oufvmjcif;udk awGUjrif&jcif;tm;jzifh vlrsdK;wpfrsdK;ESifhwpfrsdK;? bmom
twludk;uG,fjcif;? ,Ofaus;rIwdkYudk tcsif;csif;zvS,fqufqHa&;? pmay,Ofaus;
rIwdkYudk tcsif;csif;ul;ajymif;zvS,fqufqHa&;? kyfwkkyf<uyef;yk? yef;csDvufrI
tEkynmwdkYudk tcsif;csif;ul;ajymif;zvS,fqufqHa&;? wpfOD;ESifhwpfOD;? wpfrsdK;
ESifhwpfrsdK; cdkuf&efa'gorjzpfMuyJ aygif;oif;qufqHa&;wnf;[laom ,Ofaus;
rIqdkif&mwdkYudk ,ckawGUjrifae&aom taqmuftOD;BuD; ypnf;tEkynmvuf&m
wdkYu xif&Sm;pGm ,kwdoufaoxifaeayonf/
xdkenf;wlpGm a&S;acwfa&S;vlrsdK;wdkYtcsif;csif; Nidrf;csrf;om,mpGm ,Ofaus;
rIzvS,fa&; wnf;[laom aqmif&GufcsufwdkYjzifh Nidrf;csrf;rIudk&um &mpkESpf
ou&mZfawGudk ajrmufjrm;pGm ausmfvGefNyD; Nidrf;csrf;rI,Ofaus;rIwdkYudk wif;jynfh
usyfjynfh cHpm;rI&&SdouJhodkY ,cktcgvnf; tcsif;csif; ,Ofaus;rIwdkYudkomvQif
zvS,fum urmwpfckvHk;Nidrf;csrf;rIudk &EdkifMuygapukefownf;/

112

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

111

OD;OD;omxGef;(&cdkifjrefrmy@dw)

OD;&mZf"mwfapwDawmf

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )


&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;
114

onf/ ajratmufrSwfwdkifkyf<uif;rsm;onfvnf; wjznf;jznf; ay:xGufaeMuqJ


jzpfonf/ ,if;wdkYtxJwGif OD;&mZfapwDawmfjrwfBuD;rSmvnf; *pye'Djrpf0wGif
rm;rm;&yf wnf&ydS g0ifaeygonf/ orkid ;f aMumif;udk ajc&maumuf okawoenf;
jzifh aumuf,lcJhaomf ordkif;tqifhqifh\ tqdktm;jzifh odkYawGU&Sd&ygonf/
omoemawmfou&mZf 218-ck (at'D 300)ausmfwGif apwDaygif; &Spf
aomif;av;axmifudk wnfxm;awmfrlcJhaom oD&d"rmaomurif;BuD;u &Sifr[m
wdESit
hf &Sib
f mulvwdt
Yk m; "mwfapwDawmf av;q,f&h pS q
f w
l u
Ykd kd wnfxm;&ef
avQmufxm;ojzifh "n0wDodkY <uvmawmfrlMuavonf/ "n0wDjynfh&Sif
ol&d,pdw&rif;BuD;u Asm'dwf0if"mwfapwDudk Asm'dwf0ifae&m av;q,hf&SpfXme
wGif &[Emrsm; Tefjy wnfxm;awmfrlavonf/ ,if;tcgrSp OD;&mZf"mwf
apwDjrwfwdkY yg0ifcJhavonf/
ol&d,rif;qufrsm; tqufqufwdkY ylaZmfcJhMuNyD;aemuf? a0omvD ausmuf
avSum;NrdKUawmf r[mol&d,wdkif; pdkif;j'm;(a'GE&m;)rif;onf at'D 4-&mpk
tpydkif;wGif xyfrHjyKjyifcJhavonf/ xkdYaemuf eDwd? NyDwd 0D&paom pdkif;j'm;rif;
qufrsm; jyKjyifylaZmfcJhMuavonf/ yxracwfwGif pwlygyHkpHrsdK; jzpfonf/
wpfqifhpDwpfqifhpD olYacwfESifhol yHkpHtrsdK;rsdK; ajymif;vJvmonf/ ajrmufOD;acwf
odkY a&muf&Sdvmaomtcg *Zywdrif;apmrGefonf (at'D 1521-ck aumZm
ou&mZf 883-ck)wGif xyfrHjyKjyifonf/
ou&mZf 941-ckwGif bk&ifrif;zavmif;BuD;onf yef;&HawmfwpfaxmifwdkY
ESifh ausmufwHk;ausmufcJBuD;wdkYjzifh wnfaqmufawmfrlavonf/ ordkif;tqdkt&
rif;vH 80vHk;ywfawmf&Sdonf[k qdkonf/ ajray:tjrifhuJhodkY ajcatmufXmyem
apwDudkvnf; twlwljyKawmfrlonf[k qdkonf/ ,if;aMumifh ou&mZf 953-ck?
wefcl;vqkwf (1)&uf we*FaEGaeY? at'D- 1591-ckwGif XmyemoGif; atmif
jrifNyD;pD; a&pufoGef;cscJhonf[k qdkonf/ ou&mZf 1010? at'D 1640-ckwGif
owdk;rif;w&m; jyKjyifonf/ ou&mZf 1050-ck? at'D 1688ckwGif 0&"rm&mZm
rif;jyKjyifonf/ ou&mZf 1072-ck? at'D 1710ckwGif bk&ifpE0dZ,s&mZm
xyfrHjyKjyifcJhonf/ 1146-ck? at'D 1784-ckwGif &udKifjynfysufpD;NyD;aemuf
jyKjyifrnfholr&SdbJ ysufpD;aecJhonf/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

OD;&mZfapwDawmfonf "n0wD&udKifjynf *pye'Djrpf taemufbufurf;


ajc? aovyd|yAwawmifxyd af y:wGif wnf&o
dS nf/ jrwfpmG bk&m;\ OD;&mZf"mwf
jrwfued ;f 0yf OD;&mZfawmifapwD[k ac:wGio
f nf/ rnfonft
h csed rf pS ac:wGif
cJhoenf;/ "n0wDacwfrSp ac:wGifcJhonf/ ,if;acwfwGif rnfonfhrif; ?
rnfonfhou&mZfrSp wnfcJhoenf;? tp&Sdaomar;cGef;rsm;jzifh tMuif
olwdkYonf ar;jref;Muonf&Sdaomf rnfodkYajzMum;rnfenf;/ olwpfrsdK; igwpfzHk
awGU&maomif;ajrmif;ajymqdkaeMurnf/
,ckacwfonfum; pmayynm&Sifrsm; xGef;um;aomacwfjzpf\/ ,if;
aMumifh acwfrDordkif;okawoDwdkYonf okawoeenf;? ,kwdaA'enf;wdkYESifh nD
atmif qef;ppfavhvmMuonf/ ordkif;kyf<uif;? ordkif;rSwfwdkifrsm; taxmuf
txm;wdEYk iS hf nEd idI ;f wdu
k q
f ikd Nf y;D rS ,HMk unfMuonf/ &udK io
f rdik ;f okawoDrsm;onf
vnf; ordkif;rsm;udk a&Tjym;aiGjym;? aMu;jym;pm? ausmufpm? aypm? yk&ydkufpm
ponfjzifh tqifhqifhvufqifhurf; a&;ul;rSwfwrf;wifcJhMuonf/
umvMumanmif;ojzifh rSwfwrf;pmayrsm; ysufpD;qHk;yg;jcif;rsm; &SdaeMu
onf/ ausmuftaqmufttHkBuD;wdkYrSm ysufpD;,dk,Gif;aeMujim;aomfvnf; igwdkY
onf ordik ;f rSwfwdkifBuD;taejzifh &SdaeMuao;onf[k rm;rm;pGeu
Yf m wnf&adS eMu

113

&cd k i f o m;BuD ; pmay

a,mZdaem? ig;yg;atmifjrif? bk&m;&Sifonf ? &XH? okemy&|mef? ur'Dy?


emr0Sef;vIdif;? jA[wdkif;odkY? oHaCe? ax&fjrwf&d,m? oHCmawmfESifhwuG? tae
u0g&H? tBudrfrsm;pGm? tm*Em? <uvmawmfrl o'"rm ooum&PH? olawmf
aumif;w&m;? oHk;yg;omoem? xGef;vif;&maom taMumif;udk? tumjyKawmfrl
avNyD? umoZde xdkig;yg;atmifjrifbk&m;&Sif\ omoe jrif&Snfaemufaemif
ig;axmifydkif;jcm; xm;cJhrdefYrSm? omoemawmfjrwfonf? o'g? tcgcyfodrf;? wd|
wk? xGef;y&Tef;a0? wufonfhaeodkY? aMunmtHhESD; yGm;BuD;rGefjrwf? wnfvwfawmf
rlownf;/
r*Fvmwaqmif? xGe;f vif;ajymifprd ?hf ajcmufa&mifNyKd ;ysu?f vQyef ,fvufom?
txufpdk;pGifh? b0*frdk;jrifh? xdk*kPfyGifh? av;qifhA[d'D &Sdef;&Sdef;nDom;? jrwfbk&m;
\? wnfxm;omoem? ig;axmifom0,f? jrifhMum&Snfap? yEufacR? xkaxGrSef

OD ; &mZf a wmif r[mapwD j rwf b k & m;/


earmw b*0awm t&[awm ormorKo'/
oHaCeo[ a,m&|H? o'"r omoum&PH?
taeu 0g&[H x G m o' g wd | wk o moeH /

vpf? ou&mZfav;q,f? jynfh<u,frvGef trSefuJvdIif? &cdkifjynf "n0wDompnf


jyefrY ;D ? wdik ;f jynfBu;D ? odr;f ydu
k t
f 0if rnfwiG f &efEydS ?f t*Fvyd rf if;? xyfvsO;f raoG?
jyKjyifayaom? ppfawGNrdKU0ifyg? armvdyfqdkonfhaps;a[mif;&Gm? arG;ydkufrSefpGm?
o'moDv? okwpmu? ynm[D&dMowyg? pGefESpfjzmrSefvS? jrwf"rudk? edpraoG?
apmifhpGJaeaom? Z&yf'um? o'mjynfhaqmif? armifcsif;awmifonf/ vlUbHkb0?
pkwdus? MuifpZeD;? IrnD;onfh? r,m;BuD;ausmhrSL;? rjrwfOD;u? MunfEl;vSyg
apwemESifh? aemifoHo&m? usdK;rsm;pGmudk? wnfyg&pfap? aZmpdwfacR? aool
ud,
k pf m;? jzpfapom;[k t"d|mefjyKonf/ aemufo;kH vlawG? orKa'\? a&Tu,
kd af wmf
pm;? kyfyGm;awmfppf? OD;&mZfawmifay:? apwDawmfjrwf? oHk;vlewfudk? aemifrSwf
t"GefY? &SnfapGefYom;? pdwf0,fxm;? a&Tom;rGrf;rH? xyf&Hpkaqmif;? ojymaygif;
a&? ukefavtaMumif;? aomif;ig;axmifausmfukef? vSLxHkcrf;em;? pGefYBuJjyefYyGm;?
tusdK;tm;aMumifh? ajymif;oGm;b0? pkwdusonf? armifvSoufa0? a&TjynfedAmef
omxl;vGefonf? jynfhrGefrSefpGm? edAKwmodkY? a&mufygapaMumif;? aZmaumif;rSef
pGm? vSLxef;&mom;? tusdK;tm;aMumifh av;0tyg,f? oHk;oG,faomuyf? ig;&yf
&efol? jyKrl0Sefa&Smif;? olawmfaumif;wdkY? tavmif;wum? aumif;bHk&mom;? a&
ajroeif;? rif;{u&mZfrpS ? awmif,mpHa'0D? {oeD? auwnD? a&TwnD? Muifa'0D
rdzk&m;? om;awmf? orD;awmf? aqGawmf? rsdK;awmf? rSL;awmfrwf&m? aoemywdtp
&Sdrsm;pGm? q&morm;? aqG0g;rdb? nmwrdwfaqG? tdrfaeom;csif;? r,Gif;rSefpGm?
a0aP,sow0gwdt
Yk m;? &nm;ygap? trQa0\? 0okajE? ajrewfom;? wnfyef
Mum;onf? trsm;om"k? om"kac:apaom0f/
,cktuREkfyf tm;xkwfpdkufrI? MunfjzLo'g? apwemaMumifh? Opma&TaiG? qef
a&pyg;? uRJEGm;jrif;qif? vdkcsifcyfodrf;? r&drf;rSefpGm? jynfhpHk&maxG? 0aPtqif;?
aumif;jcif;toH? jcH&HwoD;? om;orD;ESifh? rnD;jynfhpHk? vSLwHkcrf;em;? BuD;rm;jrifh
jrwf? O*gwfxdwdwf? pdwf\oaE? wnfae&ap? awmif;qka0\? waxGxl;vnf;?
ewfwdkYjynf0,f? vSLzG,fqef;jym;? ywjrm;pdefausmuf? 0if;awmufvQHodrf? pGJtdrf
a&Teef;? pHcef;arGUavsmf? pnf;pdrfaysmf? vlausmfewfaumif;? jzpf&aMumif;[k
awmif;qkyefxGm vSL'gef;ygonf? vsifpGmjynfhygapaom0f/ edAeypa,m a[mwk/

ou&mZf 1240? at'D 1878ckwGif ppfawGNrdKU armvdyf&yfrS (ppfawGcdkif


armvdyf &yfuGuf[lvnf; awGU&Sd&avonf/) Z&yf'um OD;armifcsif;awmif\
ZeD; rjrwfOD;u xyfrHjyKjyifvSL'gef;cJhaMumif;? Z&yf'um OD;armifcsif;awmif uG,f
vGeftedpa&mufojzifh rdrdviftm;&nfrSef; aiGwpfaomif; ig;axmifausmf
tukeftuscHum a&TcsylaZmfcJhaMumif;ponfwdkYudk a&;xdk;xm;aomausmufpmcsyf
BuD;wpfcsyf awGU&SdcJhonf/ apwDawmfBuD;\ ta&SUbuf olwdkY\Z&yfteD;wGif
pdkufxlxm;onf/ 'kwd,urmppfBuD;twGif; AHk;xdrSef ysufpD;cJhonf/ ausmuf
pm\tqdkt& Z&yfwumr rjrwfOD;onf t*Fvdyftpdk;&vufxuf xyfrHjyKjyif
rGrf;rHcJhaMumif; awGU&Sd&onf/ rjrwfOD;\ausmufpm tusdK;tyJhrsm;udk qufpyf
1947-ckwGif pma&;oludk,fwdkif qufpyfa&;ul;cJhonf/ rl&if;ausmufpmysufpD;NyD;
jzpfaomfvnf; ordkif;avhvmolrsm;twGuf vnf;aumif;? tNyD;tjywf aysmuf
uG,fqHk;HI;oGm;&ef roifhojzifh rl&if;udk wifjy&jcif; jzpfygonf/

116

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

115

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

&cd k i f o m;BuD ; pmay

OD ; OD ; omxG e f ;
&cd k i f j ref r my@d w
ajrmuf O D ; Nrd K U/

(ausmufpm\ rl&if;pmvHk;wdkYonf rEav;wGif a&wGif; jrefrmtoHrsm;jzifh


a&;xdk;xm;ygonf/)
aemufxyf jyKjyifolrSm NrdKUtkyfBuD;OD;bef;OD; acgif;aqmif OD;&mZfawmif
NrdKUe,fwpfckvHk; &yff&Gmrsm;yg0ifaom a*gyutzGJUudk zGJUpnf;vsuf vkyfaqmifcJh
Muonf/ if;aemuf a*gyutqifhqifhzGJUpnf;vmcJh&m Ou|OD;a&TomOD;ESifh
OD;armifxGef;jzLwdkY OD;aqmifaom a*gyutzGJUu wefaqmif;Z&yfwdkYudk uyfvSL
awmfrljcif;rsm;udk aqmif&GufcJhonf/ xD;awmfup oydwfarSmufwdkifatmif
a&Tqdkif;uyfvSLawmfrljcif;udkvnf; aqmif&GufcJhonf/ OD;&mZfawmifbk&m;BuD;
ordkif;udk ajrmufOD;NrdKU ordkif;q&mBuD; OD;OD;omxGef;tm; jyKpkay;&ef awmif;qdk
(OD;&mZfawmifbk&m;BuD;ordkif;)udk 1313-ck? wefcl;v? &cdkifjynfpmyHkESdyfwdkuf
wGif dkufESdyfxkwfa0cJhonf/ ,if;tcsdefrSp a*gyuvlBuD;tqufqufwdkYonf
,aeYxd jyKjyifylaZmfaeMuqJ jzpfonf/ aqmif;yg;wdkY tpysdK;cJhonfh rnfonfh
ckESpf? ou&mZfwGif rnfonfhrif;? rnfonfh'g,umwdkYu pwifwnfaqmuf
tqufqufjyKjyifvmcJhaMumif; tuREkfyfodorQ wifjy&ygonf/
(ordkif;rluGJrsm; &Sdaeonfudkvnf; ndEIdif;Muyg&ef awmif;yefygonf)

117

&cdkifr[m&mZ0ifawmfBuD; (ayrl)
0ifoHk;q,fusrf; (ayrl)
rif;zavmif;"mwfpOfordkif;usrf; (ayrl)
iar&mZ0if (ayrl)
&cdkifr[m&mZ0ifawmfBuD;
OD;omxGef;atmif (yHkESdyfrl)
&cdkif&mZ0ifopf? &rf;NAJawmifausmif;q&mawmf (yHkESdyfrl)
ajrmufOD;NrdKU OD;OD;omxGef;\ bk&m;ordkif;ESifh
OD;&mZfawmifordkif; (yHkESdyfrl)
&cdkifjynfordkif;
a'gufwmazmhcsefrm (yHkESdyfrl-t*Fvdyf)
&cdkifjynfe,f jzpfpOfordkif;
(&cdkifjynfe,f jynfolYaumifpDxkwf-yHkESdyfrl)

2/
3/
4/
5/
6/
7/
8/
9/

118

1/

ud k ; um;onf h u srf ; rsm;

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

&cdkifuymusrf;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )


&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;
120

,if;tcsdefwGif q&mBuD;OD;pHomatmiftm; wpfqifhul;ay;yg&ef wdkufwGef;


Muojzifh q&mBuD;udk,fwdkif pmtkyfwpf&mcefYudk ul;ay;cJhonf/ ,if;aemuf
wuodkvfq&mBuD; rif;ok0Pfuvnf; pmrloHk;ckudk yl;wGJvsuf &cdkift&SifoDv0H
o\ ]u0d*Eusrf;[l trnfay;NyD;vQif wuodkvfrsm; (pmtkyfjyKpkxkwfa0a&;
aumfrwD? ay? yk&ydu
k pf mpOf -2)[l xkwaf 0cJo
h nf/ pmpOfukd tajrmuftjrm;
xkwfa0onf/ ,if;amumifh trsm;jynfolwdkY avhvmEdkifMuayonf/ pmayokaw
oDwdkY vuf0,fwGif &&Sdxm;MuNyD jzpfonf/ ,if;usrf;udk tb,frnfaomolu
pwifjyKpkcJhoenf;[k qef;ppf&ef vdkaeonf/
&udKifordkif;wGif awGU&Sd&onfrSm umvD'go&aohjrwfonf usrf;aygif;rsm;
pGmwdkYudk jyKpkcJhonf/ ,if;wdkYteuf ]*kwaAm"} trnf&Sdaom usrf;BuD;wpfapmif
vnf; tygt0ifjzpfonf/ usrf;onf &SpfaMumif;a&pmrlwpft*Fgjzpfonf/
&cdkifjrefrmtu&m ouwbmomjzpfonf/ usrf;\yrmPrSm i,fyifi,faomf
vnf; tvGefBuD;jrwfaomusrf;[k qdk&ayrnf/ tb,faMumifhqdkaomf ,if;usrf;
vm pmayrsm;udk teufzGifhqdkvdkufvQif rukefcef;Edkifavmufatmif us,fjyefYvm
aomaMumifh jzpfonf/
ouwbmomjzifh *gxmzGJUEGJUpDuHk;xm;onf/
*gxmwdkYwGif uAsmvuFmwdkY\ ydkifpdk;ydkifeif;ocifjzpfawmfrlaom ]oGm&oQ
wD} ol&'D ewforD;tm OD;acgif;rSp ajczsm;wdkifatmif udk,ft*Fgt&yf&yf
udk zGJUEGJUpDuHk;xm;onf/
,if;tzGJUtEGJUwdkYudk ydwm&tus,fcsJUjcif;tm;jzifh u0d*Eusrf;ESifh uydu@
ygousrf;BuD;[l jzpfay:cJhayonf/
a0omvDacwfwiG f tdraf &SUrdz&k m;apmjynfn
h Kd onf uAsmpmqdak wmfBu;D tae
jzifh rl&if;ouwbmomrS &cdkifbmomtjzpfodkY ul;ajymif;NyD;vQif usrf;jrwf
ESpfqludk jyKpkcJhonf/
,if;rSp &cdkifhajray:wGif acwftqufqufa&pD;aMumif;jzifh pD;qif;vmcJh
avonf/
&udKifwdkY\ taESmif;qHk;NrdKUawmfjzpfaom ajrmufOD;NrdKUudk e&rdwfvS (rif;c&D;)
bGJUcH rif;apmrGefBuD;onf Owrudef;NzdKcGif; ou&mZf 792-ck awmfovif;vqef;

&cd k i f o m;BuD ; pmay

&cdkifpmaywGif uAsmvuFmoufoufomru aw;*DwtwGufyg ta&;BuD;


vSonfh usrf;BuD;wpfapmif&SdcJhonf/ usrf;udk &udKifpmayESifh jrefrmpmayavm
uwGif ]u0du@ygousrf;} [k wGifonf/
]u0du@ygoe usrf;BuD;[kvnf; wGifonf/ &udKifuAsmusrf;BuD;onf
uHraumif; taMumif;rvSonfh Zmwd&yfajrwGif ESpfaygif; 200-ausmf wdrfjrKyf
vsuf &SdcJhonf/ usrf;BuD;jyefvnftouf0ifvmjcif;rSm rSwfom;zG,fjzpfonf/
jynfaxmifpkaeYrsm;wGif &cdkif,Ofaus;rItEkynm ,drf;tursm;udk wifquf
&ef 1965-ckESpfup aqmif&GufcJhMuonf/ &Srf;jynfe,fawmifBuD;NrdKUwGif usif;
ycJhonfh jynfaxmifpkaeYtwGuf &cdkiftuudk wifquf&ef wdkif;cGJ 13-rS a':Mum
ZH(uG,fvGef)ESifh? q&mrBuD;rsm;? OD;OD;omxGef;? OD;atmifausmfcdkif (uG,fvGef)?
OD;bom (uG,fvGef)ESifh tzGJU0ifrsm;wpfpkwdkYudk wm0efay;cJhonf/ xdktcg vdktyf
aom usrf;*efrsm;udk &SmazGMu&mwGif tqdkygu0du@ygoeusrf;onf t"dujzpf
,if;usr;f &S&d m yk*Kd vx
f rH S iSm;&rf;Ny;D Munfh aI vhvmMuonf/ ynm&Sw
d rYkd nfonf
rSm usr;f *efEiS v
hf ufrvGwaf p&[laom aqmify'k t
f wdik ;f yif jzpfonf/ &Sm;yg;aom
usrf;jzpfaeojzifh qifhyGm;ul;,l&ef pDpOfMuonf/

119

&cd k i f o m;BuD ; pmay

,if;aMumifh usrf;udkjyKpkolum; &cdkift&SifoDv0Hoom jzpfonf/


,if;tcsdefwGif rax&fjrwfonf oufawmf0gawmf rnfrQ&Sdrnfudk rod&acs/
avmif;MuufNrdKUwGif rnfrQoDwif;oHk;NyD;rS ajrmufOD;NrdKUudk wnf&ef <uvm
awmfrlaomtcg oufawmf0gawmfrnfrQ &Sdaeonfudkvnf; rod&yg/
&udK ijf ynfe,f? ausmufjzLNrKd Ue,fEiS hf oHwNJG rKd Ue,ftMum; rtDacsmif;vufwuf
jzpfaom acsmif;i,fwpfcktzsm;wGif ighusm;yJarmf[l &Sdonf/
,if;armfxufwGif bk&m;BuD;wpfql&Sdonf/
if;bk&m;ausmufpmwGif ou&mZf 831-ck? t&SifoDv0Hoaumif;rI tpcsD
aom tvSLrSwfwrf;ausmufpmwpfck &Sdonf/
if;ou&mZft&qdkvQif t&SifoDv0Hoonf rax&fjrwfBuD;wpfyg;tjzpfodkY
a&muf&Sdaeaomtcsdef bk&m;udk wnfcJhonf/
ou&mZf 832-ckwGif &cdkifrif;orD;{csif; ay:aygufonf/
,if;{csif; ray:aygufrD wpfESpfwGif e&Elrif;apmrGef ewf&GmpH om;awmf
bapmjzLeef;wufaomtcsdef jzpfonf/
e&Elonf i,fpOftcgu t&SifoDv0HoxHwGif uAsmusrf;BuD;udk oifMum;
cJhonf/
,if;aMumifh oDv0Hot&Sifjrwfonf oufawmf0gawmfBuD;NyD[l ,lq&
onf/
usr;f \trnfukd aESmif;acwfusr;f jyKq&mwdo
Yk nf trnftrsKd ;rsKd ;ay; usr;f
jyKMuonf/
(1) *0d*Eusrf;? (2) *0DEygousrf;? (3) u0Du@ygoeusrf;[l ayrltoD;
oD;wdkYwGif a&;om;cJhMuonf/
trSefpifppfrSm t&SifoDv0Horax&fjrwfBuD;\ t"dym,fzGifhqdkcsuft& qdk
aomf u0dynm&SdwdkY\ u@vnfacsmif;udk ygomeoHcsdwfjzifh qGJiifaomusrf;[k
zGifhqdkonf/
qdkvdk&if;t"dym,frSm ynm&SifwdkY\ vnfacsmif;cHwGif;rS uAsmvuFmwdkY
xGufqdkzGJUEGJUEdkifaom usrf;jzpfonf[k qdkonf/

(1)&uf aexGuftjyKwGif ajrmufOD;NrdKUudk zefqif;wnfaxmifawmf rlcJhavonf/


eef;pH 3-ESpfajrmufwGif ewf&Gm<ucJhonf/
nDawmf e&EkapmrGef qufcHpdk;pHcJhonf/
,if;rif;onf uAsmvuFmtwwfudk wwfuRrf;vdkojzifh rdrdq&mjzpfaom
toQifoDv0Ho rax&fjrwfxH oifMum;avonf/
rlvusr;f &if; ouwbmomudk teufjyefxm;Hk ed[rQom&Sad e\ olukd
oifMum;ydkYcsEdkif&eftwGuf *dkPf;? euwf? ewf? 0*fwdkYudk Z,m;uGufcsum yHkpH
trsdK;rsdK;jzifh a&;qGJjcif; rSwfom;vG,fatmif *dkPf;pHk? ewfpHk? 0*fpHkwdkYudk vuFmzGJU
EGJU oDuHk;jcif;jzifh tus,fjyKpkcJhavonf/
,if;tcsdefrSp &cdkifwdkYwGif rlvuAsmusrf;BuD;wnf;[laom ]u0du@ygo
usrf;BuD;udk ,aeYxd vufqifhurf; apmifha&SmufvmMuonf/
,if;usr;f udk trSjD yKum ynm&St
d qufqufwu
Ykd vnf; rdrw
d v
Ykd &kd mvd&k m xkwf
ekwfoifjyjcif; rdrdwdkYjyKpkaompmtkyfwGif xnfhoGif;wifjyjcif;? udk;um;jcif;rsm;udk
jyKvkyfvmMuonf/
e&Ekrif;apmrGeftm; t&SifoDv0Hou oifMum;cJhonfrsm;udkvnf; tqdkyg
uAsmwdkYwGif azmfjyvsuf&Sdayonf/
]usrf;jyKqdkif&m t&Sifr[moDv0Houvnf; usrff;BuD;ed*Hk;wGif e0'wftdkif
om? >yefEIwfjzm? ig;&mjynfhrGef/ ig;jrpfvGefwGif ,Ofuefajympnf? a&Munfjrjr?
upye'D? jrpfqDvuf,m? jynfomr@dKif? &cdkifGefYzl;? a&TajrmufOD;0,f? ySL;
aqmif;jyK? &mxD;jzLud?k odr;f ,lp;kd vQi?f xdo
k Qirf if;\? zufuif;EIid ;f axmuf? pd;k ajrmuf
vrnf? csdefESifh&nfonf? bkef;nDajymif0if;? bJ&efESif;} [laomuAsmESifh vuFm
wwfcsif? ynm&SifwdkY *dkPf;tifodaumif;? wpfaMumif;Muufajc? eHrnfud&d,m?
0Pmaumif;? aygif;ndMu? oGefvufoGefzsm;? *dkPf;tm;apmifhwwf? ewfudkrSwf
? Muw
H wfeG aYf &mf? &Syd al Zmfr?S ausmaf omynm? usr;f q&mwd?Yk vuFmd;k rSe?f pyf[ef
wifah xG? oufnaD pavmh? MuaH vcefaY xmuf? a&SUaemufpum; awmufxm;wefv?kd
aemufudkusdK;jzpf? arQmfIppfvsuf? odkuftif;rsm;? ndEIdif;jim;rl? jypfrsm;aysmuf
vGifh? bkef;a&mifyGifhvdrfh? xdkoifhEkYpm? ynmausmfvl? oDv"laomf? ax&fjrwfausmf
onf? xifay:armfueG ;f rSmcJah omf} [l rdr\
d trnfukd xkwaf zmfwifjycJah vonf/

122

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

121

&cd k i f o m;BuD ; pmay

rSwfcsuf /

/ ]]uym}} tm; ]]yapmufESpfvHk;qifh ,yifha,;cs}}[l zwfyg/

OD ; OD ; omxG e f ;

onfwdkYudk axmufIjcif;tm;jzifh usrf;BuD;\rlvpD;qif;&monf pma&;


q&mBuD; umvD'go&aohjrwf jyKpkaom (kwaAm")okwaAm"usrff;rS tpjyK
onf/
'kwd,tBudrf tdrfa&SUrdzk&m;apmjynfhndKu &udifjrefrmtu&modkYajymif;
u0du@usrf;ESifhuwd*EKusrff;wdkYudk jyKpkcJhonf/
wwd,wpfBudrf toQifoDv0Horax&fjrwfonf tus,fcsJUvsuf e&Ekrif;
apmrGeftm; oifMum;&ef usrf;jyKonf/
xdkYaMumifh usrf;tqufqufjyKpkcJholrsm;rSm &udifynm&Sifrsm;om jzpfonf/
toQifoDv0HojyKpkaom u0du@ygoeusrf;onf ,aeYtxd wnf&SdaeqJ
yif jzpfonf/
xdktoQifjrwfrsm; jyKpkxm;cJhaom tarGtESpfrsm;udk rsufarSmufacwfyk*dKvf
wdkYu vufcHum aemifvmaemufom;vli,frsm;twGuf vufqifhurf;ay;&ef
wm0ef&SdMuayonf/
,if;aMumifh qufvufynmay;Edkif&eftwGuf tqdkygu0du@ygoeusrf;
udk avhvmoifMum;Mu&ef oifhNyD[l wifjytyfygonf/
aqmif;yg;jzifh uAsmusrf;udk oifMum;cJhaom q&mBuD;OD;atmifxGef;ESifh
q&mBuD;OD;atmifomOD;wdkYtm; uefawmhyg\/

,cktcg rif;ok0PfESifh q&mOD;pHomatmifwdkY wifjyxm;aom (1) q&m


OD;pHa&Tbk? (2) EdkifiHawmfpmMunfhwdkufrSL; (3) wuodkvfrsm; pmMunfhwdkufrl (4)
rEav;NrdKU cifruefausmif;wdkufrlponfwdkYudk wifjyxm;Muonf/
if;wdkYudk zwfINyD;vQif &mZ0ifq&mBuD; OD;omxGef;atmifrlESifh wdkufqdkifcJh
ygonf/ tenf;i,fuv
JG cJG suw
f u
Ydk kd awGU&aomfvnf; usr;f wpfapmifv;kH rSm rltwl
wlyif jzpfonf/
uRefawmf\tbdk; OD;omxGef;atmif uG,fvGefNyD;aemuf qufcH&&Sdxm;aom
uAsmusrf;BuD;udk tBudrfBudrfzwfaomfvnf; oabmraygufEdkifyJ &SdcJh&ayonf/
uRefawmfonf ausmif;om;wpfOD;tjzpf ynmoifMum;cJhpOfwGif q&mBuD;
OD;atmifomOD; xkwfa0aomuAsmGefYzl;pmtkyfi,fESifh uAsmGefYaygif;enf;vrff;
aumif;pmtkyfudk oifMum;cJh&ygonf/
,if;pmtkyfrsm;rS uAsmzGJUenf;pDuHk;jcif;udk wwfajrmufcJhygonf/
odkYaomfvnf; tqdkygu0du@ygoeusrf;udkrlum; wdk;razmufEdkifao;yg/
uHtm;avsmfpGm q&mBuD;OD;pdefxGef;onf ajrmufOD;NrdKUodkY q&mBuD;wpfOD;tjzpfjzifh
ajymif;a&TUvmygonf/
,if;yk*dKvfrSm pmayESifhqdkif&muAsmvuFmwdkYudk uRrf;usifwwfajrmufol
wpfOD; jzpfygonf/
tm;vyfaomtcsdefwdkYwGif q&mBuD;xH tqdkygusrf;udk oifMum;cJhygonf/
q&mBuD;OD;atmifomOD;pmtkyfESifh if;usrf;udk wdkufqdkifNyD; TefjyoifMum;yg
onf/
odkYrSomvQif ,if;usrf;\ qdkvdk&if;wdkYudk em;vnfcJhygonf/
usrf;udk q&mrif;ok0Pfu &udiftoQifoDv0HojyKpkaMumif; wifjyxm;
ygonf/
jrefrmEdkifiH\ pmaybdk;bGm;wpfqljzpfawmfrlaom 0efaxmufOD;wifuvnf;
if;jyKpkaomuAsm AEom&usrf;wGif &udKiftoQifoDv0HojyKpkcJhaMumif; wifjy
xm;ygonf/
,if;usrf;wGif Bud,maygif; ajcmufq,fESifh &wkcsenf;ESpfq,fhig;rsdK;wdkYudk
azmfjyNyD; &udKifu0du@ygomeusrf;rS &&Sdygonf[k wifjyxm;ayonf/

124

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

123

,D;,if-,D;av-,D;vm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

OD ; OD ; omxG e f ;

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;


126

apaom uav;acsmhoHvnf; jzpfonf/ ykcufvTJaw;oHrsm;rSm &cdkifajray:


oDusL;yif rukefcef;Edkifawmhay/
]],D;,if? ,D,if,D; ,ifh,if ,if,ifvJh ,D ,D;vJh,D; zcif&ifoGD; trd rGD;
au? orD;vSa, ykcufacsrSm odyfyg,ifhav/ orD; orD; cspforD;? orD;zcifudk
v,fjyifrSm? vifhpifudkpD;? pyg;wD;vdk orD;&wem vSzdkY&mudk 0,fysmyD;a&? orD;
vSa, Zla0a0 Zl;Zl; ,D; ,ifh,if ,D;/
vlYtvTm? vlUbmom? vlUpdkuftvdkuf acwftqufquf rdrdwdkY\ vlaerI
rsm;udk tajcjyKum rdr&d ifaoG;i,frsm;udk acsmo
h yd cf MhJ uayonf/ qif;&Jom; awmif
olv,form; tvTmrSonf rif;pdk;&mZmtqHk;? tjyHK;rsufESmudk,fpDjzifh &ifudkzGifh
um aw;oHyifhcJhMuonf/
ajrmufOD;acwf ou&mZf 832-ckESpfwGif bapmjzLrif;BuD;onf rdrd\orD;
&wem apma&TMumudk ]]{,D;jcif;}} ydk'fa& (38)yk'fjzifh ,D;,ifvTJcJhayonf/ ,if;\
ed'gef;tydk'frSm atmufygtwdkif; jzpfonf/
{,D; ,if,if {,D;/ / {,D; ,if {,D; ,if? {,D; ,ifh,if? ,if,ifav;
{,D;? {,D;? av;{[D? {,D; ,if,if? {,D;? rif;BuD; rif;vSrif;"rvQif {,ifausmf
[dk;? vQH[def;BudK;vsuf? wefcdk;ajymxl? bapmjzL[k? jynfolocif? ight&SifrSm? oH
omESD;awmif;? b0a[mif;u? taMumif;oifhpG? &ifEdIuf&om;? rdbrsufazsmf? orD;
awmfudk? csD;ai:ESpfodrfh? NcdrfhNcdrfhnHnH? uAsmoHjzifh? usHusH&ifhusL;? {,D;,ifxl;jzifh?
ysHUysdK;om,m? qdkpdrfhiSmvQif? pDumywfuHk;? ed'gef;qHk;udk? yef;uHk;toGif? zGJUpD&if?
toQif&TDem;? em;Mum;pD&ef; tuRefy@d? u0dac:qdk? rif;ndKb'l toQifhvlvQif?
wrlwoD;? qufoGif;yD;onf? jynfolUxdyfoD;? &Sifrif;BuD;/
{,D; ,if,if{,D;? xdyfoD;armufawmf? [kwfwnfhaMomf? rif;armfpDw? rif;
armfpDw? orD;vsudk? csdKjroHanmif;? ,dkifcsif;aumif;jzifh? armif;rrsm;pGm? ,dkpdrfh
iSmvQif? &TD;umwnfhpDyD;? ,dkif;,if{,D;/ {,D; ,if,if {,D;/
{,D;jcif; (0g) ,D;,ifjcif;udk ou&mZf 832-ckEpS ?f bapmjzLrif;vufxuf/
pmqdkbm;'lrif;ndKu a&;om;pDuHk;cJhayonf/ if;\rl&if;pmrlrS ul;,laom pdef
wifpm; OD;a&ToJ\r,m;rdyef;&H\ pmrlwGif tcsDtcsydk'fwdkY ]]{,D;,if}} csDNyD;
{,D;jzifh csxm;onfudk awGU&ayonf/ &cdkifrif;orD; {,D;csif;(0g)apma&TMum\

&cd k i f o m;BuD ; pmay

ykcufvGJaom vufydkif&Sifrdcifwdkif;\ ESvHk;om;,dkpdrfhyGifhtefxGufvmaom


oHpOfwpfck jzpfonf/ oHpOfrSm oEmurf;ajctESHU dk;rwGif ,aeYwidk f yJhwifxyf
aeqJ jzpfonf/ &ifaoG;i,f\rsufvTmudk arwmaw;oHjzifh jznf;nif;pGm arS;puf

,D;,if

,D;,ifh-,D;av-,D;vm; aw;oHrsm;udk vlwdkif;Mum;zl;Muayrnf/ ykcufvGJ


aw;oH? avSavSmfaw;oH tm;avSmfaw;oH (0g)tm;jznfhaw;oHrsm; jzpfMuonf/
,D;qdkaompum;rSm ygVdbmom ]]{[drS qif;oufvmonf[k qdkMuonf/
t"dym,frSm ]]vmavmh}} [k teuf&onf/ ykcufudkvTJNyD; rdrdxHjyefvmapjcif;?
avSwufnDnDavSmfcwfNyD; yef;wdkifodkYta&muf o,faqmifac:,ljcif;? xdkxuf
BuD;rm;aom t&m0wKrsdK;udk rdrdvdk&modkYta&muf o,faqmifac:,ljcif; oabm
yif jzpfonf/
,D;qdkaom a0g[m&udk a&S;acwf ({,D;)({,D;)[l a&;om;cJhMuayonf/
&Gwfqdkaom A[k0Ptu&mtjzpf ]]csD}} (xD;)[l toHxGufMuonf/ tm;vHk;
aom uAsmrsm;udk aw;oHtjzpf&Gwfqdkaomtcg ]],D;,if}} ]],D;av;}} ]],D;vm;}}
oHpOfrsm;udk tcsDtcstydk'fwdkY xnfhoGif;&Gwfqdkavh&SdMuayonf/

125

&cd k i f o m;BuD ; pmay

tm;ESifhrmefESifh waoG;wnf; wufcwfoHESifhtNydKifay:xGufvmaomtoH


jzpfonf/ yef;wdik t
f a&muf wufnv
D ufnD csw
D ufavSmcf wfMu&ef wyfveS o
Yf w
H pfck
vnf; jzpfonf/ tEdkifrcHtHI;ray; ZGJvHkYvtjynfhygaom a<u;aMumfoHvnf;
jzpfonf/
]],D;av;av; ,D;av;av; ,Dvmvmvm ,D;,D;atmif r*FvH toHjyKvdkY
atmifvHvlzdkYvma&cg? idkU&GmrSm rsm;pGm[d,uf vlvlcsifhNydKifapqdk eifdkUudk,fudk
igdkUraMumufvSDvSDcsif;tNcDbm eifdkU&Gmudk ZmvJraMumuf usmvmvmvmh,D;
,D; av;av; ,D;av;av;}}

,D;av

tm;wif;oH? tm;avSmufoH? tm;jynfhoHwdkYudk Mum;&olwdkif; aoG;<uvmNyD;


udk,fwdkifudk,fus yg0ifqGJiif wGef;ydkYcsifpdwfrsm; w&G&GjzpfvmjzpfMuonfh 0dkif;0ef;
Munfhae&mrSyif odumrqnfEdkifawmhbJ cg;awmifusdKufum yg0ifqGJiifrdawmh
onf/
]],D;vm;-,D;vm; (wvef) qHyk if;wefeef?Y wvefysyH sL;? wqH;k cl;au-qHck ,
k u
l m
vdk&mudk ygvma&av- ygvma&? yga& yga& yga& ,D;vm; yga&;&m avyga&
,D;vm; yga&av a,mufz ,D;vm;}}
emjcif;usifjcif;? yGef;yJhjcif;udkyif rodEdkifawmh? pdwftm;wuf<uum urm
BuD;udkyif qGJiifwGef;ydkYEdkifonfh cGeftm;rsdK; a&mufvmonf[k xifaerdawmhonf/
wpfa,mufa,mufu toHtedrt
hf jrif?h twuftus? oHaeoHxm;jzifh wdik af y;Ny;D
wpfyg'qHk;wdkif; qHk;wdkif; tm;vHk;u oHNydKif ]],D;vm;}} qdkaom toHESifhtwl
[pfatmfMuonfudk &cdkifpum;jzifh ]Aa'gaMumfonf} [k ac:onf/ wdkifay;aom
yk*dKvfrSm tm0Zef;&Tifoavmuf rdrdjrif&mMuHK&mwdkYudk xnfhoGif;oDusL;wwfMu
onf/

,D;vm;

]],D;av;}} qdak om aw;oHukd wufcso?H wufcwfoEH iS t


hf nD pnf;0g;udu
k n
f D
oDqdkNyD; rdrdwdkY awGU&mjrif&mrsm;udk oHcsyftjzpf zefwD;jzpfap? wpfbufESifh
wpfbuf tNydKiftqdkifjzpfap? wpfjcm; ,aomf"&midkcsif;tH? awmxGuftH ponfh
tP0gcsif;rsm;udk oDqdk&efjzpfap? Asnf;33vHk; [efpdav[efpGav ponfwdkYudk
jzpfap oDqdkavh &SdMuavonf/
avmif;NydKifyGJ (avSNydKifyGJ)udk &cdkifjynf awmfovif;vwGif &cdkif&moDyGJawmf
tjzpfjzifh usif;ycJhMuonf/ &cdkifpmqdkynm&Sd okcrdef r[mynmausmf\ 12&moD {uydk'f&wkayrl awmfovif;vbGJUwGif ]]rSwfom;NrJoGif;? awmfovif;0,f?
aerif;0if;u? rlveuwf? Hk;rSwfa'0? ewfrdrwd? arT;ys&rm? oef;acgifcgudk?
jyKyy&ydk'f? cktcsdefvnf; bk&myGJawmfrsm;wGif avSNydKifyGJudk dk;&myGJawmfwpf&yf
tjzpfjzifh wpfcrf;wem; usif;yqJ &Sdayao;onf/

{,D;,ifjcif; (,D;,ifjcif;)rSm ykcufvGJaw;oHwpfckjzpf ]],D ,if}}\ rl&if;


a0g[m&jzpfaom ]]{,D;,if}} jzifhcsDNyD; ]]{,D;,if}} jzifh csxm;onfrSm tvGefyif
obm0usygonf/
,D;,if\qifhyGm;teuft"dym,fwpfckrSm &cdkiftac: ]],dkif;rD'ef;}} (ykcuf)
yif jzpfonf/ &cdkifpum; ]],dkif;}} ]]'ef;}}wdkYudk ]],D;,if}} [l &cdkifa'o ,aeY
wdkif cspfpEdk;ac:a0:oHk;pGJ aecJhMuonf/ &cdkifrif;orD; {,D;csif;wpfyk'fvHk;wdkYudk
qef;ppfMunfhyguvnf; ]]{,D;,if}} jzifh tpcsDNyD; ]]{,D,if}} jzifh csrSomvQif
&cdkifenf; &cdkif[ef &cdkifavoHjzifh yDjyifaeonfrsm;udk awGU&ayonf/
]]{,D; {,D; ysHysL; dkufum usL;ydrfh ay:OD;urm? ig;MumyGifhvif;? a&muf
NrKd u
f PfjzL- ig;ql&iS ef nf;? yGirhf nfcsO;f wGi?f pdww
f nf;ra&muf? av;yg;aemuf0,f?
ig;awmufaxmifwm? omoemwGif? ig;pif;tjrwf? e0wwf&Dus? ig;&m&om;?
*pye'D? onfnmrGef? &SdqDjyKyg? tmumrSDwdkif;? awmifNydKif;NydKif;ESifh? qdkif;qdkif;
r@dKif? &cdkifGefYzl;? rGefMu,fjrL;odkY? ajrmufOD;&TDeef;? wnfvwfxGef;xnf? ZrL
uRef;? xl;wnfhav/ xl;wnfharSmufawmf? [kwfxnfhaMomf? ausmfoJwwdk? ZrL'Dyg
uRef;vHk;conf/ rif;Mwm;wnfh&ifoD;? arSmufawmfxD; ,D;vJh,if,if{,D;/ /
azmfjyyg ykcufvTJaw;oHwdkYrSm rdrdwdkY\b0rSefudk tdk;cHtwdkif; zGJUEGJUxm;Mu
onfwdkYudk awGU&onf/ awmifolv,form;wdkY\vufjzifh vTJaom ,D;,ifoHrSm
xD;[ef? eef;[ef? qefaeayonf/

128

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

127

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

(2) "n0wDr*Zif;? 1952-53/

(1) 1981-82? ppfawGaumvdyfr*Zif;

t'lrif;ndKavm? b'lrif;ndKavm

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;


130

&udKifrif;orD;{csif;udk jyefvnfazmfxkwf wifjyMuukefaom pmayokaw


oD taygif;wdo
Yk nf ,aeYxrd rd w
d Ykd zwfo
I &d &dS orQaom ayyk&ydu
k pf m? vufu;l pm?
yHkESdyfpmponfwdkYrS azmfxkwfwifjyMuukef\/ ,if;wdkYwGifrl trsdK;rsdK;&SdMuonf/
rdrdwdkYawGU&Sdaomrludk udk;um; wifjyMu[efwlonf/ xdktcg wpfrsdK;wpfzHkpD
uGJjym;jcm;em;aeonfudk awGU&Sd&ygonf/ ,if;wdkYwGifvnf; &cdkifrif;orD;{csif;
onf oDcsif;vuFmrsdK;jzpfaeojzifh um&eftquftpyfwdkYwGif rSm;,Gif;csufrsm;
awGU&ygonf/
taMumif;rlum; acwftqufquf vufajymif;vufvGJul;,l&jcif;? pmul;
ol\ rSm;,Gif;csuf&Sdjcif;? &cdkifjynfe,ftwGif;wGifvnf; a'otoD;oD;wdkY rdrdwdkY
a'otvdkuf ajymqdkaeMuaompum;wGif toHtenf;i,frQonf uGJvGJjcif;wdkY
aMumifh jzpfygonf/ ,if;uGv
J cJG sut
f ay:wGif rlwnfvsuf a&;om;Muojzifh toH
uGJvGJaejcif;rsm; jzpfay:vmonf/ xdktcg vuFmoGm;jzifh pDuHk;xm;aom &cdkif
rif;orD;{csif;onf t"dym,fazmfxkwf&m wpfrsdK;wpfzHk uGJjym;vm&jcif;tjzpf
odkY a&muf&Sdvmayonf/ rsufarSmufokawoDrsm;ESifh pmay0goem&Sifrsm;wdkYonf
rdrw
d zYkd wf&I aom {csi;f tay:wGif rnfonfph myd'k u
f m; rSm,Gi;f aeonf/ rnfonfh
pmydk'fwGif t"dym,fzGifhqdkcsuf vGJacsmfrSm;,Gif;aeonf/ rnfonfhpmydk'fwGif

&cd k i f o m;BuD ; pmay

OD ; OD ; omxG e f ;
ppf a wG a umvd y f r * Z if ; 1983-84

a&S;tcgu Bu;D rm;aom bk&m;qif;wkawmfBu;D rsm;udk yifah qmifjcif;? ausmuf


kyfBuD;rsm;udk ajymif;a&Tjcif;? apwDykxdk;rsm; wnfaqmuf&ef ausmufwHk;BuD;rsm;
o,faqmifjcif;wdkY ]],D;vm;}} aw;uAsmjzifh oDqdkum wufnDvufnD aqmif
&GufcJhMuonf/ ,cktcsdefvnf; &cdkifoBuFeftwGif; avmif;(avS)udk r@yfodkY
o,faqmifvmaomtcg wpfcsdKUaom a'orsm; ,aeYwdkif toHk;jyKqJjzpfonf/
]],D;,if-,D;av;-,D;vm;}} aw;oHrsm;um; ,aeYwdkif rdk;Edkifao;? aemif
wGifvnf; dk;rwGif tpOfyJhwifxyfaeMurnfomwnf;/

129

&cd k i f o m;BuD ; pmay

q&mawmfBuD;pE&mr? awZm&mr? 0dZ,? "r0dvmpaom q&mawmfBuD;


tyg;(40)wdkYonf wnDwGwfwnf; TefMum;awmfrlcsuft& O@rudef;NzdKcGif;
ou&mZf(792)ck? awmfovif;vqef; (1)&uf? we*FaEGaeY aexGufwjyLwGif
uHpef;? wHv*f NrdKUeef;udk wnfaqmufawmfrlavonf/
(wcsdKUusrf;*efwdkY Mumoyaw;[k qdkonf/) rif;apmrGefBuD;ESifh rdzk&m;apm
ppfwdkYonf eef;pOf(3)ESpfajrmuf (795)ckodkY a&mufaomtcg rif;apmrGefBuD;
ewf&GmpHavonf/ ,if;ou&mZfwGifyif nDawmf e&Ekrif;apmrGef eef;wufawmf
rlonf/ eef;pOf(26)ESpw
f iG f ewf&mG pHonf/ ,if;rif;wGif om;awmf(2)yg; xGe;f um;
cJhonf/ bapmjzLrif;ESifh bapmrif;ndKwdkY jzpfMuonf/ aemifawmfBuD; bapmjzL
rif;onf ajrmufom;awmf apmeEDESifh ou&mZf (821)ckwGif ajrmufOD;a&Teef;
awmfukd odr;f jref;pd;k pHawmfro
l nf/ taemufi,fwd;k olyek u
f efrsm; aomif;use;f
aeonfudk ESdrfeif;atmifjrifawmfrlonf/ wdkif;oljynfom;taygif;wdkYtwGuf
ausmif;uef? bk&m;? a&wGi;f ? a&uefvrf;rBu;D vrf;i,f? usKH ;? ajrmif;wHwm;ponf
wdkYudkvnf; jyKvkyfawmfrlavonf/ av;ureft&m wbufurf;ajrmuf wwf
uRrf;onf[l ausmfMumonf/ bk&m;tavmif;awmf aZmwdygvESifh owwdo
rif;om;wdkYuJhodkY vnf;aumif;? pdwa0'D? *Pa0'Dpaom av;onfawmfwdkYuJhodkY
vnf;aumif;? pGrf;pGrf;wrH tm;tifBuD;rm;jcif;aMumifh ukvm;wdkYbmomjzifh
(umvDrmoQm;)[k trnfwGifcJhavonf/ av;udk,if;wdkYbmomjzifh (umvdrf (0g)
uref)[k ac:onf/ t&Sifudk (oQm;)[k ac:onf/ t"dym,frSm av;twwfwdkY
\ t&Sifocif[l qdkonf/ xdkbapmjzLrif;onf tdrfa&SUpHtjzpfjzifh ajrmufOD;
taemufbuf eef;NrdKUdk;armufawmfwHcg;jyifbuf pHeef;awmfwGif aecJhonf/
,if;tcsdefwGif orD;OD;wpfyg; zGm;jrifcJhonf/
,if;orD;onf tdrfedrfhpHb0jzifh zGm;jrifaom orD;jzpf jrykcufwif {,Of
awmf usL;jcif;tcrf;tem;udk rif;crf;rif;em;jzifh rjyKvkyfcJh&acs/
i,fi,fuyif uG,fvGefoGm;ojzifh a,murawmf e&yfpm;(e0&yfpm;)0efBuD;
\ ,ck atmifwyf&Gm ta&SUbuf e&yfpm;0efBuD;wnfaom &cdkifhwefaqmif
bk&m;BuD;\teD;wGif e&yfpm;0efBuD;tdrfawmf &Sdonf/
,if;tdrf orD;BuD; apmOrm uG,fvGefonf/

t"dym,fzGifhqdkcsuf vGJacsmfrSm;,Gif;aeonfponfwdkYudk owdcsyf zwfIa0zef


pDppfolrsm;&SdouJhodkY rpDppfra0zefolrsm;vnf; &SdMuayonf/ pmay0goemtxl;
yg&S
d apwemBu;D rm;vGe;f oltcsKd Uuvnf; pmwGiq
f x
kd m;onft
h wdik ;f rSeu
f efvrd fh
rnf[k ,HkMunfxm;Muonf/
od&Yk mwGif trSet
f uefukd wdwu
d susov
d Mkd uaompmayokawoDtcsKd Uwdo
Yk nf
um; okawoeenf;jzifh qef;ppfvmMuonf/ odaYk omfvnf; qef;ppfvakd om okaw
oDwo
Ykd nf acwftqufquf vufajymif;vufvu
JG ;l ,lvmcJMh uaom ayrl? yk&ydu
k f
rl? vufa&;rlwdkYudk pHkvifEdkifoavmuf pHkvifEdkif&ef pkaqmif;&&Sdxm;&rnf jzpfyg
onf/ rpHkvifEdkifrD wduspGm[kwfrSefNyD[l qdkEdkif&eftwGuf tvGefcJ,Of;Muay
vdrfhrnf/ ,if;aMumifh uRefawmfpkaqmif;xm;aompmaytcsdKUrS awGU&Sdcsufrsm;udk
wifjyaqG;aEG;&jcif; jzpfygonf/
&udKifrif;orD;{csif;udk aqG;aEG;wifjy&rnfqdkvQif rnfonfhrif;vufxuf?
rnfonfhou&mZf? rnfonfhtcsdefumvwGif pwifay:aygufcJhoenf;[l wif
jy&ygOD;rnf/ okawoDrsm; a0zefoHk;oyfEdkif&eftwGuf tusdK;&Sdvdrfhrnf[k xifrd
ygonf/ ,if;aMumifh {csif;bGJUcHrif;orD;i,f\ qif;oufvmyHkudk tenf;i,fwif
jyygrnf/
a&S;acwf&udKifjynfwGif acwfBuD;(4)acwf xGef;um;cJhonf/ (1) "n0wD
acwf? (2) a0omvDacwf? (3) av;NrdKUacwf? (4)ajrmufOD;acwf[l jzpfygonf/
aESmif;qHk;vGefjzpfaom ajrmufOD;acwfwGifvnf; yxrajrmufOD;acwf? 'kwd,
ajrmufOD;acwf? wwd,ajrmufOD;acwf[l (3)acwf jzpfygonf/ ,cifh,cifu
ajrmuf O D ; acwf [ l (3)acwf jzpf & S d c J h y gonf / ,if ; acwf ( 2)acwf w d k Y o nf
aemuftrnfwGifvmaom ajrmufOD;acwf(3)acwfxuf tvGefapmvGef;aeojzifh
&cdkifrif;orD;{csif;udk a0zefpDppf&mwGif roufqdkif csefvSyfxm;cJhygonf/
aemufay: ajrmufOD;acwf(3)acwfwGif yxrajrmufOD;acwfudk pwifwnfaxmif
vmaomolrSm rif;apmrGefBuD; jzpfonf/ rif;apmrGefBuD;onf avmif;MuufNrdKUrS
&[ef;ynm&Sd? vlynm&SdykPm;ynm&Sd? vufrIynm&Sif? EIwfrIynm&Siftaygif;
wdkYESifhwdkifyif ajrmufOD;NrdKUawmf wnfaqmuf&ef u&0dwfazmifawmfBuD;udk
avS&efwyf&ef ajrmufjrm;pGmwdkYjzifh ajymif;a&TUvmawmfrlavonf/

132

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

131

&cd k i f o m;BuD ; pmay

bk&ifrif;jrwf\ TefMum;awmfrlcsuftwdkif; orD;awmfarmufawmf rif;orD;


apma&TMumtwGuf ,dkifjcif;? ({csif;)udk pyfqdkawmfrlavonf/
,if;{csif;\tqHk;wGif tcsydk'fwdkY\ tp armufawmf[laom pum;vHk;wdkY
oHk;pGJxm;onf/
armufawmf[laompum;vHk;onf &udKifwdkYwGif rif;orD;[l t"dym,f&
onf/
ajrmufOD;eef;NrdKUdk;\ taemufbufwHcg;udk OD;pGmyxrwnfaxmifcJhaom
rif;apmrGefBuD;\ rif;orD;wpfyg;trnfjzifh wnfaqmufcJhonf/
,if;tcsdefuyif armufawmfwHcg;[k wGifcJhonf/
rif;apmrGef\ jrpfawmfjzpfaom bapmjzLrif;BuD;\ orD;awmf apma&TMum
onf armufawmfwcH g;teD;? pHtrd af wmf zGm;jrifawmfrjl cif;aMumifh armufawmfrif;
orD;[l trnfwGifcJhonf/
ykcufwifr*Fvm{csif;udk bm;wluRef;rS armifrif;ndKonf tGefYtpHk&Sdaom
ayzl;vTmwGifa&;vsuf bk&ifxHqufoGif;vmonf/
bk&ifrif;jrwfonf armifrif;ndK\{csif;udk vlynm&Sd? &[ef;ynm&SdwdkYtm;
jyo qef;? *dP
k ;f ? tvuFmponfwEYkd iS hf nDw
G jf ynfph akH eonfukd awGU&SMd u&ojzifh
ynm&Sdtaygif;wdkYu okwdMobmr*Fvm jyKMuonf/
xdt
k cg bk&ifrif;jrwfonf tvGew
f &m 0rf;ajrmufawmfro
l jzifh armifrif;ndK
tm; bm;wluRef;udk tydkifpm;ay;oem;awmf rlavonf/
eef;wGi;f pmqdt
k jzpfvnf; *kPjf yKcs;D jri
hf pmqdak wmf ]bm;wlrif;ndK} [laom
bGJUxl;udk xyfqifhay;awmfrlonf/
,if;aMumifh bm;wlrif;ndK[al om trnfjzifh {csi;f \tped'gef;ydik ;f udk a&;pyf
azmfjyxmonfudk awGU&ygonf/
a&S;acwfpmayta&;tom;wGif (t)ESifh (b)wdkYonf ruGJrjym;jzpfaeonf
rsm;udk awGU&onf/
,if;aMumifh (b)udk (t)[l xifrSm;Muavoavm? (b'l)udk (t'l)[l
,lqaeMuoavmponfjzifh awG;awmrdygonf/

]rom} awmfudk 'dkif;*sDuRef; uef&mawmifbuf (,ckqeDusefbk&m;)teD;


wGif oN*dK[f r@myfuem;BuD;pGm aqmufvsuf tvSLBuD;ay;cJhavonf
rif;tjzpfodkY a&muf&SdNyD;aemuf ou&mZf(832)ckwGif orD;awmfwpfyg; zGm;
jrifvmonf/
armwfawmfwHcg;pHtdrfawmf zGmjrifawmfrlojzifh armufawmfrif;orD;[l
ac:wGifMuonf/
avmuDr*Fvm(12)&yfwGif emronmP r*Fvmudk jyKjcif;? em;xGif;r*Fvm
jyKjcif;? ykcufwifr*FvmjyKjcif; ponfwu
Ykd kd wpfNyKd ief ufwnf; jyKvyk rf nfjzpfojzifh
bdodufawmfr*FvmykPm;taygif;wdkYudk zdwfac:vsuf trnforkwfavonf/
aA'ifudef;cef; pef;v*fZmwmwdkYudk pHkvifpGm zGJUpnf;vsuf &udKifwdkY\ tGefY
ay:? emrfay: trnfjzpfaom (apma&TMum)[laom trnfudk rSnfhac:awmfrlav
onf/
,if;aemuf ykcufwifr*FvmusL;&ifhawmfrl&ef &udKifwdkYbmomjzifh ,dkif;jcif;
xD;jcif; ({csif;)udk pDuHk;qufoGif;&ef jynfwGif; &SdorQaom u0dtausmfynm
&SdwdkYtm; zdwfac:vsuf pDuHk;a&;om;qufoGif;ap&ef rdefYMum;awmfrlavonf/
]igonf} orD;awmfBuD;wpfyg;? zGm;jrifawmfrlaomtcg tdrfedrfhpHtjzpfjzifh
pHpm;aecsdefjzpf rif;cefYrif;vufjzifh pHkvifpGm ykcufwifr*Fvm? {,OfawmfusL;
r*Fvm rjyKvdkuf&jcif;aMumifh ,cktcg rif;cefYrif;vwfpHkvifpGmjzifh jyKvkyfrnf
jzpfonf
,if;odaYk qmif&u
G &f mwGif ig\a&SUab;avmif;awmf? bdak vmif;awmfw\
Ykd aus;
Zl;ausmf? *kPfawmfwdkYESifh NrdKUwnfeef;wnfpaom ordkif;tqufqufwdkYudkvnf;
pHkvifpGm azmfjyyg0if&rnf[l rdefYMum;awmfrlonf/
xdktcg bk&ifxHyg;pHpm;aeMuukefaom okcrdeftaygif;wdkYwGif wpfpHkwpf
a,mufaomolrQ xGufay: rvmacs/ 0k*puuRef;(,ck-zHkumuRef;) ]bm;
wlaus;&GmrS rsdK;dk;pOfqufawmifolv,form;wdkY\ om;jzpfaom armifrif;ndK
onf uAsm?pmay okawoDwpfOD; jzpfaeonf/ bk&ifrif;jrwf\ ykcufwifr*Fvm
{csif;udk tuRefvQif pyfqdkygrnf[k bk&ifxH avQmufxm;avonf/

134

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

133

,D;,if,if,;D ? xdyo
f ;D armufawmf[w
k w
f nfaMomf? rif;armfrb
d ----rif;armf
rdb? orD;vSudk? csdKjroHanmif;? ,dkif;jcif;aumif;jzifh armif;rrsm;rSm? vGJpdrfhiSmvsif?
&TD;umxnfh'DyD;,dkif;,ifh,D;/
/ ,D;,if,if,D;/
ed'gef;ydkif;wGif ol\trnfudk azmfjy&m um&efudkiJh (rif;ndKb'l)[k
pyfqdkxm;onf/ trSefrSm (b'lrif;ndK)jzpfonf/ (t)ESifh (b)wdkU vGJrSm;Edkifonf/
a&S;acwfta&;tom;wGif (bm;)udk ,ckacwfta&;tom;jzifh (zm;)[l a&;om;
vmMuonf/ Oyrmtm;jzifh bk&m;ocifudk zk&m;ocif[k toHxGufjcif;? bcifudk
zcif[k toHxGufjcif;? bdk;ausmfudk zdk;ausmf[l toHxGufjcif;? tu&mpmvHk;
rajymif;bJ toHajymif;jcif;rsm; &Sdaeonf/ tenf;i,f &Sif;jythhH? &udKifAsnf;
33vHk;wGif (b)udk (wzHk;csyf)[l toHxGufonf/ if;toHudk &udKifwdkYu (z)oH
jyK qdkMuonf/ ,if;aMumifh (bm;)udk (zm;)[l xGufqdkvmMuonf/ {csif;
oDq
kd orD;awmfapma&TMumtm; jrykcufawmfwiG f wifvsuw
f pfbufwpfbufpD
rS tysdKawmf (6)usdyfpD aygif;(120)wdkYu oHnif;oHjrwdkYjzifhqdkvsuf ,k,pGmqGJiif
Muonf/ r*FvmjyKaomaeYyifvsif armufawmfwHwm;teD;&Sd orD;awmf zGm;jrif
awmfrlaom pHeef;awmfBuD;udk NzdKzsuf odrfawmfBuD;wpfaqmif orkwfNyD;vQif
ausmufqif;wkawmfwpfql wnfxm;awmfrlavonf/
orD;awmf\r*Fvmtcrf;tem;wGif ylaZmfaombk&m; jzpf orD;awmf\
trnfudk tpGJjyKum apma&TMumbk&m;? apma&TMumodrf[l ac:wGifonf/ umv
Mumanmif;vmojzifh ,ckacwfwGif a&TMumodrfbk&m;[k ac:wGifonf/ t*Fvdyf
tpdk;&rif;vufxuf ausmuf*lawmfBuD;NydKysuf ysOf;uwdk;wdkif? oGyfrdk;odrfBuD;
wpfaqmifudk aqmufvkyfcJhonf/ wcsdKUokawoDwdkYu (ra&TMum)[l trnfay;
NyD;vQif qdkif;bkwfwifMuonf/ ordkif;0goem&Sifrsm;u rauseyf uRefawmfh
xHvma&muf ar;jref;vmMuonf/
olwdkYwifjycsufrSm rif;orD;\i,femrnfrSm ra&TMumjzpfonf/ BuD;vmNyD;rS
apma&TMumjzpfonf[l qdkif;bkwfwifolwdkYu ajymvdkufonf[k qdkonf/ {csif;
tptqHk;xd tydk'fwdkYwGifvnf; wwd,ajrmufOD;acwfwGif e&ywdrif;BuD; jznfh
oGif;cJhonfh {csif;(2)ydk'f yg&Sdonf/ ,if; 2ydk'ftwGufvnf; tjiif;yGm;aeMuonf/
ajz&Sif;p&mtrsm;BuD;&Sdonf/ aqmif;yg; ajz&Sif;&efroifhao;ojzifh csefvSyf

tcsdKUokawoDwdkYu t'lqdkonfrSm vli,fudk qdkonf/


t'lrif;ndKqdkonfrSm vli,fpmqdkjzpfonf[l acsya&;om;Muonf/
tu,f t'lqdkonfrSm vli,f[laom t"dym,f&vQif ,if;pum;vHk;onf
rnfonfhbmompum;vHk;ygenf;? ygVdavm ou#avm? &cdkifayg&mPavm [l
qef;ppf&ef vdktyfayonf/
tcsdKUokawoDwdkYu ukvm;bmomjzifh t'lqdkonfrSm vli,f[l t"dym,f
&onf[k qdkonf/
odkY&mwGif r*Fvm{csif;oDuHk;&m ukvm;bmomESifh rnfodkY oufqdkifoenf;
rnfodkY qufpyfaeoenf;[l awG;wmp&mwpfck jzpfaeygonf/
,if;tcsdefwGif ukvm;bmom xnfhoGif;&rnfhtcsdefumvrsdK;ESifh wdkufqdkif
rI r&SdcJhyg/
olr\ zcifonfomvQif av;twwfudk wwf taemufi,fwpfdk;
aomif;usef;aeaom olykefrsm;udk av;vufeufjzifh atmifjrifcJhrIaMumifh oif;wdkY
\ bmomjzifh (umvDrmoQm)ac:cJhaMumif; awGU&ygonf/
orD;i,fESifhum; wpfpHkwpfckrQ roufqdkifcJhyg/
pmzwfolokawoDrsm; a0zefpOf;pm;Edkif&eftwGuf pmqdkawmf b'lrif;ndK\
ed'gef;ysdK;cJhaom {csif;\yxrydk'fudk wifjyygrnf/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

,D;,if,if,;D / / ,D;,if;,D,if; ,D;,if,if? ,if,ifav,D;? ,D;av;,D;?


,D;,if,if,D;-----rif;BuD;rif;vS? rif;"rvQif? vlUcGifausmf[dk; vGef[def;BudK;vsuf
wefcdk;ajymxl? bapmjzL[k? jynfolYocif? xdkt&SifrSm oHom&Sda[mif;? b0aESmif;
u taMumif;oifh? &ifEIduf&om;? rdbrsufazsmf? orD;awmfudk? csDai:ESpfodrfh?
NcdrfhNcdrfhnHhnHh? uAsmoHjzifh? usHusH&ifhusL;? ,D;,ifxl;jzifh? ysHUysL;om,m? qdkpdrfhiSm
vQif? pDumywfuHk;? ed'gef;xHk;udk? yef;uHk;toGif? zGJUpD&if? toQif&TDem; emMum;pD
&ef? tuRefy@d? u0dac:qdk? rif;bdkb'l? toQifvlvsif? wrlwoD;? qufoGif;yD;
onf? jynfolUwnfhxdyfoD; toQifrif;BuD;/

{csi;f yxryd'k f

136

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

135

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

rSwfcsuf/

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

2/
3/
4/
5/

1/

138

&udKifrif;orD;,D;jcif;({csif;) (OD;a&TaoG;? r,m; rdyef;&HwdkY\


ayrla[mif;)
&udKifrif;orD;{csif; a&TapwDq&mawmf ayrl
&udKifrif;orD;{csif;q&mBuD; OD;atmifomOD; yHkESdyfrl
{csif;a[mif; 12wGJ (OD;rJatmifyHkESdyfrl)
&cdkifr[m&mZ0ifawmfBuD; (OD;omxGef;atmif yHkESdyfrl)

ud;k um;aomusr;f rsm;

&cd k i f o m;BuD ; pmay

OD;OD;omxGef;
anmifyifaps;? ajrmufOD;NrdKU/
(&cdkifo[m,pmapmifaiG&wk)

/ ]{sD; = ,D;} rl&if;ayrlwGif ,D;qdkaom tu&mtoHxGufudk


o&(8)vHk;wGif {[laomtu&mwGif ,yifh vHk;BuD;wifqH
cwfNyD;vQif 0wfpaygufxm;onf/ rl&if;ta&;tom; jzpf
onf/ ,if;odkYa&;om;onfudk aqmif;yg;wGif zwfvG,f?
rSwfvG,f? yHkESdyfvG,fatmif (,D;)[l a&;om;vdkuf&ygonf/

odkYjzpfyg olwdkY\rsdK;dk;pOfqufordkif;tqdktm;jzifhvnf;aumif;? pmqdkawmf


]b'lrif;ndK} \ {csif;ed'gef;yxrydk'fwGif wifjyxmonfwdkYudk zwfI&jcif;tm;jzifh
vnf;aumif;? {csif;pmqdktrnfrSefonf ]b'lrif;ndKavm? t'lrif;ndKavm} [l
a0zefawG;qEkdif&ef wifjytyfygonf/

toQif&TDem; emMum;pD&ef
tuRef y @d w f u0d a c:qd k
rif ; nd K b'l ? toQif h v l v Qif
wrl w oD ; ? quf o G i f ; yD ; onf h
jynf o l U xd y f o D ;
toQif r if ; BuD ; /

xm;cJhygonf/ (onfum; pum;csyfaywnf;/) pef;v*fZmwm aA'ifudef;cef;


tvdk tpfrawmfapmOrm\ trnfwdkYESifh vdkufavsmnDaxGpGm ykcufwifpOfuyif
ay;xm;aomtrnfrSm ]apma&TMum} [kom ordkif;u xGufqdkxm;ygonf/

137

OD;OD;omxGef; (&cdkifjrefrmy@dwf)

o&PH wifhyef;ig;yGifh

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )


&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;
140

'rwdP
ok'w@Kv
od'w
okrPrukv
vmZocFwmed
=
=
=
=
=

aeZmjruf
qHyef;
rkefnif;
jrwfav;yef;
ayguf a yguf y ef ;

yykyged = ig;yg;aomyef;rsdK; jzpfonf/ tjrwfqHk;yef;[l a[mMum;awmf


rlcJhavonf/
xdkYaMumifh &cdkiftrsdK;om;wdkY Ak'bmomjzpfonfhaeYrSp ,aeYxd yef;ig;
rsdK;wdkYudk oufqdkif&m ylaZmfyGJwdkYwGif ylaZmfaeMuonf/
aygufaygufyef;udk bk&m;qif;wkawmfrsm; yifhaqmif&m a&SUrSvnf;aumif;?
oHC'ge qGrf;awmfBuD;avmif;yGJ? bk&m;qif;wkawmf ylaZmfyGJ? ponfwdkYvnf;
aumif; BuJjzefYylaZmfjcif;jzifh Ak'ylZed, jyKMuonf/
csrf;om<u,f0aom rSL;BuD;rwf&m aoemywdynm&Sdponfh olaX;ol<u,f
wdrYk mS a&Taygufayguf aiGaygufaygufwu
Ykd kd oH&iT pf yg;aygufaygufEiS ahf &m BujJ zeYf
ylaZmfMuonf/
qif;&JolwdkYrSm oH&Tifpyg;aygufaygufudk BuJjzefYMuonf/
if;pyg; r&EdkifrSom wpfjcm;aumufnif;pyg; aygufaygufrsm;udk aMu;jzefY
ylaZmfMuonf/
onfum; Ak'ylZed,yef;ESifh "rylZed,yef;rsm; jzpfonf/
xdkrSwpfyg; "mwfawmfarGawmf? apwDawmf? ykxdk;awmf? qif;wkawmf(O'd)
apwD? "rapwD? y&dabm*apwD "mwkapwDrsm;udk jrwfav;yef;jzifh ylaZmfMuonf/
jrwfav;yef;rSm tcsdefumvtm;avsmfpGm &&Sdaomyef;rsdK;jzpf yef;yGifhcsdef
om ylaZmfEdkifMuonf/
yef;ppfppfudk r&EdkifvQif jrwfav;yef;twkjyK xnfhoGif;ylaZmfavh&SdMu
onf/

t"d y m ,f r S m - (1)
(2)
(3)
(4)
(5)

(Zmwf#Dum) ]'rwdP? ok'@Kv? od'w? ok*Prukv? ,mZocFwmed?


yykyged} [l ygVdawmfvm&Sdonf/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

&udKifwdkYonf OD;pGmtpjA[Pbmomudk udk;uG,fcJhMuayonf/ bk&m;jrwf


pGmonf 0gawmf(20)ajrmufwGif ou&mZf 123-ck uqkefvqef; (14)&ufaeY
wGif "n0wD&cdkifjynfBuD;odkY <ua&mufawmfrlcJhavonf/ xdktcsdefrSp &cdkifjynf
wGif r[mrkedkyfyGm;awmfBuD;ESifh r[m'def? r[musefpaom qif;wkawmfrsm;
jzpfxGef;cJhonf/ nDawmfokkwXESifh ta>ct&H 500 wdkU&[Ema,musfm; jzpfMu
onf/ ESrawmfy'kra'0DESifh ta>ct&H 500wdkY &[Emrdef;rjzpfMuonf/ 'Eol&d,
rif;BuD;tm; bk&m;ocifonf "rpMuma'oemawmf? tewvuPokwfawmf?
owArd y Zl ed,okww
f ef a'oemawmfrsm;udk a[mMum;awmfrcl o
hJ nf/ ,if;tcsed f
rSp Ak'? "r? oHC wnf;[laom &wemoHk;yg; xGef;vif;cJhonfrSm ,aeYwdkif
atmif wnf&Sdaeao;onf/ ,if;&wemoHk;yg;udk qnf;uyfylaZmfjcif;tm;jzifh
o&P*HkoHk;yg; wnfMuonf/ &ufBuD;&ufjrwfwdkYwGif ylZed,Zdetjzpfjzifh ylaZmf
Muonf/ ylaZmfMu&mwGif ylaZmftyfyal Zmfxu
kd af om ylZed,Zde? ylZmwA? ylZm&[
wnf;[laom ygVdawmft& aqmif&GufylaZmfMuonf/ ylaZmftyfylaZmfoifh ylaZmf
xdu
k af om t&mwKrsm;um; tb,foeYkd nf;? &[Emt&Sijf rwfrsm;wdEYk iS w
hf uG oDv
0ef? *ku0ef? orm"d0eftp&Sdaom ax&ft&Sifaygif;wdkYu usrf;*eft& a&G;cs,f
TefMum;xm;&Sdayonf/ odkY TefMum;csufwdkYudk ygVdawmftXuxm#DumwdkY
odkYqdkxm;onf/

139

&cd k i f o m;BuD ; pmay

atmufwGif aiGom;t*Fg;ESpfjym; xnfh&onf/ tcif;tusOf;udk aqmif&Guf&m


wGif tGefY&Sdaom rdef;ruom aqmif&Guf&onf/
tGe&Yf adS om rde;f rqdo
k nfrmS vifao? vifumG r[kwb
f J tdraf xmifp&kH adS om
rdef;rudk qdkvdkonf/ rdef;rysdKrsm;vnf; aqmif&GufEdkifonf/ ,if;odkY pHkvifNyD;rS
q&mawmfu oDvay;&onf/ armif&iS af vmif;u tqdyk g ylaZmfcu
G u
f kd a&SUrSwnf
ylaZmf&onf/ NyD;vQif if;ylaZmfcGufudk &SifjyKtcrf;tem;wGif xm;&onf/
&Sijf yKtusKd ;w&m;awmfukd em,lMurnft
h cg y&dowfot
Ykd qdyk g qefyef;udk a0iSay;
&onf/ y&dowfwpfOD;vQif qefyef;(7)aphpD vufwGifxnfh vuftkyfcsDum
&Scd ;kd uefawmhMu&onf/ taMumif;aMumifyh ifvQif qefyef;onf OyZmefq&m
ESifh tmp&d,q&mwdkYudk ylaZmfjcif;yef;wpfrsdK; jzpfayonf/ taMumif;t&mwdkY
udk rod&MdS uao;aom yk*Kd vt
f csKd UrSm ay;vmaomqefyef;wdu
Yk kd ajrm ufypfMuonf/
od&Sdaomyk*dKvfrSm dkaopGmvuftkyfxJwGifxnfh ylaZmfMuonf/
aeZmjrufudk bdaour*FvmESifh vlomrefwdkY\ xdrf;jrm;r*FvmwGif toHk;
jyKMuonf/ jzLpifoefY&Sif;aom ckoGif;xJwGif y&dwfa&rsm;jzifh pdkufxlvsuf
omoemapmihfewf? odMum;? jA[m? pEDy&rDoGm? r[mydEJpaom ewfBuD;rsm;udk
ylaZmfaom yef;jzpfonf/ *gxm? rEmef? tif;tdkifwdkYudkvnf; ylaZmfMuonf/ xD;
wnf eef;wnf? NrdKUopfwnf? &GmwnfwdkYwGifvnf; ylaZmfMuonf/
rken
f if;yef;qdo
k nfrmS rken
f if;aphukd qdv
k o
kd nf/ if;udk pke;f zkww
f ap? ua0?
rifpm? awmMurf;? awmifMurf;? opfMurf;? ajrMurf;wdkYudk Edkifeif;ap&eftwGuf
bkrpdk;? kupdk;? tmumopdk; ewfwdkYtm; ylaZmfaom yef;jzpfonf/ tMuiftcg
xD;eef;MuiSef; wnfaqmufrnfh ae&mwdkYwGif ajrtjyifudk oefY&Sif;pifMu,fpGm
jyKvyk Nf y;D uR?J EGm;? xGeo
f mG ;wdjYk zifh jzpfap? wl&iG ;f ? aygufw;l wdjYk zifh jzpfap? ajrwvif;
udk nDnmpGmnd&onf/ ,if;ajrtay:wGif rkefnif;aphudk oifhwifh&m zvm;wpfck
wGif xnfh yx0DaZ,rEefawmfudk &GwfzwfNyD;vQif BuJjzefY&onf/ odkYBuJjzefY
jcif;tm;jzifh raumif;ewfrpd m wdu
Yk kd umuG,Ef ikd jf cif; orma'0ewfwYkd apmifah &Smuf
apmifrjcif;? olawmfaumif;wdkY\ b0jzifh &yfwnfEdkifjcif;? aqmufvkyfrnfh
taqmuftOD;wdkYonfvnf; t"GefY&SnfpGm wnf&Sdjcif;wnf;[laom tusdK;w&m;

qHyef;udk oHCylZed,yef;tjzpfjzifh ylaZmfMuonf/ rnfodkYylaZmfMuoenf;?


avmuDr*Fvm (12)rsdK;wGif wpfyg;tygt0ifjzpfaom omraP&yAZ&SifjyK
r*FvmwGif ,aeYxd ylaZmfMuao;onf/
&SifjyKr*Fvmusif;yrnfhtcg tkef;? iSufaysmjzifh ylaZmfyGJwpfyGJ? y&du&m&Spfyg;
ESifhwuG vSLbG,f0wKrsm;? wHcGef? ukum;? rkav;yGmpaom t&mrsm; yef;axmif
wpfck? uGrf;awmifwpfck? ylaZmfcGufwpfcGuf? ponfwdkY yg0ifonf/ ylaZmfcGufqdk
onfrSm armif&ifavmif;onf OyZm,fq&mtm; qHyef;jzifh ylaZmf&efcGufjzpf
onf
,if;cGufwdkYwGifvnf; a&TcGuf? aiGcGuf? aMu;cGuf? yef;yGwfcGufwdkY jzpfMuyg
onf/
yef;yGwfq&mwdkY yGwftyfaom opfom;cGuf qdk&mwGifvnf; pEuleHUomcGuf?
eHYomeDcGuf? eHYomjzLcGuf? uRef;cGufponfh opfjrwfwdkYESifh jyKvkyfaom cGufrsm;jzpf
Muonf/
,if;cGufwdkYwGif omraPavmif; rdbwdkY qefuGJ? qefnmrygwJh qefjzLvHk;
wD;udk xHk;? eEGif;vl; cGufwGif tjynfhxnfh&onf/ tvSLr@yf pHkvifpGm
cif;usif;wnfxm;&onf/ &SifjyKyGJ vSnfhvnfaomtcg armif&Sifavmif;\ tpfr
jzpfap? nDrjzpfap? ylaZmfcGufudk udkifaqmif&onf/ tpfr? nDr r&SdvQif aqGrsdK;
awmfpyfol wpfOD;OD;u udkifaqmif&onf/ uGrf;axmif? yef;axmifrsm;udk &yf&Gm
xJrS vSyaom trsdK;orD;rsm;u udkifaqmif&onf/ &SifjyKrnfhaeY&uf tkPfwuf
tcsdefwGif r*Fvmajrmuf&onf/
r*Fvmajrmuf&mwGifvnf; eHYomxnfhxm;aom a&piftdk;ESpfvHk;? a&TzHkoD;
ESpfcGuf? iuef;om;wpfcGuf? Muufom;wpfcGuf? 0ufom;wpfcGuf? r*Fvmavmif;
yGef;wGif qefxrif;ESifh aumufnif;xrif; tjynfhxnfh&onf/
xrif;ay:wGif uefpGef;ajrmufOESpfO? *&if;oD;ESpfvHk;? ajcvuftpHkygaom
ykpGefxkyfBuD; ESpfaumif? iuefom;ESpfaumif(bJO)udk rxnfh&? xdrf;jrm; r*FvmyGJ
om bJOxnfh&onf) tpHkxnfhxm;aom r*Fvmavmif;yGef;ESifh a&piftdk;wdkYudk
oH&Tifaumufnif;BuJxm;aom r*Fvmpm;yGJay: wif&onf/ pm;yGJ\ cHkjcif;

142

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

141

&cd k i f o m;BuD ; pmay

odu
Yk Asmjzifh yef;oH;k yGiu
hf Asmudk oDu;kH cJah vonf/ xdrk w
S pfyg; (bk&m;rwif?
ewfr0if? vlwGifq,fyGifhyef;) ponfyef;rsdK;ESifhwuG r*Fvmaqmifyef;rsdK;? ewfyef;
rsdK;ponfwdkYudk azmfjycJhavonf/ aqmif;yg;jzifh &udKifwdkY\dk;&mylaZmfcGufjzifh

(OD ; OD ; omxG e f ; )
&ud K if ? jref r my@d w f
ajrmuf O D ; Nrd K U/
OD;&mZfajrr*Zif; trSwf(3)

ylaZmf&onfh qefyef;udk wifvdkojzifh ylaZmftyf ylaZmfoifh ylaZmfxdkufaom


yef;ig;rsdK;udk wpfqufwnf; wifjy&jcif; jzpfygonf/ pmIoltaygif;wdkY okwya'
om yGm;rsm;EdkifMuygapownf;/

rsm;udk &&Sdayonf/ olawmfaumif;w&m; wnfwefYvQif rdrd\tusdK;? olwpfyg;


\tusdK; wdkif;jynfEdkifiH\tusdK;? omoemawmf\tusdK; ponfhtusdK;w&m;rsm;
udk pGrf;aqmif&rnf jzpfonf/
ygVdawmf t|uxm ZmwfedygwfwdkYwGif azmfjyxm;awmfrlcJhonfhtwdkif;
yef;ig;rsKd ;onf tjrwfq;kH jzpfonf/ xdaYk Mumifh a&S;&udK iyf nm&SBd u;D rsm;u ]o&Pm
wifh yef;ig;yGifhudk toifhyefap? vlUajr0,f tu,fa,musfm;? Xmenfom;[k?
xGef;um;jynf&Gm? jzpfvdrfh&mwnf;}} tpcsDaom uAsmvuFmjzifh azmfTef;xm;cJh
onf/ xdkrSwpfyg; a&S;a&S;u ay:xGef;cJhaom ynm&Sdtaygif;wdkYonf wyHkqifh
yef;trsdK;rsdK;wdkYudk azmfjyjyefcJhao;onf/ ajrmufOD;acwf tv,fydkif;wGif pmqdk
awmfynm&SdBuD; OumysHu xl;jcm;aom yef;oHk;yGifhudk uAsmjzifh wifjycJhonf/
if;rSm ye;foHk;yGifh/ / wpfyGifhyef;um;? yGifhjcif;a0qm? nOfhudkomvQif? yGifhyg
ay\? tdkcspfrd/
wpfyGifhyef;um;? yGifhjcif;a0qm? edudkomvQif?
yGifhygay \? tdkcspfrd/
tyGifhyef;um;? eDcif;vnf;yGifh? nvnf;yGifh\?
tdkcspfrd/
,if;yef;ta&mif? tarmiftif&mqdo
k nfrmS um;?
jzL a&mif0if;\? wifjh cm;0Dqm? 0o'gud?k pmqdt
k uRe?f
zl;&jyef\/
eD a &mif 0 if ; \? wif h j cif ; 0D q m? 0o' g ud k ?
pmqdktuRef? zl;&jyef\/
jzLeDa&mif0if;? av;uRe;f vif;om;? oem;xG#v
f sm?
apm jrwfpGmudk? pmqdktuRef? zl;&jyefvnf;}}

144

&cd k i f w ef a qmif a qmif ; yg;rsm;

OD ; OD ; omxG e f ; (&cd k i f j ref r my@d w f )

143

You might also like