3 Poglavlje

Proraun kratkih spojeva
172

Poglavlje 3

PRORAUN KRATKIH SPOJEVA


173
Zadatak 3.1

Na sl. 3.1a monofazno je prikazan trofazni elektroenergetski sistem sa parametrima
elemenata sistema. U nekom reimu rada sistema kroz prekida (P) protie fazna struja od
I
P2
= (168-j140) A u naznaenom smeru. Fazni stav naznaene struje je odreen u odnosu na fazni
napon na sabirnicama 2, koji u tom sluaju iznosi kV. 3 / 111
Odrediti naizmeninu komponentu tranzijentne struje trofaznog kratkog spoja koja protie
kroz prekida (P) u sluaju da se kvar dogodio na sabirnicama 2. Koliko iznosi snaga iskljuenja
prekidaa (P) u tom sluaju?
Zadatak reiti metodom superpozicije. Nacrtati smerove struje u pojedinim delovima
sistema, u stvarnoj i u fiktivnim ekvivalentnim emama.
Napomena: Trofazna snaga iskljuenja prekidaa (S
i
) je definisana kao
P
I U
2
3 (gde je U
2

meufazni napon, a
P
I fazna struja).

Sistem
beskonane
snage
Distributivna
mrea
U
2
= 111 kV
(168 - j140) A (P)
T
2
T
2
L
v1
= 50 km
T
1
L
v2
= 50 km
x
v
= 0,4 /km
~
S
nT1
= 80 MVA
m
nT1
= 121/10,5 kV/kV
X
T1
% = 10
%
S
nG
= 80 MVA
U
nG
= 10,5 kV
X'
dG
% = 30 %
S
nT2
= 20 MVA
m
nT2
= 110/36,75 kV/kV
X
T2
% = 10 %
Q P
1
2
3
4

Sl. 3.1a Monofazna ema i osnovni podaci o sistemu iz zadatka 3.1

Reenje:

Na sl. 3.1b prikazane su ekvivalentne eme datog sistema za reim trofaznog kratkog spoja
(reim 1), koji se na osnovu principa superpozicije moe ekvivalentovati preko dva reima (reimi
2 i 3). Reim 2 odgovara normalnom reimu neposredno pre nastanka kvara, dok reim 3
predstavlja reim za vreme kvara, gde se pretpostavlja da se kvar desio iz praznog hoda, odnosno ne
tretira se radno stanje koje je prethodilo kvaru.
U reimu 2 poznata je struja koja protie kroz prekida (P): ( ) kA. 140 , 0 168 , 0
2
j I
P
=
Prema tome, potrebno je samo odrediti struju kroz prekida (P) u reimu 3. Sabirajui struje kroz
prekida (P) u reimu 2 i 3 dobie se traena struja u reimu 1. Preostaje da se odredi struja kroz
prekida P za reim 3.

174
Vrednosti impedansi pojedinih elemenata datog sistema svedeni na naponski nivo na kome
se desio kvar jednaki su:

20 4 0 50
2 1
= = = , X X
v v
;
3 , 18
80
121
100
10
2
1
= =
T
X ;
9 54
80
121
100
30
2
, X
dG
= = .

Reim 1
Reim 2
3 / U
C
3 / U
B
3 / U
B
3 / E
3 / E
3 / U
C
3 / U
B
Z
M
Z
M
Reim 3
3 / U
B
Z
M
I=0
(P)
(P)
(P)
2
2

Sl. 3.1b Ekvivalentna ema sistema iz zadatka 3.1, za proraun ukupne tranzijentne
struje trofaznog kratkog spoja (reim 1), dobijene superpozicijom struje pre
kvara (reim 2) i struje kvara (reim 3)

Izraunati podaci o impedansama elemenata sistema mogu se uneti u ekvivalentnu emu
koja odgovara reimu 3, prikazanu na sl. 3.1c.

3 111/
Z
M
j20
j20
j18,3
j54,9
jX
T2
/2
3 a
I
(P)
2

Sl. 3.1c Ekvivalentna ema sistema, za proraun struje kvara, koja odgovara Reimu 3 sa sl. 3.1b

175

Ekvivalentovanjem paralelnih i rednih grana dobija se zamenska ema na sl. 3.1d.

3 111/
Z
M
jX
T2
/2
3 a
I
j35,7
(P)
2

Sl. 3.1d Ekvivalentna ema sistema iz reima 3 sa sl. 3.1b, posle ekvivalentovanja paralelnih i
rednih grana sa sl. 3.1c

Na osnovu ekvivalentne eme sa sl. 3.1d moe se izraunati struja kvara kroz prekida P za
reim 3, kao
kA 8 , 1
7 , 35
3 / 111
3
j
j
I
P
= = .

Ukupna struja kroz prekida (P) dobija se kao zbir

( ) ( ) = = = + = 05 , 85 / kA 1,947 kA 94 , 1 168 , 0 8 , 1 140 , 0 168 , 0
3 2
j j j I I I
P P P

Snaga iskljuenja prekidaa (P) je onda:

MVA 374 947 , 1 111 73 , 1 3
2
= = =
P i
I U S .


176
Zadatak 3.2

Dat je elektroenergetski sistem prikazan na sl. 3.2a. Parametri elemenata sistema izraeni u
r.j. za baznu snagu S
B
= 100 MVA dati su u tab. 3.2a ispod slike, za bazne napone navedene u
drugoj koloni iste tabele.
a) Proraunati bazne struje i impedanse svih elemenata, za bazne vrednosti napona iz druge
kolone tab. 3.2a.
b) Nacrtati mree impedansi direktnog, inverznog i nultog redosleda sistema.
c) Mree iz take b redukovati na odgovarajue Theveninove ekvivalente, gledano sa mesta
kvara (na sabirnicama 3).

~
T
1
G
1
3

~
T
2
2

4

G
2
1

5

L
12
L
13
L
23
K

Sl. 3.2a Monofazna ema i osnovni parametri sistema iz zadatka 3.2

Tab. 3.2a Osnovni parametri sistema

Naponski nivo Reaktanse elemenata
Elemenat (bazni napon)
(kV)
X
d

(r.j.)
X
i

(r.j.)
X
0

(r.j.)
G
1
* 25 0,2 0,2 0,05
G
2
* 13,8 0,2 0,2 0,05
T
1
** 25/230 0,05 0,05 0,05
T
2
*** 13,8/230 0,05 0,05 0,05
L
12
230 0,1 0,1 0,3
L
13
230 0,1 0,1 0,3
L
23
230 0,1 0,1 0,3
* - Oba generatora uzemljena su preko induktivne reaktanse 0,03 r.j.
**- Sprega Y/y (oba zvezdita su direktno uzemljena)
***- Sprega Y/d (zvezdite na strani vieg napona je direktno uzemljeno)

Reenje:

a) Za S
B
= 100 MVA, bazne vrednosti struja i impedansi na pojedinim naponskim nivoima
su:

- Mrea 25 kV:

G
1
i T
1
: A 2310
25 3
10 100
3
3
=
= =
B
B
B
U
S
I ; 25 6
100
25
2 2
,
S
U
Z
B
B
B
= = = .

177
- Mrea 230 kV:

T
1
, T
2
, L
12
, L
13
i L
23
: A 251
230 3
10 100
3
3
=
= =
B
B
B
U
S
I ; 529
100
230
2 2
= = =
B
B
B
S
U
Z .

- Mrea 13,8 kV:

G
2
: A 4184
8 13 3
10 100
3
3
=
= =
, U
S
I
B
B
B
.
T
2
: kV) 13,8 strani na sprege (Zbog A 7246
8 13
10 100
3
=
= =
, U
S
I
B
B
B
.
G
2
i T
2
: 905 1
100
8 13
2 2
,
,
S
U
Z
B
B
B
= = = .

b) Mree impedansi sistema direktnog, inverznog i nultog redosleda (sa upisanim
vrednostima napona i impedansi) prikazane su na sl. 3.2b.

1

5

3

2

j0,05 r.j.

j0,2 r.j.

~ ~
j0,1 r.j.

j0,05 r.j.

j0,2 r.j.

j0,1 r.j.

j0,1 r.j.

4

E
1
=1,0 /0 E
2
=1,0 /0
U
f3
=1,0
b1)

K

1

5

3

2

j0,05 r.j.

j0,2 r.j.

j0,1 r.j.

j0,05 r.j.

j0,2 r.j.

j0,1 r.j.

j0,1 r.j.

4

b2)

K

1

5

3

2

j0,05 r.j.

j0,3 r.j.

j0,05 r.j.

j0,3 r.j.

j0,3 r.j.

4

j0,05 r.j.

j0,05 r.j.

j0,09 r.j.

j0,09 r.j.

b3)

K

Sl. 3.2b Mree direktnih (b1), inverznih (b2) i nultih (b3) impedansi sistema


178

Za proraune ekvivalentnih impedansi sva tri redosleda (impedanse direktnog i inverznog
redosleda su iste) treba prvo izvriti transfiguraciju trougla 1-2-3 sa prethodnih slika, a potom
sprovesti ekvivalentovanje paralelnih i rednih grana, shodno sl. 3.2c i sl. 3.2d.

1

3

2

j0,25 r.j.

j0,033 r.j.

j0,033 r.j.

j0,033 r.j.

j0,25 r.j.

0

K

Sl. 3.2c Ekvivalentna mrea direktnih (inverznih) impedansi, posle
transfiguracije trougla 1-2-3 sa sl. 3.2b1 i sl. 3.2b2

Sa sl. 3.2c dobija se:

r.j. 175 , 0 033 , 0
2
033 , 0 25 , 0
j j
j j
Z
ekv
d
= +
+
=

Ekvivalentna inverzna impedansa jednaka je ekvivalentnoj direktnoj impedansi:

r.j. 175 , 0 j Z Z
ekv
d
ekv
i
= =

Ekvivalentna nulta impedansa dobija se na analogan nain kao i direktna impedansa, i ona je
posle transfiguracije trougla 1-2-3 sa sl. 3.2b3 u zvezdu prikazana na sl. 3.2d.

1

3

2

j0,05 r.j.

j0,01 r.j.

j0,1 r.j.

j0,05 r.j.

j0,05 r.j.

j0,1 r.j.

4

5

j0,09 r.j.

0

K

Sl. 3.2d Ekvivalentna mrea nultih impedansi posle transfiguracije trougla 1-2-3 sa sl. 3.2b3 u
zvezdu

( ) ( )
( )
r.j. 199 , 0 1 , 0
15 , 0 29 , 0
15 , 0 29 , 0
0
j j
j
j j
Z
ekv
= +
+
=


179
Theveninovi ekvivalenti mrea direktnog, inverznog i nultog redosleda, za kvar na
sabirnicama 3, prikazani su na sl. 3.2e.

j0,175 r.j.
~ E
d
=1,0 /0 U
d
I
d
d
ekv
d d d
I Z U E + =
e1)
j0,175 r.j.
U
i
I
i
e2)
j0,199 r.j.
U
0
I
0
e3)
i
ekv
i i
I Z U =
0 0 0
I Z U
ekv
=
3 3 3

Sl. 3.2e Theveninovi ekvivalenti mrea direktnog (e1), inverznog (e2) i nultog redosleda sistema
(e3), pri kvaru na sabirnicama 3


180
Zadatak 3.3

Pod pretpostavkom da su ekvivalentne impedanse sistema direktnog i inverznog redosleda
(gledano sa mesta kvara) jednake (
ekv
i
ekv
d
Z Z = ) i da se otpori u impedansama elemenata mogu
zanemariti ( 0
ekv
R ):
a) Nai izraze za odnose struja jednofaznog (I
k1Z
) i dvofaznog kratkog spoja sa zemljom
(I
k2Z
) i struje trofaznog kratkog spoja (I
k3
) u funkciji modula odnosa ekvivalentnih impedansi nultog
i direktnog redosleda (
ekv
d
ekv
Z Z k
0
= ), kao i izraz za odnos ( ) k f I I
k Z
=
3 02
3 (
Z
I
02
3 je struja,
koja pri dvofaznom kratkom spoju sa zemljom tee kroz zemlju).
b) Nai vrednosti odnosa k
m
pri kojima se struje jednofaznog i dvofaznog kratkog spoja sa
zemljom izjednauju.
c) Nacrtati dijagrame ( ) k f I I
k Z k 1 3 1
= ; ( ) k f I I
k Z k 2 3 2
= i ( ) k f I I
k Z 3 3 02
3 = i dati
odgovarajue komentare.

Reenje:

a) Izrazi za pojedine struje kvara (po fazi) za uproenja definisana u zadatku su:

ekv
d
fr
k
X
U
I =
3
;

k
I
k X
U
Z Z Z
U
I
k
ekv
d
fr
ekv ekv
i
ekv
d
fr
Z k
+
=
+
=
+ +
=
2
3
2
3
3
3
0
1
;

( )
=
+ +
+ +
=
ekv ekv
i
ekv ekv
d
ekv
i
ekv
d
ekv ekv
i
fr Z k
Z Z Z Z Z Z
Z Z a
U I
0 0
0
2
2
1
3

k
k k
I
k
k
I
k
a k
Z
U
k k
ekv
d
fr
2 1
1
3
2 1
2
3
j
2
1
3
2 1
3
2
3 3
+
+ +
=
+
+
=
+
= ,
ili:

k
k k
I
k
k
I
k
a k
Z
U
I
k k
ekv
d
fr
Z k
2 1
1
3
2 1
2
3
j
2
1
3
2 1
3
2
3 3
2
2
+
+ +
=
+
+ +
=
+
= ;

k
I
k
Z
U
Z Z Z Z Z Z
Z
U I
k
ekv
d
fr
ekv ekv
i
ekv ekv
d
ekv
i
ekv
d
ekv
i
fr Z
2 1
1
2 1
1
3
0 0
02
+
=
+
=
+ +
= .

U gornjim relacijama sa U
fr
obeleena je fazna vrednost radnog napona na mestu kvara pre
nastanka kvara.

Sada su izrazi za traene odnose struja kvara:


181

k I
I
k
Z k
+
=
2
3
3
1
;

k
k k
I
I
k
Z k
+
+ +
=
2
1
3
2
3
2
;

k I
I
k
Z o
2 1
3
3
3
2
+
= ,
dok je
.
2
3
3
3
1
3
1
k I
I
I
I
k
Z k
k
Z o
+
= =

b) Vrednost odnosa
ekv
d
ekv
m
Z Z k
0
= pri kojima su struje dvofaznog i jednofaznog kratkog
spoja sa zemljom (struje zemljospoja) jednake nalaze se iz jednaine:

m
m m
m
k
k k
k 2 1
1
3
2
3
2
+
+ +
=
+
.

Ona se, posle sreivanja svodi na algebarsku jednainu etvrtog stepena po k
m
:

0 1 4 3 5
2 3 4
= + +
m m m m
k k k k ,

koja ima dva realna reenja:

00 , 1
1
=
m
k i 227 , 0
2
=
m
k .

S druge strane, struje koje teku kroz zemlju (3I
0
) pri jednostrukom i dvostrukom
zemljospoju, izjednaavaju se samo pri vrednosti k
m1
= 1,00.

c) Dijagrami ,
3 1 k Z k
I I
3 2 k Z k
I I i
3 02
3
k Z
I I u funkciji od
ekv
d
ekv ekv
d
ekv
X X Z Z k
0 0
= =
nacrtani su na sl. 3.3a. Vidi se da postoje tri oblasti, koje karakteriu najveu vrednost struje kvara u
mrei, zavisno od veliine odnosa k:

1. , , k 227 0 0 najvea je struja dvofaznog kratkog spoja sa zemljom I
k2Z
,
2. , , k , 000 1 227 0 najvea je struja jednofaznog kratkog spoja sa zemljom I
k1Z
,
3. , k , 000 1 najvea je struja trofaznog kratkog spoja I
k3
.

Pri tome je najvea struja dvofaznog kratkog spoja (bez spoja sa zemljom):

. 866 , 0
2
3
1 1
3
1
3
3
3 3 3 2 k k k
ekv
i
ekv
d
ekv
d
fr
ekv
i
ekv
d
fr
k
I I I
X
X
Z
U
Z Z
U
I = =
+
=
+
=
+
=


182
S druge strane struja 3I
0
, merodavna za dimenzionisanje uzemljenja, koja pri zemljospoju
tee kroz zemlju za vrednosti , , k 000 1 0 vea je pri dvofaznom kratkom spoju sa zemljom, a za
, k , 000 1 pri jednofaznom kratkom spoju sa zemljom.

0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4
0
0.5
1
1.5
2
I
k3
struja trofaznog kratkog spoja
I
k1Z
struja jednofaznog kratkog spoja sa zemljom
I
k2Z
struja dvofaznog kratkog spoja sa zemljom
I
02Z
struja koja tee u zemlju pri dvofaznom
kratkom spoju sa zemljom
1
2 1
3
2
3
2
+ +
+
= k k
k I
I
k
Z k

k I
I
k
Z k
+
=
2
3
3
1
k I
I
k
Z
2 1
3
3
3
02
+
=
0.227
ekv
d
ekv ekv
d
ekv
X X Z Z k / /
0 0
=
3
/
k k
I I

Sl. 3.3a Dijagram zavisnosti struja pri zemljospojevima, od odnosa ekvivalentnih impedansi nultog
i direktnog redosleda na mestu kvara
ekv
d
ekv
Z Z k
0
=


183
Zadatak 3.4

Pod istim pretpostavkama kao u zadatku 3.3, proraunati napone zdravih faza na mestu
kvara pri svim nesimetrinim kratkim spojevima u funkciji odnosa ekvivalentnih impedansi
(gledano sa mesta kvara)
ekv
d
ekv
Z Z k
0
= . Dati fazorsku interpretaciju dobijenih rezultata za k
(izolovano zvezdite), i nacrtati dijagrame napona zdravih faza i zvezdita za dva razmatrana tipa
kratkih spojeva sa zemljom, u funkciji od odnosa k.

Reenje:

a) Dvofazni kratak spoj (bez istovremenog spoja sa zemljom) faza B i C:

Simetrine komponente struja i napona su:

,
ekv
i
ekv
d
fr
d
Z Z
U
I
+
= ,
fr
ekv
i
ekv
d
ekv
i
d
U
Z Z
Z
U
+
=
, I I
d i
= ,
i d
U U =
, 0
0
= I 0
0
= U ,

tako da je napon faze A:

,
2
0 fr fr
ekv
i
ekv
d
ekv
i
i d fA
U U
Z Z
Z
U U U U =
+
= + + =

odnosno, on je jednak faznom radnom naponu sistema na mestu kvara pre nastanka kvara.

b) Jednofazni kratak spoj sa zemljom (faza A):


ekv ekv
i
ekv
d
fr
i d
Z Z Z
U
I I I
0
0
+ +
= = = ;
=
+ +
+
=
+ +
= =
fr
ekv ekv
i
ekv
d
ekv ekv
i
ekv ekv
i
ekv
d
ekv
d fr
fr d
ekv
d fr d
U
Z Z Z
Z Z
Z Z Z
Z U
U I Z U U
0
0
0
;
2
1
2
0
0
fr fr
ekv ekv
d
ekv ekv
i
U
k
k
U
X X
X X
+
+
=
+
+
=
fr fr
ekv ekv
d
ekv
i
fr
ekv ekv
i
ekv
d
ekv
i
i
ekv
i i
U
k
U
X X
X
U
Z Z Z
Z
I Z U
+
=
+
=
+ +
= =
2
1
2
0 0
;
fr fr
ekv ekv
d
ekv
fr
ekv ekv
i
ekv
d
ekv
ekv
U
k
k
U
X X
X
U
Z Z Z
Z
I Z U
+
=
+
=
+ +
= =
2 2
0
0
0
0
0 0 0
.

184

Naponi zdravih faza (B i C) su onda:

( )
=
+
+
=
+
+ +
= + + =
k
k a k a a
U
k
k a a
a U U U a U a U
fr fr i d fB
2 2
2 2
2
2
0
2

( ) ( )
|
|
\
|
+ + +
+
=
+
|
\
|
+
=
+
+
=
4
1 3
4
9
2 2
2
1 3
2
3
2
1 2
2
2 2
k
k k
k
U
k
k
j k
U
k
a k a a
U
fr
fr fr

1
2
3
2
+ +
+
= k k
k
U
fr
,

( )
=
+
+
=
+
+ +
= + + =
k
k a k a a
U
k
k a a
a U U U a U a U
fr fr i d fC
2 2
2
2
0
2

( ) ( )
=
|
|
\
|
+ + +
+
=
+
|
\
|
+ +
=
+
+
=
4
1 3
4
9
2 2
2
1 3
2
3
2
1
2
2
2
k
k k
k
U
k
k
j k
U
k
a k a a
U
fr
fr fr

1
2
3
2
+ +
+
= k k
k
U
fr
,

tj.
1
2
3
2
+ +
+
= = k k
k
U
U U
fr
fC fB
.

Napon zvezdita je:

fr
ekv
N
U
k
k
U I Z U
+
= = =
2
0 0 0
,

odnosno

fr N
U
k
k
U
+
=
2
.

Za k = 1 ima se:

fr
fr
fC fB
U
U
U U = + +
+
= = 1 1 1
1 2
3
;

3 1 2
1
fr
fr N
U
U U =
+
= .

Kada k ima se:


185

fr fC fB
U U U 3 = = ;

fr N
U U = .

Fazorska interpretacija napona na mestu kvara u sluaju jednofaznog kratkog spoja sa
zemljom, kada je zvezdite sistema izolovano, prikazano je na sl. 3.4a.

r
fC
U
r
fA
U
r
CA
U
0 =
r
N
U
r
CA fC
U U =
r
AB fB
U U =
r
fA N
U U =
a) b)
r
BC
U
r
AB
U
r
fB
U

Sl. 3.4a Fazorska interpretacija napona na mestu kvara za sluaj jednofaznog kratkog spoja sa
zemljom, pri izolovanom zvezditu sistema (r u superskriptu oznaava fazore napona pre kvara):
a) fazorski dijagram napona pre kvara, b) fazorski dijagram napona posle kvara

c) Dvofazni kratak spoj sa zemljom (faze B i C)

Simetrine komponente napona su:

fr
ekv ekv
i
ekv ekv
d
ekv
i
ekv
d
ekv ekv
i
fr
ekv ekv
i
ekv ekv
d
ekv
i
ekv
d
ekv ekv
i
i d
U
X X X X X X
X X
U
Z Z Z Z Z Z
Z Z
U U U
0 0
0
0 0
0
0
+ +
=
+ +
= = =
.
1 2
fr
U
k
k
+
=

Napon zdrave faze je:

,
1 2
3
fr fA
U
k
k
U
+
=

a napon zvezdita:

.
1 2
0 02 0 fr Z
ekv
N
U
k
k
U I Z U
+
= = =

Za k = 1 dobija se:

fr
fr
fA
U
U
U = =
3
3
;

186

fr N
U U
3
1
= .

a kada k ima se:

fr fr fA
U U U 5 , 1
2
3
= = ;

fr fr N
U U U 5 , 0
2
1
= = .

Fazorska interpretacija napona na mestu kvara u sluaju dvofaznog kratkog spoja sa
zemljom, prikazana je na sl. 3.4b.
r
C
U
r
A
U
r
B
U
0 =
r
N
U
r
A A
U U = 5 , 1
a) b)
2 /
r
A N
U U =

Sl. 3.4b Fazorska interpretacija napona na mestu kvara za sluaj dvofaznog kratkog spoja sa
zemljom, pri izolovanom zvezditu sistema (r u superskriptu oznaava fazore napona pre kvara):
a) fazorski dijagram napona pre kvara, b) fazorski dijagram napona posle kvara

Dijagrami napona zdravih faza i zvezdita u funkciji odnosa k, za sluaj jednofaznog
kratkog spoja sa zemljom, prikazani su na sl. 3.4c1, a za sluaj dvofaznog kratkog spoja sa
zemljom, na sl. 3.4c2.

0 2 4 6 8 10
0
0.5
1
1.5
2
0 2 4 6 8 10
0
0.5
1
1.5
f
fC
f
fB
U
U
U
U
;
f
N
U
U
f
fA
U
U
f
N
U
U
f
fA
U
U
f
N
U
U
3.4c1) 3.4c2)
k
f
fC
f
fB
U
U
U
U
=
f
N
U
U
k

Sl. 3.4c Dijagrami napona zdravih faza i zvezdita, u funkciju odnosa
ekv
d
ekv
Z Z k
0
= uz
pretpostavku
ekv
i
ekv
d
ekv
X X R = = i 0 : 3.4c1) Jednofazni kratak spoj sa zemljom; 3.4c2) Dvofazni
kratak spoj sa zemljom


187
Zadatak 3.5

Za sistem definisan u zadatku 3.2, proraunati fazore struja i napona, ako se pretpostavi da
su se na sabirnicama 3 sistema dogodili sledei kvarovi:
a) Trofazni kratak spoj.
b) Dvofazni kratak spoj.
c) Dvofazni kratak spoj sa zemljom (dvofazni zemljospoj).
d) Jednofazni kratak spoj sa zemljom (jednofazni zemljospoj).
U gornjim proraunima, koristiti ekvivalentne reaktanse sistema direktnog (inverznog) i
nultog redosleda, sraunate u taki c zadatka 3.2, uz pretpostavku da je u momentu nastanka kvara
napon na sabirnicama 3 bio 1,00 r.j..

Reenje:

a) Trofazni kratak spoj

Granini uslovi su: . 0
0
= = = U U U
i d

Simetrine komponente struja su:

A 2 , 1433 251 71 , 5 r.j. 71 , 5 /90 r.j. 71 , 5
/90 175 , 0
0 , 1
j j j
Z
U
I
ekv
d
fr
d
= = = =
= = ;
. 0
0
= = I I
i

Fazni naponi na mestu kvara su:

.
0
0
0
(
(
(
=
(
(
(
fC
fB
fA
U
U
U

Fazne struje na mestu kvara su:

.
/30 A 2 , 1432
/150 A 2 , 1432
90 / A 2 , 1432
/30 71 , 5
/150 71 , 5
90 / 71 , 5
0
0
. . 71 , 5
1
1
1 1 1
2
2
(
(
(
=
(
(
(
=
(
(
(
(
(
(
=
(
(
(
- - j r j
a a
a a
I
I
I
C
B
A

b) Dvofazni kratak spoj (faze B i C)

Granini uslovi su: . ; ; 0
fC fB C B A
U U I I I = = =

A 9 , 717 251 2,86 r.j. 86 , 2
175 , 0 175 , 0
00 , 1
j j j
j j
Z Z
U
I I
ekv
i
ekv
d
fr
i d
= = =
+
=
+
= = ;
. 0
0
= I

188
A 5 , 115 231 5 , 0 r.j. 5 , 0 86 , 2 175 , 0 = = = = = = = j j I Z I Z E U U
i
ekv
i d
ekv
d i d
;
. 0
0
= U

Fazni naponi na mestu kvara su (za kV U U
B fB
4 , 133 3 / = = ):

(
(
(
=
(
(
(
=
(
(
(
(
(
(
=
(
(
(
/0 kV 7 , 66
/0 kV 7 , 66
/0 kV 4 , 133
r.j. 5 , 0
r.j. 5 , 0
r.j. 0 , 1
0
5 , 0
5 , 0
1
1
1 1 1
2
2
a a
a a
U
U
U
fC
fB
fA
.


(
(
(
=
(
(
(
=
(
(
(
(
(
(
=
(
(
(
A 5 , 1242
A 5 , 1242
0
r.j. 95 , 4
r.j. 95 , 4
r.j. 0
0
86 , 2
86 , 2
1
1
1 1 1
2
2
j
j
a a
a a
I
I
I
C
B
A
.

c) Dvofazni zemljospoj (faze B i C)

Granini uslovi su: . 0 ; 0 = = =
fC fB A
U U I

A 2 , 936 r.j. 73 , 3
199 , 0 175 , 0
199 , 0 175 , 0
175 , 0
0 , 1
0
0
j j
j j
Z Z
Z Z
Z
U
I
ekv ekv
i
ekv ekv
i
ekv
d
fr
d
= =
+
+
=
+
+
= ;

( )
( ) A 5 , 499 251 1,99 j. . r 99 , 1 73 , 3
199 , 0 175 , 0
199 , 0
0
0
j j j j
j
j
I
Z Z
Z
I
d
ekv ekv
i
ekv
i
= = =
+
=
+
= ;

( )
( ) A 25 , 439 251 1,75 j. . r 75 , 1 73 , 3
199 , 0 175 , 0
175 , 0
0
0
j j j j
j
j
I
Z Z
Z
I
d
ekv ekv
i
ekv
i
= = =
+
=
+
= ;
( )( ) kV 46,42 133,4 0,348 r.j. 348 , 0 175 , 0 199 , 0
0
= = = = = = = j j I Z U U U
i
ekv
i i d
.


(
(
(
=
(
(
(

=
(
(
(
(
(
(
=
(
(
(
/0 kV 0
/0 kV 0
/0 kV 3 , 139
r.j. 0
r.j. 0
/0 r.j. 044 , 1
348 , 0
348 , 0
348 , 0
1
1
1 1 1
2
2
a a
a a
U
U
U
fC
fB
fA
.



189

(
(
(
=
(
(
(
=
(
(
(
(
(
(
=
(
(
(
/27,9 A 6 , 1405
/152,1 A 6 , 1405
0
/27,9 r.j. 6 , 5
/152,1 r.j. 6 , 5
r.j. 0
75 , 1
99 , 1
73 , 3
1
1
1 1 1
2
2
j
j
j
a a
a a
I
I
I
C
B
A
.

Za proraun modula napona i struja kvara, mogu se koristiti i uproene formule iz zadataka
3.3 i 3.4. Odnos modula ekvivalentnih impedansi direktnog i inverznog redosleda je:

1372 , 1
175 , 0
199 , 0
0
= = =
ekv
d
ekv
Z
Z
k ,

tako da je za r.j. 00 , 1 =
fr
U i I
k
= 5,71 r.j.:

r.j. 3473 , 0
1 1372 , 1 2
1372 , 1
0 , 1
1 2
0
=
+
=
+
= = =
k
k
U U U U
fr i d
;
r.j. 042 , 1 3
0
= = U U
fA
(umesto ranije proraunate vrednosti 1,044 r.j.);
r.j. 594 , 5 71 , 5
1 1372 , 1 2
1 1372 , 1 1372 , 1
3
1 2
1
3
2 2
2
=
+
+ +
=
+
+ +
= = =
k C B Z k
I
k
k k
I I I (umesto
ranije proraunate vrednosti 5,60 r.j.; razlika je 0,11 %).

d) Jednofazni zemljospoj (faza A)

Granini uslovi su: . 0 ; 0 = = =
C B fA
I I U

( )
r.j. 82 , 1
199 , 0 175 , 0 2
0 , 1
0
0
j
j
Z Z Z
U
I I I
ekv ekv
i
ekv
d
fr
i d
=
+
=
+ +
= = = ;
( ) r.j. 681 , 0 82 , 1 175 , 0 1 = = = j j I Z E U
d
ekv
d d
;
( ) r.j. 319 , 0 82 , 1 175 , 0 = = = j j I Z U
i
ekv
i i
;
( ) r.j. 362 , 0 82 , 1 199 , 0
0 0 0
= = = j j I Z U
ekv


(
(
(

=
(
(
(

=
(
(
(

(
(
(
=
(
(
(
/122 kV 34 , 136
/238 kV 34 , 136
0
/122 r.j. 022 , 1
/238 r.j. 022 , 1
0
362 , 0
319 , 0
681 , 0
1
1
1 1 1
2
2
a a
a a
U
U
U
fC
fB
fA
.



190

(
(
(
=
(
(
(
=
(
(
(
(
(
(
=
(
(
(
0
0
A 5 , 1370
0
0
r.j. 46 , 5
82 , 1
82 , 1
82 , 1
1
1
1 1 1
2
2
j j
j
j
j
a a
a a
I
I
I
C
B
A
.

Provera: Za k = 1,1372, po uproenim formilama iz zadataka 3.3 i 3.4, struja kvara i naponi
zdravih faza su:

r.j. 46 , 5 71 , 5
1372 , 1 2
3
2
3
1
=
+
=
+
=
k Z k
I
k
I (ista vrednost kao i napred proraunata);
r.j. 0226 , 1 1
1372 , 1 2
1 1372 , 1 1372 , 1
3
2
1
3
2 2
=
+
+ +
=
+
+ +
= =
fr fC fB
U
k
k k
U U (umesto napred
proraunate vrednosti 1,022 r.j.).

Uoava se dobro slaganje rezultata iz taaka c i d sa rezultatima dobijenim preko uproenih
formula iz zadataka 3.3 i 3.4.


191
Zadatak 3.6

Da li kabl nominalnog napona 10 kV u postrojenju ematski prikazanom na sl. 3.6a moe
termiki da podnese trofazni kratki spoj koji se iskljuuje posle 2,5 s ako maksimalno dozvoljeno
zagrevanje kabla za vreme kratkog spoja iznosi 115C, a temperatura zagrevanja kabla za okrugli
bakar se rauna prema obrascu ( ) t t I
s
trajno k
+ =
1
2
3
2
0058 , 0
C) ( gde je s presek u mm
2
,
I
k3 trajno
- trajna struja trofaznog kratkog spoja u A, t
i
vreme iskljuenja kvara u s, a
2
3
3
|
|
\
|

=
trajno k
k
I
I
T t , pri emu se za T moe usvojiti vrednost T = 0,2 s.
U sluaju da je odgovor negativan, koju bi prigunicu trebalo staviti na red ispred kabla da
se ogranii njegovo zagrevanje, ako se prigunice nominalnog napona kV 3 10 / U
np
= i
nominalne struje A 250 =
np
I proizvode sa reaktansama X
p
= 2; 4; 6; 8; 10 %.

% 12 % =
G
X
~
U
n
= 35 kV
U
r
= 10,5 kV
I
max
= 250 A
t
i
= 2,5 s
S
nT
= 34,2 MVA
m
nT
= 10,5/35 kV/kV
X
T
% = 7 %
3 fazni
kratki spoj
Cu 395 mm
2
S
nG
= 220 MVA
U
nG
= 10,5 kV
X
SG
% =160 %
trajno k
k
S
MVA S
3
3
600
=

Sl. 3.6a Monofazna ema i osnovni podaci za postrojenje iz zadatka 3.6

Reenje:

Subtranzijentna reaktansa generatora je:

. 33075 , 0
20 2
5 , 10
100
12
100
%
2 2
=
=

=
nG
nG G
G
S
U X
X

Sinhrona reaktansa generatora je:

. 41 , 4
20 2
5 , 10
100
160
100
%
2 2
=
= =
nG
nG SG
SG
S
U X
X


192
Reaktansa transformatora posmatrana sa strane 10,5 kV (poto se kvar na kablu deava na
toj strani) je:

. 612 , 0
2 , 4 3
5 , 10
100
7
100
%
2 2
=
= =
nG
nT T
T
S
U X
X

Reaktansa mree 35 kV, svedena na stranu napona 10,5 kV je:

. 184 , 0
600
5 , 10
2
3
2
= = = =
k
m
M M
S
U
X X

Ekvivalentna ema impedansi direktnog redosleda za subtranzijetni period, prikazana je na
sl. 3.6b. Sa te slike se vidi da je ekvivalentna direktna reaktansa, gledano sa mesta kvara u
subtranzijentnom periodu:

( )
. 2338 0
33075 0 612 0 184 0
33075 0 184 0 612 0
,
, , ,
, , ,
X
e
=
+ +
+
=

j0,612

3 k
I
j0,33075

j0,184

e
X j
e
X j
e
X j

Sl. 3.6b Mrea impedansi direktnog redosleda u subtranzijentnom periodu

Struja trofaznog kratkog spoja u subtranzijentnom periodu je onda:

kA 26 kA 93 , 25
2338 , 0 3
5 , 10
3
3
=
=

=
e
r
k
X
U
I .

Ekvivalentna reaktansa direktnog redosleda u trajnom periodu izraunava se prema sl. 3.6c i
iznosi:

. 675 0
206 5
41 4 796 0
,
,
, ,
X
e
=
=

Trajna struja trajnog trofaznog kratkog spoja je onda:


193
kA. 9 kA 981 , 8
675 , 0 3
5 , 10
3
3
=
=
e
r
k
X
U
I

j0,612

j4,41

j0,184

jX
e

I
3pks

e
jX
e
jX

Sl. 3.6c Mrea impedansi direktnog redosleda u trajnom periodu

Poto je struja normalnog reima rada daleko manja (250 A) od struje trofaznog kratkog
spoja (9 kA), ona e se zanemariti pri daljem proraunavanju.
Onda je:

s 67 , 1
9
26
2 . 0
2
2
3
3
= |
\
|
=
|
|
\
|
=
k
k
I
I
T t .

Temperatura zagrevanja za okrugli bakar, prema navedenom obrascu u formulaciji zadatka,
je:
( ) . C , ,
,
= + = 217 67 1 5 2 9000
9025
0058 0
2

Kako je gornja temperatura zagrevanja (217C) vea od dozvoljene temperature zagrevanja
za vreme kratkog spoja (115C), to znai da kabl termiki ne moe da podnese trofazni kratki spoj
koji se iskljuuje posle 2,5 s.
Da bi kabl izdrao trofazni kratki spoj sa vremenom iskljuenja od 2,5 s, na red sa kablom
vezae se prigunica ija je reaktansa:

462 , 0
250 3
10 10
02 , 0
3
100
%
100
%
3 2
=
= =
np
n
p
np
n
p
p
I
U
X
S
U
X
X .

Reaktansa prigunice sraunata je za rasipanje X
p
% = 2 %.
Ekvivalentne eme za subtranzijentni i trajni period kada je na red sa kablom vezana i
prigunica predstavljene su na sl. 3.6d.
Ekvivalentna subtranzijentna reaktansa je onda:

. 6958 , 0 462 , 0 2338 , 0 = + =
e
X

194

j0,612

j0,33075

j0,184

j0,462

j0,612

j0,4,41

j0,184

j0,462

a)

b)

e
X j
e
jX

Sl. 3.6d Ekvivalentna ema sistema direktnog redosleda posle ugradnje prigunice ija je
reaktansa 0,462 , na red sa kablom; a) Subtranzijentni period; b) Trajni period

Takoe struja kvara u subtranzijentnom periodu kada je na red sa kablom vezana prigunica
je:
kA. 73 , 8
6958 , 0 3
5 , 10
3
3
=
=

=
e
r
k
X
U
I

Ekvivalentna reaktansa u trajnom periodu je:

137 , 1 462 , 0 675 , 0 = + =
e
X ,

pa je struja kvara u trajnom periodu, kada je na red sa kablom vezana prigunica:

kA. 34 , 5
137 , 1 3
5 , 10
3
3
=
= =
e
r
k
X
U
I

Na osnovu izraunatih struja za oba perioda ima se da je:

s. 5352 , 0
34 , 5
73 , 8
2 , 0
2
2
3
3
= |
\
|
=
|
|
\
|
=
k
k
I
I
T t

Temperatura zagrevanja za okrugli bakar kada je na red sa kablom vezana prigunica je
onda
( ) . C , , ,
,
= + = 5 55 5352 0 5 2 5340
9025
0058 0
2

Poto je temperatura zagrevanja (55,5C) manja od dozvoljene za trofazni kratki spoj
(115C) to je za zatitu kabla od termikog pregrevanja dovoljno na red sa kablom vezati prigunicu
sa rasipanjem od 2 %.


195
Zadatak 3.7

Na sl. 3.7a prikazan je jednostavan elektroenergetski sistem. Za sluaj jednofaznog kratkog
spoja na sredini dalekovoda V
2
odrediti:
a) Struju kvara.
b) Struje koje teku kroz prekidae P
1
i P
2
u fazi koja je pogoena kvarom na vodu V
2
.
Napon na mestu kvara pre nastanka kvara je iznosio kV. 3 / 220 =
fr
U Ostali podaci o sistemu dati
su takoe na sl. 3.7a.
~
~
S'
k3
= 10000 MVA
L
v
= 100 km
X
0v
= 1,2 /km
m
T1
= 15,75/231 kV/kV
X
T1
% = 12 %
S
nG1
= S
nT1
= 200 MVA
U
nG1
= 15,75 kV
X'
dG
% = X
iG
% = 18 %
S
nT3
= 400 MVA
m
T3
= 220/400 kV/kV
U
nv
= 220 kV
x
v
= 0,4 /km
pri U
M
= 400 kV
X
iM
= X
dM
X
0M
= 2 X
dM
G2 G1; T2 T1
X
T3
% = 11 %
G
1
G
2
T
2
T
1
T
3
P
1
P
2
V
1
V
2
2 1

Sl. 3.7a Monofazna ema i osnovni podaci sistema iz zadatka 3.7

Reenje:

Vrednosti parametara mree svedeni na naponski nivo 220 kV su:

02 , 48
75 , 15
231
200
75 , 15
100
18 1
100
%
2
2 2
2
1 1
2
1 1
1
= = =
T nG
nG G
G
m S
U X
X ;
02 , 32
200
231
100
12
100
2
1
2
1 1
1
= = =
nT
nT T
T
S
U X
X ;
40 100 4 , 0 = = =
v v v
L x X ;
120 100 2 , 1
0 0
= = =
v v v
L x X ;
31 , 13
400
220
100
11
100
%
2
3
2
3 3
3
= = =
nT
nT T
T
S
U X
X ;
84 , 4
400
220
10000
400
'
2
2 2
2
3
3
2
= =
=
T
k
M
dM
m
S
U
X ;
68 , 9 84 , 4 2 2
0
= = =
dM M
X X .

Ekvivalentna ema impedansi sistema za direktni i inverzni redosled data je na sl. 3.7b.


196

j48,02

j32,02

j48,02

j32,02

j40

j20

j20

j13,31

j4,84

j40,02

j18,15

1 2
ekv
i
ekv
d
X X =
0
0

Sl. 3.7b Ekvivalentna ema impedansi direktnog (inverznog)
redosleda sistema sa sl. 3.7a

Daljim pojednostavljenjem eme sa sl. 3.7b (saimanjem paralelnih grana i transfiguracijom
trougla 1-2-0 u zvezdu) dobijaju se ekvivalentne eme sistema direktnih (inverznih) impedansi,
prikazane na sl. 3.7c.

j16,31

j7,4

j20

j20

j7,4

j7,4

j36,31

j27,4

I
dL
I
dD

2 1
ekv
i
ekv
d
X X =
ekv
i
ekv
d
X X =
0

Sl. 3.7c Ekvivalentne eme direktnih (inverznih) impedansi, posle
saimanja eme sa sl. 3.7b

Konano, sa poslednje eme sa sl. 3.7c, dobija se da su ekvivalentne impedanse direktnog i
inverznog redosleda za pretpostavljeno mesto kvara:

23 02 , 23 = =
ekv
i
ekv
d
X X .

Ekvivalentna ema impedansi sistema nultog redosleda data je na sl. 3.7d.

j32,02

j120

j60

j60

j13,31

j9,68

j22,99

1 2
ekv
o
X

Sl. 3.7d Ekvivalentna ema impedansi nultog redosleda sistema sa sl. 3.7a

197
Sreivanjem eme sa sl. 3.7d, na slian nain kao to je to uinjeno i kod eme za direktni i
inverzni redosled sa sl. 3.7b, dobijaju se eme na sl. 3.7e.

j21,96
j15,76

j60

j60

j4,21

j4,21

j81,96

j75,76

I
0L
I
0D

1 2
ekv
X
0
ekv
X
0

Sl. 3.7e Ekvivalentne eme impedansi nultog redosleda, posle saimanja eme sa sl. 3.7d

Sa poslednje eme sa sl. 3.7e, dobija se da je ekvivalentna impedansa nultog redosleda za
pretpostavljeno mesto kvara:

. 58 , 43
0
=
ekv
X

a) Na osnovu izraunatih podataka proraunava se traena struja kvara:

( )
kA 418 , 1
58 , 43 23 2
3 / 220
0
0
j
j
Z Z Z
U
I I I
ekv ekv
i
ekv
d
fr
i d
=
+
=
+ +
= = = ;
( ) kA. 254 , 4 418 , 1 3
0
j j I I I I I
i d A K
= = + + = =

b) Radi odreivanja struje kroz prekidae P
1
i P
2
potrebno je izraunati simetrine
komponente struja koje u mesto kvara utiu sa leve (L) i desne strane (D). One se raunaju na
osnovu konanih ekvivalentnih ema impedansi za direktni, inverzni i nulti redosled sa sl. 3.7c i
sl. 3.7e koristei pravilo strujnog razdelnika:

( )
iL d dL
I j j I I = = =
+
= kA 61 , 0 418 , 1 43 , 0
4 , 27 31 , 36
4 , 27
;
( )
iD d dD
I j j I I = = =
+
= kA 808 , 0 418 , 1 57 , 0
4 , 27 31 , 36
31 , 36
;
( ) kA 681 , 0 418 , 1 48 , 0
76 , 75 96 , 81
76 , 75
0 0
j j I I
L
= =
+
= ;
( ) kA 737 , 0 418 , 1 52 , 0
76 , 75 96 , 81
96 , 81
0 0
j j I I
D
= =
+
= .


198
Na kraju mogu se izraunati struje koje teku kroz prekidae P
1
i P
2
u fazi pogoenoj
kvarom:

kA 901 , 1 681 , 0 61 , 0 61 , 0
0
1
j j j j I I I I
L iL dL AP
= = + + = ;
kA 353 , 2 737 , 0 808 , 0 808 , 0
0
2
j j j j I I I I
D iD dD AP
= = + + =

Provera: Mora biti kA 254 , 4
2 1
j I I I
K AP AP
= = + .


199
Zadatak 3.8

Jednostavan radijalni elektroenergetski sistem sa sl. 3.8a, izloen je dvofaznom kratkom
spoju sa zemljom na sabirnicama 3.
a) Nacrtati mree simetrinih komponenata i izraunati ekvivalentne impedanse direktnog
(inverznog) i nultog redosleda.
b) Izraunati struje i napone direktnog, inverznog i nultog redosleda pri kvaru na
sabirnicama 3.
c) Izraunati ukupne struje kvara pojedinih faza (A, B, C) kao i struje koje dotiu u mesto
kvara (sabirnice 3) iz napojne mree i preko direktno uzemljenog zvezdita transformatora T
2
.
d) Nai fazne (U
fA
, U
fB
, U
fC
) i linijske napone (U
AB
, U
BC
, U
CA
) na mestu kvara.
Uticaj potroaa prikljuenih na sabirnice 4 zanemariti. Proraun sprovesti korienjem
relativnih jedinica za S
B
= 60 MVA i U
B1
= 10 kV, pri naponu na mestu kvara U
3
= 63 kV. Ostali
podaci o parametrima elemenata sistema dati su na sl. 3.8a.

~
m
nT1
= 63/10,5 kV/kV
X
T1
% = 10 %
S
nT1
= 40 MVA
U
nG
= 10,5 kV
S
nT2
= 31,5 MVA
m
nT2
= 60/10 kV/kV
U
nv
= 60 kV
Z
dv
= j8,8 /fazi
X
T2
% = 11 %
G
T
1
T
2

Vod
S
nG
= 60 MVA
X"
G
% = 12 %
Z
0v
= 3 Z
dv

U
B3

U
B2

U
B1

Potroa
1 2 3 4

Sl. 3.8a Monofazna ema i parametri sistema iz zadatka 3.8

Reenje:

a) Bazni naponi i struje za pojedine delove sistema (1-potroaka strana; 2-vod,
3-generatorska strana) su:

kV; 10
1
=
B
U kV; 60
10
60
10
2
= =
B
U kV; 10
63
5 10
10
60
10
3
= =
,
U
B

kA; 464 3
1
, I
B
= A; 4 , 577
2
=
B
I kA. 464 3
3
, I
B
=

Impedanse (u r.j.) su:

r.j. 132 , 0
10
60
60
5 , 10
100
12
100
%
2
2
2
3
2
= =

=
B
B
nG
nG G
G
U
S
S
U X
X ;
r.j. 165 , 0
60
60
40
63
100
10
100
%
2
2
2
2 1
2
1 1
1
= = =
B
B
nT
nT T
T
U
S
S
U X
X ;
r.j. 147 , 0
60
60
8 , 8
2 2
2
= = =
B
B
dv dv
U
S
x X ;
r.j. 441 , 0 3
0
= =
dv v
X X

200

r.j. 21 , 0
60
60
5 , 31
60
100
11
100
%
2
2
2
2 2
2
2 2
2
= = =
B
B
nT
nT T
T
U
S
S
U X
X

Mrea direktnih (inverznih) impedansi prikazana je na sl. 3.8b.

j0,132

j0,21

j0,165

j0,147

1 2 3 4

Sl. 3.8b Mrea direktnih (inverznih) impedansi sistema sa sl. 3.8a

Ekvivalentne impedanse direktnog i inverznog redosleda, gledano sa mesta kvara su:

r.j. 444 , 0 147 , 0 165 , 0 132 , 0 = + + = =
ekv
i
ekv
d
X X

Mrea nultih impedansi prikazana je na sl. 3.8c.

j0,21

j0,165

j0,441

1 2 3

Sl. 3.8c Mrea nultih impedansi sistema sa sl. 3.8a

Ekvivalentna impedansa nultog redosleda, gledano sa mesta kvara je:

( )
r.j. 156 , 0
21 , 0 606 , 0
21 , 0 441 , 0 165 , 0
0
=
+
+
=
ekv
X

b) Simetrine komponente struje dvofaznog kratkog spoja sa zemljom na sabirnicama 3 su
onda:

( )
A; 1083 4 , 577 875 , 1 r.j. 875 , 1
116 , 0 444 , 0
05 , 1
156 , 0 444 , 0
156 , 0 444 , 0
444 , 0
60 / 63
0
0
3
j j j
j
j j
Z Z
Z Z
Z
U
I
ekv ekv
i
ekv ekv
i
ekv
d
fr
d
= = =
=
+
=
+
+
=
+
+
=

( )
A; 8 , 281 577,4 488 , 0 j. . r 488 , 0
156 , 0 444 , 0 2 444 , 0
156 , 0 05 , 1
2
0 0
3
j j j
j
Z Z Z Z Z Z
Z U
I
ekv ekv
i
ekv ekv
d
ekv
i
ekv
d
ekv
o fr
i
= = =
=
+
=
+ +
=


201

A. 4 , 801 577,4 388 , 1 j. . r 388 , 1
488 , 0
156 , 0
444 , 0
3
0 0 0
03
j j j
j I
Z
Z
Z Z Z Z Z Z
Z U
I
i
ekv
ekv
i
ekv ekv
i
ekv ekv
d
ekv
i
ekv
d
ekv
i fr
= = =
= = =
+ +
=

Naponi simetrinih komponenata na mestu kvara ( kV 64 , 34 3 /
2 2
= =
B fB
U U ) su:

( ) kV 5 , 7 r.j. 2175 , 0 875 , 1 444 , 0 05 , 1
3
= = = j j I Z U U
d
ekv
d fr d
;
( ) kV 5 , 7 r.j. 2167 , 0 488 , 0 444 , 0
3
= = = j j I Z U
i
ekv
i i
;
( ) kV 5 , 7 r.j. 2165 , 0 388 , 1 156 , 0
0 0 03
= = = j j I Z U
ekv
.

Priblino je kV. 5 , 7
03 3 3
= = = U U U
i d

c) Fazne struje kvara na sabirnicama 3 su:

( )
( )
( )
( )
.
65 , 45 / A 1682
35 , 134 / A 1682
0
A 1203 1176
A 1203 1176
0
r.j. 084 , 2 037 , 2
r.j. 084 , 2 037 , 2
0
r.j. 388 , 1
r.j. 488 , 0
r.j. 875 , 1
1
1
1 1 1
2
2
3
3
3
(
(
(
=
(
(
(
+
+ =
=
(
(
(
+
+ =
(
(
(
(
(
(
=
(
(
(
j
j
j
j
j
j
j
a a
a a
I
I
I
C
B
A

Ukupna struja dvofaznog zemljospoja (I
k2Z
= 1682 A) moe se proraunati i korienjem
uproenog izraza iz zadatka 3.3:

A 1687 4 , 577 922 , 2 r.j. 922 , 2
3514 , 0 2 1
1 3514 , 0 3514 , 0
3 365 , 2
2 1
1
3
2 2
3 2
= = =
=
+
+ +
=
+
+ +
=
k
k k
I I
k Z k

gde je:

A 5 , 1365 4 , 577 365 , 2 r.j. 365 , 2
444 , 0
05 , 1
3
3
= = = = =
ekv
d
fr
k
X
U
I ;
3514 , 0
444 , 0
156 , 0
3
03
= = =
ekv
d
ekv
X
X
k .

Razlika u dobijenim rezultatima za struju dvofaznog zemljospoja, kada se koristi priblina
formula i precizniji proraun je samo 5 A (cca 0,3 %).
Raspodela struja simetrinih komponenata dobija se posmatranjem ekvivalentnih ema iz
take a, odakle se vidi da ukupne struje direktnog i inverznog redosleda kompletno dotiu od strane
mree. Znai:

202

A 1083 r.j. 875 , 1
3
23
j j I I
d d
= = = ;
0
43
=
d
I ;
A 8 , 281 r.j. 488 , 0
3
23
j j I I
i i
= = = ;
0
43
=
i
I ;
( ) ( ) ( ) je odakle , 156 , 0 21 , 0 606 , 0
03
43
0
23
0
j I j I j I = =
( ) A 206,3 577,4 3573 , 0 r.j. 3573 , 0 388 , 1 2574 , 0
606 , 0
156 , 0
03
23
0
j j j j I I = = = = = ;
( ) A ,1 95 5 577,4 0307 , 1 r.j. 0307 , 1 388 , 1 7426 , 0
21 , 0
156 , 0
03
43
0
j j j j I I = = = = = .

Onda su raspodele struja pojedinih faza (A, B i C), koje dotiu iz mree (indeks 23) i
potroaa (indeks 43):

A 7 , 594 r.j. 03 , 1 357 , 0 488 , 0 875 , 1
23
0
23 23 23
j j j j j I I I I
i d A
= = + + = + + = ;
A 6 , 595 r.j. 0315 , 1 0315 , 1 0 0
43
0
43 43 43
j j j I I I I
i d A
= = + + = + + = .

Provera:

A 9 , 0 6 , 595 7 , 594
43 23
j j j I I I
A A A
= + = + = (treba da bude 0 =
A
I ).

Uoava se mala greka (od 0,9 A) koja je posledica zaokruivanja rezultata.

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) r.j.; 052 , 1 044 , 2 357 , 0 488 , 0 866 , 0 5 , 0 875 , 1 866 , 0 5 , 0
23
0
23 23 2 23
j j j j j j
I I a I a I
i d B
+ = + + + =
= + + =

j. . r 031 , 1 031 , 1 0 0
43
0
43 43 2 43
j j I I a I a I
i d B
= + + = + + =

Provera:

( ) ( ) r.j.) 084 , 2 037 , 2 bude da (treba r.j. 083 , 2 044 , 2
3
43 23
3
j I j I I I
B B B B
+ = + = + = ;

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) r.j.; 051 , 1 044 , 2 357 , 0 488 , 0 866 , 0 5 , 0 875 , 1 866 , 0 5 , 0
23
0
23 2 23 23
j j j j j j
I I a I a I
i d C
+ = + + + =
= + + =

j. . r 031 , 1 031 , 1 0 0
43
0
43 2 43 43
j j I I a I a I
i d C
= + + = + + =

Provera:

( ) ( ) r.j.) 084 , 2 037 , 2 bude da (treba r.j. 082 , 2 044 , 2
3
43 23
3
j I j I I I
C C C C
+ = + = = .

d) Fazni naponi na mestu kvara su:


203
kV 5 , 22 64 , 34 65 , 0 r.j. 65 , 0 2165 , 0 3
0 3
= = = = + + = U U U U
i d fA
;
0
0
2
3
= + + = U U a U a U
i d fB
;
0
0
2
3
= + + = U U a U a U
i d fC
.

Napon neutralne take sistema je:

= = = = 180 / kV 7,5 kV 5 , 7 r.j. 2165 , 0
0
U U
N
.

Provera se moe izvriti primenom uproenih obrazaca iz zadatka 3.4:

kV). 22,5 bude da (treba kV 45 , 21
1 3514 , 0 2
3514 , 0 3
64 , 34
1 2
3
3
=
+
=
+
=
k
k
U U
fr fA

kV). 7,5 - bude da (treba kV 15 , 7
1 3514 , 0 2
3514 , 0
64 , 34
1 2
=
+
=
+
=
k
k
U U
fr N

Uoavaju se neto vee relativne razlike proraunatih vrednosti napona zdrave faze na mestu
kvara, ako se primene uproeni obrasci, nego to je to sluaj kod prorauna struja kvara.


204
Zadatak 3.9

Trofazna transformatorska grupa, formirana od tri monofazna tronamotajna transformatora,
snage 16,67/16,67/5,56 MVA ima sledee karakteristike:
MVA; 67 16 50 50 , / / S
n
=
kV/kV/kV; 8 , 16 / 50 / 150 =
n
U
Sprega Y
0
/y
0
/d
1
; Zvezdita primara (150 kV) i sekundara (50 kV) transformatorske grupe
direktno su uzemljena, ali su zvezdita ostatka mree 50 kV izolovana.
A/faza; 573 5 577 5 192 / , / , I
n
=
MVA); 50 snagu na svedene su vrednosti (sve % 6 %; 20 %; 13
23 13 12
= = =
k k k
u u u
Otpornosti namotaja se zanemaruju.
Trofazna tronamotajna transformatorska grupa povezana je na mree, ije su subtranzijentne
snage trofaznog kratkog spoja:
Mrea 150 kV: 6000 MVA;
Mrea 50 kV: 1000 MVA;
Mrea 16,8 kV: 500 MVA.
Ekvivalentna nulta reaktansa mree 150 kV je % 2
0
=
p
M
X (svedena na snagu od 50 MVA), dok je
ekvivalentna nulta reaktansa mree 50 kV (koja radi sa izolovanim zvezditem) . X
s
oM
=
Koristei sistem relativnih jedinica za S
B
= 50 MVA; U
B1
= 150 kV, odrediti:
a) Bazne vrednosti napona sekundara i tercijera i bazne vrednosti svih struja i impedansi.
b) Vrednosti impedansi (reaktansi) transformatora i uticaja mrea na koje je prikljuena (u
r.j.) i nacrtati ekvivalentne eme mrea direktnog (inverznog) i nultog redosleda, za sluaj kvara na
krajevima sekundara transformatorske grupe.
c) Proraunati struju zemljospoja (u r.j. i A) za kvar na sabirnicama sekundara faze A pri
U = U
n
= 1,00 r.j., izraunavajui je kao umnoak nominalne struje transformatorske grupe.
d) Izraunati raspodelu struje kvara iz ta. c, odnosno udeo pojedinih namotaja i spoljne
mree, kao i struje koje pri kvaru teku kroz pojedine faze (A, B, C) sva tri namotaja
transformatorske grupe.

Reenje:

a) Za S
B
= 50 MVA i obeleavajui primar indeksom 1, sekundar indeksom 2 i tercijer
indeksom 3, uz zadatu baznu vrednost napona primara kV 150
1
= =
p
n B
U U je kV 50
2
= =
s
n B
U U i
kV, 8 , 16
3
= =
t
n B
U U bazne struje i impedanse za primarnu, sekundarnu i tercijernu stranu
transformatora su:

A; 5 , 192
150 3
000 50
3
1
=
= = =
P
n
P
n P
n B
U
S
I I ; 450
50
150
2 2
1
1
= = =
B
B
B
S
U
Z
A; 5 , 577
50 3
000 50
3
2
=
= = =
S
n
S
n S
n B
U
S
I I ; 50
50
50
2 2
2
2
= = =
B
B
B
S
U
Z
A; 1719
8 , 16 3
670 16
3
3
3
3
=
= = =
T
n
T
n T
n B
U
S
I I . 645 5
50
8 16
2 2
3
3
,
,
S
U
Z
B
B
B
= = =


205
U prethodnoj jednaini za I
3B
broj 3 ispred razlomka je zbog trostruko manje nominalne
snage tercijera od snage primara i sekundara.

b) Monofazna ekvivalentna ema tronamotajne trofazne tranformatorske grupe, prikazana je
na sl. 3.9a.

jX
1

jX
2

jX
3

Mrea 150 kV
Mrea 16,8 kV
Mrea 50 kV
P
S
T

Sl. 3.9a Monofazna ekvivalentna ema trofazne transformatorske grupe
(zanemarena impedanse praznog hoda) iz zadatka 3.9

Reaktanse transforamtora (izraene u r.j.), koje figuriu na sl. 3.9a su:

( ) ( ) r.j. 135 , 0 06 , 0 2 , 0 13 , 0
2
1
2
1
23 13 12 1
= + = + =
k k k
u u u X ;
( ) ( ) r.j. 005 , 0 2 , 0 06 , 0 13 , 0
2
1
2
1
13 23 12 2
= + = + =
k k k
u u u X ;
( ) ( ) r.j. 065 , 0 13 , 0 06 , 0 2 , 0
2
1
2
1
12 23 13 3
= + = + =
k k k
u u u X

Ekvivalentne impedanse (reaktanse) mrea direktnog (inverznog) redosleda, na koje je
prikljuena transformatorska grupa su:

r.j. 00833 , 0
450
1
6000
150 1
2
1 1
2
1
1
= =

=
B k
n
dM
Z S
U
X ;
r.j. 05 , 0
50
1
1000
50 1
2
2 2
2
2
2
= =

=
B k
n
dM
Z S
U
X ;
r.j. 10 , 0
645 , 5
1
500
8 , 16 1
2
3 3
2
3
3
= =

=
B k
n
dM
Z S
U
X

Ekvivlaentne impedanse mrea nultog redosleda, na koje je prikljuena transformatorska
grupa su:

r.j. 02 , 0
0 1 0
= =
p
M M
X X ;
=
2 0M
X ;
. 0
3 0
=
M
X

Ekvivalentne eme mrea simetrinih komponenata sistema direktnog (inverznog) i nultog
redosleda, sa upisanim vrednostima impedansi, prikazane su na sl. 3.9b i sl. 3.9c:

206
Ekvivalentne impedanse mrea simetrinih komponenata sistema, gledano sa mesta kvara
su:
( ) r.j. 0295 , 0 165 , 0 1433 , 0 005 , 0 05 , 0 = + = =
ekv
i
ekv
d
X X ;
r.j. 0408 , 0 065 , 0 155 , 0 005 , 0
0
= + =
ekv
X ,

gde simbol oznaava da se vrednosti paralelnih reaktansi sa jedne i druge strane ekvivalentuju.

T
d
I
P
V
T
Z
dM1
=j0,0083 r.j. Z
dT1
=j0,135 r.j.
Z
dM3
=j0,1 r.j. Z
dT3
=j0,065 r.j.
Z
dT2
= -j0,005 r.j.
Z
dM2
=j0,05 r.j.
P
d
I
T
d
P
d
I I +
U
W
S
K

Sl. 3.9b Ekvivalentna ema mree direktnih (inverznih) impedansi sistema, sa sl. 3.9a

P
S
T
Z
0M1
=j0,02 r.j. Z
0T1
=j0,135 r.j.
Z
0T3
=j0,065 r.j.
Z
0T2
= -j0,005 r.j.
U
W
V
K

Sl. 3.9c Ekvivalentna ema mree nultih impedansi sistema, sa sl. 3.9a

c) Simetrine komponente i ukupna struja zemljospoja faze A na sabirnicama sekundara
transformatorske grupe su:
A 5770 577 10 r.j. 10 02 , 10
0408 , 0 0295 , 0 2
00 , 1
2
0
0
= = =
+
=
+
= = =
ekv ekv
d
fr
A iA dA
X X
U
I I I ;
A 17309 577 30 r.j. 30 06 , 30 3 3 3
0
= = = = = =
A iA dA A
I I I I ;
. 0 = =
C B
I I

d1) Raspodela struja direktnog (inverznog) redosleda (sve apsolutne vrednosti struja su
stvarne, a ne svedene) sa sl. 3.9b je:

i n
SM
d
T
d
P
d d
I I I I I I = = = + + = A 5770 10 .

Udeo mree se izraunava preko jednaina:


207

n n d
SM
d
SM
d d
I , I , I , I I , I , 9 5 10 59 0 59 0 05 0 0295 0 = = = = ,

odakle je:

A 3 , 3404 = =
SM
i
SM
d
I I .

Udeo transformatora se izraunava preko jednaina:

( ) A 5 2367 1 4 9 5 10 , I , I , I I I I I
n n
SM
d d
T
d
P
d
S
d
= = = = + = ;

P
d
T
d
T
d
P
d
I , I , I , I 8687 0 165 0 1433 0 = = ,

odakle je:

( )
A 1 1102 91 1
A 6 1263 19 2
1 4 8687 0 1
, I I , I
, I I , I
I , , I I I
T
i n
T
d
P
i n
P
d
n
P
d
T
d
P
d
= = =
= = =
= + = + .

d2) Raspodela struje nultog redosleda na mestu kvara izraunava se na slian nain kao i
raspodela struje direktnog (inverznog) redosleda.

Udeo mree:

0
0
=
SM
I

Udeo transformatora:

S
n
S T P
I I I I I 10
0 0 0 0
= = = + ;
065 , 0 155 , 0
0 0
=
T P
I I ;
A 1705 955 , 2
0
= =
S
n
P
I I ; A 4065 045 , 7
0
= =
S
n
T
I I .

d3) Struje pojedinih faza namotaja transformatora:

Primar:

Zbog Y-sprege namotaja primara, fazne i linijske struje su iste:

( ) A 1411 5 , 192 33 , 7 33 , 7 955 , 2 19 , 2 19 , 2
0
= = = + + = + + =
P
n
P
n
P P
i
P
d
P
A
I I I I I I ;

A; 3 , 146 5 , 192 76 , 0 76 , 0
95 , 2 19 , 2
2
3
2
1
19 , 2
2
3
2
1
0
2
= = =
=
(
(
+
|
|
\
|
+ +
|
|
\
|
= + + =
P
n
P
n
P P
i
P
d
P
B
I
I j j I I a I a I


208

A. 3 , 146 5 , 192 76 , 0 76 , 0
95 , 2 19 , 2
2
3
2
1
19 , 2
2
3
2
1
0
2
= = =
=
(
(
+
|
|
\
|
+
|
|
\
|
+ = + + =
P
n
P
n
P P
i
P
d
P
C
I
I j j I I a I a I

Sekundar:

Poto je i sekundar transformatora spregnut u zvezdu, fazne i linijske struje i ovde su
jednake:

( ) A 10501 577 2 , 18 2 , 18 10 1 , 4 1 , 4
0
= = = + + = + + =
S
n
S
n
S S
i
S
d
S
A
I I I I I I ;

A; 3404 577 9 , 5 9 , 5
10 1 , 4
2
3
2
1
1 , 4
2
3
2
1
0
2
= = =
=
(
(
+
|
|
\
|
+ +
|
|
\
|
= + + =
S
n
S
n
S S
i
S
d
S
B
I
I j j I I a I a I

A. 3404 577 9 , 5 9 , 5
10 1 , 4
2
3
2
1
1 , 4
2
3
2
1
0
2
= = =
=
(
(
+
|
|
\
|
+
|
|
\
|
+ = + + =
S
n
S
n
S S
i
S
d
S
C
I
I j j I I a I a I

Udeo sekundarne mree:

( ) A 6808 577 8 , 11 8 , 11 0 9 , 5 9 , 5
0
= = = + + = + + =
S
n
S
n
SM SM
i
SM
d
SM
A
I I I I I I ;

A; 3404 577 9 , 5 9 , 5
0 9 , 5
2
3
2
1
9 , 5
2
3
2
1
0
2
= = =
=
(
(
+
|
|
\
|
+ +
|
|
\
|
= + + =
S
n
S
n
SM SM
i
SM
d
SM
B
I
I j j I I a I a I

A. 3404 577 9 , 5 9 , 5
0 9 , 5
2
3
2
1
9 , 5
2
3
2
1
0
2
= = =
=
(
(
+
|
|
\
|
+
|
|
\
|
+ = + + =
S
n
S
n
SM SM
i
SM
d
SM
C
I
I j j I I a I a I

Tercijer:

Struje su u tercijeru fazno pomerene u odnosu na struje primara i sekundara, i to
T
d
I kasni, a
T
i
I prednjai za 30 isto induktivnim strujama ) (
P
i
P
d
I I i ) (
S
i
S
d
I I . Kao i u prethodnim sluajevima,
u proraunima e se dati samo vrednosti modula struja.

Fazne struje (struje u namotajima tercijera spregnutim u trougao):

( ) A 18677 1719 865 , 10 865 , 10 045 , 7 91 , 1 91 , 1
0
= = = + + = + + =
T
n
T
n
T T
i
T
d
T
AC
I I I I I I ;

209

A; 8827 1719 135 , 5 135 , 5
045 , 7 91 , 1
2
3
2
1
91 , 1
2
3
2
1
0
2
= = =
=
(
(
+
|
|
\
|
+ +
|
|
\
|
= + + =
T
n
T
n
T T
i
T
d
T
BA
I
I j j I I a I a I

A. 8827 1719 135 , 5 135 , 5
045 , 7 91 , 1
2
3
2
1
91 , 1
2
3
2
1
0
2
= = =
=
(
(
+
|
|
\
|
+
|
|
\
|
+ = + + =
T
n
T
n
T T
i
T
d
T
CB
I
I j j I I a I a I

Linijske struje:

( ) ( ) A 9850 1719 73 , 5 91 , 1 3 3 1 1
2
= = = = + = =
T
n
T
d
T
i
T
d
T
BA
T
AC
T
A
I I a I a I I I I ;
( ) ( ) A 0
2 2
= + = = a a I a a I I I I
T
i
T
d
T
CB
T
BA
T
B
;
( ) ( ) A 9850 1719 73 , 5 91 , 1 3 3 1 1
2
= = = = + = =
T
n
T
d
T
i
T
d
T
AC
T
CB
T
C
I I a I a I I I I .

Raspodela struja kvara grafiki je prikazana na sl. 3.9d.

A 3404 =
S
B
I
A 3404 =
S
C
I
A 1411 =
P
A
I
A 146 =
P
B
I
A 9850 =
T
A
I
A 0 =
T
B
I
A 9850 =
T
C
I
A 18677 =
T
UW
I
A 8827 =
T
VU
I
A 8827 =
T
WV
I
A
B
C
A 146 =
P
C
I
A
B
C
C
B
A
A 10501 =
S
A
I
1703 A
A 6808 =
SM
A
I
17309 A 17309 A
1703 A
W
V
U
w
u
v
W
V
U

Sl. 3.9d Ilustracija raspodele struje kvara pri zemljospoju na sabirnicama sekundara faze A
transforamtorske grupe (sve upisane veliine struja su stvarne, a ne svedene vrednosti)


210
Zadatak 3.10

Elektroenergetski sistem, prikazan na sl. 3.10a izloen je jednofaznom kratkom spoju sa
zemljom (zemljospoju) na sabirnicama 3 (faza A).
a) Pod pretpostavkom da su impedanse direktnog i inverznog redosleda elemenata sistema
jednake, nacrtati mree direktnog (inverznog) i nultog redosleda i upisati njihove vrednosti.
b) Proraunati ekvivalentne impedanse direktnog (inverznog) i nultog redosleda, pri kvaru
na sabirnicama 3, kada se zanemare otpornosti vodova.
c) Proraunati subtranzijentnu struju i snagu kvara pri naponu U
3
= 110 kV, kao i napone
zdravih faza.
d) Izvriti proraune iz take c, korienjem uproenih formula iz zadataka 3.3 i 3.4 i
uporediti rezultate.
e) Nai udele u struji kvara iz take c) i to generatora G
3
i zbirnog udela generatora G
1
i
mree prikljuene na sabirnice 4.

~
T
1
G
1
T
2
15 kV
V
1
V
2
V
3
~
110 kV
60 kV
T
3
10 kV
G
3
1 2
3
4

Sl. 3.10a Monofazna ema sistema iz zadatka 3.10

Osnovni podaci o sistemu su:
Generator 1: MVA; 75 =
n
S kV; 15 =
n
U
%; 2 , 11 % % = =
i d
X X . r 0
Generator 3: MVA; 100 =
n
S kV; 5 , 10 =
n
U
%; 5 , 10 % % = =
i d
X X . r 0
Transformator 1: MVA; 50 =
n
S kV; 15 / 123 = m
%; 10 % =
T
X %; 2 , 1 %
0 dT T
X X = . r 0
n
S kV; 60 / 110 = m
%; 10 % =
T
X %; 4 , 2 %
0 dT T
X X = . r 0
n
S kV; 5 10 / 115 , m =
%; 5 , 10 % =
T
X %; 4 , 2 %
dT oT
X X = . r 0
Vod V1: km; 38
1
= L ( ) /km; 4 , 0 15 , 0
1 V
j z
d
+ = ( ) /km. 6 , 1 3 , 0
1 V 0
j z + = (vazd. vod)
Vod V2: km; 1 , 12
2
= L ( ) /km; 2 , 0 17 , 0
2 V
j z
d
+ = ( ) /km. 3 , 0 79 , 0
2 V 0
j z + = (podz. kabl)
Vod V2: km; 30
3
= L ( ) /km; 4 , 0 19 , 0
3 V
j z
d
+ = ( ) /km. 6 , 1 34 , 0
3 V 0
j z + = (vazd. vod)
Uticaj spoljne mree 60 kV: MVA; 1000
4
= S ( . 0
4
R )

211
Uticaj spoljnih mrea 15 kV i 10 kV se zanemaruje. U proraunima pod ta. b i c, zanemariti
i otpornosti vodova 1, 2 i 3.

Reenje:

a) Proraun impedansi elemenata sistema, svedenih na napon vora 3 (110 kV):

; 59 , 22
15
123
75
15
100
2 , 11
100
%
2
2
1
1
2
1 1
1
=
|
\
|
=

=
T
nG
nG d
G
m
S
U X
X
; 26 , 30
50
123
100
10
100
%
2
1
2
1 1
1
= = =
nT
nT T
T
S
U X
X ; 31 , 36 26 , 30 2 , 1
1
= =
oT
X
; 17 , 20
60
110
100
10
100
%
2
2
2
2 2
2
= = =
nT
nT T
T
S
U X
X ; 4 , 48 17 , 20 4 , 2
2
= =
oT
X
; 43 , 15
90
115
100
5 , 10
100
%
2
3
2
3 3
3
= = =
nT
nT T
T
S
U X
X ;
3
=
oT
X
; 89 , 13
5 , 10
115
100
5 , 10
100
5 , 10
100
2
2
3
3
2
3 3
3
= |
\
|
=

=
T
nG
nG d
G
m
S
U X
X
1 , 12
60
110
1000
60
2
2
2
4
2
4
60
=
|
\
|
= =
T
N
n
M
m
S
U
X ;
( ) ; 2 , 15 7 , 5
1 V
j Z
d
+ = ( ) ; 8 , 60 4 , 11
1 V 0
j Z + =
( ) ; 42 , 2 06 , 2
2 V
j Z
d
+ = ( ) ; 63 , 3 56 , 9
2 V 0
j Z + =
( ) ; 12 7 , 5
3 V
j Z
d
+ = ( ) 48 2 , 10
3 V 0
j Z + = .

Mrea sistema direktnih (inverznih) impedansi sistema, prikazana je na sl. 3.10b, a mrea
nultih impedansi, na sl. 3.10c. Na sl. 3.10b i sl. 3.10c veliine impedansi su u omima.

Z
V1
= 5,7+j15,2
Z
V2
=2,06+j2,42 Z
V3
=5,7+j12
Z
T2
= j20,17 Z
M60
= j12,1
Z
T2
= j30,26 Z
G1
= j22,59
Z
T3
= j15,43
Z
G3
= j13,89
1
2
3
0 0
0

Sl. 3.10b Osnovna mrea impedansi sistema direktnog (inverznog) redosleda sistema sa sl. 3.10a


212
Z
0V1
= 11,4+j60,8
Z
0V2
=9,56+j3,63 Z
0V3
=10,2+j48
Z
0T2
= j48,4 Z
0T1
= j36,31
1 2
3
0 0

Sl. 3.10c Osnovna mrea impedansi sistema nultog redosleda sistema sa sl. 3.10a

b1) Proraun ekvivalentne impedanse direktnog (inverznog) redosleda.

Transfiguracija trougla 123 u zvezdu (otpori vodova se zanemaruju) svodi emu impedansi
direktnog (inverznog) redosleda na emu prikazanu na sl. 3.10d, a saimanjem paralelnih grana Z10
i Z20 na emu datu na sl. 3.10e. Vrednosti impedansi pojedinih grana zvezde dobijene
transfiguracijom trougla 123 su:

; 242 , 1
62 , 29
42 , 2 2 , 15
12 42 , 2 2 , 15
42 , 2 2 , 15
1
=
=
+ +
=
Z
X
; 16 , 6
62 , 29
12 2 , 15
2
=
=
Z
X
. 981 , 0
62 , 29
12 42 , 2
3
=
=
Z
X

j52,85
j29,32
j1,242 j6,16 j32,27
j0,981
j38,43 j54,092
1 2
3
0
0
0
Z

Sl. 3.10d Mrea sistema impedansi direktnog (inverznog) redosleda posle transfiguracije
trougla 123 na sl. 3.10b u zvezdu 123Z, pri zanemarenju otpora vodova

Ekvivalentovanjem dveju paralelnih grana Z0 dobija se reaktansa

. 468 , 22
43 , 38 092 , 54
43 , 38 092 , 54
0
=
+
=
Z
X

213

j22,468 j0,981 j29,32
j23,449
I
dG1+M4
I
dG3
Z
3
0 0

Sl. 3.10e Mrea sistema impedansi direktnog (inverznog) redosleda posle
ekvivalentovanja paralelnih grana na sl. 3.10d

Ekvivalentovanjem paralelnih grana 30 i 3Z0 dobija se konana vrednost ekvivalentne
direktne (inverzne) reaktanse pri kvaru na sabirnicama 3:

. 03 , 13
32 , 29 449 , 23
32 , 29 449 , 23
=
+
= =
ekv
i
ekv
d
X X

b2) Proraun ekvivalentne impedanse nultog redosleda (sl. 3.10f i 3.10g):

Transfiguracija trougla 123 sa sl. 3.10c u zvezdu daje:

; 963 , 1
43 , 112
63 , 3 8 , 60
48 63 , 3 8 , 60
63 , 3 8 , 60
1 0
=
=
+ +
=
Z
X
; 958 , 25
43 , 112
48 8 , 60
2 0
=
=
Z
X
. 55 , 1
43 , 112
48 63 , 3
3 0
=
=
Z
X

j36,31 j1,963 j25,98 j48,4
j1,55
j74,38 j38,273
0
1
Z
2
3
0

Sl. 3.10f Mrea sistema impedansi nultog redosleda, posle transfiguracije
trougla 123 na sl. 3.10c u zvezdu 123Z, pri zanemarenju otpora vodova

Ekvivalentovanje paralelnih grana Z10 i Z20 daje zamensku reaktansu grane Z0 na
sl. 3.10g:

. 268 , 25
358 , 74 273 , 38
358 , 74 273 , 38
0 0
=
+
=
Z
X


214

j25,268 j1,55
I
0GA+M4
0
Z
3

Sl. 3.10g Mrea sistema impedansi nultog redosleda, posle
ekvivalentovanja paralelnih grana na sl. 3.10f

Ekvivalentovanje rednih grana 0Z i Z3 sa sl. 3.10g daje konanu vrednost ekvivalentne nulte
impedanse pri kvaru na sabirnicama 3:

. 82 , 26 55 , 1 268 , 25
0
= + =
ekv
X

c) Struja i snaga jednofaznog zemljospoja na sabirnicama 3 su:

= =
+
=
+ +
= = = 90 / kA 201 , 1 kA 201 , 1
82 , 26 03 , 13 2
3 / 110
0
3
03 3 3
j
j j
Z Z Z
U
I I I
ekv ekv
i
ekv
d
fr
i d
;
= = 90 / kA 603 , 3 3
3 1 d Z k
I I ;
= = = 90 / MVA 44 , 686 90 / kA 603 , 3 110 3 3
*
1 3 1 Z k Z k
I U S .

Naponi zdravih faza (B i C) na mestu kvara su:

( ) ( )
( ) ( )
; 7 , 248 / kV 2 , 73 001 , 55 31 , 48
56 , 16 001 , 55 755 , 31 201 , 1 82 , 26 03 , 13 240 / 51 , 63
240 /
3 0 3 3 0
2
3
2
3
= =
= = + =
= + = + + =
j
j j j j
I Z Z U I Z Z a Z a U a U
d
ekv ekv
i fr d
ekv ekv
i
ekv
d fr fB

( ) ( )
( ) ( )
. 3 , 131 / kV 2 , 73 001 , 55 31 , 48
56 , 16 001 , 55 755 , 31 201 , 1 82 , 26 03 , 13 120 / 51 , 63
120 /
3 0 3 3 0
2
3 3
= + =
= + = + =
= + = + + =
j
j j j j
I Z Z U I Z Z a Z a U a U
d
ekv ekv
i fr d
ekv ekv
i
ekv
d fr fC

d) Za potrebe priblinog prorauna potrebno je najpre izraunati struju trofaznog kratkog
spoja:
kA. 874 , 4
03 , 13
3 / 110
3
3
j
j
Z
U
I
ekv
d
fr
k
= = =

Za , 0582 , 2 03 , 13 82 , 26
0
= = =
ekv
d
ekv
X X k po priblinim formulama iz zadataka 3.3 i 3.4
dobija se:

kA 603 , 3
0582 , 2 2
3
874 , 4
2
3
3 1
=
+
=
+
=
k
I I
k Z k
(isti rezultat kao i napred);


215
kV 21 , 73
0582 , 4
701 , 2
110
0582 , 2 2
1 0582 , 2 0582 , 2
51 , 63 3
2
1
3
2 2
3 3
= =
+
+ +
=
+
+ +
=
k
k k
U U
fr fB
,
(takoe isti rezultat kao u prethodnom proraunu).

e) Raspodela struje kvara

Sa sl. 3.10e dobija se raspodela struja direktnog i inverznog redosleda:

( ) kA 533 , 0 201 , 1
32 , 29 449 , 23
449 , 23
32 , 29 449 , 23
449 , 23
3
3 3
j j I I I
d iG dG
=
+
=
+
= = ;
( ) kA 668 , 0 201 , 1
32 , 29 449 , 23
32 , 29
32 , 29 449 , 23
32 , 29
3
4 1 4 1
j j I I I
d M iG M dG
=
+
=
+
= =
+ +
.

Sa sl. 3.10g dobija se raspodela struja nultog redosleda:

0
3
0
=
G
I ;
kA 201 , 1
03 0
4 1
j I I
M G
= =
+
.

Prema tome odgovarajui udeli u ukupnoj struji jednofaznog zemljospoja u taki 3 su:

kA 066 , 1 0 533 , 0 533 , 0
3 3 3
3
0 1
j j j I I I I
G iG dG
G
Z k
= + = + + = ;
kA 537 , 2 201 , 1 668 , 0 668 , 0
4 1 4 1 4 1
4 1
0 1
j j j j I I I I
M G M iG M dG
M G
Z k
= + = + + =
+ + +
+
.

(Provera:
Z k
M G
Z k
G
Z k
I j j j I I
1 1 1
kA 603 , 3 537 , 2 066 , 1
4 1 3
= = = +
+
).


216
Zadatak 3.11

Za mreu prikazanu na sl. 3.11a izraunati struju direktno uzemljenog zvezdita generatora
G
3
pri jednofaznom kratkom spoju sa zemljom (k1Z) na sabirnicama 3. Kolika je ova struja ako se
zvezdite generatora G
3
uzemlji preko prigunice ija je induktivni otpor sveden na naponski nivo
500 kV, X
p
= 10 .
Napomena: Fazni napon na mestu kvara pre kvara je . 3 / 500 =
fr
U Ostali podaci o elementima
sistema, neophodni za proraune, dati su ispod sl. 3.11a.

~
G
1
T
1

V
12

V
23

~
~
G
4

G
3

T
4

T
3

k1Z
V
13

~
G
2
T
2

2
1
3

G
1
: S
n
= 1000 MVA, U
n
= 15 kV,
, % 15 % % = =
i d
X X
X
0
% = 7 %.
G
2
: S
n
= 1000 MVA, U
n
= 15 kV,
, % 25 % % = =
i d
X X
X
0
% = 10 %.
G
3
: S
n
= 500 MVA, U
n
= 13,8 kV,
, % 20 % % = =
i d
X X
X
0
% = 12 %.
G
4
: S
n
= 750 MVA, U
n
= 13,8 kV,
, % 30 % % = =
i d
X X
X
0
% = 10 %.
T
1
: S
n
= 1000 MVA, m
T
= 15/500 kV/kV, X
T
% = 10 %.
T
2
: S
n
= 1000 MVA, m
T
= 15/500 kV/kV, X
T
% = 10 %.
T
3
: S
n
= 500 MVA, m
T
= 13,8/500 kV/kV, X
T
% = 11 %.
T
4
: S
n
= 750 MVA, m
T
= 13,8/500 kV/kV, X
T
% = 12 %, X
0
% =100 %, X
d
% = .
V
12
: U
nv
= 500 kV, X
dv
= 50 , X
0v
= 150 .
V
13
: U
nv
= 500 kV, X
dv
= 40 , X
0v
= 100 .
V
23
: U
nv
= 500 kV, X
dv
= 40 , X
0v
= 100 .

Sl. 3.11a Jednpolna ema i osnovni podaci sistema iz zadatka 3.11

Reenje:


5 , 37
15
500
1000
15
100
15 1
100
%
2
2 2
2
1 1
2
1 1
1
= =

=
T nG
nG dG
dG
m S
U X
X ;
5 , 62
15
500
1000
15
100
25 1
100
%
2
2 2
2
2 2
2
2 2
2
= =

=
T nG
nG dG
dG
m S
U X
X ;
100
8 , 13
500
500
8 , 13
100
20 1
100
%
2
2 2
2
3 3
2
3 3
3
= =

=
T nG
nG dG
dG
m S
U X
X ;

217
60
8 , 13
500
500
8 , 13
100
12 1
100
%
2
2 2
2
3 3
2
3 3
3 0
= = =
T nG
nG oG
G
m S
U X
X ;
100
8 , 13
500
750
8 , 13
100
30 1
100
%
2
2 2
2
4 4
2
4 4
4
= =

=
T nG
nG dG
dG
m S
U X
X ;
25
1000
500
100
10
100
%
2
1
2
1 1
1
= = =
nT
nT T
T
S
U X
X ;
25
1000
500
100
10
100
%
2
2
2
2 2
2
= = =
nT
nT T
T
S
U X
X ;
55
500
500
100
11
100
%
2
3
2
3 3
3
= = =
nT
nT T
T
S
U X
X ;
40
750
500
100
12
100
%
2
4
2
4 4
4
= = =
nT
nT T
T
S
U X
X ;
33 , 333
750
500
100
100
100
%
2
4
2
4
4 0
4 0
= = =
nT
nT
T
T
S
U
X
X

.

Ekvivalentna ema impedansi direktnog i inverznog redosleda, data je na sl. 3.11b.

ekv
i
ekv
d
X X =
j37,5

j25

j40

j100

j25

j62,5

j40

j50

j55

j40

j100

2
1 3


Daljim sreivanjem gornje eme sa sl. 3.11b dobijaju se eme prikazane na sl. 3.11c.

j62,5

j87,5

j73,56

j15,38

j15,38

j12,31

j73,56

j56,64

2
1
3
3
ekv
i
ekv
d
X X =
ekv
i
ekv
d
X X =

Sl. 3.11c Ekvivalentne eme impedansi direktnog (inverznog)
redosleda posle saimanja sistema sa sl. 3.11b

218

Sa poslednje eme sa sl. 3.11c dobijaju se ekvivalentne reaktanse direktnog i inverznog
redosleda gledano otono sa mesta kvara:

. 32 = =
ekv
i
ekv
d
X X

Ekvivalentna ema impedansi nultog redosleda data je na sl. 3.11d.

j25

j100

j25

j100

j150

j55

j40/2=j20

j60

j333,33

2
1 3
ekv
X
0

Sl. 3.11d Ekvivalentna ema impedansi nultog redosleda sistema sa sl. 3.11a

U prethodnoj emi pretpostavljeno je da su impedanse rasipanja primarnog i sekundarnog
namotaja transformatora T
4
jednake polovini ukupne impedanse rasipanja transformatora.

Sreivanjem eme sa sl. 3.11d dobijaju se eme na sl. 3.11e.

j25
j353,33

j42,86

j42,86

j28,57

j115

I
0DG3
j86,76
j62,5

I0D
j25

2
1
3
3
ekv
X
0
ekv
X
0

Sl. 3.11e Ekvivalentne eme impedansi nultog redosleda posle saimanja eme sa sl. 3.11d

Konano se sa sl. 3.11e dobija da je ekvivalentna reaktansa nultog redosleda, gledano sa
mesta kvara:

33 , 36
0
=
ekv
X .

Na osnovu izraunatih ekvivalentnih impedansi direktnog, inverznog i nultog redosleda
mogu se izraunati simetrine komponente struje kvara:

219

( )
kA. 877 , 2
33 , 36 32 2
3 / 500
0
0
j
j
Z Z Z
U
I I I
ekv ekv
i
ekv
d
fr
i d
=
+
=
+ +
= = =

Za struju zvezdita generatora G
3
merodavna je struja nultog redosleda kroz granu sa tim
generatorom. Koristei pravilo strujnog razdelnika moe se odrediti ta struja, kao:

( ) kA 205 , 1 877 , 2 419 , 0
76 , 86 5 , 62
5 , 62
0 0
j j I I
D
= =
+
= ;
( ) kA. 909 , 0 205 , 1 754 , 0
115 33 , 353
33 , 353
0 0
3
j j I I
D DG
= =
+
=

Struja koja tee kroz zvezdite je onda:

( ) kA. 727 , 2 909 , 0 3 3
3 3
0
j j I I
DG NG
= = =

Dodavanjem prigunice u zvezdite generatora G
3
menja se samo deo eme mree nultih
impedansi sa sl. 3.11e desno od kvara, kako je to pokazano na sl. 3.11f.

ekv
X
0
j353,33

j62,5

j115

I
0DG3
3
j10

3

Sl. 3.11f Ekvivlaentna ema sistema nultih impedansi kada se zvezdite generatora G
3
sa
sl. 3.11a, uzemlji preko prigunice, ija je reaktansa 10

Sreivanjem eme sa sl. 3.11f dobija se ema na sl. 3.11g.

j102,81
j62,5

I0D
3
ekv
X
0

Sl. 3.11g Konana ekvivalentna ema sistema nultih impedansi, posle
saimanja osnovne eme sa sl. 3.11f

Sa prethodne eme na sl. 3.11g dobija se da je, posle prikljuenja prigunice, reaktanse od
10 , ekvivalentna nulta reaktansa sistema:

220

87 , 38
0
=
ekv
X .

Struja zvezdita generatora G
3
dobija se na isti nain kao i za sluaj direktnog uzemljenja
zvezdita generatora G
3
:

( )
kA 806 , 2
87 , 38 32 2
3 / 500
0
0
j
j
Z Z Z
U
I I I
ekv ekv
i
ekv
d
fr
i d
=
+
=
+ +
= = = ;
( ) kA 061 , 1 806 , 2 378 , 0
81 , 102 5 , 62
5 , 62
0 0
j j I I
D
= =
+
= ;
( ) kA 752 , 0 061 , 1 709 , 0
145 33 , 353
33 , 353
0 0
3
j j I I
D DG
= =
+
= ;
( ) kA 257 , 2 752 , 0 3 3
3 3
0
j j I I
DG NG
= = = .

Na osnovu proraunatih vrednosti uoava se da se posle uzemljenja zvezdita generatora G
3

preko prigunice reaktanse

= = 276 , 0
500
8 , 13
10
p
X ,

struja njegovog zvezdita, u odnosu na sluaj kada je zvezdite direktno uzemljeno, smanjuje za
17,24 %.


221
Zadatak 3.12

Za dati elektroenergetski sistem prikazan monofazno na sl. 3.12a moduo struje po vodu 2-3,
u fazi pogoenoj kvarom pri jednofaznom kratkom spoju na sabirnicama 3 je I
23
= 1,4 kA.
Izraunati struju kvara i struju po pojedinim fazama voda 2-3 u sluaju dvofaznog kratkog spoja bez
zemljospoja na sabirnicama 3.
Napon na mestu kvara pre kvara je jednak nominalnom naponu voda. Zanemariti prethodni
radni reim. Ostali podaci o sistemu dati su na sl. 3.12a.

S'
k3
= 10000 MVA
X
0v
= 1,2 /km
m
T1
= 220/110 kV/kV
X
T1
% = 11 %
S
nT1
= 2100 MVA
m
T2
= 400/220/33 kV/kV/kV
U
nv
= 220 kV
pri U
M2
= 400 kV
X
iM2
= X
dM2

X
0M2
= 2X
dM2

1 2
3
S
n12
= 200 MVA
X
12
% = 12 %, X
13
% = 15 %
X
23
% = 9 %
T
1
T
2
L
v
= 80 km
x
v
= 0,41 /km
X
iM1
= X
dM1

X
0M1
= 2X
dM1

X
dM1
= ?
4
2
3
1


Reenje:


62 , 26
200
220
100
11
100
%
2
1
2
1 1
1
= = =
nT
nT T
T
S
U X
X ;
8 , 32 80 41 , 0 = = =
v v v
L x X ;
96 80 2 , 1
0 0
= = =
v v v
L x X ;
04 , 29
200
220
100
12
100
%
2
2
2
2 12
12
= = =
nT
nT
S
U X
X ;
3 , 36
200
220
100
15
100
%
2
2
2
2 13
13
= = =
nT
nT
S
U X
X ;
78 , 21
200
220
100
9
100
%
2
2
2
2 23
23
= = =
nT
nT
S
U X
X ;
( ) 78 , 21
2
1
12 13 12 1
= + = X X X X ;
( ) 26 , 7
2
1
13 23 12 2
= + = X X X X ;
( ) 52 , 14
2
1
12 23 13 3
= + = X X X X ;

84 , 4
400
220
10000
400 1
2
2 2
2
3
2
2
2
= =
=
nT k
M
dM
m S
U
X
;

222
. 68 , 9 2
2 2 0
= =
dM M
X X

U cilju odreivanja struja kvara kod dvofaznog kratkog spoja potrebno je na osnovu struje
po vodu 2-3 za sluaj jednofaznog kratkog spoja izraunati nepoznate parametre mree vezane na
transformator T
1
.
Ekvivalentna ema tog sistema za direktni i inverzni redosled data je na sl. 3.12b.

ekv
i
ekv
d
Z Z =
jX'
dM1
j29,04

j4,84

j32,8

j26,62

jX
T1
jX
v1
jX
12
jX'
dM2
j59,42

j33,88

3


Uvoenjem smene
1
42 , 59
dM dL
X X + = za ekvivalentnu impedansu direktnog i inverznog
redosleda dobija se izraz:

.
88 , 33
88 , 33
i
dL
dL ekv
d
ekv
d
jX
X
X
j jX Z =
+
= =

Ekvivalentna ema impedansi sitema za nulti redosled je data na sl. 3.12c.

ekv
Z
0
j7,26

j9,68

j32,8

j26,62

jXT1 jX0v1 jX1 jX0M2 jX2
jX3
j21,78

j14,52

3

Sl. 3.12c Ekvivalentna ema impedansi nultog

Na osnovu gornje eme dobija se ekvivalentna impedansa nultog redosleda za kvar na
sabirnicama 3, ija je vrednost:

19 , 17
0 0
j jX Z
ekv ekv
= = .

Simetrine komponente struje kvara za sluaj jednofaznog kratkog spoja na sabirnicama 3
su:


223

19 , 17
88 , 33
88 , 33
2
3 / 220
0
0
j
X
X
j
Z Z Z
U
I I I
dL
dL
ekv ekv
i
ekv
d
fr
i d
+
+
=
+ +
= = = .

Direktna i inverzna komponenta struje kvara koje sa leve strane utiu u mesto kvara su
jednake i date su izrazom.

iL
dL
dL
dL
d
dD dL
dD
dL
I
j
X
X
j
X
I
X X
X
I =
+
+
+
=
+
=
19 , 17
88 , 33
88 , 33
2
3 / 220
88 , 33
88 , 33

Ovo su ujedno izrazi za direktnu i inverznu komponentu struje po vodu 2-3. Nulta
komponenta struje kvara koja sa leve strane utie u mesto kvara, odnosno nulta komponenta struje
voda 2-3, jednaka je nuli pa se prema tome za struju faze pogoene kvarom (faza A) voda 2-3
dobija vrednost:

dL L iL dL A
I I I I I 2
0 23
= + + =

Po uslovu zadatka vrednost modula struje I
A23
je 1,4 kA pa se dalje dobija jednakost

kA 4 , 1
19 , 17
88 , 33
88 , 33
2
3 / 220
88 , 33
88 , 33
2
23
=
+
+
+
=
j
X
X
j
X
I
dL
dL
dL
A
,
odnosno:

( )
kA 4 , 1
88 , 33 19 , 17 88 , 33 2
3 / 220 88 , 33
2
23
=
+ +
=
dL dL
A
X X
I .

U gornjoj jednaini jedina nepoznata veliina je X
dL
pa se sreivanjem izraza u imeniocu
dobija njeno reenje, koje za X
dL
daje vrednost:

. 51 , 65 =
dL
X

Konano, dobija se i vrednost za
1 dM
X , kao:

09 , 6 42 , 59
1
= =
dL dM
X X .

Sada se moe izraunati i vrednost ekvivalentne impedanse direktnog i inverznog redosleda,
gledano sa mesta kvara:

. 33 , 22
51 , 65 88 , 33
51 , 65 88 , 33
ekv
i
ekv
d
ekv
d
jX j j jX Z = =
+
= =


224
Za sluaj dvofaznog kratkog spoja bez zemljospoja, mogu se dalje izraunati simetrine
komponente struje kvara:

. 0 ; kA 844 , 2
33 , 22 2
3 / 220
0
= = =
=
+
= I I j
j
Z Z
U
I
i
ekv
i
ekv
d
fr
d

Direktna komponenta struje koja u mesto kvara utie sa leve strane (direktna komponenta
struje voda) je:

( ) . kA 969 , 0 844 , 2
88 , 33 51 , 65
88 , 33
iL d
dD dL
dD
dL
I j j I
X X
X
I = =
+
=
+
=

Konano, struje pojedinih faza voda 2-3 pri dvofaznom kratkom spoju na sabirnicama 3 su:

kA.
678 , 1
678 , 1
0
0
969 , 0
969 , 0
1
1
1 1 1
1
1
1 1 1
2
2
0
2
2
23
23
23
(
(
(
=
(
(
(
(
(
(
=
(
(
(
(
(
(
=
(
(
(
j
a a
a a
I
I
I
a a
a a
I
I
I
L
iL
dL
C
B
A


225
Zadatak 3.13

Struja zemljospoja I
z
na sabirnicama srednjeg napona (SN) razvodne stanice RS, napajane iz
TS VN/SN preko tri trofazna identina kabla poveanog preseka (tzv. fidera) sa sl. 3.13a,
ograniena je po intenzitetu (modulu) na 750 A putem takozvanog niskoomskog uzemljenja. Na
osnovu poznatog izraza za vezu izmeu ukupne struje zemljospoja i njenih simetrinih
komponenata za istu fazu (A), skicirati vektorske dijagrame simetrinih komponenata struja kroz
mesto kvara za sve tri faze, a zatim na osnovu raspodele tih komponenata nai i uneti intenzitete i
smerove struja za sve tri faze u svim sa takom () naznaenim delovima kola SN, uvaavajui
injenicu, da je direktna impedansa malog transformatora za uzemljenje TU neuporedivo vea od
odgovarajue impedanse monog energetskog transformatora TE, zajedno sa napojnom mreom
visokog napona.
Napomena: Impedanse sabirnica prema impedansama ostalih elemenata su zanemarljive.
Primedba: Mogue je raditi sa modulima i smerovima, jer se pokazuje da su sve fazne struje ili u
fazi ili protivfazne. Uticaj predoptereenja lako se po potrebi nadodaje metodom superpozicije.

TE
TU
VN mrea
Z
U

Niskoomsko
uzemljenje
C A B
Faze
RS
I
Z
fideri SN

Sl. 3.13a Trofazna ema razvodne stanice iz zadatka 3.13

Reenje:

Na mestu kvara vae jednaine:

A 250 odnosno , A 750
0 0
= = = = + + = I I I I I I I
i d i d ZA
;
( ) 0 1
2
0
2
= + + = + + =
d i d B
I a a I I a I a I ;
( ) 0 1
2
0
2
= + + = + + =
d i d C
I a a I I a I a I .


226
Ekvivalentne eme sistema po fazama i simetrinim komponentama (d, i, 0) prikazane su na
sl. 3.13b.

- faza (A)

83,33
83,33
83,33
166,66
250
83,33
250
83,33
83,33
83,33
166,66
250
83,33
250

(0) (di)

- faza (B)

83,33
83,33
83,33
166,66
250
83,33
250

(0)
(d)
a83,33

(i)
a83,33
a83,33
a83,33
a250
a166,66
a
2
166,66
a
2
250
a
2
83,33
a
2
83,33
a
2
83,33
a
2
83,33
a
2
250
a250

- faza (C)

83,33
83,33
83,33
166,66
250
83,33
250
(0)

(d)
a
2
166,66
a
2
250
a
2
83,33
a
2
83,33
a
2
83,33
a
2
83,33
a
2
250
a83,33

a83,33
a83,33
a83,33
a250
a166,66
a250
(i)

Sl. 3.13b Ekvivalentna ema sistema sa sl. 3.13a po fazama (A, B, C) i simetrinim
komponentama (d, i, 0)


227
Direktnim sabiranjem pojedinih komponenata struja za svaku fazu i svako mesto u sistemu
sa prethodnih slika, lako se nalaze ukupne fizike struje. Raspodela struja predstavljena je na
sl. 3.13c.

C A B
250
A B C
250 250
250
0
0
250
0
0
250
0
0
0 0 250
500
0 0
250
0 0
250
250
250
250
250
500 500
250
250
250
0
250
750
750

Sl. 3.13c Raspodela struja po fazama elemenata razvodne stanice sa sl. 3.13a


228
Zadatak 3.14

Na kom rastojanju L od sabirnica 1 na vodu V
1
sistema sa sl. 3.14a bi trebalo da se desi
jednofazni kratki spoj da bi intenzitet tranzijentne struje kvara dostigao ekstremnu vrednost. O kom
ekstremumu se radi?
Napomena: Za vrednost napona na mestu kvara, pre kvara, uzeti nominalni napon voda.

~
S'
k3
= 10000 MVA
L
v
= 200 km
X
0v
= 3x
v

m
T
= 15,75/231 kV/kV
X
T1
% = 12 %
S
nG
= S
nT
= 2200 MVA
U
nG1
= 15,75 kV
X'
dG
% = X
iG
% = 25 %
U
nv
= 220 kV
x
v
= 0,4 /km
pri U
M
= 220 kV
X
iM
= X
dM

X
0M
=2X
dM

G T
V
1

V
2

L
2 1


Reenje:

Impedanse sistema svedene na naponski nivo 220 kV su:

35 , 33
75 , 15
231
200 2
75 , 15
100
25 1
100
%
2
2 2
2
2
=
=
T nG
nG G
G
m S
U X
X ;
01 , 16
200 2
231
100
12
100
%
2 2
=
= =
nT
nT T
T
S
U X
X ;
80 200 4 , 0 = = =
v v v
L x X ; 240 3
0
= =
v v
X X ;
84 , 4
10000
220
2
3
2
= =
=
k
M
M
S
U
X ; . 68 , 9
0
= =
M M
X X

Ekvivalentna ema sistema direktnog i inverznog redosleda data je na sl. 3.14b.

j80
jX
L

j4,84 j16,01
j80-jX
L

ekv
i
ekv
d
Z Z =
j33,35
j49,36
1 2
3
0
0

Sl. 3.14b Ekvivalentna ema direktnih (inverznih) impedansi sistema sa sl. 3.14a

229

Transfiguracijom trougla 0-1-2 sa sl. 3.14b u zvezdu dobija se ema sa sl. 3.14c.

jX
L
j80-jX
L

j29,42 j2,88
j1,78
0
1 2
3
ekv
i
ekv
d
Z Z =

Sl. 3.14c Ekvivalentna ema sistema direktnih impedansi posle
transfiguracije trougla 0-1-2 na sl. 3.14b u zvezdu

Ekvivalentna impedansa direktnog i inverznog redosleda u funkciji od induktivnog otpora
dela voda nepoznate duine L sa sl. 3.14c je:

( ) ( )
( )
ekv
i L L
L L
L L
ekv
d
Z X X j j
X X
X X
j Z = + + = +
+ +
+
= 49 , 23 476 , 0 0089 , 0 78 , 1
88 , 82 42 , 29
88 , 82 42 , 29
2
.

Ekvivalentna ema sistema nultog redosleda data je na sl. 3.14d.

j240
j3X
L

j9,68 j16,01
j240-j3X
L

0
1 2
3
ekv
Z
0
0

Sl. 3.14d Ekvivalentna ema nultih impedansi sistema sa sl. 3.14a

Transfiguracijom trougla 0-1-2 sa sl. 3.14d u zvezdu dobija se ema na sl. 3.14e:

Ekvivalentna impedansa nultog redosleda u funkciji od reaktanse dela voda nepoznate
duine L je:

( ) ( )
( ) 25 , 14 67 , 2 0342 , 0 58 , 0
3 74 , 248 3 46 , 14
3 74 , 248 3 46 , 14
2
0
+ + = +
+ +
+
=
L L
L L
L L
ekv
X X j j
X X
X X
j Z .


230

j3X
L
j240-j3X
L

j14,46
j8,74
j0,58
0
1 2
3
ekv
Z
0

Sl. 3.14e Ekvivalentna ema nultih impedansi posle transfiguracije
trougla 0-1-2 sa sl. 3.14d u zvezdu

Struja jednofaznog kratkog spoja je onda:

, 3
0
1
ekv ekv
i
ekv
d
fr
Z k
Z Z Z
U
I
+ +
=

odnosno posle zamene prethodnih izraza za
ekv ekv
i
ekv
d
Z Z Z
0
i ,
dobija se izraz, koji je funkcija od
veliine X
L
.

( ) ( )
=
+ + + + +
=
25 , 14 67 , 2 0342 , 0 49 , 23 476 , 0 0089 , 0 2
3
2 2
1
L L L L
fr
Z k
X X j X X j
U
I

( )
,
23 , 61 622 , 3 052 , 0
3
2
+ +
=
L L
fr
X X j
U

Nalaenje ekstremne vrednosti modula struje I
k1Z
svodi se na nalaenje ekstremne vrednosti
modula imenioca u izrazu za struju I
k1Z
, izjednaavanjem sa nulom njegovog prvog izvoda po X
L
:

( )
, 0
23 , 61 622 , 3 052 , 0
2
=
+ +
L
L L
X
X X

odakle je:

, 0 622 , 3 052 , 0 2 = +
L
X

odnosno:
. 827 , 34
052 , 0 2
622 , 3
=
=
L
X

Poto se ekstremna vrednost modula imenioca dobija za 827 , 34 =
L
X , to je traena
duina voda:


231
km. 067 , 87
4 , 0
827 , 34
= = =
v
L
x
X
L

Imajui u vidu znak lana uz
2
L
X
u imeniocu izraza za I
k1Z
, za kvar koji se desio na
rastojanju L = 87,067 km od sabirnica 1 ima se maksimalna vrednost modula imenioca u izrazu za
struju kvara, odnosno minimalna vrednost modula struje kvara.
Struja jednofaznog kratkog spoja za kvar na rastojanju L = 87,067 km od sabirnica 1 je
onda:

( )
kA 0655 , 3
23 , 61 827 , 34 622 , 3 827 , 34 052 , 0
3 / 220
3
2
1
j
j
I
n i m
Z k
=
+ +
= .


232
Zadatak 3.15

Za dati trofazni, monofazno prikazani sistem na sl. 3.15a ispitati da li e u sluaju
jednofaznog kratkog spoja na kraju voda doi do iskljuenja generatorskih prekidaa P (kao jedinih
sa te strane kvara) ako su prekostrujni releji, prikljueni na sekundare strujnih transformatora
(100/5 A/A) u sve tri faze podeeni da reaguju tek na struje koje odgovaraju primarnim strujama
veim za 20 % od nominalnih struja generatora.
Radi dobijanja najmanjih struja pri kratkom spoju, pretpostaviti praktino neoptereene
maine (tranzijentnu direktnu, a time i priblino i inverznu reaktansu mree nai iz zadatog udela u
tranzijentnoj trofaznoj snazi kratkog spoja na sabirnicama i nominalnog napona na njima).
Svi podaci o elementima sistema, neophodni za proraune, dati su ispod sl. 3.15a.
L
v
= 100 km
X
0v
= 1,3 /km
~
S
nT1
= 2 MVA
m
nT1
= 6,3/63 kV/kV
X
T1
% = 9 %
S
nG
= 21 MVA
U
nG
= 6,3 kV
X'
dG
% = X
iG
% = 35 %
S
nT2
= 2 MVA
m
nT2
= 60/20 kV/kV
~
U
nv
= 60 kV
x
v
= 0,4 /km X
T2
% = 9 %
X
0
% = 100 %
S'
k3
= 60 MVA
pri
U
nm
= 20 kV
Yd5
kV 3 60 / U
fr
=
P
P

Sl. 3.15a Monofazna ema i parametri elemenata sistema iz zadataka 3.15

Reenje:

Direktna (inverzna) reaktansa jednog generatora svedena na stranu voda gde se dogodio
kvar je:
15 , 1389
3 , 6
63
1
3 , 6
100
35 1
100
%
2
2
2
1 1
2
1
1
= |
\
|
=
|
|
\
|
=
T nG
nG dG
G
m S
U X
X .

Reaktansa transformatora T
1
posmatrana sa strane vieg napona je:

605 , 178
2
63
100
9
100
%
2
1
2
1 1
1
= = =
nT
nT T
T
S
U X
X .

Direktna reaktansa voda je:

40 4 , 0 100 = = =
v v
Lx X .

Nulta reaktansa voda je:

130 3 , 1 100
0 0
= = =
v v
Lx X .

Reaktansa transformatora T
2
posmatrana sa mesta kvara (sa strane vieg napona) je:


233
162
2
60
100
9
100
%
2
2
2
2 2
2
= = =
nT
nT T
T
S
U X
X .

Reaktansa magneenja transforamtora T
2
je:

1800
2
60
100
100
100
%
2
2
2
2
0
0
= = =
nT
nT
S
U
X
X

.

Reaktansa mree svedena na stranu kvara je:

60
20
60
60
20
2
2
2
2
3
2
=
|
\
|
=
=
T
k
nm
m
m
S
U
X .

Na osnovu sraunatih podataka mogu se nacrtati ekvivalentne eme simetrinih
komponenata za direktni, inverzni i nulti sistem. Ekvivalentna ema inverznog sistema identina je
sa ekvivalentnom emom direktnog sistema poto su im reaktanse elemenata iste. Ekvivalentna
ema direktnog (inverznog) sistema prikazana je na sl. 3.15b.

j1389,15
j1389,15
j178,605 j40 j162 j60
U
d
-U
fr

Sl. 3.15b Ekvivalentna ema impedansi direktnog (inverznog) redosleda
sistema sa sl. 3.15a

Saimanjem reaktansi dobija se ekvivalentna jednostavnija ema prikazana na sl. 3.15c,
odakle se lako nalaze direktna (inverzna) reaktansa sistema posmatrana otono sa mesta kvara.

j913,18 j222
U
d
-U
fr

I
dL

Sl. 3.15c Ekvivalentna ema sistema direktnih (inverznih) impedansi posle
ekvivalentovanja paralelenih i rednih elemenata na sl. 3.15b

Ona iznosi:

8 , 178
222 18 , 913
222 18 , 913
j
j j
j j
Z Z
ekv
i
ekv
d
=
+
= = .

Homopolarna (nulta) ekvivalentna ema sistema ima izgled kao na sl. 3.15d.

234

j178,60
j130
j81
j1800

U0

Sl. 3.15d Ekvivalentna ema nultih impedansi za sistem sa sl. 3.15a

Prostija ema sistema nultih impedansi, dobijena ekvivalentovanjem impedansi rednih
elemenata sa sl. 3.15d, prikazana je na sl. 3.15e, odakle je:

j308,6
j1881

U0

Sl. 3.15e Ekvivalentna ema nultih impedansi, posle ekvivalentovanja
rednih elemenata sa sl. 3.15d

265
1881 60 , 308
1881 60 , 308
0
j
j j
j j
Z
ekv
=
+
= .

Nulta, direktna i inverzna struja jednofaznog kratkog spoja na mestu kvara su jednake i
iznose:
A 7 , 55
8 , 178 2 265
73 , 1 / 60 3 /
0
0
j
j j
Z Z Z
U
I I I
ekv
i
ekv
d
ekv
i d
=
+
=
+ +
= = = .

Direktna komponenta struje kratkog spoja koja tee od strane generatora nalazi se iz
jednaine:

dL dL d
ekv
d
I Z I Z = ,

odakle je

( )
A 9 , 10
18 , 913
7 , 55 8 , 178
j
j
j j
Z
I Z
I
dL
d d
dL
=

=
= .

Preraunavanjem prethodno izraunate vrednosti struje na stranu nieg napona dobija se da
je njen moduo jednak:

A 109 9 , 10
63 / 3 , 6
1
= = =
iN dN
I I .


235
Sprega transformatora T
1
je Yd5. Znai, fazna struja (napon) na strani nieg napona kasni za
530 = 150 u odnosu na faznu struju (napon) vienaponske strane. Na strani vieg napona fazni
stavovi direktne i inverzne struje poklapaju se. Na niskonaponskoj strani njihov meusobni poloaj
bie kao na sl. 3.15f, (I
dn
kasni za I
d
za 530=150, a I
in
prednjai ispred I
i
za150).

I
d
= I
i
=-j10,9 A
60
150
I
dN
I
iN

Sl. 3.15f Fazni stavovi direktne i inverzne struje na nienaponskoj strani

Direktna komponenta struje sa strane nieg napona je:

( ) A 5 , 94 5 , 54 60 sin 60 cos j jI I I
dN dN dN
+ = + = .

Inverzna komponenta struje sa strane nieg napona je:

( ) A 5 , 94 5 , 54 60 sin 60 cos j jI I I
iN iN iN
+ = + = .

Namotaj nieg napona transformatora T
1
spregnut je u trougao pa se nulte komponente
struje zatvaraju u njemu samom.
Struja koja e tei kroz fazu A na nienaponskoj strani kada se na strani vieg napona
dogodio jednofazni kratki spoj je:

A 189 j I I I
iN dN AN
= + = .

Struja u fazi B na strani nieg napona je:

A 0
2
= + =
iN dN BN
I a I a I .

Struja u fazi C na strani nieg napona je:

A 189
2
j I a I a I
iN dN CN
= + = .

Nominalna struja generatora uveana za 20 % je:

( )
A 110
3 / 3 , 6 3
1000
2 , 1 2 , 1 =
=
nG
I .

Kako je 189/2 = 94,5 < 110 t nee doi do iskljuenja generatorskih prekidaa.


236
Zadatak 3.16

a) Izraunati procentualnu vrednost reaktanse X
12
% tronamotajnog transformatora sa
sl. 3.16a tako da snaga trofaznog tranzijentnog kratkog spoja na strani 10 kV pri radnom naponu
10,5 kV ne pree 200 MVA, koliko izdrava izabrana oprema 10 kV.
b) Izraunati niskoomsku reaktansu prigunice prikljuene u zvezdite sekundara
transformatora, tako da tranzijentna struja jednofaznog kratkog spoja na sabirnicama 10 kV ne
pree 300 A, ako su rasipne reaktanse X
13
% = 18 % i X
23
% = 9 % raunate za snagu 31,5 MVA
(tercijer je manje snage), i ako je
,
M iM
X X =
a
. 2
0 M M
X X =

c) Kolika je struja zemljospoja na dalekovodu 10 kV, jednostrano napajanom iz naznaenog
postrojenja, na udaljenosti 3 km, ako je x
v
= 0,37 /km, a x
0v
= 3x
v
. Raunati sa nominalnim
naponom na mestu kvara, pre nastanka kvara. U obzir uzeti prigunicu izraunatu u ta. b.
d) Proveriti da li je za sluaj zemljospoja na stubu udaljenom kao pod c) zadovoljen uslov
po kome napon dodira za maksimalno vreme iskljuenja kvara ne sme da pree 130 V, ako se radi o
betonskim stubovima iji otpor uzemljenja, odnosno rasprostiranja, zajedno sa prstenastim
trakastim uzemljivaem na udaljenosti 1 m od temelja i dubini 0,5 m iznosi
z
(m)/7 () i ako je,
zahvaljujui oblikovanju potencijala usled prstenastog uzemljivaa, pad potencijala na prvom metru
28 % od napona stuba.
Dalekovod ima zatitno ue Fe 50 mm
2
iji je poduni otpor r
ZU
= 3,5 /km, dok su rasponi
a = 200 m, a specifini i poduni otpor zemlje
z
= 100 m i
( ) /km 10 (Hz)
4 2
= f r
z
.
e) Izraunati minimalni potreban opseg regulacije
%
%
1
2
110
reg
reg
U
U
, ako se radi o regulacionom

trasformatoru, iji primarni napon varira od 123 kV pri minimalnom optereenju S = 5 MVA uz
cos = 0,9, do 100 kV pri maksimalnom optereenju jednakom nominalnoj snazi uz cos = 0,93, i
ako sekundarno treba postii pri maksimalnom optereenju napon 10,5 kV, a pri minimalnom
10 kV. Otpor namotaja transformatora, shodno sl. 3.16b je 0,5 %.

.
f = 50 Hz
mrea (M)
m
nT12
= 110/10,5 kV/kV
S'
k3
= 5000 MVA
U
nM
= 110 kV
pri

1

2

3

S
nT12
= 31,5 MVA
1

2

3

110
U
reg1
%
U
reg2
%
R
T12
% = 0,5 %
S

X
PR

Sl. 3.16a Monofazna ema postrojenja i osnovni Sl. 3.16b Osnovni podaci za proraun
podaci transformatora iz zadatka 3.16 iz take e, zadatka 3.16

Reenje:


237
a) Kako snaga trofaznog tranzijentnog kratkog spoja ne sme da pree 200 MVA na strani
10 kV pri radnom naponu 10,5 kV, to mora biti ispunjen uslov:

r
k
k k r k
U
S
I I U S
3
3 MVA 200
3
3 3 3
= ,
ili:

( )
12
3
3
3 3 X X
U
I
U
S
M
r
k
r
k
+
=
.

Ekvivalentna ema sistema impedansi direktnog redosleda onda ima izgled kao na sl. 3.16c.

jX
M
jX
12
k3

Sl. 3.16c Ekvivalentna ema impedansi sistema direktnog redosleda iz zadatka 3.16

Dalje se dobija:

M
k
r
X
S
U
X
3
2
12
,

gde je tranzijentna reaktansa mree, svedena na napon 10,5 kV:

( )
022 , 0
110
5 , 10
5000
110 1
2
2 2
2
12 3
2
= =
|
|
\
|
=
T M k
M
M
m S
U
X ,

tako da je reaktansa primar-sekundar, takoe svedena na napon 10,5 kV:

529 , 0 022 , 0
200
5 , 10
2
12
= X ,

odnosno, u %:

% 12 , 15 5 , 31
5 , 10
529 , 0 100 100
%
2 2
12
12
=
= =
nT
n
S
U
X
X .

b) Poto su reaktanse rasipanja izmeu tri namotaja transformatora, svedene na napon
10,5 kV:

529 , 0
12
= X (sraunato pod a) );

238
63 , 0
5 , 31
5 , 10
100
18
100
%
2 2
13
13
= = =
nT
n
S
U X
X ;
315 , 0
5 , 31
5 , 10
100
9
100
%
2 2
23
23
= = =
nT
n
S
U X
X ,

to su reaktanse ekvivalentne zvezde 3-namotajnog transformatora:

( ) ( ) 42 , 0 315 , 0 63 , 0 529 , 0
2
1
2
1
23 13 12 1
= + = + = X X X X ;
( ) ( ) 107 , 0 315 , 0 63 , 0 529 , 0
2
1
2
1
23 13 12 2
= + = + = X X X X ;
( ) ( ) 208 , 0 315 , 0 63 , 0 529 , 0
2
1
2
1
23 13 12 3
= + + = + + = X X X X .

Ekvivalentna ema za sraunavanje direktne i inverzne ekvivalentne impedanse posmatrane
sa mesta kvara, shodno sl. 3.16c data je na sl. 3.16d.

ekv
i
ekv
d
Z Z =
jX'
M
jX
12

Sl. 3.16d Ekvivalentna ema za proraun ekvivalentne impedanse
(direktne i inverzne) kvara iz zadatka 3.16

Sa poslednje eme na sl. 3.16 dobija se:

( ) 551 , 0
12
j X X j Z Z
M
ekv
i
ekv
d
= + = = .

Ekvivalentna ema za sraunavanje nulte ekvivalentne impedanse posmatrane sa mesta
kvara prikazana je na sl. 3.16e.

jX0M
ekv
Z
0
j3XPR jX1 jX2
jX3

Sl. 3.16e Ekvivalentna ema za proraun ekvivalentne nulte impedanse
kvara iz zadatka 3.16.

Sa eme na sl. 3.16 dobija se:

239

( ) ( )
1 3 2 0
3 X X j X X X j Z
Mo PR
ekv
+ + + = .

Kako je , 044 , 0 022 , 0 2 2
0
= = =
M M
X X to je:

( ) ( ) ( ) 251 , 0 3 42 , 0 044 , 0 208 , 0 107 , 0 3
0
+ = + + + =
PR PR
ekv
X j j j X j Z .

Poto struja zemljospoja na sabirnicama 10 kV ne sme da bude vea od 300 A, uslov je:

A 300
3
0
1

+ +
=
ekv ekv
i
ekv
d
fr
Z k
Z Z Z
U
I ,

odnosno:

( )
A 300
3 251 , 0 55 , 0 2 3
10500 3
+ +
PR
X j
,

odakle se dobija vrednost reaktanse prigunice za uzemljenje:

76 , 19
PR
X .

c) Zamenske eme za sraunavanje ekvivalentnih impedansi posmatranih sa mesta kvara
ostaju iste kao u ta. b, s tim to se na red sa sraunatim ekvivalentnim reaktansama vezuju
direktna, odnosno nulta reaktansa deonice dalekovoda 10 kV dugake 3 km, tako da je:

( ) 661 , 1 11 , 1 551 , 0
) ( ) ( ) (
j j jX Z Z Z
v
ekv
b d
ekv
c i
ekv
c d
= + = + = = ;
( ) 86 , 62 33 , 3 251 , 0 3
0 ) ( 0 ) ( 0
j X j jX Z Z
PR v
ekv
b
ekv
c
= + + = + = ,

gde je:

11 , 1 3 37 , 0 = = = L x X
v v
;
33 , 3 11 , 1 3 3
0
= = =
v v
X X ;
73 , 19 =
PR
X .

Struja zemljospoja na dalekovodu 10 kV, na udaljenosti 3 km od datog postrojenja je onda:

( )
A 71 , 261
86 , 62 661 , 1 2 3
10000 3
3
) ( 0 ) ( ) (
1
j
j Z Z Z
U
I
ekv
c
ekv
c i
ekv
c d
fr
Z k
=
+
=
+ +
= , odnosno:
A 71 , 261
1
=
Z k
I .

d) Otpor rasprostiranja stuba iznosi:

240

286 , 14
7
100
7
= = =
z
S
R

.

Ako se sa oznakom prim oznae veliine po rasponu, to je otpor zatitnog ueta po
rasponu

/rasponu 7 , 0 u) (km/raspon 2 , 0 ) km ( 5 , 3 ' = =
ZU
r .

Poduni otpor zemlje (r
z
) je:

/km 04935 , 0 10 50 ) km ( 10 (Hz)
4 2 4 2
= = =

f r
z
,

tako da je otpor zemlje po rasponu:

/rasponu 00987 , 0 u) (km/raspon 2 , 0 ) km ( 04935 , 0 = =
z
r .

Koeficijent je onda:

223 , 0
286 , 14
00987 , 0 7 , 0 '
=
+
=
+
=
S
z ZU
R
r r
.

Napon stuba u kvaru (U
S
) moe se izraunati kao:

ekv Z S
Z I U = ,

gde je I
z
ukupna struja zemljospoja za kvar na posmatranom mestu, a Z
ekv
je ekvivalentni otpor
lanca: zatitno ue, stubovi, zemlja:

( )
S
z ZU
ZU
ekv
R
r r
e
r
Z
+
+
1 2
,

tako da je:

( )
V 27 , 408
286 , 14
00987 , 0 7 , 0
1 2
7 , 0
71 , 261
223 ,
=
+
+
= =
0
e
Z I U
ekv z S
.

Sada je konano:

dozv
dod
U V 130 V 3 , 114 27 , 408 28 , 0 28 , 0 = < = = =
S
U U ,

pa se zakljuuje da je napon dodira, odnosno kriterijum napona dodira na posmatranom stubu
zadovoljen.


241
e) Prema uslovu zadatka vai relacija:

1
max max
max
110
5 , 10
reg VN
VN z
U U
X Q R P
U U
NN
+
|
|
\
| +
=

Kako je eljena vrednost napona na nienaponskoj strani pri maksimalnom optereenju,
kV 5 10, U
NN
max z
=
(napon treba da je maksimalan kako bi i najudaljeniji potroa imao kvalitetan
napon), onda je na vienaponskoj strani napon U
VN
= 100 kV, tako da vai:

1
110
5 , 10
100
08 , 58 578 , 11 92 , 1 295 , 29
100 5 , 10
reg
U +
|
\
| +
= ,

gde je:

MW 295 , 29 93 , 0 5 , 31 cos
max
= = =
n
S P ;
MVAr 578 , 11 93 , 0 1 5 , 31 sin
2
max
= = =
n
S Q ;
92 , 1
5 , 31
110
100
5 , 0
100
%
2 2
12
= = =
nT
n T
S
U R
R ;
08 , 58
5 , 31
110
100
12 , 15
100
%
2 2
12
= = =
nT
n
S
U X
X .

Kada se gornja jednaina rei po U
reg1
dobija se:

kV 287 , 17
1
=
reg
U ,

odnosno
% 715 , 15 100
110
287 , 17
100
110
100 %
1 1
1
=
= = =
reg
n
reg
reg
U
U
U
U ,

Slino, iz uslova:

2 min
min min
min min
110
5 , 10
reg VN
VN z
U U
X Q R P
U U
NN
+
|
|
\
| +
= ,
gde je:
kV 10
min
=
NN
z
U ,

eljena vrednost napona na nienaponskoj strani pri minimalnom optereenju iznosi:

kV 123
min
=
VN
U .

Takoe je:

MW 5 , 4 9 , 0 5 cos
min min min
= = = S P ;

242
43588 , 0 cos 1 sin
min
2
min
= = ;
MVAr 179 , 2 43588 , 0 5 sin
min min min
= = = S Q ,

pa se za vrednost napona U
reg2
nalazi da je U
reg2
= 17,996 kV.

Tada je:

% 36 , 16 100
110
996 , 17
100
110
100 %
2 2
2
= = = =
reg
n
reg
reg
U
U
U
U .

Odavde se sagledava potreban nominalni opseg regulacije, pa se on moe usvojiti da bude
11018 %.


243
Zadatak 3.17

Koliku niskoomsku
a) reaktansu X ili
b) rezistansu R
treba prikljuiti izmeu zvezdita vieg napona kunog transformatora (T
K
) i uzemljenja u
jednopolno prikazanoj TS 110/10 kV/kV na sl. 3.17a ako se eli ograniiti struja kvara izmeu faze
i zemlje (struja zemljospoja) na sabirnicama 10 kV (pa onda i u mrei 10 kV) na maksimalno
300 A. Svi neophodni podaci za proraune dati su na sl. 3.17a.
Napomene:
1) Uticaj povienog radnog napona pre kvara iznad nominalnog i jake mree priblino se
kompenzuju pa se moe raunati sa nominalnim naponom i mreom beskonane snage.
2) Zbog malih snaga kunog transformatora i sopstvene potronje mogu se zanemariti njegova
direktna i inverzna reaktansa u odnosu na odgovarajue paralelne reaktanse (glavnog)
transformatora.
TK
Jaka aktivna
mrea 110 kV
i jo viih
napona
Sopstvena
potronja
X
T
% = 20 %
S
nT
= 40 MVA
m
nT
= 110/10,5 kV/kV
I
z
300 A
S
nTK
= 250 kVA
m
nTK
= 10/0,4 kV/kV
X
1/2N
% = 1 %
T
a) b)
X=? R=?
*
*

Sl. 3.17a ema i parametri sistema iz zadatka 3.17

Reenje:

a) Ekvivalentna ema sistema za direktni i inverzni redosled ima izgled kao na sl. 3.17b.

Kako je prema uslovu zadatka

T T
X X >>
2 / 1
,
to je:

T
ekv
i
ekv
d
jX Z Z = = .


244

ekv
i
ekv
d
Z Z =
jX
T

Sl. 3.17b Ekvivalentna ema sistema sa sl. 3.17a za impedanse
direktnog i inverznog redosleda

Ekvivalentna ema sistema sa sl. 3.17a za impedanse nultog redosleda, prikazana je na
sl. 3.17c.

ekv
Z
0
j3X jXT
1/2

Sl. 3.17c Ekvivalentna ema sistema sa sl. 3.17a za impedanse
nultog redosleda

Sa eme ns sl. 3.17c je:

( ) X X j Z
T
ekv
3
2 / 1 0
+ =

,

gde je:

55 , 0
40
5 , 10
100
20
100
%
2 2
= = =
nT
nT T
T
S
U X
X ;
4
25 , 0
10
100
1
100
%
2 2
2 / 1
2 / 1
= = =
nTK
nTK
T
T
S
U
X
X

.

Struja zemljospoja treba da je manja od 300 A, pa vai uslov:

A 300
3
0
+ +
=
ekv ekv
i
ekv
d
fr
Z
Z Z Z
U
I ,

odnosno:

64 , 52 3
3 4 2 55 , 0
3 / 10000
3 300
+ +
X
X j j j
,

odakle je


245
55 , 17 X .

b) Ekvivalentna ema za impedanse direktnog i inverznog redosleda ostaje ista kao u ta. a,
a za impedanse nultog redosleda, prikazana je na sl. 3.17d.

ekv
Z
0
3R jX
T1/2

Sl. 3.17d Ekvivalentna ema sistema impedansi nultog
redosleda iz ta. b zadatka 3.17

Analogno, kao u proraunu reaktanse za uzemljenje u ta. a je:

A 300
3 4 55 , 0 2
3 / 10000 3
3
0
+ +
=
+ +
=
R j j
Z Z Z
U
I
ekv ekv
i
ekv
d
fr
Z
,

odakle je

( ) 66 , 57
300
10000 3
1 , 5 3
2 2
=
+ R ,

odnosno

( )
2 2 2
1 , 5 66 , 57 3 R ,

pa se konano dobija:

44 , 19 R .


246
Zadatak 3.18

Koliki je u sistemu prikazanom na sl. 3.18a (sa parametrima elemenata datim na toj slici)
napon zvezdita 35 kV namotaja transformatora u vreme jednofaznog kratkog spoja na vodu
nominalnog napona 110 kV, ako tranzijentna struja jednofaznog kratkog spoja iznosi 1,5 kA i ako
je Petersenova prigunica, prikljuena na sekundarno zvezdite transformatora, podeena na prvu
niu vrednost svojih nominalnih struja u odnosu na struju zemljospoja 35 kV mree bez
Petersenovog kalema
a) za sluaj da je transformator bez tercijera,
b) za sluaj transformatora sa tercijerem, spregnutim u trougao.

X
12
% = 10 %, X
13
% = 11 %
X
23
% = 6 %, X
0
% =100 %
S
nT
= 20 MVA
m
nT
= 110/38,5 kV/kV
U
r
= 110 kV
2 1
3
I
k1Z
= 1,5 kA
Z
o
= j120
MREA
nominalnog napona
35 kV
L = 200 km
c
0
= 510
-9
F/km
I
nPR
= 5, 10, 15, 20, 25, 30 A
kV 3 / 35 =
nPR
U

Sl. 3.18a Trofazna ema i osnovni podaci sistema iz zadatka 3.18

Reenje:

Reaktanse izmeu pojedinih namotaja i reaktansa magneenja transformatora svedene na
napon 110 kV su:

5 , 60
20
110
100
10
100
%
2 2
12
12
= = =
nT
nT
S
U X
X ;
55 , 66
20
110
100
11
100
%
2 2
13
13
= = =
nT
nT
S
U X
X ;
30 , 36
20
110
100
6
100
%
2 2
23
23
= = =
nT
nT
S
U X
X ;
605
20
110
100
100
100
%
2 2
0
= = =
nT
nT
S
U
X
X

.

Odgovarajue reaktanse ekvivalentne zvezde tronamotajnog transformatora su:

( ) ( ) 375 , 45 30 , 36 55 , 66 5 , 60
2
1
2
1
23 13 12 1
= + = + = X X X X ;
( ) 125 , 15
2
1
13 12 23 2
= + = X X X X ;
( ) 175 , 21
2
1
12 23 13 3
= + = X X X X .

247

Struja zemljospoja u 35 kV-noj mrei bez Petersenove prigunice je:

A 19 200 314 10 5 10 35 73 , 1 3
9 3
0
j j L c U j I
n z
= = + =

.

Petersenova prigunica, prema uslovu zadatka, treba da se podesi na I
nPR
= 15 A, pa je
reaktansa prigunice svedena na stranu 35 kV:

1350 1000
15
3 / 35
35
= = =
nPR
nPR
PR
I
U
X ,

ili, svedena na stranu 110 kV:

020 11
5 , 38
110
1350
2
35
= |
\
|
=
PR
X .

a) Za sluaj bez tercijara kapacitivna reaktansa nultog redosleda mree 35 kV je:

1 , 3183
200 10 5 314
1 1
9
0
=

=

L c
,

ili svedena na stranu 110 kV:

000 26
5 , 38
110
1 , 3183
2
= |
\
|
.

Ekvivalentna ema sistema impedansi nultog redosleda ima izgled prikazan na sl. 3.18b.

U0
j45,375
j15,125

j120

j3
11020

-j 26000
j605

I
0

Sl. 3.18b Ekvivalentna ema mree impedansi nultog redosleda sistema sa sl. 3.18a,
za sluaj da je transformator bez tercijera

Saimanjem redno i paralelno vezanih reaktansi na emi sa sl. 3.18b, dobijaju se
ekvivalentne eme na sl. 3.18c.
Ako se usvoji da je struja I
0
uslovno u faznoj osi bie:
Z k
I I
1 0
3
1
= , tj. A 500
0
= I , pa je
shodno sl. 3.18c:

A 500
02 01
= + I I ;

248
( )
02 01
5 , 557 37 , 45 120 I j I j + = .

Iz gornje dve jednaine dobija se struja I
02
, koja iznosi:

A 83
02
= I .

U0
j45,37

j120

I
0

j605
j7075,125

I0PR

c1)

U0
j45,37

j120

I
0

j557,5

I
01

I
02

c2)

Sl. 3.18c Ekvivalentne mree nultog redosleda posle saimanja
rednih (c1) i paralelnih elemenata (c2), na sl. 3.18b

Struja I
0pr
se shodno emama sa sl. 3.18c, moe odrediti iz jednaine:

02 0
5 , 557 125 , 7075 I j I j
PR
= ,

odakle je:

A 54 , 6
0
=
PR
I .

Traeni napon zvezdita transformatora za vreme kvara bie:

kV 75,5 V 75500
110
5 , 38
54 , 6 11020 3
110
5 , 38
3
0
j j j I X j U
PR PR
= =
|
\
|
=
|
\
|
= .

b) Ekvivalentna ema sistema nultog redosleda za sluaj da transformator raspolae sa
tercijerom prikazana je na sl. 3.18d.
Sukcesivnim uproavanjem dobija se odgovarajua pojednostavljena ema sistema,
prikazana na sl. 3.18e.
Iz jednaina:

A 500
02 01
= + I I ;
( )
02 01
38 , 20 37 , 45 120 I j I j + = ;


249
dobija se vrednost za struju kvara:

A 324
02
= I .

Uo
j45,37
j15,12

j120

j3
11020

-j26000

j605

I
0

j21,175

Sl. 3.18d Ekvivalentna ema impedansi sistema nultog redosleda za sluaj da transformator iz
zadatka 3.19 ima tercijer spregnut u trougao

U0
j45,37

j120
j7075,125

j605

I
0

j21,175

I0PR

e1)

U0
j45,37

j120

I
0

j20,38

I
01

I
02

e2)

Sl. 3.18e Ekvivalentne eme sistema nultih impedansi sa sl. 3.18d pre (e1) posle saimanja
rednih i paralelnih elemenata (e2)

Struja prigunice moe se odrediti iz jednaine:

324 38 , 20 38 , 20 125 , 7075
02 0
= = j I j I j
PR
,

odakle je:

A 932 , 0
0
=
PR
I .

Traeni napon u zvezditu transformatora za vreme kvara bie:

kV ,78 0 1 V 10780
110
5 , 38
932 , 0 11020 3 j j j U
N
= =
|
\
|
= .


250
Zadatak 3.19

U elektroenergetskom sistemu, iji su podaci dati na sl. 3.19a dolazi do jednofaznog kratkog
spoja sa zemljom na sabirnicama 1.
a) Izraunati ukupnu struju jednofaznog kratkog spoja sa zemljom na sabirnicama 1 za
sluaj izolovanog, a potom za sluaj direktno uzemljenog zvezdita transformatora T
1
.
b) Za sluaj izolovanog zvezdita transformatora T
1
izraunati napon tog zvezdita, za
vreme kvara.
c) Da li se zvezdite transformatora T
1
moe ostaviti izolovano? Obrazloiti odgovor.

~
x
0v
= 3x
v

m
T1
= 15,75/231 kV/kV
X
T1
% = 12 %
S
nG
= S
nT1
= 300 MVA
U
nG1
= 15,75 kV
X'
dG
% = X
iG
% = 30 %
S'
k3
= 10000 MVA
pri U
M
= 400 kV
X
iM
= X
dM

X
0M
=2 X
dM

G T
1
T
2
L
12
= L
13
= L
23
= L = 150 km
x
v
= 0,42 /km
AT

S
nAT
= 300 MVA
X
AT
% = 11 %
m
AT
= 220/400 kV/kV
S
nT2
= 150 MVA
m
T2
= 220/110/35 kV/kV/kV
X
12
% = 15 %; X
13
% = 9 %
X
23
% = 12 %
potroako
pasivno
podruje
2
4
1
3
5
6
3
2
1


Reenje:

Proraun impedansi generatora, transformatora T
1
i AT i vodova:

36 , 53
75 , 15
231
300
75 , 15
100
30 1
100
%
2
2 2
2
1
2
= =
= =
T nG
nG dG
iG dG
m S
U X
X X ;
34 , 21
300
231
100
12
100
%
2 2
1
1
= = =
nT
nT T
T
S
U X
X ;
63 150 42 , 0
23 13 12
= = = = = = L x X X X X
v v v v v
;
189 3
0 23 0 13 0 12 0
= = = = =
v v v v v
X X X X X ;
84 , 4
400
220
10000
400
2
2 2
2
3
2
= =
=
AT
k
M
dM
m
S
U
X ;
68 , 9 2
0
= =
dM M
X X .
75 , 17
300
220
100
11
100
%
2 2
= = =
nT
nT AT
AT
S
U X
X

Proraun impedansi tronamotajnog transformatora T
2
:


251
4 , 48
150
220
100
15
100
%
2
2
2
2 12
12
= = =
nT
nT
S
U X
X ;
04 , 29
150
220
100
9
100
%
2
2
2
2 13
13
= = =
nT
nT
S
U X
X ;
72 , 38
150
220
100
12
100
%
2
2
2
2 23
23
= = =
nT
nT
S
U X
X ;
( ) 36 , 19
2
1
23 13 12 1
= + = X X X X ;
( ) 04 , 29
2
1
13 23 12 2
= + = X X X X ;
( ) 68 , 9
2
1
12 23 13 3
= + = X X X X .

Ekvivalentna ema sistema za direktni i inverzni redosled, data je na sl. 3.19b.

j63
j4,84 j21,34 j53,36
j74,7
j63 j63
j17,75
j22,59
j48,4
2 1
3
0
0
ekv
i
ekv
d
Z Z =

Sl. 3.19b Ekvivalentna ema impedansi direktnog (inverznog) redosleda za sistem sa sl. 3.19a

Sreivanjem prethodne eme dobija se ema na sl. 3.19c.

j63
j74,7
j126
j22,59
j64,59
1 2
ekv
i
ekv
d
Z Z =

Sl. 3.19c Ekvivalentna ema impedansi direktnog (inverznog) redosleda
posle sreivanja eme sa sl. 3.19b

Konano, ekvivalentna impedansa direktnog i inverznog redosleda je:


252
64 , 34
59 , 64 7 , 74
59 , 64 7 , 74
j j Z Z
ekv
i
ekv
d
=
+
= = .

Ekvivalentna ema za nulti redosled za sluaj izolovanog zvezdita transformatora T
1
data je
na sl. 3.19d.

j189
j9,68
ekv
Z
0
j21,34 j17,75
j27,43
j19,36
j9,68
j189 j189
j29,04
j29,04
1 2
3
0
0

Sl. 3.19d Ekvivalentna ema impedansi nultog redosleda sistema sa sl. 3.19a, pri
izolovanom zvezditu transformatora T
1

Ekvivalentovanjem trougla 1-2-3 sa sl. 3.19d u zvezdu, dobija se ema na sl. 3.19e.

j63 j21,34 j27,43
j90,43
j29,04
j63
j63
j92,04
ekv
Z
0
1 2
3
Z

Sl. 3.19e Ekvivalentna ema impedansi nultog redosleda posle transfiguracije
trougla 1-2-3 sa sl. 3.19d u zvezdu 123Z.

Konano, ekvivalentna impedansa nultog redosleda za sluaj izolovanog zvezdita
transforamtora T
1
je:

61 , 108
04 , 92 43 , 90
04 , 92 43 , 90
63
) ( 0
j j j Z
ekv
iz
=
+
+ = .


253
a) Traena struja jednofanog kratkog spoja za sluaj izolovanog zvezdita transformatora T
1

je:
kA 142 , 2
61 , 108 64 , 34 2
3 / 220 3
3
) ( 0
) ( 0 ) ( 1
j
j j
Z Z Z
U
I I
ekv
iz
ekv
i
ekv
d
fr
iz iz Z k
=
+
=
+ +
= = .

Za sluaj direktno uzemljenog zvezdita ekvivalentna impedansa nultog redosleda je:

84 , 17
34 , 21 61 , 108
34 , 21 61 , 108
34 , 21
) ( 0 ) ( 0
j j j Z Z
ekv
iz
ekv
uz
=
+
= = .

Struja jednofaznog kratkog spoja sa zemljom za ovaj sluaj je:

kA 374 , 4
84 , 17 64 , 34 2
3 / 220 3
3
) ( 0
) ( 0 ) ( 1
j
j j
Z Z Z
U
I I
ekv
uz
ekv
i
ekv
d
fr
uz uz Z k
=
+
=
+ +
= = .

b) Napon izolovanog zvezdita transformatora T
1
za sluaj jednofaznog kratkog spoja sa
zemljom na sabirnicama 1 je:

kV 55 , 77
3
142 , 2
61 , 108
3
) ( 1
) ( 0 ) ( 0 ) ( 0
=
= = =
j
j
I
Z I Z U
iz Z k ekv
iz iz
ekv
iz N
.

c) Poto je kriterijum efikasnosti uzemljenja zvezdita proizvoljnog elektroenergetskog
sistema
, 3
0

d
X X
za elektroenergetski sistem iz zadatka za sluaj izolovanog zvezdita
transformatora T
1
se dobija:

3 135 , 3 64 , 34 61 , 108
0
> = =
d
X X ,

pa se moe zakljuiti da zvezdite transformatora T
1
ne sme raditi izolovano.


254
Zadatak 3.20

Za dati trofazni, jednofazno prikazani elektroenergetski sistem sa sl. 3.20a, proveriti da li
sme zvezdite jednog od dva generatorska transformatora da se dri neuzemljeno, ako je izolacija
zvezdita prema masi (zemlji) dimenzionisana za nivo treine nominalnog faznog napona
odgovarajueg namotaja. Proveru vrednosti kvazistacionarnog napona zvezdita prema zemlji
izvriti samo za sluaj jednofaznog kratkog spoja na poetku jednog od dva voda u tranzijentnom
periodu.
Podaci o parametrima elemenata sistema, dati su ispod sl. 3.20a.

~
~
S'
k3
= 8000 MVA
L
v
= 160 km
X
0v
= 1,2 /km
m
T
= 15,75/231 kV/kV
X
T1
% = 12 %
S
nG
= S
nT
= 2200 MVA
U
nG
= 15,75 kV
X'
dG
% =20 %
S
nAT1-2
= 400 MVA
m
AT
= 220/400/36,75 kV/kV/kV
U
nv
= 220 kV
x
v
= 0,42 /km
u
x12
= u
k12
= 8 %
pri snazi

S
nAT3
= 133,3 MVA
u
x13
= u
k13
= 12 %
u
x23
= u
k23
= 14 %
400 MVA

pri U
M
= 400 kV
X
iM
= X
dM

X
0M
= 2X
dM

1
2
3
1 2
3
kV 3 / 230 =
fr
U

Sl. 3.20a Jednofazna ema i osnovni podaci sistema iz zadatka 3.20

Reenje:

Parametri elemenata elektroenergetskog sistema sa sl. 3.20a su:

68 , 26
75 , 15
231
200 2
75 , 15
100
20 1
2 100
%
2
2
2
2
= |
\
|
=
T nG
nG dG
dGe
m S
U X
X ;
16
200 2
231
100
12
2 100
%
2 2
=
= =
nT
nT T
Te
S
U X
X ;
6 , 33 160 42 , 0
2
1
2
1
2
1
= = = =
v v v ve
L x X X ;
68 , 9
400
220
100
8
100
%
2
12
2
12
12
= = =
AT
nT x
S
U u
X ;
52 , 14
400
220
100
12
100
%
2
12
2
13
13
= = =
AT
nT x
S
U u
X ;
94 , 16
400
220
100
14
100
%
2
12
2
23
23
= = =
AT
nT x
S
U u
X .


255
Na osnovu napred proraunatih reaktansi rasipanja autotransformatora, svedenih na
naponski nivo voda (220 kV), nalaze se parametri odgovarajue zvezde tog tronamotajnog
autotransforamtora:

( ) ( ) 63 , 3 94 , 16 52 , 14 68 , 9
2
1
2
1
23 13 12 1
= + = + = X X X X ;
( ) ( ) 05 , 6 52 , 14 94 , 16 68 , 9
2
1
2
1
13 23 12 2
= + = + = X X X X ;
( ) ( ) 89 , 10 68 , 9 94 , 16 52 , 14
2
1
2
1
12 23 13 3
= + = + = X X X X .

Reaktansa mree svedena na naponski nivo voda je:

05 , 6
400
220
8000
400
400
220
'
2
2
2
3
2
=
|
\
|
=
|
\
|
=
k
M
dM
S
U
X .

Na osnovu izraunatih parametara na sl. 3.20b nacrtana je odgovarajua ekvivalentna ema
impedansi za direktni i inverzni redosled.

ekv
i
ekv
d
Z Z =
jX
Ge
jX
Te
jX
ve
jX
1
jX
2
jX
3
jX
dM

Sl. 3.20b Mrea direktnih i inverznih impedansi sistema sa sl. 3.20a

Krak zvezde sa reaktansom jX
3
je otvoren, s obzirom da je tercijer neoptereen. Naime,
direktne i inverzne ems se indukuju u tercijeru ali je njihov fazorski zbir po zatvorenoj konturi
(trouglu) jednak nuli (sistem od 3 vektora meusobno pomerena za 120), tako da struje direktnog i
inverznog redosleda u simetrinim reimima ne teku po trouglu.
Sa sl. 3.20b nalazi se da je:

( ) ( )
dM ve Te Ge
ekv
i
ekv
d
X X X X j X X j Z Z + + + + = =
2 1
,

odakle je posle zamene brojanih vrednosti pojedinih reaktansi:

88 , 22 33 , 49 68 , 42 j j j Z Z
ekv
i
ekv
d
= = = .

Nulta ekvivalentna ema impedansi sistema kada je samo jedan blok-generatorski
transformator direktno uzemljen, ima izgled kao na sl. 3.20c. Nulte reaktanse elemenata na sl. 3.20c
su onda:


256
32 2 = =
Te T
X X ;
96 160 2 , 1
2
1
2
1
0
= = =
v ov ve
L x X ;
1 , 12 05 , 6 2 2
0
= = =
dM M
X X .

ekv
Z
0
jX
T
jX
0ve
jX
1
jX
2
jX
3
jX
0M

Sl. 3.20c Mrea nultih impedansi sistema sa sl. 3.20a

Ekvivalentna nulta impedansa posmatrana otono sa mesta kvara je:

( ) ( ) ( ) 604 , 24 44 , 106 32
3 0 2 1 0 0
j j j jX X X j X X j jX Z
M ve T
ekv
= = + + + = .

Napon zvezdita izolovanog transformatora prema zemlji odreen je samo nultom
komponentom napona poto direktna i inverzna komponenta napona (kod simetrinog trofaznog
sistema) ne utiu na potencijal zvezdita. Pri tome, napon zvezdita upravo je jednak naponu na
mestu kvara (nultoj komponenti) poto se nulte struje kroz izolovano zvezdite ne zatvaraju i
jednostavno se nulti potencijal sa mesta kvara prenosi do zvezdita. Dakle, shodno sl. 3.20d je:

=
+
=
+ +
= =
3
230
88 , 22 2 604 , 24
604 , 24
0
0
0 fr
ekv
i
ekv
d
ekv
ekv
N
U
Z Z Z
Z
U U
kV 456 , 44
3
231
3
1
3
1
kV 43 , 46 = = = > =
nf zvezdita izolacije
U U .

I
o
I
o
I
o
3I
o
U
o
U
zv
+

Sl. 3.20d Ekvivalentna ema sistema iz zadatka 3.20 za proraun napona izolovanog
zvezdita blok-generatorskog transformatora na strani mree

Zakljuuje se da zvezdite treba izolovati jae od 1/3 punog faznog napona (npr. izolacija
zvezdita treba da je dimenzionisana na 2/3 vrednosti punog faznog napona).


257
Zadatak 3.21

Za elektroenergetski sistem prikazan na sl. 3.21a odrediti:
a) Struju trofaznog kratkog spoja na sabirnicama 6.
b) Struju jednofaznog kratkog spoja na istim sabirnicama, kao i struju i napon na krajevima
otpora za uzemljenje u naredna dva sluaja:
b1) Svako od zvezdita na 35 kV strani transformatora T
3
je uzemljeno preko otpornosti za
uzemljenje R = 30 .
b2) Zvezdita na 35 kV strani oba transformatora T
3
meusobno su povezana i uzemljena
preko zajednike otpornosti za uzemljenje R = 30 .
Napon na mestu kvara, pre kvara je kV. 3 / 5 , 36 =
fr
U Ostali podaci o sistemu su dati na sl. 3.22a.
Napomena: Procentualne reaktanse transformatora T
2
su proraunate za snagu 150 MVA, dok su za
transformatore T
3
date za odgovarajue prolazne snage.

~
S'
k3
= 8000 MVA
x
0v
= 1,2 /km
m
T1
= 115/15,75 kV/kV
X
T
% = 12 %
S
nG
= S
nT
= 250 MVA
U
nG
= 15,75 kV
X'
dG
% = 25 %
m
T2
= 220/110/10,5 kV/kV/kV
U
nv
= 110 kV
x
v
= 0,41 /km
,
pri U
M
= 225 kV
X
iM
= X
dM

X
0M
=1,5X
dM

1 2
3
S
nT2
= 150/150/50 MVA
X
12
% = 12 %, X
13
% = 15 %, X
23
% = 7 %
S
nT3
= 75/75/25 MVA
m
T3
= 110/36,75/10,5 kV/kV/kV
X
12
% = 7 %, X
13
% = 3,8 %, X
23
% = 1 %
sprega Yd5
T
1
T
2
T
3
T
3
L
24
= 80 km
L
25
= 60 km
L
45
= 60 km
2
3
1
4
5
6
K

Sl. 3.21a Jednoplna ema i osnovni podaci sistema iz zadatka 3.21

Reenje:

Parametri sistema svedeni na naponski nivo 35 kV su:

; 69 , 3
110
75 , 36
75 , 15
115
100
75 , 15
100
25 1
100
%
2 2
2
2
3
2
1
2
= |
\
|
|
\
|
=
=
T
T
nG
nG dG
dG
m
m
S
U X
X
; 77 , 1
110
75 , 36
100
115
100
12 1
100
%
2
2
2
3
2
1 1
1
= |
\
|
= =
T nT
nT T
T
m S
U X
X
; 661 3
110
75 36
80 41 0
1
2
2
3
24 24
,
,
,
m
L x X
T
dv dv
=
|
\
|
= =
; 715 , 10
110
75 , 36
80 2 , 1
1
2
2
3
24 0 24 0
= |
\
|
= =
T
v v
m
L x X

258
; 746 2
110
75 36
60 41 0
1
2
2
3
25 25
,
,
,
m
L x X
T
dv dv
=
|
\
|
= =
; 036 , 8
110
75 , 36
60 2 , 1
1
2
2
3
25 0 25 0
= |
\
|
= =
T
v v
m
L x X
; 746 2
25 45
, X X
dv dv
= =
; 036 , 8
25 0 45 0
= =
v v
X X
; 08 , 1
110
75 , 36
150
110
100
12 1
100
%
2
2
2
3 2
2
2
2
2
1
12
12
= |
\
|
= =
T nT
nT
T
T
m S
U
X
X
; 35 , 1
110
75 , 36
150
110
100
15 1
100
%
2
2
2
3 2
2
2
2
2
1
13
13
= |
\
|
= =
T nT
nT
T
T
m S
U
X
X
; 63 , 0
110
75 , 36
150
110
100
7 1
100
%
2
2
2
3 2
2
2
2
2
1
23
23
= |
\
|
= =
T nT
nT
T
T
m S
U
X
X
( ) ( ) ; 9 0 63 0 35 1 08 1
2
1
2
1
23 13 12 1
2 2 2 2
, , , , X X X X
T T T T
= + = + =
( ) ( ) ; 18 0 35 1 63 0 08 1
2
1
2
1
13 23 12 2
2 2 2 2
, , , , X X X X
T T T T
= + = + =
( ) ( ) ; 45 0 08 1 63 0 35 1
2
1
2
1
12 23 13 3
2 2 2 2
, , , , X X X X
T T T T
= + = + =
; 26 1
75
75 36
100
7
100
2
3
2
3
3
3
1
12
12
,
,
S
U
x
X
nT
nT
T
T
= = =
; 053 2
25
75 36
100
8 3
100
2
3
2
3
3
3
3
13
13
,
, ,
S
U
x
X
nT
nT
T
T
= = =
; 54 0
25
75 36
100
1
100
2
3
2
3
3
3
3
23
23
,
,
S
U
x
X
nT
nT
T
T
= = =
( ) ( ) ; 3865 1 54 0 053 2 26 1
2
1
2
1
23 13 12 1
3 3 3 3
, , , , X X X X
T T T T
= + = + =
( ) ( ) ; 1265 0 053 2 54 0 26 1
2
1
2
1
13 23 12 2
3 3 3 3
, , , , X X X X
T T T T
= + = + =
( ) ( ) ; 6665 0 26 1 54 0 053 2
2
1
2
1
12 23 13 3
3 3 3 3
, , , , X X X X
T T T T
= + = + =
; 1766 , 0
110
75 , 36
220
110
8000
225 1
2 2
2
2
3
2
2
3
2
= |
\
|
|
\
|
=
=
T
T
k
M
dM
m
m
S
U
X
. 2649 , 0 5 , 1
0
= =
dM M
X X

Ekvivalentna ema za impedanse direktnog (inverznog) sistema data je na sl. 3.21b.


259

j3,69 j1,77 j3,661 j1,08 j0,1766
j2,746 j2,746
j1,26 j1,26
4
6
5
2
K

Sl. 3.21b Ekvivalentna ema impedansi direktog (inverznog) redosleda sistema sa sl. 3.21a

Ekvivalentovanjem rednih grana i prebacivanjem trougla 2-4-5 mree sa sl. 3.21b u zvezdu
dobija se ema data na sl. 3.21c:

j5,46 j1,2566
j0,824
j1,098 j1,098
j0,63
j6,558
j2,3546
j1,454
4
6
2
0
5
K

Sl. 3.21c Ekvivalentna ema impedansi sa sl. 3.21b, posle transformacije
trougla 2-3-4 u zvezdu

Sa prethodne eme dobija se ekvivalentna impedansa direktnog (inverznog) redosleda, za
kvar na sabirnicama 6:

1865 , 3
3546 , 2 558 , 6
3546 , 2 558 , 6
454 , 1 j j j jX Z
ekv
d
ekv
d
=
+
+ = = .

Struja trofaznog kratkog spoja na sabirnicama 6 je onda:


260
kA. 613 , 6
1865 , 3
3 / 5 , 36
3
j
j
Z
U
I
ekv
d
fr
k
= = =

b1) Ekvivalentna ema impedansi nultog redosleda za sluaj kada je svako od zvezdita
transformatora T
3
uzemljeno preko individualnih otpornosti za uzemljenje, data je na sl. 3.21d.

j1,77 j10,715 j0,18 j0,2649
j8,036 j8,036
j1,3865
j0,9
j0,45
j1,3865
j0,6665 j0,6665
-j0,1265 -j0,1265
3R=90 3R=90
2 4
5
6
K

Sl. 3.21d Ekvivalentna ema impedansi nultog redosleda sistema pri individualnom uzemljenju
zvezdita na 35 kV strani transformatora u grani 5-6 preko otpora od 30

Ekvivalentovanjem paralelnih i rednih grana i prebacivanjem trougla 2-4-5 i zvezdu dobija
se uproena ema data na sl. 3.21e.

Sa sl. 3.21e se dalje dobija ekvivalentna nulta impedansa sistema, za kvar na sabirnicama 6:

( ) . 25 , 0 45
0
j Z
ekv
+ =

Struja jednofaznog kratkog spoja za kvar na sabirnicama 6 je onda:

( ) = =
+ +
=
+ +
= 37 , 8 / kA 39 , 1 202 , 0 375 , 1
25 , 0 45 1865 , 3 2
3 / 5 , 36 3
3 / 3
0
1
j
j j
Z Z Z
U
I
ekv ekv
i
ekv
d
fr
Z k

Struja kroz otpornik za uzemljenje svakog od transformatora u grani 5-6, jednaka je polovini
struje jednofaznog kratkog spoja:


261
( ) . 37 , 8 / kA 695 , 0 101 , 0 6875 , 0
2
1
= = = j
I
I
Z k
R

Napon na krajevima otpornosti za uzemljenje je:

. kV 85 , 20 30 695 , 0 = = = R I U
R R

j1,77 j0,5046
j2,411
j3,214
j4,984 j3,7186
j3,214
j0,6932
j0,33325
- j0,06325
45
j4,5407
j0,25
6
K

Sl. 3.21e Ilustracija postupka saimanja mree nultih impedansi sa sl. 3.21d

b2) Za sluaj kada su zvezdita na 35 kV strani oba transformatora u grani 5-6 meusobno
povezana i uzemljena preko zajednike otpornosti menja se samo deo ekvivalentne eme
transformatora T
3
, kako je to pokazano na sl. 3.21f.

Sa sl. 3.21f se dobija da je u ovom sluaju ekvivalentna nulta impedansa sistema, za kvar na
sabirnicama 6:

( ) 25 , 0 90
0
j Z
ekv
+ = .

Struja jednofaznog kratkog spoja za kvar na sabirnicama 6 onda je:

( ) = =
+ +
=
+ +
= 0514 , 0 6986 , 0
25 , 0 90 1865 , 3 2
3 / 5 , 36 3
3 / 3
0
1
j
j j
Z Z Z
U
I
ekv ekv
i
ekv
d
fr
Z k

= 21 , 4 / kA 7005 , 0 .

262

Struja kroz otpornost za uzemljenje jednaka je struji jednofazog kratkog spoja, tj:

( ) . 21 , 4 / kA 7005 , 0 0514 , 0 6986 , 0
1
= = = j I I
Z k R

Napon na krajevima otpornosti za uzemljenje je:

. kV 016 , 21 7005 , 0 30 = = =
R R
I R U

j1,3865 j1,3865
j0,6665 j0,6665
- j0,1265 - j0,1265
3R=90
j4,5407
j0,25
6
K

Sl. 3.21f Ekvivalentna ema sistema nultih impedansi pri zajednikom uzemljenju zvezdita na
35 kV strani transformatorau grani 5-6, preko otpora od 30


263
Zadatak 3.22

Na sl. 3.22a dat je dalekovod 1-2 duine L
v
, podune nulte reaktanse x
ov
, na ijim krajevima
su transformacije sa direktno uzemljenim zvezditima na strani voda. Za vreme jednofaznog
kratkog spoja na vodu, izmerene su blokiranjem merenja pri iskljuenju prekidaa u istom trenutku
tranzijentnog perioda, efektivne vrednosti napona i struja na poetku i kraju voda (U
1
, U
2
, I
1
, I
2
).
Voltmetri i ampermetri za merenja napona i struje prikljueni su u odgovarajua sekundarna kola
mernih transformatora prema ematski prikazanom nainu merenja na sl. 3.22a. Izraunati
rastojanje l mesta kvara od podstanice 1.

L
v

ST1
r
0v
<< x
0v

V
U
m
A
ST2
I
m
NT
kV
kV
3 1 0
3 220
/ ,
/
m
NT
=
A
A
5
500
1
=
ST
m
A
A
1
1
2
=
ST
m
l
1 2
faza B
faza C
faza A


Reenje:

Fazorski dijagrami simetrinih komponenata faznih napona i struja za vreme kvara, na
mestu kvara prikazani su na sl. 3.22b (odnose se na simetrine komponente faze A gde je oznaka
faze namerno izostavljena).
U
d
aU
d
a
2
U
d
U
i
aU
i
a
2
U
i
U
0
U
fr
f.o.
a
2
I
i
aI
i
I
i
I
d
a
2
I
d
aI
d
I
0

Sl. 3.22b Fazorski dijagrami simetrinih komponenata napona i struja na mestu kvara,
za vreme kvara

264

Da bi se odredilo mesto kvara na vodu posmatra se monofazna ema prema sl. 3.22c.

I
01
I
02
U
01
U
02 U
0P
l L
v
-l
L
v
1 2

Sl. 3.22c Monofazna ema sistema sa sl. 3.22a,
na osnovu koje se odreuje mesto kvara

Prema emi sa sl. 3.22c, jednaine za napone na kraju i poetku voda su:

( )
02 0 0 02
I x l L j U U
v v P
+ = ;
01 0 0 01
I jlx U U
v P
+ = .

Odavde je:

( )
01 0 02 0 01 02
I lx j I x l L j U U
v v v
= ,

odnosno kada se gornja jednaina rei po l (rastojanju mesta kvara od take 1), bie

( )
02 01 0
02 0 02 01
I I jx
I x jL U U
l
v
v v
+
+
= .

Idui od mesta kvara U
0
se smanjuje, ali je fazni stav isti. Prema orijentaciji osa on je
negativan, pa u obrazac treba staviti U
01
i U
02
. Slinim rezonovanjem zakljuuje se i za struje
I
01
= jI
01
i I
02
= jI
02
.
Kada se ovo uvrsti u izvedeni obrazac, dobija se konani obrazac za izraunavanje mesta
kvara na kome se dogodio jednofazni kratak spoj ako su poznate nulte komponente struje i napona
na poetku i kraju voda:

( )
02 01 0
02 0 01 02
I I x
I x L U U
l
v
v v
+
+
= .

Za brojane vrednosti izmerenih veliina:

V 30
1
=
m
U ; V 40
2
=
m
U ; A 9
1
=
m
I ; A 12
2
=
m
I ;
km 180 =
v
L ; /km 3 , 1
0
=
v
x ;

dobija se:


265
V 000 22
1 , 0
220
3
V 30
01
= = U ; V 200 29
1 , 0
220
3
V 40
02
= = U ;
A 300
5
500
3
A 9
01
= = I ; A 400
5
500
3
A 12
02
= = I ;

( ) ( )
km 8 , 110
400 300 3 , 1
400 3 , 1 180 22000 29200
02 01 0
02 0 01 02
=
+
+
=
+
+
=
I I x
I x L U U
l
v
v v
.

Potrebno je naglasiti da na sl. 3.22a voltmetar meri trostruki nulti napon, a ampermatar
trostruku nultu struju pa otuda broj 3 u imeniocu u izrazima za U
01
, U
02
, I
01
, I
02
.


266
Zadatak 3.23

Za trofazni sistem prikazan na sl. 3.23a, izraunati da li e u sluaju kratkog spoja faze A sa
zemljom na poetku dalekovoda 220 kV iskljuiti prekida (odnosno pol prekidaa) na istoj fazi na
kraju dalekovoda, ako je dalekovod pre kvara radio praktino neoptereen sa meufaznim naponom
na poetku od 230 kV, a impuls za iskljuenje prekidaa se dobija preko reaktantnog releja
napajanog iz naponskog transformatora odnosa transformacije
kV
kV
1 0
3 220
,
/
i strujnog
transformatora odnosa transformacije
A
A
1
500
, u sluajevima kada je merena reaktansa (ovde odnos
sekundarnog merenog/raunatog napona i sekundarne merene/raunate struje) manja od reaktanse
na koju se pobuuje rele i koja iznosi 60 .
Podaci o parametrima elemenata sistema dati su na sl. 3.23a.

~
L
v
= 225 km
x
0v
= 1,3 /km
X
T
% = 12 %
S
nG
= 350 MVA
U
nG
= 10,5 kV
X'
dG
% = X
iG
% = 35 %
U
nv
= 220 kV
x
v
= 0,4 /km
jaka
mrea
110 kV
X0
S
nT
= 275 MVA
m
T
= 10,5/231 kV/kV
kV
kV
3 110
3 220
/
/
m
MT
=
S
nMT
= 50 MVA
X
T
% = 12 % X
% = 4000 %
C A B
RR


Reenje:

Reaktanse generatora, transformatora, voda i monofaznih transformatora sistema su:

509 , 124
150
231
100
35
100
%
2 2
= =
= =
nG
nGsv dG
iG dG
S
U X
X X ;
688 , 42
150
231
100
12
100
%
2 2
= = =
nT
nT T
T
S
U X
X ;
90 225 4 0 = = = , L x X
v v v
;
720 , 38
150
220
100
12
3 100
%
2 2
= = =
nMT
nMT T
MT
S
U X
X .


267
Zamenske eme mrea simetrinih komponenata direktnog i inverznog sistema su identine
i prikazane su na sl. 3.23b.

ekv
i
ekv
d
Z Z =
j124,509

j42,688

j90

j38,72

j167,197

j128,72

Sl. 3.23b Zamenska ema impedansi direktnog i inverznog

Posle sreivanja eme sa sl. 3.23b dobijaju se ukupna direktna i inverzna impedansa gledane
sa mesta kvara:

7 , 72
72 , 128 197 , 167
72 , 128 197 , 167
j j Z Z
ekv
i
ekv
d
=
+
= = .

Nulte reaktanse voda i transformatora su:

5 , 292 225 3 , 1
0 0
= = =
v v v
L x X ;
66 , 12906
150
220
100
4000
100
%
2 2
= = =

nMT
nMT
T
S
U
X
X .

Ekvivalentna ema nultog (homopolarnog) sistema impedansi, prikazana je na sl. 3.23c.
Reaktanse levo od transformatora nisu prikazane poto je transformator spregnut u trougao sa
primarne strane mree pa se nulte struje zatvaraju kroz navoje primara.

ekv
o
Z
j12906,609

j42,688

j292,5 72 , 38
2
1
j
j13218,469

Sl. 3.23c Zamenska ema impedansi nultog redosleda sistema sa sl. 3.23a

Posle sreivanja prethodne eme sa sl. 3.23c dobija se ekvivalentna nulta impedansa sistema
posmatrana sa mesta kvara, ija je vrednost:

6 , 42
469 , 13218 688 , 42
469 , 13218 688 , 42
0
j j Z
ekv
=
+
= .

Simetrine komponente struja na mestu kvara su jednake i iznose:


268
kA 707 , 0
6 , 42 7 , 72 7 , 72
3 / 230
0
0
j
j j j
Z Z Z
U
I I I
ekv ekv
i
ekv
d
fr
d i
=
+ +
=
+ +
= = = .

Direktna i inverzna komponenta struje, koje pritiu sa strane voda na mesto kvara
izraunavaju se iz jednaine:

A 400 kA 4 , 0
72 , 128
7 , 72 j 707 , 0
j j
j
j
Z
Z I
I I
dD
ekv
d d
iD dD
= =

= = = .

Nulta komponenta struje kvara, koja protie sa strane voda na mesto kvara bie:

A 28 , 2 kA 00228 , 0
88 , 13237
6 , 42 j 707 , 0
0
0 0
0
j j
j
j
Z
Z I
I
D
ekv
D
= =

= = .

Direktna komponenta napona na mestu kvara, posle nastanka kvara moe se izraunati iz
jednaine:
( ) kV 6 , 81 7 , 72 707 , 0
3
230
= = = j j Z I U U
ekv
d d fr d
.

Inverzna komponenta napona na mestu kvara, posle nastanka kvara moe se izraunati iz
jednaine:
( ) kV 5 , 51 7 , 72 707 , 0 = = = j j Z I U
ekv
i i i
.

Nulta komponenta napona na mestu kvara, posle nastanka kvara moe se izraunati iz
jednaine:
( ) kV 2 , 30 6 , 42 707 , 0
0 0 0
= = = j j Z I U .

S obzirom da je kvar na fazi A, na mestu kvara treba da je . 0
0
= + + U U U
i d
Kada se u ovoj
jednaini zamene izrazi za ,
d
U
i
U i
0
U dobie se tano 0.
Direktna komponenta napona na kraju prenosnog voda (tamo gde su prikljueni merni
transformatori) shodno sl. 3.23d bie:

( ) kV 6 , 117 36 6 , 81 4 , 0 90 6 , 81 90 = + = + = + = j j I j U U
dD d d
.

Ud=81,6 kV Ud
j90

-j0,4 kA

Sl. 3.23d Ekvivalentna ema za proraun direktne komponente
napona na kraju voda

Inverzna komponenta napona na mestu prikljuenja mernog transformatora shodno sl. 3.23e
je:

269
( ) kV 4 , 15 4 , 0 90 4 , 51 90 = + = + = j j I j U U
iD i i
.

Ui=-51,4 kV Ui
j90

-j0,4 kA

Sl. 3.23e Zamenska ema za proraun inverzne komponente

Nulta komponenta napona na tom istom mestu shodno sl. 3.23f bie:

( ) kV 53 , 29 00228 , 0 5 , 292 2 , 30 5 , 292
0 0 0
= + = + = j j I j U U
D
.

Uo=-51,4 kV Uo
j29,25

-j2,28 A

Sl. 3.23f Zamenska ema za proraun nulte komponente

Struja i napon u fazi A na kraju voda za vreme kvara su onda:

kA 80228 , 0 00228 , 0 4 , 0 4 , 0 '
0
j j j j I I I I
D iD dD A
= = + + = ;
kV 666 , 72 53 , 29 4 , 15 6 , 117 ' ' ' '
0
= = + + = U U U U
i d A
.

Kada se oni preko mernih transformatora svedu na njihove sekundarne strane, bie:

A 60456 , 1
500
1
28 , 802
500
1
= = =
A AMT
I I ;
V 7 , 52
127
1 , 0
666 , 72
3 / 220
1 , 0
= = =
A AMT
U U .

Reaktantni rele e da meri reaktansu, ija je vrednost:

6 , 35
60456 , 1
7 , 52
= =
AMT
AMT
I
U
,

te e naznaeni prekida iskljuiti.
U ovakvim sluajevima kada sekundarna strana nije uzemljena, a nema ni tercijera, nulta
reaktansa ima visoku vrednost pa je potrebno proveriti ispunjenje uslova za pobuivanje releja.


270
Zadatak 3.24

U transformatorsku stanicu 110/35 kV, shodno sl. 3.24a ugraena su dva identina
tronamotajna transformatora 110 kV/35 kV/10,5 kV, sprega Y
0
y
0
d
5
, sa zajednikim sabirnicama
110 kV i 35 kV (tercijeri 10,5 kV, vezani u zatvoren trougao, ne koriste se), preko kojih su dalje
povezani sa odgovarajuim mreama. Razmatrati dva uobiajena stanja njihovih neutralnih taaka:
a) Oba transformatora rade sa direktno uzemljenim zvezditem na strani 110 kV i 35 kV.
b) Transformator T
1
radi sa direktno uzemljenim zvezditem na strani 110 kV (dok mu je
zvezdite 35 kV izolovano), a transformator T
2
sa direktno uzemljenim zvezditem na strani 35 kV
(zvezdite na strani 110 kV mu je izolovano).
Proraunati struje i snage trofaznog kratkog spoja i jednofaznog zemljospoja, pri kvarovima
na sabirnicama S
1
(110 kV) i S
2
(35 kV), ako su uticaji mrea koje povezuju:
- na strani sabirnica 110 kV: S
kM1
= 5000 MVA;
- na strani sabirnica 35 kV: S
kM2
= 1500 MVA.
U proraunima pretpostaviti da su ekvivalentne impedanse susednih mrea jednake za sve tri
simetrina komponente (
1 0 1 1 M iM dM
Z Z Z = = , odnosno
2 0 2 2 M iM dM
Z Z Z = = ).
Ostali parametri transformatora, neophodni za proraune, dati su na sl. 3.24a.

S
nT
= 31,5/31,5/10,5 MVA
m = 110 kV101,5 %/36,75 kV/10,5 kV
u
k12
= 12 %; u
k13
= 6 %; u
k23
= 2 %
(otpornosti namotaja zanemariti)
Impedasne rasipanja svedene su
na prolaznu snagu
i
o
= 1,5 %
U
n2
= 35 kV U
n1
= 110 kV
U
n3
= 10,5 kV
U
n3
= 10,5 kV
S
2
S
1

) 1 (
3
S
) 2 (
3
S
T
1

T
2

Sl. 3.24a Monofazna ema i parametri transformatora transformatorske stanice iz zadataka 3.24

Reenje:

a1) Proraun impedansi (sve vrednosti svedene su na napon U
n1
= 110 kV i prolaznu snagu):

1 , 46
5 , 31
110
100
12
100
2
1
2
1 12
12
= = =
n
n k
S
U u
X ;
15 , 69
5 , 10
110
100
6
100
2
3
2
1 13
13
= = =
n
n k
S
U u
X ;
05 , 23
5 , 10
110
100
2
100
2
3
2
1 23
23
= = =
n
n k
S
U u
X .

Impedanse Y-ekvivalenta tronamotajnog transformatora, shodno emi sa sl. 3.24b su:

( ) 1 46
2
1
23 13 12 1
, X X X X = + = ;

271

( ) 0
2
1
13 23 12 2
= + = X X X X ;
( ) 05 23
2
1
12 23 13 3
, X X X X = + = ;
5 , 608 25
5 , 1
100
5 , 31
110 100
2
1
2
1
= = =
o n
n
i S
U
X .

Ekvivalentna reaktansa paralelnih otonih grana sa sl. 3.24b je:

03 , 23
05 , 23 5 , 608 25
05 , 23 5 , 608 25
3
3
=
+
=
+
=
X X
X X
X .

Z
3
=jX
3
=j23,05
Z
2
=jX
2
=0 Z
1
=jX
1
=j46,1
Z
=jX
=j25608,5
2 1
O O

Sl. 3.24b Y-ekvivalent tronamotajnog transformatora sa sl. 3.24a

Direktna i inverzna impedansa transformatora su jednake i u oba sluaja (a i b) iznose:

. 05 , 23 j
2
1 , 46
2
1
= = = = j
X
j Z Z
ekv
i
ekv
d

Nulte impedanse se razlikuju u dva pomenuta sluaja:
a) Oba zvezdita transformatora su direktno uzemljena: Ekvivalentna ema nultih impedansi
svakog transformatora prikazana je na sl. 3.24c.
b1) Zvezdite transformatora T
1
na strani 110 kV je direktno uzemljeno (zvezdite na strani
35 kV je izolovano): Ekvivalentna ema nultih impedansi prikazana je na sl. 3.24d.
b2) Zvezdite transformatora T
2
na strani 35 kV je direktno uzemljeno (zvezdite na strani
110 kV je izolovano): Ekvivalentna ema nultih impedansi prikazana je na sl. 3.24e.

Z
2
=0
Z
1
=j46,1
Z
=j23,03
2
1
O O
3
Mrea
110 kV
Mrea
35 kV

Sl. 3.24c Y-ekvivalent za nulte impedanse svakog od transformatora, u postrojenju sa sl. 3.24a kada
su mu oba zvezdita direktno uzemljena

272

Z
2
=0
Z
1
=j46,1
Z
=j23,03
2
1
O O
3
Mrea
110 kV
Mrea
35 kV

Sl. 3.24d Y-ekvivalent za nulte impedanse transformatora sa sl. 3.24a, kada mu je zvezdite
na strani 110 kV direktno uzemljeno, a na strani 35 kV izolovano

Z
2
=0
Z
1
=j46,1
Z
=j23,03
2
1
O O
3
Mrea
110 kV
Mrea
35 kV

Sl. 3.24e Y-ekvivalent za nulte impedanse transformatora sa sl. 3.24a, kada mu je zvezdite
na strani 35 kV direktno uzemljeno, a na strani 110 kV izolovano

Ekvivalentne impedanse uticaja mrea visokog napona (U
1
) i srednjeg napona (U
2
), svedene
na napon 110 kV su:

42 , 2
5000
110
2
1
2
1
1 0 1 1
j j
S
U
j Z Z Z
kM
n
M iM dM
= = = = = ;
07 , 8
1500
110
2
2
2
1
2
2
2
2 0 2 2
j j
U
U
S
U
j Z Z Z
n
n
kM
n
M iM dM
= =
|
|
\
|
= = = .

Ekvivalentna ema direktnih (inverznih) impedansi postrojenja sa sl. 3.24a ista je za sve
naine uzemljenja zvezdita transformatora i prikazana je na sl. 3.24f.

Z
dM1
=j2,42
S
1

Z
dT
=jX
dT
=j23,05 Z
dM2
=j8,07
S
2

Sl. 3.24f Ekvivalentna ema impedansi direktnog (inverznog) redosleda
sistema sa sl. 3.24a


273
Za kvar na sabirnicama S
1
, ekvivalentne impedanse sistema direktnog i inverznog redosleda
su:

( )
255 , 2
54 , 33
31 , 75
12 , 31 42 , 2
07 , 8 05 , 23 42 , 2
1 1
j j
j
j Z Z
ekv
iS
ekv
dS
= =
+
+
= = .

a) Ekvivalentna impedansa nultog redosleda, kada su zvezdita na obe strane transformatora
T
1
i T
2
uzemljena, dobija se sa eme prikazane na sl. 3.24g.

Z
2
=0
Z
1
=j46,1
Z
=j23,03
2
1
3
Z
=j23,03
Z
2
=0
Z
1
=j46,1
1
3
2
Z
0M2
=j8,07 Z
0M1
=j2,42
T
1
T
2
S
1
S
2

Sl. 3.24g Ekvivlalentna ema impedansi nultog redosleda sa sl. 3.24a, kada su
zvezdita na obe strane transformatora T
1
i T
2
direktno uzemljena

Elementarnim transformacijama, ema sa sl. 3.24g, svodi se na emu prikazanu na sl. 3.24h,
odakle se, pri kvaru na sabirnicama S
1
, ekvivalentna impedansa nultog redosleda sistema dobija
paralelnim sprezanjem ekvivalenta mree 42 , 2
1 0
j Z
M
= , sa ekvivalentom paralelnih grana
515 , 11 2 / ' j Z =
i 07 , 8
2 0
j Z
M
= , vezanim na red sa impedansom 05 , 23 2 /
1
j Z = :

( )
23 , 2
42 , 2 8 , 27
42 , 2 05 , 23 75 , 4
1 0
j j Z
ekv
S
=
+
+
= .

j2,42
S
1

j23,05
j11,515
S
2

j8,07
j4,75

Sl. 3.24h Ekvivalentna ema impedansi nultog redosleda, pri kvaru na sabirnicama S
1
(S
2
) (oba
zvezdita transformatora direktno uzemljena), posle elementarnih saimanja eme sa sl. 3.24g

Struja i snaga trofaznog kratkog spoja na sabirnicama S
1
su onda:


274
kA; 164 , 28
255 , 2
3 / 110 3 /
1
1
3
= = =
ekv
dS
n
k
Z
U
I
MVA 7 , 5365 3
3 1 3
= =
k n k
I U S .

S druge strane, struja i snaga jednofaznog zemljospoja su:

kA; 27 , 28
23 , 2 255 , 2 2
110 3 3
1
0
1 ) (
1 1
=
+
=
+ +
=
S
ekv ekv
i
ekv
d
n a
ZS k
X X X
U
I
MVA 5 , 5385 3
1 1
) (
1 1
= =
Z k n
a
ZS k
I U S .

Za sluaj kvara na sabirnicama S
2
, kada su oba zvezdita transformatora uzemljena,
ekvivlalentne impedanse simetrinih komponenata, shodno emama sa 3.24f i 3.24h su:

( )
13 , 6
07 , 8 47 , 25
07 , 8 05 , 23 42 , 2
2 2
j j Z Z
ekv
iS
ekv
dS
=
+
+
= = ;

( )
0 , 4
47 , 25 75 , 4
42 , 2 05 , 23 75 , 4
2 0
j j Z
ekv
S
=
+
+
= .

Struja i snaga trofaznog kratkog spoja na sabirnicama S
2
su onda:

kA 01 , 31 993 , 2 36 , 10
75 , 36
110
13 , 6
3 / 110
75 , 36
110 3 /
2
1
3
= = = =
ekv
dS
n
k
Z
U
I

Prethodno proraunata vrednost struje trofaznog kratkog spoja na sabirnicama S
2
svedena je
na naponski nivo 35 kV, tako da je trofazna snaga kratkog spoja:

MVA 8 , 1973 01 , 31 75 , 36 3 36 , 10 110 3 3
3 1 3
= == = =
k n k
I U S .

Struja i snaga jednofaznog zemljospoja na sabirnicama S
2
su:

kA 07 , 35 993 , 2 72 , 11 993 , 2
4 13 , 6 2
110 3
75 , 36
110 3
2
0
1 ) (
2 1
= =
+
=
+ +
=
S
ekv ekv
i
ekv
d
n a
ZS k
X X X
U
I (svedena
na naponski nivo 35 kV)

MVA 9 , 2232 72 , 11 110 3 3
1 1
) (
2 1
= = =
Z k n
a
ZS k
I U S

b) Ekvivalentne impedanse sistema direktnog i inverznog redosleda, za sluaj da je
uzemljeno po jedno zvezdite na svakom od transformatora (T
1
, na strani vieg, a T
2
na strani
srednjeg napona) iste su kao u prethodnom sluaju, kada su im uzemljena zvezdita na obe strane,
tj. shodno sl. 3.24f:
Pri kvaru na sabirnicama S
1
:


275
. 255 , 2
1 1
j Z Z
ekv
iS
ekv
dS
= =

Pri kvaru na sabirnicama S
2
:

. 13 , 6
2 2
j Z Z
ekv
iS
ekv
dS
= =

Proraun ekvivalentnih impedansi nultog redosleda sprovee se uz pomo zamenske eme
sa sl. 3.24i.

Z
2
=0

Z
1
=j46,1
=j23,03

2
1
3
Z
=j23,03

Z2=0

Z1=j46,1

1
3
2
Z
0M2
=j8,07
Z
0M1
=j2,42

T1
T
2
S
1
S2

Sl. 3.24i Ekvivlalentna ema impedansi nultog redosleda za sluaj da je na T
1
uzemljeno zvezdite
na strani vieg napona, a na T
2
na strani srednjeg napona

Uvidom u sl. 3.24i vidi se da je mrea nultih impedansi razdvojena. Impedanse
transformatora T
1
se pridruuju sabirnicama S
1
, a T
2
sabirnicama S
2
.
Ekvivalentna impedansa sistema nultog redosleda pri kvaru na sabirnicama S
1
je:

( )
, 34 , 2
13 , 69 42 , 2
03 , 23 1 , 46 42 , 2
1 0
j j Z
ekv
S
=
+
+
=

a pri kvaru na sabirnicama S
2
je:

. 98 , 5
03 , 23 07 , 8
03 , 23 07 , 8
2 0
j j Z
ekv
S
=
=

Struje trofaznog kratkog spoja su iste kao u prethodnom sluaju, jer stanje zvezdita
transformatora utie samo na nulte impedanse sistema, odnosno na struje zemljospoja.
Struja i snaga pri jednofaznom zemljospoju na sabirnicama S
1
su:

( )
kA. 81 , 27
34 , 2 255 , 2 2
110 3 3
) (
1 0
1 ) (
1 1
=
+
=
+ +
=
b
S
ekv ekv
i
ekv
d
n b
ZS k
X X X
U
I

Gore proraunata vrednost je neto nia nego u sluaju a, gde je iznosila 28,27 kA.


276
MVA 5306 85 , 27 110 3 3
) (
1 1
) (
1 1
= = =
b
ZS k n
b
ZS k
I U S .

Struja i snaga jednofaznog zemljospoja pri kvaru na sabirnicama S
2
su:

( )
kA. 26 , 31 993 , 2 445 , 10
75 , 36
110
98 , 5 13 , 6 2
110 3
75 , 36
110 3
) (
2 0
1 ) (
2 1
= =
+
=
+ +
=
b
S
ekv ekv
i
ekv
d
n b
ZS k
X X X
U
I ;
MVA 1990 26 , 31 75 , 36 3 445 , 10 110 3 3
) (
2 1 1
) (
2 1
= = = =
b
ZS k n
b
ZS k
I U S .

Znai u sluaju b, snaga jednofaznog zemljospoja je u odnosu na sluaj a) oko 10,9 % manja
pri kvaru na sabirnicama S
2
, a svega oko 1,5 % manja, pri kvaru na sabirnicama S
1
. Drugim reima,
otvaranje zvezdita sekundara jednog od dva paralelna transformatora iz ta. b zadatka prvenstveno
utie na smanjenje snage zemljospoja na sabirnicama sekundara.


277
Zadatak 3.25

Jednostavan radijalni elektroenergetski sistem prikazan na sl. 3.25a, sastoji se od generatora
(G), generatorskog blok-transformatora (T
1
), distributivnog voda (V) i distributivno-potroakog
transformatora (T
2
), preko kojeg se napaja industrijski potroa (P).
a) Proraunati subtranzijentne struje i napone pri dvofaznom kratkom spoju izmeu faza B i
C (bez zemljospoja) na sabirnicama 3 transformatora T
2
posredstvom impedanse kvara
( ) 0 4 j Z
k
+ = , uvaavajui efekat potroakog optereenja.
b) Nai raspodelu struje kvara.
c) Nacrtati fazorske dijagrame napona i struja u taki kvara. Parametri sistema, neophodni
za gornje proraune dati su takoe na sl. 3.25a.

~
m
nT1
= 20/10 kV/kV
X
T1
% = 10,5 %, sprega Y
0
d
5

S
nT1
= 30 MVA
U
nG
= 10 kV
S
nT2
= 20 MVA
m
nT2
= 20/6 kV/kV
X
T2
% = 5 %
G
T
1
T
2

V
S
nG
= 25 MVA
X"
dG
% = 12,5 %
Potroa P
10 kV 20 kV 6 kV 20 kV
Z
v
= (2+j4)
Z
k
= (4+j0)
sprega Y
0
d
5

S
p
= (10+j5) MVA
U
p
= U
4
= 6 kV
(pre kvara)
1 2 3 4

Sl. 3.25a Monofazna ema i osnovni podaci za sistem iz zadatka 3.25

Reenje:

a1) Proraun impedansi elemenata sistema svedenih na napon sabirnica 3 (20 kV):

0 , 2
10
20
25
10
100
5 , 12
100
%
2
2
2
1
2
=
|
\
|
=

=
nT
nG
nG dG
dG
m
S
U X
X ;
40 , 1
30
20
100
5 , 10
100
%
2
1
2
1 1
1
= = =
nT
nT T
T
S
U X
X ;
( ) 4 2 j Z
v
+ = ;
00 , 1
20
20
100
5
100
%
2
2
2
2 2
2
= = =
nT
nT T
T
S
U X
X ;
( ) 16 32
6
20
5 10
6
2
2
2
2
2
j
j
m
S
U
Z
nT
p
np
p
+ = |
\
|
= =
;
( ) = + = /0 4 0 4 j Z
k
.

a2) Ekvivalentna ema mrea direktnih (inverznih) impedansi prikazana je na sl. 3.25b.


278

Z
T1
= j1,40

Z
v
=(2+ j4)

Z
T2
= j1,0

Z
p
=(32+j16)

Z''
G
= j2

3 2 4 1
ekv
i
ekv
d
Z Z =

Sl. 3.25b Ekvivalentna ema direktnih (inverznih) impedansi sistema sa sl. 3.25a

a3) Struja potroaa pre kvara je:

( ) kA 481 , 0 962 , 0
6 3
5 10
3
j
j
U
S
I
p
p
p
=
= =
.

Struja potroaa, svedena na napon 20 kV je:

( ) kA 145 , 0 289 , 0
20
6
j I I
p
sv
p
= = .

a4) Theveninov napon na sabirnicama 3 pre kvara:

( )
( ) . 415 , 1 / kV 25 , 20 5 , 0 25 , 20
145 , 0 289 , 0 00 , 1 3
6
20
6 3
2 4 3
= + =
= + = + =
j
j j I X j U U
sv
p T
sv

a5) Ekvivalentne vrednosti impedansi direktnog i inverznog redosleda sistema, gledano iz
take 3 su:

( ) ( )
( ) = + =
+
+ +
= = 37 , 67 / 64 , 6 14 , 6 56 , 2
4 , 24 34
17 32 4 , 7 2
3 3
j
j
j j
Z Z
ekv
i
ekv
d
;

a6) Struje direktnog i inverznog redosleda, pri kvaru na sabirnicama 3 (dvofazni kratak spoj,
bez spoja sa zemljom), kroz impedansu luka Z
k
su:

( )
( ) kA. 602 , 0 471 , 0 985 , 51 / 764 , 0
4 , 53 / 3 , 15
415 , 1 / 692 , 11
4 2 14 , 6 56 , 2
45 , 1 / 3 / 25 , 20
" "
3
3 3
j
j
Z Z Z
U
I I
k
ekv
i
ekv
d
f
i d
= =
=
=
+ +
=
+ +
= =

a7) Fazne struje na mestu kvara su:

. 0 je jer ,
" "
" "
" "
"
"
"
1
1
1 1 1
"
"
"
03
3
2
3
3 3
2
3 3
03
3
3
2
2
3
3
3
=
(
(
(
+
+
+
=
(
(
(
(
(
(
=
(
(
(
I
I a I a
I a I a
I I
I
I
I
a a
a a
I
I
I
i d
i d
i d
i
d
C
B
A


279
Onda je:

0 "
3
=
A
I ;

( )
( ) ; 05 , 218 / kA 323 , 1 kA 816 , 0 043 , 1
" 3 "
2
3
2
1
2
3
2
1
" "
3 3 3
2
3
= =
= =
|
|
\
|
+ = =
j
I j I j j I a a I
d d d B

( ) ( ) = + = = = = 05 , 38 / kA 323 , 1 kA 816 , 0 043 , 1 " 3 j " " "
3 3 3
2
3
j I I I a a I
d S d C
.

a8) Naponi simetrinih komponenata na mestu kvara su:

0
03
= U ;

( ) ( ) ( )
( ) ( ) ; 86 , 8 / kV 89 , 6 kV 06 , 1 802 , 6 349 , 1 89 , 4 289 , 0 692 , 11
602 , 0 471 , 0 14 , 6 56 , 2 289 , 0 692 , 11 "
3 3 3
= = + + =
= + + = =
j j j
j j j I Z U U
d
ekv
d f d

( ) ( )
( ) . 42 , 15 / kV 073 , 5 kV 349 , 1 89 , 4
602 , 0 471 , 0 14 , 6 56 , 2 "
3 3
= + =
= + = =
j
j j I Z U
i
ekv
i i

a9) Fazni i linijski naponi u taki 3 posle kvara su:

( ) = + = + + = + = 415 , 1 / kV 693 , 11 kV 289 , 0 692 , 11 349 , 1 89 , 4 06 , 1 802 , 6
3 3 3
j j j U U U
i d fA

( ) ; 81 , 188 / 138 , 8 kV 804 , 1 935 , 7
42 , 15 / 073 , 5 120 / 1 86 , 8 / 89 , 6 240 / 1
3 3
2
3
= =
+ = + =
j
U a U a U
i d fB

( ) . 04 , 158 / 057 , 4 kV 517 , 1 763 , 3
42 , 15 / 073 , 5 240 / 1 86 , 8 / 89 , 6 120 / 1
3
2
3 3
= + =
+ = + =
j
U a U a U
i d fC

( ) ; 09 , 6 / kV 74 , 19 kV 093 , 2 627 , 19
804 , 1 935 , 7 289 , 0 692 , 11
3 3
) 3 (
= + =
= + + + = =
j
j j U U U
fB fA AB

( ) ; 51 , 218 / kV 33 , 5 kV 321 , 3 172 , 4
517 , 1 763 , 3 804 , 1 935 , 7
3 3
) 3 (
= =
= + = =
j
j j U U U
fC fB BC

( ) . 457 , 175 / kV 504 , 15 kV 228 , 1 455 , 15
289 , 0 692 , 11 517 , 1 763 , 3
3 3
) 3 (
= + =
= + = =
j
j j U U U
fA fC CA

Provera:

( ) ( ) ( ) 0 228 , 1 455 , 15 321 , 3 172 , 4 093 , 2 627 , 19
) 3 ( ) 3 ( ) 3 (
= + + + + = + + j j j U U U
CA BC AB

( ) = = = 038 , 218 / kV 33 , 5 816 , 0 043 , 1 4 "
3
j I Z U
B K BC

(Treba da bude = 51 , 218 / kV 33 , 5
BC
U ; postoji mala raunska greka u veliini faznog
stava
BC
U , usled zaokruivanja rezultata).


280
b) Raspodela struje kvara nalazi se iz jednaina:

3
" " "
d
ekv
d dD dD dL dL
I Z I Z I Z = = ;
3
" " "
d dD dL
I I I = + ;
3
" " "
i
ekv
i iD iD iL iL
I Z I Z I Z = = ;
3
" " "
i iD iL
I I I = + ,

gde je:
( ) ( ) 40 , 7 2 0 , 4 0 , 2 40 , 1 0 , 2 j j j j Z Z
iL dL
+ = + + + = = ;
( ) ( ) 17 32 16 32 0 , 1 j j j Z Z
iD dD
+ = + + = = ;
( ) 14 , 6 56 , 2 j Z Z
ekv
i
ekv
d
+ = = ;

iL dL
" I " I = ;
iD dD
" I " I = .

Onda je:

( )
( ) kA; 570 , 0 336 , 0 46 , 59 / kA 662 , 0 95 , 51 / 764 , 0
88 , 74 / 67 , 7
37 , 67 / 64 , 6
602 , 0 471 , 0
4 , 7 0 , 2
14 , 6 56 , 2
" "
3
j
j
j
j
I
Z
Z
I
d
dL
ekv
d
dL
= =
=
=
+
+
= =

( )
( ) kA. 031 , 0 137 , 0 56 , 12 / kA 14 , 0 95 , 51 / 764 , 0
98 , 27 / 24 , 36
37 , 67 / 64 , 6
602 , 0 471 , 0
17 32
14 , 6 56 , 2
" "
3
j
j
j
j
I
Z
Z
I
d
dD
ekv
d
dD
= =
=
=
+
+
= =

Provera:

( ) ( ) kA; 602 , 0 471 , 0 " kA 601 , 0 473 , 0
031 , 0 137 , 0 570 , 0 336 , 0 " "
3
j I j
j j I I
d
dD dL
=
= + = +

( ) ; 54 , 120 / kA 0,662 kA 570 , 0 366 , 0 " " = + = = j I I
dL iL

( ) ; 44 , 167 / kA 0,140 kA 031 , 0 137 , 0 " " = + = = j I I
dD iD

0 " " " = + =
iL dL AL
I I I ; 0 " " " = + =
iD dD AD
I I I ;

( )
( ) ( ) ; 5 , 210 / kA 147 , 1 kA 582 , 0 988 , 0 570 , 0 336 , 0 3
" 3 " " " "
2 2
= = =
= = = + =
j j j
I j I a a I a I a I
dL dL iL dL BL

( )
( ) ( ) . 17 , 257 / kA 243 , 0 kA 237 , 0 054 , 0 031 , 0 137 , 0 3
" 3 " " " "
2 2
= = =
= = = + =
j j j
I j I a a I a I a I
dD dD iD dD BD

Provera:
( ) ( ) ( ) kA 819 , 0 042 , 1 237 , 0 054 , 0 582 , 0 988 , 0 " " "
3
j j j I I I
BD BL B
= + = + = ,
(ranije je proraunato: ( 816 0 043 1 , j , )).


281
( ) = + = = 5 , 30 / kA 147 , 1 kA 582 , 0 988 , 0 " " j I I
BL CL
;
( ) = + = = 17 , 77 / kA 243 , 0 kA 237 , 0 054 , 0 " " j I I
BD CD
.

c) Fazorski dijagrami napona i struja u taki 3, posle kvara, prikazani su na sl. 3.25c:

U
fC3
U
d3
U
fA3
U
i3
U
fB3
U
03
) 3 (
BC
U
) 3 (
AB
U
) 3 (
CA
U
f.osa

c1)

f.osa
3 i
I
0
3 03
= =
A
I I
3 d
I
3 B
I
3 C
I
c2)

Sl. 3.25c Fazorski dijagram napona (c1) i struja (c2) na mestu kvara (posle nastanka kvara)


282
Zadatak 3.26

Jednostavan radijalni elektroenergetski sistem prikazan na sl. 3.26a izloen je dvofaznom
zemljospoju (faze B i C) na sabirnicama 3.
a) Uz pretpostavku da je impedansa luka Z
k
= 0, impedanse sistema Z
d
= Z
i
, izraunati
veliinu struje kvara, prema kojoj treba proveriti opasnost od napona koraka i dodira, pod
pretpostavkom da je potroa na sabirnicama 4 pasivan, a napon na sabirnicama 3 u trenutku kvara
U
3
= 63 kV.
b) Ako se sa k obelei moduo odnosa ekvivalentnih impedansi
ekv
d
ekv
o
Z Z / na mestu kvara,
korienjem priblinih izraza koji daju struju kvara u funkciji od k, izvedenih u zadatku 3.3, odrediti
tip kvara i veliinu struje, prema kojoj treba proveriti snagu prekidanja prekidaa na sabirnicama 3.
c) Nai napon zdrave faze na sabirnicama 3 posle kvara koristei formulu izvedenu u
zadatku 3.4.
Proraun sprovesti koristei sistem relativnih jedinica sa S
B
= 60 MVA i U
B2
= 60 kV (na
kraju izraunati i sve traene apsolutne vrednosti struja i napona iz taaka a, b, c).
Osnovni podaci neophodni za proraune, dati su na sl. 3.26a.

~
m
T1
= 63/10,5 kV/kV
X
T1
% = 10 %
S
nT1
= 40 MVA
U
nG
= 10,5 kV
S
nT2
= 12 MVA
m
T2
= 60/10 kV/kV
U
nv
= 60 kV
Z
dv
= j8,8 /fazi
X
T2
% = 8 %
G
T
1
T
2

Vod
S
nG
= 60 MVA
X"
G
% = 12 %
Z
0v
= 3 Z
dv

U
B3
U
B2
U
B1

Potroa
3 2 4 1

Sl. 3.26a Monofazna ema i osnovni podaci elemenata sistema iz zadatka 3.26

Reenje:

a1) Proraun baznih vrednosti napona, struja i impedansi za S
B
= 60 MVA i U
B2
= 60 kV:

kV; 10
60
10
60
1
= =
B
U kA; 464 3
10 3
60
3
1
1
,
U
S
I
B
B
B
=
= = . 667 1
60
10
2 2
1
1
,
S
U
Z
B
B
B
= = =
kV; 60
2
=
B
U kA; 5774 0
60 3
60
3
2
2
,
U
S
I
B
B
B
=
= = . 60
60
60
2 2
2
2
= = =
B
B
B
S
U
Z
kV; 10
63
5 10
60
3
= =
,
U
B
kA; 464 3
10 3
60
3
3
3
,
U
S
I
B
B
B
=
= = . 667 1
60
10
2 2
3
3
,
S
U
Z
B
B
B
= = =
r.j. 132 , 0
667 , 1
1
60
5 , 10
100
12 1
100
%
2
3
2
j j
Z S
U X
j jX Z
B nG
nG dG
dG dG
= = = = ;

283
r.j. 165 , 0
60
1
40
63
100
10 1
100
%
2
2 1
2
1 1
1 1
j j
Z S
U X
j jX Z
B nT
nT T
dT dT
= = = =
r.j. 165 , 0
1 1 0
j Z Z
dT T
= = ;
r.j. 147 , 0
60
8 , 8
j j jX Z
dv dv
= = = ; r.j. 44 , 0 3
0
j Z Z
dv v
= = ;
r.j. 4 , 0
60
1
12
60
100
8 1
100
%
2
2 2
2
2 2
2 2
j j
Z S
U X
j jX Z
B nT
nT T
dT dT
= = = = ; r.j. 4 , 0 j
2 2 0
= =
dT T
Z Z ;

Mrea sistema direktnog (inverznog) redosleda, prikazana je na sl. 3.26b, a sistema nultog
redosleda, na sl. 3.26c.

Z
dT1
= j0,165 r.j. Z
dG
= j0,132 r.j. Z
dv
= j0,147 r.j. Z
dT2
= j0,4 r.j.
3 2 0 1

Sl. 3.26b Mrea sistema direktnog (inverznog) redosleda

Z
0T1
= j0,165 r.j. Z
0v
= j0,44 r.j. Z
0T2
= j0,4 r.j.
3 2 0 1

Slika 3.26c Mrea sistema nultog redosleda

Sa prethodnih slika se dobijaju ekvivalentne impedanse simetrinih komponenata, gledano
sa mesta kvara:

( ) r.j. 444 , 0 147 , 0 165 , 0 132 , 0
3 3
j j Z Z
ekv
i
ekv
d
= + + = = ;

( )
r.j. 2408 , 0
005 , 1
4 , 0 605 , 0
4 , 0 605 , 0
4 , 0 44 , 0 165 , 0
03
j j j Z
ekv
=
=
+
+
=

a2) Proraun nulte komponente struje dvofaznog zemljospoja na sabirnicama 3:

kA; 655 , 0 5774 , 0 134 , 1 r.j. 134 , 1
2408 , 0 2 444 , 0
05 , 1
2
60 63
0 0 0
3
0
= = =
+
=
=
+
=
+ +
=
ekv ekv
d
ekv ekv
i
ekv ekv
d
ekv
i
ekv
d
ekv
i f
X X X X X X X X
X U
I

Za proraun napona koraka i dodira, pri dvofaznom zemljospoju, merodavna je trostruka
vrednost nulte komponente struje kvara:

kA 965 , 1 5774 , 0 403 , 3 . . r 403 , 3 r.j. 134 , 1 3 3
0
= = = = j I .


284
Raspodela trostruke struje nultog redosleda, dobija se sa sl. 3.26c, shodno formulama:

kA; 0,782 r.j. 354 , 1 403 , 3
4 , 0 605 , 0
4 , 0
3 3
0
2 0 013
2 0
013
= =
+
=
+
= I
X X
X
I
T
T

kA. 1,183 r.j. 049 , 2 403 , 3
4 , 0 605 , 0
605 , 0
3 3
0
2 0 013
013
003
= =
+
=
+
= I
X X
X
I
T

Za proveru napona koraka i dodira, u postrojenju kod sabirnica 3, merodavna je znai struja
kA, 183 , 1 3
003
= I tj. trostruka struja nultog redosleda, koja na mesto kvara (taka 3) dotie iz
napojne mree (sa strane potroaa).

b) Proraun merodavne struje iskljuenja prekidaa na sabirnicama 3, shodno uproenim
formulama iz zadatka 3.3.

Struja trofaznog kratkog spoja na sabirnicama 3 je:

kA 366 , 1 r.j. 365 , 2
444 , 0
05 , 1
3
3
3
= = = =
eq
d
pk
f
k
X
U
I .

Struja dvofaznog kratkog spoja na sabirnicama 3 je:

kA 183 , 1 r.j. 048 , 2 r.j. 365 , 2 866 , 0
2
3
3 2
= = = =
k k
I I .

Struja dvofaznog zemljospoja na sabirnicama 3, za 542 , 0 444 , 0 / 2408 , 0 /
3 03
= = =
ekv
d
ekv
X X k
prema uproenoj formuli iz zadatka 3.3 je:

kA 538 , 1 r.j. 663 , 2
542 , 0 2 1
1 542 , 0 542 , 0 3
365 , 2
2 1
1 3
2 2
3 2
= =
+
+ +
=
+
+ +
=
k
k k
I I
k Z k

Struja jednofaznog zemljospoja na sabirnicama 3, prema uproenoj formuli iz zadatka 3.3,
za k = 0,542 je:
kA. 612 , 1 r.j. 791 , 2
542 , 0 2
3
365 , 2
2
3
3 1
= =
+
=
+
=
k
I I
k Z k

Za dimenzionisanje prekidaa na sabirnicama 60 kV na kraju voda, merodavna je znai
struja jednofaznog zemljospoja, koja iznosi 1,612 kA.

c) Napon zdrave faze (A) na sabirnicama 3, posle dvofaznog zemljospoja (faze B i C) za
k = 0,542, shodno uproenom obrascu izvedenom u zadatku 3.4 je:

kV 37 , 28 r.j. 819 , 0 05 , 1 78 , 0 78 , 0
1 542 , 0 2
542 , 0 3
1 2
3
3 3 3
= = = =
+
=
+
=
f f f fA
U U U
k
k
U .


285
Zadatak 3.27

Za mreu sa sl. 3.27a:
a) Odrediti matrice impedansi direktnog, inverznog i nultog redosleda za proraun kratkih
spojeva matrinom metodom.
b) Izraunati kolika je indukovana elektromotorna sila u telekomunikacionom vodu za sluaj
jednofaznog kratkog spoja na mestu koje se nalazi na polovini voda V
1
. Vodovi V
1
i V
2
su paralelno
voeni i njihovo meusobno rastojanje je 50 metara.
Napomena: Za bazne vrednosti usvojiti S
B
= 100 MVA i U
B
= 220 kV. Napon na mestu kvara pre
kvara je 1 r.j. Ostali podaci o parametrima elemenata sistema, dati su u tab. 3.27a.

~
Jaka
mrea
T
2
T
1
G
1
V
2
V
1
a=400 m
L
p
=5 km
TKV

1

2

3


Tab. 3.27a Parametri sistema sa sl. 3.27a

G1 T1 T2 V1 V2 Mrea
X
d
= X
i
(r.j.) 0,25 0,1 0,1 0,2 0,2 0,02
X
0
(r.j.) 0,1 0,1 0,1 0,6 0,6 0,05

Reenje:

Radi odreivanja indukovane elektromotorne sile u TK vodu potrebno je najpre odrediti
matrice direktnog, inverznog i nultog redosleda.
Ekvivalentna ema sistema za direktni i inverzni redosled je ista i predstavljena je na
sl. 3.27b.

j0,25 r.j.

jX
T1
jX
G
jX
M
jX
v1
/2
jX
v2

jX
v1
/2
jX
T2
j0,1 r.j.

j0,1 r.j.

j0,1 r.j.

j0,2 r.j.

j0,1 r.j.

j0,02 r.j.

j0,35 r.j.

j0,12 r.j.

1

2

3

Sl. 3.27b Mree impedansi direktnog i inverznog redosleda sistema sa sl. 3.27a

U prethodnoj emi sa sl. 3.27b imaju se praktino tri vora i pet grana pa je za dobijanje
matrice impedansi direktnog i inverznog redosleda potrebno sprovesti sledeih pet koraka:


286
1. korak: Dodavanje grane izmeu novog vora (k = 1) i referentnog vora, (Z
gr
= j0,35 r.j.):

[ ] [ ] 35 , 0 j Z
gr d
= = Z .

2. korak: Dodavanje grane izmeu novog vora (k = 2) i starog vora (i = 1), (Z
gr
= j0,1 r.j.):

( )
( ) ( )
(
=
(
(
+
=
45 , 0 35 , 0
35 , 0 35 , 0
, 1 ,
, 1
j
i i Z i
i
pre
d g
pre
d
pre
d
pre
d post
d
Z Z
Z Z
Z .

gr
= j0,2 r.j.):

( )
( )
( ) ( ) ( ) (
(
(
=
(
(
(
+
=
55 , 0 35 , 0 35 , 0
35 , 0 45 , 0 35 , 0
35 , 0 35 , 0 35 , 0
, 2 , 1 ,
, 2
, 1
j
i i Z i i
i
i
pre
d gr
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d post
d
Z Z Z
Z
Z
Z
Z .

4. korak: Dodavanje grane izmeu dva stara vora (i = 2, j = 3), (Z
gr
= j0,1 r.j.):

( ) ( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
T
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
gr
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d d
pre
d
post
d
j i
j i
j i
j i
j i
j i
Z j i j j i i
(
(
(
(
(
(
+ +
= =
, 3 , 3
, 2 , 2
, 1 , 1
, 3 , 3
, 2 , 2
, 1 , 1
, 2 , ,
1
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z Z
Z Z Z Z

( )
T
post
d
j j
j
j
(
(
(
(
(
(
+ +
(
(
(
=
55 , 0 35 , 0
35 , 0 45 , 0
35 , 0 35 , 0
55 , 0 35 , 0
35 , 0 45 , 0
35 , 0 35 , 0
1 , 0 35 , 0 2 55 , 0 45 , 0
1
55 , 0 35 , 0 35 , 0
35 , 0 45 , 0 35 , 0
35 , 0 35 , 0 35 , 0
Z

(
(
(
=
45 , 0 4 , 0 35 , 0
4 , 0 425 , 0 35 , 0
35 , 0 35 , 0 35 , 0
j
post
d
Z .

5. korak: Dodavanje grane izmeu starog vora (i = 3) i referentnog vora, (Z
gr
= j0,12 r.j.):

( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
T
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
gr
pre
d
pre
d d
pre
d
post
d
i
i
i
i
i
i
Z i i
(
(
(
(
(
(
+
= =
, 3
, 2
, 1
, 3
, 2
, 1
,
1
Z
Z
Z
Z
Z
Z
Z
Z Z Z Z

( )
T
post
d
j j
j
j
(
(
(
(
(
(
(
(
(
=
45 , 0
4 , 0
35 , 0
45 , 0
4 , 0
35 , 0
12 , 0 45 , 0
1
45 , 0 4 , 0 35 , 0
4 , 0 425 , 0 35 , 0
35 , 0 35 , 0 35 , 0
Z

i d
post
d
j Z Z Z = =
(
(
(
=
0947 , 0 0842 , 0 0737 , 0
0842 , 0 1443 , 0 1044 , 0
0737 , 0 1044 , 0 1351 , 0
.

287

Ekvivalentna ema za impedanse nultog redosleda data je na sl. 3.27c.

jX
T1
jX
0v1
/2
jX
v2

jX
0v1
/2
j0,1 r.j.

j0,3 r.j.

j0,3 r.j.

j0,6 r.j.

1

2

3

j0,1 r.j.

jX
oG1
j0,2 r.j.

Sl. 3.27c Mrea impedansi nultog redosleda sistema sa sl. 3.27a

U prethodnoj emi na sl. 3.27c ima praktino 3 vora i 4 grane pa je potrebno sprovesti 4
koraka u cilju dobijanja matrice impedansi za nulti redosled.

gr
= j0,2 r.j.):

[ ] [ ] 2 , 0
0
j Z
gr
= = Z .

gr
= j0,3 r.j.):

( )
( ) ( )
(
=
(
(
+
=
5 , 0 2 , 0
2 , 0 2 , 0
, 1 ,
, 1
0 0
0 0
0
j
i i Z i
i
pre
gr
pre
pre pre
post
Z Z
Z Z
Z .

gr
= j0,6 r.j.):

( )
( )
( ) ( ) ( ) (
(
(
=
(
(
(
+
=
8 , 0 2 , 0 2 , 0
2 , 0 5 , 0 2 , 0
2 , 0 2 , 0 2 , 0
, 2 , 1 ,
, 2
, 1
0 0 0
0
0
0
0
j
i i Z i i
i
i
pre
gr
pre pre
pre
pre
pre
post
Z Z Z
Z
Z
Z
Z .

gr
= j0,3 r.j.):

( ) ( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
T
pre pre
pre pre
pre pre
pre pre
pre pre
pre pre
gr
pre pre pre
pre pre post
j i
j i
j i
j i
j i
j i
Z j i j j i i
(
(
(
(
(
(
+ +
= =
, 3 , 3
, 2 , 2
, 1 , 1
, 3 , 3
, 2 , 2
, 1 , 1
, 2 , ,
1
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0 0
0 0 0 0
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z Z
Z Z Z Z

( )
T
post
j j
j
j
(
(
(
(
(
(
+ +
(
(
(
=
8 , 0 2 , 0
2 , 0 5 , 0
2 , 0 2 , 0
8 , 0 2 , 0
2 , 0 5 , 0
2 , 0 2 , 0
3 , 0 2 , 0 2 8 , 0 5 , 0
1
8 , 0 2 , 0 2 , 0
2 , 0 5 , 0 2 , 0
2 , 0 2 , 0 2 , 0
0
Z

288
.
5 , 0 35 , 0 2 , 0
35 , 0 425 , 0 2 , 0
2 , 0 2 , 0 2 , 0
0 0
Z Z =
(
(
(
= j
post

Na osnovu izraunatih matrica impedansi za direktni, inverzni i nulti redosled, mogu se
odrediti simetrine komponente struje na mestu jednofaznog kratkog spoja:

( ) ( ) ( )
r.j. 401 , 1
425 , 0 1443 , 0 2
1
2 , 2 2 , 2 2 , 2
0
02 2 2
j
j j
U
I I I
i d
fr
i d
=
+
=
+ +
= = =
Z Z Z

Da bi se odredila indukovana elektromotorna sila u TK vodu potrebno je odrediti vrednosti
nultih struja po oba voda. Najpre e se odrediti nulti naponi u vorovima 1 i 2:

( ) ( ) r.j. 2802 , 0 401 , 1 2 , 0 2 , 1
02 0 01
= = = j j I U Z ;
( ) ( ) r.j. 595 , 0 401 , 1 425 , 0 2 , 2
02 0 02
= = = j j I U Z

Na osnovu vrednosti nultih komponenata napona u vorovima 1 i 2 mogu se izraunati nulte
komponente struje na oba voda:

( ) ( )
r.j. 049 , 1 r.j. 049 , 1
3 , 0
595 , 0 2802 , 0
1 0
012
02 01
1 0
= =
+
=
=
v
gr
v
I j
j
Z
U U
I ;

( ) ( )
r.j. 3498 , 0 r.j. 3498 , 0
3 , 0 6 , 0
595 , 0 2802 , 0
2 0
023 013
02 01
2 0
= =
+
+
=
+
=
v
gr gr
v
I j
j j
Z Z
U U
I

Na osnovu bazne vrednosti za struju:

kA, 262 , 0
220 3
100
3
=
= =
B
B
B
U
S
I

mogu se izraunati vrednosti nulte komponente struja vodova u amperima:

A 275,3 kA 2753 , 0 262 , 0 049 , 1
1 0
= = =
v
I ;
A 91,8 kA. 0918 , 0 262 , 0 3498 , 0
2 0
= = =
v
I .

Ukupna elektromotorna sila koja se indukuje u TK vodu jednaka je zbiru elektromornih sila
koje su posledica uticaja nultih struja u pojedinanim vodovima:

V 63 , 244
450
4
5 50 2 2753 , 0 3
4
2 3
1
1 0 1
= = =
a
fL I E
p v v
;
V 52 , 86
400
4
5 50 2 0918 , 0 3
4
2 3
2
2 0 2
= = =
a
fL I E
p v v
;
V 15 331
2 1
, E E E
v v
= + =
.


289
Zadatak 3.28

Na sl. 3.28a dat je jedan elektroenergetski sistem. Parametri elemenata sistema dati su u
tab. 3.28a.
a) Odrediti matrice impedansi direktnog, inverznog i nultog redosleda za proraun kratkih
spojeva matrinom metodom.
b) Odrediti fazne struje kroz transformator T
3
u dva sluaja:
b1) Za jednofazni kratki spoj na sabirnicama 3.
b2) Za jednofazni kratki spoj na sabirnicama 4.
Napomena: Napon na mestu kvara pre kvara je 1 r.j.
Jaka
mrea
T
3
~
T
1
G
1
1
3
~
T
2
G
2
2
4



G
1
G
2
T
1
T
2
T
3
V
12
V
13
V
23
* Mrea
X
d
= X
i
(r.j.) 0,14 0,14 0,06 0,06 0,05 0,1 0,1 0,1* 0,02
X
0
(r.j.) 0,05 0,05 0,06 0,06 0,05 0,3 0,3 0,3* 0,05
* Podaci za jedan vod

Reenje:

a) Ekvivalentna ema za impedanse direktnog i inverznog redosleda je ista i predstavljena je
na sl. 3.28b.

j0,1 r.j.
j0,2 r.j.

j0,02 r.j.
1
4
3
j0,1 r.j.

2
j0,2 r.j.

j0,05 r.j.

j0,05 r.j.

Sl. 3.28b Mrea impedansi direktnog i inverznog redosleda sistema sa sl. 3.28a


290
Na prethodnoj emi (sa sl. 3.28b) ve su ekvivalentovane impedanse generatora G
1
i
transformatora T
1
, generatora G
2
i transformatora T
2
i dva paralelno vezana voda izmeu sabirnica
2 i 3. Prethodna ema ima 4 vora i 7 grana pa je potrebno sprovesti sledeih 7 koraka za dobijanje
matrice impedansi direktnog i inverznog redosleda:

gr
= j0,2 r.j.):

[ ] [ ] 2 , 0 j Z
gr d
= = Z .

gr
= j0,2 r.j.):

.
2 , 0 0
0 2 , 0
0
0
(
=
(
(
= j
Z
gr
pre
d post
d
Z
Z

gr
= j0,1 r.j.):

( ) ( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
T
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
gr
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d d
pre
d
post
d
j i
j i
j i
j i
Z j i j j i i (
(
(
(
+ +
= =
, 2 , 2
, 1 , 1
, 2 , 2
, 1 , 1
, 2 , ,
1
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z Z
Z Z Z Z
;

( )
(
=
(
+ +
=
12 , 0 08 , 0
08 , 0 12 , 0
2 , 0 0
0 2 , 0
2 , 0 0
0 2 , 0
1 , 0 0 2 2 , 0 2 , 0
1
2 , 0 0
0 2 , 0
j j j
j
j
T
post
d
Z .

gr
= j0,1 r.j.):

( )
( )
( ) ( ) ( ) (
(
(
=
(
(
(
+
=
22 , 0 08 , 0 12 , 0
08 , 0 12 , 0 08 , 0
12 , 0 08 , 0 12 , 0
, 2 , 1 ,
, 2
, 1
j
Z i i i i
i
i
gr
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d post
d
Z Z Z
Z
Z
Z
Z .

gr
= j0,05 r.j.):

( ) ( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
T
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
gr
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d d
pre
d
post
d
j i
j i
j i
j i
j i
j i
Z j i j j i i
(
(
(
(
(
(
+ +
= =
, 3 , 3
, 2 , 2
, 1 , 1
, 3 , 3
, 2 , 2
, 1 , 1
, 2 , ,
1
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z Z
Z Z Z Z
;

( )
T
post
d
j j
j
j
(
(
(
(
(
(
+ +
(
(
(
=
22 , 0 08 , 0
08 , 0 12 , 0
12 , 0 08 , 0
22 , 0 08 , 0
08 , 0 12 , 0
12 , 0 08 , 0
05 , 0 08 , 0 2 22 , 0 12 , 0
1
22 , 0 08 , 0 12 , 0
08 , 0 12 , 0 08 , 0
12 , 0 08 , 0 12 , 0
Z ;

.
1348 , 0 1043 , 0 0957 , 0
1043 , 0 113 , 0 087 , 0
0957 , 0 087 , 0 113 , 0
(
(
(
= j
post
d
Z

291

gr
= j0,05 r.j.):

( )
( )
( )
( ) ( ) ( ) ( )
(
(
(
(
(
+
=
gr
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
post
d
Z i i i i i
i
i
i
, 3 , 2 , 1 ,
, 3
, 2
, 1
Z Z Z Z
Z
Z
Z
Z
Z ;

.
1848 , 0 1348 , 0 1043 , 0 0957 , 0
1348 , 0 1348 , 0 1043 , 0 0957 , 0
1043 , 0 1043 , 0 113 , 0 087 , 0
0957 , 0 0957 , 0 087 , 0 113 , 0
(
(
(
(
= j
post
d
Z

7. korak: Dodavanje grane izmeu starog vora (i = 4) i referentnog vora, (Z
gr
= j0,02 r.j.):

( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
T
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
gr
pre
d
pre
d d
pre
d
post
d
i
i
i
i
i
i
i
i
Z i i
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
+
= =
, 4
, 3
, 2
, 1
, 4
, 3
, 2
, 1
,
1
Z
Z
Z
Z
Z
Z
Z
Z
Z
Z Z Z Z

( )
T
post
d
j j
j
j
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
=
1848 , 0
1348 , 0
1043 , 0
0957 , 0
1848 , 0
1348 , 0
1043 , 0
0957 , 0
02 , 0 1848 , 0
1
1848 , 0 1348 , 0 1043 , 0 0957 , 0
1348 , 0 1348 , 0 1043 , 0 0957 , 0
1043 , 0 1043 , 0 113 , 0 087 , 0
0957 , 0 0957 , 0 087 , 0 113 , 0
Z

.
018 , 0 0132 , 0 0102 , 0 0093 , 0
0132 , 0 0461 , 0 0357 , 0 0327 , 0
0102 , 0 0357 , 0 0599 , 0 0382 , 0
0093 , 0 0327 , 0 0382 , 0 0684 , 0
i d
post
d
j Z Z Z = =
(
(
(
(
=

Ekvivalentna ema za impedanse nultog redosleda data je na sl. 3.28c.

j0,3 r.j.
j0,11 r.j.

j0,05 r.j.
1
4
3
j0,3 r.j.

2
j0,06 r.j.

j0,15 r.j.

j0,05 r.j.
0



292

Na prethodnoj emi (sl. 3.28c) ve su ekvivalentovane impedanse generatora G
1
i
transformatora T
1
i dva paralelno vezana voda izmeu sabirnica 2 i 3. Prethodna ema ima 4 vora i
7 grana ali se broj grana moe redukovati na 6 ekvivalentovanjem grana koje su incidentne voru 4.
Prema tome, za dobijanje matrice impedasni nultog redosleda, potrebno je sprovesti sledeih 6
koraka:

gr
= j0,11 r.j.):

[ ] [ ] 11 , 0
0
j Z
gr
= = Z .

gr
= j0,06 r.j.):

.
06 , 0 0
0 11 , 0
0
0
0
0 (
=
(
(
= j
Z
gr
pre
post
Z
Z

gr
= j0,3 r.j.):

( ) ( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
T
pre pre
pre pre
pre pre
pre pre
gr
pre pre pre
pre pre post
j i
j i
j i
j i
Z j i j j i i (
(
(
(
+ +
= =
, 2 , 2
, 1 , 1
, 2 , 2
, 1 , 1
, 2 , ,
1
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0 0
0 0 0 0
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z Z
Z Z Z Z
;

( )
T
post
j j
j
j
(
+ +
=
06 , 0 0
0 11 , 0
06 , 0 0
0 11 , 0
3 , 0 0 2 06 , 0 11 , 0
1
06 , 0 0
0 11 , 0
0
Z ;

(
=
0523 , 0 014 , 0
014 , 0 0843 , 0
0
j
post
Z .

gr
= j0,3 r.j.):

( )
( )
( ) ( ) ( )
.
3843 , 0 014 , 0 0843 , 0
014 , 0 0523 , 0 014 , 0
0843 , 0 014 , 0 0843 , 0
, 2 , 1 ,
, 2
, 1
0 0 0
0
0
0
0
(
(
(
=
(
(
(
+
= j
Z i i i i
i
i
gr
pre pre pre
pre
pre
pre
post
Z Z Z
Z
Z
Z
Z

gr
= j0,05 r.j.):

( ) ( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
T
pre pre
pre pre
pre pre
pre pre
pre pre
pre pre
gr
pre pre pre
pre pre post
j i
j i
j i
j i
j i
j i
Z j i j j i i
(
(
(
(
(
(
+ +
= =
, 3 , 3
, 2 , 2
, 1 , 1
, 3 , 3
, 2 , 2
, 1 , 1
, 2 , ,
1
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0 0
0 0 0 0
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z Z
Z Z Z Z


293
(
(
(
=
3843 , 0 014 , 0 0843 , 0
014 , 0 0523 , 0 014 , 0
0843 , 0 014 , 0 0843 , 0
0
j
post
Z

( )
T
j j
j
(
(
(
(
(
(
+ +
3843 , 0 014 , 0
014 , 0 0523 , 0
0843 , 0 014 , 0
3843 , 0 014 , 0
014 , 0 0523 , 0
0843 , 0 014 , 0
15 , 0 014 , 0 2 3843 , 0 0523 , 0
1

.
1389 , 0 0394 , 0 0377 , 0
0394 , 0 0497 , 0 0189 , 0
0377 , 0 0189 , 0 0754 , 0
(
(
(
= j
post
d
Z

6. korak: Dodavanje grane izmeu novog vora (k = 4) i referentnog vora,
(Z
gr
= j0,05/2 = j0,025 r.j.):

.
025 , 0 0 0 0
0 1389 , 0 0394 , 0 0377 , 0
0 0394 , 0 0497 , 0 0189 , 0
0 0377 , 0 0189 , 0 0754 , 0
0 0 0
0
0
0
0
0
0
Z
Z
Z =
(
(
(
(
=
(
(
(
(
= j
Z
gr
pre
post

b1) Simetrine komponente struja za sluaj jednofaznog kratkog spoja na sabirnicama 3 su:

( ) ( ) ( )
r.j. 327 , 4
1389 , 0 0461 , 0 2
1
3 , 3 3 , 3 3 , 3
0
03 3 3
j
j j
U
I I I
i d
fr
i d
=
+
=
+ +
= = =
Z Z Z

Za pronalaenje struja kroz transformator T
3
potrebno je najpre izraunati simetrine
komponente napona vorova 3 i 4 jer su oni od interesa. Njihove vrednosti su:

( ) ( ) r.j. 8 , 0 327 , 4 0461 , 0 1 3 , 3
3 3
= = = j j I U U
d d fr d
Z ;
( ) ( ) r.j. 2 , 0 327 , 4 0461 , 0 3 , 3
3 3
= = = j j I U
i i i
Z ;
( ) ( ) r.j. 6 , 0 327 , 4 1389 , 0 3 , 3
03 0 03
= = = j j I U Z ;
( ) ( ) r.j. 943 , 0 327 , 4 0132 , 0 1 3 , 4
3 4
= = = j j I U U
d d fr d
Z ;
( ) ( ) r.j. 057 , 0 327 , 4 0132 , 0 3 , 4
3 4
= = = j j I U
i i i
Z ;
( ) ( ) r.j. 0 327 , 4 0 3 , 4
03 0 04
= = = j j I U Z

Na osnovu izraunatih simetrinih komponenata napona, mogu se izraunati simetrine
komponente struja kroz transformator T3:

r.j. 86 , 2
05 , 0
8 , 0 943 , 0
43
3 4
43
3
j
j
Z
U U
I I
gr
d
d d
d dT
=
= = ;
r.j. 86 , 2
05 , 0
2 , 0 057 , 0
43
3 4
43
3
j
j
Z
U U
I I
gr
i
i i
i iT
=
+
=
= = ;

294
r.j. 0
6 , 0 0
043
03 04
043 0
3
=
+
=
= =
gr
T
Z
U U
I I

Konano, fazne komponente struja kroz transformator su:

r.j.
86 , 2
86 , 2
72 , 5
0
86 , 2
86 , 2
1
1
1 1 1
1
1
1 1 1
2
2
0
2
2
3
3
3
3
3
3
(
(
(
=
(
(
(
(
(
(
=
(
(
(
(
(
(
=
(
(
(
j j
a a
a a
I
I
I
a a
a a
I
I
I
T
iT
dT
CT
BT
AT

b2) Simetrine komponente struja za sluaj jednofaznog kratkog spoja na sabirnicama 4 su:

( ) ( ) ( )
r.j. 39 , 16
025 , 0 018 , 0 2
1
4 , 4 4 , 4 4 , 4
0
04 4 4
j
j j
U
I I I
i d
fr
i d
=
+
=
+ +
= = =
Z Z Z

Simetrine komponente napona vorova 3 i 4 su:

( ) ( ) r.j. 784 , 0 39 , 16 0132 , 0 1 3 , 4
4 3
= = = j j I U U
d d fr d
Z ;
( ) ( ) r.j. 216 , 0 39 , 16 0132 , 0 3 , 4
4 3
= = = j j I U
i i i
Z ;
( ) ( ) r.j. 0 39 , 16 0 3 , 4
04 0 03
= = = j j I U Z ;
( ) ( ) r.j. 705 , 0 39 , 16 018 , 0 1 4 , 4
4 4
= = = j j I U U
d d fr d
Z ;
( ) ( ) r.j. 295 , 0 39 , 16 018 , 0 4 , 4
4 4
= = = j j I U
i i i
Z ;
( ) ( ) r.j. 41 , 0 39 , 16 025 , 0 4 , 4
04 0 04
= = = j j I U Z

Sada se mogu izraunati i simetrine komponente struja kroz transformator T
3
:

r.j. 58 , 1
05 , 0
705 , 0 784 , 0
34
4 3
34
3
j
j
Z
U U
I I
gr
d
d d
d dT
=
= = ;
r.j. 58 , 1
05 , 0
295 , 0 216 , 0
43
4 3
34
3
j
j
Z
U U
I I
gr
i
i i
i iT
=
+
=
= = ;
r.j. 2 , 8
05 , 0
41 , 0 0 0
004
04
004 0
3
j
j
Z
U
I I
gr
T
=
+
=
= =

Konano, fazne komponente struja kroz transformator su:

r.j.
62 , 6
62 , 6
36 , 11
2 , 8
58 , 1
58 , 1
1
1
1 1 1
1
1
1 1 1
2
2
0
2
2
3
3
3
3
3
3
(
(
(
=
(
(
(
(
(
(
=
(
(
(
(
(
(
=
(
(
(
j j
a a
a a
I
I
I
a a
a a
I
I
I
T
iT
dT
CT
BT
AT


295
Zadatak 3.29

U mrei na sl. 3.29a na sabirnicama 4 desio se jednofazni kratki spoj sa zemljom. Matrinim
postupkom izraunati:
a) Struju kvara.
b) Struju po vodu 1-3 u sve tri faze.
Napomena: Napon na mestu kvara pre kvara je 1 r.j. Podaci o parametrima sistema dati su u
tab. 3.29a.

T
3
~
T
1
G
1
1

3

~
T
2
G
2
2

4



G
1
G
2
T
1
T
2
T
3
V
12
V
13
V
23

X
d
= X
i
(r.j.) 0,35 0,35 0,1 0,1 0,05 0,35 0,45 0,35
X
0
(r.j.) 0,09 0,09 0,1 0,1 0,05 1,15 1,40 1,15

Reenje:

a) Ekvivalentna ema za impedanse direktnog i inverznog redosleda je identina i
predstavljena je na sl. 3.29b.

j0,35 r.j.
1
4
3
j0,45 r.j.
2
j0,05 r.j.
j0,35 r.j.
j0,45 r.j.

j0,45 r.j.

Sl. 3.29b Mrea impedansi direktnog i inverznog redosleda sistema sa sl. 3.29a

Na prethodnoj emi ve su ekvivalentovane impedanse generatora G
1
i transformatora T
1
i
generatora G
2
i transformatora T
2
sa sl. 3.29a. Prethodna ema ima 4 vora i 6 grana pa je potrebno
sprovesti sledeih 6 koraka za dobijanje matrice impedasni direktnog i inverznog redosleda:


296
gr
= j0,45 r.j.):

[ ] [ ] 45 , 0 j Z
gr d
= = Z .

gr
= j0,45 r.j.):

.
45 , 0 0
0 45 , 0
0
0
(
=
(
(
= j
Z
gr
pre
d post
d
Z
Z

gr
= j0,35 r.j.):

( ) ( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
;
, 2 , 2
, 1 , 1
, 2 , 2
, 1 , 1
, 2 , ,
1
T
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
gr
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d d
pre
d
post
d
j i
j i
j i
j i
Z j i j j i i (
(
(
(
+ +
= =
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z Z
Z Z Z Z

( )
T
post
d
j j
j
j
(
+ +
=
45 , 0 0
0 45 , 0
45 , 0 0
0 45 , 0
35 , 0 0 2 45 , 0 45 , 0
1
45 , 0 0
0 45 , 0
Z ;

(
=
288 , 0 162 , 0
162 , 0 288 , 0
j
post
d
Z .

gr
= j0,45 r.j.):

( )
( )
( ) ( ) ( )
.
738 , 0 162 , 0 288 , 0
162 , 0 288 , 0 162 , 0
288 , 0 162 , 0 288 , 0
, 2 , 1 ,
, 2
, 1
(
(
(
=
(
(
(
+
= j
Z i i i i
i
i
gr
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d post
d
Z Z Z
Z
Z
Z
Z

gr
= j0,35 r.j.):

( ) ( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
;
, 3 , 3
, 2 , 2
, 1 , 1
, 3 , 3
, 2 , 2
, 1 , 1
, 2 , ,
1
T
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
gr
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d d
pre
d
post
d
j i
j i
j i
j i
j i
j i
Z j i j j i i
(
(
(
(
(
(
+ +
= =
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z Z
Z Z Z Z

( )
T
post
d
j j
j
j
(
(
(
(
(
(
+ +
(
(
(
=
738 , 0 162 , 0
162 , 0 288 , 0
288 , 0 162 , 0
738 , 0 162 , 0
162 , 0 288 , 0
288 , 0 162 , 0
35 , 0 162 , 0 2 738 , 0 288 , 0
1
738 , 0 162 , 0 288 , 0
162 , 0 288 , 0 162 , 0
288 , 0 162 , 0 288 , 0
Z


297
.
4226 , 0 231 , 0 219 , 0
231 , 0 2729 , 0 1771 , 0
219 , 0 1771 , 0 2729 , 0
(
(
(
= j
post
d
Z

gr
= j0,05 r.j.):

( )
( )
( )
( ) ( ) ( ) ( )
(
(
(
(
(
+
=
gr
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
pre
d
post
d
Z i i i i i
i
i
i
, 3 , 2 , 1 ,
, 3
, 2
, 1
Z Z Z Z
Z
Z
Z
Z
Z

.
4726 , 0 4226 , 0 231 , 0 219 , 0
4226 , 0 4226 , 0 231 , 0 219 , 0
231 , 0 231 , 0 2729 , 0 1771 , 0
219 , 0 219 , 0 1771 , 0 2729 , 0
i d
post
d
j Z Z Z = =
(
(
(
(
=

Ekvivalentna ema impedansi nultog redosleda data je na sl. 3.29c.

j1,15 r.j.
1
4
3
j1,4 r.j.
2
j0,05 r.j.
j1,15 r.j.
j0,1 r.j.

j0,19 r.j.


Na prethodnoj emi ve su ekvivalentovane impedanse generatora G
2
i transformatora T
2
.
Kao i kod ekvivalentne eme za direktni redosled i ovde je potrebno sprovesti sledeih 6 koraka:

gr
= j0,1 r.j.):

[ ] [ ] 1 , 0
0
j Z
gr
= = Z .

gr
= j0,19 r.j.):

.
19 , 0 0
0 1 , 0
0
0
0 (
=
(
(
= j
Z
gr
pre
d post
Z
Z


298
gr
= j1,15 r.j.):

( ) ( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
T
pre pre
pre pre
pre pre
pre pre
gr
pre pre pre
pre pre post
j i
j i
j i
j i
Z j i j j i i (
(
(
(
+ +
= =
, 2 , 2
, 1 , 1
, 2 , 2
, 1 , 1
, 2 , ,
1
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0 0
0 0 0 0
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z Z
Z Z Z Z

( )
(
=
(
+ +
=
1649 , 0 0132 , 0
0132 , 0 0931 , 0
19 , 0 0
0 1 , 0
19 , 0 0
0 1 , 0
15 , 1 0 2 19 , 0 1 , 0
1
19 , 0 0
0 1 , 0
0
j j j
j
j
T
post
Z
.

gr
= j1,4 r.j.):

( )
( )
( ) ( ) ( )
.
4931 , 1 0132 , 0 0931 , 0
0132 , 0 1649 , 0 0132 , 0
0931 , 0 0132 , 0 0931 , 0
, 2 , 1 ,
, 2
, 1
0 0 0
0
0
0
0
(
(
(
=
(
(
(
+
= j
Z i i i i
i
i
gr
pre pre pre
pre
pre
pre
post
Z Z Z
Z
Z
Z
Z

gr
= j1,15 r.j.):

( ) ( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
;
, 3 , 3
, 2 , 2
, 1 , 1
, 3 , 3
, 2 , 2
, 1 , 1
, 2 , ,
1
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0 0
0 0 0 0
T
pre pre
pre pre
pre pre
pre pre
pre pre
pre pre
gr
pre pre pre
pre pre post
j i
j i
j i
j i
j i
j i
Z j i j j i i
(
(
(
(
(
(
+ +
= =
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z
Z Z Z
Z Z Z Z

( )
T
post
j j
j
j
(
(
(
(
(
(
+ +
(
(
(
=
4931 , 1 0132 , 0
0132 , 0 1649 , 0
0931 , 0 0132 , 0
4931 , 1 0132 , 0
0132 , 0 1649 , 0
0931 , 0 0132 , 0
15 , 1 0132 , 0 2 4931 , 1 1649 , 0
1
4931 , 1 0132 , 0 0931 , 0
0132 , 0 1649 , 0 0132 , 0
0931 , 0 0132 , 0 0931 , 0
0
Z

.
7057 , 0 0939 , 0 0506 , 0
0939 , 0 1566 , 0 0176 , 0
0506 , 0 0176 , 0 0908 , 0
0
(
(
(
= j
post
Z

gr
= j0,05 r.j.):

( )
( )
( )
( ) ( ) ( ) ( )
(
(
(
(
(
+
=
gr
pre pre pre pre
pre
pre
pre
pre
post
Z i i i i i
i
i
i
, 3 , 2 , 1 ,
, 3
, 2
, 1
0 0 0 0
0
0
0
0
0
Z Z Z Z
Z
Z
Z
Z
Z ;


299

0 0
7557 , 0 7057 , 0 0939 , 0 0506 , 0
7057 , 0 7057 , 0 0939 , 0 0506 , 0
0939 , 0 0939 , 0 1566 , 0 0176 , 0
0506 , 0 0506 , 0 0176 , 0 0908 , 0
Z Z =
(
(
(
(
= j
post
.

a) Simetrine komponente struje kvara za sluaj jednofaznog kratkog spoja su:

( ) ( ) ( )
r.j. 5879 , 0
7557 , 0 4726 , 0 2
1
4 , 4 4 , 4 4 , 4
0
04 4 4
j
j j
U
I I I
i d
fr
i d
=
+
=
+ +
= = =
Z Z Z

Struja kvara je onda:

r.j. 764 , 1
0 4
j I I I I I
i d A k
= + + = =

b) U cilju odreivanja struje po vodu 1-3 potrebno je najpre odrediti simetrine komponente
napona vorova 1 i 3.

( ) ( ) r.j. 8712 , 0 5879 , 0 219 , 0 1 4 , 1
4 1
= = = j j I U U
d d fr d
Z ;
( ) ( ) r.j. 1287 , 0 5879 , 0 219 , 0 4 , 1
4 1
= = = j j I U
i i i
Z ;
( ) ( ) r.j. 0297 , 0 5879 , 0 0506 , 0 4 , 1
04 0 01
= = = j j I U Z ;
( ) ( ) r.j. 7515 , 0 5879 , 0 4226 , 0 1 4 , 3
4 3
= = = j j I U U
d d fr d
Z ;
( ) ( ) r.j. 2484 , 0 5879 , 0 4226 , 0 4 , 3
4 3
= = = j j I U
i i i
Z ;
( ) ( ) r.j. 4149 , 0 5879 , 0 7057 , 0 4 , 3
04 0 03
= = = j j I U Z

Simetrine komponente struja po vodu 1-3 su:

r.j. 266 , 0
45 , 0
7515 , 0 8712 , 0
13
3 1
13
j
j
Z
U U
I
gr
d
d d
d
=
= ;
r.j. 266 , 0
45 , 0
2484 , 0 1287 , 0
13
3 1
13
j
j
Z
U U
I
gr
i
i i
i
=
+
=
= ;
r.j. 275 , 0
4 , 1
4149 , 0 0297 , 0
013
03 01
013
j
j
Z
U U
I
gr
=
+
=
=

Konano, fazne struje koje teku po vodu 1-3 su:

r.j.
009 , 0
009 , 0
807 , 0
275 , 0
266 , 0
266 , 0
1
1
1 1 1
1
1
1 1 1
2
2
013
13
13
2
2
13
13
13
(
(
(
=
(
(
(
(
(
(
=
(
(
(
(
(
(
=
(
(
(
j j
a a
a a
I
I
I
a a
a a
I
I
I
i
d
C
B
A


300
Zadatak 3.30

Za uproeni elektroenergetski sistem EPS-a, iji su parametri vodova i transformatora dati
u zadatku 2.15, proraunati:
a) Struju tranzijentnog perioda trofaznog kratkog spoja u voru 1, kao i struje u granama
incidentnim ovom voru, usvajajui za poetni radni reim onaj koji je obraivan u zadatku 2.15.
b) Struju tranzijentnog perioda trofaznog kratkog spoja u voru 1, kao i struje u granama
incidentnim ovom voru, u sluaju zanemarivanja struja radnog reima koji je prethodio kvaru.
c) Struje tranzijentnog perioda svih nesimetrinih kratkih spojeva u tom voru, u sluaju
zanemarivanja struja radnog reima koji je prethodio kvaru.

Vrednosti nominalnih snaga ekvivalentnih agregata pridruenih generatorskim vorovima u
sistemu, kao i snaga angaovanih agregata i odgovarajuih snaga blok-generatorskih transformatora
u sistemu, usvojene na osnovu specifikovanih i proraunatih snaga generisanja u zadatku 2.15, date
su u tab. 3.30a.

Tab. 3.30a Nominalne i angaovane snage ekvivalentnih agregata sistema

Broj vora Naziv vora S
n
[MVA] S
na
[MVA]
1 Obrenovac 400 2188 1461
5 erdap 1360 760
6 Kostolac 2132 527
15 Obrenovac 220 1564 732
17 Bajina Bata 1728 1308
21 Kosovo 220 1782 509

Reaktanse generatora u tranzijentnom reimu po d osi
d
x , reaktanse generatora inverznog
redosleda x
i
i blok-generatorskih transformatora x
BT
(sprege Yd), izraene u relativnim jedinicama u
odnosu na nominalnu snagu elementa, date su u tab. 3.30b.

Tab. 3.30b Reaktanse
d
x i x
i
generatora i reaktanse blok-generatorskih transformatora x
BT
izraene
u relativnim jedinicama u odnosu na nominalnu snagu elementa

Broj vora Naziv vora
d
x [r.j.]
x
i
[r.j.] x
BT
[r.j.]
1 Obrenovac 400 0,220 0,250 0,1260
5 erdap 0,380 0,345 0,1167
6 Kostolac 0,220 0,215 0,1200
15 Obrenovac 220 0,220 0,225 0,1341
17 Bajina Bata 0,280 0,210 0,1200
21 Kosovo 220 0,330 0,270 0,1162

Reaktanse vodova direktnog redosleda su date u zadatku 2.15, dok je za reaktanse vodova
nultog redosleda generalno uzeto da su tri puta vee od datih reaktansi direktnog redosleda. Podaci
za transformatore 400/220 kV/kV za emu direktnog redosleda u relativnim jedinicama su takoe
dati u zadatku 2.15. Pri formiranju eme nultog redosleda neophodno je uvaiti da su sve to
autotransformatori sa direktno uzemljenim zvezditem i kompenzacionim tercijarnim namotajem

301
vezanim u trougao. Podaci za reaktanse ovih transformatora, uz zanemarivanje aktivnih otpornosti,
kao i grane magneenja nultog redosleda, u relativnim jedinicama za baznu snagu S
B
= 100 MVA i
bazni napon U
B
= 400 kV dati su u tab. 3.30c.

Tab. 3.30c Reaktanse transformatora 400/220 kV/kV izraene u relativnim jedinicama za
S
B
= 100 MVA i U
B
= 400 kV

vor i vor j x
12
[r.j.] x
13
[r.j.] x
23
[r.j.]
10 12 0,02970 0,03462 0,02385
10 13 0,02970 0,03366 0,02538
7 19 0,03100 0,03503 0,02595
8 18 0,01550 0,02060 0,01808
1 15 0,01481 0,01731 0,01193
9 21 0,01485 0,01689 0,01255
3 23 0,04200 0,05126 0,03394

Reenje:

Reaktanse angaovanih generatora i blok-generatorskih transformatora, preraunate na
baznu snagu S
B
= 100 MVA i bazni napon U
B
= 400 kV su date u tab. 3.30d.

Tab. 3.30d Reaktanse
d
x i x
i
generatora i reaktanse blok-generatorskih transformatora x
BT
izraene
u relativnim jedinicama za S
B
= 100 MVA i U
B
= 400 kV

Broj vora Naziv vora
d
x [r.j.]
x
i
[r.j.] x
BT
[r.j.]
1 Obrenovac 400 0,015 0,017 0,009
5 erdap 0,050 0,045 0,0154
6 Kostolac 0,042 0,041 0,023
15 Obrenovac 220 0,030 0,031 0,018
17 Bajina Bata 0,020 0,015 0,010
21 Kosovo 220 0,065 0,053 0,023

Reaktanse pojedinih grana transformatora 400/220 kV/kV, neophodne za formiranje
zamenskih ema nultog redosleda su date u tab. 3.30e, pri emu je oznaavanje izvreno u odnosu
na originalne vorove mree, tj. bez posebnih oznaka za fiktivna zvezdita tronamotajnih
transformatora.

Tab. 3.30e Reaktanse pojedinih grana transformatora 400/220 kV/kV

vor i vor j x
1
[r.j.] x
2
[r.j.] x
3
[r.j.]
10 12 0,02023 0,00947 0,01438
10 13 0,01899 0,01071 0,01467
7 19 0,02004 0,01096 0,01499
8 18 0,00901 0,00649 0,01159
1 15 0,01010 0,00472 0,00722
9 21 0,00960 0,00525 0,00073
3 23 0,02966 0,01234 0,02160

302
Korienjem proraunatih podataka, kao i podataka iz zadatka 2.15, mogu se izvriti svi
potrebni prorauni kratkih spojeva.

a) Struja trofaznog kratkog spoja, uz uvaavanje radnog reima proraunatog u zadatku
2.15, sa naponom na sabirnicama 1 pre kvara U
1
= 1,0075 r.j. iznosi:

I
k3
= 101,3708 r.j.

Ova struja je jednaka u sve tri faze sa meusobnim faznim pomerajem od 120, ime je
zadrana simetrija u sistemu.
Fazne struje za vreme tranzijentnog perioda trofaznog kratkog spoja u voru 1, po granama
incidentnim voru 1 su date u tab. 3.30f.

Tab. 3.30f Fazne struje za vreme tranzijentnog perioda trofaznog kratkog spoja u voru 1, po
granama incidentnim voru 1 iz zadatka 3.30a

Grana I
A

[r.j.]
I
B

[r.j.]
I
C

[r.j.]
2 - 1 8,7034 -80,1882 8,7034 159 ,8118 8,7034 39 ,8118
8 - 1 19,7533 -77,9235 19 ,7533 162,0765 19,7533 42,0765
10 - 1 5,0447 -81,5542 5,0447 158,4458 5,0447 38,4458
15 - 1 19,8622 -80,9767 19,8622 159,0233 19,8622 39,0233

Struje u granama koje su elektriki udaljenije od mesta kvara su manjeg intenziteta (na
primer amplituda struje u grani 6 - 8 iznosi 8,0629 r.j., odnosno znatno je manja od struje u grani 8 -
1, te kvar na sabirnicama 1 ne predstavlja kritian kvar za izbor opreme ovih grana. Zbog toga je i
pregled struja kvara i ogranien na grane incidentne voru pogoenom kvarom, tj. grane na koje
ovaj kvar ima najvie uticaja.

b) U sluaju zanemarivanja prethodnog radnog reima, odnosno u sluaju da su zanemareni
potroai, ime poetni radni reim prelazi u ''prazan hod'', naponi svih vorova su jednaki i iznose
1 r.j., dok je struja trofaznog kratkog spoja na sabirnicama 1 u tranzijentnom periodu jednaka

I
k3
= 88,1028 r.j.

Fazne struje u granama incidentnim voru 1 su date u tab. 3.30g.

Tab. 3.30g Fazne struje za vreme tranzijentnog perioda trofaznog kratkog spoja u voru 1, po
granama incidentnim voru 1 iz zadatka 3.30b

Grana I
A

[r.j.]
I
B

[r.j.]
I
C

[r.j.]
2 1 7,0308 -87,1105 7,0308 152,8895 7,0308 32,8895
8 1 17,4635 -87,2286 17,4635 152,7714 17,4635 32,7714
10 1 4,1059 -83,3162 4,1059 156,6838 4,1059 36,6838
15 1 18,7648 -89,5522 18,7648 150,4478 18,7648 30,4478

303
Poreenjem rezultata iz taaka a) i b) pokazuje se da struje u normalnom radnom reimu
koje su prethodile kratkom spoju, kao i odstupanje napona od jedininih vrednosti malo utiu na
veliinu struje kvara, kao i struje po granama mree. Odstupanje ovih struja u sluaju izostavljanja
prorauna prethodnog radnog stanja u odnosu na struje gde je prethodno radno stanje uvaeno je
retko vee od 10 % (u ovom primeru znatno manje), te se prorauni kratkih spojeva sa dovoljnom
tanou mogu izvriti uz zanemarenje prethodnog radnog reima.

c) Sluaj nesimetrinih kratkih spojeva sproveden putem prorauna metodom simetrinih
komponenata daje sledee rezultate:

Jednofazni kratki spoj

Simetrine komponente struje kvara su:

I
k1Zd
= (-0,7710 + j36,5857) r.j.;
I
k1Zi
= (-0,7710 + j36,5857) r.j.;
I
k1Z0
= (-0,7710 + j36,5857) r.j.

Fazne struje kvara su:

I
k1ZA
= 109,7815 r.j. -88,7928;
I
k1ZB
= 0;
I
k1ZC
= 0,

dok su fazni naponi pojedinih faza na mestu kvara

U
k1ZA
= 0;
U
k1ZB
= 0,9076 r.j. -105,5432;
U
k1ZC
= 0,9041 r.j. 105,4555.

Fazne struje za vreme tranzijentnog perioda jednofaznog kratkog spoja faze A vora 1, po
granama incidentnim voru 1 su date u tab. 3.30h.

Tab. 3.30h Fazne struje za vreme tranzijentnog perioda jednofaznog kratkog spoja u voru 1, po
granama incidentnim voru 1 iz zadatka 3.30c

Grana I
A

[r.j.]
I
B

[r.j.]
I
C

[r.j.]
2 1 7,3129 -86,9300 2,3010 86,5290 2,2945 96,9840
8 1 18,7749 -86,9600 3,7870 86,4275 3,7798 96,1046
10 1 7,6005 -85,2660 1,4620 -85,7439 1,4839 -93,4267
15 1 26,4030 -89,5145 2,5600 -83,6868 2,5795 -95,6875


304
Dvofazni kratki spoj


I
k2d
= (-0,9715 + j43,6246) r.j.;
I
k2i
= (0,9715 - j43,6246) r.j.;
I
k20
= 0.


I
k2A
= 0;
I
k2B
= 75,5788 r.j. -178,7242;
I
k2C
= 75,5788 r.j. 1,2758,


U
k2A
= 1,0094 r.j. -0,0882;
U
k2B
= 0,5047 r.j. 179,9118;
U
k2C
= 0,5047 r.j. 179,9118 .

Fazne struje za vreme tranzijentnog perioda dvofaznog kratkog spoja faza B i C vora 1, po
granama incidentnim voru 1 su date u tab. 3.30i.

Tab. 3.30i Fazne struje za vreme tranzijentnog perioda dvofaznog kratkog spoja u voru 1, po
granama incidentnim voru 1 iz zadatka 3.30c

Grana I
A

[r.j.]
I
B

[r.j.]
I
C

[r.j.]
2 1 0,0191 137,2622 6,2743 -176,9686 6,2877 2,9064
8 1 0,3071 92,8764 15,3623 -176,5878 15,3625 2,2670
10 1 0,3556 -92,7383 3,6155 -176,0044 3,6742 9,5104
15 1 0,3701 92,4500 16,4127 -178,7793 16,4248 -0,0702

Dvofazni kratki spoj sa zemljom


I
k2Zd
= (-1,3721 + j68,7474) r.j.;
I
k2Zi
= (0,5018 - j18,9732) r.j.;
I
k2Z0
= (0,8703 - j49,7742) r.j.


I
k2ZA
= 0;
I
k2ZB
= 106,3290 r.j. 136,6140;
I
k2ZC
= 106,7417 r.j. 45,6154,


305

U
k2ZA
= 0,6586 r.j. 0,1509;
U
k2ZB
= 0;
U
k2ZC
= 0.

Struje za vreme tranzijentnog perioda dvofaznog kratkog spoja sa zemljom faza B i C vora
1, po granama incidentnim voru 1 su date u tab. 3.30j.

Tab. 3.30j Fazne struje za vreme tranzijentnog perioda dvofaznog kratkog spoja sa zemljom u
voru 1, po granama incidentnim voru 1 iz zadatka 3.30c

Grana I
A

[r.j.]
I
B

[r.j.]
I
C

[r.j.]
2 1 2,7261 -88,4960 6,9958 155,4785 6,9323 30,6503
8 1 4,6401 -89,0099 18,2725 149,7606 18,1219 36,1556
10 1 2,3091 90,5072 6,8476 125,4576 7,1566 63,7637
15 1 3,8485 90,3082 25,3818 130,2660 25,4963 50,4347

3 Poglavlje

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

3 Poglavlje

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Proraun kratkih spojeva

, ako se radi o regulacionom

You might also like