ETKL OKULLARIN ETKLLNN SRDRLMESNDE YNETC FAKTR Yrd. Do. Dr.

Mukadder BOYDAK ZAN1 Tuncay Yavuz ZDEMR2

ZET Bu almada etkili okullarn etkililiinin srdrlmesinde ynetici faktr

aratrlmtr. Bu amac gerekletirmek zere 30 soruluk blmden oluan beli derecelendirme likert tarznda hazrlanm bir anket gelitirilmitir. Geerlilik ve gvenirlik testleri yaplan anket, Elaz ilinde ki tm Anadolu, Fen ve Anadolu retmen Liselerinde grev yapan retmenlere uygulanmtr. Verilerin analizinde ikili karlatrmalar iin bamsz gruplar t testi, l karlatrmalar iin ise, one way anova testi yaplmtr. Aratrmaya katlan retmenlerin grleri bran ve okul trne gre analiz edilmitir. retmen grleri retmenlerin branlarna gre incelendiinde sosyal branlarda grev yapan retmenlerin okul yneticilerine ilikin grlerin yer ald maddelere daha yksek bir aritmetik ortalama ile katldklar grlmtr. Okul trne yaplan karlatrmalarda Anadolu retmen Lisesinde grev yapan retmenlerin yneticilerine ilikin grlerinin, Anadolu ve Fen Lisesi retmenlerinin grlerine gre daha yksek bir aritmetik ortalamaya sahip olduu grlmtr. retmenler yneticilerinin okula kaynak bulma ile olan maddelere, dier iki gurupta ki maddelere oranla daha dk oranda aritmetik ortalama ile katlm, bu blmde ki maddelerden bir kana ise kararsz olduklarn belirtmilerdir. Okul etkiliinin devam ettirilebilmesi adna yneticilerin retmen baarlarn gdlemeleri, renciler iin yeterince sosyal etkinlikler dzenlenmeli ve yneticilerin okullarna yeni kaynaklar bulabilmeleri amacyla yneticilere konu ile ilgili eitimler verilmelidir.
Anahtar Kelimeler: Etkililik, etkili okul, etkili mdr, okul tr, retmen

GR Problem Durumu Okul, eitim amalarn gerekletirmek zere kurulmu, toplumsal ve hammaddesi insan olan ak bir sistemdir. Ak bir sistem olmas nedeniyle okullar etkileimde bulunduu evredeki rgtlerce ya ynlendirilir ya da etkilenir. Okul ierisinde eitli deerler bulunur ve bu deerler atma ierisindedir. Girdisi ve kts insan olan okul rgtlerinde rgtn ktsn deerlendirmek ok zordur. Okul, dolayl bir giriim olan eitim iin gelitirilmitir.
1 2

Frat niversitesi, Eitim Fakltesi, EYPTE, E-Posta: mboydak@firat.edu.tr Frat niversitesi, Eitim Fakltesi, EYPTE Blm Doktora rencisi, E-Posta: tyavuz@hotmail.com.tr

Okul toplumlarn sosyal miraslarn nesillerden nesillere aktaran, sosyal dzende gerekli iyiletirmeleri yapan bir rgttr (Bursalolu, 2008: 33-36) Eitim sistemlerinin ncelikli amac, rencilere istendik ynde davranlar kazandrmaktr. stendik davranlar, farkl formlarda tanmlanabilir. stendik davran ekillendirecek olan durum, merkeze alnan temel grn din, kltr, bilgi, beceri, evreye uyum ve insan merkeze alp almamasna gre deiebilir (Tural, 2002: 39 ). retimde Etkililik ve Etkili Okullar rgtsel etkililik, rgtsel amalar ve ilevleri gerekletirme dzeyi, rgtn evreden kaynak salama yetenei, rgtsel ktlar ynnden salanan baar dzeyi, rgtn evreye uyum salama durumu, evresel beklentileri karlama yetenei biimlerinde tanmlanabilir (iman, 2005: 123). Eitim sistemlerinde nemli bir kavramda etkiliktir. Yirminci yzyln balarna kadar etkilik kavram iin, verimlilikle ayn anlam yklenmitir (Tosun, 1981:1). Etkililik kavramnn eitim sisteminde kullanlmas, etkili okul kavramn dourmu ve etkili okul ile ilgili almalar 1930lu yllarda balayarak 1970li yllarda almalar youn ekilde yrtlmtr (Edmonds 1978; Glass ve Smith, 1978; Brookover ve Lezotte 1979; Drucker, 1992). Etkililik konusunda bu kadar alma yaplmasna karn, etkililik kavramnn kapsaml ve kuramsal erevelere uyan bir tanm henz yaplamamtr. Tm bu almalarn ortak noktas etkinliin ok boyutlu bir kavram olduu konusunda bir uzlamann olmasdr (Balc, 1993:1). Yaplan almalarda etkili okul iin net bir tanm, Levine ve Lezotte ile Taylor tarafndan yaplmtr. Levine ve Lezotteye (1990:1) gre etkili okul, okuldaki tm rencilerin, okulda uygulanan programlardan en iyi ekilde yararlanmas eklinde tanmlanmken Taylor (1990:2) bu kavram okuldaki tm rencilerin renebilecei bir ortam olarak ele almtr. Etkili Okul ve Etkili Ynetici Balcnn aktarmalarna gre (2007: 12) okul etkililii konusunda ki nemli almalardan biri 1966 ylnda Coleman tarafndan yaplmtr. Bu alma aratrmaclarn youn ilgisini ekmi ve birok aratrmac tarafndan etkili okul farkl boyutlarda incelenmitir. Etkili okul konusunda yaplan birok aratrmann sonucunda, eitim yneticilerinin, etkili okullarn oluturulmasnda nemli birer unsur olduklarn ve nemli sorumluluklar stlenmeleri gerektiini aa karmtr. Etkili okulu oluturacak etkili

yneticilerin grevleri Cookson tarafndan aadaki gibi belirlenmitir (Sybolus ve Wendel, 1994, s. 22 akt.: pehlivan, . 1662.pdf); oluturmak, retimsel liderlik ilevlerini yerine getirmek, Gl ve dinamik liderlii gelitirmek, grenlerle ibirlii yapmak ve onlar gelitirmek, Okulda dzen ve disiplini salamak, Kaynaklarn etkili kullanmn salamak, Zaman iyi kullanmak ve Ulalan sonular deerlendirmektir. Okulun akademik amalarna ballk gstermek, renci ve retmenlerden yksek beklentilerin yer ald bir ortam

ster ilkretim ister lise olsun okul yneticisi, okul baarsnda ok nemlidir. Baarl bir okulun gl bir yneticisi olmadr. Etkili bir ynetici okulunun hedeflerini belirler ve yenilikleri destekler. Etkili bir ynetici renci baarlarn da etkiler (Edmonds, 1979: 15-18).

Okul yneticisinin etkili olabilmesi iin birok standarda sahip olmas gereklidir. Okulun amacn gerekletirmek iin igrenlerin motivasyonlarn yksek tutmal ve rencilerde ki akademik baary srekli klmak iin gerekli olan sosyal ve duygusal geliimlerini destekleyen bir okul iklimi oluturmasna baldr (Karsl, 2006: 9). Karsl Etkili Okul Yneticilii adl eserinde etkili okul yneticisinin zeliklerini dokuz ana balkta toplamtr. Bunlar: 1. Kaliteye nem verme, yarmaclk ve deneyim, 2. Okul topluluu iin liderlik ve vizyon salama, 3. Okul iyiletirmede adanma, 4. Kaynaklar verimli bir ekilde ynetme, 5. alanlar ve rencilerle ibirlii iinde alma, 6. Veliler, retmenler ve dier okul ynetimleri ile ibirlii iinde alma, 7. Ailelerin okul aktivitelerine ve rencilerin renmesine katlmn zendirme, 8. Yksek moral salayacak bir okul ortamn zendirme ve 9. alanlarn geliimini ve srekli renmelerini zendirmeden oluur. Clive ve Lynne (2002: 21-37) gre okullarda rencilerin yrtm olduu proje almalarnn deerlendirilmesi ile okullarn rencilerin akademik baarlarna katk dzeyi belirlenir ve buda okullarn etkililiini gsterir. Rekabetilik, bireyselleen renim ve

ibirliki sosyal renme okullarda etkililii destekleyen etmenlerdendir. Etkili okullarn amac sadece baar gstermek deil, renmeyi en st dzeyde gerekletirmektir. Etkili Okul ve Dinamikleri Okulun etkililiini oluturan sadece akademik baar deildir. Etkili okulda akademik baarnn yannda okuma becerisinin yksek olmas gerekir (Reynolds, Cuttance, 1992: 5).
Etkili okul almalar ve okul geliim aktiviteleri i iedir. Etkili okul aratrmalar hedef ve ama iin okul geliiminde nemlidir. Okullardaki renci yaplarnda ailelerin sosyoekonomik durumlar ve alkanlklar bakmndan farkllklar vardr. Bu durum okulu ve snflar etkiler. Etkili okul hareketi yllardr rencilerin gsterdii farkllklarn okul ve o okulun retmenlerinden kaynaklandn gsterir. Bu yzden bu farkllklar etkileyen nedenleri aklamak ve etkili okul olmann zelliklerini belirmek nemlidir (Townsend, 1994: 23-28).

Okullarn etkiliini belirlemede kullanlan yntem vardr. Bunlar: Okul etkileri aratrmas; bilimsel verilere dayal almalar. Etkili okul aratrmas; etkili okullama sreci ile ilgili almalar, okulda ve Okul geliim aratrmas; kark okul geliim modelleri yerine basit okul

snf iinde kullanlan yntemlerle ilgili almalar. geliim modellerinin kullanlmas ile ilgili almalar. Holcombun (1991: 10), etkili okul srecinin gelitirilmesi iin gerekli grd faaliyetler unlardr: Aratrma ve kefetme sreci Takm becerilerini iyiletirme ve gelitirme Misyon ve dnce sistemi renci baarlarndan elde edilen sonularn analizi ile okul hakknda bilgi edinme, Okul ve renci durumlar hakknda raporlar gelitirme, Uygulama ve izleme iin bir plan gelitirme ve strateji belirleme, yiletirme hedefleri ile ilgili etkili retim stratejileri gelitirme, zleme sonular ve plan uygulama ve yiletirme abalarn yenilemektedir. renme ve renmeyi sevme, kiisel geliim, yaam becerileri, problem zme ve nasl renileceini renme gibi akademik disiplinler etkili okullarn baarl sonularndan bazlardr (McGaw ve ark. 1992: 174). Etkili bir okul, rencinin daha fazla renmesini ve hangi alma durumunda olduunu bilir (McGaw ve ark. 1991: 2).

rencilerini bir st eitim kurumuna hazrlama noktasnda ideal konumda bulunan Anadolu ve Fen Liseleri birer etkili okul olarak karmza kmaktadr. Bu okullara renciler snavlarla yerletirilmekte ve renciler tarafndan tercih edilmektedir. Anadolu ve Fen Liselerinde renim gren rencilerden daha fazla sayda bir renci topluluu bu okullarda renim grmeyi hedefler, ancak snav sonras bu amalarna ulaamazlar. Bu noktada bu okul trlerinin mevcut etkililiinin devam ettirilmesi, eitim kalitesinin artrlmas asndan ve daha baarl renciler tarafndan tercih edilir duruma gelinmesi asndan nemlidir. Okullarn etkililiinin devam ettirilmesi noktasnda yneticilere ne gibi grevler dmektedir? Bu okullarda grev yapan retmenler, kendi kurum amirlerinin tutum, davran ve etkinliklerini bu ama dorultusunda nasl grmekteler? Bu aratrmada Etkili okullarn etkililiini srdrmede retmen grlerine gre ynetici faktr aratrlmaya allmtr. Bu amaca ulamak iin; retmenlerin grev yapm olduklar okullarda yneticilerinin etkili okul yneticilii davranna ilikin bran ve okul trne gre retmen grleri arasnda anlaml farkllk olup olmad aratrlmtr. YNTEM Aratrma nicel aratrma yntemlerinden betimsel tarama yntemi eklinde yrtlmtr. Evren ve rneklem Aratrmann evrenini Elaz il merkezinde snavla renci alan Anadolu Liseleri, Anadolu retmen ve Fen Lisesinde grev yapan retmenler oluturmaktadr. Aratrmann evrenini oluturan Elaz l merkezinde sekiz Anadolu Lisesi, bir Fen Lisesi ve bir Anadolu retmen Lisesi bulunmaktadr. Bu okullarda toplam grev yapan retmen says 280dir. Aratrmann rneklemini ise bu okullardan segisiz rnekleme yntemiyle belirlenmi 203 retmen oluturmaktadr. Evrenin %72,50sine ulalmtr. Verilerin Toplama Arac Verileri elde etmek amacyla aratrmaclar tarafndan ilgili literatr ve uzman gr alnarak blmden oluan 30 maddelik bir anket hazrlanmtr. Anketin geerlilik ve gvenirlik ilemlerini yapmak zere benzer zellik tayan 100 kiilik bir retmen grubuna grleri alnmak zere uygulanmtr. Uygulama sonucunda anketin yap geerliliini belirlemek zere yaplan faktr analizi ilemleri sonucunda elde edilen sonular incelendiinde Kaiser-Meyer Olkin Measure of Sampling, 95, Bartletts test of Sphericity: 12220, Signifisant, 000 dzeyinde anlaml bulunurken, gvenirlik katsaysn veren Cronbachs Alpha ise ,92 bulunmutur. Yaplan ilemler sonucunda ankette yer alan madde says deimemitir.

Verilerin Analizi: Verilerin analizinde alt amalarla ilgili olarak ikili karlatrmalar iin bamsz gruplar t testi, l karlatrmalar iin ise one way anova (varyans analizi) yaplmtr. BULGULAR retmenlerin grev yaptklar brana gre okul yneticilerine ilikin blmden oluan grleri deerlendirmek zere ilk nce maddeler tek tek ele alnarak bamsz gruplar t testi yaplmtr. Anketin birinci blmn oluturan Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin retmene ilikin gerekletirdii davranlar blmne ilikin sonular Tablo 1de yer almaktadr
Tablo 1. Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin retmene ilikin gerekletirdii davranlar Gruplar n ss sd Levene An. Dz. t X retmenlerin meslek geliimlerini salayc ortam dzenler. 84 3,54 1,206 Mat. - Fen 201 3,240 ,073 -,864 119 3,67 1,034 Sosyal alanlar 2. Okulun eitim hedeflerini gelitirmek iin retmenler ile birlikte almalar yapar. 84 3,79 1,098 Mat. - Fen 201 ,434 ,511 -,647 119 3,79 1,010 Sosyal alanlar 3. retmenlerin retim becerilerini gelitirebilmeleri iin gerekli ortam hazrlar. 84 3,61 1,098 Mat. - Fen 201 ,969 ,326 -,829 119 3,73 1,014 Sosyal alanlar 4. retmenlere bilgi ve becerilerini yenileme imkan salar. 84 3,43 1,205 Mat. - Fen 201 3,606 ,059 -1,176 119 3,61 1,026 Sosyal alanlar 5. Snf ii faaliyetlerinin okulun hedeflerini destekler nitelikte olup olmadn inceler. 84 3,64 1,072 Mat. - Fen 201 3,468 ,064 -,394 119 3,70 ,898 Sosyal alanlar 6. retmenin, okulun etkililiini devam ettirmede nemli bir yeri olduuna inanr. 84 3,88 1,069 Mat. - Fen 201 1,372 ,243 -1,580 119 4,10 ,906 Sosyal alanlar 7. retmenlerle gl ve ift ynl iletiim kurar. 84 3,67 1,216 Mat. - Fen 201 2,104 ,148 -,946 119 3,82 1,125 Sosyal alanlar 8. Okul etkililiini artrmak iin retmenlerin moralini yksek tutacak etkinlikler dzenler. 84 3,44 1,265 Mat. - Fen 201 2,836 ,094 -,120 119 3,42 1,139 Sosyal alanlar 9. retmenlerin karara katlmalarn salar. 84 3,67 1,144 Mat. - Fen 201 ,403 ,526 -,450 119 3,74 1,131 Sosyal alanlar 10. Okul faaliyetlerinde her retmene sorumluluk verir. 84 Mat. - Fen 3,89 1,064 201 ,180 ,672 -,159 119 3,92 ,988 Sosyal alanlar 11. Olumlu okul ikliminin snf ynetimine olumlu katk salayacan bilir. 84 3,81 1,114 Mat. - Fen 201 2,340 ,128 -1,032 119 3,97 1,033 Sosyal alanlar 12. Zmre retmenler toplantlarna katlarak retmenleri motive eder. 1. An. Dz. ,388

,518

,408

,241

,694

,116

,345

,905

,653

,874

,303

84 3,42 1,122 Mat. - Fen 201 ,510 ,476 119 3,48 1,156 Sosyal alanlar 13. retmenlerin baarlarn dllendirerek, bu davrann kalc olmasn salar. 84 3,49 1,197 Mat. - Fen 201 1,384 ,241 119 3,50 1,111 Sosyal alanlar

-,383

,702

-,047

,962

retmenlerin meslek geliimlerini salayc ortam dzenler (Matematik-Fen B. X : 3,54; Sosyal B X : 3,67), Okulun eitim hedeflerini gelitirmek iin retmenler ile birlikte almalar yapar (Matematik-Fen B. X : 3,79; Sosyal B X : 3,79), retmenlerin retim becerilerini gelitirebilmeleri iin gerekli ortam hazrlar (Matematik-Fen B.

X : 3,61;

Sosyal B X : 3,73), retmenlere bilgi ve becerilerini yenileme imkn salar (MatematikFen B. X : 3,43; Sosyal B X : 3,61), Snf ii faaliyetlerinin okulun hedeflerini destekler nitelikte olup olmadn inceler (Matematik-Fen B.

X : 3,64 Sosyal B X :

3,70)

grlerinin yer ald (1, 2, 3, 4, 5) maddelere retmenler katldklarn belirtmilerdir. Ancak ok az farkla da olsa sosyal branlarda grev yapan retmen grleri daha yksek sonulanmtr. Okul etkililiini arttrmada nemli bir yer tutan retmenin, okulun etkililiini devam ettirmede nemli bir yeri olduuna inanr (Matematik-Fen B. X : 3,88; Sosyal B X : 4,10) grnn yer ald altnc maddeye zellikle sosyal alanlarda grev yapan retmenler neredeyse tamamen katlyorum dzeyinde gr bildirmilerdir. Yine etkililii devam ettirmede nemli bir ilke olan iletiime ilikin retmenlerle gl ve ift ynl iletiim kurar (Matematik-Fen B. X : 3,67; Sosyal B X : 3,82) grnn yer ald yedinci maddeye retmenler ok yksek bir aritmetik ortalama ile olmasa da katldklarn belirtmilerdir. retmenlerin karaszlk seeneine yakn bir sonula kaldklarn belirttikleri Okul etkililiini artrmak iin retmenlerin moralini yksek tutacak etkinlikler dzenler (Matematik-Fen B. X : 3,44; Sosyal B X : 3,42) (madde sekiz) grne ilikin sonular dikkat ekicidir. retmenler her ne kadar katldklarn belirtmi olsalar da baz grlere ilikin grleri kararszm dzeyine yakn sonulanmtr. Bunlardan 12. maddenin yer ald Zmre retmenler toplantlarna katlarak retmenleri motive eder (Matematik-Fen B.

X : 3,42; Sosyal B X :

3,48)

ve yine

retmenlerin baarlarn dllendirerek, bu

davrann kalc olmasn salar (Matematik-Fen B.

X : 3,49; Sosyal B X : 3,50) 13.

maddeye kararszlk dzeyine yakn dzeyde gr bildirmilerdir.

Anketin ikinci blmn oluturan Okul etkiliini devam ettirmek yneticinin renciye ilikin gerekletirdii davranlar belirlemeye ynelik bulgu ve yorumlar Tablo.2de yer almaktadr.
Tablo 2. Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin renciye ilikin gerekletirdii davranlar Gruplar n ss sd Levene An. Dz. t An. Dz. X 14. Okulun hedeflerine ulamas iin renciler ile ibirliini kurar. 3,66 1,092 Mat. - Fen 84 201 ,832 ,363 -,175 ,861 3,68 ,999 Sosyal alanlar 119 15. rencilerin renmeye ilikin beklentilerinin karlanmas iin aba harcar. 3,76 ,965 Mat. - Fen 84 201 ,001 ,980 -,415 ,678 3,71 ,933 Sosyal alanlar 119 16. Baar dzeyi yksek rencilerin kendi okulunu tercih etmesi iin tantc etkinlikler dzenler. 3,67 1,144 Mat. - Fen 84 201 ,124 ,725 -,247 ,805 3,71 1,092 Sosyal alanlar 119 17. Oluturduu etkili okul yneticiliiyle renci baarsn artrr. 3,71 1,071 Mat. - Fen 84 201 1,117 ,292 -,175 ,861 3,74 ,970 Sosyal alanlar 119 18. rencilerin kendileriyle ilgili konularda snf ve okul ynetimine katlmalarn salar. 3,67 ,923 Mat. - Fen 84 201 ,043 ,836 -,538 ,591 3,74 ,970 Sosyal alanlar 119 19. renci baarn srekli klacak etkinlikler dzenler. 3,62 1,063 Mat. - Fen 84 201 ,118 ,732 -,018 ,985 3,62 1,089 Sosyal alanlar 119 20. Okulda ki renme kaynaklarnn (ktphane, bilg. lab) yeterli sayda veya nitelikte olmas iin aba gsterir. 4,04 ,987 Mat. - Fen 84 201 3,98 ,920 Sosyal alanlar 119 21. renci baarn artrmak iin veliler ile ibirlii yapar. 3,94 ,974 Mat. - Fen 84 201 3,90 ,978 Sosyal alanlar 119 22. rencilerin baarlarn dllendirir. 3,87 1,015 Mat. - Fen 84 201 3,95 ,964 Sosyal alanlar 119 ,978 ,324 -,389 ,698

,015

,903

-,297

,767

1,202

,274

-,573

,567

Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin renciye ilikin gerekletirdii davranlarna ilikin blmde yer alan grlerden Okulun hedeflerine ulamas iin renciler ile ibirliini kurar (Matematik-Fen B.

X : 3,66; Sosyal B X :

3,68),

rencilerin renmeye ilikin beklentilerinin karlanmas iin aba harcar (MatematikFen B. X : 3,76; Sosyal B X : 3,71), Baar dzeyi yksek rencilerin kendi okulunu tercih etmesi iin tantc etkinlikler dzenler (Matematik-Fen B. X : 3,67; Sosyal B X : 3,71) grlerinin yer ald 14, 15 ve 16. maddeye katldklarn belirtmilerdir. Ancak bu blme ilikin aritmetik ortalamalar incelendiinde sosyal alanlarda grev yapan retmen grlerinin daha yksek sonuland grlmtr. renci baarsn artran nemli

davranlardan birisi olan okul etkinliklerine renci katlmn salamaya ilikin rencilerin kendileriyle ilgili konularda snf ve okul ynetimine katlmalarn salar (Matematik-Fen B. X : 3,67; Sosyal B X : 3,74) grnn yer ald 18. maddeye her iki branta yer alan retmenler katldklarn belirtmilerdir. grne hem Matematik-Fen B. belirtmilerdir. Okulda renci baarsn artrmada nemli bir etmen olan renci baarn srekli klacak etkinlikler dzenler

X : 3,67 hem de Sosyal B X : 3,67 ile katldklarn

Bu grn yer ald maddeye ilikin retmen grleri katlyorum

dzeyinde sonulansa dahi karaszlk dzeyine yakn bir sonu olduu dikkat ekicidir. Buna gre bu okullarda rencilere ilikin yeterli etkinliklerin olmad sylenebilir. rencilerin akademik baarsn srekli klacak davranlardan olan Okulda ki renme kaynaklarnn (ktphane, bilg. lab) yeterli sayda veya nitelikte olmas iin aba gsterir (madde 20) grne Matematik-Fen B. X : 4,04 ile Sosyal B X : 3,98 ile katldklarn belirtmilerdir. Okul etkiliini devam ettirmede nemli bir davran olan okul aile ibirliine ilikin renci baarn artrmak iin veliler ile ibirlii yapar grnn yer ald 21. maddeye MatematikFen B. X : 3,94; Sosyal B X : 3,90 ile katldklarn belirtmilerdir. Baarnn srekliliini klacak davranlardan olan rencilerin baarlarn dllendirir grne her iki branta grev yapan retmenler katldklarn belirtmilerdir (Matematik-Fen B. X : 3,87; Sosyal B

X : 3,95).
Okul yneticisinin okul etkiliini devam ettirmede yneticinin kaynak bulma konusunda gerekletirdii davranlar (Blm 3) incelendiinde retmen grlerinin genelde katlyorum dzeyinde sonuland grlmtr (Tablo 3).
Tablo 3. Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin kaynak bulma konusunda gerekletirdii davranlar Gruplar n ss sd Levene An. Dz. t An. Dz. X 23. Velilerle toplantlar dzenleyerek, okulun ihtiya duyduu kaynaklarn teminini salar. 84 3,71 1,048 Mat. - Fen 201 ,188 ,665 -,228 119 3,75 1,027 Sosyal alanlar 24. l ve lke genelinde ki i adamlaryla grmelerde bulunarak okul kaynaklarn zenginletirir. 84 3,42 1,205 Mat. - Fen 201 1,223 ,270 -,430 119 3,49 1,119 Sosyal alanlar 25. Sosyal kurulularla ibirlii iinde olur. 84 3,49 1,167 Mat. - Fen 201 ,121 ,728 -,360 119 3,55 1,110 Sosyal alanlar 26. Okulun sosyal evresiyle sosyo-ekonomik ilikileri glendirir. 84 3,61 1,120 Mat. - Fen 201 ,031 ,861 -,171 119 3,58 1,116 Sosyal alanlar 27. Okul-aile birlii bnyesinde sanatsal faaliyetler tertip ederek okula gelir salar. 84 3,23 1,176 Mat. - Fen 201 ,095 ,758 -,297 119 3,28 1,228 Sosyal alanlar ,820

,668

,719

,864

,767

28. Okul arazisi ve bahesini ek kaynak olarak kullanr. 84 2,68 1,441 Mat. - Fen 201 2,086 ,150 119 2,87 1,344 Sosyal alanlar 29. Okul kantinini ve kooperatifini ek kaynak salamak iin kullanr. 84 3,66 1,303 Mat. - Fen 201 ,268 ,605 119 3,49 1,213 Sosyal alanlar 30. eitli kurululardan sponsorluk alarak okula ek kaynak salamaya alr. 84 3,30 1,278 Mat. - Fen 201 ,001 ,971 119 3,36 1,287 Sosyal alanlar

-,990

,323

-,939

,349

-,348

,728

Bu blmde yer alan maddelerden Velilerle toplantlar dzenleyerek, okulun ihtiya duyduu kaynaklarn teminini salar (Matematik-Fen B. X : 3,71; Sosyal B X : 3,75), (madde 23) grne her iki branta yer alan retmenler katldklarn belirtmilerdir. l ve lke genelinde ki i adamlaryla grmelerde bulunarak okul kaynaklarn zenginletirir (Matematik-Fen B. 3,48) ( madde 24) grne katldklarn

X : 3,42; Sosyal B X :

belirtmelerine ramen grlere ilikin aritmetik ortalamalar dk sonulanmtr. Bu sonu bir adan olumlu bir ekilde de deerlendirilebilinir. nk bylelikle bask gruplarnn okulda yaptrm gleri snrlandrlm olacaktr. Okul-aile birlii bnyesinde sanatsal faaliyetler tertip ederek okula gelir salar grnn yer ald 27. madde de her iki branta yer alan retmenler karasz kaldklarn belirtmilerdir (Matematik-Fen B. X : 3,23; Sosyal B X : 3,28). Oysa renci baarsn artrmada benzer bir grn yer ald 21 madde de retmenler aile ile ibirlii konusundaki gre katldklarn belirtmilerdir. 28. Maddenin yer ald Okul arazisi ve bahesini ek kaynak olarak kullanr (Matematik-Fen B. X : 2,68; Sosyal B X : 2,87) grne karasz kaldklarn belirtmilerdir. Bu sonulara gre okul yneticilerinin okula gelir salamak iin okul arazisinden faydalanamadklar sylenebilir. Okul kantinini ve kooperatifini ek kaynak salamak iin kullanr grne hem matematik fen alandaki X : 3,66 hem de sosyal alanda grev yapan retmenler X : 3,49 ile katldklarn belirtmilerdir. retmenlerin branlar dikkate alnarak maddeler bir btn halinde deerlendirilerek bamsz gruplar t testi yaplmtr (Tablo 4).
Tablo 4. retmenlerin branlarna gre okul yneticilerine ilikin grlerinin deerlendirildii t testi sonular Gruplar n ss sd Levene An. Dz. t An. Dz. X Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin retmene ilikin gerekletirdii davranlar 84 3,64 ,893 Matematik -Fen 201 3,726 ,055 -,830 ,407 119 3,73 ,782 Sosyal alanlar Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin renciye ilikin gerekletirdii davranlar 84 3,77 ,836 201 2,843 ,093 -,094 ,925 Matematik -Fen

119 3,78 ,771 Sosyal alanlar Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin kaynak bulma konusunda gerekletirdii davranlar 84 3,39 ,924 Matematik -Fen 201 ,098 ,755 -,268 ,789 119 3,42 ,898 Sosyal alanlar

Brana gre retmen grlerinden elde edilen sonulara gre Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin retmene ilikin gerekletirdii davranlar blmnde retmen grleri arasnda anlaml farkllk gzlenmemitir. Grler katlyorum dzeyinde sonulanmtr (Matematik-Fen B. X : 3,64; Sosyal B X : 3,73). kinci blmn yer ald Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin renciye ilikin gerekletirdii davranlara ilikin retmen grleri yine katlyorum dzeyinde sonulanmtr (Matematik-Fen B. 3,78). Ancak okul yneticisinin zellikle

X : 3,77; Sosyal B X :

rencilere ilikin davranlar hakkndaki retmen grleri dier blmlerde yer alan grlere nazaran daha olumlu olduu dikkat ekicidir. retmen grlerinin en dk sonuland Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin kaynak bulma konusunda gerekletirdii davranlar balna ilikin nc blmde matematik fen alannda grev yapan retmenler X : 3,39 ile bu grlere ilikin kararsz kaldklarn belirtirken, sosyal alanlarda grev yapan retmenler kararszm seeneine ok yakn bir dzeyde katldklarn belirtmilerdir. Okul yneticilerinin Okula kaynak bulma konusunda yeteri dzeyde baar gstermedikleri sylenebilir. retmenlerin devam ettikleri okul trne gre grleri tek tek ele alnarak One Way Onova (varyans analizi) yaplmtr. Yaplan varyans analizi sonucunda Levene deerine gre homojen dalm gstermeyen maddelere iin Kruskall Wallis H (KWH) testi yaplmtr. Birinci blmn yer ald varyans analizi sonular Tablo 5te yer almaktadr.
Tablo 5. Okul trne gre Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin retmene ilikin gerekletirdii davranlar Okul tr 4. Varyans Kay. Kar. Top. Kar. Ort. Anl. Fark

ss

sd

retmenlere bilgi ve becerilerini yenileme imkan salar 148 3,51 1,091 Grup. Ar. 1,849 2 ,924 Fen L. 28 3,46 1,232 Grup.i 244,624 200 1,223 ,7 56 Anadolu . L. 27 3,78 1,050 246,473 202 Toplam Levene: ,547 p=,580 5. Snf ii faaliyetlerinin okulun hedeflerini destekler nitelikte olup olmadn inceler. 3,66 ,988 Grup. Ar. 1,592 ,796 Anadolu L. 148 2 ,8 3,57 ,998 Grup.i 188,949 ,945 Fen L. 28 200 43 3,89 ,847 Toplam 190,542 Anadolu . L. 27 202
Anadolu L.

,471

,432

Levene: ,951 p= ,388 6. retmenin, okulun etkililiini devam ettirmede nemli bir yeri olduuna inanr. 4,01 1,014 Grup. Ar. 1,484 ,742 Anadolu L. 148 2 3,86 1,044 Grup.i 192,496 ,962 Fen L. 28 200 ,7 71 4,19 ,682 Toplam 193,980 Anadolu . L. 27 202

,464

Levene: 1,551 p= ,215 8. Okul etkililiini artrmak iin retmenlerin moralini yksek tutacak etkinlikler dzenler. 3,38 1,203 Grup. Ar. 11,475 5,737 Anadolu L. 148 2 4, 3,14 1,177 Grup.i 274,239 1,371 Fen L. 28 200 81 ,017 4,00 ,961 Toplam 285,714 Anadolu . L. 27 202 4 Levene: 1,284 p=,279 10. Okul faaliyetlerinde her retmene sorumluluk verir. 3,91 1,058 Grup. Ar. 3,031 1,516 Anadolu L. 148 2 1, 3,68 ,905 Grup.i 206,190 1,031 Fen L. 28 200 47 ,232 4,15 ,864 Toplam 209,222 Anadolu . L. 27 202 0 Levene:,609 p= ,545 11. Olumlu okul ikliminin snf ynetimine olumlu katk salayacan bilir. 3,91 1,090 Grup. Ar. 3,518 1,759 Anadolu L. 148 2 1, 3,64 1,120 Grup.i 226,512 1,133 Fen L. 28 200 55 ,214 4,15 ,818 Toplam 230,030 Anadolu . L. 27 202 3 Levene: 2,127 p= ,122 Zmre retmenler toplantlarna katlarak retmenleri motive eder. 3,46 1,145 Grup. Ar. 6,203 3,102 Anadolu L. 148 2 3,11 1,133 Grup.i 256,102 1,281 Fen L. 28 200 3,78 1,050 Toplam 262,305 Anadolu . L. 27 202 Levene: ,477 p= ,621 12. 13.
Anadolu L.

1-3 2-3

2, 42 2

,091

retmenlerin baarlarn dllendirerek, bu davrann kalc olmasn salar. 3,49 1,152 Grup. Ar. 6,251 3,126 148 2 2, 3,18 1,189 Grup.i 258,488 1,292 Fen L. 28 200 41 3,85 ,989 Toplam 264,739 Anadolu . L. 27 202 8 Levene: 1,203 p= ,302
P<0,05

,092

retmenlere bilgi ve becerilerini yenileme imkn salar (madde 4) grne Anadolu Lisesi X : 3,51, Fen Lisesi X : 3,46 ve Anadolu retmen Lisesi X : 3,78 ile bu gre katldklarn belirtmilerdir. Ancak Fen Lisesinde grev yapan retmen grlerinin karaszm seeneine yakn sonulanmas dikkat ekicidir. retmenin, okulun etkililiini devam ettirmede nemli bir yeri olduuna inanr grnn yer ald altnc maddeye ilikin sonular incelendiinde okul trnde de retmen grleri katlyorum dzeyinde sonulanmtr. Ancak Fen Lisesinde grev yapan retmenler her ne kadar katldklarn belirtmi olsalar da dier iki okul trne gre ( X : 3,86) sonularn daha dk olmas dikkat ekicidir. Bu madde de Anadolu retmen Liselerinde grev yapan retmen grleri incelendiinde ( X : 4,19 ) sonu neredeyse tamamen katlyorum dzeyinde gereklemitir. Grev yaplan okul trne gre retmen grleri arasnda anlaml farkllk gzlenen Okul

etkililiini artrmak iin retmenlerin moralini yksek tutacak etkinlikler dzenler (madde 8) grne fen ve Anadolu Liselerinde grev yapan retmenler (Fen Lisesi X : 3,14; Anadolu Lisesi X : 3,38) karasz kaldklarn belirtirken, Anadolu retmen Lisesinde grev yapan retmenler ( X : 4,00) yksek bir aritmetik ortalama ile katldklarn belirtmilerdir. Gr farkll Anadolu Lisesinde grev yapan retmenler ile Fen Lisesi ve Anadolu retmen Lisesinde grev yapan retmenlerden kaynaklanmtr. Okul faaliyetlerinde her retmene sorumluluk verir grnn yer ald 10. maddede retmen grleri katlyorum dzeyinde sonulanmtr. (Anadolu Lisesi X : 3,91; Fen Lisesi X : 3,68 ve Anadolu retmen Lisesi X : 4,15) Bu maddeye ilikin aritmetik ortalamalar incelendiinde en yksek sonucun yine Anadolu retmen Lisesinde grev yapan retmenlere ait olduu dikkat ekmektedir. Okul ortamnda eitim retim faaliyetlerinin niteliini artrc Zmre retmenler toplantlarna katlarak retmenleri motive eder(madde 12) grne Anadolu Lisesinde grev yapan retmenler X : 3,46 ile Anadolu retmen Lisesinde grev yapan retmenler X : 3,78 ile katldklarn belirtirken, Fen Lisesinde grev yapan retmenler X : 3,11 ile kararszlklarn bildirmilerdir. Yine retmen motivasyonunu ykselterek okulda verimliliin salanmasna ynelik ynetici davranlarndan olan retmenlerin baarlarn dllendirerek, bu davrann kalc olmasn salar grnn yer ald 13. maddeye Fen Lisesinde grev yapan retmenler X : 3,18 ile karaszlklarn bildirirken, Anadolu Lisesi

X : 3,49 ile Anadolu retmen Lisesinde grev yapan retmenler ise X : 3,85 ile gre
katldklarn belirtmilerdir. Okul yneticilerine ilikin Anadolu retmen Lisesinde grev yapan retmen grleri dier okul trne gre daha yksek sonulanmtr. Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin renciye ynelik gerekletirdii davranlarn yer ald ikinci blme ilikin retmen grleri Tablo 6da yer almaktadr.
Tablo 6. Okul trne gre Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin renciye ilikin gerekletirdii davranlar Okul tr 14. Varyans Kay. Kar. Top. Kar. Ort. Anl. Fark

ss

sd

Okulun hedeflerine ulamas iin renciler ile ibirliini kurar. 3,71 1,025 Grup. Ar. 7,814 3,907 148 2 3,21 1,134 Grup.i 209,07 1,045 Fen L. 28 200 3 3,93 ,874 Toplam 216,88 Anadolu . L. 27 202 7 Levene: 1,246 p= ,290
Anadolu L.

3,737

,025

2-3

rencilerin renmeye ilikin beklentilerinin karlanmas iin aba harcar. 3,80 ,886 Grup. Ar. 7,457 3,728 Anadolu L. 148 2 3,25 1,175 Grup.i 172,64 ,863 Fen L. 28 200 4,319 2 3,82 ,879 Toplam 180,09 Anadolu . L. 27 202 9 15.

,015

1-2

Levene: 2,251 16.

p= ,108

Baar dzeyi yksek rencilerin kendi okulunu tercih etmesi iin tantc etkinlikler dzenler. 3,72 1,101 Grup. Ar. 13,272 6,636 Anadolu L. 148 2 3,14 1,239 Grup.i 236,17 1,181 Fen L. 28 200 1-2 5,620 ,004 6 2-3 4,11 ,801 Toplam 249,44 Anadolu . L. 27 202 8 Levene: 2,459 p= ,088 rencilerin kendileriyle ilgili konularda snf ve okul ynetimine katlmalarn salar. 3,72 ,962 Grup. Ar. 5,093 2,546 Anadolu L. 148 2 3,39 ,956 Grup.i 176,76 ,884 Fen L. 28 200 2,881 ,058 0 4,00 ,785 Toplam 181,85 Anadolu . L. 27 202 2 Levene:2,512 p= ,084 18. 19 renci baarn srekli klacak etkinlikler dzenler. 3,62 1,079 Grup. Ar. 11,972 148 3,18 1,124 Grup.i 221,82 Fen L. 28 1 4,11 ,801 Toplam 233,79 Anadolu . L. 27 3 Levene: 2,034 p= ,133
Anadolu L. 2 200 202

5,986 1,109

5,397

,005

2-3

20. Okulda ki renme kaynaklarnn (ktphane, bilg. lab) yeterli sayda veya nitelikte olmas iin aba gsterir 4,05 ,957 Grup. Ar. 4,490 2,245 Anadolu L. 148 2 3,64 1,023 Grup.i 176,50 ,883 Fen L. 28 200 2,544 ,081 5 4,15 ,718 Toplam 180,99 Anadolu . L. 27 202 5 Levene: 2,367 p= ,096 renci baarn artrmak iin veliler ile ibirlii yapar. 3,93 ,970 Grup. Ar. 5,870 Anadolu L. 148 2 3,57 1,069 Grup.i 185,70 Fen L. 28 200 6 4,22 ,801 Toplam 191,57 Anadolu . L. 27 202 6 Levene: 1,883 p= ,415 21. rencilerin baarlarn dllendirir. 3,93 ,994 Grup. Ar. 148 3,64 1,026 Grup.i Fen L. 28 4,11 ,847 Toplam Anadolu . L. 27 Levene: 1,724 p= ,486 P<0,05 22.
Anadolu L.

2,935 ,929

3,161

,045

2-3

3,157 192,42 0 195,57 6

2 200 202

1,578 ,962

1,641

,196

Grev yaplan okul trne gre retmen grleri arasnda p< 0,05 dzeyinde anlaml farkllk gzlenen Okulun hedeflerine ulamas iin renciler ile ibirliini kurar 14. maddede ye Fen Lisesinde grev yapan retmenler X : 3,21 ile karaszlklarn bildirirken; Anadolu Lisesinde grev yapan retmenler X : 3,71 ile Anadolu retmen Lisesinde grev yapan retmenler ise X : 3,93 ile katldklarn bildirmilerdir. Anlaml farkllk Fen Lisesi ile Anadolu retmen Lisesinde grev yapan retmen grlerinden kaynaklanmtr. Okullarn etkililiini devam ettirmede nemli bir ynetici davran saylan rencilerin renmeye ilikin beklentilerinin karlanmas iin aba harcar(madde 15) grne yine Fen Lisesinde grev yapan retmenler X : 3,25 ile katlmazken, Anadolu Lisesi ve Anadolu retmen Lisesinde grev yapan retmenler srasyla ( X : 3,80; X : 3,82 ) katldklarn belirtmilerdir. Baar dzeyi yksek rencilerin kendi okulunu tercih etmesi iin tantc

etkinlikler dzenler( madde 16) grne ilikin sonular incelendiinde p<0,05 dzeyinde anlaml farkllk gzlenmitir. Farkllk Anadolu Lisesi ( X : 3,72) ile Fen Lisesinde ( X : 3,14) grev yapan retmen grleri ve yine Fen Lisesi ile Anadolu retmen Lisesinde ( X : 4,11) grev yapan retmen grlerinden kaynaklanmtr. Okulun etkililiini artrc maddelerden bir dieri de renci baarn srekli klacak etkinlikler dzenler(madde 19). Bu maddeye ilikin retmen grleri arasnda p<0,05 dzeyinde anlaml farkllk gzlenmitir (F: 5,397; p<,005). Farkllk Fen Lisesinde grev yapan retmenler ile ( X : 3,18 ), Anadolu retmen Lisesinde grev yapan retmenlerin ( X :4,11) grlerinden kaynaklanmtr. renci baarsnda ve okulun etkililiinde nemli unsurlardan olan
renci

baarn artrmak iin veliler ile ibirlii yapar grnn yer ald 21. Maddede

anlaml farkllk grlmtr. Farkllk Fen Lisesinde grev yapan retmenler ile ( X : 3,57), Anadolu retmen Lisesinde grev yapan( X : 4,22) retmen grlerinden kaynaklanmtr. Fen Lisesinde grev yapan retmenler bu gre dk bir sonula da olsa katldklarn belirtirken, Anadolu retmen Lisesinde grev yapan retmenler tamamen katldklarn belirtmilerdir. Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin kaynak bulma konusunda gerekletirdii davranlara ilikin retmen grleri Tablo 7de yer almaktadr.
Tablo 7. Okul trne gre Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin kaynak bulma konusunda gerekletirdii davranlar Okul tr 24. Varyans Kay. Kar. Ort. Anl. Fark

ss

Kar. Top.

sd

l ve lke genelinde ki i adamlaryla grmelerde bulunarak okul kaynaklarn zenginletirir. 3,52 1,122 Grup. Ar. 14,681 7,341 Anadolu L. 148 2 2,82 1,307 Grup.i 253,713 1,269 Fen L. 28 200 5,786 ,004 3,78 ,934 Toplam 268,394 Anadolu . L. 27 202 Levene: 1,901 p= ,152 Sosyal kurulularla ibirlii iinde olur. 3,53 1,122 Grup. Ar. 6,244 Anadolu L. 148 3,18 1,249 Grup.i 252,406 Fen L. 28 3,85 ,989 Toplam 258,650 Anadolu . L. 27 Levene: ,838 p= ,434 25. 26.
Anadolu L. 2 200 202

1-2

3,122 1,262

2,474

,087

Okulun sosyal evresiyle sosyo-ekonomik ilikileri glendirir. 3,55 1,145 Grup. Ar. 2,830 148 2 3,50 1,106 Grup.i 248,234 Fen L. 28 200 3,89 ,934 Toplam 251,064 Anadolu . L. 27 202 Levene: 1,644 p= ,196 27.

1,415 1,241

1,140

,322

Okul-aile birlii bnyesinde sanatsal faaliyetler tertip ederek okula gelir salar. 3,18 1,246 Grup. Ar. 4,595 2,297 Anadolu L. 148 2 1,595

,205

Fen L. Anadolu . L.

28 27

3,29 3,63

Levene: 2,116 P<0,05

1,213 Grup.i ,884 Toplam p= ,123

288,085 292,680

200 202

1,440

retmen grleri arasnda p<0,05 dzeyinde anlaml farklln gzlendii l ve lke genelinde ki i adamlaryla grmelerde bulunarak okul kaynaklarn zenginletirir 24. madde de Fen Lisesinde grev yapan retmenler ( X : 2,82) ile karaszlklarn bildirirken, Anadolu Lisesinde grev yapan retmenler ( X : 3,78) ile bu gre katldklarn belirtmilerdir. Sosyal kurulularla ibirlii iinde olur (madde 25). Okulun sosyal evresiyle sosyo-ekonomik ilikileri glendirir(madde 26). Okul-aile birlii bnyesinde sanatsal faaliyetler tertip ederek okula gelir salar(madde 27). Grleri incelendiinde okul trnde de retmen grlerinin benzer aritmetik ortalama ile sonuland ve retmenlerin bu grlere katldklar grlmtr. Farkl okul trne gre retmen grlerine ilikin maddeler bir btn olarak deerlendirilerek varyans analizi yaplmtr. Sonular Tablo 8de yer almaktadr.
Tablo 8. Okul trne gre retmenlerin okul yneticilerine ilikin grlerinin deerlendirildii varyans analizi sonular Snf Varyans Kar. Kar. Top. sd F p Kay. Ort. Anadolu L. 148 3,69 ,824 Grup. Ar. 4,008 2 2,004 Fen L. 28 3,42 ,937 Grup.i 134,727 200 ,674 2,975 ,053 Anadolu . L. 27 3,97 ,659 138,735 202 Toplam Levene: 2,170 p= ,117 Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin renciye ilikin gerekletirdii davranlar 3,80 ,784 Grup. Ar. 6,115 3,058 Anadolu L. 148 2 3,40 ,920 Grup.i 121,922 ,610 Fen L. 28 200 5,016 ,007 4,05 ,576 Toplam 128,037 Anadolu . L. 27 202 n

ss

1-2 2-3

Levene: 3,018 p= ,051 Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin kaynak bulma konusunda gerekletirdii davranlar 3,38 ,892 Grup. Ar. 9,523 4,762 Anadolu L. 148 2 3,07 1,01 Grup.i 156,534 ,783 Fen L. 28 200 1-3 6,084 ,003 9 2-3 3,89 ,669 Toplam 166,058 Anadolu . L. 27 202 Levene: 1,765 p= ,174

Birinci blmn yer ald Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin retmene ilikin gerekletirdii davranlar blmnde retmen grleri arasnda anlaml farkllk gzlenmemitir (p>0,05). retmen grleri katlyorum dzeyinde sonulanmtr. Ancak Fen Lisesinde grev yapan retmen grleri ( X : 3,42) ile karaszlk dzeyine ok yakn sonulanmtr. Aratrmann ikinci blmn oluturan Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin renciye ilikin gerekletirdii davranlar blmnde

retmen grleri arasnda p<0,05 dzeyinde anlaml farkllk gzlenmitir. Farkllk, Anadolu Lisesinde grev yapan retmen grleri ile ( X : 3,80), Fen Lisesinde grev yapan retmen grlerinden kaynaklanmtr ( X : 3,40). Yine anlaml farkllk Fen Lisesinde grev yapan retmen grleri ile Anadolu retmen Lisesinde grev yapan retmen grlerinden ( X : 3, 89) kaynaklanmtr. Maddelerin tek tek deerlendirildii Levene testine gre anlaml sonu elde edilen maddeler iin non-parametrik test olan Kruskall Wallis-H testi yaplmtr. KWH sonular Tablo 9da gsterilmitir.
Tablo 9. Okul trne gre retmenlerin yneticilerine ilikin grlerinin deerlendirildii KWH testi sonular Sra Anlaml Okul Tr n sd KWH p Ortalamas Fark Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin retmene ilikin gerekletirdii davranlar 1. retmenlerin meslek geliimlerini salayc ortam dzenler.
Anadolu L. Fen L. Anadolu . L.

148 28 27 148 28 27 148 28 27 148 28 27 148 28

100,63 98,93 112,70 103,96 86,34 107,52 101,74 95,20 110,50 104,86 70,64 118,83 104,41 82,00 109,56 2 11,405 ,003 2 1,136 ,567 -

2.
Anadolu L. Fen L.

Okulun eitim hedeflerini gelitirmek iin retmenler ile birlikte almalar yapar. 2 2,607 ,272 -

Anadolu . L. Anadolu L. Fen L. Anadolu . L. Anadolu L. Fen L. Anadolu . L. Anadolu L. Fen L. Anadolu . L.

3. retmenlerin retim becerilerini gelitirebilmeleri iin gerekli ortam hazrlar. 2 1,026 ,599 -

7. retmenlerle gl ve ift ynl iletiim kurar. 1-2 2-3

9. retmenlerin karara katlmalarn salar. 2 4,234 ,120 2-3

27 Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin renciye ilikin gerekletirdii davranlar 148 28 101,90 89,75 115,26

17. Oluturduu etkili okul yneticiliiyle renci baarsn artrr.

Anadolu L. Fen L. Anadolu . L.

2,853

,240

27 Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin kaynak bulma konusunda gerekletirdii davranlar 23. Velilerle toplantlar dzenleyerek, okulun ihtiya duyduu kaynaklarn teminini salar. 148 28 102,52 88,66

Anadolu L. Fen L.

2,616

,270

Anadolu . L. Anadolu L. Fen L. Anadolu . L. Anadolu L. Fen L. Anadolu . L. Anadolu L. Fen L. Anadolu . L.

27 148 28 27 148 28 27 148 28 27

112,98 98,10 86,38 139,56 100,11 81,04 139,56 101,03 78,96 131,20

28. Okul arazisi ve bahesini ek kaynak olarak kullanr. 2 14,319 ,001 1-3 2-3

29. Okul kantinini ve kooperatifini ek kaynak salamak iin kullanr. 2 12,561 ,002 1-3 2-3

30. eitli kurululardan sponsorluk alarak okula ek kaynak salamaya alr. 2 11,615 ,003 1-3 2-3

P<0,05

Bu maddelerden retmenlerle gl ve ift ynl iletiim kurar grnn yer ald yedinci madde de retmen grleri arasnda anlaml farkllk gzlenmitir. Farkllk Anadolu Lisesinde grev yapan retmen grleri ile ( Sra ortalamas: 104,86), Fen Lisesinde grev yapan retmen grleri ve yine Fen Lisesinde grev yapan retmen grleri ile Anadolu retmen Lisesinde grev yapan retmen grlerinden (Sra ortalamas: 118,83) kaynaklanmtr. Anadolu retmen Lisesinde grev yapan okul yneticisinin retmenler ile ift ynl iletiimi dier okul trlerine gre daha iyi kurduu sylenebilir. Non-parametrik test maddelerden bir dieri de Oluturduu etkili okul yneticiliiyle renci baarsn artrr grnn yer ald dokuzuncu maddedir. Bu maddeye ilikin retmen grleri arasnda p<0,05 dzeyinde anlaml farkllk gzlenmitir. Farkllk Fen Lisesinde grev yapan retmen grleri (Sra ortalamas: 104,41) ile Anadolu retmen Lisesinde (Sra ortalamas: 109,569) grev yapan retmen grlerinden kaynaklanmtr. Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin kaynak bulma konusunda gerekletirdii davranlar blmnde Okul arazisi ve bahesini ek kaynak olarak kullanr grnn yer ald 28. maddede okul trne gre retmen grleri arasnda p<0,05 dzeyinde anlaml farkllk grlmtr (KWH: 14,319; p< ,001). Farkllk Anadolu Lisesinde grev yapan retmenler (Sra ortalamas: 98,10) ile Anadolu retmen Lisesinde ( Sra ortalamas: 139,56) grev yapan retmenlerin grlerinden kaynaklanrken, Ayn zamanda Fen Lisesinde ( Sra ortalamas 86,38 ) grev yapan retmen grleri ile Anadolu retmen Lisesinde grev yapan retmen grlerinden kaynaklanmtr. Okul kantinini ve kooperatifini ek kaynak salamak iin kullanr(madde 29) grnde retmen grleri arasnda anlaml farkllk bulunmutur(KWH: 12,561; p<,002). Farkllk Anadolu Lisesinde

(Sra ortalamas: 100,11) grev yapan retmenler ile Anadolu retmen Lisesinde (Sra ortalamas: 139,56) grev yapan retmen grlerinden ve de Fen Lisesinde (sra ortalamas: 81,04 ) grev yapan retmen grlerinden kaynaklanmtr. Sra ortalamalar incelendiinde Anadolu retmen Liselerinde grev yapan retmen grlerinin Anadolu retmen Lisesinde grev yapan okul yneticisinin okul kantini ve kooperatifini daha etkili kulland sylenebilir. eitli kurululardan sponsorluk alarak okula ek kaynak salamaya alr grnn yer 30. Madde de retmen grleri arasnda anlaml farkllk grlmtr. Farklln kaynan belirlemek zere yaplan Mann Whitney U sonularna gre, farkllk Anadolu retmen Lisesinde ( Sra ortalamas: 101,03) grev yapan retmenler ile Anadolu retmen Lisesinde (Sra ortalamas: 131,20) grev yapan retmen grleri arasnda ve Fen Lisesinde (Sra ortalamas: 78,96) grev yapan retmenler ile Anadolu retmen Lisesinde grev yapan retmen grlerinden kaynaklanmtr. Farkl okul trne gre retmen grlerinin bir btn olarak deerlendirildii Kruskal Wallis H sonular Tablo 10da yer almaktadr. Elde edilen sonular incelendiinde birinci blmn yer ald Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin retmene ilikin gerekletirdii davranlara ilikin retmen grleri arasnda anlaml farkllk gzlenmemitir. En yksek sra ortalamas bu blm iin Anadolu retmen Lisesinde( Sra ortalamas: 120,41) grev yapan retmenlere aittir. Buna gre bu kurumda grev yapan okul yneticisi okulunda grevli retmene ilikin daha olumlu davranlar sergiledii sylenebilir. Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin renciye ilikin gerekletirdii davranlara ilikin aratrmann ikinci blmne ilikin Yaplan MWU sonularna gre retmen grleri arasnda p<0,05 dzeyinde anlaml farkllk gzlenmitir. Farklln Anadolu Lisesinde( sra ortalamas: 103,46) grev yapan retmenler ile Fen Lisesinde ( Sra ortalamas:74,59) grev yapan retmen grlerinden ve yine Fen Lisesinde grev yapan retmen grleri ile Anadolu retmen Lisesinde( Sra ortalamas: 122,44) grev yapan retmen grlerinden kaynakland grlmtr. Fen Lisesinde grev yapan okul yneticilerinin rencilere ilikin gerekletirdii davranlarn yeterli olmad sylenebilir. Okul yneticisine ilikin retmen grlerinin alnd nc blm olan Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin kaynak bulma konusunda gerekletirdii davranlara ilikin retmen grleri arasnda p<0,05 dzeyinde anlaml farkllk gzlenmitir. Yaplan MWU sonularna gre farkllk Anadolu Lisesinde( Sra ortalamas: 103,73) grev yapan retmen grleri ile Anadolu retmen Lisesinde (Sra ortalamas: 133,57) grev yapan retmen grlerinden ve Fen Lisesinde (Sra ortalamas: 78,29) grev yapan retmen

grlerinden kaynaklanmtr. Okula kaynak bulma konusunda en etkili davran Anadolu retmen Lisesinde grev yapan okul yneticisinin gerekletirdii sylenebilir.
Tablo 10. Okul trne gre retmen grlerinin bir btn olarak deerlendirildii Kruskal Wallis H testi sonular Sra Okul Tr n sd KWH p Anlaml Fark Ortalamas Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin retmene ilikin gerekletirdii davranlar
Anadolu L. Fen L. Anadolu . L. Anadolu L. Fen L. Anadolu . L. Anadolu L. Fen L. Anadolu . L.

148 28

102,14 83,50 2 5,437 ,066 -

27 120,41 Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin renciye ilikin gerekletirdii davranlar 148 28 103,46 74,59 2 9,479 ,009 1-2 2-3

27 122,44 Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin kaynak bulma konusunda gerekletirdii davranlar 148 28 27 103,73 78,29 133,57 2 12,459 ,002 1-3 2-3

P<0,05

SONU ve NERLER Bu alma ile okullarn etkililiinin yrtlmesinde okul yneticilerinin rol belirlenmeye allmtr. Bu amala Elaz ilinde snavla renci alan devlet ve zel okullardan Anadolu, fen ve Anadolu retmen Lisesi retmenlerinin okul yneticilerine ilikin grleri, bran ve okul trne gre karlatrlmtr. Anketin birinci blm olan Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin retmene ilikin gerekletirdii davranlar blmnde yer alan 13 maddeye ilikin grler incelendiinde; retmenler branlarna gre Katlyorum dzeyinde gr belirtmi ve retmen grleri arasnda anlaml farkllk grlmemitir. retmenlerle ilgili olarak ynetici davranlarndan ankette yer alan retmenin, okulun etkililiini devam ettirmede nemli bir yeri olduuna inanr maddesine, sosyal branlarda ki retmenler bu blmde ki dier maddelere gre daha yksek bir aritmetik ortalamayla katldklarn ifade etmilerdir. retmenlere bilgi ve becerilerini yenileme imkan salar., Okul etkililiini artrmak iin retmenlerin moralini yksek tutacak etkinlikler dzenler ve Zmre retmenler toplantlarna katlarak retmenleri motive eder maddelerine fen ve sosyal alannda ki retmenler en dk aritmetik ortalamayla katlmlardr. Bu durum okul yneticilerinin, retmenlerin mesleki geliimlerini moral ve motivasyonlarn artracak davranlar yeterince sergilemedikleri sonucunu dourabilir. Bu durum; Aydoan (2008: 48) ve Akayn (2008: 8)

yapm olduklar aratrmalarnda elde ettikleri retmenleri tevik ve takdir etme ve onlara rehberlik yapma konularnda retmenlerin, yneticilerini eksik grmeleri sonucu ile benzeim gstermektedir. Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin renciye ilikin gerekletirdii davranlar blmnde yer alan dokuz maddeye ilikin brana gre retmen grlerinin tamamnn Katlyorum dzeyinde olduu ve grler arasnda anlaml farkllk olmad grlmtr. Bu durum, renci baarlarn artrma ve devam ettirme noktasnda yneticilerin sorumluluklarn yerine getirdiklerini sonucunu dourabilir. Scheerens (1990) tarafndan retim etkinliinin temele alnd almada, retmenlerin bireysel almalarna ve snf aktivitelerine dikkat ekilmitir. Bu aratrma da, renci baars ile retim etkililii yada okul etkilii arasnda srekli bir ilikini olduu tespit edilmitir. Okulda ki renme kaynaklarnn (ktphane, bilg. lab) yeterli sayda veya nitelikte olmas iin aba gsterir maddesine ilikin retmen grleri bu blmde ki en yksek aritmetik ortalamaya sahipken, renci baarn srekli klacak etkinlikler dzenler ile Okulun hedeflerine ulamas iin renciler ile ibirliini kurar maddeleri ise en dk aritmetik ortalamaya sahiptir. Okul etkililiini artrmada nemli bir lt olan renci baarsdr. Okul yneticisinin bu davranna ilikin sonular her ne kadar katlyorum Aratrma ile elde sonu Aydoann (2002: 72) dzeyinde sonulanm olsa da sonularn dk oluu bu konuda yneticinin yeterli abay sergilemedii sonucunu dourabilir. almasnda okul ynetiminin eitim grevini nemsememesi sonucu ile rtmektedir. Okul trne gre yaplan karlatrmalarda anketin birinci blmn oluturan yneticinin retmene ynelik gerekletirdii davranlara ilikin retmenlere bilgi ve becerilerini yenileme imkn salar, Snf ii faaliyetlerinin okulun hedeflerini destekler nitelikte olup olmadn inceler, retmenin, okulun etkililiini devam ettirmede nemli bir yeri olduuna inanr, Okul etkililiini artrmak iin retmenlerin moralini yksek tutacak etkinlikler dzenler, Okul faaliyetlerinde her retmene sorumluluk verir, Olumlu okul ikliminin snf ynetimine olumlu katk salayacan bilir, Zmre retmenler toplantlarna katlarak retmenleri motive eder ve retmenlerin baarlarn dllendirerek, bu davrann kalc olmasn salar maddelerine Anadolu retmen Lisesinde grevli retmenler dier iki okul trnde grev yapan retmenlere gre daha yksek bir aritmetik ortalamayla katlyorum dzeyinde gr belirtmitir. Bu durum retmen grlerine gre, aratrmann yapld dnemde Anadolu retmen Lisesinde grevli yneticilerin, Fen ve Anadolu Liselerinde grevli yneticilere gre, birlikte altklar retmenlerin kiisel ve mesleki geliimlerini salayc ortam hazrlama konusunda,

retmenlere gerekli moral ve motivasyon destei salanmasnda daha hassas davrandklarn gsterebilir. Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin renciye ynelik gerekletirdii davranlarn yer ald ikinci blme ilikin Okulun hedeflerine ulamas iin renciler ile ibirliini kurar, rencilerin renmeye ilikin beklentilerinin karlanmas iin aba harcar, Baar dzeyi yksek rencilerin kendi okulunu tercih etmesi iin tantc etkinlikler dzenler, rencilerin kendileriyle ilgili konularda snf ve okul ynetimine katlmalarn salar ve renci baarn srekli klacak etkinlikler dzenler maddelerine Fen Lisesi retmenleri Ksmen Katlyorum dzeyde gr bildirirken, Anadolu ve Anadolu retmen Lisesi retmenleri Katlyorum dzeyinde gr bildirmilerdir. retmen grlerine gre Fen Lisesi yneticileri, Anadolu ve Anadolu retmen Lisesi yneticilerine gre renciyi merkeze alan etkinlikleri daha az dzenlemekte olduu sylenebilir. Oysa Fen Liselerine gelen renci seilmilerin ierisinde en iyisi konumundadr. Okul yneticisinin bu baary devam ettirecek davranlar sergilemesi gerekirken, yneticinin bu konuda kaytsz denecek tarzda davran sergilemesi renci baarsn devam ettirmede olumsuzluk oluturabilir. renci baarsn artrmak iin veliler ile ibirlii yapar maddesine Anadolu retmen Lisesi retmenleri Her Zaman dzeyinde katldklarn belirtirken Anadolu ve Fen Lisesi retmenleri Katlyorum dzeyinde gr bildirmilerdir.rencilerin kendileriyle ilgili konularda snf ve okul ynetimine katlmalarn salar, Okulda ki renme kaynaklarnn (ktphane, bilg. lab) yeterli sayda veya nitelikte olmas iin aba gsterir ve rencilerin baarlarn dllendirir maddelerine her okul trnde ki retmenler Katlyorum dzeyinde gr bildirmilerdir belirtmilerdir. Anketin bu blmnde ki btn maddelere Anadolu retmen Lisesinde grevli retmenler, Anadolu ve Fen Lisesinde grevli retmenlere gre daha yksek bir aritmetik ortalamayla katldklarn belirtirken, Fen Lisesi retmenlerinin grleri en dk aritmetik ortalamaya sahip olmas dikkat ekicidir. Anadolu retmen Lisesi yneticileri, Fen ve Anadolu Lisesi yneticilerine gre daha etkin biimde renciyi dikkate alacak ekilde davran sergilemektedir denilebilir. Anketin nc blmnde yer alan l ve lke genelinde ki i adamlaryla grmelerde bulunarak okul kaynaklarn zenginletirir maddesine Fen Lisesinde grev yapan retmenler Ksmen Katlyorum dzeyinde, Anadolu ve Anadolu retmen Lisesi retmenleri Katlyorum dzeyinde gr bildirmilerdir. Sosyal kurulularla ibirlii iinde olur, Okulun sosyal evresiyle sosyo-ekonomik ilikileri glendirir ve Okul-aile

birlii bnyesinde sanatsal faaliyetler tertip ederek okula gelir salar maddelerine ise her okul trnde grev yapan retmenler Katlyorum dzeyinde katldklarn belirtmilerdir. Farkl okul trne gre retmen grlerine ilikin maddeler bir btn olarak deerlendirilmesiyle; anketin Okul etkiliini artrmada yneticinin retmene ilikin gerekletirdii davranlar blmnde anlaml farkllk grlmemi, Fen Lisesinde grev yapan retmenlerin grleri Ksmen Katlyorum Anadolu ve Anadolu retmen Lisesinde grev yapan retmenlerin grleri Katlyorum dzeyinde olduundan, anketin Okul etkiliini artrmada yneticinin renciye ilikin gerekletirdii davranlar ve Okul etkiliini artrmada yneticinin kaynak bulma konusunda gerekletirdii davranlar blmlerinde Fen Lisesinde grev yapan retmen grlerinden kaynaklanan anlaml farkllk grlmtr. Bu noktada Fen Lisesindeki rencilerin akademik olarak en niteliklerinden olmasna karn, okul yneticisinin bu nitelii daha fazla ykseltecek bir davran yeterli dzeyde sergilemedikleri sylenebilir. Maddelerin tek tek deerlendirildii Levene testine gre anlaml sonu elde edilen maddeler yaplan KWH testi soncunda retmenlerle gl ve ift ynl iletiim kurar ve retmenlerin karara katlmalarn salar maddelerinde Fen Lisesinde grev yapan retmen grlerinden kaynaklanan anlaml farkllk grlmtr. Okul arazisi ve bahesini ek kaynak olarak kullanr, Okul kantinini ve kooperatifini ek kaynak salamak iin kullanr ve eitli kurululardan sponsorluk alarak okula ek kaynak salamaya alr maddelerinde ise Anadolu retmen Lisesinde grev yapan retmen grlerinden kaynaklanan anlaml farkllk grlmtr. Okul trne gre retmen grlerinin bir btn olarak deerlendirildii KWH testi ile Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin retmene ilikin gerekletirdii davranlar blmnde okul trne gre anlaml farkllk grlmemiken, Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin renciye ilikin gerekletirdii davranlar blmnde Fen Lisesinde grev yapan retmen grleri nedeniyle, Okul etkiliini devam ettirmede yneticinin kaynak bulma konusunda gerekletirdii davranlar blmnde Anadolu retmen Lisesinde grev yapan retmen grleri nedeniyle anlaml farkllk grlmtr. retmenlerin okul etkililiinin devam ettirilmesi noktasnda ynetici davranlar hakkndaki gr ve dncelerini belirlemek amac ile gerekletirilen bu aratrmadan elde edilen bulgulara dayanlarak ulalan sonulara ynelik neriler aada belirtilmitir. Okul yneticileri retmenlerin kiisel ve mesleki geliimlerini destekleyici giriimlerde bulunulmal.

 Etkililikte nemli unsurlardan olan retmen ve rencilerin moral ve motivasyonlarnn yksek tutulabilmesi iin etkinlikler dzenlenmeli. Fen Liseleri her ne kadar akademik olarak en baarl renciler tarafndan tercih ediliyor olsa da, okul yneticileri bu baar seviyesini ykseltecek davranlar sergilemeli ve renci merkezli etkinlikler dzenlemeli. KAYNAKLAR Akay, A. (2003). Okul Mdrleri retmenlerini Etkileyebiliyor Mu? Milli Eitim Dergisi, Ankara, Say: 157. Aydoan, . (2002). Etkili Ynetim. Erciyes niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi Kayseri: Erciyes niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi Yayn, Say: 13. Aydoan, . (2008). Okul Yneticilerinin retmenleri Etkileme Becerileri. Seluk niversitesi Ahmet Keleolu Eitim Fakltesi Dergis.i Say: 25. Balc, A. (1993). Etkili Okul. Kuram, Uygulama ve Aratrma. Ankara: Yavuz Datm. Balc, A. (2007). Etkili Okul ve Okul Gelitirme. Kuram, Uygulama ve Aratrma. Ankara: Pegem A Yaynclk (4. Bask.) Brookover, W. B. Ve Lezotte, L. W. (1979). "Changes in School Characteristics Coincident with Changes in School Achievement." East Lansing, MI: Michigan State University Institu for Rresearch on Teaching Occational Paper No. 17 Ed. Bursalolu, Z. (2008). Okul Ynetiminde Yeni Yap ve Davran. (14. Bask) Ankara: Pegem Akademi Yaynlar. Clive Harber, Lynn Davies. (2002). School Management and Effectiveness in Developing Countries: The Post Bureaucratic School School Development Series. Continuum International Publishing Group. Drucker, P. (1992). The Effective Executive. New York:Harper and Row. Edmonds, R. (1979). Effective schools for the urban poor, Educational Leadership Edmonds, R. ve Frederickson, J. R. (1978). "A Discussion of the Literature and Issues Related to Effective Schooling." Paper prepared for the National Conference on Urban Education. Cemrel. Glass, G.V. ve Smith, M. L. (1978). Meta-Analysis of Reserch on the Relationship of Class Size and Achievement. San Francisco: Far West Laboratory for Educational Research. Holcomb, E. (1991) A Handbook for Implementing School Improvement,Madison: National Center for Effective Schools Research and Development. Karsl, M. D. (2006). Etkili Okul Yneticilii MorpaYaynlar.

Levine, Daniel U. ve Lezotte, Lawrence W. (1990). Unusually Effective Schools. A Review and Analysis of Research and Practice. UW-Madison: The National Center for Effective Schools. McGaw, B., Banks, D. and Piper, K. (1991) Effective Schools: Schools That Make a Difference, Hawthorn, Australia: ACER. McGaw, B., Banks, D., Piper, K. and Evans, B. (1992) Making Schools More Effective, Hawthorn, Australia: ACER. Reynolds, David; Cuttance, Peter. (1992). School Effectiveness : Research, Policy, and Practice School Development Series. Continuum International Publishing Group Scheerens, J. (1990) Process Indicators of School Functioning, School Effectiveness and Improvement: An International Journal of Research, Policy and Practice, 1 (1), 6179. iman M., (2005). Eitim ve Okul Yneticilii El Kitab. (2. Bask) Ankara Pegem A Yaynclk. Taylor, Barbara O. (1990). "Definition of the Effective Schools Model or Process." UWMadison: National Center for Effective Schools Reseach and Development. Tosun, Mustafa (1981). rgtsel Etkililik. Ankara: TODA Yaynlar No:196. Townsend, T. (1994). Effective Schooling For The Community. Publisher: Routledge, London. Tural, N. (2002). renci Baarsnda Etkili Okul Deikenleri ve Eitimde Verimlilik Eitim Bilimleri Fakltesi Dergisi. Ankara: Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi Yayn, Cilt: 35, Say: 1.