Denetimin retmen zerinde Oluturduu Psikolojik Bask

Yrd. Do. Dr. Mukadder BOYDAK ZAN 1 Tuncay Yavuz ZDEMR 2 ZET

Bu almada denetimin retmenler zerinde oluturduu etki aratrlmtr. Bu amaca ulamak zere retmenlerin bu konuda grlerini almak zere be ak ulu soru hazrlanmtr. Aratrma nitel aratrma paradigmas ierisinde deerlendirilen grme yntemi erevesinde yrtlmtr. Aratrmann alma grubu, 20092010 retim ylnda Elaz ilinde denetim geirmi, il merkezinde ki orta retim kurumlarndan genel liseler ile Anadolu liselerinde grevli 39 retmen oluturmaktadr. Elde edilen sonulara gre retmenlerin denetim kavramna ilikin
grleri iki farkl boyutta deerlendirilmitir. Olumlu olarak denetimin mutlaka olmas gerektii, dzen ve kural betimledii grlrken, denetim kavramnn olumsuzluk boyutunda ise retmenler kendi gerek kiiliklerinden uzaklatklarn ve ilemin sadece brokrasinin gereini yerine getirme dncesiyle yapldn bu nedenle denetimin ilevselliinin sorgulanmas gerektiini vurgulamlardr. kinci soruya ilikin elde edilen sonulara gre retmenlerin ou denetim annda kzgnlk ve gerginlik hissettiklerini dile getirmilerdir. Aratrmaya katlan retmenler mfettilerden eletiri almalarnn snf ortamnda retmeni rencinin nazarnda ok olumsuz bir konuma ittii vurgulanmtr. retmenler, mfetti snftan ayrldktan sonra rencilerle ilk iletiime getiklerinde genellikle ilk olarak gemi olsun diyerek derse devam ettiklerini belirtmilerdir. Son olarak mesleki kimliinden soyutlanan retmenler, denetim sonrasnda mfettie sylemek istedikleri cmleler olumlu ve olumsuz olmak zere iki balkta toplanmtr. Elde edilen bulgularla aratrmaya katlan

retmenlerin byk bir ounluunun soru formlarna verdikleri cevaplarn olumsuz anlam tad grlmtr.
Anahtar Kelimeler: Denetim, retmen, psikolojik bask, mfetti, renci PROBLEM DURUMU Denetim; yaplan almalar denetlemek ve deerlendirmek, bu almalarn daha verimli hale getirilmesini salamak iin nerilerde bulunmak, kurumdaki personele almalarnda ve mesleki boyutta gelimelerinde rehberlik yoluyla yardmda bulunmaktr (Tekk, 2001).

Denetim, deneti ve denetlenen arasndaki ibirliiyle karakterize edilen, denetlenen kiinin psikolojik ve sosyal durumunu iyiletirmeyi hedefleyen etiksel ve terapatik uygulamalar salayan bir sretir (Fleming ve Steen, 2005). Denetim, yksek

1 2

Frat niversitesi, Eitim Fakltesi, EYPTE, E-Posta: mboydak@firat.edu.tr

Frat niversitesi, Eitim Fakltesi, EYPTE Blm Doktora rencisi, E-Posta: tyavuz@hotmail.com.tr

performans salamak, bir bakasnn alma performansn ynetmek ve gzlemek olarak tanmlanabilir. Denetim eitimsel, ynetimsel ve destekleyici olmak zere farkl fonksiyondan meydana gelir (Kadushin, 1992).
Denetim, farkl bak alarndan tanmlanabilir. Aydn (2005), denetim literatrnden derledii tanmlar be kategoride snflandrmtr. Bunlar; (1) ynetsel bak asyla denetim, (2) program gelitirme etkinlii olarak denetim, (3) insan ilikileri sreci olarak denetim, (4) ynetsel boyutu ile denetim ve (5) liderlik ilevi olarak denetimdir. Bu almann temas ile uyumlu olarak denetimin tanmn, liderlik ilevi balamnda yapmak uygun olacaktr. Bu tanm yapan Alfonso, Firth ve Nevilleye gre denetim, retmenlere mesleklerini en iyi ekilde icra edebilmelerine katk salamaya dnk mesleki liderlik yapmaktr (Aydn, 2005). Eitimde denetimin ncelikli amac, nceden tasarlanm eitsel hedeflerin baarlma dzeyini lmektir. Ancak eitim denetiminde ada yaklam, durum saptamann ve deerlendirmenin bir adm daha lerisine giderek eitimi gelitirmeyi amalamaktadr (Aydn, 2005). Bu amacn gereklemesi ise byk oranda denetmenin etkili liderlik becerilerine sahip olmasna baldr. Bu ynde yaplm ve yaplmakta olan tartmalar aratrmaclar liderlik ve denetim arasnda var olduu dnlen ilikiyi betimlemeye, aklamaya ve kontrol etmeye yneltmitir (Haiman vd., 1972). Etkili Denetim Denetim karlkl gvene, yeterli ibirlii ve doal ortamda gzleme dayal olmaldr. retmenin ve rencilerin kalitesi, baars ve mutluluuna katklar getirmelidir. Hem mdr ve hem de denetmenin retmeni ayr ayr denetlemesi yerine; birlikte, ibirlii ve egdm iinde retmen denetlenmelidir. Okullarn ve retmenlerinin dardan denetlenmesi yerine, orta vadede yneticiler gereince yetitirilerek, okul iinde rehberlie dayal bir denetim sistemi gelitirilmelidir (Can, 2004). Etkili bir denetim srecinde rol oynayan proaktif liderlik davranlar arasnda gdleme, etkili iletiim, deiimi ynetebilme, atmay zebilme, grupla alma ve eitim program liderlii gibi zellikler bulunmaktadr (Daresh, 2001). renmede ki etkililik ve kaliteyi artrmay amalayan denetim, insan ilikilerinin n planda olduu bir sretir. Deneti; denetim esnasnda mevcut durumun tespitini yaparken,

denetilen personelin performansn deerlendiren ve etkili rehberlikle mevcut performans gelitirmeyi hedefleyen lider kii konumundadr. Modern denetim anlaylarnda retmenlerin mesleki gelimelerine yardmc olan, dikkat ve ilgisini eitimin temellerine ve etkili renmeye ynelten, retmenleri eiten ve deerlendiren bir sosyal sre olarak deerlendirilen denetim (lan, 2008; Memiolu, 2004; z, 2003; nal, 1989; Ylmaz, 2004); Senge (2000)ye gre, okula yol gsterici fikirlere, rgtn temel deerlerine ve hedeflerine uygun srekli gelien grnne nderlik yapmay gerekli klan bir sretir (Akt. zday ve zcan, 2005). Etkili bir denetim iin denetmen ve okul mdr ilgili konularda uzmanlamal, eitim ve gelitirme etkinliklerine sreklilik kazandrlmaldr. retmeni deerlendirmede kendisinin, velilerin ve rencilerin de grleri dikkate alnmaldr. Ayn denetmene, denetim ve rehberlik grevleri yannda soruturma grevinin de verilmesi elikisi kaldrlmaldr (Can, 2004).

Etkili denetim ilikilerini kurabilmek iin eitlik, gvenlik ve deiim gibi anahtar bileenler gereklidir (Shanfield vd. 1992). Denetimin etkililiiyle ve denetilerin memnuniyetiyle ligli deneti ve denetlenenler arasnda ilikinin nemli bir faktr olduunu grlmtr (Kilminster ve Jolly, 2000; Ladany vd., 1999; Magnuson vd., 2000; Sweeney vd., 2001). Denetim alannda yaplan aratrmalar, deneti ilikilerinin, formal ilikiden informal ilikiye doru gelitiini gstermitir. Balangta denetiler, rolleriyle ilgili genel sosyokltrel bilgilerine gvenirken, mesleki deneyim kazandka ilikilerin daha ok bireysellie doru gittii, belirsizliin azald grlmtr. Denetim, genel beklentiler salamasna ramen ilikiler gelitike denetlenenin renme ihtiyalarna ve denetinin retim yaklamna gre bireysellie doru gittii sonularna varlmtr (Fleming ve Steen, 2005). Denetlenenler en iyi performanslaryla ilgili geri bildirim aldklarnda renirler. Onlar neyi iyi yaptklarn ve nerelerde gelimeye ihtiyacnn olduunu renmeye ihtiya duyarlar (Kadushin 1992). Etkili geri bildirim istenilen davran ve gerek performans arasndaki beklentiler ve farkllklar belirlemek asndan nemlidir. (Latting 1992).

Denetimde Yaanan Sorunlar Denetmenler, aldklar lisans ve lisansst eitimleriyle denetim konularnda da yetitirilmilerdir. Ancak il dzeyinde yaplan denetlemelerde, sadece okullar deil Milli Eitim Bakanlna bal tm kurularn denetimini yapmaktadrlar. Bu durum denetleme alanlarnn eitlilii getirirken, denetilerin her alanda uzmanlaamama ve hizmet ii eitimdeki sreksizlik yada dk verimi denetmenlerin etkililiini azaltan etkenlerdendir. Ayrca denetmenin fazla olan i yk; her retmenle yeterince ibirlii, rehberlik almalar, objektif gzlem ve deerlendirmeyi gletirmektedir. Denetim sistemimiz ile ilgili almalarda elde sonulara gre denetimin yeterli dzeyde etkili olmad, denetmen ve denetilenler arasnda gr ayrlklarnn olduu sonularna varlmtr. Bu aratrmalarda gze arpan nemli bir nokta, denetilenlerin denetileri yetersiz grmelerine karn bu fikri genellikle paylamamalardr (Kapusuzolu, 1987; Yavuz, 1995). z (1977) tarafndan yaplan aratrmada, ilkretimde denetmenlerin grevi gerei olan uygulamada ki mesleki etkinliklerin, mevzuatn gerektirdii ve ada denetim anlaynn ngrd etkinliklere kyasla yeterlik durumlarn belirlemek amalanmtr. Bu aratrmaya ilikin bulgular ve aratrmacnn nerileri unlardr: Denetim etkinliklerinde, mevzuat ile denetim uygulamalar farkldr. Denetimler uygulamada da ada denetimin gerisindedir. Denetmenlerin grevlerini gerektii gibi yerlerine getirebilmeleri iin mevzuatn ada denetim anlayna gre gelitirilmesi ve denetimin ada denetim ilkelerini uygulanmas salanmaldr. Denetimin; sistemli, planl, programl, hedefli ve srekli bir faaliyet olup, uzmanlk becerilerine sahip kii, birim, kurul, kurulu ve kurumlarca yerine getirilmektedir. ada denetim riskli ve nemli alanlar dikkate alarak stratejik nceliklere gre yrtlmekte ve yllk programlara balanan srekli ve sistemli faaliyet olarak alglanmaktadr (Polat, 2003). Denetimin etkin olabilmesi, denetmen ile retmenin anlay ve hogr erevesi iinde birlikte almalar ile mmkndr. Bu sre iinde denetmenden retmenin sorunlarn belirlemesi ve bu sorunlarn zmn amalayp, retmenle birlikte etkin bir plan erevesinde gelitirmesi beklenmektedir. (Tanren,1997). Denetimin retmenlere rehberlik yapma ilkesi gz ard edilemez, ancak denetim esnasnda denetimi gerekletiren mfetti ve denetlenen retmen arasnda gergin anlarn yaand da gz ard edilemez. Bu almada

denetimin retmenler zerinde oluturduu etki aratrlmtr. Aratrmann amacna ulamak zere aada ki sorulara yant aranmtr. 1. Denetim kavram size ne hissettiriyor? 2. Denetim esnasnda kzgnlk hissettiiniz oluyor mu? Oluyorsa bu duyguyu nasl gizliyorsunuz? 3. renciler nnde mfettilerden eletiri almak nasl bir duygu oluturuyor? 4. Mfetti snftan ayrldktan sonra rencilerle ilk iletiime getiinizde kullandnz cmleler neler oluyor? 5. Denetim sonrasnda retmen kimliinizden soyutlandnz dnrseniz mfettie neler sylemek istersiniz? YNTEM Bu aratrma, nitel aratrma paradigmas ierisinde deerlendirilen ierik analizi modeli erevesinde yrtlmtr. Evren-rneklem Aratrmann alma grubu, 20092010 retim ylnda Elaz ilinde grevli retmenleri kapsamaktadr. rneklemini ise 20092010 eitim - retim ylnda denetim geirmi, Elaz il merkezinde ki orta retim kurumlarndan genel liseler ile Anadolu liselerinde grevli retmenler oluturmaktadr. Aratrma kapsamnda yer alan ortaretim kurumlarnn her birinden 2-3 retmen rastgele seilmi ve toplamda 39 retmene ulalarak grleri alnmtr. Verilerin Toplanmas Bu almada yar yaplandrlm grme teknii kullanlmtr. Bu yntem tam

yaplandrlm grmeler kadar kat olmad gibi, yaplandrlmam grmeler kadar esnek deildir (Karasar, 1995, 165). Bu esneklii salad iin yar yaplandrlm grme teknii kullanlmtr. Aratrmann gvenirliini salamak iin, katlmclara mmkn olabildiince eit muamele edilmesi ve uygulamalardan mmkn olduunca ok ve doru veri elde edilmesi gerekir (Denzin ve Lincon, 2000). Bu yzden katlmclara ayn sorular ayn szcklerle ve ayn ekilde sorulmutur. Grmenin ierik ve grn geerlilii, alanda uzman retim yelerine (n=7) bavurularak gerekletirilmitir. Aratrma kapsamnda katlmclara aratrmann amacn gerekletirmek zere hazrlanm olan soru formlar verilmi, gerekli aklamalar yaplarak katlmclarn bu soru

formlarn cevaplamalar ve bir sonraki gn teslim etmeleri istenmitir. Tm katlmclarn doldurduklar soru formlar aratrmada temel veri kayna olarak kullanlmtr. Verilerin Analizi ve Yorumlanmas Katlmclarn grleri alnarak, denetim an ve sonrasna ilikin nerileri ortaya konulmutur Bu aamada katlmclara sunulan soru formunda ki her soru iin ileri srlen grlerden aratrma da kullanlamayacak olanlar ya da herhangi bir ekilde anlam tamayan grler geersiz saylmtr. Geerli kabul edilen grler iin kategoriler oluturarak analizler yaplmtr. Sonraki aamada kategoriler ve grme verileri aratrmaclar tarafndan ayr ayr incelenerek gr birlii ve gr ayrl olan konular irdelenerek gerekli dzenlemeler yaplmtr. Miles ve Hubermannn (1994) belirttii zere; gvenirlik hesaplarnn %70in zerinde kmas, nitel aratrmalar iin gvenilir kabul edilmektedir. Bu alma iin gvenilirlik % 93 bulunmu ve aratrma iin gvenilir kabul edilmitir. BULGULAR Aratrma kapsamnda 39 katlmcya sunulan soru formlar zmlenerek grler olumu ve olumsuz kategorilerinde analiz edilmitir. Olumlu ve olumsuz kategorileri temelinde 39 katlmcnn grleri tek tek incelenmi ve bu erevede nce katlmc grlerinin hangi kategoriye uygun olduu belirlenmitir. Katlmc grleri G1, G2, G3,G38 ve G39 eklinde kodlanarak, aratrmac tarafndan en dikkat ekici gr yada grler zne sadk kalnarak verilmitir. Soru 1: Denetim kavram size ne hissettiriyor? Katlmc grleri incelendiinde 39 katlmc grnden 14nn olumsuz olduu, 21 katlmc gr denetim kavramna ilikin hislerini aklamaktan ok denetimi tanmlad iin geersiz saylm ve sadece drt katlmc grnn olumlu olduu grlmtr. Olumsuz olarak belirlenen grlerde ki ana temalar naho bir duygu, kt bir duygu, yetersizlik,

anlamszlk, gvensizlik, oyunculuk, karlkl tiyatro, despotluk, zorbalk, olumsuz duygular, gerginlik, tedirginlik, tela, heyecan ve stres olarak belirlenmitir. Bu kategorideki grlerden bazlar yledir:
G3: Denetimi gereksiz ve anlamsz buluyorum. Lise rencisi zaten her ders bizi denetliyor. Ayrca bir retmenin vicdanndan daha st seviyede bir denetim mekanizmas dnemiyorum. G8: Despotluk ve zorbal hissettiriyor. nk denetim sadece siyasi ve bir yasa savma eklinde yaplyor. Denetimlerde gerekten hibir ey olmuyor. Gz boyama, belirli ekilleri yerine getirme dnda bir ilevi olduunu zannetmiyorum.

G31: Denetim kavram, duygusal olarak tedirginlik hissi uyandrsa da olmas gereken bir kavram. Denetim tarz, yapl tarz, yapan kiilerin objektiflii bu kavram alglama tarzmz etkiler. Denetimde rehberlik ynnn arlkta olmas daha faydal olacaktr. Soru 2: Denetim esnasnda kzgnlk hissettiiniz oluyor mu? Oluyorsa bu duyguyu nasl gizliyorsunuz? Katlmclara yneltilen bu soruya verilen cevaplarn analizi sonucunda sadece katlmcnn geerli gr belirtmedii, geerli grlerden 13 hissedilen kzgnl gizlemeye ynelik olduu, 12sinin kzgnl gizlemedii, birinin ise kzgnlk olmasna karn gizleyemedii ynnde olduu grlmtr. 10 katlmc ise denetim esnasnda kzgnlk hissetmediini belirtmitir. Kzgnlk hissettiini ifade eden baz katlmclarn grleri yledir: G1: Elbette oluyor. Yllarca emek verdiiniz, mrnzn byk ksmn onu elde etmek iin uratnz mesleiniz 40 dk. gibi ksa bir zaman dilimiyle deerlendirilmeye allyor. Bu durum insan her zaman kzdrmaz belki ama, bir ekilde reaksiyon gsterme sebebi olabilir. Bu kzgnl gizlemeye almyorum fakat bu bir ie yaramyor. nk karnzdaki insann empati yapmas sizi anlamas mmkn gzkmedii iin gstermeyi dndnz reaksiyonun bir anlam, bir deeri kalmyor. Bu yzden en iyi tepki susmaktr diye dnerek susuyoruz nihayetinde. G2: Olmaz m? Bazen gizlemiyorum. Ama yapacak fazla bir eyde yok. Bazen de susmak gerekiyor. Biz susturulan, sindirilen bir toplum neden olduk, bir dnelim. G9: Tabii ki gereksiz itham ve ar sulayc her insan kzdrr; Hele hele bu sulamalar yersiz ve sadece makam ve mevki komplekslerinin arac olarak kullanyorsa. Bir baka nemli nokta ise yallktan olsa gerek, mfettilerin gndemi takip edememe zrnden dolay gemiteki kurallar hala gnmze uyarlamas insan kzdryor. spatlamamza ramen o kuralda srarc olmalar dayanlmaz bir tavrdr. Kzgnlmz bazen imal ya da sayg bildiren cmlelerle, bazen de naslsa geici bir olay gzyle bakp; olur efendim, ba stne diyerek geitirme yolunu seiyoruz. G20: Kzgnlk hissediyorum, heyecanlanyorum ve heyecanlandmda cmlelerim anlamsz olabiliyor, dilim dolayor ama bu durum tamamen mfettie bal, rnein bu yl yle olmad. ok rahattm nk benim mfettiim pekl iinin ehliydi. Denetim esnasnda herhangi bir ekilde kzgnlk hissetmediini ifade eden

katlmclardan bazlarnn gr ise yledir:

G23: Hayr, iini severek ve zevkle yapan insan neden kzgn olsun ki. Yalnz; denetleyici ykc deil, yapc olmal. Dier bir deyile, sadece kusur aramaya deil, yaplan iin doruluunu da kabul etmesini bilmeli. G37: Kzgnlk hi hissetmedim. Yaplan eletirileri normal karlyor, varsa

eksiklerim onlarn giderilmesi iin fikrinden faydalanyorum.

Soru 3: renciler nnde mfettilerden eletiri almak nasl bir duygu oluturuyor? Tm katlmc grleri geerli grlm, baz katlmclar renci karsnda eletiriyi tamamen reddederken baz katlmclar eletiri ekline vurgu yapmtr. Bu ekilde bir eletiri karsnda; kzgnlk, fke, kt duygular, yanl bir davran ya da rahatsz edici bir durum olarak grleri zetlenebilecek 22 katlmcnn grlerinin bir ksm aada ki gibidir: G21: rencilerin karsnda eletiri yapl ekli nemlidir. Eer azar; aalama, hareket gibi zellikleri olursa bunu asla kabul edemem. nk hata ve eksikliklerin bu ekilde telafisinin mmkn olmadna, hatta bu ekilde davranlarn insann iindeki istei karma, azmini, hatta meslek sevgisini bir anda bitirdiini dnyorum. Olumlu, iten, samimi, eitici, ynlendirici ve eletirilere her zaman am. G:32 Mfettiler bir ders saati sresince rencilerle bulunuyor, retmen ise 4 yllk eitim - retim sresince rencilerle birlikte bulunuyor. Dolaysyla retmenin renciler zerindeki etkinliini dndmzde, rencilerin nnde retmeni eletirmesi ho olmaz. Byle bir eletiri retmeni renciler nnde kk drr. Bu da retmenin otoritesini sarsar. G33: Genel teftilerde mfettilerden gerek manada aldmz eletirileri almak bende moral bozukluu yapmyor. Ancak yersiz yaplan eletiriler veya var olan bir eyin yokmu gibi dnp yaplan eletiriler ruh halimin bozulmasna, daha kzgn olmama neden oluyor. renciler nnde bugne kadar yaplan teftilerde eletiri almadm. Ancak byle bir durumda moralim bozulur ve bu eletirinin farkl ortama tanmas ynnde harekete geerim. Yani renci yannda eletirmek fikri bana gre yanl, tefti bittikten sonra mfetti ile retmen ba baa iken yaplmal. renci karsnda retmenin eletirilmeyi duygusal olarak incelemeyi amalayan bu soruya 17 katlmc byle bir durumla karlamadklarn ifade ederken, yaamadklar bu durum hakknda u ekilde yorum yapmtr:

G34: Bunu ne mutlu ki hi yaamadm. Eletiri, dozunda ve usulnce yaplrsa faydaldr. renciler nnde mfettiler olumsuz eletiri yaptklarnda tabi ki retmenin houna gitmez. retmen de bir insandr yanl yapabilir, nemli olan hatasnn uygun bir dille kendisine sylenmesi ve hatasndan ders almasdr. Buna dikkat edilmeden yaplan bir eletiri, retmeni rencisinin gznde bitirir ve retmenin denetim elemanlarna ok ters tepki vermesine sebep olabilir. Oysa denetimde hocam ok iyi, gzel yalnz u alanlara da dikkat ederseniz sevinirim diye bir slup kullanlr ve denetimde objektif kriterler kullanlr ve adaletli davranlrsa ama gereklemi olacaktr diyelim diye dnyorum. G39: Hibir zaman kaba bir ekilde eletirilmedim. Fakat bu iyi olmazd sanrm. Kk drc aalayc ve silici bir etki yaratrd. Soru 4: Mfetti snftan ayrldktan sonra rencilerle ilk iletiime getiinizde kullandnz cmleler neler oluyor? Bu soruya sadece bir katlmc cevap vermek istemezken soru formlarn cevaplandran tm katlmclarn grleri geerli olduu grlmtr. 12 katlmcnn grleri deerlendirme niteliinde olup aada baz katlmclarn grlerine yer verilmitir: G2: Genellikle ilk iletiim rencilerin kendi fikirlerini sylemeleri ile balyor. rencilerin heyecan ve korkuyu ayn anda yaadklarn belirtiyor ve bunlar niin geliyor diyorlar. Bizlerde niin geldiklerini aklyoruz. Bu arada soru soruyorlar. ou sorulara yant veremiyoruz. nk su tekil ediyor veya ho olmuyor. Bu nedenle geitiriyoruz. Sadece bunun kanunlarca onlara verilen bir grev olduunu, bunu yapmalar gerektiini, biz nasl retmenlik grevini yapmak zorunda isek onlar da grevlerini yapyor eklinde bitiriyoruz. G34: ocuklara denetim hakknda sorular soruyorum, ne hissettiklerini belirtmelerini istiyorum. Sorulara yanl cevap verirlerse neden byle yaptklarn irdelerim. Denetim yapan kiilerin rencileri ve retmenleri deerlendirirken evre koullar ve psikolojik etkenleri dikkate almalar gerektiini, anlk deerlendirmelerin ok salkl olmad ifade ederim. Denetimi iyi geen 11 katlmc ise iyi niyet temennisinde bulunduklarn ifade etmitir. G4: rencilere teekkr ederim. Denetimin byle gemesinde rencilerimin ve konunun da katksnn ok olduunu inkr edemem. G17: rencilere teekkr ediyorum. nk mfettiler snftayken ok sessiz sakin oluyorlar. Rahat ders anlatyorum, ocuklarda dinledikleri iin sorular soruyorlar.

Denetim esnasnda rencilerde de gerginlik olduunu gren katlmc mfettiin snftan ayrlmasyla rencilerinde belirgin bir rahatlamann olduu ynnde fikir beyan etmitir. G5: Mfetti snftayken renciler diken stndedir. Gittikten sonra rencilerde byk bir rahatlama olmaktadr. ocuklar gemi olsun diyerek derse geerim. G7: Canmz skmayalm. Hayat devam ediyor derim. Mfettiin snftan kmasyla herhangi bir ey olmam gibi derse devam ettiini belirten 11 katlmcdan bazlarnn grleri yledir: G6: Mfetti gittikten sonra denetim ile ilgili rencilerle konumam dersime devam ederim. Eer bununla ilgili soru soran olursa renciye cevap veririm. G10: Her zamanki gibi oluyor. Bir deiiklik sz konusu deil. Sadece bir katlmc mfettiin snftan ayrlmasyla rencilerini azarladn belirtmitir. G35: Neden daha iyi almyorsunuz? Neden beni mahcup ettiniz? Soru5: Denetim sonrasnda retmen kimliinizden soyutlandnz dnrseniz mfettie neler sylemek istersiniz? Aratrmaya katlan 39 katlmcdan sadece bir katlmc bu soruyu cevaplamak istememiken, 25 katlmcnn grleri mfettileri yarglayc bir nitelikte olmutur: G12: Maksat zm m yemek; bacy m dvmektir? zm yemekse sorun yoktur. Her mfetti vicdannn sesini dinlemelidir ama objektif olma artlarn gz nnde tutmay bilmelidir. Bir gn denetim olmayaca kesindir. nemli olan ortak deerler oluturmay baarmaktr. G16: Eletiri olarak getirdikleri birok eyin faydasna kendilerinin bile inanmad, eitim ve retimi sadece kat kurallar erevesinden deerlendirdiklerini sylerim. 13 katlmc bu durumda mfettii bilgilendirmek istediini belirterek u grleri ne srmlerdir: G1: Her eyden nce denetimden ziyade onlarn rehberlik etmelerini beklerim. Olumlu, olumsuz ya da yeterli ynlerimi mutlaka uygun bir dille ifade etmeliler. Tefti srasnda mfettilerin gzden kardklar baz eyler var: Eitim kanun, ynetmelik, genelgelerde bir btndr. Ancak birebir insan denen varlkla uratmz iin her ey kanun ynetmelik ve genelgeye uygun yrmyor. Sz konusu resmiyetle tozpembe bir eitimden

ve buna uygun sonulardan dem vuruluyor. Ama insan kendisine dipnot drmeyecek tek varlktr, bu sebeple beklentileri fazla topik. Eitim, kanunlarn tatl glmsemesiyle deil, yz yze ilikinin olduu ac gereiyle yryor. Mfettiler bu yzden mevcut olabileceklerin ok stnde, uygulanmas imknsz ereveler iziyor. Bahsettikleri eylerin uygulanabilirliini ok az dnyorlar. Dzenlemeleri de ona uygun yapmalar gerekir. Mutlaka bizde eksiklikler vardr. Ama onlarn aynann karsna gemesi empati yapmas gerekir. Birde krtasiyecilikten eitime zaman kalmyor. Nerdeyse eitimcilikten ziyade evrak memuriyetine dnm durumda. G14: Tecrbeli, birikimli, olgun bir mfetti ise eitim ve retim ile ilgili bir konferans vermesini isterdim. G21: Bir insan olarak yaplan hatalar en aza indirmek ve Trkiyede daha yararl bir eitim sistemi iin maddeleri srasyla sayarz. Ne olur biraz daha bilgi, biraz daha donanm, biraz daha frsat eitlii ve de biraz daha hogr ve anlay zellikle bizim okulumuz gibi imknszlarla bouan okullarn durumunu fakl gzle deerlendirin. G38: Denetimleriniz gerekten ie yaryor mu? Denetimleriniz sonucunda eitim retim alannda olmas gerekene doru bir seyir izliyor mu? eklinde sorular sorardm. SONU, TARTIMA ve NERLER Bu alma ile 2009-2010 eitim ve retim ylnda Elaz il merkezinde grevli ve ayn yl denetim geirmi retmenlerin bak alarna gre denetim olayna ilikin be balkta belirlenmi sorulara ynelik grleri alnmtr. 39 retmenin katlmyla gerekletirilen almada ilk olarak katlmclarn denetim kavramyla ne hissettikleri sorulmutur. Geerli saylan 18 grten sadece drt grn olumlu olmasna karn 14 grn olumsuz olmas dndrcdr. Katlmclarn denetim esnasnda kzgnlk hissetmeleri halinde bu kzgnl nasl gizlediklerinin sorulduu ikinci soru formuna ilikin grler u sonucu dourmutur. 25 katlmcnn denetim esnasnda kzgnlk hissettiini ifade ederken, 10 katlmc hibir ekilde kzgnlk hissetmediini belirtmi ve bu soruya ilikin grlerden geersiz saylmtr. Katlmclarn byk bir ounluunun denetim esnasnda kzgnlk hissediyor olmas dikkat ekici bir sonutur. renciler nnde mfettilerden eletiri almay duygusal boyutta incelemeyi amalayan nc soru formuna sunulan grler incelendiinde, 22 katlmc bu durumu ak bir ifadeyle reddetmektedir. Ayn zamanda 17 katlmcnn byle bir durumla karlamam olmas sevindirici bir durumdur.

Mfetti snftan ayrldktan sonra rencilerle ilk iletiime getiinizde kullandnz cmleler neler oluyor? soru formuna cevap veren tm katlmc grleri geerli grlmtr. Bu soru formuna ilikin grlerin 12si deerlendirme niteliinde, 11i iyi niyet temennisinde, rahatlama ve 11i bir ey olmam gibi derse devam ederim eklindedir. Aratrma kapsamnda katlmclara son olarak Denetim sonrasnda retmen kimliinizden soyutlandnz dnrseniz mfettie neler sylemek istersiniz? soru formunu cevaplamalar istenmitir. Bu soruya verilen cevaplardan 25i mfettii yarglar nitelikte olup, 13 mfettii bilgilendirmek istedii eklindedir. Eitim ve retimde kaliteyi artrmay amalayan denetime ilikin katlmc grlerinin olumsuz olma sebepleri aratrlarak bu durumun iyiletirilmesi gerekir. Denetim ile retmenler zerinde oluan olumsuz basky gidermek iin mfettilerce retmenlere ynelik seminerler hazrlanabilir. Eer seminerler veriliyorsa daha sk periyotlarda verilebilir. Mfettilerin denetim esnasnda sergiledikleri davranlar retmenleri rahatlatacak ekilde olmaldr. Denetim esnasnda retmende grlen eksikler yada hatalar irdelerken retmenleri renci nnde rencide edici eletirilerden kanlmaldr. Denetim esnasnda mfetti ve retmen etkileiminde mfettilerin olumlu iletiim kurmas ve retmenleri sulayc ifadeleri kullanmamaldr. Deien teknoloji, program yada yeni yntemler konusunda retmen ve mfettilerin birlikte alabilecei ortam hazrlanarak, bu almalar sklkla gerekletii takdire retmenlerin teftie ilikin olumsuz duygular en aza indirgenebilir

KAYNAKLAR Altnta, R,. Liselerde Kurum Teftii, (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi), A.. Fakltesi, Ankara:1980. Aydn, . (2005). retimde Denetim. Ankara: PegemA Yaynclk. Daresh, J. C. (2001). Supervision as Proactive Leadership. Illinois: Waveland Press Inc.

Eitim

Denzin, N. ve Lincoln, N.K. (2000). Handbook of Qualitative Research. (2.Bask). USA: Sage Publications Fleming ve Steen, (2005). Supervision and Clinical Psychology Theory, practice and

perspectives, Taylor & Francis e-Library.

Haimann, T., Hilgert. R. L. (1972). Supervision. Cincinnati: South-Western Publishing Company

lan, A.. (2008). lkretim Mfettileri ve retmenlerinin Farkllatrlm Denetim Modelini Benimseme ve Uygulanabilir Bulma Dzeyleri. Kuram ve Uygulamada Eitim Ynetimi Dergisi, 14 (55). Kadushin, A. E. (1992). Supervision in Social Work. New York: Columbia University Press. Kapusuzolu, O. ., (1987), Son On Ylda lkretim Mfettilerinin Rolnde ve Tefti Uygulamalarnda Deimeler. Baslmam Doktora Tezi, Ankara. Karasar, N. (1995). Bilimsel aratrma yntemi. Ankara: 3A Aratrma Eitim Danmanlk. Kilminster, S.M. and Jolly, B.C. (2000) Effective supervision in clinical practice settings: a literature review, Medical Education 34 (10): 827840. Ladany, N., Ellis, M.V. and Friedlander, M.L. (1999a) The supervisory working alliance, trainee self-efficacy, and satisfaction, Journal of Counseling and Development 77 (4): 447455. Latting, J. L. (1992). Giving corrective feedback: A decisional analysis. Social Work 37 (5): 424430. Magnuson, S., Wilcoxon, S.A. and Norem, K. (2000b) Exemplary supervision practices: retrospective observations of experienced counselors, Texas Counseling Association Journal 28 (2): 93101. Memiolu, S.P.. (2004). lkretim Mfettilerinin Denetimsel Davranlarna likin retmen Grleri. Eitim ve Bilim Dergisi 29 (131). Miles, M.B. ve Huberman, A. M. (1984). Qualitative data analysisi: A sourcebook of new methods. Newbury Park, London, New Delhi: Sage Publications. z, F., (1977), Trk Eitim Sisteminde Mfettilerin Rol. Yaynlanmam Doktora Tezi, Ankara. z, F.. (2003). Trkiye Cumhuriyeti Milli Eitim Sisteminde Tefti. Osmangazi niversitesi Yaynlar, 88. zday, N., zcan, .. (2005). Tefti Srecindeki Geribildirimlere Gre Teftiin renen rgt Kltrne Katklarnn retmen Grleriyle Deerlendirilmesi. Eitim ve Bilim Dergisi 30 (136).

Shanfield, S.B., Mohl, P.C, Matthews, K.L. and Hetherly, V. (1992) Quantitative assessment of the behavior of psychotherapy supervisors, American Journal of Psychiatry 149 (3): 352357. Tanren, Abdurrahman;retim Denetimine Ynelik bir Model:Ynlendirilmi Youn Denetim.Eitim Ynetimi Dergisi.Yl 3.Say l -l997 TEKIIK, Hseyin Hsn. (2001). Eitimde Yansmalar. "Eilim sisteminde tefti (tayma: 1997. Ankara Takav Matbaas). Ankara: Eitim Aratrma Vakf Yay nal, I.. (1989). Eitim rgtlerinde rgtsel Deime Arac Olarak Denetim. Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi Dergisi 22 (1). Ylmaz, K.. (2004). Sanatsal Denetim. Kuram ve Uygulamada Eitim Ynetimi Dergisi, 10 (38).