Yarnn Potansiyelini De erlendirebilmek in Bugnden Bilgiyi Ynetmek

Managing Information Today to Get Benefit from Tomorrows Potential 1

mer Kl

Orta Do u Teknik niversitesi Enformatik Blm, nn Bulvar, 06531 Ankara. okilic@turksat.com.tr

z: Bugnn d ncesi ve i plan, yarnn potansiyelinden nasl etkilenir? Bu posterde mevcut bilgi ve ileti im teknolojilerinin bilgi ynetimine sundu u imknlar kamu kurumlar aras bir yapda nasl kullanabiliriz sorusuna yant aranmakta ve E-devlet Kaps Projesi ksaca tantlmaktadr. Anahtar szckler: Bilgi ve ileti im teknolojileri, E-devlet Kaps, ierik ynetimi Abstract: How does todays thinking and working plan get impacted by tomorrows potential? This paper starts with an investigation about the current information and communication technologies used in knowledge management in public agencies and then concludes with a brief introduction of eGovernment Gateway Project. Keywords: Information and communication technologies, e-Gateway, content management

Kamuda Bilgi Ynetimi

Bilgi ynetiminin drt ana admn bir kamu rne i zerinden inceleyebiliriz. Trkiye Cumhuriyeti vatanda olan ki ilerin nfus verileri T.C. i leri Bakanl Nfus ve Vatanda lk leri (NV ) Genel Mdrl tarafndan Merkezi Nfus daresi Sistemi (MERN S) zerinde tutulmaktadr. Do um, lm, evlenme ve bo anma gibi olaylar ile ki inin olu an veya de i en bilgileri MERN S sistemine girilmektedir. Veri tabanna giri yaplrken bilgi tasnif edilmekte, her veri ili kili oldu u veri yapsna uygun bir ekilde saklanmaktadr. Bilginin payla lmas a amasna 23 ubat 2005 tarihinde ba latlan Kimlik Payla m Sistemi (KPS) ile geilmi tir. KPS, MERN S ile ayn gvenlik dzeyine sahiptir ve KPS veri taban MERN Steki verilerle srekli gncelle tirilmektedir. Protokol imzalayan kurumlar yetkileri dahilinde sistemde tanml 17 farkl web servisini kullanmaktadrlar. Sistem 7x24 kesintisiz hizmet vermektedir. 13 Mart 2007 tarihi itibariyle 70i kamu kurumu (cretsiz) ve 50si zel sektrden (creti kar l ) olmak zere 120 kurum sistemden faydalanm tr. Mays 2007de protokol imzalayarak KPS sistemine entegre olan kamu kurum says 144 iken, Temmuz 2007 itibari ile bu say 212ye ykselmi tir (Protokol, 2007) ( ekil 1).
250

Giri
Dn mn hzland bir zaman diliminde ya amaktayz. Guillermo Marconinin 1901 ylnda tasarlad radyo lkemizde 6 Mays 1927de yayna ba lam tr. BBC, 2 Kasm 1936da ilk dzenli televizyon yayncl na ba larken TRT 30 Ocak 1968de yayn hayatna ba lam tr. Dnyada Internet konusunda ARPANET ile 1960larda ba latlan al malarn lkemize ilk yansmas, 12 Nisan 1993 ylnda Devlet Planlama Te kilatnn (DPT) bir projesi erevesinde TB TAKODT (TR-NET) i birli i ile kresel Internete eri imin 64 kbit/sn. hznda bir ba lant zerinden sa lanmasyla olmu tur (Tosun ve di erleri, 2006) Bu verileri matbaa rne i ile kar la trabilir ve u sonulara varabiliriz: Yeni teknoloji uygulamalarnn lkemize giri tarih aral yzyllardan yllara inmi ve ilk admlar devlet tarafndan veya devlet deste i ile atlm tr.

200

150

100

50

0
.0 5 Ha z. 05 A u. 05 Ek i.0 5 Ar a. 05 ub .0 6 Ni s. 06 Ha z. 06 A u. 06 Ek i.0 6 Ar a. 06 ub .0 7 Ni s. 07 Ha z. 07 Ni s ub .0 5

ekil 1. Kimlik Payla m Sistemi ba lants yapan kamu kurumu saysndaki art

S. Kurbano lu, Y. Tonta ve U. Al (Yay. haz.), De i en Dnyada Bilgi Ynetimi Sempozyumu, 24-26 Ekim 2007, Ankara. Bildiriler. Ankara: H.. Bilgi ve Belge Ynetimi Blm, 2007.

Yarnn Potansiyelini Deerlendirmek in Bugnden Bilgiyi Ynetmek

275

Yz binin zerinde al an bulunan Emniyet Genel Mdrl (EGM) Personel Daire Ba kanl tarafndan geli tirilen Personel Bilgi Sistemi bilginin etkin kullanmna rnek olarak verilebilir. Her yl on binlerce atama yaplan bu kurumun ynetmelikleri ki ilerin kendisinin ya da e inin do um yerine atanmasna izin vermemektedir. Bu maddenin gere ini gerek anlamda yerine getirmek iin kurum i takip mekanizmalar geli tirmenin mkerrer yatrm olaca ortadadr. nk ya ayan bir veri olan nfus verisi yukarda da belirtildi i gibi NV Genel Mdrl tarafndan tutulmaktadr. EGM bilgi sistemleri KPS sistemi ile belirli aralklarla veri transferi yapmakta ve personelinin en gncel nfus verisi do rultusunda atama i lemini gerekle tirmektedir (Kl ve Kuma , 2006). Bilgiyi etkin kullanarak somut faydaya dn trmenin bir ba ka rne i D Ticaret Mste arl ve Gmrk Mste arl tarafndan gerekle tirilen Dahilde leme Rejimi (D R) projesidir. Nitelikli elektronik imzann da kullanld bu proje erevesinde 400 civarnda kamu al annn Kamu Sertifikasyon Merkezinden, 3500 irketi temsilen 4000den fazla ki inin ise Elektronik Sertifika Hizmet Sa layclardan (ESHS) elektronik imza ald belirtilmektedir. Proje hayata gemeden nce sadece dahilde i leme belgesinin dzenlenmesi, gzden geirilmesi ve kapatma i lemleri iin ortalama 450 adet k t kullanlmaktayd. Bu kapsamda, 2004 ylnda sadece dahilde i leme izin belgeleri iin 2,3 milyon civarnda k t kullanld ve bunun da yakla k olarak 1127 ton veya 112 kamyon k t anlamna geldi i bildirilmektedir (Sa ro lu, 2004). Sanal ortamda kimlik do rulamann ve slak imzaya e de er nitelikli elektronik imzann kullanld bu projenin taraflar D Ticaret Mste arl , Gmrk Mste arl , hracat Birlikleri, TB TAK, TOBB, Bankalar Birli i, ESHS firmalar ve tm ihracatlardr (Dahilde, 2005). Gnmzde kamu kurumlarnn bilgi ve ileti im teknolojileri imknlar erevesinde bilgiyi yneterek sa ladklar ba ar rneklerinin says artrlabilir. Bilgi teknolojileri yatrmlarnn ortak bir at altnda toplanmas ve planlanmas amacyla DPT Bilgi Toplumu Dairesi Ba kanl , Yksek Planlama Kurulu kararyla 28 Temmuz 2006da Resm Gazetede yaymlanan Bilgi Toplumu Stratejisi yrrl e girmi tir. Stratejinin ekindeki Eylem Plannda tanmlanan 111 eylem, belirtilen kamu kurumlarnn e gdml al mas ile tamamlanacaktr (Bilgi, 2006). Nihai hedef 2010 ylnda bilgi toplumuna dn mn byk oranda gerekle tirilmesidir. Devlet, vatanda ve i dnyas arasndaki etkile imlerin bilgi ve ileti im teknolojileri olanaklar ile modernize edilmesi ile olu acak a etkisinin katalizr rol grerek dn me hz kazandrmas planlanmaktadr.

Bilgi Ynetimi Konusunda Kamuda Ya anan De i imler

e-Dn m Trkiye Projesi kapsamnda 27 ubat 2003ten bu yana artan kamuda bilgi ve ileti im teknolojisi kullanm faaliyetlerinin ortak bir ereve iinde yrtlmesi adna a a daki kanunlar, projeler ve raporlar retilmi tir:
5018 sayl Kamu Mali Ynetimi ve Kontrol Kanunu (10 Aralk 2003); 5070 sayl Elektronik mza Kanunu (23 Ocak 2004); Birlikte al abilirlik Esaslar Rehberi (05 A ustos 2005); E-devlet Kaps Projesi (27 Ekim 2005); Kamu Bilgi ve leti im Teknolojisi Projeleri Hazrlama Klavuzu (27 Temmuz 2006); Elektronik Belge Ynetimi Sistem Kriterleri Referans Modeli (18 Kasm 2006).

Bu eylemlerin gerekle tirilmesinde belki de en nemli faktr veri transferinin gvenli bir ekilde sa lanmasdr. Bahsi geen veri trafi i ngrlerek, 2003 ylnda eDn m Trkiye Projesinin Ksa Dnem Eylem Plannn 40 nolu Kamu hizmetlerinin ortak platformda tek kapdan (portal)- sunumu ve sunulacak hizmetlerin geli tirilmesine ynelik stratejinin belirlenmesi ve 41 nolu Kamu hizmetlerinin geli tirilmesi ve ortak platformda sunumu iin proje olu turulmas eylemleri do rultusunda E-devlet Kapsnn kurulmas al malar DPT ve Trk Telekom koordinasyonunda ba latlm tr. Alan ihaleyi Oyak Teknoloji Bili im ve Kart Hizmetleri A. . (OYTEK)-Crimson Logic Global Pte. Ltd. Ortak Giri imi kazanm ve 27 Ekim 2005 tarihinde imzalanan szle me ile al malar resmen ba latlm tr. lerleyen srete Trk Telekomun zelle tirilmesi zerine projenin srdrlmesi grevi, 20 Nisan 2006 tarihli ve 26145 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrl e giren 2006/10316 sayl E-devlet kapsnn kurulmas, i letilmesi ve ynetilmesine ili kin Bakanlar Kurulu kararnamesi ile Ba bakanlk adna Ula trma Bakanl koordinasyonunda Trksat Uydu Haberle me Kablo TV ve letme A. .ye verilmi tir. E-devlet Kaps projesinin ve di er al malarn stratejik hedefleri olu turulurken ve gzden geirilirken bu al malarn sonularndan do rudan olarak etkilenecek olan vatanda larn ve i dnyasnn gereksinimleri gz nne alnmaldr. Kurulacak bilgi ve ileti im teknolojilerine dayal sistemlerin yneti ime kataca katma de er bireyin ve toplumun bugn ve gelecekteki ihtiyalarn kar lamaldr. Mevcut durumda Ba bakanlk Bilgi lem Merkezi (B MER) tarafndan bir halkla ili kiler projesi olarak yrtlen Direkt-Ba bakanlk uygulamasnda Nisan 2007ye kadar 241 bin 782 ba vuru

276

Kl

alnm tr. ekil 2de Nisan 2007de yaplan 18 bin 42 adet ba vurunun kategorilere gre da lm gsterilmektedir. B MER verilerinin analizinin ardndan ortaya kacak olan ncelikli alanlardaki mevcut bilgi ve ileti im alt yapsn ve bilgi ynetim tarzn de i tirirken kamu sektrnn dikkat etmesi gereken hedefleri etkinlik, etkililik, gizlilik, ve btnlk olarak sralayabiliriz. Gerekli kaynaklar ise en genel anlamda teknik alt yap, insan gc ve bilginin kendisidir.
ALI MA,SOSYAL GVENL K GNCEL KONULAR LER PERSONEL SA LIK KONUT TARIM VE KY LER ADALET BANKA VE KRED MLL SAVUNMA EKONOM VE MAL YE SANAY VE T CARET ULA TIRMA DN LER VE VAKIFLAR 0 511 337 328 305 240 177 153 137 120 90 84 60 1000 2000 3000 4000 5000 2985 3841

ekil 2. Nisan 2007de B MERe yaplan ba vurularn nemli kategorilere gre da lm Yarnn potansiyelini etkin kullanabilmek iin do ann de i mez kural olan srekli geli me a a daki kavramn etkile imi ile sa lanabilir:
1. De i imin ynetilmesi; 2. Mevcut srelerin ihtiyalar en kar layacak ekilde iyile tirilmesi; ve etkin ekilde

3. Teknolojinin sundu u olanaklarn de erlendirilmesi.

Ayrca, kamu bilgi ve ileti im teknolojileri yapsnn bir platformlar btn oldu u gzden karlmamaldr. A alt yapsnda IPv4den IPv6ya geilmesi, gvenli ileti im gereklili i, iletilen verinin st verisinin (metadata) olu turulmas, iletilen ve alnan girdi ve ktlarn srelerin i leyi inde ciddi faydalar sa lamas gz nnde bulundurulmaldr. Srekli geri beslemenin konulan hedeflere ne kadar ula ld n gsteren parametreler ile lld bu tarz al malarda yarnn potensiyeli iyi analiz edilerek ula labilir stratejik hedefler ve uygulanabilir taktik planlar geli tirilmelidir.

stratejik neme sahiptir. e-Kapya kimlik do rulamas yaplmakszn girildi inde genel ierik ve ki isel bilgilerin korunmas yasa tasarsna uygun olarak verilen bilgilere eri ilmektedir. Bir sonraki gvenlik a amasna gemek iin TC kimlik numaras ve NV den sorgulanacak nfus verileri do rulandktan sonra kullancdan parola tanmlamas istenmektedir. Parola ile giri yaplarak gizlilik seviyesi grece d k kamu bilgilerine eri im sa lanmaktadr. Bir sonraki a ama iin kullanc ifre ba vurusunda bulunmaktadr. Banka kart ifreleri rne inde oldu u gibi kapal zarflara tek ynl ifreleme algoritmas ile baslan ifreler ki inin verdi i adrese iletilerek, foto rafl kimlik ibraz sonrasnda E-devlet Kaps kullanm szle mesi imzalatlmak suretiyle teslim edilmektedir. Yanl teslimlerin sorun yaratmamas iin ifre ile sisteme ilk giri yaplrken kullancnn parolas da sorulmaktadr. ifresi ile sisteme giren bir kullanc sanal ortamda kimli i tanmlanm bir vatanda olarak kamu hizmetlerinden faydalanabilecektir. Kullanclar kapya ba l di er E-devlet hizmetlerine farkl bir giri yapmalarna gerek kalmadan eri ebilecek, i lemlerin takibi konusunda bilgilendirilecek, tm bunlar gvenli bir kapda olmann rahatl ile srdrebilecektir. Islak imza atlmas gereken bir i lemde nitelikli elektronik imza atlmasna olanak sa layacak teknik alt yap sistemde bulunmaktadr. E-devlet Kaps kamu ierisindeki birlikte al abilirli in teknik ileti im boyutunu zerine alarak kurumlar aras ba lantlar sa lamakta; bylece vatanda n kar sna Tek Devlet imaj ile klmaktadr. Ayrca bu sistem dnyann en gvenli ve ok ynl sistemlerinden biri olarak yaplandrlmaktadr. Sadece Internet zerinden de il ba ka ileti im kanallar zerinden de vatanda a ula mak saysal uurumu azaltmak adna devletin grevidir. Bu proje kapsamnda kurulacak olan a r merkezi ile Internete eri imi bulunmayan kesimlerin de elektronik hizmetlere eri im sa lamas amalanmaktadr. Devlet ierisinde kurumlar aras bilgi ileti iminde olu turulacak standartlar aracl ile bilgi payla m sa lanmas, bylece her kurumun kendi uzmanlk alanndaki verinin sahibi olarak kendi bilgilerini tutmas, gerekti i hallerde gncel bilginin ilgili kurum ile do rudan E-devlet Kaps zerinden sa lanmas ile kurumlar aras k t kullanmnn kalkmas amalanmaktadr. rne in, Src Belgesi Ba vurusu yaplrken gereken nfus kayt rne i NV den, ilgili snav sonucu SYMden elektronik ortamda arka planda EGMye ula trld zaman vatanda n bu i lem iin harcad zaman nemli oranda azalacaktr.

Te ekkr
Bu posteri hazrlamaya yardmc olan tm kamu al anlarna te ekkrlerimi sunarm.

E-devlet Kapsnda Kimlik Do rulama ve Kurumlar Aras Veri Payla m

E-devlet Kaps, vatanda ve firma kullanclarnn kimlik do rulamas yapmasnn yan sra kamu kurumlar aras veri payla mna uygun alt yap olu turmas asndan da

Kaynaka
Bilgi Toplumu Stratejisi ve eki Eylem Plan. (2006). Ankara: DPT Bilgi Toplumu Dairesi Ba kanl .

Yarnn Potansiyelini Deerlendirmek in Bugnden Bilgiyi Ynetmek

277

Dahilde leme Rejiminin Elektronik Ortama Ta nmas Projesi. (2005). 1 Mays 2007 tarihinde www.eimza.gen.tr/templates/resimler/File/sunumlar/DTM_Dir_Proje si_01_ Agustos_2005.ppt adresinden eri ildi. Kl, . ve Kuma , E. (2006) E-kap al malar nda eimzann de erlendirilmesi. Ulusal Elektronik e- mza Sempozyumu, 7-8 Aralk 2006, Ankarada sunulan bildiri. Protokol yaplan kurumlar. (2007). 1 Mays 2007 tarihinde http://www.nvi.gov.tr/Attached/NVI/kps/protokol_liste.doc adresinden eri ildi.

Sa ro lu, . ve Alkan, M.(2005). Her ynyle elektronik imza (eimza). Ankara: Grafiker Yaynlar. T.C. i leri Bakanl Nfus ve Vatanda lk leri Genel Mdrl . (2007). 21 Temmuz 2007 tarihinde http://www.nvi.gov.tr/Attached/NVI/kps/protokol_liste.doc adresinden eri ildi. Tosun, G., Vural, Z.B.A., Yurdakul, N.B., elik, T., Kseo lu, . ve Yakn, M. (2006). Bilgi ileti im teknolojileri ve yansmalar (Z.B.A. Vural, Ed.). Ankara: Nobel Yayn Da tm.