Denetlenenlerin Rehberlik / Tefti Srecinde Memnun Olduklar / Olmadklar Hususlar

Tuncay Yavuz ZDEMR 1, Do. Dr. Mukadder BOYDAK ZAN 2, Metin AKGN 3 zet
Bu aratrmann amac, denetim srecinde denetlenenlerin memnun olduklar / olmadklar durumlarn belirlenmesidir. Aratrmann alma grubunu Elaz ili ilkretim kurumlarnda grev yapan retmen ve yneticiler oluturmaktadr. Be eitim blgesine ayrlm olan Elaz ilinde, her eitim blgesinden er okul ve her okuldan be retmen olmak zere toplam 75 retmen tesadf rnekleme yntemi ile aratrma grubuna alnmtr. Toplamda 62 retmen ve yneticiden alnan grme formlar aratrmaclar tarafndan geerli kabul edilmitir. Verilerin analizi sonucunda retmen grlerine gre eitim mfettilerinin denetim srecinde sergiledikleri davran ve tutumlar Mesleki Yetkinlik ve zen ve Davran ekilleri olarak iki temada toplanmtr. Mesleki Yetkinlik ve zen temasna ait 26 gr belirtilmiken, Davran ekilleri temasna ait 56 gr belirtilmitir. Bu grler arasnda en ok tekrarlanan kategori Bilimsellikten Uzak Davranlar olmutur. Aratrma bulgularna gre denetlenenler rehberlik etkinliklerinin yetersiz oluundan, mfettilerin sadece yanl ve eksikliklere odaklanmasndan, denetim esnasnda yapc tavr sergilenmemesinden rahatszlk duymaktadrlar.

Giri:
Eitim kurumlarnn deien artlarla birlikte rgtsel bir nitelik kazanmas sonucu, bu kurumlarda daha fazla alann ve dier madde kaynaklarnn youn olarak kullanlmas ihtiya haline gelmitir. Bunun sonucunda eitim kurumlarnn ynetimi ve denetimi ortaya karak, tefti ve denetim konusu nemli bir sre haline gelmeye balamtr (Bulu, 2006). Denetim, eitim sisteminin amalarnn gereklemesine yardmc olur. Denetim, sistem zellikleri asndan, sistemin bir btn olarak deerlendirilmesi, deerlendirme sonularna gre rgt amalarnn dzeltilmesi ve gelitirilmesi olarak tanmlanabilir. Denetim sonularyla beslenmeyen rgtlerin etkililiklerinin, geliimlerinin ve problem zme yeteneklerinin tamamen ansa kald sylenebilir(Gke, 1994). Denetimin amac, rgtsel amalarn gerekletirilme derecesini belirlemek ve gerekli nlemleri zamannda almaktr. Denetim, her toplumsal kurumda olduu gibi eitimde de nemli bir sretir. Denetim, bir okulda devam eden eitim etkinliklerinin gzlenmesini kapsar (Erdem, 2006). Grld zere denetim bir kontrol mekanizmas konumundadr. Hatalarn nceden saptanmas ve bymeden ortadan kaldrlmas iin byk faydalar salar. Eitim rgtlerinin ilevlerini mmkn olan en az hatayla yerine getirebilmeleri, etkili bir denetim sreciyle gerekleebilir. Yaanan gelimelerle birlikte denetimin amac sadece retmenlerin bireysel olarak deerlendirme ve gelitirme olmaktan km, okulu bir btn olarak gelitirme haline gelmitir. Bylece mfettilerin sadece izleyen ve bunun sonucunda eksiklikleri syleyen bireyler olmalarndan ziyade yardm eden, destekleyen meslektalar olmas beklenmektedir (Yirci,2010). Bu durum eitim mfettilerinin rehberlik grevlerini daha etkili bir ekilde yerine getirmesi zorunluluunu da beraberinde getirmektedir.

Denetimin Rehberlik ve Hizmet i Eitim Boyutu

Eitim rgtlerinin, eitim etkinliklerinin kalitesinin artrlmasnda en nemli unsur retmenlerin gelitirilmesidir. Bu nedenle denetimin nde gelen amalarndan biri retmenin yetitirilmesi ve gelitirilmesi olmak durumundadr. Eitim sisteminde yer alan mfettilerin retmenlerin i banda yetitirilmesi ve gelitirilmesinde byk sorumluluklar vardr (Okutan,1995). Eitim mfettileri eitim
Frat niversitesi, Eitim Fakltesi, EYPTE Blm Doktora rencisi, E-Posta: tyavuz@hotmail.com.tr Frat niversitesi, Eitim Fakltesi, EYPTE, E-Posta: mboydak@firat.edu.tr 3 Elaz MEM, Eitim Mfettii, E-Posta: metinakgun23@gmail.com
1 2

personelinin yetitirilmesinde hizmet ii eitim faaliyetleri ve rehberlik etkinlikleriyle aktif bir ekilde katlr. Eitim kurumlarnda yer alan hizmet ii eitim faaliyetleri, okuldaki personel performanslarnn en st seviyeye karlmas amacyla gerekli bilgi ve becerilerinin gelitirilmesidir. Hizmet ii eitim, personelin bilgi ve becerilerini, eitim hedeflerini, retim materyallerini gelitirme, renme ortamn iyiletirme amacyla yaplr (Yac, 2003: 138). Hizmet ii eitim, zel ve tzel kiilere ait iyerlerinde belirli bir maa veya cret karlnda ie alnm ve almakta olan bireylerin grevleriyle ilgili gerekli bilgi, beceri ve tutumlar kazanmalarn salamak zere yaplan eitimdir. Hizmet ii eitim yoluyla bireye zellikle iinin gerektirdii mesleki bilgi, beceri ve tutumlar kazandrlr. Mesleki eitimin temel gr ounlukla bireyi faydal bir ie hazrlamak sz ile ifade edilir (Taymaz, 1997: 4). Anlalaca zere retmenlerin kendilerini gelitirmesi, bilgilerini artrmas ve retmenlik mesleiyle ilgili incelikleri renmeleri hizmet ii eitim sayesinde gereklemektedir. Okullarn etkililiinin arttrlmasnda rol oynayan nemli etkenlerden biri, eitim personelinin hizmet iinde eitiminin ve gelien teknolojiye uyumunun salanmasdr. Okullardaki retmen ve dier alanlar asndan renme, eitim ve gelitirme daha bir nemli ve zorunlu grlmektedir. retmenin gelitirilmesinin hedefinde retmenin etkili retmenlik davranlarn gsterebilmesi vardr. Etkili retmen, hem birlikte olduu retmen grubuna kar hem de rencilerine kar sorumluluklar olan, rencilerinin duygu ve gereksinimleriyle ilgilenmeye alan, insanlar doru anlama ynnde aba gsteren bir eitim alandr (Can, 2004). Burada hizmet ii eitimin retmenin etkililiini artrc roln grmekteyiz. Hizmet ii eitime alnan retmenler mesleki beceriler, kendini gelitirme ve etkili retme stratejileri gelitirme konusunda daha baarl olabilmektedirler. Denetim hizmet ii eitim boyutuyla; verimin artmas, kurumun kendisini kolaylkla yenilemesi, gelimelere uyum salanmas, iletiim salanmas, i grenin kendini yetitirmesi, ufkunu geniletmesi, i yerine uyum salamas gibi yararlar salamaktadr (Taymaz, 1997: 13). z (2003:108109) ise mfettilerin rehberlik ve i banda yetitirme ynnden faaliyetlerini maddeler halinde sralamtr. En ok dikkat eken maddeler unlardr: Mfetti, okulun amalarnn retmenler tarafndan gerektii gibi anlalmasna yardmc olur. Mfetti, uygulanan yntem ve tekniklerin gelitirilmesinde retmenlere yardm eder. Mfetti, greve yeni balayan retmen ve yneticilerin yeni grevlerine almalarna yardmc olur. Mfetti, retmenlerin karlatklar glkleri zmelerinde yardmda bulunur. Mfetti, retmenlerin i banda yetimelerini salamak amacyla mesleki toplantlar, konferanslar gibi etkinliklerde bulunur.

Grld zere denetim sreci aslnda verimliliin artmas, personelin gelimesi iin byk yararlar salamaktadr. Mfetti ald sorumlulukla personelin i banda yetimesini salayarak tecrbe kazanmasn imkan sunmaktadr. retmen de kendisinden bilgi ve tecrbe ynyle daha yetikin bir bireyden profesyonel yardm alm olmaktadr. Denetim sistemini ileten kii mfettitir. Mfettiin sistem iindeki ilevi ise eitim sistemimizin amalarnn ne dzeyde gerekletii ve nasl daha etkili bir eitim ortamnn oluturulabileceinin belirlenmesidir. Ayrca gerekli neri ve almalarn yaplmas, srete etkin rol oynayan ynetici, retmen, renci, yntem, teknik, program, ara- gere vb. elerin amalara dnk etkinliklerinin mesleksel yardm yoluyla nasl artrlabileceini ortaya koymaktr (Sar, 2005). Denetim srecinde mfettiin esas amacnn bir ynetim kontroll yapmak olmad, retmenlerin mesleki rehberlik yoluyla morallerini ykseltme, retim becerilerini gelitirme ve gdlenmelerini artrmak, yani liderlik etmek olduu ifade edilebilir (Kavas, 2005: 4). Bu ereveden bakldnda mfetti retmenler iin danman ve rnek bir insandr. Denetim srecinde mfetti bilgi ve tecrbelerini retmenle paylaarak daha iyiye ulama yolunda ona nderlik eder.

Hizmet ii eitim uygulamalar ve rehberlik faaliyetleri eskiyen bilgilerin yenilenmesi, personelin kendini gelitirmesi, eitimde yeni uygulamalardan faydalanlmas iin byk frsatlar sunar. Ancak yaplan aratrmalar mfetti saysnn gerekenden az olmas ve mfettilerin i yklerinin fazlal gibi gerekelerden tr eitim denetmenlerinin mesleki yardm ve i banda yetitirme faaliyetlerine yeteri kadar zaman ayramadklarn gstermektedir. Eitim mfettilerinin nemli bir grev boyutunu oluturan rehberlik ve mesleki yardm etkinliklerini yeterli dzeyde gerekletirmeleriyle, eimde kalitenin artacana inanlmaktadr. Bu alma ile denetlenenlerin denetim srecinde memnun olduklar ve rahatszlk duyduklar konularn belirlenmesi amalanmtr. Aratrmann amacna ulamak zere katlmclardan, denetim srecinde memnun olmadklar hususlar yazl olarak ifade etmeleri istenmitir.

Yntem
Bu aratrma, nitel aratrma paradigmas ierisinde deerlendirilen ierik analizi modeli kullanlarak yrtlmtr. Evren ve rneklem Aratrmann alma grubunu Elaz ili ilkretim kurumlarnda grev yapan retmen ve yneticiler oluturmaktadr. Elaz ili be eitim blgesine ayrlmtr. Her eitim blgesinden er okul ve her okuldan be retmen olmak zere toplam 75 retmen ve okul yneticisi tesadf rnekleme yntemi ile aratrma grubuna dhil edilmitir. rneklem seiminde, tm katlmclar ile n grme yaplm ve bu n grme sonularna gre grlerini ifade etmekten ekinmeyeceini net bir ekilde belirten retmen ve okul yneticileri seilmitir. Veri Toplama Arac Alanda uzman kiilerin grlerine bavurularak ve ilgili literatr taramas yaplarak aratrmaclar tarafndan hazrlanan grme formu tasla hazrlanmtr. Hazrlanan grme formu tasla alanda uzman retim yelerinin grleriyle ekillendirilerek son halini almtr. Grme formlarnn ierik ve grn geerlilii, alanda uzman retim yelerine (n=5) bavurularak gerekletirilmitir. Aratrmann gvenirliini artrmak iin, grlerine bavurulan katlmclara olabildiince eit davranlmas ve uygulamalardan olabildiince fazla ve doru veri elde edilmesi gerekir (Denzin ve Lincon, 2000). Bu nedenle katlmclara, nceden hazrlanan grme formlar verilerek, gerekli aklamalar yaplm ve sonraki gn teslim etmeleri istenmitir. Verilerin Analizi ve Yorumlanmas retmen ve okul yneticilerinin grleri ile denetim srecinde denetlenenlerin memnun olmadklar hususlarn belirlenmesinin amaland bu almada, katlmclardan gelen grme formlar aratrmaclar tarafndan incelenerek yeterli aklamalarn yaplmad grme formlar geersiz saylmtr. Toplamda 62 retmen ve yneticiden alnan grme formlar aratrmaclar tarafndan geerli kabul edilmitir. Elde edilen veriler elektronik forma dntrlerek bilgisayar destekli nitel veri analizi paket program (QSR Nvivo9) yardmyla analiz edilmitir. Veriler, kodlanarak serbest kod listelerineK1, K2, K3, ,K62 eklinde atanm ve bu grler kategorilere dhil edilmitir. Son olarak balantlar kurularak bulgularn dnm aamalar gerekletirilmitir. zmlemeler sonucu bulgular dorultusunda ortaya kan baz kavramlar, aralarndaki ilikiyi yanstacak biimde modellenmitir. Katlmc grlerinden dikkat ekici olanlar zne sadk kalnarak sunulmutur. Aratrmann gvenirlilii iin, uzman grne bavurularak, katlmc grlerinin yerletirildii kategoriyle uyumlu olup olmadna baklmtr. Grlerine bavurulan uzmanlardan geerli kabul edilen katlmc grlerini, hibir katlmc grnn darda kalmayaca ekilde kategori listesine yerletirmeleri istenmitir. Aratrmann gvenirlii iin Miles ve Hubermann (1994) belirttii u forml kullanlmtr: Uzlama Yzdesi (P) = Gr Birlii (Na) / ((Gr Birlii (Na) + Gr Ayrl (Nd)) X 100. Nitel aratrmalarda, uzlama yzdesinin Miles ve Huberman (1994) %70, Saban (2004) ise %90 ve zerinde olmasn aratrmann gvenirlii iin yeterli olduunu belirtmitir. Aratrmann gvenirliliini

test etmek iin grlerine bavurulan uzmanlar, gr aratrmaclardan farkl kategoriye yerletirmitir. Bu veriler nda aratrmann gvenirlii, P = 59 / (59 + 3) X 100 = ~%95 olarak hesaplanmtr.

Bulgular ve Yorum
Aratrma kapsamnda grleri alnan 75 retmenden 13 retmen gr geersiz kabul edilmitir. Katlmclarn demografik zellikleri Tablo1de gsterilmitir:

Tablo 1. Katlmclarn Demografik zellikleri Cinsiyeti Erkek Kadn 1-5 yl 4 2 6-10 yl 3 3 Kdemi ( f ) 11-15 yl 16-20 yl 5 9 7 5 21 yl ve zeri 19 5

Geerli kabul edilen grler incelendiinde retmenler; eitim mfettilerinin denetim srecinde sergiledikleri davran ve tutumlarn Mesleki Yetkinlik ve zen ve Davran ekilleri olmak zere iki temada toplanacak ekilde eletirdikleri grlmtr. Birden fazla kategoriye uygun olan katlmc grleri, aratrmaclar tarafndan birden fazla kategoriye yerletirilmitir. Bu nedenle kategorilerdeki gr says katlmc saysndan fazla olarak grlmektedir. Mesleki Yetkinlik ve zen temasndaki grlerin analiziyle elde edilen bulgularn ematik gsterimi ekil 1de sunulmutur:

ekil 1. Mesleki Yetkinlik ve zen temas ve kategorileri

Denetime gelen mfettilerin sylemlerinin farkl olmas, retmenlerin eksikliini hissettii konularda mfettilerin yeterince rehberlik yapmamas ya da yapamamas ynndeki retmen grleri Alanna Hkim Olmama kategorisinde toplanmtr. Bu kategoriye uygun grlerden bazlar aada sunulmutur: K17:Ciddi anlamda rehberlik edebilecek bilgi ve donanma sahip olmalarn bekliyoruz (Kadn, Snf retmeni, Hizmet sresi: 16 yl). K32:Mfettilerin birinin sylediinin bir dierinkiyle rtmemesi durumu bizleri zor durumda brakyor(Erkek, Snf retmeni, Hizmet sresi: 12 yl). Drt katlmc tarafndan mfettilerin daha ok belirli alanlardaki retmenlerden olduunu, bu nedenle zellikle rehberlik ve psikolojik danmanlk alan ile biliim teknolojileri gibi alanlarda yaplan denetimlerde ciddi skntlarn yaand belirtilmitir. Bu yndeki dikkat ekici olan grler aadaki gibidir: K9:Hem rehberlikte hem de teftite mfettilerin psikolojik danma rehberlik alan uzman olmadklarndan rehberlik servisinde neyi nasl tefti edecekleri konusunda rehber retmenlerle denetiler arasnda sknt yaanmaktadr(Erkek, PDR, Hizmet sresi: 10 yl).

K2:Her brana o branla ilgili bilgi dzeyi yksek mfettilerin gelmesi gerekiyor. rnek verecek olursak benim dersimin matematik dersi gibi dinlenilmesini ve renciyle gz gze gelinmesini bekliyor mfettiler(Erkek, Biliim Teknolojileri retmeni, Hizmet sresi: 7 yl). Baz katlmclar; denetimin bir ders saatiyle snrlandrlarak retmenin o ana kadar olan almalarnn izlenememesi ve bu bir saatlik zaman diliminde retmenin tm almalarnn yeterince deerlendirilebilmesinin mmkn olamayaca eklinde gr belirtmilerdir. Grlerden bazlar u ekildedir: K7:Tefti sresinde retmenlerin yaptklar almalarn deerlendirilmesi asndan olumlu bir durum. retmenler ve idareciler eksiklerini grp kendilerini yenileyebilme imkn salyor ama bu teftilerin snrl bir zamana sktrlmas retmeni deerlendirme asndan yeterli olmadn dnyorum. Tefti sresi zamana yaylmal(Kadn, Trke retmeni, Hizmet sresi: 11 yl). K20:Tefti srecinde mfettilerin sadece bir ders saatinde retmeni denetlemesi imkn yoktur. Bu durum retmenin motivasyonunu drmektedir (Kadn, ngilizce retmeni, Hizmet sresi: 3 yl). ada denetim anlaynda rehberlik, denetimden daha nemli kabul edilirken, geerli gr ileri sren 62 katlcmdan 12 katlmc gr, denetmenlerin denetimlerde yeterli rehberlik yapmadklarn ifade etmilerdir. Bu ynde gr bildiren katlmclar, denetimin bir bask unsuru olarak kullanld, retmenlerin moral motivasyonunu artrp rgtsel balln artrlmasn destekleyecek davranlar yerine, retmenin alma azmini dren davranlarn sergilendii, denetim sistemini ve retmenleri olumsuz ekilde etkiledii belirtilmektedir. Bu kategoriye uygun grlerden bazlar aada sunulmutur: K21:Mfettilerin bir ya da iki ders saati tefti ederek bir retmenin almasn salkl deerlendirdiini dnmyorum. retmenin motivasyonunu drp, moralini bozmaktan baka bir ilevleri yok. O yzden tefti olayn gereksiz buluyorum. Bana gre mfetti retmene rehberlik yapmal, varsa sorular cevaplamalar retmenin bilgi almak istedii noktalarda yardmc olmaldr. Ama u ana kadar karlatm tefti ekli, retmene rehber olmaktan uzak, alma azmini drmekten ibaret. Mfetti derse girdii andan balayarak, tefti bitimine kadar; retmen hangi konuda eletireyim, nerde ak yakalayaym yaklam iindeler. Artk bu geleneksel tefti anlaynn braklmas ve biraz ada bir yaklamla baklmas gerektiine inanyorum. retmen snfna ne kadar emek verse, gayret gsterse de sanki hi olumlu bir ey yapmam gibi rencide ya da snfta gzlemlenen olumlu, baarl ksmlar dile getirilmemektedir (Kadn, Snf retmeni, Hizmet sresi: 13 yl). K42:Rehberlik; amacna uygun olarak yaplmyor. Kafamzdaki soru iaretleri tam olarak giderilmiyor. Programdaki deiiklikler, detayl olarak aklanmyor. Grev, formalite olarak yaplyor (Erkek, Snf retmeni, Hizmet sresi: 27 yl). Katlmc grlerinin analiz edilmesiyle, anlam bakmndan vurgulanmak istenen konular itibaryla Davran ekilleri temasnda toplanan grler kategorize edilerek ekil 2de ematik olarak sunulmutur:

ekil 2. Davran ekilleri temas ve kategorileri

Davran ekilleri temasna uygun gr bildiren drt katlmc grnn Nezaket Kurallarn Gz Ard Etme kategorisine uygun olduu grlmtr. Katlmclar; denetmenlerin beden dilini, iletiimi olumlu etkileyecek ekilde kullanmasn istemektedirler. Bu kategoriye uygun grlerden dikkat ekici olanlar unlardr: K45:Tefti geirdikten sonra en fazla eletirilen noktann iletiim eksiklii olduunu gryorum. Bu konuda bay doruyu oynayan veya oynamamak zorunda kalanlarn, aynaya bakmadan konuanlarn daha fazla eksii olduunu dnyorum. Ksacas ncelikli meselemiz birbirimizi yarglamadan damgalamadan empati kurarak anlamaya almak toplam kalitenin birinci kural sayg ve nezaket ancak bazen aradaki resmiyeti koruma ya da yzgz olmama adna o kadar ask suratl insanlarla karlayoruz ki brakn yanl ya da eksik olan bir eyi aklamay konumak dahi istemiyorsunuz. nerim yrekten gelen scak bir glmseme ile dersime bir mfettiin girmesi beni nezaketiyle ezmesi buda ancak her iki taraf kaynatracak seminer etkinlik vb. eylerin dzenlenmesi ile olabilir (Erkek, Snf retmeni, Hizmet sresi: 16 yl). K56:Biz retmenler motive edilmeyi severiz ve azdan kacak bir teekkr ederiz, bu alman baaral gibi szckler motivemizi artracak ve ayrca bize ok grlmeyecek, sylenmesi zor kelimeler deildir(Kadn, Snf retmeni, Hizmet sresi: 17 yl). Dokuz katlmc tarafndan, denetmenlerin kiisel gr, inan ve deer yarglarnn etkisinde kalmadan, ahbap-avu ilikisinden uzak ve objektif olunmas gerektii eklinde zetlenebilecek grler ile sadece mesleki ynde denetim yapmalar gerektii belirtilmitir. Bu grler aratrmaclar tarafndan oluturulan Eitlik lkesinden Sapmalar kategorisine yerletirilmitir. Bu kategorideki grler arasnda dikkat ekici olanlardan bazlar u ekildedir: K58:Tefti ve rehberlikte yaanan memnuniyetsizliklerimiz var. Gelen arkadalar rehberlik ve tefti srasnda hep eletiri yapyorlar. Hep bir olumsuzluk aryor. Doru yaplan almalarda bile bir yanllk aryorlar. rnek bir alma yaplmas istenildiinde bu sefer de zamanlar olmadklarn ve bizlerin daha iyi yapabileceimizi ifade ediyorlar. zellikle tefti srasnda snflar arasnda kyaslama yaparken kriterleri neler, onu hep merak ediyorum. Bu kriterleri uygularken tarafsz olduklarna inanmyorum(Erkek, Snf retmeni, Hizmet sresi: 24 yl). K59:Ahbap avu ilikisi nedeniyle denetimden beklenen olumlu katklarn olumas iin gerekli objektif tarafsz danmanlkla yaplamyor. zm olarak kriterler tm kurumlarda ayn ekilde uygulanmal(Erkek, Sosyal Bilgiler retmeni, Hizmet sresi: 20 yl). Baz katlmclar; denetmenlerin retmenlere tepeden bakmalar, retmeni rencide edici tavrlar sergilemeleri ile retmene deer vermemelerinin denetim srecini olumsuz etkilediini, bunlarn yerine her eyden nce denetmenlerinde aslnda birer retmen olduklarn unutmadan daha nazik ve yapc tavrlar sergilemesiyle retmenlerin mesleki geliimlerine olumlu katk salayaca ynnde gr

bildirmilerdir. Bu yndeki grler aratrmaclar tarafndan Saygdan Uzak Davranlar kategorisine yerletirilmitir. Saygdan Uzak Davranlar kategorisinde ki grlerden bazlar yledir: K16:Sayg deer mfettilerimizin ncelikle retmene sayg duyarak snfa girdiklerinde selam verip kendilerini tantmalarn bekliyoruz. Mfettiin retmene unu getir, bu nerde gibi menfi tutum ve sylemleri retmeni renci nazarnda kk drmektedir(Kadn, Snf retmeni, Hizmet sresi: 16 yl). K18:darecilerin yannda oturup sorusu olan arkada varsa gelsin seklindeki rehberlik anlaynn hi faydas olmad kansndaym. Tabi her grup iin ayn dnceye sahip olduumu sylersem de hakszlk etmi olurum. Tefti srasnda memnuiyetimiz veya memnuniyetsizliimiz teftiimizi yapan kiinin ahsyla ok yakndan alakal oluyor. Gelen mfetti retmen psikolojisinden iyi anlayan motive etmeyi iyi bilen eksik grd ynleri karssndakini rencide etmeden ifade etmeyi bilen birisi olduunda huzurlu ve mutlu bir tefti geiriyoruz. Yaplan eletiriyi de hi hafife almayp hemen telafi edebilme yoluna gidiyoruz. Aslnda hepimizin ortak malzemesi insan ve eitimde grev olan kiilerin insan psikolojisini ok iyi bilmesi ve insan sevgisi ile dolu olmas gerekmektedir(Kadn, Snf retmeni, Hizmet sresi: 14 yl). Uygulanmakta olan denetim ekliyle retmenin moral ve motivasyonunun azald, tamamen eletirel yaklamla ykc tavrlarn sergilendii ve srekli bardan bo olan tarafnn grlmeye alld, bylece retmenlerin denetmenlere ve denetim sistemine bakn olumsuz ekillendirdii eklinde zetlenebilecek katlmc grleri, aratrmaclar tarafndan Yapc Olmayan Davranlar kategorisine yerletirilmitir. Bu yndeki grlerden dikkat ekici olanlardan bazlar aada sunulmutur: K3:Bakanlk mfettileri ile ilkretim mfettileri arasndaki farkllklar gz nne alnarak davranlarn bu balamda olmas gerekliliine inanmak ve uygulamak isterseniz ok daha retmenlere zgven verebilirsiniz. Eletiren deil onore eden tefti sistemi yrr. alanla, almayan mutlaka ayrt edilmeli, aa ayak uydurmayanlarn mutlaka pasifize etmeli (Erkek, Fen ve Teknoloji retmeni, Hizmet sresi: 32 yl). K26:Geirdiim teftilerde tamamen eletiriye dayal bir denetim sz konusu idi. Bu eletiriler insana bir eyler katmaktan ok ykc bezdirici ve soutucu oluyordu(Kadn, Fen ve Teknoloji retmeni, Hizmet sresi: 16 yl). Geerli kabul edilen katlmc grlerine gre katlmclar en ok denetmenlerin Bilimsellikten Uzak Davranlar sergilemelerinden rahatszlk duymaktadr. Bilimsellikten Uzak Davranlar kategorisindeki grler; denetmenlerin retmenlerin an arama abasnda olmalar, belirlenen eksiklik ya da yanllklar yarglamalar, hkmran tavr sergilemeleri eklinde zetlenebilir. Bu kategoriye yerletirilen grlerden bazlar yledir: K13:Memnun olmadm ynleri mfettilerin yaklamlardr. retmenin hazrlam olduu dokmanlar incelerken ak aramalar ve eksik olan ynleri olumlu bir ekilde ifade etmemeleridir. zellikle mfetti yardmclarnn her eyin en iyisini biz biliriz kafasnda olmalar, snf iinde retmeni kmsemeleri hakarete varan szler konumalar rehberlik amal geldiklerinde yzeysel bir ekilde konuya eilmeleri(Kadn, Grsel Sanatlar retmeni, Hizmet sresi: 11 yl). K30:Denetim srasnda nemli olan eitimin kalitesini arttrarak almalarn n planda olmas gerekir. Dosyalarn zerinde ok fazla durulmamas gerektiini dnyorum Denetleme srasnda kiisel etkinin olumamas, denetlemenin objektiflii asndan nemli olacaktr (Erkek, Snf retmeni, Hizmet sresi: 10 yl).

Sonu ve neriler
2010-2011eitim retim yl, Elaz ili ilkretim kurumlarnda grevli retmen ve okul yneticilerinin grlerine bavurularak denetim sistemimizde gerek sistem kaynakl, gerekse denetmenlerden kaynaklanan sorunlarn belirlenmeye alld bu almada,22 Kadn ve 40 erkek olmak zere 62 katlmc gr geerli grlmtr. Katlmclarn grleri sadece denetmenlerden kaynaklanan sorunlar iaret etmektedir. Katlmc grleri analiz edilerek denetmenlerden kaynaklanan

sorunlar iin aratrmaclar tarafndan Mesleki Yetkinlik ve zen ile Davran ekilleri temalar oluturulmutur. Mesleki Yetkinlik ve zen temasnda 26 gr, Davran ekilleri temasnda 56 gr bulunmaktadr. Mesleki Yetkinlik ve zen temasnda ki grler iin; Alanna hakim olmama, Alan dnda olmann getirdii sorunlar, Yeterli zaman ayrlmamas ve Yeterince rehberlik yaplmamas kategorileri belirlenmitir.

Denetmen saysnn yeterli olmay ve denetmenlerin i yknn fazla olmasna bal olarak denetmenlerin, retmen ile okul yneticilerine yeterli zaman ayrmad ve rehberlik etkinliklerinin yeterli olmad grlmtr. Her alandan denetmenin olmay da retmen ve okul yneticileri tarafndan dile getirilen sorunlar arasndadr. Mesleki Yetkinlik ve zen temasnda denetmenlerin alanna hakim olmad ynnde drt katlmc tarafndan gr belirtilmesi, eitim sistemimiz asndan zerinde durulmas gereken bir sorun olarak kmaktadr. Katlmc grlerinden Davran ekilleri temasna yerletirilen edilen grler; Nezaket kurallarn gz ard etme, Eitlik ilkesinden sapmalar, Saygdan uzak davranlar, Yapc olmayan davranlar ve Bilimsellikten uzak davranlar eklinde kategorize edilmitir.

Davran ekilleri temasndaki katlmc grleri, denetim sistemimizin etkililii asndan zerinde nemle durulmas gereken hususlardr. Katlmclar, denetmenleri gler yzl, karsndaki meslektana deer veren bir yapda grmek istemektedirler. Katlmclarn bu grleri, denetmen ile denetlenenler arasndaki etkili bir iletiimin balayabilmesi iin arttr. Denetmen ile denetlenenler arasnda olumlu etkileimin olumas asndan denetmenlerin denetlenenleri kendi dnya grlerine gre ya da sosyal evrelerine gre deil, mesleki etik kurallara gre denetlemeli ve rehberlik yapmaldrlar. Dokuz katlmc tarafndan denetmenlerin eitlik ilkesinden uzaklatn belirtmi olmas denetmenlerin, denetim faaliyetlerinde kiisel gr ve deer yarglarnn etkisinde kaldn gstermektedir. zerinde nemle durulmas gereken konulardan bir dieri ise, denetmenlerin saygdan uzak davranlar sergilediinin ileri srld katlmc grleridir. Katlmc grlerine gre denetmenler, snf ierisinde retmen ile olan szl ya da szsz iletiimlerine dikkat etmeli, retmeni rencide etmeden, sayg erevesinde davranmaldrlar. Katlmclar; denetmenlerin, retmenin moral ve motivasyonunu drecek tavr ve tutumlar, yapc olmayan eletirileri ve denetim esnasnda onur krc sz ve davranlardan kanlmas gereklilii zerinde durmutur. Katlmclarn dile getirdii bu sorunlar, eitim sistemimizin vazgeilmez unsurlar olan denetmenler asndan zcdr ve gerekli nlemlerin alnmas gereini ortaya koymaktadr.Davran ekilleri temasnda denetmenlerin bilimsellikten uzak davranlar sergiledii ynndeki katlmc grleri de dikkat ekicidir. Bu kategoriye uygun 16 katlmc gr bildirmitir. l genelinde MEBna bal tm resmi kurumlar, zel eitim kurumlar ve kuran kurslar gibi ok geni bir yelpazede grev yapmas istenen denetmenlerin norm kadrolarnn, sadece ilde resmi kurumlarda grevli retmen saysna gre belirlenmesi tezat oluturmaktadr. Bu durumun giderilmesi ve denetmenlerin i yknn azaltlmas iin norm kadro ynetmeliinin, denetmenlerden beklenen i ykne gre yeniden yaplandrlmas gerekir. Bu sayede denetmenler retmen ve okul yneticilerine yeterli zaman ayrabilecek ve ihtiya duyulan dzeyde rehberlik etkinliklerinde bulunabileceklerdir. mknlar dhilinde her branta yeterli sayda denetmenin grevlendirilebilmesi, aratrma kapsamnda grlerine bavurulan katlmclarn ifade ettikleri alana hkim olmama ve alan dnda olmann getirdii sorunlarn giderilmesini salayacaktr. Denetmenlerin retmen ve okul yneticileriyle olan iletiimlerinin daha etkin olmas, olumlu ya da yapc bir ekilde devam etmesi, hem retmen ve okul yneticilerimizin gdlenmesi hem de eitimsel amalara ulalabilmesi asndan nemlidir. Bu nedenle denetmenlerin il dzeyinde ya da lke genelinde alanda uzman kiiler tarafndan hizmet ii eitimlere alnmas, seminerler dzenlenmesi gibi etkinlikler nemlidir.

Kaynaka
Bulu, B. (2006). Trk Eitim Sisteminde Tefti ve Denetim Alt Sisteminin Geliim Sreci http://w3.gazi.edu.tr/~buluc/TEFMAK.DOC Eriim Tarihi: 03-12-2007. Can, N. (2004). retmenlerin Gelitirilmesi ve Etkili retmen Davranlar.Erciyes niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Say: 16, s. 103-119. Denzin, N.K. ve Lincoln, Y.S. (2000). Handbook of Qualitative Research. Sage Publications, London. Erdem, A. R. (2006).retimin Denetiminde Yeni Bak Ashttp://www.sosyalbil.selcuk.edu.tr/sos_mak/makaleler%5CAli%20R%C4%B1za%20ERDEM%5CE RDEM,%20Ali%20RIza.pdfEriim Tarihi: 07-12-2007.

Okutan, M. (1995). lkokullarda Kurum Teftiinin Deerlendirilmesi. Yaymlanmam Doktora Tezi, Hacettepe niversitesi, Ankara. Gke, F. (1994). Eitimde Denetim Ama ve lkeleri. Hacettepe niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi, Say: 10. Kavas, E. (2005).lkretim Mfettilerinin Denetim Davranlarna likin retmen Alg ve Beklentileri. Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, Pamukkale niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Denizli. Miles, M.B. ve Huberman, A.M. (1994). Qualitative Data Analysis. Sage Publication, London. z, F.(2003). Trkiye Cumhuriyeti Milli Eitim Sisteminde Tefti. Osmangazi niversitesi Yaynlar: Eskiehir. Saban, A. (2004). Giri Dzeyindeki Snf retmeni Adaylarnn retmen Kavramna likin leri Srdkleri Metaforlar. Trk Eitim Bilimleri Dergisi, 2, 135-155. Sar, D. (2005).lkretim Okullar ve Denetim http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/sayi64-65/orta-sari.htm Eriim Tarihi: 21-11-2007. Taymaz, H. (1997).Hizmetii Eitim Kavramlar, lkeler, Yntemler TAKAV Matbaas: Ankara. Yac, E. (2003).Trkiyede retmenlerin Hizmet ii Eitimi Uygulamalar, Sorunlar ve neriler ada Eitim Sistemlerinde retmen Yetitirme Ulusal Sempozyumu, Tekk Yaynclk: Ankara. Yirci, R. (2010). Avrupa Birlii yesi Baz lkelerde Eitim Denetimi Sistemlerinin Analizi ve Trkiye in neriler 2. Uluslararas Katlml Eitim Denetimi Kongresi Bildiriler Kitab, 23-25 Haziran 2010 Ktahya.