Trkiye'de Eitim Teknolojisinin Grnm

Yazar Do.Dr. Buket AKKOYUNLU Dr. Glriz MER

NTE

10

Amalar
Bu niteyi altktan sonra, eitim teknolojisinin Trkiye'deki geliimini aklayabilecek, Milli Eitim Bakanlnda eitim teknolojisi alannda grev yapan birimleri sayabilecek, ilkretim ve ortaretim okullarnn bilgisayar eitimi konusundaki durumlarn anaizgileriyle aklayabilecek, niversitelerde ve teki kurulularda eitim teknolojisi alannda yaplan almalar aklayabilecek, Trkiye'nin ulusal bilgi altyapsn tanyabilecek, Trk eitim sisteminde eitim teknolojisi uygulamalarn deerlendirebileceksiniz.

indekiler
Giri Eitim Teknolojisinin Geliimi Eitim Teknolojisi ile lgili Birimler lkretim ve Ortaretimde Bilgisayarl Eitim niversitelerde Yeni Bilgi Teknolojilerinin Kullanlmas 159 159 160 162 164

 Bilimsel ve Teknik Aratrma Vakfnn almalar Ulusal Bilgi Altyaps Uygulamalarn Deerlendirmesi zet Deerlendirme Sorular Ek Okuma Kaynaklar

165 166 167 168 169 170

alma nerileri
Bu niteyi almadan nce, nceki nitelerde yeni bilgi teknolojilerinin Trkiye'de kullanlmasyla ilgili para para verilen bilgileri bulup okuyunuz. Bilgi teknolojilerinin okullarmzda kullanmnn yaygnlamas iin yaplmas gereken almalar birka meslektanzla tartarak belirleyiniz.

ANADOLU NVERSTES

TRKYE'DE ETM TEKNOLOJSNN GRNM

159

1. Giri
Bilgi anda toplumlar oluturan bireylerin renme gereksinmelerinin artmas, okullarda retme-renme srecinin verimliliini ykseltmeye dnk almalarn da artmasna kaynaklk etmektedir. Bununla ilgili olarak, her lkede, eitim teknolojisi kapsamnda, okullarda eitime daha elverili ortamlarn oluturulmas, retimde yararlanlabilecek daha etkili ara ve gerelerin gelitirilmesi ve kullanlmas ynnde nemli almalar yaplmaktadr. retme-renme srecinde en basitinden en gelimiine dek tm eitim ara ve gereleri retimde u amalara hizmet etmektedir: rencinin ilgisini ekme, merakn uyandrma retimi rencinin gereksinmelerine ve amalarna uygun duruma getirme renciyi ortamda etkin klma renciye bilgiyi eitli alardan ve dzenli biimde sunma rencinin bilgiye farkl yollardan ulamasn salama retimi grselletirerek ve somutlatrarak renmeyi kolaylatrma retimi bireyselletirme retim hizmetini geni gruplara yayma

lkemizde retimde saydmz amalara ulalabilmesi iin eitli kurumlarca eitli giriimler, yatrmlar ve uygulamalara yer verilmektedir. Bu nitede, bata Milli Eitim Bakanl olmak zere, niversiteler ve teki kurumlarca eitim teknolojisi ile ilgili yaplan almalardan ve uygulamalardan sz edeceiz.

2. Eitim Teknolojisinin Geliimi

lkemizde eitim teknolojisiyle ilgili ilk almalar Cumhuriyetin ilk yllarnda balamtr. Cumhuriyetin kurulmasndan sonra, Milli Eitim Bakanlnca bir okul mzesi alm ve bu mzede eitim aralar sergilenmitir. 1930'lu yllarda okullar iin haritalar, projeksiyon gereleri, Fizik ve Kimya derslerinde kullanlmak zere deney aralar gibi eitli ders ara ve gereleri alnmtr. Deney aralarnn ilk deneme kullanm da Ankara Yksek Teknik retmen Okulunda yaplmtr. 1951 ylnda Ankara'da retici Filmler Merkezi kurulmutur. 1961 ylnda Ankara'da Ders Aletleri Yapm ve Onarm Merkezi kurulmutur. Bu merkezde genellikle fen alannda ara-gere retimine yer verilmitir. 1962 ylnda Radyo ile Eitim Merkezi kurulmutur. Bu merkez tarafndan rencilere dnk radyo programlar yaplmtr. Ayrca, 1969 ylnda okullarda btnlemeye kalan rencilere yardmc olmak amacyla Fizik, Kimya, Corafya ve YurtAIKRETM FAKLTES

160

TRKYE'DE ETM TEKNOLOJSNN GRNM

talk Bilgisi dersleriyle ilgili radyo programlar hazrlanp yaynlanmtr. 1974 ylnda Mektupla retim Merkezi kurulmutur. Byelce, Trkiyede ilk kez kitle eitiminde eitim teknolojisinden yararlanlmtr. Bu merkez 1975 ylnda yeniden dzenlenerek Yaygn Yksek retim Kurumuna (YAYKUR) dntrlmtr.

Trkiye'de "eitim teknolojisi" kavram ne zaman kullanlmaya balanmtr? Trkiyede eitim teknolojisiyle ilgili tartmalarn 1970li yllarda baladn syleyebiliriz. Bundan nce, 1940l yllara dek okullarda daha ok basl eitim gerelerine arlk verilmitir. Bunlarn hazrlanmas sorumluluunu da Milli Eitim Bakanl stlenmitir. 1950-1970 yllar arasnda okullarda donanma nem verilmitir. Bu amala, Milli Eitim Bakanlnca okullarn donanm salanm, eitim ara ve gereleri retilerek retmenlerin kullanmna sunulmutur. 1970li yllarla birlikte, yeni bir yaklamla, teknoloji rn ara ve gerelerin Bakanla bal okullarda retme-renme srecinde kullanlmasna ynelik almalar balatlmtr. niversitelerde de, eitim teknolojisi alannda aratrmalar yaplm ve insangc yetitirmeye ynelik programlar uygulamaya konmutur. 1973 ylnda karlan 1739 sayl Milli Eitim Temel Kanununun 13. maddesinde planllk ve bilimsellik ilkesi yle tanmlanmtr: Her derece ve trdeki ders programlar ve eitim metodlar ile ders ara ve gereleri bilimsel ve teknolojik esaslara, yeniliklere, evre ve lke ihtiyalarna gre srekli olarak gelitirilir. Eitimde verimliliin artrlmas ve srekli olarak gelime ve yenilemenin salanmas bilimsel aratrma ve deerlendirmelere dayal olarak yaplr. te yandan, 1989 ylnda hazrlanan Altnc Be Yllk Kalknma Plan ile 1996 ylnda hazrlanan Yedinci Be Yllk Kalknma Plannda da, eitimde niteliin ykseltilmesi iin eitim programlar ile retim yntem ve aralarnn bilim ve teknolojiden yararlanlarak hazrlanp uygulanmas gereklilii zerinde durulmutur. Bunlara dayal olarak lkemizde eitim hizmetlerinin yaygnlatrlmasnda ve eitimde niteliin artrlmasnda eitim teknolojisinin olanaklarndan yararlanlmasnn devlet politikas olarak benimsendiini syleyebiliriz.

3. Eitim Teknolojisi ile lgili Birimler

Milli Eitim Bakanl ierisinde eitim teknolojisi ile ilgili hizmetler veren eitli birimler vardr. Bunlar Bakanla bal okullara eitim teknolojisine ynelik datm ve eitim hizmetleri vermektedir. Bu birimler teki bakanlklar, Trkiye Radyo ve Televizyon Kurumu (TRT), niversiteler, bilimsel aratrma kurumlar ve zel kurumlarla srekli iliki iindedirler ve onlardan destek almaktadrlar.

ANADOLU NVERSTES

TRKYE'DE ETM TEKNOLOJSNN GRNM

161

Milli Eitim Bakanlna bal eitim tekonojisi ile ilgili birimleri ynetim, retim ve datm birimleri biiminde gruplandrarak yle sayabiliriz: Ynetim Birimleri Yaynlar Genel Mdrl Eitim Teknolojileri Genel Mdrl Eitim Aralar ve Donatm Dairesi Bakanl retim Birimleri Film Radyo Televizyonla Eitim Bakanl (FRTEB) Ders Aletleri Yapm Merkezi (DAYM) Milli Eitim Bakanl Basmevi Datm Birimleri l Eitim Aralar ve Donatm Merkezleri Milli Eitim Bakanl Yaynevleri

Yaynlar Genel Mdrl, her tr ve dzeydeki okullarn rencilerine ve retmenlerine ynelik basl eitim gereci planlayp retmek iin etkinlik gsteren bir birimdir. Hazrlanan gerler MEB Basmevinde baslp oaltlmaktadr. Bu gerler Milli Eitim Yaynevleri araclyla satlarak kullanma sunulmaktadr. Eitim Aralar ve Donatm Dairesi Bakanl, okullarn kendi eitim programlar dorultusunda gereksinmeleri olan ara ve gereleri belirlemek, retmek, datmak ve bunlarn kullanlmalarn izlemekten sorumlu birimdir. Ara ve gerelerin retimi Ders Aletleri Yapm Merkezi ile Film Radyo Televizyonla Eitim Bakanlnca yaplmaktadr. Ders Aletleri Yapm Merkezi, okullarda kullanlan boyutlu aralar ile teki eitim aralarnn retimini ve oaltmn gerekletirmektedir. Film Radyo Televizyonla Eitim Bakanl ise, derslerde kullanlan eitici filmler, film eritleri, televizyon programlar, video kasetleri, ses bantlar gibi eitim gerelerinin retimini yapmaktadr. retilen btn ara ve gereler illerdeki Eitim Aralar ve Donatm Merkezlerince okullara datlmaktadr. Bunlardan kimileri de okullara ve retmenlere geici sre kullanlmak zere dn olarak verilmektedir. Eitim Teknolojileri Genel Mdrl, eitim ve retimin teknolojik gelimelerle desteklenmesi, yaygnlamas, niteliinin ykseltilmesi ve ak retimle rgn retim arasnda ilevsel balant kurulmas iin gereken aratrma, planlama, uygulama, deerlendirme, insangc yetitirme hizmetlerini yapmak, yaptrmakla grevli bir birimdir. 1998 ylnda karlan bir yasayla kurulan bu birim, gerekte nceki Bilgisayar Eitimi ve Hizmetleri Genel Mdrlnn yerini almtr. Bu genel mdrle bal olarak alan Eitimde Bilgi Teknolojileri (EBT) Dairesi Bakanl, yeni bilgi teknolojilerinin okullara girmesinde nemli bir yere sahiptir. Bu birimin grevi, her tr ve dzeydeki okullarda temel bilgisayar eitimi ile bilgisayar destekli eitimi planlamak ve uygulamaktr. Bu kapsamda, bu birimce bilgisayar

AIKRETM FAKLTES

162

TRKYE'DE ETM TEKNOLOJSNN GRNM

yazlmlar gelitirilmesi ve okullararas bilgi ve iletiim alarnn kurulmas gibi projeler hazrlanp yrtlmektedir.

Milli Eitim Bakanlndaki eitim teknolojisi ile ilgili birimleri, bu birimlerin temel ilevlerini ve gerekletirmekle ykml olduklar balca etkinlikleri belirleyiniz. Bu bilgileri aadaki gibi bir izelge biiminde dzenleyiniz.
BRM TEMEL LEV ETKNLKLER

Yaynlar Genel Mdrl

Ynetim

Okullar iin gerekli basl eitim gerelerinin basmn planlama

4. lkretim ve Ortaretimde Bilgisayarl Eitim

Milli Eitim Bakanlnca, yeni bilgi teknolojilerinden bilgisayarn ilkretim ve ortaretim kurumlarna girmesi iin 1984 ylndan bu yana eitli almalar yaplmaktadr. 1984 ylnda n hazrlk almalar balatlan Bilgisayar Destekli Eitim Projesi, 1987-1988 retim ylnda eitli yerli ve yabanc firmalarn katldklar bir pilot projeye dntrlmtr. Bu proje almasnn bir sonucu olarak, ilkretim ve ortaretim okullarna bilgisayar donanm salanmtr. Bunun yansra, 1985 ylnda retmenlere ynelik bilgisayar kullanm ve BASIC programlama dili konularnda bir hizmetii eitim program dzenlenmitir. Bilgisayar konusunda ilk kez dzenlenen bu programda toplam 225 retmenin eitimi gerekletirilmitir. 1988 ylnda bu programa 250 retmen katlmtr. 1989 ylnda ise, Milli Eitim Bakanl 24 niversite ile ibirlii yapm ve bylece 750 retmenin daha eitimi salanmtr. te yandan, 1990 ylna dek, 55 ilkretim okuluna 170, 196 genel liseye 1461, 88 teknik liseye 1095, 43 ticaret lisesine ise 432 tane olmak zere toplam 3158 tane bilgisayar alnmtr. Milli Eitim Bakanl yaplan bu n deneme uygulamalarnn deerlendirilmesi ve uygulama koullarnn ortaya konulmasndan sonra, 1989-1990 retim ylnda, dokuz firma ile bilgisayar destekli eitim konusundaki almalar srdrmeleri iin anlama yapmtr. Bu firmalar, yazlm gelitirme almalarnda, uygulama yaptklar okullardaki ders retmenleri ve niversite retim yeleri ile ibirlii iinde bulunarak retmenlerin de eitimini gerekletirmilerdir. Firmalar ile yaplan bu almalarda 1989-1990 retim ylnda 53 okulda 37 ders iin yaklak 2000 saatlik retim yazlm gelitirilmitir. 1990-1991 retim ylnda ise, toplam 396 okul iin her biri 25-70 saatten 141 farkl ders iin 5000 saatlik retim yazlm gelitirilmitir. Milli Eitim Bakanl, 1991 ylndan sonra zellikle ortaretim kurumlarna bilgisayar almn srdrmtr. 1991 ylnda daha nce alnan bilgisayarlara ek olarak toplam 5121 tane bilgisayar alnmtr. Bu bilgisayarlar, genellikle, okullarda istee
ANADOLU NVERSTES

TRKYE'DE ETM TEKNOLOJSNN GRNM

163

bal olarak alan, bilgisayarn tantlmas ve hazr yazlmlarn kullanlmasn amalayan Bilgisayar derslerinde kullanlmaktadr. te yandan, 1998 ylndaki belirlemelere gre, ilkretim okullarnda var olan bilgisayar says 2064tr. 1993 ylnda Bilgisayar Eitimi ve Hizmetleri Genel Mdrl nceden gelitirilen retim yazlmlarnn dnda Matematik, Fizik ve Kimya derslerinde kullanlmak zere retim yazlmlarnn gelitirilmesini salamtr. 1995-1996 retim ylnda altyaps tamamlanan 53 okulda uygulanmas amacyla CD-ROM retimi almalarna balanmtr. Bu amala Milli Eitim Bakanl ve Trkiye Bilimsel ve Teknik Aratrma Kurumu (TBTAK) arasnda ibirlii salanarak yazlmlarn TBTAKa bal Ankara Elekronik Aratrma ve Gelitirme Merkezinde retilmeleri salanmtr. lk olarak Trkiye Corafyas, Kurtulu Sava, Piri Reis, Trke ve Fen Bilgisi ile ilgili CDler hazrlanmtr. 1997 ylnda Bilgisayar Destekli Eitim Projesi iin 53 okulda yrtlen pilot almalar deerlendirilmi ve uygulama sonular olumlu bulunmutur. Bu deerlendirme sonucunda 1998 ylnda uygulama okullarnn saysnn 160a karlmas planlanmtr. Deerlendirme raporunda bilgisayar destekli eitim uygulamalarnn krsal kesimde de ilgi grd, en ksa srede eitim programlarna uygun retim yazlmlarnn gelitirilmesi gerektii ve bu konuda grev alan retmen saysnn artrlmas gerektii belirtilmitir. 1997-1998 retim ylnda sekiz yllk kesintisiz eitimin balamasyla birlikte Eitimde a Yakalama 2000 Projesi kapsamnda Milli Eitim Bakanlnca 1998 yl iinde her il ve iledeki ilkretim okullarnn en az ikisine 20 bilgisayarlk bilgisayar laboratuvar kurma karar alnmtr. Bilgisayar laboratuvar bulunan okullarn bilgisayar ana balanmas salanarak ders srasnda retmenlerin ve rencilerin Internetten yararlanmalarna olanak verilmesi amalanmaktadr. Bu proje ile 70 bin okulun bilgisayar ana balanmas planlanmaktadr. Bu amala, ncelikle, okullarda elektronik snflar oluturulmas iin almalar balatlmtr. Elektronik snflara yerletirilen birer bilgisayar yardmyla retmenler derslerini anlatacaklar, bilgisayardaki bilgiler tepegz ya da video araclyla rencilere gsterilecektir. Bunun iin 1 400 000 bilgisayara daha gereksinme olduu saptanmtr. 1999 ylnda uygulamaya konulmas planlanan projenin yrtlebilmesi iin Trkiye Bilimsel ve Teknik Aratrma Kurumu, Yksek retim Kurulu (YK), Devlet Planlama Tekilat (DPT) ve Milli Eitim Bakanl temsilcilerinden oluan bir komisyon oluturulmutur. Bu projenin maliyeti yaklak alt milyar dolardr. Eitimde a Yakalama 2000 Projesi kapsamnda yaplmas planlanan almalar aklaynz.

Elektronik snf: Tm rencilerin teknolojik kaynaklardan eit biimde yararland, zellikle bilgisayar ve teki donanmlarla desteklenmi snf. Bu snfta retmen kendi bilgisayar araclyla ders verirken bu bilgileri bir tepegz ya da video aracl ile gsterebilir.

AIKRETM FAKLTES

164

TRKYE'DE ETM TEKNOLOJSNN GRNM

5. niversitelerde Yeni Bilgi Teknolojilerinin Kullanlmas

niversitelerde eitim teknolojisi alannda yaplan almalar, ounlukla aratrma yapma, program gelitirme ve insangc yetitirme ile ilgilidir. Eitim faklteleri ile Akretim Fakltesi dorudan eitim teknolojisiyle ilgilenen fakltelerdir. Bu fakltelerde eitim teknolojisi alannda dersler verilmekte, aratrmalar yaplmakta, yaynlar karlmakta ve Milli Eitim Bakanl ile ibirlii iinde retmenlere ynelik hizmetii eitim programlar dzenlenmektedir. niversiteler lkemizde yeni bilgi teknolojilerinin en ok kullanld eitim kurumlardr.

lkemizde niversitelerde Internetten nasl yararlanlmaktadr? Internet, Trkiyede ilk kez Orta Dou Teknik niversitesi ve Trkiye Bilimsel ve Teknik Aratrma Kurumunun ibirlii ile kullanma almtr. Bylece, niversitelerin Internete balanmalar ve hem niversite retim elemanlarnn hem de rencilerin bu bilgisayar andan yararlanmalar salanmtr. TBTAK Ulusal Akademik A ve Bilgi Merkezi (ULAKBM) kapsamnda gerekleitirlen proje ile niversiteler arasnda elektronik bilgi aknn salanmas amalanmaktadr. Bu kapsamda 61 niversitenin 92 birimi ile TBTAKn 7 enstits birbirine balanarak bilgi ak salanacaktr. Balantlar tamamlandnda bilgisayar kullanclar a zerinde niversiteler ile TBTAKa ait 100 uca ulaarak bilgi alabileceklerdir. 1997 ylnn Nisan aynda ilk ular almaya balayarak bilgi ak salanmtr. Birok niversite ile anlama salanarak yaama geirilen bu projede niversiteler bilgiye en ksa yoldan ulama olanana sahip olurken, niversiteleraras balant ile bilgi eitlilii de salanm olacaktr. Bu kapsamda merkezle aralarnda balant kurulan niversiteler unlardr: Adnan Menderes niversitesi Anadolu niversitesi Celal Bayar niversitesi anakkale Onsekiz Mart niversitesi Dicle niversitesi Frat niversitesi Gaziosman Paa niversitesi Harran niversitesi Kafkas niversitesi Mersin niversitesi Mula niversitesi Mustafa Kemal niversitesi Osmangazi niversitesi Pamukkale niversitesi Sakarya niversitesi

ANADOLU NVERSTES

TRKYE'DE ETM TEKNOLOJSNN GRNM

165

Sleyman Demirel niversitesi Trakya niversitesi Van Yznc Yl niversitesi Karaelmas niversitesi

Orta Dou Teknik niversitesi Enformatik Enstits tarafndan Internete dayal bir proje kapsamnda tm niversite rencilerine ynelik bir alma balatlmtr. Bu kapsamda Internet araclyla Computer Graphics I (Bilgisayarla Grafik I) adl bir ders verilmektedir. Bu derse ilk kez 150 renci kayt yaptrm ve renime balamtr. Ayn niversitenin bir baka projesi NET Learning Initative (Ala renme Giriimi) projesidir. Bu proje ile Internette bir WEB sayfas oluturularak retim elemanlar ile renciler arasnda iletiim kurulmas amalanmtr. te yandan, Yksek retim Kurulu tarafndan hazrlanan Biliim Eitimi Programlarnn Gelitirilmesi Projesi kapsamnda niversitelerin btn blmlerinde bilgisayar retimine ders olarak yer verilmesine karar verilmitir. Uygulamaya konan bu kararla tm niversite rencilerinin belli dzeyde bilgisayar bilgisine sahip olmalar ve bilgisayar kullanabilmeleri amalanmtr. 1997 ylnda yaplan bir aratrma ile lkemizdeki 30 eitim fakltesinde 37 bilgisayar laboratuvar ve bu laboratuvarlarda toplam 479 bilgisayar bulunduu saptanmtr. Aratrmaya gre, eitim fakltelerinin yirmi drdnde bir bilgisayar laboratuvar, altsnda da iki bilgisayar laboratuvar bulunmaktadr. Yeni bilgi teknolojileri Frat niversitesinde uzaktan eitim arac olarak kullanlmaktadr. Bu niversite tarafndan 1990 ylndan bu yana elektronik posta, video konferans ve televizyon olanaklar kullanlarak eitli konularda sertifika programlar uygulanmaktadr.

6. Bilimsel ve Teknik Aratrma Vakfnn almalar

Bilimsel ve Teknik Aratrma Vakf (BTAV), Trkiye Bilimsel ve Aratrma Kurumu tarafndan kurulmu bir kurulutur. Bu kuruluun amac, Trkiyede teknoloji kullanmn yaygnlatrmak ve bilimsel ve teknik aratrmalara dastek vermektir. Bilimsel ve Teknik Aratrma Vakf u tr almalar amalamaktadr: Varolan bilimsel ve teknik bilgilere ulamaya, teknoloji altyapsn gelitirmeye ve iletiim teknolojisinin yaygn biimde kullanlmasna dnk almalar yapma Teknoloji gelitirme ynnde almalar yapmak isteyen zel giriimcilere destek verme, bu ynde zellikle teknoparklarn ve benzeri yaplanmalarn gelitirilmesine ve yaygnlatrlmasna katkda bulunma

AIKRETM FAKLTES

166

TRKYE'DE ETM TEKNOLOJSNN GRNM

Bilimsel almalarn teknolojik gelimelere dntrlebilmesi iin TBTAK, yksekretim kurumlar ve teki kamu kurulular ile zel ve kamu giriimcileri arasndaki iliki ve ibirliini gelitirme Bilimsel ve teknolojik bulgularn toplumda yaylmasn salamak zere tantm, eitim ve yaygnlatrma almalarn destekleme

Bilimsel ve Teknik Aratrma Vakf, kendisine bal olarak kurduu Bilgisayar Kulb araclyla bilgisayar okuryazarl ve Internetten yararlanma konularnda ksa sreli eitim programlar dzenlemektedir. BTAV, ayrca, hazrlanan retim yazlmlarnn uzmanlarca deerlendirilip dzeltilmesinden sonra nitelikli olarak kullanma sunulmasn salamaktadr.

7. Ulusal Bilgi Altyaps

Bir lkenin niversitelerine, okullarna, ktphanelerine, aratrma laboratuvarlarna, iyerlerine, hastanalerine ve evlerine bakr ya da fiber optik kablolar, uydu ya da yayn yoluyla veri, ses ve grnt tr bilgiler tayan donanm, yazlm ve standartlar o lkenin ulusal bilgi altyapsn oluturur. Baka bir deyile, ulusal bilgi altyaps, varolan bilgilerin ilenmesine, depolanmasna, bir yerden bir yere iletilmesine ve bu bilgilere gerektiinde eriilmesine olanak salayan teknolojileri kapsar. Gelimi lkeler gnmzde iletiim ve bilgisayar teknolojilerini birlikte kullanarak yararl bilgilere en ksa zamanda ulamak iin aba harcamaktadrlar. Bu lkeler modern bilgi teknolojilerini zaman geirmeden ktphane ve bilgi merkezlerine sokmakta, ulusal bilgi altyaplarn gelitirmek iin nemli yatrmlar yaparak saysal ktphaneler araclyla veri, ses, grnt gibi her trl bilgiye elektronik olarak erimektedirler. lkemizde de son yllarda bilgi teknolojileri konusuna daha ok nem verilmektedir. Bu alanda yaplacak iyi dnlm yatrmlarn, verimlilii ve uluslararas dzeyde yarabilme ansmz artraca bilinmektedir. DPT'nin kalknma planlarnda, TBTAK'n uzun dnemli aratrma politikalar ile ilgili belgelerde bu konulara ncelik verilmektedir.
Kresel bilgisayar a (World Wide Web / WWW): lkeler arasnda bilgi eriimini salayan, zerinde birok an bulunduu geni alan a.

Trkiye, kresel bilgisayar alar ile ilk balantsn 1986 ylnda BTNET ad verilen aa Anadolu niversitesi ile Ege niversitesinden ulaarak salad. 1986-1993 yllar arasnda ok sayda niversite, Trk niversite ve Aratrma Kurumlar A (TVAKA) ad verilen oluum erevesinde BITNET'e balanm ve yurt d kurulular ile veri iletiim olanaklarna kavumutur. 1993 ylnda TBTAK ve Orta Dou Teknik niversitesi (ODT) ibirlii ile gerekletirilen TR-NET oluumu ile ODT zerinden Internet balants kurularak kresel bilgisayar alar konusunda nemli bir atlm salanmtr. 1996 ylnda hizmete giren TURNET araclyla eiANADOLU NVERSTES

TRKYE'DE ETM TEKNOLOJSNN GRNM

167

timle ilgili olmayan Internet eriimleri Trk Telekom tarafndan salanmaya balanmtr. lkemizde 1986 ylndan bu yana BITNET ana, 1993 ylndan bu yana Internete eriimin salanm olmasna karlk 1996 ylna dek gerek teknolojik gerekse ekonomik glkler nedeniyle niverseteler ve aratrma kurumlarmz arasnda yeterince hzl bir iletiim a kurulamamtr. TBTAK, byle bir eitim ana olan gereksinmeyi karlamak iin 1996 ylnda ULAKBM'i kurmutur. Bu merkezin amac, Trk niversitelerinin ve aratrma birimlerinin ulusal ve uluslararas bilgisayar balantlarn gerekletirerek lke apnda etkileimli bir a kurmak ve bu a araclyla aratrmaclara bilgi ve belge hizmetleri sunmaktr. ULAKBM'in balca kullanclar, yksekretim kurumlar, TBTAK, Trkiye Bilimler Akademisi (TBA), kamu aratrma kurum ve birimleri, zel sektr aratrma kurum ve birimleri ile teknopark, bilim park ya da teknokent olarak adlandrlan ulusal bilgi merkezleridir. Trkiye'nin ulusal bilgi altyaps iinde ilkretim ve ortaretim kurumlarnn durumunu ve yaplmas gerekenleri aklaynz.

Bilim merkezi: rencilere teknoloji eitimi vermek ve teknolojik gelimelere olanak salamak amacyla genellikle eitim kurumlar iinde oluturulan bilim yeri.

8. Uygulamalarn Deerlendirmesi
Bilgi ann yaand gnmzde, eitimde temel ama bireylere bilgi toplumunun gerektirdii nitelikleri kazandrmaktr. Bu nitelikler, bilgiye ulama, bilgiyi dzenleme, bilgiyi deerlendirme, bilgiyi sunma ve iletiim kurmadr. Okullarmzda bu nitelikleri rencilerimize kazandrmann temel koulu, eitimde eitim teknolojisi uygulamalarna yer verilmesidir. te yandan, lkemizde nemli eitim sorunlarn oluturan okullama oran ile nitelik sorunlarn gidermenin en etkili yollarndan birisi de eitim teknolojisinin yeterince ie koulmasdr. nceki blmlerde akladklarmzdan da anlald gibi, Trkiye'de eitim teknolojisi alanndaki almalar giderek artmaktadr. Ancak bunlarn gereksinmeleri karlamada yeterli olduunu sylemek olanakszdr. zellikle yeni bilgi teknolojilerinin eitim kurumlarmza girmesi ok yava olmaktadr. Trk eitim sisteminde eitim teknolojisinin, zellikle yeni bilgi teknolojilerinin ie koulabilmesi iin ncelikle retmenlerin bu konuda yeterli bilgi ve becerilerle donatlmalarna gerek vardr. Bunun iin hem eitim fakltelerinin tm programlarnda bunlarla ilgili derslere yer verilmeli hem de alan retmenler hizmetii eitim programlarndan geirilmelidir. Bunun yansra, okullarn teknolojik donanmlarnn salanmasna ve eitimde kullanlabilecek nitelikte gerelerin hzla gelitirilerek kullanma sunulmasna gerek vardr.

AIKRETM FAKLTES

168

TRKYE'DE ETM TEKNOLOJSNN GRNM

zet
Trkiyede eitim teknolojisiyle ilgili almalarn balangcnn Cumhuriyetin ilk yllar olmasna karlk, eitim teknolojisinin geliiminin yava ve g olduu sylenebilir. Eitim teknolojisi ile ilgili almalar 1980li yllara dek byk lde Milli Eitim Bakanl tarafndan planlanp gerekletirilmitir. 1739 sayl Milli Eitim Temel Kanunu ile Altnc ve Yedinci Be Yllk Kalknma Planlarnda her tr ve dzeydeki okullarda eitimde niteliin ve verimliin artrlmas iin eitim teknolojisinin olanaklarndan yararlanlmas gerei vurgulanmtr. Milli Eitim Bakanl yapsnda eitim teknolojisi ile igili olan eitli birimler vardr. Bunlarn balcalar unlardr: Yaynlar Genel Mdrl, Eitim Teknolojileri Genel Mdrl, Eitim Aralar ve Donatm Dairesi Bakanl, Film Radyo Televizyonla Eitim Bakanl, Ders Aletleri Yapm Merkezi, Milli Eitim Bakanl Basmevi, l Eitim Aralar ve Donatm Merkezleri ve Milli Eitim Bakanl Yaynevleridir. Bunlar, eitim teknolojisine ynelik retim, datm ve eitim hizmetleri sunmaktadrlar. lkretim ve ortaretim kurumlarna yeni bilgi teknolojilerinin girmesi Bilgisayar Destekli Eitim Projesi ile 1984 ylnda olmutur. Bu porje kapsamnda ilkretim ve ortaretim okullarna bilgisayar donanm salanm ve bilgisayar kullanm konusunda retmenlere dnk hizmetii eitim programlar dzenlenmitir. Ayrca, eitli dersler iin retim yazlmlar gelitirilmitir. Ortaretim okullarnda 1991 ylnda 8000 dolaynda bilgisayar, ilkretim okullarnda da 1998 ylnda 2000 dolaynda bilgisayar bulunmaktadr. Bunlarn yansra, CD-ROM retimi almalarna balanmtr. niversiteler eitim teknolojisiyle ilgili aratrmalarn yapld, yaynlarn yapld, hizmetii eitim programlarnn uyguland ve bilgi teknolojilerinin en ok kullanld eitim kurumlardr. niversiteler Internete balanarak retim elemanlar ile renciler bilgisayar andan yararlanmaya balamlardr. Internet araclyla niversiteler deiik eitim almalarnda bulunmaktadrlar. rgn eitim kurumlar dnda eitli kurulular da lkemizde teknoloji kullanmn yaygnlatrmak amacyla etkinlikler bulunmaktadrlar. Bunlardan birisi Bilimsel ve Teknik Aratrma Vakfdr. Bu vakf, bilgisayar okuryazarl ve Internetten yararlanma konularnda eitim programlar dzenlemektedir. lkemizde son yllarda ulusal bilgi altyapsn oluturmaya dnk almalara nem verilmektedir. Devlet Planlama Tekilatnca hazrlanan kalknma planlar ile ile Trkiye Bilimsel ve Teknik Aratrma Kurumunun uzun dnemli aratrma planlarnda bunu grmek olanakldr. Bununla ilgili olarak, birok niversite Trk niversite ve Aratrma Kurumlar A (TVAKA) ile BITNETe balanm ve teki lkelerden veri elde etmek olanana sahip olmulardr. Ulusal Akademik A ve Bilgi Merkezi (ULAKBM) de niversitelere ve aratrma kurumlarna bilgi ve belge salayan nemli bir kurulutur. lkemizde eitim teknolojisiyle ilgili olarak yukarda aklanan almalarn yaplmasna karlk bunlar yeterlilikten olduka uzaktr. Bunlarn yeterli duruma gelmesi iin daha ciddi nlemlerin alnmasna gerek yoktur.
ANADOLU NVERSTES

TRKYE'DE ETM TEKNOLOJSNN GRNM

169

Deerlendirme Sorular
Aadaki sorularn yantlarn verilen seenekler arasndan bulunuz. 1. I. Basl eitim gereci gelitirme II. retme-renme srecinde ara-gere kullanma III. Donanm salama Trkiyede eitim teknolojisinin geliiminde yukardakilerin balangtan gnmze doru sralan nasldr? A. I-II-II B. II-III-I C. III-II-I D. II-I-III E. I-III-II 2. Aadakilerden hangisi, Milli Eitim Bakanlna bal, eitim teknolojsiyle ilgili bir retim birimidir? A. Film Radyo Televizyonla Eitim Bakanl B. Yaynlar Genel Mdrl C. l Eitim Aralar ve Donatm Merkezi D. Milli Eitim Bakanl Yaynevi E. Eitim Teknolojileri Genel Mdrl 3. Aadakilerden hangisi Milli Eitim Bakanlnn Bilgisayar Destekli Eitim Projesi kapsamnda gerekletirilen bir alma deildir? A. Okullara donanm salanmas B. retmenlerin eitilmesi C. retim yazlm gelitirilmesi D. Okullarn Internete balanmas E. niversitelerle ibirlii yaplmas 4. Trkiyede Internete ilk kez balanan niversite aadakilerden hangisidir? A. Anadolu niversitesi B stanbul Teknik niversitesi C. Orta Dou Teknik niversitesi D. Hacettepe niversitesi E. Gazi niversitesi Aadaki cmlelerin DORU ya da YANLI olduklarn belirleyiniz. 5. DAYM ve FRTEB tarafndan retilen ara ve gereler l Eitim Aralar ve Donatm Merkezlerince okullara datlr. 6. ULAKBM, yalnz ulusal bilgisayar balantlarn gerekletirebilen bir aa sahiptir.
AIKRETM FAKLTES

170

TRKYE'DE ETM TEKNOLOJSNN GRNM

7. lkemizde yeni bilgi teknolojilerinin eitim kurumlarnda yaygnlamas olduka hzl olmaktadr. 8. Frat niversitesinde uzaktan eitim yaklamyla uygulanan sertifika programlarnda elektronik posta, video konferans gibi yeni bilgi teknolojilerinden yararlanlmaktadr.

Ek Okuma Kaynaklar
Hzal, Alian. Trkiyede Eitim Teknolojisi, Eitim Bilimlerinde ada Gelimeler. Editr: Ayhan Hakan. Eskiehir: Anadolu niversitesi Akretim Fakltesi, 1991, ss. 64-82. Milli Eitim Bakanl. Trkiyede Bilgisayar Destekli Eitim. Ankara: Metargem Yaynlar, 1992. Varol, Asaf. Televizyon-Telekonferans ve Internet Sistemlerinin Uzaktan Eitim Amal Kullanm, Trkiye 1. Uluslararas Uzaktan Eitim Sempozyumu (12-15 Kasm 1996): Bildiriler. Ankara: MEB Film Radyo Televizyonla Eitim Bakanl, 1996, ss. 659-667.

ANADOLU NVERSTES

171

Kaynaka
nite 6 Alkan, Cevat, Deniz Deryakulu ve Nurettin imek. Eitim Teknolojisine Giri. Ankara: 1995. Akgl, Mustafa, Murat Balc, Orhan Gkl ve Murat Maga. CSS (oka Sorulan Sorular) Hakknda. Internet, 1998. Beadle, Mary E. "Strategies for Communication Course Using the Internet", TECHTRENDS. 41, 2: 17-20, March 1996. Cambazolu, Trker. "Internet ve letiim Teknolojileri", BT/haber. (Dizi Yaz). 71-81, 1996. Galbreath, Jeremy. "The Internet-Past, Present, and Future", Educational Technology. 37, 6: 39-45, 1997. Goodwin, Alice Ann, Jim Hamrick ve Timothy C. Stewart. "Instructional Delivery via Electronic Mail", TESOL JOURNAL. 3, 1: 24-27, Autumn 1993. Hocan, Yaar. "Bilgisayar Alar ve Internet", Bilgisayar. Eskiehir: Akretim Fakltesi, 1997. Jonasson, Jon. "Internet-The Educational Medium of Today", EM. 34, 2: 88-93, 1997. Robert, Nancy, George Blakeslee, Maureen Brown ve Cecilia Lenk. Integrating Telecommunications into Education. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall, Inc., 1990. Sankur, Blent. Trke www.metu.edu.tr/sozluk Bilgisayar Terimleri Szl. http://

Stobart, Simon. An Introduction to the Internet. United Kingdom: 1995. Wurster, Susann. "Instructional Resources", TECHTRENDS. 41, 2: 31-37, March 1996.

nite 7 Barron, A.E. ve G.W. Orwig. New Technologies for Education: A Biginner's Guide. Englewood, CO: Labraries Unlimited, 1993.
AIKRETM FAKLTES

172

Gayeski, D. ve D. Williams. Interactive Media. Englewood Cliffs, NJ: PrenticeHall, 1985. Gayeski, D. (Ed). Multimedia for Learning: Development, Application, Evaluation. Englewood Cliffs, NJ: Educational Technology Publications, 1993. Heinich, R., M. Molenda, J.D. Russell ve S.E. Smaldino. Instructional Media and Technologies for Learning. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall, 1996. Kesim, M. letiim Teknolojisindeki Yeni Gelimelerden Teletext ve Viewdatann Uzaktan retimde Kullanlmas. Eskiehir: Anadolu niversitesi Akretim Fakltesi, 1985. Roblyer, M.D., J. Edwards ve M.A. Havriluk. Integrating Educational Technology into Teaching. Upper Saddle River, NJ: Prentice-Hall, 1997. Schwier, R.A. ve E.R. Misanchuk. Interactive Multimedia Instruction. Englewood Cliffs, NJ: Educational Technology Publications, 1993.

nite 8 Alkan, Cevat. Akretim: Uzaktan Eitim Sistemlerinin Karlatrmal Olarak ncelenmesi. Ankara: Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi, 1987. ___. Ak niversite: Uzaktan Eitim Sistemlerinin Karlatrmal Olarak ncelenmesi. Ankara: 1981. Bates, Tony. "Trends in the Use of Audio-visual Media in Distance Education Systems", Distance Education: International Perspectives. Editr: David Sewart, Desmond Keegan ve Brje Holmberg. London: Croom Helm Ltd., 1983. ss. 227-241. Connors, Brendan. "Assessment in the Distance Education Situation", Distance Teaching for Higher and Adult Education. Editr: Anthony Kaye ve Greville Rumble. London: Croom Helm Ltd., 1981, ss. 162-175. Daniel, John S. " Distance Education and National Development ", Developing Distance Education. Editr: David Sewart ve John S. Daniel. Oslo: International Council for Distance Education, 1988, ss. 21-30. Fidan, Nurettin. Eitimde Yeni Kavramlar ve lkeler. Ankara: 1977. ___. Mektupla renim zerine. Ankara: 1975.
ANADOLU NVERSTES

173

Graff, Kurt ve Brje Holmberg (Editr). International Study on Distance Education: A Project Report. Hagen: Fern Universitt-Gesamthochschule, 1988. Harry, Keith. "The Open University, United Kingdom", The Distance Teaching Universities. Editr: Greville Rumble ve Keith Harry. London: Croom Helm Ltd., 1982, ss. 167-186. ___. "Institutional Profiles", Distance Teaching for Higher and Adult Education. Editr: Anthony Kaye ve Greville Rumble. London: Croom Helm Ltd., 1981, ss. 293-322. Hzal, Alian. Uzaktan retim Sreleri ve Yazl Gereler "Eitim Teknolojisi Asndan Yaklam". Ankara: Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi, 1983. Kaye, Anthony. "Students and Courses", Distance Teaching for Higher and Adult Education. Editr: Anthony Kaye ve Greville Rumble. London: Croom Helm Ltd., 1981a, ss. 32-47. ___. "Media, Materials and Learning Methods", Distance Teaching for Higher and Adult Education. Editr: Anthony Kaye ve Greville Rumble. London: Croom Helm Ltd., 1981b, ss. 48-49. Keegan, Desmond ve Greville Rumble. "Distance Teaching at University Level", The Distance Teaching Universities. Editr: Greville Rumble ve Keith Harry. London: Croom Helm Ltd., 1982, ss. 15-31. MacKenzie, Norman, Richmond Postage ve John Scupham. Open Learning: Systems and Problems in Post-secondary Education. Paris: The Unesco Press, 1975. McCormick, Robert. "The Central Broadcasting and Television University, People's Republic of China", The Distance Teaching Universities. Editr: Greville Rumble ve Keith Harry. London: Croom Helm Ltd., 1982, ss.54-71. Moore, Michael G. "Trends and Issues in American Distance Education", Developing Distance Education. Editr: David Sewart ve John S. Daniel. Oslo: International Council for Distance Education, 1988, ss. 312-314. zdil, lhan. Uzaktan Eitim Teknolojisi. Eskiehir: Anadolu niversitesi Akretim Fakltesi, 1985. zer, Bekir. "Uzaktan Eitim Sisteminin Evrensel Yaps", Kurgu: Anadolu niversitesi Akretim Fakltesi letiim Bilimleri Dergisi. 8: 569-594, Haziran 1990.
AIKRETM FAKLTES

174

Penberty, John. "Elementary Education of Children at a Distance", Learning at a Distance: A World Perspective. Editr: John S. Daniel, Martha A. Stroud ve John R. Thompson. Edmenton: Athabasca University/International Council for Correspondence Education. 1982, ss. 82-85. Robinson, Bernadette. "Support for Student Learning" Distance Teaching for Higher and Adult Education. Editr: Anthony Kaye ve Greville Rumble. London: Croom Helm Ltd., 1981, ss. 141-161. Rumble, Greville. "The Universidad Estatal a Distancia, Costa Rica", The Distance Teaching Universities. Editr: Greville Rumble ve Keith Harry. London: Croom Helm Ltd., 1982, ss. 72-87. Scupham, John. "The Open University of the United Kingdom", Open Learning: Systems and Problems in Post-secondary Education. Editr: Norman MacKenzie, Richmond Postage ve John Scupham. Paris: The Unesco Press, 1975, ss. 321-364. Taylor, James C. ve Vernon J. White. "Why Distance Education?", Distance Education in Asia and the Pacific, Bulletin of the Unesco Regional Office for Education in Asia and the Pacific. 26: 1-12, December, 1985. Unesco. Distance Learning Systems and Structures: Training Manual. Volume II. Bangkok: Unesco Regional Office for Education in Asia and the Pacific, 1987. ___. "Distance Education-Coming of Age", Distance Education in Asia and the Pacific, Bulletin of the Unesco Regional Office for Education in Asia and the Pacific. 26: 37-74, December 1985. Verduin, John R. ve Thomas A. Clark. Uzaktan Eitim: Etkin Uygulama Esaslar. eviren: lknur Mavi. Eskiehir: Kibele Sanat Merkezi, 1994.

nite 9 Akar, Petek. "Bilgisayar Destekli Eitimin Yaygnlatrlmasnda Temel Stratejiler: Avrupa lkelerinde Son Durum", Eitim Teknolojisi ve Bilgisayar Destekli Eitim 1. Sempozyumu: Bildiriler. Eskiehir: Anadolu niversitesi, 1991. Dalgaord, Lise ve Vagn Laursen. New Information Technology in Education in Denmark-. Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities, 1993. Demirel, zcan ve Kamile n. Eitim Terimleri. Ankara: 1987.
ANADOLU NVERSTES

175

Demirel, zcan ve Zeki Kaya. Baz lkelerdeki lkretim Uygulamalarnda Bilgi Teknolojilerinin Kullanlmas. Ankara: Milli Eitim Bakanl Film Radyo Televizyonla Eitim Bakanl, 1997. Lechlercq, D. ve tekiler. New Information Technology in Education -in Belgium-. Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities, 1993. McKenna, Peter. New Information Technology in Education -in Ireland-. Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities, 1992. Milli Eitim Bakanl. Danimarka Eitim Sistemi. Ankara: Yksek renim Yurtd Eitimi ve D likiler Genel Mdrl, 1991. New Information Technologies in the Education Systems of EC Member States-Synthesis Report. October 1993. Brussels, Luxembourg: 1994. Pelgrum, W.J. ve T. Plompt. The Use of Computers in Education Worldwide: Results from the IEA "Computers in Education" Surveys in 19 Educational Systems. New York: Pergamon Press, 1991. Rommel, Hans Georg. New Information Technology in Education -in Germany-. Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities, 1993. Standing Conference of European Ministers of Education -The Information Society-. A Challenge for Education Policies. Strasbourg: 1989. Sweetman, Jim. Primary Schools and the National Curriculum "Key Stages 3 and 4". London: Letts Educational, 1995. Werne, A. New Information Technology in Education -in Luxembourg-. Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities, 1993.

nite 10 mer, Glriz. "Eitim Fakltelerinde retmen Adaylarnn Bilgisayara ve Bilgisayar Eitimde Kullanmaya Ynelik Nitelikleri". Yaymlanmam Doktora Tezi. Eskiehir: Anadolu niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, 1996. Milli Eitim Bakanl. Trkiye'de Bilgisayar Destekli Eitim. Ankara: Metargem Yaynlar, 1992.
AIKRETM FAKLTES

176

Tonta, Yaar. "Ulusal Bilgi Alt Yaps ve Internet", Trk Ktphanecilii: Internet zel Says. 10, 3: 205-211, 1996. Varol, Asaf. "Televizyon-Telekonferans ve Internet Sistemlerinin Uzaktan Eitim Amal Kullanm", Trkiye 1. Uluslararas Uzaktan Eitim Sempozyumu (12-15 Kasm 1996): Bildiriler. Ankara: MEB Film Radyo Televizyonla Eitim Bakanl, 1996, ss. 659-667.

ANADOLU NVERSTES

177

Cevap Anahtar
nite 1
1 C, 2 A, 3 E, 4 D, 5 D, 6 Y, 7 Y, 8D

nite 2
1 D, 2 C, 3 E, 4 A, 5 B, 6 A, 7 C, 8E

nite 3
1 D, 2 B, 3 B, 4 E, 5 A, 6 C, 7 B, 8D

nite 4
1 C, 2 C, 3 E, 4 E, 5 Y, 6 D, 7 D, 8Y

nite 5
1 A, 2 B, 3 C, 4 E, 5 Y, 6 Y, 7 D, 8D

nite 6
1 E, 2 A, 3 E, 4 D, 5 D, 6 Y, 7 Y, 8D

nite 7
1 E, 2 D, 3 B, 4 A, 5 D, 6 Y, 7 D, 8Y

nite 8
1 D, 2 A, 3 C, 4 E, 5 Y, 6 D, 7 Y, 8D

nite 9
1 C, 2 B, 3 A, 4 C, 5 D, 6 D, 7 Y, 8D

nite 10
1 E, 2 A, 3 D, 4 C, 5 D, 6 Y, 7 Y, 8D

AIKRETM FAKLTES