Historiku i Universitetit t Tirans Universiteti i Tirans u themelua n vitin 1957 dhe kishte n prbrje t tij 6 fakultete.

N vitin 1991, nga ky universitet, asokohe me 11 fakultete, u shkputn fakultetet inxhinierike, q krijuan Universitetin Politeknik t Tirans. Universiteti i Shtetror i Tiranes mbush 52 Vjet. Jemi msuar kaq shum me ket emr sa pa frike mund te themi saq kudo q shkojm kurdoher q I kthehemi memories son e gjejm aty atje, kudo jemi duke folur pr institucionin q n 50 vitet e fundit mban vuln m tepr se kushdo pr edukimin e liderve te politikes, ekonomis, shkencs t atyre q dizenjuan dhe ndrtuan te gjith qelizat e shoqris son kudo ku ka pasur dhe ka prosperitet. Fillesat e para pr ngritjen e ktij monumenti t gjall tShqipris filluan q pas lufts se dyt botrore ku krijuan disa institucione t ndryshme arsimore. Pas kalimit t nj periudhe 13 vjeare kto prpjekje u finalizuan n vitin 1957. U themelua institucioni q u quajt Universiteti Shtetror I Tirans. N kt institucion u shkrin instituti pedagogjik, politeknik, ekonomik, mjeksor, juridik dhe instituti i shkencave. Ky institucion u ndrtua si nevoj ku u harmonizuan eksperienca e jo pak pedagogve q vinin nga eksperienca dhe shkollime perndimor nevojat n rritje t vndit por sigurisht edhe pasioni. Kombi po krijonte institucionin e dijes sidomos n kushtet kur vendi kishte nevoj pr m tepr se kurr te ndrtohej dhe zhvillohej n vitin e par akademik 1957-58 universiteti kishte 3613 student nga t cilt 3000 n sistemin me koh t. Studentet do t diplomoheshin n 15 specialitete sipas degve prkatse. Vendi kish nevoje pr specialiste dhe universiteti zgjeronte degt lndt hapsirat por edhe ambicien pr t shkuar n misionin e vet n pararojn e zhvillimit t vendit. Nuk ka pasur asnj fush te ekonomis kur pedagoget dhe studentt nuk kan pasur kontributin shpeshher edhe prcaktues n dizenjimin dhe realizimin e rrugve hidrocentrale dhe veprave madhore q kishin filluar t ndrtoheshin. N 1967 universiteti mori formn e vet t plot me ndrtimin e kampusit t par t saj duke i dhn ktij universiteti nj dinamizm m t madh. Kshtu pas 22 viteve nga krijimi pra 1977 numri i studenteve pa shkputje nga puna arriti ne 8880 nga te cilat reth gjysma ishin vajza duhet theksuar q n kto vite t para ishin diplomuar 21368 student t cilt u m pas u angazhuan n sektort m t vshtir t jets s vendit. Nuk kish si t mos ndikonin n eksperiencn e universitetit studentt q studionin n disa nga

universitetet m t mir t kohs si n Ish-Bashkimin Sovjetik, Hungari, Franc, Suedi, Gjermani etj.

Universiteti i Tirans nga viti 1991 deri 2007

N dhjetvjearin e fundit t shekullit XX rrjedha tradicionale mbitridhjetvjeare e Universitetit t Tirans u ndal. Universiteti u b vatr e nj lvizjeje, q tronditi dhe shum shpejt prmbysi gjith sistemin politik n Shqipri. Kriza e rnd ekonomike e sociale, prgjithsisht, e padurueshme thuajse pr t gjith, gjeti shprehjen e kundrshtimit fillimisht pikrisht te studentt, t cilt, n mas t gjer, dinin ta shprehnin dhe ta sendrtonin m mir se dokush, jo vetm se gjendjen e kuptonin m mir, por edhe sepse, pr shkak t prbrjes s tyre, e ndjenin veten m t mbrojtur, por jo edhe t parrezikuar. Ndjeshmrin e ksaj shtrese partia-shtet jo vetm e kuptonte, por n disa raste edhe e kishte par; prandaj at fillimviti t 90-s paraprakisht reklamonte se mjediset studentore ishin rregulluar dhe do t rregulloheshin edhe m mir. Kjo propagand u ndoq pak koh m von me disa prurime t godinave t reja n qytetin Studenti, t ndrtuara me fonde shtetrore t disa rretheve kryesore t vendit. Por kto prurime, megjithse lehtsuan disi kushtet e banimit, nuk ndikuan aspak n gjendjen shpirtrore t studentve, ka u duk edhe nga prcjellja n heshtje, thuajse pa u vn re prej tyre. Edhe nj paket masash t mtejshme t qeveris pr disa lehtsira t tjera, si: e drejta e udhtimit me gjysm bilete, ushqim m t mir, rritje burse etj., masa t cilat nuk arritn t sendrtoheshin, pra edhe as t ndrronin sado pak imazhin, sepse shum shpejt u zhvilluan ngjarje krejt t papritura pr kohn. Por, megjithat, kto ishin vetm ndjesi t brendshme. Ajo q i shqetsoi, m sakt, i tronditi strukturat shtetrore dhe partiake ishin ort e leksioneve dhe t seminareve t historis s PPSh-s. N shum raste kto or u kthyen nga vrejtje t pjesshme n kritika dhe qndrime t ashpra pr politika t gabuara n luftn kundr fes, centralizimit t rrept, kooperativizimit trrsor, izolimit nga bota etj. Ishte vetm fillimi i nj qndrimi t ri.

Izolimi trsor dhe varfria e tejskajshme kishin shuar shpresn te shumica e shqiptarve. N atmosfern e zymt, edhe ashtu t rnduar t qytetit studenti, u zgjuan nj mori pyetjesh. Duket se te studentt filloi t prfytyrohej - me druajtje dhe me guxim bashk - nj realitet tjetr. Gjendja e vshtir ekonomike, q binte n kundrshti me propogandn e nj t ashtuquajturi mekanizm i ri ekonomik, kushtet e vshtira n konvikte, przier edhe me ankthin e provimeve t dimrit, q po afronin, sikur i mbante pezull gjith studentt e Universitetit. E zymt dhe varfr sidomos ishte jeta e studentve konviktor. Si t mos mjaftonin kto, shpesh mbrmjeve disa godina mbuloheshin nga terri, sepse dritat vazhdimisht shuheshin. Kjo gjendje tepr acaruese n prag provimesh dhe n nj dimr t ftoht dhe lagt, si sht dimri tiranas, u b shkak fillestar i shfrimeve dhe t reagimeve t menjhershme. Kjo gjendje vazhdoi disa dit dhe gjithmon shoqrohej me reagime dhe protesta, shoqruar edhe me thirrje fishkllima. Kjo lloj proteste u shtri nga nj godin n tjetrn, derisa prfshiu gjith qytetin Studenti. Thirrjet e prsritura alarmuan strukturat shtetrore dhe organizative t Universitetit, t cilat u kujtuan studentve rregulloret e shkolls s lart dhe paralajmronin ndshkuese pr veprimet antiligjore t disa individve. Kto protesta u konkretizuan m pas n nj fletrrufe drejtuar qeveris, ku, pr her t par, n form t guximshme krkohej realizimi i premtimeve pr kushte ekonomike m t mira, pr ngrohje, ushqim dhe ndriim. Kjo fletrrufe pati jehon tronditse te autoritet partiake dhe shtetrore, t cilat filluan nga hetimet pr qllimin, synimin dhe lvizjet e mtejshme. Shqetsimi qe real. Por studentt jo vetm q nuk heshtn, por, megjithse me frik, i shtuan dhe i shtrin protestat edhe n ballkone. N errsir mjaft prej studentve t fakulteteve t ndryshme filluan t preknin tema dhe emra tabu shkrimtarsh dhe politikansh. Kto lloj protetash t prsritura, fillimisht t shprndara e t pjesshme e m tej t prbashkta e t prgjithshme, ndihmuar nga solidariteti tradicional studentor, ndikuan mjaft n mundjen e friks. Ato krijuan bindjen se, pavarsisht nga prgjimet dhe ndjekjet, bashkarisht mund t prparonin n zgjerimin dhe thellimin e krkesave. masa

Kshtu erdhi 8 Dhjetori, dita e fillimit t madh. Paraditja e qet prnjhershm u zhurmua nga nj vizit krejt e papritur e Kryeministrit t asaj kohe, shoqruar nga nj grup qeveritarsh. Kjo vizit e rrall e nj kryeministri n qytetin Studenti, q pr studentt qe e papritur, pr autoritetet e PPSH-s shprehte shqetsimin serioz pr rrugn, q duket se po mirrnin ngjarjet. Takimi i tij me nj grup studentsh nuk qe i mbar. Takimi filloi me nj lloj frike; atmosfera qe e zymt; ftohtsia e marrdhnieve midis studentve dhe qeveritarve dhe partiakve qe e dukshme, ka u pasua edhe nga nj debat krejt i pazakont dhe mjaft trondits pr vizitort e lart. Disa student, pr her t par, foln hapur pr gjendjen e rnd ekonomike jo vetm t studentve, por edhe t gjith shqiptarve; ata shprehn jo vetm hapur, por edhe me forc zhgnjimin e tyre pr udhheqjen shtetrore dhe partiake. Vazhdimi i debatit e shtoi pjesmarrjen e studentve, ka e bri t pamundur qendrimin e mtejshm t Kryeministrit. Dshtimi i misionit t Kryeministrit pr t shuar paknaqsin e studentve, paralajmronte ngjarje t tjera t mdha dhe t pakndshme pr diktaturn. N kt takim, i cili shokoi Kryeministrin, studentt u ndjen jo vetm t liruar, por edhe fitimitar. Disa or m von ata do t bheshin protagonist t nj historie t re. Preteksti qe nj shkndi elektrike, q shkaktoi djegien e nj gabine elektrike t nj godine t qytetit Studenti. U duk qart dhe menjher se tani protesta q filloi, nuk kishte t bnte m me dritat, sepse edhe pas nj ore, kur dritat erdhn, protesta nuk u ndal. Numri i protestuesve u rrit menjher; thirrjet pr tu bashkuar t gjith n protest, u pasuan nga solidariteti i menjhershm. Shtimi i numrit t protestuesve, q mblidhte student nga t gjitha godinat, shtoi njhersh vendosmrin dhe entuziazmin. Shum shpejt mdha. Tani ata mund t drejtoheshin kudo dhe mund t prballeshin me kdo. Autoritetet shtetrore dhe partiake po e kuptonin se protesta kishte shkuar tanim mjaft larg. Krcnimet ishin t menjhershme: Studentt protestues u cilsuan si kundrrevolucionar. Veprimet e mtejshme t protestuesve u prpoqn t ndalohen nga autoritet m t larta t partis t qytetit t Tirans, t mbshtetur nga forca policore dhe nga prfaqsues t organizatave t rins, por rrjedha e pandalshme kishte hyr n nj protesta doli me synime t

shtrat tjetr. At nuk mund ta ndalnin tanim as thirrjet krcnues t policis se po shkelnin ligjin. Pr disa or studentt iu kundrvun prfaqsuesve shtetror e partiak, duke shprehur hapur paknaqsin pr Byron Politike, pr mungesn e liris s informacionit, pr dhunn q prdorej n Shqipri, pr ligje elektorale diskriminuese dhe antidemokratike dhe, s fundi, n mnyr urdhruese krkuan q qysh at nat t takohen me Presidentin Ramiz Alia. Von erdhi prgjigjja nga Presidenti se priste vetm nj grup studentsh. Pranimi i krkess urdhruese pr bisedime u dha studentve besim, t cilt njhersh e morn at edhe si fitore t par t tyre. Nj grup prej 14 studentsh u takua me Rmiz Alin n ndrtesn kryesore t Universiteit t Tirans. Studentt i parashtruan Preidentit kushtet e vshtira t jets studentore, mungesn e dritave, burokracin e padurueshme, mungesn e transparencs informative etj. Por theksuan n mnyr t veant dhe t prsritur se protesta e tyre ishte paqsore. Ramiz Alia u premtoi se do t prpiqej tua realizonte krkesat ekonomike t tyre; kurse krkesat e tjera duhej t paraqiteshin me shkrim; njkohsisht u premtoi se askush nuk do t prdorte dhun policore ndaj studentve. Nga ana e tij krkoi q studentt t ndrprisnin protestn dhe ti ktheheshin msimit, premtim t cilin nuk e mori, sepse realizimi i ktyre krkesave nuk varej prej tyre. Pavarsisht nga qndrimi her miratues dhe her krcnues i Ramiz Alis, midis tyre u arrit kompromisi. Me krkesn e studentve u premtua edhe nj takim tjetr me Ramiz Alin, pr t vazhduar m tej dialogun n nj koh t prshtatshme n nj nga mjediset e mbyllura t qytetit Studenti. Grupi u kthye nga takimi dhe po prpiqej t informonte dhe t qetsonte studentt pr marrveshjen q kishin arritur n takimin me Ramiz Alin. Por nj ndjesi e brendshme i shtynte t besonin se m mir do t ishte ta vazhdonin protestn. Ndrhyrja nga forca t policis dhe t trupave speciale (sampistt) ishte e dhunshme. Skenat e ndrhyrjes s egr zgjatn vetm dhjet minuta. Pas klithmave dhe rnkimeve t t lnduarve, studentt grupe-grupe, t egrsuar dhe plot mllef iu drejtuan qytetit studenti. Ishin ort e para t pasmesnats dhe vetm m von u mor vesh pr t plagosurit dhe t arrestuarit nga policia. Studentt u mblodhn prsri n sheshin kryesor t qytetit Studenti dhe vendosn q protestn ta vazhdonin disa or m von, duke dhn njhersh edhe porosin q msimi t bojkotohej n gjith Universitetin.

Grumbullimi u b me druajtje dhe jo i menjhershm, por numri i protestuesve u rrit shpejt, krahas informimit pr ndrhyrjen e dhunshme dhe pasojave t saj t mvonshme. Vetm kur rrugica para kinoklubit Studenti u mbush nga nj numr shum i madh studentsh, u shtua besimi dhe bindja se tani mund t arrihej synimi i shumpritur. Mdyshja e studentve t tjer u thye; bashkimi qe i madh. Marshimi i protestuesve mori drejtimin e Fakulteitit t Ekonomis dhe t Historis dhe t Filologjis, n rrugn e Elbasanit. Protestohej kundr dhuns s nj nate m par dhe krkohej nj takim i hapur me Presidentin Ramiz Alia. Protestuesit vazhduan marshimin deri te Liceu Artistik, por u ndan dhe u rrethuan nga policia. Por kjo nuk i ndali prpjekjet e tyre pr t lvizur prpara, t shoqruara tani edhe me thirrje t hapura dhe t guximshme: E duam Shqiprin si gjith Evropa!, Mos qlloni mbi studentt!, Liri, demokraci!, Posht dhuna!, Shqipria sht me ne etj. Protestuesit u prpoqn dhe disa her t tjera t anin rrethimin, por m n fund sampistt u suln me shkopinj dhe klithma. Numri i studentve t plagosur dhe t arrestuar ishte i madh. Protestuesit, t shprndar gjithandej, m n fund iu drejtuan qytetit Studenti. Ort e mvonshme shtruan nevojn e nj organizimi t mir dhe trheqjen n kt lvizje edhe pedagog. Por kryesorja ishte se tanim po prvijoheshin, krahas krkesave ekonomike, edhe krkesa politike. Me vendosmri u krkua nga t gjith t dnoheshin shkaktart e dhuns ndaj studentve. Pa realizimin e ktij kushti, nuk do t pranohej asnj takim. Dita q pasoi e shndrroi lvizjen studentore n lvizje t t gjithve. Drejt qyetit Studenti u suln n mbshtetje t krkesave t tyre intelektual, nxns, pedagog, puntor dhe t rinj t kryeqytetit. N sheshin m t madh t qytetit Studenti, q m von mori emrin sheshi Demokracia, u mblodh nj mas e jashtzakonshme njerzish, para t cilve u lexua peticioni i par, i cili prmbante kryesisht krkesa politike, ndr t cilat: Miratimi i pluralizmit politik, si shkalla m e lart e demokracis; Gjetja e rrugve pr kaprcimin e krizs ekonomike; Liri e shtypit dhe e fjals pa censur; Botimi i Karts s OKB-s pr t Drejtat e Njeriut, i Karts s Helsinkit etj. Peticioni u prit me brohoritje dhe u mbshtet me fjalime entuziazte nga shum student, intelektual, puntor; madje edhe gjimnazist.

Studentt prmes peticionit krkonin nj takim me Ramiz Alin pr t marr prgjigjen; deri ather do t bojkotonin msimin. Dy dit m von , m datn 11.12.90, n mitingun rutin u komunikua prgjigjja se Ramiz Alia mbasdite priste 30 student n Pallatin e Brigadave. Tri or m von delegacioni u kthye me fitoren e shumpritur, deri ather t pabesueshme, t pluralizmit politik n Shqipri. Sheshi Demokracia shprtheu n fest. Pas 12 dhjetorit lvizja studentore u shndrrua n lvizje mbarpopullore. Pas ksaj filluan lvizjet politike pluraliste. Studentt iu kthyen auditoreve me ndjenjn e autoritetit t shtress m t respektuar t shoqris. Dy muaj m von, n fillim t shkurtit 1991, protestat studentore rifilluan; tani piknisje ishte Instituti i Lart Bujqsor. Krkesat ishin thuajse ato: Prmirsimi i kushteve t fjetjes, t ushqimit dhe msimit; rishikimi i lndve msimore, q synonte mnjanimin e lndve, q nuk i prgjigjeshin realitetit t ri politik. Protesta u prkrah menjher nga t gjith studentt. Thirrjes, drejtuar studentve t Universitetit t Tirans pr solidaritet, kta iu prgjigjen thuajse menjher, duke paraqitur nga ana e tyre nj peticion urdhrues, me krkesa edhe m largvajtse. Krahas krkesave t zakonshme ekonomike, ata krkonin edhe : idelogjizimin e shkolls dhe t Universitetit Heqjen nga planet msimore t lndvepolitiko-ideologjike Heqjen e emrit t Enver Hoxhs nga Universiteti.

Heqja e emrit t Enver Hoxhs nga Universiteti ishte nj krkes me synime t qarta e t theksuara edhe t mprehta politike. Nuk ishte fjala thjesht pr nj tez politike, por nj kundrvnie t hapur ndaj nj sistemi 50-vjear, q mishrohej te figura e Enver Hoxhs. Reagimi i strukturave partiake dhe shtetrore ishte i menjhershm. Ato iu kundrvun t gjitha krkesave t studentve me gjith llojet e propagands dhe t metodave t vjetruara tradicionale partiake. Por t gjitha kto kundrveprime e shtuan vendosmrin dhe solidaritetin e studentve. Brenda disa ditsh bojkotimi i msimit u b i plot. Prpjekjet e gjithanshme pr ndrhyrje pr ndrprerjen e protestave dhe fillimin e msimit nuk patn sukses. Nuk ndikuan as disa lshime q bri qeveria pr disa krkesa t studentve. Prkundrazi, mitingjet u bn m t fuqishme dhe pjesmarrja n to u shtua; protesuesit ishin me dhjetra-mijra.

Nuk zgjati shum dhe lvizja studentore e Tirans mori karakter kombtar. N solidaritet me t u ngritn edhe student dhe nxns t qyteteve t tjera. Por Ramiz Alia paralajmronte se me ndjenjat e popullit nuk mund t luhet, duke krcnuar ashpr studentt dhe kdo q krkonte t hiqte emrin e Enver Hoxhs nga Universiteti. Por fill pas ktij krcnimi n qytetin Studenti u organizua nj miting i madh, me gjith masat e marra nga policia pr ta penguar at, duke e quajtur t paligjshm. Ky miting eli srish serin e mitingjeve t tjera prditshme, t cilat vazhduan deri n marrjen e vendimit pr fillimin e nj greve urie. Meq afati i realizimit t krkesave t studentve mbaroi, nj komision i posam, i prbr nga nj grup studentsh, mori prsipr detyrn e koordinimit t veprimit t studentve deri n realizimin e qllimit prfundimtar. Disa takime me autoritetet shtetrore dhe partiake pr nj kompromis lidhur me heqjen e emrit t Enver Hoxhs nga Universiteti, nuk dha asnj rezultat. Krkesa e studentve pr heqjen e emrit ishte e papranueshme. Ky qndrim u shoqrua edhe me vendimin pr mbylljen e Universitetit t Tirans dhe t shkollave t tjera t larta. Ky vendim e shtoi vendosmrin e studentve pr ti shpejtuar krkesat e tyre. Por tani e vetmja rrug mbeti greva e uris. Komisioni i grevs kishte ln nj afat t fundit para se t vendoste pr fillimin e grevs. Para ktij afati u bn disa takime me autoritetet, por pa asnj rezultat. Studentt ishin t vendosur pr t shkuar deri n vetsakrifikim pr realizimin e krkesave t tyre. Por edhe qeveria nuk po lshonte, duke e quajtur heqjen e emrit krkes me karakter t theksuar politik. Greva u zhvillua n kino-klubin Studenti. N grev morn pjes student nga fakultete t ndryshme si dhe pedagog. Ndrkoh prreth qendrs s grevs ishin mbledhur me mijra student, pedagog dhe qytetar. N kushtet e reja filluan prsri takimet me ndrmjets pr t gjetur rrugn e ndrprerjes s grevs. Variantet e propozuara, q ndiqnin njri-tjetrin, por studentt grevist nuk pranuan asnj. Ata deklaruan me vendosmri se i vetmi vendim q mbyll grevn ishte dekreti q thjesht heq emrin Enver Hoxha nga Universiteti. M 20 shkurt, dy dit pas fillimit t grevs, q n ort e para mijra mijra puntor, qytetar, nxns vrshonin drejt qytetit Studenti. Vinin jo vetm nga Tirana, por edhe nga Kavaja, Durrsi, Shkodra, Kruja etj. N pak koh u mblodhm rreth 100000 vet. T gjith brohorisnin n mbshtetje t studentve. Grevistt prshndetn dhe prgzuan t gjith pjesmarrsit pr mbshtetjen e tyre. Thirrjes pr tiu drejtuar qendrs s Tirans, n mbshtetje t studentve grevist q po sakrifikoheshin, turma dhjetramijshe iu prgjigj

me nj solidaritet t menjhershm. Sheshi para qendrs s grevistve mbeti thuajse bosh, pr tu zhurmuar prsri vetm pas dy orsh nga thirrje t paprmbajtura dhe entuziazte, duke lajmruar se statuja e diktatorit qe prmbysuar. Studentt e ndrpren grevn e uris vetm kur spikeri i Radio-Televizionit Shqiptar njoftoi publikisht se KQ i PPSh-s kishte miratuar krkesn e studentve. * * *

Heqja e emrit Enver Hoxha nga Universiteti i Tirans u pasua me Vendimin e Kshillit t Ministrave Nr. 215, dat 15. 07. 1991, pr ndarjen e tij n dy unversitete, t cilt u emrtuan: Universiteti i Tirans dhe Universiteti Politeknik. Nga Universiteti i Tirans u shkputn fakultetet inxhinierike; t gjitha fakultetet e tjera: Fakulteti i Mjeksis, Fakulteti i Shkencave Natyrore, Fakulteti i Historis dhe i Filologjis, Fakulteti i Gjuhve t Huaja, Fakulteti i Ekonomis dhe Fakulteti i Shkencave Politike dhe Juridike mbetn n prbrjen e tij. N strukturn organizative t Universitetit t Tirans prfshiheshin, ve rektoratit me administratn prkatse, edhe katedra e fizkulturs, klubi sportiv Studenti, biblioteka shkencore, Shtpia Botuese e Librit Universitar dhe gazeta Studenti. Ndryshimi i sistemit politik nga monopartiak n pluripartiak, natyrisht, q do t prfshinte gjith organizmin dogmatik t deriathershm; e n kt vshtrim Universiteti duhej t paraprinte. Duhej ndryshuar jo vetm struktura universitare, por, n radh t par, prmbajtja universitare. Ndryshimet e ngadalshme dhe t pjeshme, q ishin br deri n at koh, asnjher nuk kishin dal jasht kufijve t politiks s sistemit socialist, pr pasoj mbetn vetm arnime, prpjekje pr origjinalitet dhe eksperimentime pafund. Prmbysjet e menjhershme ekonomikoshoqrore krkonin ndryshime urdhruese. Universiteti ishte para kundrshtis s madhe: Ekonomia e re e tregut krkonte specialistt e vet menjher, kurse Universiteti mund ti prgatiste ata pas disa vjetsh. Gjendja rndohej edhe m tepr, se Universieti duhej q, n radh t par, t ndryshonte veten.

N nj koh relativisht t shkurtr u bn ndryshime t thella, por edhe t pamjaftueshme, sepse dshira duhej shoqruar me dijen e re krejt t veant, ka u mungonte thuajse t gjithve. Ndryshimet prekn Fakultetin e Ekonomis, t Shkencave Politike dhe Juridike, t Historis dhe t Filologjis; u bn ndryshime edhe n ndonj deg t Fakultetit t Shkencave t Natyrs. Ndryshimet u mbshtetn, n radh t par, n dokumentet baz t disa universiteteve t huaja, n prvojn e fituar nga takimet e specilistve tan me specialist t universiteteve t huaja brenda dhe jasht vendit. Synimi kryesore t ndryshimeve ishin: 1. Prgatitja e planeve t reja msimore, ku: u mnjanuan lndt politikoideologjike, si: historia e u shtuan lnd t reja, sidomos n Fakultetin e Ekonomis

PPSH, filozofia marksiste-leniniste, ekonomia politike e kapitalizmit dhe e socializmit. dhe t Shkencave Politikojuridike. Lndt e futura rishtas zinin tani 30 deri 40% t vllimit t prgjithshm t lndve; nga ana tjetr, u mnjanuan, pr shkaqe politikoideologjike apo pragmatike 10 deri 15% t trsis s lndve. 2. Prgatitja e programeve t reja, ku: u mnjanuan prshkimi i lnds nga i ashtuquajturi boshti u mnjanua interpretimi i kushtzuar ideologjik u pajisjn ato me lnd t re n prputhje me sistemin e ri

ideologjik marksist-leninist. ekonomikoshoqror. Nse puna me planet msimore, pr arsye t zgjedhjes dhe prshtatjes s modeleve t universiteteve perndimore - megjithse me vshtirsi - u realizua m shpejt, hartimi i programeve krkonte edhe ndihm t huaj, edhe njohje prmes literaturs apo vizitave n shkollave t larta perndimore. 3. 4. prodhuese. Hartimi, prdorimi dhe prkthimi i teksteve t reja, mbshtetur n Mnjanimi nga planet msimore i prgatitjes ushtarake dhe i puns literatur t re dhe n tekste prfaqsuese t universiteteve perndimore.

Ndryshimet n disa fakultete krkonin patjetr edhe nj strukturim tjetr t tyre, ku, pa dyshim, s pari vinte n vshtrim Fakulteti i Ekonomis, sepse profilet dhe planet msimore t athershme nuk kishin as afrsi, as pika takimi me ato t fakulteteve t universiteteve perndimore. Ristrukturimi u konceptua si nj proces, q do t ecte me etapa dhe me zgjidhje iterative. U pan dhjetra kurrikula t shkollave t larta t Evrops dhe t Ameriks; u vendos lidhje e drejtprdrejt me misione t organizatave ndrkombtare, me fondacione dhe agjenci t ndryshme; u mor mendimi i nj numri relativisht t mir pedagogsh, q ishin kualifikuar jasht shtetit n kuadr t marrveshjeve bi-dhe multilaterale, t financimeve nga PNUD-I dhe sidomos nga programi TEMPUS etj. Mbi kt prvoj, Fakulteti u ridegzua dhe u profilizua. Nga dytri deg q kishte m par, u zgjerua me deg t tilla, si: drejtim-administrim, financkontabilitet, marketing, ekonomiks, turizm hoteleri. Natyrisht, kto ishin m shum prpjekje dhe eksperimentime sesa saktsi dhe bindje. N mbshtetje t ktyre degve a profileve, u ristrukturuan edhe departamentet. Ato u zgjeruan dhe u thelluan n prbajtje dhe saktsim. Pr her t par u fut nocioni dhe ndarja seksion. Nj rishikim trsor u ndrmor edhe n Fakultetin e Drejtsis, pr ristrukturimin e tij n prshtatje sa m t mir me ndryshimet e demokratike. Fillimisht u ndoq prvoja e universiteteve t Athins, Janins dhe t Barit, por edhe e specialistve t tjer nga Evropa dhe SHBA-ja. Fakulteti i Drejtsis n at koh kishte dy deg: degn e drejtsis dhe degn e filozofis. Dega e drejtsis u ruajt si struktur, por, natyrisht, u parashikuan dhe u bn ndryshime t theksuara n lnd dhe n programe. U prfshin lnd krejt t reja, t cilat n sistemin monist ishin t papranueshme, si: e drejta romake, statistika gjyqsore etj. Kurse programet e lndve t mparshme u ndryshuan trsisht, duke u mbshtetur tanim n nj literatur t gjer t pacensuruar. N degn tjetr, n at t filozofis, u bn ndryshime: profilizime dhe rivshtrime t prmbajtes n prshtatje me vendin dhe rolin e ri q duhej t luante ajo n shoqrin e re demokratike. Prvoja e huaj dhe ndryshimet social-politike nxirrnin n rend t par sociologjin, pr shkak t rolit t dukshm q ajo luan n praktikn e sferave konkrete shoqrore si dhe n studimin dhe prpunimin e opinionit t gjer shoqror. Prandaj dega e

filozofis u emrtua dega e filozofis dhe e sociologjis, e ndar n dy profile: filozofi sociologji dhe sociologji - filozofi. N Fakultetin e Historis dhe t Filologjis ristrukturimi synonte, n radh t par, rritjen cilsore t prgatitjes n shkall t krahasueshme me ato t universiteteve perndimore. N funksion t ktij synimi, meq ky fakultet ishte mjaft i ngarkuar, u vendos t ndahej n dy fakultte: n Fakultetin e Historis dhe t Filologjis dhe n Fakultetin e Gjuhve t Huaja. U gjykua gjithashtu se n kushtet e reja kishte ardhur koha pr nj profilizim t mtejshm t degve ekzistuese. Kshtu, dega e gjuhs dhe letrsis u degzua n tri profile: specialist i gjuhs, specialist i letrsis dhe msues i gjuhs dhe i letrsis, t cilat deri n vitin e tret duhej t kishin nj trung t prbashkt. M tej do t vazhdohej me lnd t profileve prkatse. Planet msimore u zgjeruan me lnd t reja; nj vend i veant iu dha lndve me t zgjedhur, ka deri n at koh ose ishin t kufizuara, ose nuk ekzistonin fare. Pak a shum nj profilizim i till u arrit edhe n degn e historis dhe t gjeografis. Edhe n kt deg t prbashkt u b degzimi tresh: histori, gjeografi dhe msuesi, ku profilizimi fillonte pas vitit t tret, por me nj specializim disaprofilesh. Historiani pas vitit t tret mund t zgjidhte specilaizimin n fushn e historis s Shqipris, n historin e prgjithshme, n arkeologji ose arkivistik. Kurse gjeografi mund t merrte drejtimin e gjeografis fizike ose ekonomike. Por n kto deg, sidomos n at t historis, pr shkak t karakterit t theksuar historikopolitik t athershm, u bn ndryshime t thella n lnd dhe n strukturn e lndve, mbshtetur tani nj historiografi dhe metodologji t re. N Fakultetin e Mjeksis ndryshimet nuk prekn strukturn degsore; mbetn po ato deg: dega e mjeksis s prgjithshme, dega e farmacis dhe dega e stomatologjis. Ndryshimet aty u pasqyruan kryesisht lvizjen dhe pasurimin e lndve dhe programeve. Por, nse ristrukturimi i Universitetit dhe i fakulteteve si dhe hartimi i planeve dhe programeve msimore mori nj rrug, zbatimi i planeve dhe programeve, sidomos n degt, profilet dhe lndt e reja, ndeshi n vshtirsi t mdha. Para vshtirsive t mdha u ndodhn sidomos Fakulteti i Ekonomis dhe Fakulteti i Drejtsis .

N Fakultetin e Ekonomis rreth 70% e disiplinave msimore ishin krejt t reja ose ndryshonin rrenjsisht nga disiplinat ekzistuese, sepse iu prshtatn sitemit t ri t ekonomis s tregut. Prandaj u shtruan disa detyra udhrues: Prcaktimi i teksteve baz pr disiplinat e reja, por edhe ato ekzistueset. Pasurimi i menjhershm i biblioteks s fakultetit me literaturn e prshtatshme (me tekste, monografi dhe periodik t huaj). Drgimi i nj grupi pedagogsh n universitetet perndimore pr zgjedhjen e teksteve baz m t prshtatshme dhe organizimi i prkthimit t tyre. Kualifikimi dhe rikualifikimi i profesoratit n mnyr t organizuar dhe t kontrolluar. Kualifikimi dhe rikualifikimi duhej t fillonte s pari n disa lnd baz, si: mikroekonomo, makroekonomi, hyrje n shkencn e marketingut, hyrje n shkencn e drejtimit etj. Kualifikimi do t realizohej: me angazhimin e profesorve t Universitetit t Athins, t Barit dhe t Glasgout me drgimin e pedagogve, kryesisht t rinj, n Universitetin e Kozencs dhe t Glasgout pr kualifikime afatshkutra dhe afatmesme. nprmjet projekteve t siprmarra nga organizata ndrkombtare, sidomos nga PNUD-i. me drgimin pr studime jasht shtetit t nj numri relativisht t mir studentsh. Kto krkesa dhe detyra u shtruan edhe pr Fakultetin e Drejtsis, por me shqetsimin m t madh pr degn e filozofi-sociologjis dhe t degs s sociologji-filozofis, ku njohja ishte shum e kufizuar dhe ristrukturimi ishte jo vetm adminstrativ, por edhe prmbajtsor. Kto ishin prpjekjet e para, kur koha dhe prvoja ishin t kufizuara, prandaj edhe u cilsua me forc q ndryshimet t mos konsideroheshin prfundimtare. Ato duhej t vlenin pr t krijuar nj fizionomi disi t plot dhe t kristalizuar vetm pr vitin e par dhe t dyt, kurse pr vitet e tjera nj fizionomi t prgjithshme me synimin q t ndrhyej pr prmirsime t herpashershme.

Pr tiu prgjigjur m mir ndryshimeve t shpejta u krkua njhersh q universiteti t ket lirin dhe kompetencn pr t br rregullime t pjesshme, ndofta edhe t plota, pa miratimin e Ministris s Arsimit dhe t Kulturs. Por ndryshime t thella, megjithse mendoheshin e prpunoheshin, nuk mund t pasqyroheshin pr diskutim e aq m tepr pr sendrtim, sepse ishte ende n fuqi Ligji i arsimit t lart, q mbshtetej trsisht n ideologjin komuniste. Prandaj, n mnyr urdhruese u shtrua detyra e hartimit t nj ligji t ri, q ti prgjigjej sistemit t ri shoqror. Pas prftimit t prvojave dhe konsultave t gjera brenda dhe jasht vendit, pas studimit t disa modeleve t huaja, n vitin 1994 ligji u hartua dhe u miratua n Parlamentin e Ri Pluralist. N vitin 1999 ligji u prmirsua dhe u plotsua m tej. Ligji i ri, i cili vuri bazat e demokratizimit t shkolls s lart, u mbshtet n parime dhe n dispozita krejt t ndryshme nga ligji i mparshm. Arritjet m cilsore t ktij ligjit, mbi bazn e t cilit u bn edhe ndryshimet themelore, ishin: Liria akademike e msimdhnies dhe e krkimit shkencor, e cila konsistonte n respektimin e opinioneve, ideve dhe metodave si dhe n sigurimin e zhvillimit t lir, kritik dhe krijues t msimdhnies dhe t krkimit shkencor n prputhje me planet dhe programet prkatse. Hapsirat q krijonte ky nen i Ligjit, pr t parn jet gjat gjith ekzistencs s Universitetit dhe s shkolls s lart n prgjithsi, lironte msimin dhe shkencn nga skemat e ngurta t detyruara nga politika dhe ideologjia. Ide, metoda dhe drejtime t reja msimore dhe shkencore pasuruan kurrikuln universitare, duke hapur rrug pr krkime dhe krijime t shumllojshme dhe t tjetrllojshme. Mundsit e reja t pakufizuara pr shfrytzimin e literaturs, njohjet e shkollave t reja dhe kualifikimet e specializimet shenjuan nj hop t madh n pasurimin e literaturs msimore baz dhe ndihmse. Varfria tekstore jo vetm u kaprcye, por u kalua edhe n tekste alternative origjinale, t prshtatura apo t prkthyera. Vetm vitet e fundit n Universitetin e Tirans jan n shfrytzim rreth 130 tituj botimesh t reja, kryesisht, origjinale. Thuajse n do fakultet tekstet e lndve t prgjithshme teorike baz jan prkthime t teksteve prfaqsuese t universiteteve t njohura perndimore evropiane dhe amerikane. T shumta jan edhe monografit e fushave t veanta t shkencs, si dhe veprat e mdha kombtare, t hartuara n bashkpunim me Akademin e Shkencave t Shqipris.

U zgjerua rrejti revistave shkencore periodike; thuajse do fakultet nxjerr revistn e vet shkencore. Fakulteti i historis dhe i Filologjis nxjerr revistn Studime albanologjike, Fakulteti i Drejtsis Studime juridike, Fakulteti i Mjeksis .., Fakulteti i Infermieris Mjeksia bashkkohore dhe kujdesi infermieror, Fakulteti i Shkencave t Natyrs Matematika dhe shkencat e natyrs, Fakulteti i Ekonomis .. etj. Gjat dhjetvjearit t fundit u zhvilluan mjaft veprimtari t mdha kombtare dhe ndrkombtare, si: konferencat shkencore ndrkombtare Gjuha letrare kombtare dhe bota shqiptare (1992), Naim Frashri dhe kultura shqiptare (2000), Shqipja standarde dhe shoqria shqiptare (2002) - t organizuara n bashkpunim me Akademin e Shkencave t RSH-s -; konferenca kombtare Zhvillimi i shkencave biologjike (2001), simpoziumi shkencor Zhvillime shkencore, institucionale dhe ligjore pr prdorimin e sigurt t produkteve bioteknologjike (2005) etj. N Fakultetin e Mjeksis vetm n vitin 1995 u zhvilluan 10 veprimtari shkencore kombtare dhe ndrkombtare etj. Autonomia universitare prkatse, q siguron: a. zgjedhjen e organeve dhe autoriteteve t veta drejtuese, sipas prcaktimeve

demokratike, t cilat n ligjin e fundit t plotsuar morn formn e demokracis m t gjer, ku drejtuesit kryesort, rektort dhe dekant zgjidhen drejtprdrejt nga gjith stafi akademik, si dhe nga student dhe punonjs t administrats; por kta t fundit me vot sipas nj prqindjeje t prcaktuar. b. tematik; c. Shkollat vet. d. e. t drejtn pr t prdorur t ardhura, q realizojn me veprimtarin e tyre, t drejtn t lidh marrveshje me shkolla t larta t huaja pr shkmbim pasi kan shlyer detyrimet ndaj shtetit sipas ligjeve n fuqi. prvoje, kualifikim dhe bashkpunim n msimdhnie dhe krkim shkencor, pa qen nevoja e autorizimit dhe marrjes leje nga lart; administrimin e buxhetit sipas rregullave t prcaktuara me akte ligjore. e larta e detajojn buxhetin sipas rektorateve, fakulteteve dhe prcaktimin e fushave t msimdhnies dhe t krkimit shkencor nga njsit kompetente universitare, t liruara nga tani planifikimi i ngurt dhe i centralizuar

departamenteve; t gjitha kto njsi jan autonome n administrimin e buxhetit t

f. g.

t drejtn pr t vendosur marrdhnie dhe t antarsohet n shoqata dhe t drejtn pr t bashkpunuar me subjekte, t cilat ndihmojn n zhvillimin

organizata ndrkombtare t arsimit t lart; e arsimit t lart. Pranimi me konkurs n shkollat e larta

Deri n vitin 90 przgjedhja e studentve mbshtetej, n radh t par, n kritere klasore ideologjike dhe politike, pavarsisht nga talenti dhe formimi arsimor i tyre. Pikrisht n kt vit, duke ndier edhe pse me shum vones ern e re q po frynte, shteti komunist vendosi t heq disa nga kufizimet e shumta ideoligjike dhe biografike, por vetm pr deg jo t paraplqyera; megjithat przgjedhja vazhdonte t bhej ende n rrethe nga organizma partiakoshtetrore. Ligji i ri, duke u mbshtetur n parimin demokratik t konkursit, krijonte hapsira t reja edhe pr sasin, por sidomos pr cilsin e zgjedhjes s studentve. Kto hapsira - dhe prcaktimi tjetr n ligj q pr kuotat e pranimit t studentve n universitet t merret m par edhe mendimi i vet shkolls s lart, duke mnjanuar sistemin e planifikimit t ngurt shtetror - solln ndryshime t ndjeshme n strukturn studentore. Liberalizimet dhe demokratizimet e mtejshme n statutet dhe rregulloret e shkollave t larta - sidomos vitete e fundi - krijuan kushte pr ecuri t reja n kuotat e pranimeve t studentve n Universitetin e Tirans. Nga viti 1992 kur u nda si universitet m vete - deri n vitin akademik n vazhdim ecuria e pranimeve n Universitetin e Tirans ka ndjekur kt zhvillim: Vitet 1993-94 1994-95 Nr. i st. 10315 8602 12190 8015 14320 1995-96 1996-97 1997-98 1998-99 1999-00 2000-01 2001-02 7730 16771 8002 19547 8429 8880 9021 9482 9325

2002-03 2003-04 2004-05 2005-06 2006-07

(Ose grafik)

Krahas sitemit t rregullt t shkollimit (me shkputje nga puna), n disa fakultete, si n: Histori Filologji, Ekonomik, Shkencat Natyrore dhe Juridik vazhdoi edhe sistemi i vjetr pa shkputje nga puna me kuota n ulje dhe ngritje pr disa vjet rresht. N katr vitet e fundit n Fakultetin e Historis dhe t Filologjis, n Fakultetin e Ekonomis dhe t Shencave t Natyrs u organizua edhe nj sistem i ri studimi, i emrtuar Studim me koh t pjesshme, ku gjat gjith vitit akademik, do t shtun dhe t diel, zhvillohen cikle gati t plota leksionesh me student t pranuar me konkurim, por edhe me rregjistrim t lir, t cilt, pas prfundimit t leksioneve u nnshtrohen menjher provimeve. Ky sistem studimi, rritja e kuaotave t pranimeve si dhe pranimi i lir, pa konkurrim n disa deg, i hapi rrug prfshirjes n shkolln e lart thuajse t gjith nxnsve, q mbarojn shkolln e mesme.

Kualifikimi shkencor pasuniversitar

Tani kualifikimi jo vetm ligjrohet, por edhe kodifikohet me udhzime, rregullore dhe vendime t posame, duke i dhn fund spontaneitetit, paqartsive dhe zvarritjeve. N ligj prcaktohet se: kualifikimet dhe specializimet kryhen vetm n disa shkollat t larta sistemi i studimeve t thelluara pasuniversitare n prfundim t pajis me universitare; ndr to, n radh t par, n Universitetin e Tirans. Diplomn e studimeve t thelluara pasuniversitare, t ndryshuar m von n Diplom master. kualifikimi shkencor pasuniversitar mbaron me mbrojtjen e doktorats pr marrjen e grads Doktor i shkencave. Prcaktimet e Ligjit t ri krkonin nj strukturim t ri t shkollave ekzistuese pasuniversitare, thyerjen e skemave t ngurta dhe t kontrolluara t kurrikulave dhe krijimin e hapsirave t reja edhe pr drejtime t reja kualifikimi. Detyra t mdha i doln, n radh t par, Universitetit t Tirans jo vetm pr moshn, madhsin dhe gjersin e degve dhe e profileve, por edhe pr traditn, bashkpunimin me shum institute t Akademis s Shkencave si dhe bashkpunimin e vjetr dhe t ri me universitete evropiane dhe amerikane. Mbshtetur n kto mundsi e prvoja, drejtimet e shkollimeve

u shtuan nga viti n vit. Kshtu sot n Universitetin e Tirans vazhdojn studime t rregullta pasuniversitare pr master n kto fakultete e drejtime: N Fakultetin e Historis dhe t Filologjis: Master n gjuh shqipe Master n letrsi shqiptare Master n histori me drejtim: histori, arkeologji, etnologji Master n gjeografi N Fakultetin e Shkencave Natyrore: Master n biologji me drejtim: botanik, zeoologji-ekologji, biologji qelizore molekulare, mikrobiologji-bioteknologji, gjenetik e popullatave, mbrojtje mjedisi Master n kimi me drejtim: analiz kimike, elektrokimi, prpunim kimikoteknologjik, inxhinieri ushqimore Master n fizik me drejtim: fizik e materies s kondensuar, biofizik Master n matematik me drejtim: krkime operacionale, topologji dhe analiz funksionale, analiz numerike, probabilitet e statistik dhe zbatime t tyre, algjebr Master n informatik Master n farmaci N Fakultetin e Ekonomis: Master n ekonomiks Master n financ Master n kontabilitet Master n marketing Master n studime ekonomike evropiane N Fakultetin e Drejtsis Master n drejtsi civile Master n shkenca penale Master n t drejtn publike N Fakultetin e Gjuhve t Huaja: Master n gjuhsi me drejtim: gjuh angleze, gjuh frnge, gjuh italiane, gjuh gjermane, gjuh ruse, gjuh ballkanike

 Master n letrsi me drejtim: letrsi angleze, letrsi frenge, letrsi italiane, letrsi gjermane, letrsi ruse-ballkanike N Fakultetin e Shkencave Sociale: Master n filozofi-sociologji me drejtim: filozofi, sociologji Master n psikologji-pedagogji me drejtim: msimdhnie, Master n pun sociale Master n prkatsi gjinore Master pr smundje t brendshme Master n neurologji-neurokirurgji-psikiatri Master n anatomi patologjike dhe mjeksi ligjore Master n ORL dhe okulistik Master n kirurgji Master n obstetrik gjinekologji Master n pediatri Master n shndet publik Master n infektiv dermatologji Master n stomatologji Master n laborator Master n kardeologji Master n lnd paraklinike Master n diagnoz me imazhe Master n studime evropiane

kshillim psikologjik

N Fakultetin e Mjeksis:

Master n fusha ndrdisiplinore

Ligjrimet dhe saktsimet n kto hapsira t studimeve pasuniversitare nxitn gjith masn e asistentve t Universitetit t Tirans pr arritjen e shkallve t kualifikimit n afate sa m optimale brenda dhe jasht vendit. Kshtu n vitet 1994 deri n vitin 2006 kualifikimi pasuniversitar pati kt zhvillim:

Viti akademik 1994 95 Doktor i shkencave Docent shkencave Fakulteti i Ekonomis Fakulteti i Histori-Filologjis Fakulteti i Gjuhve t Huaja Fakulteti i Mjeksis Fakulteti i Shkencave Sociale Fakulteti i Drejtsis Fakulteti i Shkencave Natyrore Universiteti i Tirans 2 9 4 15 8 31 4 23 82 9 7 39 16 22 75 10 8 42 212 Kandidat i

N vitet pasuese, sipas Ligjit t ri t arsimit t lart, u mnjanuan gradat shkencore Docent, kurse grada e mparshme Kandidat i shkencave, me vendim t posam, u konvertua me gradn Doktor i shkencave. Viti akademik 2004 -2005 Doktor shkencave Fakulteti i Ekonomis Fakulteti i Histori-Filologjis Fakulteti i Gjuhve t Huaja Fakulteti i Mjeksis Fakulteti i Shkencave Sociale Fakulteti i Drejtsis Fakulteti i Shkencave Natyrore Universiteti i Tirans 7 8 8 65 5 2 22 117

Klasifikimi i personelit akademik nga Komisioni i Kualifikimit

Shkencor

Prfshirja n ligj e klasifikimit dhe, n prputhje me kt ligj, hartimi i vendimeve prkatse, mnjanoi arbitraritetin dhe subjektivitietin n dhnien e titujve shkencor Profesor dhe Profesor i asociuar. Sipas vendimit, titujt prkats jepen mbshtetur kryesisht n veprimtari shkencore t dokumentuar, pra t botuar, dhe n disa kritere t tjera, t cilat, pas diskutimit n departament, kalojn n disa shkall miratimi me votim t fsheht: n kshillin e fakultetit, n senatin e Univeristetit dhe n Komisionin e Kualifikimit Shkencor, i cili gjykon mbi dosjen e do kandidati dhe pr titullin Profesor edhe mbi bazn e dy oponecave, t caktuara nga kryetari i senatit t Universitetit. Kriteret e vendosura sipas ktij ligji nxitn prpjekjet pr veprimtari m intensive krkimore dhe shkencore, q synonte marrjen e titujve prkats. Dhe vrtet, n periudhn 1994 2006 n Universitetin e Tirans numri i profesorve dhe i profesorve t asociuar u rrit ndjeshm: Viti 1994 -95 Viti 2004-05

Profesor Profesor i asociuar Profesor Profesor Fakulteti i Ekonomis Fakulteti i Histori-Filologjis Fakulteti i Gjuhve t Huaja Fakulteti i Mjeksis Fakulteti i Shkencave Sociale Fakulteti i Drejtsis Fakulteti i Shkencave Natyrore Universiteti i Tirans 1 1 8 4 14 17 11 6 41 4 1 43 123 19 17 16 47 5 3 16 123

Ristrukturimi i fakulteteve, degve, planeve dhe programeve u shoqrua me specializime dhe kualifikime afatgjata dhe afatshkurtra si dhe me studime t plota brenda vendit dhe jasht vendit, t cilat brenda vetm pak vjetsh u shtuan shum fal

marrveshjeve ndruniversitare, OJQ-ve, organizmave ndrkombtare, marrveshjeve private etj. Nga viti 1992 e n vazhdim Universiteti i Tirans nnshkroi marrveshje pr ndihm e bashkpunimi me kto universitete: N Greqi me: - Univeristetin e Janins Universitetin Makedonia t Selanikut Universitetin e Athins Universitetin Aristoteles t Selanikut Universitetin Aegean - Universitetin e Kajros N Rusi me : Universitetin Lomonosov Universitetin e Marrdhnieve Ndrkombtare t Mosks - Universitetin e Bayern-it N Zvicr me: N Bullgari me: N Franc me: Universitetin Paul Valery-Mintpellier III Universitetin e Limozhit Universitetin Marne la Valle Universitetin Blaise Pacal/Clement Ferrand II - Universitetin Orebros - Universitetin e Gjenevs - Institutin e Arsimit t Lart & Zhvillim (Landegg) - Universitetin ST. Kliment Ohrdski

N Egjipt me:

N Gjermani me: - Universitetin e Siegen-it

N Suedi me: N Itali me: -

Universitetin e Kalabris Universitetin e Lecce-s Universitetin e Barit Universitetin e Salernos Universitetine Parms Modena / Reggio Universiteti Katolik Emili/ Ferrara

Universitetin La Sapienza Universitetin e Studimeve t Bolonjs Universitetin Chieti t Napolit - Universitetin e Bergen-it - Universitetin e Prishtins - Univ. of Anglia (UEA) - Univers. Pecs

N Norvegji me: N Kosov me: N Angli me: N Hungari me:

N Maqedoni me: - Universitetin e Tetovs

Gjat gjith ksaj periudhe mbi 10-vjeare, nga viti 1995 deri n vitin 2006, u kryen studime pasuniversitare dhe specializime afatgjata dhe afatshkurtra jasht shtetit thuajse n t gjitha fakultetet: Fakulteti Koha Shkencat natyrore Ekonomiku Gjuht e Huaja Histori-Filologji Drejtsia Shkencat Sociale Mjeksia 239 86 53 47 15 20 63 558 muaj 312 163 171 47 72 261 18 15 21 20 14 8 18 29 vjet 17 18 24 14 11 23 Nr. i specializantve Koha Nr. i pasuniversitarve

Por rritja e sasis s punonjsve msimor, q u specializuan dhe studiuan jasht shtetit, u shoqrua edhe me nj dukuri negative, q e vshtirsoi mjaft gjendjen, n prgjithsi, n Universitet, sepse nj pjes relativisht e madhe e tyre, pas kryerjes s studimeve apo specializimeve, pr arsye ekonomike, nuk u kthyen m n Shqipri apo n Universitet. Kshtu, nga viti 1995 deri n vitin 2000, 86 prej tyre nuk u rikthyen n Universitet. Kto kualifikime dhe specializime - n mjaft raste edhe n fushn administrative universitare - krijuan njhersh edhe hapsirn njohse pr strukturime dhe prmirsime t mtejshme t fakulteteve, degve, lndve dhe programeve msimore.

Kshtu, disa vjet m von, Fakulteti i Drejtsis u nda n dy fakultete, n Fakultetin e Drejtsis dhe n Fakultetin e Filozofis dhe t Puns Sociale. Ky i fundit u degzua n degn e puns sociale, degn e filozofis dhe n degn e psikologjis. N Fakultetin e Shkencave t Natyrs u el dega e specialistve t mjedisit. N Fakultetin e Historis dhe t Filologjis, ve degve t msuesis, u krijuan degt speciale t historis dhe t gjeografis; u strukturuan dhe u shtuan shum profilizime dhe specializime me lnd dhe programe baz dhe me zgjedhje etj. Pran Fakultetit t Mjeksis u ngrit Fakulteti i Infermieris. Pr degzime t tjera u mendua n Fakultetin e Ekonomis etj. Ishte nj periudh relativisht e gjat - gati 10-vejare njohjesh, ndrtimesh, rindrtimesh, kryesisht eksperimentimesh, q prfundoi me prfshirjen n diskutmin e madh pr organizimin e t gjitha shkollave tona t larta sipas Konvents s Bolonjs. * * *

M 18 shtator t vitit 1988 rektor t shum vendeve evropiane, t mbledhur n Bolonj t Italis me rastin e festimit t 900-Vjetorit t Universitetit t ktij qyteti, Universitetit m t vjetr n Evrop, duke par prpara drejt nj bashkpunimi m t madh midis t gjitha vendeve evropiane dhe duke besuar se shtetet duhet t bhen gjithnj e m t ndrgjegjshm pr rolin q universitetet duhet t luajn n nj shoqri edhe m ndrkombtare, nnshkruan t ashtuquajturn Magna Karta t Universitetit, parimet kryesore t s cils ishin: Universiteti sht nj institucion autonon n shoqri t organizuara n mnyra t ndryshme pr shkak t gjeografis dhe t trashgimis historike. Msimdhnia dhe krkimi shkencor n kto institucione duhet t jen t pandara, n mnyr q msimi t mos mbetet pas nevojave n ndryshim t krkesave t shoqris dhe prparimit t njohurive shkencore. Qeverit dhe universitetet duhet t sigurojn lirin n krkim dhe trajnim, q sht nj parim themelor i jets universitare.

 Universitetet,si tutore t tradits humaniste evropiane, kujdesi i t cilve sht sigurimi i njohurive universale, duhet t kaprcejn kufijt gjeografik dhe politik dhe t afirmojn nevojn jetsore q kultura t ndryshme t njohin dhe t ndikojn mbi njra-tjetrn. Ideja e ksaj karte u prforcua pak muaj m von n Paris me rastin e 800-Vjetorit t themelimit t Universitetit t Parisit nprmjet nj deklarate t nnshkruar nga ministrat e arsimit t lart t Gjermanis, Francs, Italis dhe Anglis, ku theksohej motoja se Evropa nuk sht vetm e EURO-s, e bankave dhe ekonomis, por edhe e dijeve. Ishin vite ku proceset itegruese evropiane ishin kthyer n realitete konkrete n rritje. Perspektiva e zgjerimit t Evrops me shtete t tjera, s bashku me thellimin e marrdhnieve t shteteve ekzistuese komunitare, krijuan kushte pr zgjerimin e kufijve t ktij realiteti. Prandaj institucionet evropiane t arsimit t lart e pranuan sfidn pr ndrtimin e Hapsirs Evropiane t Arsimit t Lart. M 19 qershor 1999 rreth 30 ministra t arsimit t lart t shteteve evropiane nnshkruan Deklaratn e Bolonjs. Shtetet nnshkruese angazhoheshin t koordinonin politikat e arsimit t lart, pr t arritur n nj koh sa m t afrt jo m larg se dhjetvjeari i par i mijvjearit t tret kto objektiva t prgjithshme: Prshtatjen e nj sistemi diplomash t arsimit t lart t konvertueshm, pr t mundsuar lvizjen dhe punsimin n do vend evropian. Prshtatjen e nj sistemi studimi, bazuar kryesisht n dy cikle: universitar dhe pasuniversitar. Cikli i par i studimeve zgjat minimalisht 3 vjet. Diploma e fituar pr kt cikl duhet t ket pesh pr tregun evropian t puns si nj nivel i prshtatshm kualifikimi. Kurse cikli i dyt duhet t oj n diplomn Master ose/edhe Doktor. Mnjanimin i vlersimit me not dhe kalimi n vlersimin me kredite, Qarkullimin e lir t studentve pr studim dhe kualifikim; t Promovimin sistematik t nj bashkpunimi evropian pr vlersimin e ECTS (Sistemi Evropian i Transferimit t Krediteve). pedagogve pr njohje, kualifikim dhe krkim shkencor etj. cilsis, pr hartimin dhe prshtatjen e kurrikulave, pr bashkpunimin

ndrinstitucional, pr koordinimin e skemave t lvizjeve, t studimit, kualifikimit, specializimit dhe krkimit. Deklarata theksonte njkohsisht se objektivat do t arriheshin brenda kuadrit t kompetencave institucionale prkatse, duke respektuar plotsisht diversitetin e kulturave, gjuhve dhe autonomis universitare. Katr vjet m von, m 19 shtator 2003, bashk me disa shtete t tjera, kjo Konvent u nnshkrua edhe nga Shqipria. Nnshkrimi i saj u pasua nga shum konsulta, konferenca dhe udhtime jasht shtetit, n radh t par, pr njohjen me synimet dhe prmbajtjen e Konvents. Nj ndihmes t veant ka dhn fondacioni SOROS (nprmjet bordit HESP-it), duke financuar specialist t huaj pr organizimin e konferencave referuese, udhtime njohse n universitete perndimore, t cilat kishin filluar zbatimin e ksaj Konvente, si dhe nprmjet botimeve t materialeve t plota t Deklarats s Bolonjs dhe t paraprgatitjeve t saj. Njohje e kualifikime t tjera me afat m t gjat u mbshtetn nga TEMPUS-i; ndihmuan mjaft edhe OJQ dhe disa universitete perndimore, duke ftuar grupe akademiksh pr njohjen e ecuris s zbatimit t Konvents. Mbshtetur n kt njohje dhe prvoj, n prputhje me kt Konvent, t gjitha fakultetet e Universitetit t Tirans u ristrukturuan n administrim, n kurriula, n profilizime dhe specializime pr ciklin e par si m posht: Fakulteti i Historis dhe i Filologjis me kto departamente: Departamenti i gjuhs Deparamenti i letrsis Departamenti i historis Departamenti i gjeografis Departamenti i gazetaris Diplomon n: 1. Gjuh dhe letrsi 2. Histori me kto drejtime: Histori Histori-arkeologji Histori-etnologji Histori-marrdhnie ndrkombtare

3. Gjeografi 4. Gazetari

Hiatori-arkivistik Histori-msuesi

Fakulteti i Gjuhve t Huaja me kto departamente: Departamenti i gjuhs angleze Departamenti i gjuhs frnge Departamenti i gjuhs italiane Departamenti i gjuhs gjermane Departamenti i gjuhve sllavoballkanike Diplomon n: 1. 2. 3. 4. 5. Gjuh angleze me kto drejtime: Gjuh angleze prkthim interpretim Gjuh angleze studime britanike amerikane Gjuh angleze msuesi Gjuh frnge, gjuh, letrsi dhe qytetrim francez me kto drejtime: Gjuh frnge prkthim interpretim Gjuh frnge gjuh dhe komunikim Gjuh, letrsi dhe qytetrim italian me kto drejtime: Gjuh italiane prkthim dhe interpretim Gjuh italiane gjuh dhe komunikim Gjuh gjermane letrsi dhe qytetrim me kto drejtime: Gjuh gjermane prkthim interpretim Gjuh gjermane gjuh dhe komunikim Gjuh sllavoballkanike me kto drejtime: - Gjuh gjuh, letrsi dhe qytetrim rus - Gjuh ruse prkthim interpretim - Gjuh, letrsi dhe qytetrim grek - Gjuh greke prkthim interpretim

- Gjuh turke prkthim - interpretim Fakulteti i Shkencave Sociale me kto departamente: Diplomon n: 2. Psikologji 3. Filozofi 4. Sociologji 5. Pun socilae 6. Shkenca politike 7. Politik dhe qeverisje Fakulteti i Drejtsis me kto departamente: Diplomon n: 2. Drejtsi Fakulteti i Ekonomis me kto departamente: Diplomon n: 1. Ekonomiks 2. Biznes financ me drejtim: Biznes financ me profil Specilalist finance Specialist banke Kontabilist Departamenti i ekonomiksit Departamenti i financs Departamenti i kontabilitetit Departamenti i matematiks, statistiks dhe informatiks s zbatuar Departamenti i menaxhimit Departamenti i s drejts publike Departamenti i s drejts penale Departamenti i s drejts civile Departamenti i pedagogjis dhe i psikologjis Departamenti i filozofis dhe i sociologjis Departamenti i puns sociale

Menaxher turizmi Financ kontabilitet 3. Informatik ekonomike

Fakulteti i Shkencave Natyrore me kto departamente: Matematik Informatik Fizik Kimi Kimi industriale Biologji

Diplomon n: 1. Matematik 2. Inxhinieri matematike dhe informatike 3. Informatik 4. Fizik 5. Kimi 6. Kimi industriale 7. Kimi dhe teknologji ushqimore 8. Biologji 9. Biologji mjedisore Fakulteti i Mjeksis me kto departamente: Morfologji Eksperimental Smundje t brendshme Laborator Imazheri Kardiologji Infektiv Kirurgji ORL- Okulistik Pediatri Neurologji-psikiatri

Obstetrik Mjeksi ligjore dhe anatomopatologji Shndeti publik Mjeksi familjare Stomatologji Farmaci

Diplomon n: 1. Mjeksi t prgjithshme 2. Stomatologji 3. Farmaci Fakulteti i Infermieris Diplomon n: 1. Infermieri t prgjithshme 2. Mami 3. Logopedi 4. Teknik laboratori Ka disa vite q kto stuktura t reja t Universitetit t Tirans kan hartuar dhe ndjekin kurrikulat e prcaktuara n Konventn e Bolonjs, duke prmirsuar do vit raporet dhe standartet, q krkon kjo Konvent. N kt proces Universiteti i Tirans sht aktor dhe autor kryesor. Ai ka nj frymmarrje m t madhe dhe vepron n hapsira t reja pedagogjike dhe shkencore, q premtojn fryte t shpejta n t ardhmen. Tanim n Universitet nuk flietet m pr ndikime pozitive evropiane, por pr realitete veropiane. Kshtu, Universiteti, i par n kontekstin shqiptar, realisht sht n krye t integrimit evropian dhe t t gjitha proceseve reformuese t pritshme. * * *

Universiteti i Tirans sht universiteti m i madh n Republikn e Shqipris. Ai veohet ndr gjith universitetet e tjera publike dhe private pr sasin dhe larmin e fakulteteve, degve, drejtimeve, profileve t studimit, t specializimit dhe t kualifikimit. Ai ishte dhe mbetet universiteti me numrin m t madh dhe rritjen m t madhe t numrit t studentve dhe t stafit akademik. Rritjet m t ndjeshme i pati n 15 vjett e fundit. N vitin 1991-92 Universiteti i Tirans numronte 8450 student, kuse sot, n vitin 2007, vetm n sistemin e rregullt (me shkputje nga puna) ka 19547 student. Por rritja e numrit t studentve nuk sht shoqruar edhe me rritjen prkatse progresive normale t numrit t punonjsve akademik. Numri i tyre n kto 10 vjett e fundit sht rritur fare pak; n vitin 1995 Universiteti kishte rreth 583 punonjs akademik, ndrsa kt vit 744. Mungesat e ndjeshme n stafin akademik t Universitetit jan plotsuar me punonjs t kualifikuar t jashtm, kryesisht nga Akademia e Shkencave. Jan rreth 905 punonjs t jashtm, q, s bashku me efektivt, me vshtirsi prballojn nevojat e mdha dhe n rritje t Universitetit. Universiteti i Tirans, fal tradits, nivelit t lart t prgatitjes, kualifikimit dhe atestimit, mbetet universiteti m i krkuar n Republikn e Shqipris. Ai synohet nga shumica e nxnsve, q mbarojn shkollat e mesme n Republikn e Shqipris dhe n trojet shqiptare jasht kufijve shtetror t saj.

Tiran, prill 2007