SADRAJ:

Raunarski softver ................................................................................................................... 1 Veza softvera sa hardverom .............................................................................................. 2 1. Operativni sistem............................................................................................................. 2 2. Sistemski softveri ............................................................................................................ 5 3. Aplikacije........................................................................................................................... 6 4. Program kao proizvod .................................................................................................... 6

Raunarski softver

raunski sistem

hardver

softver

Da bi raunarski sistem mogao da radi, pored hardvera mora biti opremljen i odgovarajuim programima koji e njime upravljati. Ova komponenta raunarskog sistema zove se softver (software).

Veza softvera sa hardverom

Softver ne moe raditi bez hardvera, kao to hardver ne moe raditi bez softvera. Na hardveru (kao to je hard disk, CD, DVD ,fle memorija) se nalazi softver (kao to je operativni sistem i drugi). Softver upravlja hardverom. Obino, softver sa hard diska se uitava na RAM memoriju odakle se prosleuje procesoru koji izvrava naredbe koje sadri neki program (softver). Najnii nivo softvera je mainski kod (binarni kod), najjednostavniji oblik programa koji je obino teko promeniti. Softver se zato ee pie u programskim jezicima vieg nivoa koje ljudi mnogo bolje razumiju nego li nule i jedinice. Za prevoenje programskih naredbi se koristi kompajler koji ponovo prevodi taj kod u, najnii, mainski kod koji raunar razumije (nule i jedinice).

Podela softvera:
1. Operativni sistemi 2. Sistemski softveri 3. Aplikativni softveri (korisniki softveri)

1. Operativni sistem Operativni sistem je kompleksan programski sistem sastavljen od skupa programa koji treba da obezbede lako i efikasno korienje raunara. Bez njega hardver raunara predstavlja samo obinu neupotrebljivu gvouriju.
Osnovne funkcije OS su: 1) upravljanje perifernim jedinicama 2) upravljanje memorijom 3) upravljanje procesorom kompjuterskog sistema 4) upravljanje podacima i programima 5) testiranje sistema (ukljuujui i otkrivanje i otklanjanje greaka) 6) komunikacija korisnika sa raunarskim sistemom 7) efikasno i pouzdano korienje raunarskog sistema

Klasifikacija operativnih sistema

Vri se sa razliitih stanovita: I. Prema broja programa koji mogu istovremeno da budu u memoriji: Monoprogramski (mono-programming): ovaj operativni sistem omoguava da raunar dri u memoriji i izvrava samo jedan program. Multiprogramski (multi-programming): ovaj operativni sistem omoguava da se u centralnoj memoriji raunara nalazi istovremeno vie programa, od kojih u svakom trenutku moe da radi samo jedan. II. Prema broja korisnika: Jednokorisniki (singleuser): raunar moe da koristi samo jedan korisnik Viekorisniki (multiuser): na raunar istovremeno moe biti prikljueno i do nekoliko stotina korisnika. III. Prema naina zadavanja komandi: Operativne sisteme komandnog tipa i Operativne sisteme sa grafikim okruenjem

Kod perativnih sistema komandnog tipa komande se zadaju ukucavanjem naredbi sa svojim parametrima. Znak koji stoji na poetku reda i oznaava da je operativni sistem spreman da primi naredbu naziva se prompr. Najpoznatiji operativni sistemi promptnog tipa su Unix i MS DOS.

Kod grafikih operativnih sistema komande se najee zadaju pokazivanjem na nju. Komande su u obliku sliica koje predstavljaju odreene komande. Najpoznatiji operativni sistemi sa grafikim okruenjem su Windows, MAC i Linux. IV. Na osnovu prenosivosti na razliite tehnologije operativni sistemi se dele na: Prenosive (portable) i Neprenosive (proprietary)

Najpoznatiji operativni sistemi: MS Windows (95, 98, ME, 2000, NT, XP, Vista, 7) UNIX GNU/Linux 4

MAC

2. Sistemski softveri
Osim operativnog sistema za normalno korienje raunara potrebni su i drugi programi kao to su sistemski softveri. Podela sistemskih softvera: Programi prevodioci Veznici (drajveri) Usluni programi Programi prevodioci (asembleri i kompajleri) Programi za prve raunare pisani su u mainskom jeziku (0,1). Pisanje ovih programa bilo je vrlo teak posao, podloan grekama. To je navelo tadanje programere da izmisle simboliki jezik. Programi napisani u ovakvom simbolikom jeziku prevodili su se kasnije u mainski jezik. Ovaj program za prevoenje nazvan je asembler. Simbiloki program za jedan raunar nije mogao da se koristi na drugom raunaru. Da bi se olakalo pisanje programa, razvijeni su programski jezici koji su bili blii korisnicima u odreenim oblastima (vii programski jezicikoji Basic, Pascal, Fortran, C, C++, Java, Delphi, C#, itd.). Ovakvi programi su ve bili nezavisni od arhitekture raunara. Programi napisani u nekom viem jeziku prevodi se kasnije u mainski jezik uz pomo kompajlera.

Izvorni program

Program prevodilac

Mainski kod

Veznici (drajveri) To su programi koji povezuju operativni sistem sa hardverskim komponentama i omoguavaju korienje razliitih perifernih jedinica i drugih ureaja. Da bi se bilo koji ureaj (tampa, skener, ploter, dig.fotoaparat itd.) povezao na raunar treba reiti dva problema: Elektrino povezivanje (reava se na dva naina: ureaj ima standardni prikljuak koji se povezuje na serijski, paralelni ili USB port raunara ili da uraaj ima posebnu karticu koja se ugrauje u raunar) Mora da se instalira i odgovarajui drajver (driver), da bi uraaj koji se prikljui na raunar radio. Ovi programi dobijaju se kupovinom ureaja (najee na CD-u)

Svaki uredjaj koji se prikljuci na racunar mora da ima odgovarajuci program koji se zove veznik (drajver).
Usluini programi 5

Olakavaju korisnicima pojedine poslove koji se esto obavljaju (na primer, dupliranje disketa, diska, kompresija podataka, presnimavanje diska itd.) Ovakvi programi mogu se davati kao dodatak operativnom sistemu, ali ih najee piu i distribuiraju sami korisnici.

3. Aplikacije
Aplikativni (korisniki) softver slui za reavanje odreenih problema i obavljanje poslova.
To su programi za: Pisanje i obradu teksta (Microsoft Word, Notepad, Wordpad, Writer -u Open Offic-u... ) Rad sa tabelama (Microsoft Excel, Cals -u Open Offic-u,....) Prezentacije (MS PowerPoint, Impress -u Open Offic-u,....) Crtanje (Paint, Corel Draw, AutoCAD, Inkscape...) Rad sa bazama podataka (Microsoft Access, My SQL, Base -u Open Offic-u......) Obradu slika (Corel Photo Paint, Photoshop...) Priprema za tampu (QuarkXPress, Adobe InDesign..) Animaciju Komponovanje i obradu zvunih zapisa Razliite proraune u nauci i tehnici ( MatLab, Mape, Lab VIEW...) Igre Antivirus programi (Kaspersky, AVG, Avast, NOD, Norton...) Itd.

4. Program kao proizvod

Kao i svaki proizvod, i program bi trebalo da ima: Garanciju (da e svaki zadatak za koji je namenjen uraditi bez greke) Uputstvo za korienje Rok upotrebe Podrku korisniku Obuku sa glegita autorskih prava, na tritu mogu nai programu koji su: U vlasnitvu proizvoaa (proprietary software) Deljeni (shareware) Javni (public, freeware) 6

U vlasnitvu proizvoaa (proprietary software)

() . (licence)

Denjeni (shareware) programi

Distribuiraju se slobodno Na razliite naine preko Interneta, raunarskih asopisa itd. Slobodna upotreba na odreen rok (45 60 dana) Posle korisnik mora ili da kupi licencu ili da prestane da ih koristi

Javni programi
Besplatni su Slobodno se kopiraju, razmenjuju