Sertlemi betonda geirimlilik, betonun hizmet sresi boyunca karlaabilecei ypratc kimyasal ve fiziksel olaylara dayanklln ve dayanmn etkilemektedir.

Gerek betonun su emme zellii ve gerekse geirimlilii, sertlemi betonun ierisinde yer alan boluklarn toplam miktarna ve bu boluklarn aralarnda balant olup olmamasna baldr. Bu nedenle geirimlilik zelliklerini anlayabilmek iin boluk tipleri ve yaplar hakknda bilgi sahibi olmamz gerekmektedir.

Jel Boluklar Jel boluklar imentonun hidratsyonu sonucu oluan kalsiyum-silika-hidrat jellerinde yapsal olarak yer alan 1510-7 mm boyutlu ok kk boluklardr. Jel boluklarnda bulunan suyun mobilitesi ok dktr. Bu boluklardaki su yaklak -78C de donma zellii gstermektedir.

Kapiler Boluklar Kapiler boluklar, imento hamurundaki imento tanelerinin arasnda yer alan suyun oluturduu kk boluklardr.Bu boluklarn neredeyse tmnn arasnda balant bulunmaktadr. imento hamurunun ierisinde geliigzel dalm gsteren ve deiik ekillere boyutlara sahip olan kapiler boluklarn ortalama ap 0,005mm kadardr. Kapiler boluklarn ierisindeki su, kuru ve scak ortamda buharlamaktadr; slak ortamda ise boluklarn ierisine su girebilmektedir. Bu boluklarn ierisindeki su, souk havada normal olarak donma gsterebilmektedir.

1cc imentonun hidratasyonu sonucunda retilen imento jelinin hacmi 2.1-2.2cc kadardr. Ortaya kan jelin, kapiler boluklarn ierisine tamas hidratasyonun ilerlemesi ve ve daha ok miktarda jel retilmesiyle kapiler boluklarn hacminde azalma meydana gelir. Bylece, kapiler boluklarn arasndaki balant da azalr.

Betonun ierisindeki kapiler boluklarn toplam hacminin yksek olmas betonun daha dk dayanm gstermesine yol amaktadr. Ayrca, kapiler boluklarn hacmi arttka, betonun su emme kapasitesi de yksek olmaktadr. Bu boluklarn ierisinin suyla dolu duruma gelerek, suyun donmas sonucunda betonun ierisinde ok byk genlemeler yer almakta, beton hasar grmektedir.

Betonun ierisine giren suyun betonun ierisinde ak gstermesi kapiler boluklar arasndaki balant ile ilgilidir. Dolaysyla, betona szan sulardaki asit,slfat gibi yabanc maddelerin neden olaca kimyasal olaylar sonucunda betonda yer alabilecek genlemeler ve hasar , kapiler boluklarn arasndaki balant ile alakaldr.

Srklenmi Hava Kabarcklar imento hamurunda bulunan srklenmi hava kabarcklar, hava srkleyici katk maddelerinin kullanlmas sonucunda, istenerek oluturulmu olan hava boluklardr. imento hamuru tazeyken olumu olan bu boluklar, kararllk gstermekte, ve sertlemi imento hamurunda da yer almaktadr. Srklenmi hava boluklar kresel ekillidir. 0.05-1.25 mm boyutundadr. Dzenli bir dalm gsteren bu boluklarn arasnda balant yoktur. Boluklar aras mesafe genellikle 2mmden azdr.

Betondaki srklenmi hava boluklar, tekrar eden donma zlme olaylar karsnda betonu daha dayankl olmasn, betonun ilenebilirliinin artmasn ve terlemeyi azaltmasn salamaktadr. Dier taraftan, srklenmi hava boluklarnn artmas sertlemi betonun daynmnn bir miktar az olabilmesine yol aabilmektedir. Ancak srklenmi hava boluklar taze betonun ilenebilmesini arttrd iin, sabit bir kvam iin gerekli olan su/imento oran daha dk tutulduu takdirde, srklenmi hava boluklarnn yol aaca dayanm dkl byk lde telafi edilebilmektedir.

Hapsolmu Hava Boluklar Bu tr boluklar betonun karlmas ve yerletirilmesi esanasnda betonun ierisine kendiliinden girmi olan havann yaratt boluklardr. Yerine yerletirilen taze betona uygun tarzda sktrma ileminin uygulanmas sonucunda, bu boluklarn nemli bir blm ortadan kaldrabilmek mmkn olabilmektedir. Ancak, az da olsa, bir miktar boluk kalabilmektedir. Normal olarak sktrma ilemi uygulanm olan bir betonun ierisinde yer alan hava boluklarnn toplam miktar %0,5 ile %0,3 arasndadr.

Betonun ierisinde hapsolmu hava boluklarn toplam hacminin yksek olmas, betonun younluunu azaltmakta, su-emme kapasitesini ve geirimlilii artrmakta, beton dayanm ve dayanklln azaltmaktadr.

Terleme Nedeniyle Oluan Boluklar Yerine yerletirilen taze betonun su yukar karma eilimi gstermektedir. Suyun bu hareketi , imento hamuru ierisinde ok kk kanallarn olumasna neden olabilmektedir. Bunun yansra, yukarya doru, hareket eden su, bazen iri agrega tanelerinin ve betonarme demirlerinin altnda birikmekte, kk cepler oluturmaktadr

Terleme sonucunda olumu olan kk kanallarn sertlemi imento hamurunda da yer almas, betonun geirimliliini belirli lde artrabilmektedir. ri agrega tanelerinin betonarme demirlerinin altlarnda oluan boluklar, imento hamuru ile agrega arasndaki ve betonarme demirleri arasnda bulunmas gereken aderans azaltmaktadr.

imento Hamurunun Kuruyarak Bzlmesi Sonucu Oluan atlaklar Kuruma etkisiyle ierisindeki suyun bir miktarn kaybeden imento hamuru, doal olarak, bzlme gstermektedir.Ancak ,betonun ierisindeki agrega taneleri, imento hamuru ile ayn oranda hacim deiiklii gstermemekte ,imento hamuru ile agrega arasnda ok kk atlaklarn olumasna yol aar.

Agrega Tanelerindeki Boluklar Betonda kullanlan normal arlkl agregalarda, agrega kat hacminin %0 ile %20si arasnda deien oranlarda boluk bulunabilmektedir. Hafif arlkl agregalarda bu oran %30-%50 kadardr. Agregalarda ki boluklar deiik ekillerde ve boyutlarda olmaktadr. Granit ve mermer gibi younluu nispeten yksek olan talardan oluan agregalardaki boluklarn boyutu genellikle, sertlemi imento hamurunda mevcut olan kapiler boluklarn ortalama boyutu kadardr. Kumta ve hafif arlkl agregalar olduka byk boluk boyutlarna sahiptir. Agregadaki boluklarn boyutlar ve miktar betonun dayanmn geirimliinin ve dayankll byk lde etkilemektedir.

Korozyon, slfat etkisi ve donma-znme gibi betona zarar veren birok farkl etki vardr. Bu etkilerin gereklemesi iin betonun d ve ii arasnda madde transfer edilmesi gerekmektedir. rnek olarak, alkali silika reaksiyonunda olduu gibi betonun iinde olan maddelerin dardan gelecek su ile tepkimeye girmesi gerekmektedir. Betonda dayanklln salanmas ve korunmas iin farkl gei proseslerinin aka anlalmas gerekir.

Geirgenlik ( Permeability)
Geirgenlik, basn uygulamas sonucu betondan bir svnn ne kadar hzl getiinin lsdr. Baraj veya tnel gibi yaplarda basn yap dndaki su basnc olabilir. Dier yaplarda, absorpsiyon sreci basn farklar yaratr. Yksek geirgen bir betonun nemi su geirebilme kabiliyetinde te betonun nemli hasarlara mazur kalabilmesi ve sudaki klorr ve slfatn donaty etkileyebilmesidir. Betonun geirimlilik sreci u ana balklar altnda incelenebilir; -Difzyon -Ozmos -yon transferi -Klcal Emme -Isl hareket -Adsorbsiyon -Basn kaynakl akm

Difzyon
Difzyon, herhangi bir sv akm olmadan iyonlarn doygun betonun iinde gei yapabilmesidir. Difzyon younluk farklarndan dolay meydana gelir. Youn bir zelti az youn bir zelti ile temas ettiinde younluklar eit olana dek zeltiler arasnda iyon transferi olur. Su dolu bir konteynrn bir ksesine tuz koyduumuzda belli bir sre sonra tm suyun ayn younlukta olduu grlecektir.

Yukarda grld gibi su dolu bir kaba tuz ve beton rnei konulduunda, tuzun zamanla su iinde zndn ve e younlukta bir zelti oluturduunu grrz. Bu sayede zeltinin beton iinde nasl getiini daha iyi anlam oluruz. Ayn mekanizma ile, beton iindeki boluklarda bulunan su iindeki iyonlarda beton dna difzyon yolu ile karak zelti iinde e youn dalrlar.

Difzyon sadece svlara mahsus bir gei ekli deildir. Ayrca gazlar iin de difzyon olumaktadr. Bir gaz iinde herhangi bir yerdeki su buhar younluu baka bir yerdekinden fazla ise nem difzyonu gerekleir. Bu mekanizma, doygun olmayan beton iinde de suyun beton iindeki boluklara geiini salar.

Elektro-Gei

Elektro-gei, bir elektrik akmnn varlndan dolay yeni zelti iinde voltaj fark olmasyla gerekleir. Bu d kaynakl olabilir, ya da herhangi bir doru-akm g kaynanda meydana gelen bir sznt ile oluabilir. Ayrca ska grld gibi, donatda oluan paslanma (korozyon) sonucu elektrik potansiyeli oluur. Eer betona bir elektrik akm uygulanrsa, negatif iyonlar pozitif elektroda doru hareket ederler. Elektro-gei betonun elektrik direnci ile hesaplanabilir. nk bu betonun elektrik iletmesinin tek yoludur. Betonda elektrik iletimi, metalde olduu gibi elektron transferi ile deil, doru akmn klor iyonlarn beton iine ve hidroksil iyonlar beton dna tamas ile olur.

Isl Hareket Su, katlar iinde scak blgeden souk blgeye hareket eder. Bu hareket katnn gereklesen buharlamadan tamamen bamszdr. Doygun betonda, scak blgede olan iyonlar souk blgelere hareket ederler. Bu en iyi kat tuz bulam betonun gn nda snmas ile aka anlalr.Yzeydeki boluklarda bulunan tuza doygun su daha souk blgelere g eder.

Adsorpsiyon

Adsorpsiyon bir iyonun betona geici ya da kalc bir ekilde balanmas ve hareketinin engellenmesidir. Geirgen bir malzemede iyon transferinden bahsediliyorsa, adsorpsiyonunda dnlmesi gerekmektedir.ou durumda, iyon yn geirgen malzeme iinde dier tarafa gemeden adsorbe edilir. Betonda, adsorbe edilmi iyonlar beton iinde farkl yollarla durdurulur ve hareketleri engellenir. Bu yzden, betona hasar veremezler.Betonda klor younluu hesaplanrken, baz sistemler kullanlr: 1. Asit-znr maddeleri asitte zdmzde adsorbe edilmi klor dahil tm klor elde edilmi olur. 2. Suda-znr maddeler su iinde ykandnda klor younluu tespit edilebilir. Alternatif olarak, boluk sktrlmas numunenin bir portakal gibi yksek basnta sklmas iin kullanlr.

Klcal Emme Klcal emme, suyun slak yzeyli kk boluklar tarafndan yzey gerilmesinden dolay ekilmesidir. Betondaki boluklar ne kadar kk olursa daha yksek klcal emme basncna maruz kalr. Ancak, bu etki geirgenliin az olmas nedeniyle dengelenir. Klcal emme prosesini en iyi grmek istersek beton numunesini tuzlu su bulunan bir tepside ve nemsiz bir odada bir ka ay bekletmemiz yeterlidir. Tuzlu su zeltisi bu srete beton tarafndan yukar doru ekilecektir. Bu emme korumasz d yzeye kadar devam edecek ve buharlama meydana gelecektir. Bunlar meydana gelirken yzeye yakn boluklar buharlama ile birlikte kristalize tuz ile dolar. Boluklarda bulunan tuz betonun paralanmas iin gerekli basnc oluturmu olur.Tuz kristalizasyonu ile olan bu zarar mekanizmas en ok az yamurlu iklimlerde grlr

Osmoz

Osmoz olay, yar geirgen bir zar olduunda gerekleir. Bu zar znm malzemenin gemesine izin vermezken, suyun rahata transferini salar. Beton yzeyinde suyun rahata gemesi, ama su iinde erimi kirecin geememesi buna en iyi rnektir. Osmoz, zayf ( az youn) zeltiden gl( ok youn) zeltiye suyun gemesini salar. Youn olan beton bu sayede dardaki betonu osmoz vastas ile iindeki boluklara ekebilmektedir. Mesela yar geirgen bir zarla ayrlm bir kabn ayr haznelerine farkl zeltiler koyulduunda, zamanla daha youn olan zeltide su seviyesini artt grlr. Ancak bu pratikte bu kadar belirgin grnemez. Beton geirgenlik zelliinden dolay osmoz ile emdii suyu oluacak basn fark yznden geri verir. Eer ayn younlukta iki farkl zelti kullanlrsa, osmoz yine grlecektir. Su akmnn yn daha ok bal osmotik faktrlere baldr. Osmoz zellikle klor ve slfatn betona ekilmesinde ok nemlidir.

Basn Kaynakl Akm Basnl su geirimlilii iin darcy yasas temel alnr.Basn kaynakl geirimlilii u ekilde aklayalm. -Belirli bir kalnla ve yzey alanna sahip beton numunenin dier yzeyinden kan su miktar belli bir sre sonra llr. Deney sonunda elde edilen verilen verilen bantda yerine yazlarak beton numunenin geirimlilii hakknda bilgi sahibi olunur.

P: cm-su stnu cinsinden su basn miktar A: cm2 cinsinden su basn miktar x: cm cinsinden beton plan kalnl P.A/x : oranna hidrolik gradient denir ve boyutsuzdur. Q: cm3/sn cinsinden debi olarak ifade edilir. Birim zamanda birim alandan geen su miktardr. k: Geirimlilik katsays, permabilite katsays veya darcy katsays denir.Birimi(cm/sn)
-Betonda bu katsay 10-6-10-9 cm/sn civarndadr.(log 1/k) deerine geirimsizlik indisi ad verilir. Bu indisin 7den byk olmas halinde beton pratik olarak geirimsiz varsaylr.

Beton dozajnn 300 kg/m3 zerinde olmas geirimsizlik asndan bir gvencedir.Dier bir faktr ise su/imento orandr. Bu oran fazla dkse iyice yerletirilmeyen betonda boluklar oluur, geirimsizlik azalr su/imento oran yksekse suyun buharlamas nedeni ile oluan boluklar geirimlilii arttrr. Agrega granlmetrisi tek dze ise boluklar oluur ve geirimlilik artar. deal granlometri st blgeden izleyen ince malzemeden fazla agrega tercih edilir.

Kaynaklar
Erdoan, Turhan Y. Beton/ Turhan Y. Erdoan. ISBN 975-7064-67-X 1.Concrete Beton Teknolojisi Mehmet Kamanl, Fatih Sleyman Balk, ISBN 975-6574-23-2 Transport Properties of Concrete ConcreteInternational/January 2005 eviri: Trkiye Hazr Beton Birligi Teknik Ofisi