GVENL

EVREDE GVENL TEHDT EDC UNSURLAR

Hazrlayan: Yrd. Do. Dr Kadri Vefa EZRMK

EVREDE GVENL TEHDT EDC UNSURLAR

A- BYOLOJK TEHDTLER B- KMYASAL TEHDTLER
Tabii Tehditler Suni Tehditler Endstriyel Kirlilik Hava ve Sularn Kirlilii

C- FZK TEHDTLER
Ik ve Aydnlatma Bozukluklar Renkler ve nsan zerindeki Etkileri Ses ve Grlt

EVREDE GVENL TEHDT EDC UNSURLAR yerinde rastlanan tehlikeli, zararl etkilerin kontrol altna alnp etkisiz hle getirilebilmesi iin evrede gvenlii tehdit edici unsurlarn tannmas gerekir. Yaygn olarak bilindii gibi; sala zarar verecek ortamlardan korunmak iin yaplacak uygulamalar ve alnan temizlik nlemlerinin tm hijyen olarak tanmlanr ve bu balamda her trl tehditten korunmak iin bir takm nlemler almak gerekir. Bu tehditler biyolojik, kimyasal ve fiziksel tehditler olarak saylabilir. alann alaca kiisel nlemlerin dnda i yerleri de bu tehditleri bilmeli ve gereken nlemleri almaldr. evrede gvenlii tehdit edecek unsurlar aadaki ekilde aklanabilir.

A- BYOLOJK TEHDTLER
in niteliine gre eitli nitelikte biyolojik tehdit unsurlar: Bakteriler, Virsler Mantarlar Ker ve protista (bir hcreliler) gibi mikrobiyolojik olanlar ile Bcekler, Parazitler (asalaklar), Bitkiler ve Hayvanlar gibi biyolojik tehlikelerdir.

A- BYOLOJK TEHDTLER
Hayvanlarla yakndan ilgilenen, onlar gden ve hayvanlardan elde edilen rnlerin ilendii i yerlerinde alanlarda; iek, arbon, tetanoz, kuduz, lekeli humma vb. hastalklar grlebilir. yeri evresinin temizlii ve evre gvenliini tehdit eden biyolojik etkilerin azalmas zorunludur. Burada evre temizlii kadar kiisel temizlik de son derece nemlidir.

B- KMYASAL TEHDTLER
evre gvenliini ve saln tehdit eden kimyasal faktrler i yeri ve evresinde sis, buhar, toz ve duman hlinde bulunur. Vcuda sindirim sistemi, deri ve solunum yoluyla etki eder. Balca kimyasal tehditler ve vcuda giri yollar aadaki ekilde gruplandrlabilir:

B- KMYASAL TEHDTLER
Solunum Yoluyla Geenler
1-Tahri edici kimyasal maddeler (gazlar): Mesleki zehirlenmelerin, ou solunum yolu ile alnan havann iinde bulunan klor, karbon monoksit, hidrojen slfr, amonyak, azot dioksit,brom, ozon gibi gazlardr. Bu maddeler normal scaklkta ve atmosfer basncnda gaz olarak havada bulunabilir. Tp veya sarn gibi gaz tama kaplar veya gaz boru hatlarndaki szntlar, kaynak ve kesme gereci veya motorlarn egzozundan kan gazlar gibi yksek scaklkta yaplan ilemler sonucu alma ortam atmosferine gazlar yaylabilmektedir. Bu gazlar zellikle st ve alt solunum yollarn tahri eder.

B- KMYASAL TEHDTLER
Solunum Yoluyla Geenler
2-Buharlar: Normal scaklkta ve atmosfer basncnda buharlaabilen, gaz, sv veya kat maddelerin havada bulunan buharlardr. Enzol, alkol, toluen vb. buharlara rnek olarak verilebilir. Svlarn kartrlmas veya doldurulmas, boyama, tabanca boyacl, temizleme ilemleri sonucu zararl buharlar aa kmakta, soluk dzeyine erimektedir.

B- KMYASAL TEHDTLER
Solunum Yoluyla Geenler
3-Sisler (mistler): Bunlar, elektro metal kaplama tanklarnda ve tabanca ile boya yaplmas durumlarnda olduu gibi ok ince sv damlacklarnn havada dalmas sonucu oluur. Kesme ve talama ilemleri srasnda ya sisleri (mistleri), elektro kaplamada asit sisleri, spreytabanca boyaclnda sprey sisleri olumaktadr.

B- KMYASAL TEHDTLER
Solunum Yoluyla Geenler
4- Tozlar: ok ince kat madde paracklarnn havada dalmas ile oluur. Partikl byklne gre solunabilir ya da st solunum yollar ile atlabilir olmalarna gre snflandrlr. zlebilen tozlar akcierin nemine znr ve sonra emilir(absorbe). Tahri edici tozlar, solunum yollarnn i yzeylerine etki eder. zellikle 0,1 ila 5 mikron arasndaki tozlar son derece tehlikelidir. Temizleme, delme, kesme, tme, ezme gibi birok ilem sonucu alma ortamna tozlar yaylmaktadr. Nano boyuttaki tozlar ok daha zararl olabilir. Ayrca bu boyutta normal koullarda zararl olmayan elmas gibi maddeler, direkt olarak hcre ykmna sebep olabilir. Tozlar biraz daha geni olarak inceleyelim;

B- KMYASAL TEHDTLER
Solunum Yoluyla Geenler

Tozlar u ekilde snflandrlabilir

- Tahri edici tozlar: alma yaamnda birok toz balca ikyet konusudur. nk bunlar deriyi tahri eder. rnein sodyum hidroksit, potasyum hidroksit, kire tozlar vb. tozlar, kendileri tahri edici olmadklar hlde cildin gzeneklerini tkamak suretiyle veya mikroplarn burada yerlemelerine neden olarak tahrie yol aar. Hububat, eker ve un tozlar bunlara rnek olarak verilebilir. - Zehirli tozlar: Akcierlerden, deriden veya sindirim yollarndan kan dolamna girerek zehirlenmelere neden olur. rnein kurun, arsenik, civa, kadmiyum, fosfor ve birok kimyasal madde tozlar birlikte tahrie veya zehirlenmeye neden olabilir. - Fibrozis yapan tozlar: Akcierlerin hcrelerinde fibrozis meydana getiren serbest silika ve asbest tozlardr. Kmr madencilii ve dkm sanayisi gibi sektrler iin bu risk zellikle ok nemlidir. - Skc-inert tozlar: Tahri edebilen fakat zehirlenmeye ve fibrozise neden olmayan, rahatszlk verici tozlardr. - Alerji yapan tozlar: Baz kimselere etki eden polen, pamuk, yn, krk, ty, sa tozlar ile baz cins odunlarn kesilmesinden meydana gelen tozlardr. - Dumanlar: Kimyasal maddelerin yanmasyla oluan kat parack ve buularn ortaya kardklar koyu renkli gazlardr. rnein hidroklorik asit ve amonyak buular havada beyaz dumanlar hlinde amonyum klorr oluturur. zellikle kaynak ve kesme ilemleri srasnda aa kan dumanlar son derece nemlidir, nlem almay gerektirir.

B- KMYASAL TEHDTLER

Solunum Yoluyla Geen Kimyasallara Kar nlemler

B- KMYASAL TEHDTLER
Deriye Temas Yoluyla Geenler
Deri yolu ile absorbe, dorudan doruya deriye dokunmayla oluur. Asitler, alkaliler, solventler, yalar, formaldehit, krom veya nikel, baz organik tozlar, epoksi sertletiriciler ve neftya cilt iin tehlikelidir. Bu maddeler ve yol at tehlikeler unlardr: 1. ldrc zehirlenmeler: Nispeten, ok az miktarlardaki zehirli maddeler absorbe edilebilir. Ancak anilin, kurun tetra etil veya hidrojen siyanr asidinin deriye ksa bir sre demesi ok byk tehlikeler ortaya karr. 2. Tahri Edici Maddeler: Dorudan doruya deriye etki eder. Gl asitler (slfrik asit, nitrik asit, hidro florik asit vb.), bazlar (sodyum hidroksit-kostik, potasyum hidroksit, kire vb.), klor, flor, brom, fenol vb. tahri edici maddelerdir. 3. zcler: Dorudan doruya deriyi tahri etmez ancak, bakterilere kar derinin direncini azaltr. rnein, benzin, gazya ve alkol gibi.

B- KMYASAL TEHDTLER
Deriye Temas Yoluyla Geenler-Eldiven kullanm
Eldiven seimi ve kullanm srasnda dikkat edilecek baz noktalar unlardr: Eldiven temiz ele giyilmeli Eldiveni takarak dokunma ve eli kavrama asndan test edin. Ele uygun lde eldiven kullanlmal Eldivenler, bir kimyasal maddeye kar koruma salarken baka bir kimyasal maddeye kar yeterli koruma salamayabilir. Eldiven eli terletmemelidir. Aksi takdirde kullanm zorluu oluturur. Her kullanmdan nce delik, ypranma ve yrtklar kontrol edin. Bulak eldiveni kullanmayn. Byle eldivenler hi kullanlmamasndan daha tehlikelidir.

B- KMYASAL TEHDTLER
Eldiven kullanm

B- KMYASAL TEHDTLER Sindirim Yoluyla Geenler

Atmosferde bulunan ve salya ile karan zehirli maddeleri yutmak, kimyasal maddeler bulam gdalar yemek, imek, inemek ve tttrmek suretiyle sindirim yolu ile vcuda girer.

C- FZK TEHDTLER
evre gvenliini tehdit eden fiziki etkenler; souk ve donmalar, elektromanyetik nlar, yksek atmosfer basnc, elektrik akm, grlt, iyonlayc radyasyon ve travmalar olarak saylabilir. Bu etkenler hem evrede hem de i yerinde vardr.

C- FZK TEHDTLER
Fiziki etkenlerin balca unsurlar:

1- Ik ve Aydnlatma Bozukluklar

Bir i yerinde iin iyi yaplabilmesi iin, uygun aydnlatmann salanmas gerekir. Bu aydnlatma hem alann salyla hem de iin verimiyle ilgilidir. Bir i yerinde aydnlatmann yeterli olup olmadn saptamak iin allan yzeylerdeki aydnlk younluu lksmetre yardmyla llr. yi bir aydnlatma iin; - In yeterli iddette olmas, - In iyi yaylm olmas, - Glge vermeyen ve gz kamatrmayan bir aydnlatma olmas gerekir. Aydnlatmann iyi olmad durumlarda; yorgunluk belirtileri, ba arlar ve gz bozukluklar ortaya kar. yi ve dzenli yaplan aydnlatma ise; verimli almann ve moralinin iyi olmas gibi olumlu yararlar salar. Aydnlatma iki ekilde yaplr: 1- Gnele (Doal) Aydnlatma 2-Suni (Yapay) Aydnlatma: Gnele aydnlatmann yetersiz kald durumlarda aydnlatma iin gne yerine yapay k kullanlr. Yapay aydnlatma ya normal, uzun mrl ve led ampullerle ya da floresan lambalarla yaplr.

C- FZK TEHDTLER
2- Renk ve nsan zerindeki Etkileri
yerlerindeki duvarn, tavann, kullanlan ara ve gerecin yzeylerindeki renklerin uygun seilmesi hlinde verimin artaca, i kazalarnn azalaca, kalitenin ykselecei, yorgunluk gibi bedensel ve ruhsal sorunlarn kalkaca bu konuda yaplan deneylerden renilmitir. Endstri iletmelerinde krmz, canl turuncu, sar ve yeil renklerin kullanld yerler unlardr: Krmz: Yangn sndrme cihazlarnda, barikatlarda, tehlike iaret levhalarnda, makine ve tezghlardaki elektrik stop dmelerinde kullanlr. Canl turuncu: Makine ve tezghlarn tehlike arz eden blgelerinde, hareket hlindeki kesicilerde kullanlr.

Sar: naat ekipmanlar, i makineleri (dozer, traktr vb.) sanayide kullanlan lokomotifler, yangn ekipmanlar ve dikkat levhalarnda kullanlr.
Yeil: Sedyeler, cankurtaran, ilk yardm odalar ve gvenlik haber levhalarnda kullanlr. yerlerinde tavann beyaz, dier yzeylerin ak renklerde olmasnn, yzeylerin ise uygun renklerle boyanmasnn aydnlatmaya olumlu ynde etkisi vardr.

Renk ve nsan zerindeki Etkileri Renklerin insan zerindeki etkileri yle sralanabilir: skc renkler: Koyu ve soluk renkler Uyarc renkler: Krmz, turuncu Sakinletirici renkler: Mavi, yeil Huzur vericilik ifade eden renk: Mor Gz yorucu renk: Beyaz, Keder ifade eden renk: Siyah

C- FZK TEHDTLER
3- Ses ve Grlt

stenmeyen, ounlukla yapay olarak oluan, rahatsz edici sesler grlt olarak tanmlanr. Ses szc gaz, sv ve kat cisimlerde molekler titreim esasna dayanan mekanik bir zorlamay ifade eder. Sesin birimi desibeldir. nsan salna zarar vermeyecek en st grlt dzeyi 60 desibel olarak kabul edilmektedir. Bu dzeyin stndeki grltnn insan salna zararl etkileri vardr.

C- FZK TEHDTLER
3- Ses ve Grlt

Bu etkiler iki grupta toplanabilir: 1. Sinir ve ruh sistemine etkisi; dikkat, younlama ve reaksiyon kapasitesinde zayflama, uyku bozukluklar, ba arlar, dolam bozukluu 2. itme fonksiyonu zerine etkisi: geici sarlk ya da tam sarlk

C- FZK TEHDTLER
3- Ses ve Grlt
Ses ve grltnn olumsuz etkilerinden korunmak iin alnmas

gereken nlemler: 1. Teknik nlemler - yerlerinde grlt karan makinelerin monte edilmeleri srasnda i yeri taban titreim ve sesi azaltacak malzeme ve sistemle yaplmal, - Grlt olan i yerlerinin duvarlar sesin yansmasn nleyecek malzeme ile kaplanmal, - Makinelerin periyodik bakmlar zamannda ve en iyi ekilde yaplmal, ypranan paralar hemen deitirilmeli, - Makine seiminde en az grlt karanlar seilmeli, - Grlt karan makine alanlardan uzak tutulmal veya makineler ile alanlar arasna ses emici engeller konulmal, -Grlt olan i yerlerini blmelere ayrarak grltden etkilenenlerin says azaltlmal

C- FZK TEHDTLER
3- Ses ve Grlt

2. Tbbi nlemler - Kulak, sinir sistemi ve kemik hastal olanlar ile hipertansiyonu olanlar grltl ilerde altrlmamaldr. 3. Kiisel nlemler - Grlty yok etme olasl bulunmad durumlarda kulak tkalar veya btn kula rten kulaklklar kullanlmaldr.

yerinde rastlanan tehlikeli, zararl etkilerin kontrol altna alnp etkisiz hle getirilebilmesi iin evrede gvenlii tehdit edici unsurlarn tannmas gerekir. Bu tehditler biyolojik, kimyasal ve fiziksel tehditler olarak saylabilir. yerinde yaplan iin niteliine gre eitli nitelikte biyolojik tehdit unsurlar bulunabilir. Bunlar, bakteriler, virsler, mantarlar, ker ve protista (bir hcreliler) gibi mikrobiyolojik olanlar ile bcekler, parazitler (asalaklar), bitkiler ve hayvanlar gibi mikrobiyolojik tehlikelerdir. evre gvenliini ve saln tehdit eden kimyasal faktrler i yeri ve evresinde sis, buhar, toz ve duman halinde bulunurlar. Vcuda sindirim sistemi, deri ve solunum yoluyla etki ederler. Balca kimyasal tehditler solunum yoluyla geenler, deriye temas yoluyla geenler ve sindirim yoluyla geenler olarak snandrlrlar. evre gvenliini tehdit eden fiziki etkenler; souk ve donmalar, elektromanyetik nlar, yksek atmosfer basnc, elektrik akm, grlt, iyonlayc radyasyon ve travmalar olarak saylabilir. Bu etkenler hem evrede, hem de i yerinde vardr. Fiziki etkenlerin balca unsurlar k ve aydnlatma bozukluklar, renk, ses ve grlt olarak sralanabilir. iyi bir aydnlatma iin; n yeterli iddette olmas, iyi yaylm olmas, glge vermeyen ve gz kamatrmayan bir aydnlatma olmas gerekir. Ses ve grltye kar ise tbbi, teknik ve kiisel nlemlerin alnmas gerekir.

ZET