ZEYTN YETTRCL

lkemiz zeytinin anavatandr. Dnyann en nemli zeytinci lkeleri arasnda yer alan Trkiye dane zeytin retimi bakmndan dnyada 4.srada yer almakla birlikte zellikle siyah zeytin retiminde 1.sradadr. Elde edilen rnn yaklak %75i yalk, %25i ise sofralk olarak deerlendirilmektedir. Zeytinya yzyllar boyunca lezzeti ve besleyici zelliklerinin yan sra tbbi ynyle de nemlidir. KLM VE TOPRAK STEKLER Zeytin entansif yetitiricilie uygun olduu gibi, dier rnlerin yetitirilemedii besin maddelerince fakir ve sulama imkan bulunmayan kra topraklarda da yetitirilebilmektedir. Ilman iklimden holanan zeytin iin kn dayanabilecei en dk scaklk 7oC olup bu derecenin altnda don zarar artar. Yllk ya en az 400 mm olmaldr. Zeytin genellikle kalkerli-kumlu, derin nemli ve besin maddelerince zengin topraklar sever. Toprak derinlii nem miktarnn uygun olduu yerlerde 75 cm, alttaki ana kayann yekpare olduu yerlerde en az 150 cm olmaldr. BAHE TESS Zeytin yetitiriciliinde farkl artlarda deiik dikim ekilleri uygulanabilir. Genellikle, dzgn ve keleri dik al yerlerde kare, ara ziraat yaplan yerlerde dikdrtgen, geni sahalarda birim alanda daha fazla aa dikmek iin gen dikim ekilleri tercih edilir. Buna mukabil meyilli alanlarda toprak-su muhafaza tedbirleri alndktan sonra kontur dikim uygulanr. Dikim ncesi iyi bir toprak ileme, gerekli ise drenaj ve tesviye ileri mutlaka yaplmaldr. Zeytinlik tesisinde a veya elik yntemiyle yetitirilmi 2-3 yal fidanlar kullanlmaktadr Dikimde fidanlara uygulanacak aralk ve mesafelerin tespitinde eit zellii dikkate alnmaldr. Kk ta

oluturan Gemlik eidi 5 x 5 m aralk ve mesafe ile dikilebilir. Domat gibi byk ve yaygn aa yapsna sahip eitlerde ise ileride bir skkla sebep olmamak iin aralk ve mesafeler daha geni tutulmaldr. Fidan dikiminde 80x80 cmlik derinlikte alan ukurlara dikim tahtas kullanlarak dikim yaplmaldr. Dikim sonras hastalk ve zararllardan korunmak iin kesim yerleri macunlanmal, birka yl bolca sulanmal, yabanc ot mcadelesi yaplmal, anakta oluan kaymak apalanmal, hastalk ve zararllarla youn mcadele edilip ikinci veya nc yl hafif kesimle ekil verilmeye balanmaldr. TOPRAK LEME Hasat sonu k yamurlarnn topraa daha iyi ilemesi iin sra aralar 5 soklu pullukla 20-25 cm. derinlikte ilenebilir. Ar topraklar kumlu topraklara gre daha derin ilenmelidir. Orta ve ar bnyeli topraklarda pulluun ayn ileme derinliinde sk sk kullanlmas sonunda izi taban denilen bir katman oluur. Bu tabaka dip kazan aleti ile srlmelidir veya srm derinlii deitirilmelidir. lkbaharda kazaya, diskaro, kombine trmk gibi aletlerle yzeysel srm yaplr. Bu dnemdeki toprak ilemenin iek tutumu balangcndan birka hafta nce bitirilmi olmas gerekir. Yzeysel toprak ileme, sulamadan sonra yzeysel topran yapsn iyiletirmekte ve yabanc ot kontrol salamaktadr. GBRELEME Zeytin aac gelime balangc ve ieklenme dnemi olan Mart-Mays aylar ile ekirdek sertlemesi dnemi olan Temmuz aylarnda daha fazla bitki besin maddesine ihtiya duyar. Zeytinliklerin ubat-Mart aylarnda ilkbahar yamurlarndan nce gbrelenmesi gerekmektedir. Azot, fosfor ve potasn hepsi birden verilecei gibi, fosfor ve potasn tm ile, azotun ise 2/3 ubat-martta 1/3 de meyve dneminde uygulanabilir.

SULAMA Zeytin retim alanlarmzn %75i kr ve krtaban gibi meyilli alanlarda olup %90n kuru artlarda bulunmaktadr. Mmkn olan yerlerde zeytinleri sulamak, Zeytin yl iersisindeki tm gelime dnemlerinde topraktaki nem eksikliine gre eitli tepkiler gsterir. Bunlar gidermek iin ihtiya duyduu dnemlerde sulamak gerekir. Sulamaya en ok ihtiya duyulan dnem ieklenme sonu ile meyvede renk dnm aamalar arasndaki dnemdir. zellikle de ekirdek sertleme dneminde zeytinin su ihtiyac karlanmaldr. Bu dnemde sulama yaplrsa rn miktar arlka artarken, rnn sofralk deeri de ykselir. BUDAMA Zeytin aacnn genlik, olgunluk ve yallk dnemlerine ait muhtelif safhalarnda farkl budama sistemleri uygulanr. Bunlar ekil, mahsul ve genletirme budamalar olarak tanmlanabilirler. ekil budamas; fidann mmkn olduu kadar ksa srede ekillenip gelitirilerek meyveye yatmasn salamak iin yaplr. Zeytinlere genellikle tek gvde ve 3-4 ana dall olacak biimde ekil verilir. Fidanlklarda ve gen tesislerde; ilk yl; aty tekil edecek ana dallar oluturmaya ynelik seyreltmeler yaplr ve gvde zerinden kan srgnler ve ayrca dipten kan kuvvetli dip srgnleri temizlenir. Daha sonraki yllarda tacn dengesini bozan birbirine yakn, st ste binmi gereksiz dallar uygun ekilde kesilir. Bu ilem yazn yaplabildii gibi kn da yaplabilir. Verimlilik devresindeki budamaya mahsul budamas denilmektedir. Ama, tacn yaprak odun oran asndan dengede tutulmas suretiyle yeil aksamn daha iyi havalanmasn, gnelenmesini temin

etmek ve bunun sonucunda verimliliin devamn salamaktr. Mahsul budamas; her yl yapla-bildii gibi iki ylda bir, verim yl ncesinde de uygulanabilir. Budama ilkbaharda ve de souk tehlikesi yksek olan yerlerde iddetli souklar getikten sonra yaplmaldr. Bol su ve gbre bulan aalar hafif bir ekilde budanmaldr ki, ar kuvvetli srgn teekkl etmesin. nk bu tip srgnler genellikle verimsizlie sebep olurlar. Suyun ve gbrenin yetersiz olduu, hastalk ve zararllarn tesiriyle zayf dm aalar daha sert bir ekilde budanmaldr. Genletirme budamas; ana dal seviyesinde, gvde seviyesinde ve dipten olacak tarzda yaplabilir. Odunlam, plaklaarak uzam ve sadece u ksmlarnda az miktarda rn alnabilen ana dallara sahip aalarda tacn yeniden ekillendirilmesi iin bu ana dallarn ortadan kaldrlmas gerekir. Dallar gvdeye balandklar noktann 15-20 cm zerinden kesilir. Bu kesim ya periyodik yaplr veya ana dallarn hepsi tmden kartlrlar. Bu kesimlerde a yerine dikkat edilmelidir. Gvdeleri rm ve ileri boalm yal aalar ancak dipten kesilerek genletirilebilir. Genletirmenin baarl olabilmesi iin kesim yerlerinin koruyucu bir madde ile kapatlmas, genletirilen aalara bata gbreleme olmak zere gerekli kltrel tedbirlerin uygulanmas, hayvan zararnn ve erozyonun nlenmesi nemlidir. eitli seviyelerde uygulanan genletirmelerde ilk yl teekkl eden srgnlerin hepsinin gelimesine msaade edilmelidir. kinci yl bu srgnlerin %50si kartlr. Daha sonraki yllarda iki veya ana dall olarak aa tac oluturulur. HASAT Zeytin sofralk veya yalk olarak deerlendirildii iin hasad da farkl periyotlarda yaplmaktadr. Yeil zeytin hasad meyvelerin rengi

sarms-yeile dndnde yaplr. Dokusu sertliini biraz yitirmi ve meyve normal iriliini almtr. Hasat zaman; iklim, evre ve eide gre Eyll-Ekim aylardr. Zeytinler siyah olarak hasat edilecekse eide has olgunluk rengini almas beklenir. Fazla gecikme danede yumuamaya neden olur. Hasat genellikle Kasm-Aralk aylarnda yaplr. Yalk zeytinler aata yeil meyve kalmadnda, ya orannn en yksek seviyeye kt zaman toplanr. Kabuun etten kolay ayrlmas, parmak arasnda skldnda meyvenin ekirdeinin kolayca ayrlmas ve sap ukurundan meyve suyunun kmas hasat zamannn pratikteki gstergeleridir. Mevsim durumuna gre ya, frtna, souk ve don zarar sz konusu ise ve ayrca zeytin sinei zarar varsa erken hasat yaplabilir. Meyvemsi bir tat isteniyor ise yine erken hasat sz konusudur.. Hasat yntemleri; 1. Aatan drme-yerden toplama 2- Dorudan aa zerinden elle veya baz yardmc aletlerle toplama eklindedir. rn kalitesi ynnden en iyi hasat ekli rnn syrlmasdr. Srkla yaplan hasatta dallarn ve filizlerin krlmas, kanserli blgelerde bulama ve mteakip yln rnn zarar grmesi gibi olumsuzluklar sz konusudur. Eer zorunlu olarak srk kullanlacaksa srk zerine bez veya benzeri malzeme sarlmaldr. Vuru ekli iten da doru olmaldr. Zeytinler sepete, torbaya veya sergi zerine yere syrlabilir.

T.C. SAMSUN VALL l Tarm Mdrl

Zeytin Yetitiricilii
Sinan DARI Ziraat Mhendisi

Adres Santral Fax e-mail web

: Samsun Tarm l Mdrl 55060 Samsun : 0 362 231 37 00 : 0 362 233 21 63 : cey@samsuntarim.gov.tr : www.samsuntarim.gov.tr

No: M/29 2005