NHNG NGUYN L C BN CA CH NGHA MC-LNIN

GVHD: Ng Vn An Hc thuyt kinh t v Ch ngha t bn c quyn v Ch ngha t bn c quyn nh nc.

ti:

Thanh vin thc hin:

Bi Thi Hong (Nhm trng) Phm Tng Vy V Th Thu Tho Giang Th Thanh Huyn Nguyn nh Tnh V Xun Hng L Quc Vinh
Nha Trang University Nhm 8 2

NI DUNG
A.

CNTB c quyn l giai on pht trin cao ca CNTB cnh tranh t do. CNTB c quyn nh nc l giai on phat trin tt cng ca CNTB

B.

Nha Trang University......................Nhm 8

Ch ngha t bn pht trin qua hai giai on l: Ch ngha t bn cnh tranh t do ( CNTBCTTD) v ch ngha t bn c quyn (CNTBQ). Giai on c quyn l s k tc trc tip giai on t do cnh tranh trong cng mt phng thc sn xut TBCN.

Nha Trang University......................Nhm 8

1.Nguyn nhn hnh thnh CNTBQ:

Mt l: S pht trin ca lc lng sn xut di tc dng ca tin b KHKT, lm xut hin nhng ngnh sn xut mi. Ngay t u n l nhng ngnh c trnh tch t cao, l nhng x nghip ln i hi nhng hnh thc kinh t t chc mi.

Nha Trang University......................Nhm 8

Hai l: Cnh tranh t do. Mt mt buc cc nh TB phi ci tin k thut, tng qui m tch ly. Mt khc, dn n nhiu doanh nghip nh, trnh k thut km, hoc b cc i th mnh thn tnh, hoc phi lin kt vi nhau ng vng trong cnh tranh. V vy xut hin mt s x nghip t bn ln nm a v thng tr mt ngnh hay trong mt s ngnh cng nghip.
Nha Trang University......................Nhm 8 6

Ba l: Khng hong kinh t lm cho nhiu x nghip nh v va b ph sn. Mt s sng st phi i mi k thut thot khi khng hong, do thc y qu trnh tp trung sn xut. Tn dng TBCN m rng tr thnh n by mnh m thc y tp trung sn xut.
Nha Trang University......................Nhm 8 7

Bn l: Nhng x nghip v cng ty ln c tim lc kinh t mnh m li tip tc cnh tranh vi nhau ngy cng khc lit, kh phn thng bi, v th ny sinh xu hng tha hip, t hnh thnh cc t chc c quyn.

Nha Trang University......................Nhm 8

2.Bn cht ca CNTB Q:

CNTB Q l mt nc thang pht trin mi ca CNTB, trong hu ht cc ngnh, cc lnh vc ca nn kinh t tn ti cc t chc t bn c quyn v chng chi phi s pht trin ca ton b nn kinh t.

Nha Trang University......................Nhm 8

S ra i ca CNTB c quyn vn khng lm thay i c bn cht ca CNTB. Bn thn quy lut li nhun c quyn cng ch l mt hnh thi bin tng ca quy lut gi tr thng d. S thng tr ca c quyn thay th cho s thng tr ca cnh tranh t do

Nha Trang University......................Nhm 8

10

3.V tr, vai tr :

Nm c a v thng tr trong lnh vc sn xut v lu thng nn cc t chc c quyn c kh nng nh ra gi c c quyn. Gi c c quyn: l gi c hng ha c s chnh lch rt ln so vi gi c sn xut, c th h nh ra gi c c quyn cao hn gi c sn xut i vi nhng hng ha bn ra v thp hn gi c sn xut i vi nhng hng ha mua vo, qua thu c li nhun c quyn. T chc c quyn ra i c vai tr to ln, khng nhng thng tr trong lnh vc sn xut v tiu th hng ha, m cn m rng s thng tr trong lu thng t bn. S ra i ca cc t chc c quyn cn gip cho cc cng ty, x nghip lin minh li vi nhau, gim cnh tranh

Nha Trang University......................Nhm 8 11

V d: Nh trn th trng c s c quyn v mt hng xng du. Cho d gi xng c t v cht lng khng tt th bn s vn phi mua n v bn vn cn phi i li, cc cng ty vn cn nhin liu t, vn hnh my mc, v ngoi ra cn rt nhiu hot ng cn dng n xng du.
Nha Trang University......................Nhm 8 12

4.c im kinh t c bn ca CNTB- Q: ( 5c im) a)S tp trung sn xut v cc t chc c quyn: -S tp trung sn xut: l qu trnh thay th cc x nghip nh, b tr phn tn bng cc x nghip ln c ng cng nhn v lm ra mt khi lng sn phm ln. Chnh s tch t v tp trung t bn dn ti s tch t v tp trung sn xut. -Trnh tp trung sn xut biu hin cc mt sau: +Tng s t bn tp trung trong cc x nghip ln chim t trng ln trong tng s t bn x hi. +S cng nhn trong x nghip ln chim t trng ln trong tng s x nghip. +Gi tr sn lng trong cc x nghip ln chim t trng ln trong tng gi tr sn lng -Cc hnh thc tp trung sn xut: cng ti c phn v x nghip lin hip
Nha Trang University......................Nhm 8 13

a)S tp trung sn xut v cc t chc c quyn (tt) -Khi nim T chc c quyn l t chc lin minh gia cc nh t bn ln tp trung vo trong tay phn ln vic sn xut v tiu th mt s loi hng ha no nhm mc ch thu li li nhun c quyn cao. -cc t chc c quyn pht trin qua cc hnh thc t thp n cao

Nha Trang University......................Nhm 8

14

Phn bit mt s hnh thc t chc c quyn

Ccten (cartel)
Hnh thc t chc c quyn n gin, vn c lp v sn sut v lu thng, tuy nhin c tha thun v gi c, quy m, sn lng, th trng tiu th,

Xanhica (syndicate)
Hnh thc t chc lin minh c quyn , trong cc x nghip c lp sn xut nhng lu thng khng c lp m do mt ban qun tr iu hnh thng nht

T rt (trust)
T chc c quyn mang hnh thc cng c phn, cc thnh phn tham gia hon ton mt c lp c v sn sut ln lu thng, nhng ch lin minh trong mt ngnh sn xut nht nh. (lin kt ngang)

Cng-xooc-xi-om (consortium)
Hnh thc lin minh c quyn quy m ln gm hng trm x nghip, lin minh sn xut kinh doanh nhiu ngnh khc nhau, mi hot ng sn xut v lu thng u khng c c lp m chu s khng ch ca mt nhm nh t bn c lc lng ti chnh rt ln. (lin kt dc)

b) TB ti chnh v bn u s ti chnh
Vai tr mi ca ngn hng -khi cha hnh thnh TBQ ngn hng ch c vai tr trung gian trong thanh ton v tn dng ngn hn. -giai on c quyn, qu trnh tch t v tp trung t bn trong ngn hng hnh thnh nn cc t chc c quyn ngn hng nm trong tay hu ht tng t bn tin t ca x hi khng ch ti khon ca cc nh t bn cng nghip kim sot 1 cch chnh xc hot ng ca nh t bn Ni cch khc cc t chc c quyn ngn hng cho cc t chc c quyn cng nghip vay v nhn gi s tin ln ca cc t chc c quyn cng nghip trong mt thi gian di

Nha Trang University......................Nhm 8 16

bn ti chnh

-l s kt hp gia t bn cng nghip v t bn ngn hng trn c s tp trung sn xut. -S pht trin ca TB ti chnh dn n s hnh thnh mt nhm nh nhng ch ngn hng v cng nghip c quyn kch x chi phi ton b h thng kinh t, chnh tr ca x hi. chnh l bn u s ti chnh. Bn u s ti chnh Khng ch cc ngnh kinh t ch yu thng qua "ch tham d" vi s c phiu khng ch t chi phi c cng ty gc (cng ty m) -> chi phi cng ty con ->chi phi cng ty chu Nh vy ch bng mt s TB nht nh mt u s ti chnh c th nm c nhng v tr ch cht trong i sng kinh t
Nha Trang University......................Nhm 8 17

c) Xut khu t bn:

Xut khu hng ha l mang hng ha ra nc ngoi thc hin gi tr hng ha trong c gi tr thng d. Xut khu t bn l xut khu gi tr ra nc ngoi (u t t bn ra nc ngoi) nhm mc ch chim ot gi tr thng d v cc ngun li khc cc nc nhp khu t bn . Xut khu t bn l tt yu: + V trong cc nc t bn c hin tng "tha t bn cn tm ni u t c nhiu li nhun so vi u t trong nc. + Gi tr nguyn liu v nhn cng cc nc chm pht trin r, nhng li thiu vn v k thut t sut li nhun cao, hp dn u t t bn + Cc nc chm pht trina s l c dn s ng, nhu cu s dng hng ha cao th trng tiu th hng ha rng ln.

Nha Trang University......................Nhm 8 18

Hnh thc xut khu TB:

Xut khu t bn hoat ng (u t trc tip): Xy dng hoc mua li cc x nghip, trc tip kinh doanh nhng nc nhn u t, bin n thnh chi nhnh ca cng ty m chnh quc thu li nhun. Xut khu t bn cho vay (u t gin tip): Cho vay t bn thu li. Xut khu TB va c tc dng tch cc va c tc dng tiu cc, c bit l i vi cc nc nhn u t +Tch cc:cc nc nhp khu t bn c s pht trin nht nh v kinh t, k thut. +Tiu cc: nhn dn cc nc nhp khu t bn b bc lt nhiu hn, s l thuc v kinh t tng ln dn n s l thuc v chnh tr

Nha Trang University......................Nhm 8 19

d) S phn chia th gii v mt kinh t gia cc lin minh c quyn quc t

Vic xut khu TB tng ln v quy m v m rng phm vi tt yu dn n vic phn chia th gii v mt kinh t, ngha l phn chia lnh vc u t TB, phn chia th trng th gii gia cc t chc c quyn quc t vi nhau... T hnh thnh cc lin minh c quyn quc t: Cacten, Xanhica, Trt quc t.

Nhng gia cc t chc ny lun lun din ra s cnh tranh ln nhau tt yu dn n xu hng tho hip t hnh thnh cc lin minh c quyn quc t.

Nha Trang University......................Nhm 8

20

e) S phn chia th gii v mt lnh th gia cc cng quc quc

Li ch ca vic xut khu TB thc y cc cng quc TB i xm chim thuc a, v trn th trng thuc a d dng loi tr c cc i th cnh tranh, d dng nm c c quyn nguyn liu v th trng tiu th. Do tc ng , c bit l do tc ng ca quy lut pht trin khng u ca CNTB l nhng nguyn nhn dn n cc cuc chin tranh th gii ln th nht v ln th hai, cng nh cc cuc xung t nng nhiu khu vc trn th gii hin nay...
Nha Trang University......................Nhm 8 21

Kt lun: Nhng c im ni trn c mi quan h vi nhau, nu 2 c im u phn nh s thng tr ca CNTBQ trong tng nc th 3 c im sau phn nh s bnh trng th lc c quyn ra nc ngoi. ngha: ngin cu nhng c im kinh t ny gip ta hiu v sao ni ch ngha quc l ch ngha TBQ, nhng c im kinh t ni trn ni ln bn cht ca CNTBQ Ch ngha quc l s kt hp gia yu cu vn ra v thng tr nc ngoi ca t bn c quyn (kinh t) vi ng li xm lng ca nh nc (chnh tr).

Nha Trang University......................Nhm 8 22

5.S hot ng ca quy lut gi tr v quy lut gi tr thng d trong giai on CNTBQ

a)Quan h gia c quyn v cnh tranh trong giai on CNTBQ

c quyn sinh ra t cnh tranh t do, nhng n i lp vi cnh tranh t do. Trong giai on CNTB c quyn, khng ch tn ti s cnh tranh gia nhng ngi sn xut nh,gia nhng nh TB nh trong giai on cnh tranh t do, m cn c thm cc loi cnh tranh sau:

Nha Trang University......................Nhm 8

23

Cnh tranh gia cc t chc c quyn vi cc x nghip ngoi c quyn.Cc t chc c quyn tm mi cch chn p, chi phi, thn tnh cc x nghip ngoi c quyn bng nhiu bin php.
Cnh tranh gia cc t chc c quyn vi nhau.Loi cnh tranh ny c nhiu hnh thc:cnh tranh gia cc t chc c quyn trong 1 ngnh, kt thc bng 1 s tha hip hay bng s ph sn ca 1 bn.... Cnh tranh trong ni b cc t chc c quyn. l cnh tranh ginh th trng tiu th c li, ginh t l cao hn, cnh tranh chim c phiu, chim a v ch cht trong c quyn v phn chia li nhun

Nha Trang University......................Nhm 8

24

b) Biu hin hot ng ca quy lut gi tr v quy lut gi tr thng d trong giai on CNTBQ Th nht: trong giai on CNTBQ quy lut gi tr c biu hin thnh quy lut gi c c quyn -Do chim c v tr c quyn nn cc t chc c quyn p t gi c c quyn (thp khi mua v cao khi bn) -V thc cht, gi c c quyn vn ko thot ly v ko ph nh c s ca n l gi tr, bi v xt trn phm vi ton x hi th: Tng gi c vn bng tng gi tr; tng s li nhun vn bng tng s gi tr thng d. -Tc l nhng g m cc t chc c quyn thu c cng l ci m tng lp t sn va v nh, nhn dn lao ng chnh quc v thuc a mt i. c th hiu trong giai on CNTB c quyn, quy lut gi tr biu hin thnh quy lut gi c c quyn. khng vi phm Nha Trang University......................Nhm 8 25 quy lut gi tr .

Th hai: Trong giai on CNTB c quyn, quy lut gi tr thng d tr thnh quy lut li nhun c quyn cao. -Cc t chc c quyn thao tng nn kinh t bng gi c c quyn v thu li nhun c quyn cao. Do quy lut li nhun c quyn cao l hnh thc biu hin ca quy lut gi tr thng d trong giai on CNTB c quyn -Nh vy, s biu hin ca quy lut gi tr thng d trong giai on quc ch ngha thnh quy lut li nhun c quyn cao ch l s phn nh quan h thng tr v bc lt ca t bn c quyn trong tt c cc ngnh kinh t ca x hi t bn v trn ton th gii.
Nha Trang University......................Nhm 8 26

Ngay t u th k XX, V.I.Lenin ch r:" ch ngha t bn c quyn chuyn thnh ch ngha t bn c quyn nh nc l khuynh hng tt yu"

Nha Trang University......................Nhm 8

27

1. Nguyn nhn
- Mt l: S pht trin ca LLSX dn n quy m ca nn kt ngy cng ln, tnh cht x hi ho ca nn kt ngy cng cao i hi phi c s iu tit ca x hi i vi sn xut v phn phi - Hai l: S pht trin ca phn cng lao ng x hi lm xut hin mt s ngnh m cc t chc c quyn TBTN khng th hoc khng mun kinh doanh. Nh nc t sn trong khi m nhim kinh doanh nhng ngnh , th cc t chc c quyn t nhn kinh doanh cc ngnh khc c li hn

Nha Trang University......................Nhm 8

28

- Ba l: s thng tr ca Q lm su sc thm s i khng giai cp gia giai cp TS v giai cp VS, nhn dn lao ng. Nh nc phi c chnh sch gii quyt nhng mu thun : Tr cp tht nghip, iu tit thu nhp quc dn, pht trin phc li x hi.
- Bn l: S tch t v tp trung TB cao dn n mu thun gia cc t chc Q vi nhau, mu thun gia TBQ vi cc t chc kinh doanh va v nh.tr nn gay gt cn c s iu tit, can thip ca nh nc.

Nha Trang University......................Nhm 8

29

2. Bn cht
lut gi tr thng d, mc d c nhiu thay i so vi CNTB thi k canh tranh t do.

- CNTBQ nh nc vn l CNTB, chu s chi phi ca quy

- CNTB Q nh nc ch l mt nc thang mi so vi

CNTBQ thi k u. N l s thng nht ca ba qu trnh gn b cht ch vi nhau: + Tng sc mnh ca cc t chc c quyn + Tng vai tr can thip ca nh nc vo kt + Kt hp sc mnh kinh t c quyn t nhn vi sc mnh chnh tr ca nh nc trong mt th thng nht v b my nh nc ph thuc vo c t chc c quyn.

Nha Trang University......................Nhm 8

30

Trong c cu ca CNTBQ nh nc, nh nc tr thnh mt tp th t bn khng l

c im ni bt ca CNTB Q nh nc l s can thip, s iu tit ca nh nc v kinh t.

Trong giai on CNTB t do cnh tranh, nh nc t sn bn trn,bn ngoi qu trnh kinh t, vai tr ca nh nc ch dng li vic iu tit bng thu v php lut Nhng trong CNTB c quyn nh nc, vai tr ca nh nc c s thay i, khng ch can thip vo nn sn xut x hi bng thu, lut php m cn c vai tr t chc v qun l cc x nghip thuc khu vc khinh t nh nc...

Nha Trang University......................Nhm 8

31

3. Nhng biu hin mi ca CNTB c quyn nh nc so vi CNTB c quyn c

s xut hin ngy cng nhiu nhng cng ty c quyn xuyn quc gia bn cnh s pht trin ca cc x nghip va v nh Cch mng khoa hc v cng ngh dng nh biu l thnh hai xu hng i lp nhau nhng thc ra l thng nht vi nhau: xu hng tp trung v xu hng phi tp trung ha. Vai tr kinh t v chnh tr ca t bn ti chnh ngy cng ln, khng ch trong khun kh quc gia m cn nh hng mnh m ti cc nc khc trn th gii. Trm ti chnh khng ch tng cng a v thng tr v kt m cn tng cng s khng ch v li dng chnh quyn nh nc.

Nha Trang University......................Nhm 8

32

+ Chiu hng xut khu t bn cng c nhng thay i r rt. Trc kia, lung t bn xut khu ch yu t cc nc TB pht trin sang cc nc km pht trin (khong 70%). Nhng t sau nhng nm 70 ca th k XX, 3/4 t bn xut khu c u t vo cc nc pht trin, m u bng vic t bn quay tr li Ty u
+ Cng vi xu hng quc t ho, ton cu ho i sng kinh t li din ra hin tng khu vc ha, hnh thnh ngy cng nhiu lin minh kinh t khu vc nh: Lin hp chu u (EU), Hip hi cc nc ng Nam (ASEAN), Din n Hp tc kinh t chu - Thi Bnh Dng (APEC)... Ngy cng c nhiu nc tham gia vo cc Lin minh Mu dch t do (FTA) hoc cc Lin minh Thu quan (CU).

Nha Trang University......................Nhm 8

33

C. S bin i thch nghi ca CNTB hin nay v hnh ng ca chng ta

Trong thi i ngy nay, CNTB lun tm cch thch nghi trc s bin i nhanh chng, phc tp ca cc mi quan h kinh t, chnh tr quc t, nhng bn cht ca chng vn khng thay i. Bi vy, trong qu trnh m ca, hi nhp kinh t quc t, chng ta phi cao cnh gic, ch ng chng li m mu "din bin ha bnh", ra sc pht huy ni lc v gi vng nh hng XHCN

Nha Trang University......................Nhm 8

34

Cng vi s pht trin ca cc cng ty c quyn xuyn quc gia v ton cu ha nn kinh t th gii, CNTB t chc ra Qu tin t quc t, Ngn hng th gii v cc tha thun v thu quan. Do nhu cu iu chnh quan h thng mi nn ngay t nm 1948, cc nc t bn t chc ra Hip nh chung v thu quan (GATT). Sau , do tin trnh khu vc ha c xc tin mnh m nn dn n s ra i ca cc Cng ng kinh t chu u (EEC) , Khu vc t do Bc M, Din n kinh t khu vc chu Thi Bnh Dng (APEC).

Tip , nn kinh t ton cu ngy cng pht trin nhanh v s ra i ca kinh t tri thc lm ny sinh nhiu mi quan h kinh t th gii, buc ch ngha t bn c quyn xuyn quc gia phi m rng. Bi th, nm 1994, WTO ra i

Nha Trang University......................Nhm 8

35

Vic gia nhp WTO ang a li cho nc ta nhiu c hi ln:

- C iu kin thun li tip cn th trng th gii, thu ht u t, tip thu k thut, cng ngh tin tin v kinh nghim qun l ca cc nc t bn pht trin, nhm pht trin lc lng sn xut cng nh nn sn xut x hi. - i din vi cc cuc cnh tranh quyt lit v iu s thc y cc DN nc ta i mi, nng ng hn tn ti, pht trin v thc y ngi lao ng phn u nng cao k nng lao ng p ng i hi ca th trng lao ng. - Cho php nc ta ci thin v tr ca mnh khi tham gia vo vic xc nh cc quy ch thng mi ton cu v c iu kin u tranh bo v li ch ca mnh trong vic gii quyt cc tranh chp thng mi, trnh mi s phn bit i x.

Nha Trang University......................Nhm 8

36

 vic hi nhp kinh t quc t mang li hiu qu cho cng cuc xy dng v bo v T quc, chng ta cn nhn thc su sc v gii quyt tt mt s vn sau:

Mt l, khi xem xt thi c v thch thc ca hi nhp kinh t quc t, chng ta khng ch xem xt kha cnh kinh t m cn xem xt c cc kha cnh chnh tr, vn ha, x hi, an ninh - quc phng Hai l, mc tiu ca cch mng nc ta l xy dng thnh cng ch ngha x hi, cn vic thc hin ch trng m ca, hi nhp kinh t quc t th gii, gia nhp nn kinh t th gii ch l mt trong cc phng tin i n mc tiu

Nha Trang University......................Nhm 8

37

Ba l, trong qu trnh hi nhp kinh t quc t, chng ta phi ra sc pht huy ni lc, v ch trn c s ni lc c pht huy, mi thu ht mnh u t nc ngoi v mi c iu kin kt hp ni lc vi ngoi lc trong cng cuc xy dng t nc. Bn l, trong qu trnh hi nhp kinh t quc t, chng ta phi n lc vt bc tranh th ti a ngoi lc, nhng phi gi vng c lp, t ch, ng thi gi vng nh hng x hi ch ngha trong cng cuc xy dng t nc, v y l vn chin lc ca cch mng Vit Nam. Nm l, chng ta thc hin ch trng m ca, hi nhp kinh t quc t, hp tc, lin minh vi cc nc, nhng hi nhp m khng ha nhp, hp tc chn thnh nhng khng t b u tranh chng li cc m mu en ti ca cc th lc th ch, v ch c u tranh th mi thc hin c mc tiu ca hp tc.

Nha Trang University......................Nhm 8

38