ADL ALTUNDAL

Ekim 2012

DEPREME DAYANIKLI BNALAR N HESAP KURALLARI

2.1 KAPSAM: Deprem blgelerinde yeni yaplacak olan: Yerinde dkme Betonarme binalar, Prefabrik Betonarme binalar, elik binalar, Bina tr yaplarn Depreme Dayankl olarak hesaplanmasnda alnacak deprem Ykleri, Uygulanacak hesap Kurallar bu blmde verilmektedir. Yma Yaplar iin kurallar Blm 5 de verilmitir. Bina Temellerinin hesabna ait kurallar Blm 6 da verilmitir. Bina trnde olmayan ancak bu blmdeki kurallara gre hesaplanmasna izin verilen yaplar 2.12 de verilmitir. Mevcut binalarn deprem Performanslarnn deerlendirilmesi ve glendirilmesi iin uygulanacak kurallar Blm 7 de verilmitir. 2.2 GENEL LKE VE KURALLAR: 2.2.1 Bina Tayc Sistemlerine likin Genel lkeler: a) Deprem yklerini tayan bina tayc sistemi olan erevelerin ve bu ereveleri oluturan elemanlarn ( kolon, kiri, perde ) her biri, deprem yklerini temel zeminine kadar srekli ve gvenli olarak aktaracak rijitlik, kararllk ve dayanmda olmaldr. b) ereveleri birbirine balayan demeler, dey ykleri tamakla beraber ereveler arasnda deprem kuvvetlerinin aktarlmasn salayacak ekilde rijitlie ve dayanma sahip olmaldr. Yeterli olmayan durumlarda demelerde uygun aktarma elemanlar dzenlenmelidir. c) Binaya aktarlan deprem enerjisinin nemli bir blmnn tayc sistemin snek davran ile tketilebilmesi iin snek tasarm ilkelerine uyulmaldr. d) Dzensiz bina yapmndan ve tasarmndan kanlmaldr. Tayc sistem planda simetrik veya simetrie yakn dzenlenmelidir. A1 ile tanmlanan burulma dzensizliine olabildiince yer verilmemelidir. Perdeler ve Rijit Tayc sistem elemanlar, Burulma rijitliini artracak ekilde yerletirilmelidir.

e) Herhangi bir katta dey dorultuda B1 ile tanmlanan zayf kat ve B2 ile tanmlanan yumuak kat dzensizliklerinden kanlmaldr. f) C ve D gurubu zeminlerde, zemine oturan kolon ve perde temellerindeki dnmelerin tayc sistem hesabna etkileri, uygun idealletirme yntemleri ile gz nne alnmaldr. 2.2.2 Deprem Yklerine likin Genel Kurallar

a) Binaya etkiyen deprem yknn belirlenmesinde aksi belirtilmedike Spektral vme katsays A(T) ve Deprem Yk Azaltma Katsays ( R ) esas alnacaktr. b) Aksi belirilmedike deprem yklerinin sadece yatay dzlemde ve birbirine dik iki eksen dorultusunda (1998 TDY deki ayr ayr ifadesi kalkmtr.) etkidikleri varsaylacaktr. Gz nne alnan dorultulardaki depremlerin ortak etkisine ilikin hkmler blm 2.7.5. de verilmitir. c) Deprem ykleri ile dier yklerin ortak etkisi altnda, binann tayc sistem elemanlarnda oluacak tasarm i kuvvetlerinin tama gc metoduna gre hesabnda kullanlan yk katsaylar, deprem ynetmeliinde aksi belirtilmedike, ilgili yap ynetmeliklerinden alnacaktr. d) Deprem ve Rzgrn ayn anda etkimedii varsaylacak, elemanlarn boyutlandrlmasnda bu etkilerden elverisiz olan alnacak, ancak sonunda gene bu ynetmeliin hkmlerine uyulacaktr.
2.3.

DZENSZ BNALAR

2.3.2. Dzensiz Binalara likin Koullar: Tayc sistem planda simetrik veya simetrie yakn dzenlenmelidir. Dzensiz binalarn tasarmndan ve yapmndan kanlmaldr. Dzensiz binalarn depreme kar davranlarnda birok olumsuzluklar vardr. Plandaki dzensizliklere (A) durumu dzensizlik, dey dorultudaki dzensizliklere durumu dzensizlik denilecektir. Bu dzensizlikler TDY Tablo 2.1 de verilmitir. A) PLANDA DZENSZLK DURUMLARI:

(B)

A1) Burulma Dzensizlii: Deprem hesap yntemi seimine tesir eden dzensizliktir. Tayc Sistemi simetrik binalarda bu dzensizlik olumaz.
Deprem yn

F3 F2 F1 1

3 2

2y

2x
Deprem ncesi 2. kat Deprem sonras 2. kat 2. katn greli telemesi

1 : 1. kattaki toplam teleme 2 : 2. katn 1. kata gre telemesi (Greli teleme) 3 : 3. katn 2. kata gre telemesi (Greli teleme)

Tayc sistem simetrik ise depremin x veya y ynnde tesir etmesi durumlarnda yukardaki ekilde grld gibi kat hizalarnda ayn telemeler meydana gelecektir. Bu durumda burulma dzensizliinden sz edilemez. 2x , x ynndeki depremden dolay 2. katn 1. kata gre x ynnde yapt telemedir, ve o kat iinde eit byklktedir. Vi i (i) katna ait i greli kat telemesi yandaki ifade ile bulunacaktr. 12 E Di h 2 c i Tayc sistem simetrik deil ise herhangi bir katta farkl greli telemeler oluabilir. ( i )min i katndaki minimum greli kat telemesini, ( i )max i katndaki maksimum greli kat telemesini, ( i )ort i katndaki ortalama greli kat telemesini gstermektedir.

(i )min
RM

(i )ort

(i )max

KM

( i+1 ).kat demesinin telenmi hali

( i ).kat demesinin telenmi hali

Deprem Yn

Birbirine dik iki deprem dorultusunun herhangi biri iin, herhangi bir katta en byk greli kat telemesinin, o katta ayn dorultudaki ortalama greli kat telemesine oran, burulma dzensizlii olarak tarif edilecektir. Burulma dzensizlii katsays bi ile gsterilir. bi = ( i )max / ( i )ort (i)ort = [( i )min + ( i )max ] / 2

bi nin 1,2 den byk olmas halinde burulma dzensizlii vardr. Burulma Dzensizlii bi > 1,2

Greli kat telemelerinin hesab %5 ek d merkezlik etkileri de gz nne alnarak Blm 2.7 ye gre yaplmaldr.
a) b)

bi < 1,2 olmas halinde burulma dzensizlii yok kabul edilecektir. 1,2 < b i 2 olmas durumunda bu kata uygulanan %5 ek dmerkezlik, her iki deprem dorultusu iin aada verilen Di katsaysyla arplarak artrlacaktr.
20m

Di = bi 1,2

2
10m

RM

KM

Deprem Yn

e Yapnn tayc elemanlarnn boyutlar ve konumlarna gre ktle merkezi ve rijitlik merkezi ayr ayr bulunmaldr. Yapnn her ynyle simetrik olmas durumunda ktle merkezi ile rijitlik merkezi akacaktr. Bu durumda dahi %5 dmerkezlik etkileri dikkate alnarak greli kat telemeleri hesaplanmal ve burulma dzensizlii aratrlmaldr. 1,2 < b i 2 olmas durumunda ise d merkezlik Di katsaysyla artrlmaldr. Yapnn depremin tesir ettii dorultudaki uzunluu 20m ise: ex=0,05*20= 1m Kuvvet ktle merkezine tesir eden kuvvet en az (e) kadar telenerek burulma hesab yaplmaldr. b i =1,2 ise b i =1,5 ise b i =2 ise
c)

Di=1 d merkezlik ex=1m Di = (1,5/1,2)2 =1,5625 Di = (2/1,2)2 =2,8 d merkezlik ex=1*1,5625=1,5625m d merkezlik ex=1*2,8=2,8m alnacaktr.

bi > 2 olmas halinde Edeer deprem yk metodu kullanlamayacaktr.

A2) Deme Sreksizlii: Herhangi bir kattaki demede; 1. Merdiven ve asansr boluklar dahil, boluk alanlar toplamnn kat brt alannn 1/3 nden fazla olmas halinde, Boluk alanlar : A b = Ab1+ Ab2 Brt Alan ; A Ab > A(1/3) ise A2 Dzensizlii vardr.

Ab1

Ab2

2. Deprem yklerinin gvenle aktarlmasn gletiren yerel deme boluklarnn bulunmas halinde,

3.

Demenin dzlem ii rijitlik ve dayanmnda ani azalmalarn olmas halinde, A2 tr dzensizlik vardr.

A3) Planda kntlar bulunmas: Bina kat plannda knt yapan ksmlarn boyutlar, binann o katndaki ayn dorultudaki toplam plan boyunun % 20 sinden daha byk olmas halidir. Planda knt dzensizliinin bulunmamas iin kntnn uzunluu, ayn dorultudaki bina uzunluunun %20 sini gememelidir. ay 0,2*Ly ve ax 0,2*Lx olmaldr.

ax ay
Lx

Ly

Mecburiyet olmas durumda bu ekildeki bir bina, dilatasyon derzi ile ayrlarak iki bina halinde yaplmas halinde depremden dolay zarar grmeyecektir.

A2 ve A3 tr dzensizlik olmas halinde; 1. ve 2. deprem blgelerinde kat demelerinin kendi dzlemleri ierisinde deprem kuvvetlerini dey tayc sistem elemanlar arasnda gvenle aktarabildii hesapla gsterilecektir. B ) DEY DORULTUDA DZENSZLK DURUMLARI:

B1) Komu katlar aras dayanm dzensizlii (Zayf Kat ) :

Betonarme binalarda, birbirine dik iki deprem dorultusunun herhangi birinde, herhangi bir kattaki etkili kesme alannn, bir st kattaki etkili kesme alanna oran Dayanm Dzensizlii olarak tariflenir. Dayanm dzensizlii katsays ( ci ) ile gsterilir. ci = ( Ae) i / ( Ae) i+1

ci nin 0,8 den kk olmas halinde zayf kat dzensizlii vardr. Zayf Kat Dzensizlii ci < 0,8 Genelde zemin kattaki blme duvarlarnn kaldrlmas halinde meydana gelmektedir.

(Ae) i i. Katna ait etkili kesme alan demektir.

Duvar var Duvar var Duvar yok

( Ae)i+1 Vt ( Ae)i

Vt

Etkili Kesme Alan ( Ae ) : Herhangi bir katta gz nne alnan deprem dorultusunda etkili kesme alan aadaki ksmn toplamndan meydana gelmektedir;
1. 2. 3.

Kolon En kesit Etkin Gvde alan ( Aw), Gz nne alnan deprem dorultusuna paralel perdelerin en kesit alanlar ( Ag), Gz nne alnan deprem dorultusuna paralel kgir dolgu duvarlarn ( Ak), kap ve pencere boluklar hari, en kesit alanlarnn % 15 i.

Ae = Aw + Ag + 0,15* Ak ci = 1 ise st ve alt katlardaki etkili kesme alanlar eittir. a) 0,8 < ci < 1 komu katlar arasnda dayanm dzensizlii yoktur. b) ci 0,80 ise komu katlar arasnda dayanm dzensizlii (zayf kat) durumu vardr. c) 0.60 (ci ) < 0.80 aralnda ise; R tayc sistem davran katsays 1.25*(ci )min ile arplarak alnacaktr. Bu ilem sunucu binaya etkiyen Vt , taban kesme kuvveti %33 artrlm olacak ve her iki deprem dorultusunda binann tmne uygulanacaktr. (Ancak bu durumda aralarndaki duvarlar ayn olan st katlara gelen kat kesme kuvvetleri de artrlm olmaktadr. Hakszlk !!!) ci = 0.60 iin 1,25*0,60=0,75 Vt = W*A(T) / 0,75R Vt = W*A(T)/ R, R yerine 0,75*R konulmas ile;

Vt = (1,33)W*A(T) /R taban kesme kuvveti %33 artrlm olur.

c) Hibir zaman (ci ) < 0.60 olmayacaktr. Aksi durumda (ci ) < 0.60 olmas halinde, zayf katn dayanm ve rijitlii artrlarak deprem hesab tekrarlanacaktr. Zayf katn rijitliini artrmak iin Etkili Kesme Alan artrlmaldr. Duvar ilave edilemedii durumlarda deprem dorultusuna paralel perdeler bytlmelidir.

( 1998 ynetmeliindeki Bu tr dzensizlii bulunan binalarn bu katlarndaki kolonlarn orta blgelerinde sarlma blgesi etriyesi kullanlaca hkm 2007 TDY de kaldrlmtr. Tavsiye: 1998 Ynetmelii hkmne uyulmaldr.) d) Zayf Kat dzensizliinin bulunduu binalarda, gz nne alnan kattaki dolgu duvar alanlarnn toplam, bir st kattakine gre fazla ise c nin hesabnda dolgu duvarlar gz nne alnmayacaktr.

B2) Komu katlar aras Rijitlik dzensizlii ( Yumuak Kat ) :

Deprem hesap yntemi seimine tesir eden dzensizliktir. Birbirine dik iki deprem dorultusunun herhangi birinde, herhangi bir kattaki ortalama greli kat telemesi orannn, bir st veya bir alt kattaki ortalama greli kat telemesine oranna blm Rijitlik Dzensizlii olarak tarif edilir.. Rijitlik Dzensizlii Katsays (ki ) olarak tanmlanr. ki nin 2 den fazla olmas durumunda yumuak kat vardr. Rijitlik Dzensizlii ; ( Yumuak Kat Dzensizlii ) ki > 2

(Yumuak kat dzensizlii 1998 ynetmeliinde i katndaki ortalama greli kat telemesinin bir st kattaki ortalama greli kat telemesine oran olarak tariflenmiti ve snr deer 1,5 idi.)

F3 ki = (i / hi )ort / (i+1/ hi+1)ort > 2 ki = (i / hi )ort / (i-1/ hi-1)ort

>

3ort h3 2ort 1ort h2 h1

F2 F1

( i )ort : i katndaki ortalama greli kat telemesidir. ( i/hi )ort : i katndaki ortalama greli kat telemesi orandr. ( i )ort= [( i )min + ( i )max ] / 2 ( i/hi )ort = [( i / hi)min + ( i/ hi )max ] / 2 (1 / h1 )ort : 1. katndaki ortalama greli kat telemesi oran (2 / h2 )ort : 2. katndaki ortalama greli kat telemesi oran (3 / h3 )ort : 3. katndaki ortalama greli kat telemesi oran Yukardaki ifadede geen 1 yerine 1 ort = [( 1 )min + ( 1)max ] / 2 alnmaldr. Greli kat telemelerinin hesabnda %5 ek d merkezlik gz nne alnacaktr.

k2 = (2 / h2)ort / (3/ h3)ort >2

veya k2 = (2 / h2 )ort / (1/ h1)ort >2

olmas halinde komu katlar aras rijitlik dzensizlii (Yumuak Kat Dzensizlii) vardr. 2007 TDY ynetmelii yumuak kat dzensizlii ile ilgili deiiklik yaplmtr. 1) (i)ort yerine (i / hi )ort alnmtr. 2) (i / hi )ort nn hem st kat hem de alt kata oran aratrlmtr. 3) Ayrca rijitlik dzensizliinin olmas iin ki > 2 art getirilmitir. Kat ykseklikleri sabit ve 3m olan 5 katl bir binada 1998 ve 2007 TDY gre yaplan hesaplamada yumuak kat dzensizliinin balad kat ykseklikleri aada verilmitir. 1998 2007 1.kat 5,04m 11,19m 2.kat 3,90m 4,50m 3.kat 3,45m 6,51 4.kat 3,09m 6,30m

TDY 2007 de yumuak kat dzensizlii balama snr 1.5 dan 2 ye kmasna ramen dzensizliin balad snrlarn ok yukar ekildii grlmektedir. B3) Tayc Sistemin Dey Elemanlarnn Sreksizlii:

Tayc Sistem Dey elemanlar olan kolon ve perdelerin baz katlarda kaldrlarak yeni dzenleme yaplmasdr.
a)

Kolonlar, binann herhangi bir katnda, konsol kirilere veya alttaki kolonlarda oluturulan guselerin ucuna hibir zaman oturmamaldr. (ekil a ) Kolonun iki ucundan mesnetli kirie oturmas durumunda, kiriin btn kesitlerinde ve ele alnan deprem dorultusunda bu kiriin baland dm noktalarna birleen dier kiri ve kolonlarn btn kesitlerinde dey yk ve deprem yk iin bulunan kesit tesirlerinin tamam %50 orannda artrlmaldr. (ekil b ) st kattaki perdenin altta kolonlara oturmasna hibir zaman izin verilmez. (ekil c ) Perdelerin kendi dzlemi iinde kirilerin stne aklk ortasnda oturmasna hibir zaman izin verilmez. (ekil d )

b)

c) d)

2.6. HESAP YNTEMNN SELMES 2.6.1. Hesap yntemleri: Binalarn ve bina tr yaplarn deprem hesabnda aadaki yntem kullanlabilir. 1) Edeer Deprem Yk Yntemi 2) Mod Birletirme Yntemi 3) Zaman Tanm Alannda Hesap Yntemi 2.6.2. Edeer Deprem Yk ynteminin uygulanabilmesi iin uygulama snrlar. Tablo 2.6: Edeer Deprem Yk Ynteminin Uygulanabilecei Binalar Deprem Blgesi Bina Tr Her bir katta (A1) burulma dzensizliinin olmad, burulma dzensizlii varsa bi 2 koulunun saland binalar Toplam Ykseklik Snr HN 25 m.

1,2

1,2 3,4

Yukardaki artn salanmasna ilave olarak (B2) yumuak kat dzensizliinin olmad HN 40 m. (60m idi) binalar ki 2 HN 40 m. (75m idi) Tm Binalar

1. ve 2. Derece deprem blgelerinde, bina ykseklii 25m. den kk olan ve A1 tr burulma dzensizlii olmayan veya varsa bile her kattaki burulma dzensizlii katsaysnn 2 den kk olduu binalarda E.D.Y.Y. uygulanabilir. bi > 1,2 olmas durumunda burulma dzensizlii balamaktadr. Ancak bi 2 olana kadar EDYY kullanlmasna izin verilmitir.
a)

b) 1. ve 2. Derece deprem blgelerinde, bina yksekliinin 40 m. ye kadar olmas halinde E.D.Y.Y. nn uygulanabilmesi iin aadaki iki artn salanmas gereklidir: her katta burulma dzensizlii katsaysnn bi 2 ve, yumuak kat dzensizlii katsaysnn ki 2 olmas gereklidir. c) 3. ve 4. Derece deprem blgelerinde ise bina yksekliinin 40m. ye kadar olmas halinde hibir dzensizlik artna baklmakszn E.D.Y.Y uygulanabilir. d) Yukardaki artlarn dna kldnda E.D.Y.Y. uygulanamaz, bu durumda dier iki yntemden birisine gre hesap yaplmaldr.

10

2.7. EDEER DEPREM YK YNTEM Vt: TOPLAM EDEER DEPREM YKNN BELRLENMES: ( Vt ) Taban kesme kuvvetidir. Gz nne alnan deprem dorultusunda binann tmne taban seviyesinde etkidii kabul edilen Toplam Edeer Deprem Ykdr. Vt . Aadaki ifadeden hesaplanacaktr.

Vt =

W * A(T1 ) 0.10 * A0 * I * W Ra (T1 )

Taban Kesme Kuvvetinin hesab iin W, A(T1) ve Ra(T1) gibi terimin hesaplanmas gerekmektedir. Bunlar: W : Bina Arl,

A ( T1 ) : Binann 1. Doal titreim periyodu olan T1 e ait Spektral ivme katsays, Ra ( T1 ): Binann 1. Doal titreim periyodu olan T1 e ait Deprem Yk azaltma katsays, A0 I : Etkin yer ivme katsays ( Deprem blgesine gre deiir. ) : Bina nem katsaysdr.

(W) BNA AIRLIININ HESABI; W : Deprem yklerinin hesaplanmasnda kullanlacak toplam binann arl, hareketli yk katlm katsays kullanlarak bulunan arlktr. Wi kat arl olmak zere W = Wi kat arlklarnn toplamdr. Wi : i. Katnn, hareketli yk katlm katsays kullanlarak toplam arl gi : i. katnn sabit arlklar toplam qi : i. katnn hareketli yklerinin toplam n : Hareketli yk katlm katsays

Wi = gi + n * qi

Bina arl hesabnda kat arlklar hesaplanrken eitli kabuller yaplmaktadr. Bunlardan hangisinin alnaca konusunda Ynetmeliklerde kesin bilgi bulunmamaktadr. Aada drt ayr kabule gre kat arlklarnn hesap ekli ematik olarak verilmitir. Bizim yaptmz kabul, 2. Kabul olup kolon boyut tahmini hesabnda yaplan kabule dayanmaktadr.

11

W3

W3

W3

W3

K1

K2

K3

K4

W3 W2 W1 K2 K2 K2

Tablo 2.7. Hareketli Yk Katlm Katsays Binann Kullanm Amac Depo, Antrepo gibi binalar Okul, Yurt, sinema, tiyatro, lokanta, maaza Konut, iyeri, otel, hastane

n 0,80 0,60 0,30

Ayrca deprem yklerinin belirlenmesinde at kat arl hesabnda Kar yklerinin % 30 u sabit yk olarak alnacaktr.

A (T1) SPEKTRAL VME KATSAYISININ HESABI;

A (T) : Spektral ivme katsaysdr. A (T) = A0 * I * S (T) ile hesaplanr. A (T1) : Binann 1. Doal titreim periyodu olan T1 e ait Spektral ivme katsaysdr. A (T1) = A0 * I * S (T1) ile hesaplanacaktr. A0 ve I hesab: Deprem blgesine ve binann kullanm maksadna gre aadaki tablolardan alnabilir.

Tablo: 2.3: Bina nem Katsays ( I ) Tablo: 2.2 Etkin Yer vme Katsays (A0) Deprem Blgesi1234A00,400,300,200,10 Hastane, PTT, Terminal 1,5Okul, Kla, Cezaevi1,4Sinema, Tiyatro, Konser Salonu1,2Konut, yeri, Otel1,0

12

Deprem ynetmeliinde belirtilen deprem blgeleri Bayndrlk ve skn Bakanlnca hazrlanan Bakanlar Kurulu karar ile yrrlkte olan Trkiye Deprem Blgeleri haritasndaki birinci, ikinci, nc ve drdnc derece deprem blgeleridir. S ( T1 ) Spektrum Katsaysnn Hesab; S (T) : Spektrum Katsays: Yerel zemin koullarna ( TA , TB ) ve binann doal periyodu olan (T) ye bal olarak aadaki ifadelerle hesaplanr. S(T) spektrum katsaysnn, yapnn periyoduna (T) ve yerel zemin periyotlar olan TA ve TB ye bal olarak deiimi aada grafik olarak verilmitir. 0 T TA ise S(T) 1 ile 2,5 arasndadr, S (T) = 1 + 1,5* ( T / TA) TA < T TB S(T) sabittir ve 2,5 dur. S (T) = 2,5 T > TB S(T) 2,5 dan kktr, S ( T ) = 2,5 ( TB / T )0,8 a) ( TA , TB ) spektrum karakteristik periyotlarnn hesab: TA ve TB Yerel zemin snfna bal spektrum karakteristik periyotlardr. Yerel zemin snfna bal olarak aadaki tablodaki gibi verilmitir. Tablo 6.2. Yerel Zemin Snflar Altta verilen tabloya gre, TA TB Yerel Zemin Snf zemin grubu ve en st zemin tabakas kalnl (saniye) (saniye) ( h ) m. olmak zere (A) grubu zeminler Z1 0,10 0,30 (B) grubu zeminlerden h 15 m. olanlar (B) grubu zeminlerden h > 15 m. olanlar Z2 0,15 0,40 (C) grubu zeminlerden h 15 m. olanlar (C) grubu zeminlerden h > 15 m. olanlar 0,15 0,60 Z3 (C) grubu zeminlerden h 50 m. olanlar (D) grubu zeminlerden h 10 m. olanlar (C) grubu zeminlerden h > 50 m. olanlar Z4 0,20 0,90 (D) grubu zeminlerden h > 10 m. olanlar Gerekli saha, Laboratuar, zemin aratrmalar yaplmam ise Z4 iin verilen deerler alnmaldr.

13

Tablo 6.1. Zemin Guruplar Zemin Grubu (A) (B) (C) (D) Zemin Grubu Tanm 1. Masif volkanik kaya, salam metamorfik kaya 2. ok sk kum, akl 3. Sert kil, siltli kil 1. Gevek volkanik kaya, ayrm tortul kaya 2. Sk kum, akl 3. ok kat kil, siltli kil 1. Ayrm metamorfik kaya, imentolu tortul kaya 2. Orta sk kum, akl 3. Kat kil, siltli kil 1. Yeralt suyunun yksek olduu yumuak kaln Alvyon tabakalar 2. Gevek kum, 3. Yumuak kil, siltli kil

b) Binann Birinci Doal Titreim Periyodunun (T1) Belirlenmesi: (1998 Ynetmeliindeki 1. ve 2. derece deprem blgelerinde 25m den kk binalar ile Edeer Deprem Yk Ynteminin uyguland tm binalarda binann 1. doal titreim periyodunun hesab iin izin verilen yaklak yntem kaldrlmtr. T1 = T1A= Ct * HN3/4 ) Edeer Deprem Yk ynteminin uygulanmasnda binann deprem dorultusundaki 1. doal titreimine ait periyodu aadaki deerden daha byk alnmayacaktr.

( mi ), binann (i) katna ait ktle, mi =Wi / g

T1 =2

m F
i= 1 i= 1 N

2 fi

W (ton), g=10 m/sn2 alnabilir. ( dfi ) i katnn fiktif yer deitirmesi (cm) ( Ffi) i katnn Fiktif kat kesme kuvveti(ton)

fi

d fi

Yukardaki hesaplanan deerden bamsz olarak bodrum katlar hari kat says; N > 13 olan binalarda, T1 deeri, 0,1 * N den daha byk alnmayacaktr. Ffi wi Hi
FKTF YK

dfi

14

(T) Binann periyodudur. (T) yerine binann 1. doal titreim periyodu olan (T1) kullanldnda, 1. periyoda ait Spektrum katsays olan S(T1) ve Spektral ivme katsays olan A(T1) hesaplanacaktr. Periyot hesabnda binann i. Katna tesir eden yk (Ffi) ve bu yk altnda bu katn yapaca toplam yer deitirme (dfi) nin bilinmesi gerekmektedir. i. Katna tesir eden Ffi yk ise taban kesme kuvvetine baldr. lk aamada henz taban kesme kuvveti bulunmamtr. Burada amaz bir durum vardr. Taban kesme kuvveti Vt hesab iin T1 periyoduna ihtiya vardr. T1 Periyot hesab iin Taban kesme kuvveti ile bulabileceimiz Kat kesme kuvveti ve o katn yer deitirmesine ihtiya vardr. lk aamada henz taban kesme kuvveti bulunmamtr, fakat kat kesme kuvvetlerine ihtiya vardr. Bunun iin Kat kesme kuvvetlerini veren ifadede ( Vt - FN ) yerine 1t,10t veya 100t gibi herhangi bir taban kesme kuvveti, FKTF YK olarak kabul edilerek hesaba balanacaktr. Kabul edilen bu kuvvete Fiktif taban kesme kuvveti denilecektir. Ffi ; Binann i. Katna etkiyen fiktif yktr. Fi ifadesindeki ( Vt - FN ) teriminin yerine birim deer (1t,10t,100t) konularak elde edilecektir. mi ; Binann i. Katnn ktlesidir.( mi = wi / g ) dfi ; Binann i. Katnda Ffi fiktif ykne gre hesaplanan toplam yer deitirmedir. dfi hesab: Ff3 Ff2 Ff1 Birim Yk ekil a f3 Vf3 f2 f1 Vf2 F1 Vf1 Birim Yk ekil b F3 F2 df3 = df2 + 3 h3 df2 = df1 + 2 df1= 1 h2 h1 Wi * Hi Fi = ( Vt - FN )

Wj * Hj
j =1

Vfi ler kat hizalarnda tesir eden toplam fiktif kat kesme kuvvetleridir. Vf3 = Ff3 Vf2= Ff3 + Ff2 fi Vf1= Ff3 + Ff2 + Ff1

fi ; Greli kat telemeleri

V fi 12 E Di h 2 c ifadesiyle bulunacaktr. i

15

( fi nin cm boyutunda olmas iin) Vfi ; (i ) katna ait toplam fiktif kat kesme kuvveti (ton) Di ; ( i ) katna ait kolonlarn sistem iindeki durumlar dikkate alnarak bulunan rijitliklerinin o kattaki toplam(cm3) ( Di = a*kc ) Ec ; Betonun elastisite modl (t/cm2) hi ; ( i ) katna ait kat ykseklii olarak alnmaldr (cm) Beton Elastisite Modl (t/cm2) C20 C25 C30 E 280 300 320 C40 340

fi Greli kat telemeleri bulunduktan sonra yukardaki ekil b yardmyla toplam fiktif yer deitirmeler ( dfi ) aadaki gibi bulunabilir. df1= 1 df2 = df1 + 2 df3 = df2 + 3 Fiktif yer deitirmeler (dfi) ve Fiktif kat kesme kuvvetleri (Ffi) ler bulunduktan sonra

Yandaki ifade ile 1. doal titreim periyodu olan T1 hesaplanacaktr.

T1 =2

m F
i= 1 i= 1 N

d 2 fi d fi

fi

Bu ekilde binann 1. Periyodu olan T1 bulunduktan sonra; Yerel zemin snfna bal olan TA ve TB spektrum karakteristik periyotlar ile birlikte deerlendirilerek, aadaki ifadeler yardmyla Binann 1. doal titreim periyoduna ait Spektrum katsays olan S (T1) bulunur. S (T1) = 1 + 1,5* ( T1 / TA) S (T1) = 2,5 S (T1) = 2,5 ( TB / T1 )0,8 A(T1) Hesab; 0 T1 TA TA < T1 TB T1 > TB

A (T1) = A0 * I * S (T1)

Binann 1. doal titreim periyoduna ait Spektral ivme katsays olan A (T1) ;

Binann 1. doal titreim periyoduna ait Spektrum katsays olan S (T1) e Etkin Yer vme Katsays (A0) ve Bina nem Katsays ( I ) deerine bal olarak yukardaki ifade ile hesaplanr.

Ra(T1) DEPREM YK AZALTMA KATSAYISI HESABI;

16

2.5. Elastik Deprem Yklerinin Azaltlmas: Depremde tayc sistemin kendine zg dorusal elastik olmayan davranndan dolay, spektral ivme katsaysna gre bulunan deprem Elastik Deprem ykleri, deprem yk azaltma katsays olan Ra (T) saysna blnerek azaltlmaldr. Deprem Yk Azaltma Katsays Ra (T) :

Tayc sistem davran katsays olan (R) ye, Doal titreim periyodu olan (T) ye Zemin cinsine bal spektrum karakteristik periyodu olan TA ya bal olarak aadaki gibi hesaplanacaktr.

Ra (T1) nin hesab Doal titreim periyodu (T) yerine, binann 1. doal titreim periyodu (T1) kullanldnda 1. Doal titreim periyoduna ait deprem yk azaltma katsays olan Ra (T1) bulunur. 0 T1 TA ise T1 > TA ise Ra (T1) = 1,5 + ( R - 1,5 ) ( T1 / TA ) Ra (T1) = R alnacaktr.

(Vt ) BNAYA TEMEL SEVYESNDE TESR EDEN TABAN KESME KUVVET Vt hesab iin gereken terimler hesaplandktan sonra aadaki ifade ile Taban Kesme Kuvveti hesaplanacaktr.

Vt =

W * A(T1 ) 0.10 * A0 * I * W Ra (T1 )

Binann tayc elemanlarnn x ve y dorultusundaki dalmlarnn farkl olmas halinde; her iki dorultudaki kolonlarn ve perdelerin sistem ierisindeki rijitlikleri olan Di ler farkl olacaktr. Bundan dolay greli kat telemeleri ve toplam kat telemeleri dolaysyla her iki dorultudaki T1x ve T1y periyotlar farkl olacaktr. Buna bal olarak her iki dorultudaki Vtx ve Vty toplam taban kesme kuvvetlerinin de farkl olaca unutulmamaldr. Ancak her iki dorultudaki periyotlar eitlenebilirse binaya da her iki dorultuda ayn Taban Kesme Kuvveti tesir edecektir. Binada Periyot hesab yaparken dey tayc elemanlar o ekilde yerletirilmelidir ki:

Binann her iki yndeki periyotlar birbirine ok yakn veya ayn olmal Binann periyotu, zemin hakim periyotundan mmkn olabildiince farkl olmaldr.

17

2.7.2. Katlara Etkiyen Edeer Deprem Yklerinin Belirlenmesi (Fi) : Hesaplanacak toplam edeer deprem yk olan Vt (Taban Kesme Kuvveti), binann kat hizalarnda tesir eden edeer deprem yklerine (Fi) dntrlebilir. Vt = FN +

Fi

FN : Binann tepesine etkiyen ek edeer deprem ykdr. Fi : Kat hizalarnda etkiyen edeer deprem ykleri

i=1

FN = 0,0075 * N * Vt ifadesi ile bulunacaktr. N: Temel stnden itibaren binann toplam kat says, Vt: Taban Kesme Kuvveti dir. (1998 Ynetmeliinde 25m den yksek binalarda uygulanmak zere farkl bir FN forml verilmiti.) Toplam deprem yknn FN dnda geri kalan ksm (Vt - FN), N. Kat dahil olmak zere bina katlarna aadaki ifade ile datlacaktr. Son kata FN ilave edilecektir. FN + FN

Wi * Hi Fi = ( Vt - FN )

Wj * Hj
j =1

Fi

wi Hi

Vt Wi : i katnn hareketli yk katlm katsays ile hesaplanm arl Hi : i katnn temel stnden llen ykseklii FN : Binann en st katna etkiyen, stteki ifade ile bulunan ek edeer deprem yk Fi : Binann ( i ) katna etkiyen edeer deprem kuvveti FN+ FN : Binann en st katna etkiyen toplam kuvvettir. 2.7.5. Eleman Asal Eksen Dorultularndaki Kuvvetler: 1998 Ynetmeliinde deprem yklerinin sadece yatay dzlemde ve binann birbirine dik iki ekseni dorultusunda ayr ayr etkidikleri varsaylacaktr. Tayc sistem elemanlarnn asal eksenlerinin gz nne alnan yatay deprem dorultular ile akmad durum A4 dzensizlii olarak tarif edilmitir. Bu durumda i kuvvetlerin 6.7.5 e gre hesaplanaca ifade edilmitir. Deprem dorultusu ile eleman Max eksen dorultularnn akmas halinde elemann asal ekseni asal b dorultusunda meydana gelen moment 1998 TDY de aadaki gibi hesaplanyordu. M
by

a Deprem Dorultusu (x)

b Ma = Max Mb = Mby

Deprem Dorultusu (y)

18

Ma: Tayc sistem elemannn a asal ekseni dorultusunda, tasarma esas Moment Max: a asal ekseni dorultusunda, x dorultusundaki depremden oluan Moment Mb: Tayc sistem elemannn b asal ekseni dorultusunda, tasarma esas Moment Mby: b asal ekseni dorultusunda, y dorultusundaki depremden oluan Moment Deprem dorultusu ile eleman asal eksen dorultularnn akmamas halinde 1998 TDY, Blm 6.7.5. de elemann asal ekseni dorultusunda meydana gelen momentin aadaki gibi hesaplanmasn ngryordu:

Max

May

a Deprem Dorultusu (y)

Deprem Dorultusu (x)

Ma = Max 0,30May

Ma = 0,3Max May

Ma: Tayc sistem elemannn a asal ekseni dorultusunda, tasarma esas Moment Max: a asal ekseni dorultusunda,(x) dorultusundaki depremden oluan Moment May: a asal ekseni dorultusunda, x e dik (y) dorultusundaki depremden oluan Moment 2007 TDY Blm 2.2.2.2 de deprem yklerinin sadece yatay dzlemde ve binann birbirine dik iki ekseni dorultusunda etkidikleri varsaylacaktr. Gz nne alnan dorultulardaki depremlerin ortak etkisine ilikin hkmler 2.7.5 de verilmitir. Denmektedir. Blm 2.7.5 Tayc sisteme ayr ayr etki ettirilen x ve y dorultularndaki depremlerin ortak etkisi altnda, tayc sistem elemanlarnn a ve b asal eksen dorultularndaki i kuvvetler, en elverisiz sonu verecek ekilde aadaki ifadelerden elde edilecektir.

19

2007 TDY Deprem dorultusu ile eleman asal eksen dorultularnn akmas ve akmamas halinde, 1998 Ynetmeliindeki Deprem dorultusu ile eleman asal eksen dorultularnn akmamas durumundaki esaslarn geerli olaca anlalmaktadr.
1998 TDY de bu ksm yoktur.

Yukardaki ekilden de anlald gibi elemann asal eksenleri olan a ve b nin, deprem dorultular olan x ve y ile akmas ve akmamas halinde Momentler iin aadaki ifadelerin geerli olaca anlalmaktadr.

Ma = Max 0,30May Mb = Mbx 0,30Mby

x

Ma = 0,3Max May Mb = 0,3Mbx Mby

Max

Depremin tesir ettii dorultuyu gstermektedir. (Deprem x dorultusunda tesir etmektedir.) Momentin hesapland asal ekseni gstermektedir. (Moment a-a eksenindedir.)

Mby
rnek:

Depremin tesir ettii dorultuyu gstermektedir. (Deprem y dorultusunda tesir etmektedir.) Momentin hesapland asal ekseni gstermektedir. Nag=100t (Moment b-b eksenindedir.) Mag=6tm Mbg=4tm

a b

Nbg=100t

G +Q

20

Dey ykler iin bulunan karakteristik kesit tesirlerinin, kolonun a-a ve b-b asal eksenlerindeki deerlerinin yandaki gibi olduunu kabul edelim:

Depremin x-x dorultusunda tesir etmesi halinde (a) asal ekseninde meydana gelen kesit tesirleri Max ve Nax ile (b) asal ekseninde meydana gelen kesit tesirleri Mbx ve Nbx deerleri yandaki gibidir.

Nax=10t Max=30tm Mbx=3tm Nbx=8t

Ex
Depremin y-y dorultusunda tesir etmesi halinde (a) asal ekseninde meydana gelen kesit tesirleri May ve Nay ile (b) asal ekseninde meydana gelen kesit tesirleri Mby ve Nby deerleri yandaki gibidir.
Nay=5t May=4tm Mby=20tm

Nby=6t

Ey
a-a ve b-b Asal eksenlerinde, dey yklerden ve depremin her iki dorultuda tesir etmesi durumunda depremden meydana gelecek olan kesit tesirlerinin hesab aadaki gibi yaplacaktr: Sporpoze: 1) a-a asal ekseninde depremsiz dizayn: 1,5(G + Q) kullanlacaktr. Moment Normal Kuvvet Maq = 1,5*6=9tm Naq=1,5*100=150t

Naq=150t Maq=9tm 1

2) a-a Asal ekseninde dey yk + depremden oluan kesit tesirleri iin dizayn: G+Q+E kullanlacaktr.

21

Ma = M ag + M ax + 0,3*M ay Na = N ag + N ax + 0,3*N ay Ma=37,2 tm Na=111,5 t

Ma= 6 + 30 + 0,3*4 Na = 100 +10 + 0,3*5

Na=111,5t Ma=37,2tm 2

3) b-b asal ekseninde depremsiz dizayn: 1,5(G + Q) kullanlacaktr. Moment Normal Kuvvet Maq = 1,5*4=6tm Naq=1,5*100=150t

Nbq=150t Mbq=6tm

4) b-b Asal ekseninde dey yk + depremden oluan kesit tesirleri iin dizayn: G+Q+E kullanlacaktr. Mb = M bg + M by + 0,3*M bx Mb= 4 + 20 + 0,3*3 Nb = N bg + N by + 0,3*N bx Nb = 100 +6 + 0,3*8 Mb=24,9tm Nb =108,4t a-a Asal eksenine 1,2 sperpoze kesit tesirleri, b-b asal eksenine ise 3,4 sperpoze kesit tesirleri tesir etmektedir. Kolon bu 4 kuvvet iftinden en olumsuz olana gre donatlmaldr.

Nb=108,4t Mb=24,9tm

3 1

150

2 4

Bileik Eilmede Karlkl Etki Diyagramnda bulunan noktalar iaretlendiinde (2) durumunun en olumsuz durum olduu grlmektedir. 1 , 3 depremsiz dizayn 2 , 4 depremli dizayn Durumunu gstermektedir.

111,5 108,4

M
6 9 24,9 37,2

2.10. Greli Kat telemelerinin Snrlandrlmas: ( i ), Azaltlm Greli Kat telemesidir.

22

i nin hesabnda kullanlan Taban kesme kuvveti olan Vt , Ra(T) ile azaltldndan i ye azaltlm greli kat telemesi denilir. Herhangi bir kolon veya perde iin ardk iki kat arasndaki yer deitirme farkdr.

i = d i d i 1
d i: Herhangi bir kolon veya perdenin ularnda azaltlm deprem yklerine gre hesaplanan (i) katnda meydana gelen azaltlm toplam yatay yer deitirmeyi gstermektedir. F3 F2 F1 Vt 1 3 2 d3 = d2 + 3 d2 = d1 + 2 d1= 1 1 3 2 D3 D2 D1

Azaltlm Greli kat telemeleri i Azaltlm toplam kat telemeleri di

Etkin Greli kat telemeleri i Etkin toplam kat telemeleri Di

Etkin Greli Kat telemelerinin Hesaplanmas ve Snrlandrlmas: Etkin Greli Kat telemesi ( i ) ile gsterilecektir. Azaltlm greli kat telemesinin, Tayc sistem davran katsays ( R ) ile arplmasyla bulunur. Gerek greli kat telemesidir. Etkin Greli Kat telemesi i = R * i

Herhangi bir deprem dorultusunda binann herhangi bir katnda kolon veya perdelerde hesaplanan etkin greli kat telemesinin kat iindeki en byk deeri aadaki koulu salamaldr. (i ) max 0,02 hi Baka bir deyile, herhangi bir deprem dorultusunda herhangi bir katn yapabilecei toplam gerek yer deitirme en fazla o katn yksekliinin %2 si kadar olabilir. Bu koulun binann herhangi bir katnda salanamamas durumunda Tayc sistem rijitlii artrlarak deprem hesab tekrarlanacaktr. (Deprem Yklerinin tamamnn balantlar tersinir momentleri aktarabilen elik erevelerle tand tek katl binalarda bu snr en ok %50 artrlabilir) ( 2007) Binann katlarna ait etkin (Gerek) greli kat telemelerinin toplanmas ile binann etkin (Gerek) toplam yer deitirmeleri bulunur. TDY 2007 de bu deeri gsteren bir simge bulunmamaktadr. Bu deerin (Di ) ile gsterildii kabul edilmitir.

23

UYGULAMA: Etkin greli kat telemeleri ve kat ykseklikleri verilen 5 katl bir binann 5 katnn izin verilen en fazla etkin (gerek) toplam telemesinin hesab: 5=6 4=6 3=10 2=6 1=8cm
4m

3m 3m 5m 3m

5.kat etkin GREL YER DETRMELER () greli yerdeiimi: 5 = 0,02*300=6cm ETKN 4.kat etkin greli yerdeiimi: 4 = 0,02*300=6cm 3.kat etkin greli yerdeiimi: 3 = 0,02*500=10cm 2.kat etkin greli yerdeiimi: 2 = 0,02*300=6cm 1.kat etkin greli yerdeiimi: 1 = 0,02*400=8cm

3m 3m 5m 3m 4m

D 5=36 D 4=30 D 3=24 D 2=14 D1=8cm 5.kat etkin toplam yerdeiimi: D5 = 30 +6+=36 cm ETKN TOPLAM YER DETRMELER (D) 4.kat etkin toplam yerdeiimi: D4 = 24+6 =30 3.kat etkin toplam yerdeiimi: D3 =14 +10 =24 2.kat etkin toplam yerdeiimi: D2 =8 + 6 =14 1.kat etkin toplam yerdeiimi: D1 =8cm

2.10.3. Deprem Derzleri: Binalarda farkl zemin oturmalar ile temeldeki telenme ve dnmelerin dnda, bina bloklar arasnda veya yeni yaplacak bina ile eski bina arasnda deprem etkileri iin braklacak olan deprem derzleri ile ilgili artlar aada karlmtr. Bina bloklar arasndaki derzler, depremde bloklarn btn dorultularda birbirinden bamsz olarak almasna imkn verecek ekilde dzenlenmelidir. a) Minimum deprem derzi: Derz boluu hesapla bulunmaldr. Hesapla bulunan derz boluu aadaki deerlerden daha az olmamaldr. 6m ykseklie kadar binalarda en az 3cm,

24

6m den yksek binalarn her 3m si iin en az 1cm. b) Derz boluu hesab: derz boluu db ile gsterilirse; db *

; Bloklarn Tayc Sistemlerine bal bir katsaydr. Komu binalarn tm kat demeleri ayn seviyede ise = R / 4 Komu binalarn baz kat demeleri ayn seviyede deil ise = R / 2 alnmaldr. R; Tayc sistem davran katsaysdr.(ki komu binann R saylar farkl ise olumsuz sonu veren R deeri alnmaldr. ; Komu bloklarda oluan azaltlm yatay yer deitirmelerin karelerinin karekk olarak hesabedilir. =(d1i)2 + (d2i)2 d1i ; 1 nolu Binann (i) katnda azaltlm toplam yatay yer deitirmeyi, d2i ; 2 nolu Binann (i) katnda azaltlm toplam yatay yer deitirmeyi gstermektedir. d2,3 d,
1 3

Vt Azaltlm Taban Kesme Kuvvetidir. db

V1,t

V2,t

Bir binada hesaplanan azaltlm greli kat telemeleri farkl olabilir. Azaltlm Ortalama Greli kat telemeleri hesaplanmal, buradan gidilerek azaltlm ortalama yer deitirmeler hesaplanarak. dij ler bulunmaldr. Mevcut eski bina iin hesap yaplamad durumda, eski binann yer deitirmeleri, yeni bina iin hesaplanan deerden daha az olmayacaktr. Binalarn temel derinlikleri ve temel sistemleri derz hesabnda dikkate alnmamtr. Binalarn birisinin temelinin yzeysel, dierinin derin temel olmas durumunda TDY deki ifadelerle hesaplanan derzin yeterli olmayaca unutulmamaldr. RNEK: 2 tane 3 katl kat ykseklikleri eit ve 3m olan binalarn Sneklik Dzeyleri de ayn olup 3. Katlarndaki azaltlm yatay telemeleri 1,5 ve 2 cm dir. Aadaki artlarda deprem derzlerini bulunuz.

Minimum derzler: 6m ykseklie kadar binalarda en az 3cm, 6m den yksek binalarn her 3m si iin en az 1cm olacandan 9m olan binalarn arasnda braklacak olan derz en az 4 cm olmaldr.(yukarda

25

verilen deerler azaltlm yatay yer deitirmeler olduundan etkin yatay yer deitirmeleri bulmak iin R ile arpmak gereklidir. Bu durumda en az derz deerlerini salad grlmektedir.) Maksimum yatay yer deitirme: TDY 2007 ye gre, herhangi bir deprem dorultusunda binann herhangi bir katnda kolon veya perdelerde hesaplanan etkin greli kat telemesinin kat iindeki en byk deeri en fazla o katn yksekliinin %2 si kadar olabilir. Hesap sonucu daha fazla teleme bulunuyor ise binann rijitlii artrlarak deprem hesab yenilenmelidir. 3.katETKNgreli yerdeiimi: 3 = 0,02*300=6cm etkin GREL YER DETRMELER () 2.kat etkin greli yerdeiimi: 2 = 0,02*300=6cm 1.kat etkin greli yerdeiimi: 1 = 0,02*300=6cm

3m 3m 3m

3=6 2=6 1=6cm

Etkin greli kat telemelerinin toplanmas ile Etkin toplam yer deitirmeler (telemeler) bulunur.

3m 3m 3m

D 3=18 D 2=12 D1=6cm

3.kat etkin toplam yerdeiimi: D3 =12 +6(D) ETKN TOPLAM YER DETRMELER =18 2.kat etkin toplam yerdeiimi: D2 =6 + 6 =12 1.kat etkin toplam yerdeiimi: D1 =6cm

(yukarda verilen deerler azaltlm yatay yer deitirmeler olduundan etkin yatay yer deitirmeleri bulmak iin R ile arpmak gereklidir. Bu durumda maksimum yatay yer deitirmeleri de amad grlmektedir.) Derz boluu hesab: derz boluu =(d1,3)2 + (d2,3)2 db, db *

=(1,5)2 + (2)2 =2,5 cm

SDY ve R=8 , Kat demeleri ayn hizada olduuna gre; = R/4 =2 db= * db=2*2,5 db=5 cm

SDY ve R=8 , Kat demelerinin bazlarnn ayn hizada olmamalar durumunda; = R/2 =4 db= * db=4*2,5 db=10 cm

26

SDN ve R=4 , Kat demeleri ayn hizada olduuna gre; = R/4 =1 db= * db=1*2,5 db=2,5 cm. (dmin=4cm)

SDN ve R=4 Kat demelerinin bazlarnn ayn hizada olmamalar durumunda; = R/2 =2 db= * db=2*2,5 db=5 cm

d1,3

d2,3

d1,3

d2,3

db

db

2.8. MOD BRLETRME YNTEM Bu Yntemde maksimum i kuvvetler ve yer deitirmeler, binada yeterli sayda doal titreim modunun her biri iin hesaplanan maksimum katklarn, istatiksel olarak birletirilmesiyle elde edilir. 2.9. ZAMAN TANIM ALANINDA HESAP YNTEMLER Bina ve bina tr yaplarn zaman tanm alannda dorusal elastik yada dorusal elastik olmayan deprem hesab iin YAPAY YOLLARLA RETLEN, DAHA NCE KAYDEDLM veya BENZETRLM deprem yer hareketleri kullanlr.

RJTLK MERKEZ KTLE MERKEZ BURULMA MOMENT Deprem kuvveti tarif edilirken ok basit olarak F=m*a yazlabilecei ifade edilmiti. F deprem kuvveti, ktlesi m olan yapya ktle merkezinde tesir etmektedir.

27

ok katl bir yapda depremden oluan taban kesme kuvvetini kat hizalarnda tesir eden kat kesme kuvvetlerine ayrlaca belirtilmiti. te bu kat kesme kuvvetleri o katta o katn ktle merkezine tesir etmektedir. a) Ktle merkezi Hesab: Bir katn ktle merkezinin hesab iin aadaki yol izlenebilir. Bilindii gibi ktle, arln yer ekimi ivmesine blnmesi ile bulunmaktadr. Dolaysyla ktle merkezi hesab ayn zamanda arlk merkezi hesabdr. Bir kattaki arlklar; deme, kiri, duvar ile kolon arlklarnn toplamdr. Her kattaki kolonlarn ykleri Kolon boyut tahmini hesabndaki gibi hesaplanabilir. Kolon ykleri hesaplanrken; Kolon kendi arlklar, Kolona oturan kiriler, kirilere oturan demeler ve varsa kirilerin zerindeki duvar arlklar alnmaldr. Seilen bir eksen takmna gre her kolonun koordinatlar belirlenmelidir. Daha sonra aadaki tablo dzenlenerek Ktle merkezinin koordinatlar verilen forml yardmyla hesaplanacaktr.

N4 y (x4,y4) N4 N1 N2 Wi xi yi N3 N1 (x1,y1) Wi*xi Wi*yi KM (xk,yk)

N3 (x3,y3)

(x2,y2) x

Kolon Nu: 1 2

Wi Ktle merkezinin koordinatlar: b) Rijitlik Merkezi Hesab:

Wi*xi xk= (Wi*xi)/Wi

Wi*yi yk = (Wi*yi)/Wi

Binann herhangi bir katna gelen kat kesme kuvveti o katn ktle merkezine tesir edecektir. Bu kuvvet, o katta bulunan kolonlar tarafndan bu kolonlarn depremin tesir ettii dorultudaki rijitlikleri ile orantl olarak karlanacaktr.

28

Rijitlii fazla olan elemann, kat kesme kuvvetinin daha fazlasn karlayaca bilinmektedir. Her katta, her kolona gelen kolon kesme kuvvetlerinin bilekesinin getii nokta o katn Rijitlik Merkezi olarak tarif edilmitir. Kolonlarn rijitlii; kullanlan malzemenin Elastisite modlne (E) , atalet momentine (I), kolon yksekliine ve kolonun mesnetlenme ekline bal olarak ifade edilir. Kullanlan malzemenin, kat yksekliinin ve kolonlarn istinat durumunun ayn (Tam ankstre) olmas durumunda, kolon rijitliklerinin hesab yerine o kolonlarn deprem dorultusundaki Atalet Momentlerinin alnmas da ayn sonucu verecektir. Bu kabullerle Rijitlik Merkezi koordinatlar iin aadaki ifadeler kullanlabilir: xr =( Ixi* xi )/ Ixi yr =( Iyi* yi )/ Iyi

xi ve yi seilen eksen takmna gre ele alnan kolonun koordinatlar, Ix ve Iy elemann x ve y eksenlerine gre alnan atalet momentleridir. Eksen takmnn seiminde ve kolonlarn koordinatlarnn belirlenmesinde ok dikkatli olunmaldr. Atalet Momentlerini hesab: Boyutlar axb olan dikdrtgen bir kolonun (y) ynnde tesir eden depreme gre hesab yaplrken (rijitlii orannda kesme kuvveti alacandan rijitliinin hesab yaplrken) Atalet momenti hesabnda Ix = a*b3/12 kullanlmaldr. DEPREM

Ix = a*b3/12

Benzer dnceyle ayn kolonun (x) ynndeki deprem hesab yaplrken Atalet Momenti a hesabnda Iy= b*a3/12 kullanlacaktr.

b DEPREM y a

Iy = b*a3/12

RM Rijitlik Merkezi

xr =( Ixi* xi )/ Ixi yr yr =( Iyi* yi )/ Iyi x

xr

29

Uygulama 1: Kolon boyutlarnn tamamnn ayn 40X40cm olmas durumunda Rijitlik merkezi ve ktle merkezinin ayn olaca bilinmektedir.
Ktle Merkezi ve Rijitlik Merkezi

xm= 3m xr= 3m

ym= 2m yr= 2m

4m

6m

Ktle merkezine tesir edecek olan kat kesme kuvvetinin, depremde rijitlik merkezine tesir ettii kabul edilecektir. Ancak ktle merkezi ile rijitlik merkezi aktndan Depremde de kat kesme kuvveti ayn noktaya tesir edecektir. Bu durumda TDY ek d merkezlik tarif etmekte ve rijitlik merkezinin ek dmerkezlik kadar tede olduunu varsaymakta ve deprem kuvvetinin de buraya etki ettiini kabul etmektedir. TDY, ek d merkezlik olarak deprem dorultusuna dik bina boyunun %5 alnacan sylemektedir. Bu durumda ktle merkezine tesir ettii kabul edilen kuvvetten dolay Deprem Ynetmeliine gre alnmas gereken Burulma momentlerinin hesab aadaki gibi yaplacaktr. (40 ton. Kat kesme kuvveti olduunu kabul edelim) Deprem hesabnn (y) dorultusunda yaplmas halinde; ex =0,05*6=0,3m M=ex*N=0,3*40=12tm burulma momenti olacan kabul edilecektir.

Ktle Merkezi

Rijitlik Merkezi

ex
4m N 6m N=40 t. N DEPREM

M N=40 t. M= 12 tm

30

Deprem hesabnn (x) dorultusunda yaplmas halinde; ey=0,05*4=0,2m M=ey*N=0,2*40=8tm burulma momenti olacan kabul edilecektir.
Ktle Merkezi Rijitlik Merkezi

N N DEPREM 4m M

ey

4m

6m

6m

N=40 t. N=40 t. M= 8tm Uygulama 2: Kolon boyutlarnn ve ynlerinin farkl olmas halinde rijitlik merkezi, ktle merkezinin hesaplanmas;

40x40cm boyutundaki kolonun boyutunun 40X50 olarak bytlmesi, 3m lik kat yksekliinde 0,3 t ilave yk getirmektedir. Bu farktan dolay ktle merkezindeki deiim yok kabul edilebilir (Hesap yapldnda Ktle merkezi koordinatlar 2,99m;3,00m bulunmutur) A1 ve B1 kolonlarnn 40x50 ve ynnn de ekildeki gibi olmas durumu: Atalet Momentleri hesab;
a a 4m B b 6m

y
A

A1, B1 Ix=0,4*0,53 /12 = 0,004167 cm4 A1, B1 Iy=0,5*0,43 /12 = 0,002667cm4 A2, B2 Ix= Iy =0,4*0,43 /12 = 0,002133cm4

A1 A2 B1 B2

Ixi 0,004167 0,002133 0,004167 0,002133

Iyi 0,002667 0,002133 0,002667 0,002133

xi 0 6 0 6

yi 4 4 0 0

Ixi* xi 0 0,012798 0 0,012798

Iyi* yi 0,01067 0,008532 0 0

31

0,012600

0,0096

0,025596

0,019202

Rijitlik merkezi hesab;

Bina ve kolonlar a-a eksenine gre simetrik olduundan rijitlik merkezi bu eksen zerinde olmaldr. Kolonlar b-b eksenine gre simetrik deildir. A1 ve B1 kolonlarnn y dorultusundaki Atalet momentleri daha fazla olacandan rijitlik merkezi A1 ve B1 kolonlarnn bulunduu tarafa doru kaymas gerekecektir. xr =( Ixi* xi )/ Ixi =0,025596/0,012600 xr = 2,03m yr =( Iyi* yi )/ Iyi =0,019202/0,0096xr = 2,00m Rijitlik Merkezi RM (2,03m , 2,00m) olarak bulunmutur.

Depremin y dorultusunda tesir etmesi halinde Burulma Momenti hesab;

Ktle merkezine tesir eden kat kesme kuvvetinin rijitlik merkezine tanmasndan dolay burulma momenti meydana gelecektir. Bu burulma momenti yznden bu katta meydana gelen telemeler farkl olacaktr.

RM Rijitlik Merkezi

Eksantriste ex= 3,00-2,03 ex= 0,97m Ynetmelik gerei ek dmerkezlik: ed= 0,05*Bx =0,05*6=0,3m Ek d merkezlik katks ile eksantriste e= ex ed

ex
N M 2,03 DEPREM

Ktle Merkezi

2,00

e= 0,97+0,30 = 1,27m e= 0,97- 0,30 = 0,67m

D merkezlik katkl eksantriste=1,27m

e
N

i,min
Ktle Merkezi 4m

i,max

2,00

6m

32

Burulma momenti M=e*N M=1,27*40 M=50,8tm bulunmaktadr. Burulma momentinden dolay bu katn yapaca greli telenme yukarda yaklak olarak izilmitir.

Depremin x dorultusunda tesir etmesi halinde Burulma Momenti hesab;

Ktle merkezi ile Rijitlik merkezinin ayn yatay eksen zerinde olduu grlmektedir. Ktle merkezine tesir eden tesir eden kat kesme kuvvetinin rijitlik merkezine tanmasndan dolay burulma momenti meydana gelmeyecektir. O katta meydana gelen telemeler ayn byklkte olacandan burulma sz konusu olmayacaktr.

Rijitlik Merkezi

N=40t DEPREM M 6m Ktle Merkezi

4m

4m

6m

Bu durumda ynetmelik gerei burulma momenti hesab yaplacaktr. ed=0,05*4=0,2m M=ed*N=0,2*40=8tm burulma momenti olacan kabul edilecektir.

N= 40 t M= 8 tm ed
DEPREM 4m 4m

6m

6m

33

Kolon Ynlerinin Deimesinin Etkisi: Ayn binada 40X50 kolonlarnn ynlerini deitirerek hesab tekrar yaptmzda aadaki sonu elde edilmektedir.

y
A a

A1 ve B1 kolonlarnn 40x50 ve ynnn de ekildeki gibi olmas durumu: Atalet Momentleri hesab;
a 4m

b 6m

A1, B1 Ix=0,5*0,43 /12 = 0,002667 cm4 A1, B1 Iy=0,4*0,53 /12 = 0, 004167cm4 A2, B2 Ix= Iy =0,4*0,43 /12 = 0,002133cm4 x

A1 A2 B1 B2

Ixi 0,002667 0,002133 0,002667 0,002133 0,0096

Iyi 0,004167 0,002133 0,004167 0,002133 0,012600

xi 0 6 0 6

yi 4 4 0 0

Ixi* xi 0 0,012798 0 0,012798 0,025596

Iyi* yi 0,01668 0,008532 0 0 0,0252

xr = Ixi* xi / Ixi =0,025596/0,0095 = 2,67m yr = Iyi* yi / Iyi =0,0252/0,0126 = 2,00m Rijitlik Merkezi RM (2,67m , 2,00m) olarak bulunmutur. Eksantriste ex= 3,00-2,67 ex= 0,33m Ynetmelik gerei ek dmerkezlik: Ek d merkezlik katks ile eksantriste
eksantriste=0,63m

ed= 0,05*Bx =0,05*6=0,3m e= ex ed

e=0,33+0,30= 0,63 D merkezlik katkl e=0,33-0,30=0,03m i,min

Ktle Merkezi N 4m

i,max

2,00

6m

34

Burulma momenti M=e*N M=0,63*40 M=25,2tm bulunmaktadr. Burulma momentinden dolay bu katn yapaca greli telenme yukarda yaklak olarak izilmitir. Kolon uzun boylarnn binann uzun dorultusuna paralel konmas halinde bu kolonlarn deprem dorultusundaki Atalet momentlerinde azalma olacandan buna bal olarak eksantristenin de azald grlmektedir. Ayn binada kolon boylarnn 40x60cm olmas halinde rijitlik merkezinin hesab: y
A a 1 b 2

A1 ve B1 kolonlarnn 40x60 ve ynnn de ekildeki gibi olmas durumu:

a 4m

Atalet Momentleri hesab; A1, B1 Ix=0,4*0,63 /12 = 0,0072 cm4 A1, B1 Iy=0,6*0,43 /12 = 0,0033cm4 A2, B2 Ix= Iy =0,4*0,43 /12 = 0,0021cm4 xi 0 6 0 6 yi 4 4 0 0 Ixi* xi 0 0,0126 0 0,0084 0,021 Iyi* yi 0,0128 0,0084 0 0 0,0212

b 6m

A1 A2 B1 B2

Ixi 0,0072 0,0021 0,0072 0,0021 0,0186

Iyi 0,0032 0,0021 0,0032 0,0021 0,0106

xr = Ixi* xi / Ixi =0,021/0,0186 = 1,13m

yr = Iyi* yi / Iyi =0,0212/0,0106= 2,00m

Rijitlik Merkezi RM (1,13m , 2,00m) olarak bulunmutur. Eksantriste ex= 3,00-1,13 ex= 1,87 Ynetmelik gerei ek dmerkezlik: Ek d merkezlik katks ile eksantriste ed= 0,05*Bx =0,05*6=0,3m e= ex ed

e=1,87+0,30= 2,17m e=1,87-0,30=1,57m Burulma momenti M=e*N M=2,17*40 M=86,8 tm

RM Rijitlik Merkezi

SONULAR

ex
N M 2,03 DEPREM

Ktle Merkezi

Sa aksdaki kolonlar 40X40 olmak zere Sol aksdaki kolonlar 40X50 ex= 0,97m 0,33m Sol aksdaki kolonlar 40X60 ex= 1,87m 0,60m

2,00

35

RM Rijitlik Merkezi

ex
Ktle Merkezi 2,00 N M 2,03 DEPREM

2.5.1:

TAIYICI SSTEMLERN SNEKLK DZEYLERNE LKN GENEL KOULLAR Tayc Sistem Davran katsaylar Sneklik Dzeyi Yksek ve Normal Tayc Sistemler iin Tablo2.5 de verilmitir. Betonarme Binalarda S.D. Yksek ve Normal Tayc Sistemlere ait uyulmas gereken koular Blm 3 de verilmitir.

2512

Sneklik Dzeyi Yksek Sistemler, her iki yatay deprem dorultusunda da Sneklii Yksek olan sistemlerdir. (SDY)

36

(S.D.YKSEK)

(S.D.YKSEK)

( S.D. YKSEK T.S. )

2512

Sneklik dzeyi Normal Sistemler; her iki yatay deprem dorultusunda da sneklii Normal olan sistemlerdir.(SDN)

(SD.NORMAL)

(SD.NORMAL)

( S.D. NORMAL T.S. )

2512

Bir dorultuda Sneklik Dzeyi Normal fakat dier dorultuda Sneklik Dzeyi Yksek veya karma olan sistemler Sneklik dzeyi Normal Sistemler olarak ele alnacaktr.
(SD YKSEK ) Veya (SD KARMA) (SD NORMAL)

( SD NORMAL T.S. )

2513

Sneklik dzeyi her iki dorultuda ayn veya bir dorultuda yksek dier dorultuda karma olan sistemlerde, farkl dorultularda birbirinden farkl (R) katsaylar kullanlabilir.

(SD. KARMA ) (SD.YKSEK )

Farkl Dorultularda Farkl R Katsaylar Kullanlabilir

2514:

Perde iermeyen Kirisiz Demeli Betonarme Sistemler ile Kolon ve Kirileri Blm 3.3 3.4 ve 3.5 deki Sneklik artlarndan herhangi birini salamayan dolgulu veya dolgusuz Dili ve Kaset Demeli Betonarme Sistemler, Sneklik Dzeyi Normal Sistemler olarak ele alnacaktr.

a) (b) paragraf dnda, Tayc sistemi sadece erevelerden oluan binalarda SDY Tayc Sistemlerin kullanlmas zorunludur. 2515: 1. ve 2. Deprem Blgesinde b) Bina nem Katsays I =1,0 ve I =1,2 olan elik binalarda HN 16m koulu ile sadece SDY Tayc Sistemler kullanlabilir.(2007) c) Bina nem Katsays I =1,4 ve I =1,5 olan Tm binalarda Sneklik Dzeyi Yksek Tayc Sistemler veya (2541 de tanmlanan ) Sneklik Dzeyi Karma Tayc Sistemler kullanlacaktr. Perde iermeyen Sneklik Dzeyi Normal Tayc Sistemlere sadece Yandaki gibi izin verilebilir a) 2514 de ki binalarda HN.13m

3. ve 4. Deprem Blgesinde

37

2516:

b) 2514 dndaki Tm Betonarme ve elik Binalarda HN.25m

2.5.2:

SNEKLK DZEY YKSEK BETONARME BOLUKSUZ PERDEL-EREVEL SSTEMLERE LKN KOULLAR Deprem Yklerinin Sneklik Dzeyi Yksek Boluksuz ( Ba Kirisiz ) Betonarme Perdeler ile Sneklik Dzeyi Yksek Betonarme ereveler tarafndan birlikte tanan binalara ilikin koullar:

2521:

Bu sistemlerde Tabloda verilen R = 7 nin kullanlabilmesi iin Perdelerin tabannda deprem yklerinden meydana gelen kesme kuvvetlerin toplam, binann tm iin tabanda meydana gelen toplam kesme kuvvetinin % 75 inden fazla olmayacaktr. ( s 0,75 ) 2521 de verilen art salanamyor fakat 0,75 < s 1 ise yerinde dkme betonarme ereveler iin R = 10 4*s , prefabrik betonarme ereveler iin R = 9 4*s kullanlacaktr. SNEKLK DZEY NORMAL BAZI SSTEMLERDE PERDE KULLANMA ZORUNLULUUNA LKN KURALLAR: 2516 a ve b de tanmlanan Sneklik Dzeyi Normal Tayc Sistemlerin Tm deprem blgelerinde verilen ykseklik snrlar zerinde yaplabilmesi iin betonarme binalarda tm ykseklik boyunca devam eden ve aadaki koullar salayan SD Normal veya Yksek boluksuz veya boluklu perdelerin kullanlmas zorunludur. SD Normal Tayc Sistemlerde SD Normal Perdelerin kullanlabilmesi iin Her bir deprem dorultusunda deprem yklerine gre perde tabanlarnda elde edilen kesme kuvvetleri toplam, Binann tm iin tabanda meydana gelen kesme kuvvetinin 0,75 inden fazla olacaktr.

2522:

2.5.3:

2531:

2531:

2.5.4:

SD Normal Tayc Karma Tayc Sistemler iin 2541 de tanmlanan kurallar Sistemlerde SD uygulanacaktr. Yksek Perdelerin a) Karma Sistemlerin Deprem hesabnda perdeler ve kullanlabilmesi iin SNEKLK DZEY BAKIMINDA KARMA TAIYICI SSTEMLERE LKN ereveler bir arada gz nne alnacak, ancak her bir KOULLAR. deprem dorultusu iin mutlaka s 0,40 olacaktr b) Her bir deprem dorultusu iin s 2/3 ise deprem yknn tamamnn SD Yksek perde tarafndan tand durum iin verilen R katsays ( R=RYP ) Tayc sistemin tm iin kullanlabilir. c) 0,40< s<2/3 Aralnda ise her iki deprem dorultusunda da Tayc sistemin tm iin R = RN + 1,5* s (RYP-RN) uygulanacaktr. s= Snek perdelerin Taban kesme kuvvetleri Toplam / Bina Tabanndaki Toplam Kesme Kuvveti

2516. a ve b de tanmlanan Deprem 2541 Blgesi 3. ve 4 de 13m ve 25m yksekliklerde izin verilen Sneklik Dzeyi Normal Sistemler, Sneklik Dzeyi Yksek perdelerin kullanlmas halinde tm deprem blgelerinde ve ykseklik snr kalkarak kullanlabilir. Bu ekilde Sneklik dzeyi karma sistemler oluur. Ancak bu durumda;

38

2542

Binalarn bodrum kat evresinde kullanlan rijit betonarme perde duvarlar, Tablo 2.5 deki perdeli veya perdeli- ereveli sistemlerin bir paras olarak gz nne alnmayacaktr. Bu tr binalarn hesabnda 2724 ve 2832 deki kurallara gre yaplacaktr. KOLONLARI STTEN MAFSALLI BNALARA LKN KOULLAR

2.5.5:

2552

Kolonlar stten mafsall tek katl binalarda, bina oturma alann %25 inden fazla olmamak kaydyla ksmi tek bir ara kat yaplabilir. Ancak deprem hesabnda ara katn Tayc Sistemi ana erevelerle birlikte gz nne alnabilir. Bu durumda ortak sistem betonarme prefabrik binalarda SD Yksek Sistem olarak dzenlenecektir. Ortak Sistemde burulma Dzensizlii mutlaka kontrol edilmeli varsa hesaplarda gz nne alnmaldr. Kolonlar stten mafsall tek katl erevelerin en st kat ( at Kat ) olarak kullanlmas durumunda (Yerinde dkme betonarme, prefabrike veya elik binalarda): En st kat iin tanmlanan R katsays RST, Alttaki katlar iin farkl tanmlanabilen R katsays R ALT olmak zere aadaki artlara uyulmak kaydyla bir arada kullanlabilir: Balangta deprem hesab RALT iin yaplmaldr. Azaltlm ve etkin Greli kat telemeleri binann tm iin bulunmaldr. a) Balangta deprem hesab Binann tm iin R=RALT alnarak yaplacak azaltlm ve etkin greli kat telemeleri Binann tm iin bu hesapla bulunacaktr. b) En st kat i kuvvetleri (a ) da hesaplanan i kuvvetlerin (RALT / RST ) oran ile arpmndan elde edilecektir. c) Alttaki katlarn i kuvvetleri ise iki ksmn toplamndan olumaldr 1 ksm: ( a ) da hesaplanan i kuvvetlerdir 2 ksm: (b ) de en st kat kolonlarnn mesnet reaksiyonu olarak hesaplanan kuvvetlerin ( 1 RST / RALT) ile arplarak alttaki katlarn Tayc Sistemine etki ettirilmesi sonunda bulunan i kuvvetleridir.

2553

39

Deprem Blgelerinde Yaplacak Yerinde Dkme Betonarme Binalarda Yap Sistemleri le lgili Koullar ve Davran Katsaylar
Deme Sistemi Tayc Sistem Perde Sneklik Dzeyi Bina nem Katsays Deprem Blgesi Bina Toplam Ykseklii R Davran Katsays

s
------------> 0.75 0.75 -- 0.40 < 0.40 ------------------> 0.75 0.75 -- 0.40 < 0.40 -------------------------

Yaplp Yaplamayaca

Yksek

Yok
ereve

Normal

1 - 1.2

1,2,3,4 1, 2 3, 4

Kirili Var

Yksek Normal Karma Yksek Normal Yksek

1.4 - 1.5 1,2,3,4 1,2,3,4 1 - 1.2 1,2,3,4 1.4 - 1.5 1,2,3,4 1,2,3,4 1 - 1.2 1.4 -1.5 1 - 1.2 1,2,3,4 1,2,3,4 1,2,3,4 1,2,3,4 1, 2 3, 4

Boluklu Perdeli

Var

Yok
ereve

Normal Yksek

Dili

Var

Normal Karma Yksek Normal

1.4 - 1.5 1,2,3,4 1,2,3,4 1 - 1.2 1,2,3,4 1.4 - 1.5 1,2,3,4 1,2,3,4 1,2,3,4 1 - 1.2 1,2,3,4 1.4 - 1.5 1,2,3,4 1, 2 1 - 1.2 3, 4 1.4 - 1.5 1,2,3,4 1,2,3,4 1, 2 1 - 1.2 3, 4 1.4 - 1.5

Boluklu Perdeli Kolonlu Kirisiz Deme Kirisiz

Kolonlu Perdeli veya Yalnzca Perdeli Kirisiz Deme

Var Yok

Normal

Yksek

Var

Normal

Snr Yok -- 25 m > 25 m ---Snr Yok Snr Yok ------Snr Yok ---Snr Yok Snr Yok ---Snr Yok -- 13 m > 13 m --Snr Yok Snr Yok ------Snr Yok ---Snr Yok Snr Yok ------ 13 m > 13 m ---Snr Yok --- 13 m > 13 m ----

8 --4 -----67* 4 ------5.2 6 ** ---7 4 ---8 --4 ----67* 4 ------5.2 6 ** ---7 4 ------4 4 ---6 ---4 -------

Yaplabilir Yaplamaz Yaplabilir Yaplamaz Yaplamaz Yaplabilir Yaplabilir Yaplamaz Yaplamaz Yaplabilir Yaplamaz Yaplabilir Yaplabilir Yaplamaz Yaplabilir Yaplamaz Yaplabilir Yaplamaz Yaplamaz Yaplabilir Yaplabilir Yaplamaz Yaplamaz Yaplabilir Yaplamaz Yaplabilir Yaplabilir Yaplamaz Yaplamaz Yaplabilir Yaplamaz Yaplamaz Yaplabilir Yaplamaz Yaplabilir Yaplamaz Yaplamaz

s : Perdelerin tabannda deprem yklerinden meydana gelen kesme kuvvetlerin toplamnn, binann tm iin tabanda meydana gelen toplam kesme kuvvetine oran.
* R = 10 - 4 s ( Rmax = 7 ) ** R = 4 + 3 s ( Rmax = 6 )

40

DEPREM HESAP RAPORLARINA LKN KURALLAR Deprem blgelerinde yaplan binalarn deprem hesaplarn ieren hesap raporlarnda aadaki hususlar bulunmaldr.
1)

Hesab yaplan binada tanmlanan dzensizlik durumlar ayrntl olarak irdelenecek, varsa binada hangi tr dzensizliklerin bulunduu ak olarak belirtilecektir.

2) Tayc sistemin seiminde, sneklik dzeyinin yksek veya normal olduu ak olarak belirtilecek ve buna bal olarak alnan tayc sistem davran katsaysnn (R) nin seim nedeni izah edilecektir. 3) Binann bulunduu deprem blgesi, bina ykseklii ve tayc sistem dzensizlikleri dikkate alnarak seilen hesap ynteminin nedeni ak olarak belirtilecektir. Bilgisayarla hesap yaplmas durumunda aadaki kurallar uygulanacaktr. 1) Dm noktalarnn ve elemanlarn numaralarn gsteren boyutlu tayc sistem emas hesap raporunda bulunacaktr. 2) Tm giri bilgileri, i kuvvetleri, yer deitirmeleri gibi k bilgileri anlalr biimde hesap raporunda yer almaldr. 3) Bilgisayar programnn ad, versiyonu, mellifi hesap raporunda yer almaldr. BETONARME UYGULAMA PROJES ZMNE LKN KURALLAR GENEL KURALLAR 1) Binada kullanlacak Beton Snf ve elik kalitesi btn izim paftalarnda belirtilecektir. 2) Etkin yer ivme katsays, Bina nem katsays, Yerel zemin snf, Tayc sistem davran katsays btn kalp plan paftalarnda belirtilecektir. 3) zel deprem etriyeleri ve varsa irozlara ait kanca kvrm detaylar, kolon, perde ve kiri detay paftalarnn her birinde mutlaka gsterilecektir. KOLON VE PERDE DETAYLARI 1) Kolon yerleim planlarnda; dey donatlarn en kesit iindeki dalm, ap ve saylar ayrntl olarak verilecektir. Her bir kolon-kiri dm noktasnda alttaki kolondan yukarya uzatlan donatlar, kolona balanan tm kirilerin boyuna donatlar planda yatay kesitler alnarak, bu ekilde birleim blgesindeki donatlarn beton yerletirilmesine engel olmad gsterilecektir.
2)

Boyuna ve enine donatlar tm ile ayn olan her bir kolon tipi iin bir tane olmak zere boyuna kesitler alnarak donatnn dey almlar yaplacaktr. Bu izimlerde, kolon boyuna kesiti, donat ek blgeleri, bindirme boylar, kolonun st ucundaki kolon-kiri birleim blgeleri bulunacaktr. Binadaki tm kolon-kiri birleim blgeleri iin standart bir detay verilmeyecektir.(Bu gne kadar olduu gibi.)

41

3) Her bir kolon tipi iin ayr olmak zere, sarlma blgelerinin uzunluklar, sarlma blgesinde, orta blgede ve kolon-kiri birleim blgelerindeki etriyelerin ap ve aralklar ile kolon en kesit almlar, izim zerinde ak olarak gsterilecektir.
4)

Perde yerleim planlarnda, perde gvdesindeki ve perde u blgesindeki dey donatlarn konumu ap ve saylar gsterilecek ayrca her bir perde tipi iin boyuna kesitler alnarak donatlarn dey almlar yaplacaktr. Perde boyuna kesitinde kritik perde ykseklii ak olarak belirtilecek, bu ykseklik boyunca ve dier perde ksmlarnda kullanlan etriyelerin ap ve aralklar ile almlar izim zerinde ak olarak gsterilecektir.

KR DETAYLARI Her bir kiri iin ayr ayr olmak zere, kiri mesnetlerindeki sarlma blgelerinin uzunluklar, sarlma blgelerinde ve orta blgelerdeki enine donatlarn ap say ve aralklar ile etriye almlar ak olarak gsterilecektir.