Aratrma Makalesi / Research Article

MASA ST CNC FREZE TEZGH TASARIMI VE PROTOTP MALATI

Ahmet KOLER a ve Kerim ETNKAYA b, * a K..Teknik Eitim Fakltesi, Karabk, Trkiye, ahmet_koleri42@hotmail.com b ,* K.. Teknik Eitim Fakltesi, Karabk, Trkiye, kcetinkaya@karabuk.edu.tr Karabk

zet:
Hayatmzn her alannda bilgi ilem hzl bir ekilde mdahale etmekte ve daha da nemlisi artk takip etmek zorlamtr. Teknolojisinin gelimesi zellikle imalat endstrisinde nemli deiikliklere sebep olmutur. Bu deiimlere paralel olarak niversal imalat tezghlar yerini bilgisayar kontroll (CNC) tezghlara brakmtr. CNC tezghlara geilmesi imalat sektrne byk kolaylklar salamtr. Zamandan ve i gc tasarrufu ile CNC tezghlar gnmzde ok popler olmutur. Bu almada eitim amal masast 3 eksen CNC freze tasarm , prototip imalat ve hassasiyet kontrol yaplmtr. Tasarmda CNC router mantnda bir model gelitirilmitir. Nasl ve ne ekilde bir CNC freze imal edebiliriz? Sorusunun cevabna bu makalede yer verilmitir.
Anahtar Szckler: CNC freze, Masast CNC, CNC, CNC Tasarm

1.Giri:
Hayatmzn her alannda bilgi ilem hzl bir ekilde mdahale etmekte ve daha da nemlisi artk takip etmek zorlamtr. Teknolojisinin gelimesi zellikle imalat endstrisinde nemli deiikliklere sebep olmutur. Bu deiimlere paralel olarak niversal imalat tezghlar yerini bilgisayar kontroll (CNC) tezghlara brakmtr. CNC tezghlara geilmesi imalat sektrne byk kolaylklar salamtr. Zamandan ve i gc tasarrufu ile CNC tezghlar gnmzde ok popler olmutur. CNC bir yntemdir kullanlan tezgaha gre isimledirilir rn; CNC Freze, CNC Torna, CNC Matkap, CNC Lazer, CNC plazmadr. Bu tezgahlar program eklinde hazrlanan G kod veya M kodlaryla alrlar, bu kodlar elle yazlabildii gibi CAM programlar kullanlarak ta oluturulabilir. Tezgahlar ve kullanlan ara gereler ok pahal olduu iin okullarda ok az sayda veya hi yoktur. ou okullarda eitim tahta zerinde veya simlasyonla retilmektedir, bu retme eklide kalc bir renme deildir. Tasarmn ve prototipini yapacamz makineyi her renci yapabilir veya temin edebilir. Kaygsz almasnda, eitim amal eksenli masast CNC freze tezgah tasarlam ve prototip imalatn gerekletirmitir. Eksenlerin doruluunun tespiti iin, eksenler dorultusunda kanallar aarak, kanal boylarn lp standart sapmalarn hesaplamtr. CNCnin eksen yzey ileme kabiliyetini test etmek iin Atatrk rlyefini baar ile ilemitir [1]. Kutlu almasnda, tasarlad eksenli masa tipi CNC freze tezgahnn statik ve dinamik hesaplamalarn yapm ve bu tezgah imal etmitir. Aa, polyamid ve mdf gibi malzemeler zerinde eitli yaz ve ekil ileyerek tezgahn alabilirliini kantlamtr [2]. Bykahin almasnda, SolidWorks programnda modelledii eksenli freze tezgahnda, gvde ve eksenlerin gerilme, sehim, bklme analizlerini Visual Nastran programnda yapm ve sonular saysal hesaplarla dorulamtr. Gerekli konstrksiyon hesaplamalarnn ardndan eksenli CNC tezgahn imal etmitir. Eksen tahrik eleman olarak da servo motoru tercih etmitir [3]. Kaygsz ve etinkaya almalarnda Eitim

Ahmet KOLER, Kerim ETNKAYA

Amal eksenli CNC freze tezgah ve interaktif eitim yazlm gelitirmilerdir. Bu alma ile mesleki ve teknik eitim veren kurumlarn atlye ve laboratuarlarnda okul olanaklar ile imal edilebilir, alma prensibi olarak endstriyel CNClerden hibir fark bulunmayan bir tezgah gelitirilebilecei vurgulanmtr. Ayrca gelitirilen nteraktif Eitim yazlmnn ortaretim ve yksekretim mfredatlarna uygun olarak hazrland, hem ders materyali olarak snf ortamnda hem de kendi kendine renmeye ynelik detayl, anlalr ve sade olduu belirtilmitir [4]. Kbelolu almasnda, eitim amal iki eksenli masast CNC Torna tezgah tasarlam ve prototip imalatn gerekletirmitir. mal edilen tezgah d boyutlar 950, 600, 500(X, Y, Z) llerine sahiptir. Bu tezgah ile en fazla 30 mm ap ve 150 mm boy llerine sahip silindirik paralar ilenebilmektedir. [5]. Bu almada eitim amal masast 3 eksen CNC freze tasarm, prototip imalat ve hassasiyet kontrol yaplmtr. Tasarmda CNC router mantnda bir model gelitirilmitir. Nasl ve ne ekilde bir CNC freze imal edebiliriz? Sorusunun cevabna bu makalede yer verilmitir.

2.Malzeme-Metot:
Bir rnn tasarmnda malzeme seimi ok nemlidir. Malzeme seimi maliyeti ve rnn baarsn dorudan etkiler. [6].CNC Router Mantyla gelitirilen Tezgah tasarm ekil.1ada ve Prototipi ekil.1bde grlmektedir.

ekil.1 .a :CNC Freze Tasarm

ekil.1 .b CNC Freze Prototip malat

Tezgh gvdesi sistemin hareket elemanlarnn montajnn yapld blmdr. Titreimin olmamas iin rijit bir yapya sahip olmas gerekir. Gvde; (ekil.2)de grld gibi sac paralardan olumaktadr. Sac paralar lazer kesim resimleri oluturularak, CNC lazer de kestirilmitir.

ekil.2 Freze Tezgah Gvdesi

Ahmet KOLER, Kerim ETNKAYA

Y ve Z eksenlerinde kesici takmn, X ekseninde ise Kprn hareketli olduu Router tipi tezgah gvdesi tasarlanmtr. Kzaklar; tabla ve dier eksenlerin dorusal yataklanmasn salayan paralardr. CNC tezgahlarda arlkl olarak lineer bilyeli kzak ve mil sistemleri yada lineer bilyeli araba ray sistemleri kullanlr. Bu almada 3 eksende de Delrin Yatak ve mil kullanlmtr(ekil3).

ekil.,3 Millerin Yataklanmas

Vidal mil ve somunlar; kzaklar ile yataklanm kafa ve dier eksenlerin hareket ettirilmesini Salayan paralardr. Tasarlanan CNC Freze vidal mil olarak M16 Vidal mil kullanlmtr Vidal miller delrin malzemeden yaplan rulman kapaklar ile yataklanmtr. Tezgahn boyutlar ekil.4 grlmektedir.

ekil,4 Tezgahn Boyutlar

Makinenin kontrol ksmnda Toshba T66560 entegreli src kart kullanlmtr. .(ekil.5a) Tahrik sistemi olarak 3 adet 1.5 A 1,8 Deg Step Motor kullanlmtr. .(ekil.5b) ebeke Gerilimini karta uygun hale getirmek iin 24v 250A g kayna kullanlmtr.(ekil.5c)

ekil.5

ekil.5a a)CNC Kontrol Kart b)Step Motor c)G Kayna

ekil.5b

ekil.5c

Kontrol Yazlm olarak Mach3 Program kullanlmtr. Bu program yklediimiz kodlara gre makineye yn vermektedir. Mach3 program paralel porta k verebilen 6 eksene kadar CNC lerin kontrol edilmesine imkan tanyan, dxf ve image importuna sahip her trl CNC kodlarn tanyabilen kullanl bir CNC kontrol programdr[7].Programn arayz ve kodlarn doru bir ekilde aktarlmas iin yaplmas gereken ayarlar gsterilmitir.(ekil.6)

Ahmet KOLER, Kerim ETNKAYA

ekil.6 a: Mach3 Arayz

ekil.6 b:Makine Eksen Seimi ve hz secimi

ekil.6c:Motor k Pin Ayarlar

ekil.6d: Motor Giri Sinyali Ayarlar

ekil.6e: Motor k Sinyali Ayarlar

Ahmet KOLER, Kerim ETNKAYA

Kesici takm motoru olarak 125 W ile alan, 10000-33000 dev/dk aras devir saysna sahip, 16mm aplar arasnda her trl kesici takmn taklabildii kalp el breyzi kullanlmtr (ekil7).

ekil.7: Kesici Motor

3.Deneysel almalar: 3.1 Sistemin Hassasiyeti:

Hassasiyet tezgahn hareket snrlar iinde komut olarak verilen pozisyona gitme kabiliyetidir [8]. Buna gre hassasiyeti formlize edilecek olursa; Hassasiyet = Birim Dorusal lerleme / Motorun Birim Adm Says denilebilir. Buna gre; Hareket millerinin hatvesi: 2 mm Adm motorlar adm says: 200 adm (1,8 derece) Adm motorlar sr teknii: 1/1 adm Hassasiyet: 200x1 = 200 (motorlarn 1 tur iin adm says) 2/200 = 0,01mm bulunur.

3.2 Doruluk Kontrol: malat hatalar, makinenin oturma yzeyindeki przllkler, eksenleri tayan millerdeki eilmeler, tahrik veren vidal millerdeki anmalar tezgahtaki imal edilen para zerine dorudan etki eder. Prototip makinenin ilk aamada eksenlerindeki hatay hesaplaya bilmek iin X,Y ve Z eksenlerine ayr ayr ve farkl llerde ekiller ilenmitir. Bu farkl llerdeki ilemler llerek makinenin hata pay hesaplanmtr. 3.2.1 X Ekseni Doruluk Kontrol:
X ekseninin doruluk kontrol iin ekil 8deki llere gre ekil 9de grlen 3 adet kanal alm ve ekil 10de grld gibi lleri alnmtr, lm sonular Tablo 1de verilmitir.

ekil.8: X ekseninde Alan kanal lleri

ekil.9: X ekseninde Alan kanallar

ekil.10: X ekseninde Alan kanallardan l alnmas

Ahmet KOLER, Kerim ETNKAYA

3.2.2 Y Ekseni Doruluk Kontrol:

Y ekseninin doruluk kontrol iin ekil 11deki llere gre ekil 12de grlen 3 adet kanal alm ve ekil 13de grld gibi lleri alnmtr, lm sonular Tablo 1de verilmitir.

ekil.11: Y ekseninde Alan kanal lleri

ekil.12:Y ekseninde Alan kanallar ekil.13: Yekseninde Alan kanallardan l alnmas

3.2.2 XY Ekseni Doruluk Kontrol:

XY ekseninin doruluk kontrol iin ekil 14deki llere gre ekil 15de grlen 3 adet kanal alm ve ekil 16de grld gibi lleri alnmtr, lm sonular Tablo 1de verilmitir.

ekil.14: XY ekseninde Alan kanal lleri

ekil.15:XY ekseninde Alan kanallar

ekil.16: XYekseninde Alan kanallardan l alnmas

4.Bulgular ve Tartma:
Eksenlerin yataklanmasndan, ortam koullarndan vb sebeplerden dolay oluan hatalar hesaplanmtr. Bu hatalar kullanlan malzemenin kalitesi, montaj ekli, en nemlisi Tasarmn doru olmas gibi etmenler deitirilerek azaltlabilir. malattan ve ortam koullarndan oluan eksen hatalar grafiklerle aklanmaya allmtr. X eksenine ait grafik ve Y eksenine ait grafik ekil 17de grlmektedir.

ekil.17: X ve Y Ekseni Karlatrlmas

Tablo1: XY ekseninde Alan kanal lleri

Ahmet KOLER, Kerim ETNKAYA

5.Sonular:
Bu almada eitim amal masast 3 eksen CNC freze tasarm, prototip imalat ve hassasiyet kontrol yaplmtr. Tasarmda CNC router mantnda bir model gelitirilmitir. Nasl ve ne ekilde bir CNC freze imal edebiliriz? sorusunun cevab verilmitir. CNC tezgahn kontrol eden step motorlar ve Kontrol Kart piyasadan hazr olarak temin edilmitir.Eksenler bilgisayar ortamnda modellenerek lazer kesim tezgahlarndan sac malzemeden kesilerek imal edilmitir. Yaplm olan bu Masa st CNC Freze Tezgah ile ilgili parametreler dorultusunda ar metaller dndaki endstriyel malzemeler zerine istenilen her trl form ilene bilir.Tezgahn 3 ekseninin de ayn anda hareket kabiliyeti olduundan dolay ilenebilecek bu formlara serbest yzey ilemleri de dahildir. Ayrca bu alma dk maliyetli ve baarl sonularn alnd bir alma olmas nedeniyle benzer almalara rnek olabilecek niteliktedir.

6.Teekkr: Bu almada bilgilerini hi esirgemeyen Elfatek Elektronik Ltd. ti sahibi Sleyman CANANA Atlye imkanlar ve maddi destek salayan Alpinoks End. Mutfak ve Sot. Sistemler San. Sahibi Mehmet KADIOLU ve Hasan KADIOLUna sonsuz teekkrlerimi bir bor bilirim. 7.Kaynaklar:
[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] Kaygsz, H., Eitim amal eksenli masast cnc freze tasarm ve prototipi, Yksek Lisans Tezi, Karabk niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Karabk, 46-56 (2010). Kutlu, M., eksenli masa tipi cnc freze tezgh tasarm ve imalat , Yksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar Kocatepe niversitesi,Fen Bilimleri Enstits, stanbul, 53-77 (2006). Bykahin, U., 3 Eksenli cnc tezgah tasarm ve uygulamas, Yksek Lisans Tezi, Yldz Teknik niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, stanbul, 30-126 (2005). Kaygsz H. ve etinkaya K., Cnc freze eitim seti tasarm ve uygulamas, SDU International Journal of Technologic Sciences, 2 (3): 53-71 (2010). Kbel olu, A., Eitim amal iki eksenli masast cnc torna tasarm ve prototipi, Yksek Lisans Tezi, Karabk niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Karabk, 90 (2011). Ljungberg,L., Edwards,K., Design, Metarials and Marketing of Successful Products Metarials and Design 24 519-529 2003. Art Soft Using Mach II Mill, (17.07.2011) http://www.machsupport.com/docs/Mach3Mill_6.11.pdf Mamur,T., Yksek Hzda leme Ve Makine Mekanii http://www.makineteknik.com/makale.asp?gorev=detay&id:25 2010

[8]