276

Primlieno: travani 2009.

Prikaz knjige: 1ohn Olsson
FORENZICKA LINGVISTIKA
Continuum International Publishing Group Ltd., 2008.
Da teoriia i praksa mogu i moraiu ici ruku pod ruku, posebice u novim disciplinama,
potvrduie i kniiga Johna Olssona pod naslovom )RUHQVLF /LQJXLVWLFV $Q ,QWURGXFWLRQ
WR /DQJXDJH &ULPH DQG WKH /DZ (Forenzicka lingvistika) ciie ie drugo izmiienieno i
dopunieno izdanie tiskano u ozuiku 2008. godine u opsegu od 256 stranica, izdavaca
Continuum International Publishing Group Ltd. (ISBN 0826461085). Sam autor u pred-
govoru drugom izdaniu izrazava zadovolistvo cinienicom da ie prvo izdanie dozivielo
tri dotiska u roku od tri godine, te da ie kniiga uvrstena u popis obvezatne literature na
mnogima sveucilistima i Iakultetima, a nalazi se i na policama kniiznica sirom sviieta.
Kniiga ie namiieniena i korisna kako studentima vise razlicitih poiedinacnih i
interdisciplinarnih studiia tako i sirokom krugu pravnih strucniaka i speciialistickih
usmierenia, od odvietnika do sudaca, psihologa i sociologa, graIologa i inzeniera, a priie
svega uzim speciialnostima Iorenzicara, lingvista i kriminalista.
Forenzicka lingvistika kao nova disciplina koia u sebi sublimira nekoliko razlicitih
znanstvenih podrucia, ima sve siru primienu u raziasniavaniu kaznenih diela. Moze se
tumaciti s Iorenzickog i s lingvistickog gledista. Kod nas se za sada primieniuie u ograni-
cenom opsegu uglavnom u kriminalistickoi praksi, dok za nienu teoriisku implementaciiu
nedostaje prikladne literature.
Drugo izdanie Olssonove kniige )RUHQVLF/LQJXLVWLFVpoiavliuie se u pravom tre-
nutku kao dobar temeli za razvoi ove discipline u Hrvatskoi. Autor ie ravnateli Instituta
za Iorenzicku lingvistiku u Sussexu (Engleska) i iedan ie od naipoznatiiih Iorenzickih
lingvista u europskim i svietskim okvirima.
Kniiga se sastoii od 13 poglavlia koia gotovo u pravilu zavrsavaiu vrlo korisnim
zakliucnim razmatraniima i upucivaniem na sliedece poglavlie, te dodataka koii cine
analizirani tekstovi (Dodatak 1), tablica s medunarodnom Ionetskom abecedom (Dodatak
2), Kodeks postupania IAFPA ,QWHUQDWLRQDO$VVRFLDWLRQIRU)RUHQVLF3KRQHWLFVDQG
$FRXVWLFV(Dodatak 3), bilieske o Daubertu (Dodatak 4) i izbor autorovih noviiih slucaieva
(Dodatak 5). Popis literature sadrzi preko 100 bibliograIskih iedinica na engleskom, te
nekoliko naslova na niemackom ieziku.
U 1. poglavlju pod naslovom :KDWLVIRUHQVLFOLQJXLVWLFV" autor defnira disciplinu,
odreduie niene okvire i dosege, navodi kratki poviiesni razvoi i zavrsava upucivaniem
na praksu, odnosno pravnu regulativu sudskog viestacenia na medunarodnoi razini.
Tako, primierice, saznaiemo da niie moguce sa sigurnoscu reci u koiem ie tocno trenutku
277
Prikaz knjige: Forenzina lingvistika
Polic. sigur. (Zagreb), godina 18. (2009), broj 2, str. 276-278
Iorenzicka lingvistika nastala, a da se naziv rabi od 1968. godine. Kao u svakoi novoi
disciplini, za sada ne postoii kodifcirana defniciia Iorenzicke lingvistike. Autor ie u svoioi
kniizi defnira iz perspektive primiieniene lingvistike, a niegova defniciia u slobodnom
priievodu glasi: "Forenzicka lingvistika ie primiena lingvistickog znania na odredeno
drustveno okruzenie, tocniie na odredeni pravni forum (od riieci forum nastala ie riiec
IRUHQ]LND). U naisirem smislu mozemo reci da ie Iorenzicka lingvistika dodirna tocka
izmedu iezika, zlocina i prava, pri cemu pravo ukliucuie policiiu, sudstvo, zakonodavstvo,
kao i pravne sporove ili sudske postupke koii samo potenciialno ukliucuiu neko krsenie
zakona ili potrebu za pravnim liiekom." (Olsson, 2008:10).
U 2. poglavlju Previous authorship studies razmatra se pitanie Iorenzickog
utvrdivania autorstva, pocevsi od rasprava o autorstvu Bibliie do kasniiih statistickih
studiia i primiene racunalne tehnologiie za potrebe Iorenzicke lingvistike.
Poiedinac i niegov iezicni stil, odnosno individualni nacini rablienia iezika tema su
3. poglavlja ,QGLYLGXDOVDQGODQJXDJHXVH sto se u Iorenzickoi lingvistici naziva "lin-
gvistickim otiskom"
1
(OLQJXLVWLFQJHUSULQW) po analogiii s otiskom prsta. Na ovom miestu
potrebno ie istaknuti da se prevedenica "lingvisticki otisak" moze smatrati preporucenim
nazivom koii ios niie usvoien medu strucniacima u Hrvatskoi, premda se nacelno moze
postaviti pitanie, postoii li kod nas u ovom trenutku Iorenzicki lingvist kao zanimanie.
Sliedece, 4. poglavlje Variation bavi se variiaciiama u tekstovima istog autora,
razlozima za niihovo nastaianie, niihovu mierliivost i eventualnu predvidivost, odnosno
nacinima pouzdanog utvrdivania autorstva.
U 5. poglavlju $XWKRUVKLS FRPSDULVRQ daie se prikaz metoda utvrdivania,
usporedbe ili identifkaciie autorstva. Priie svega autor nastoii defnirati autorstvo kroz
navedene postupke naglasavaiuci da niie dovolino pronaci slicnosti ili razlike izmedu dva
stila u tekstu, nego ie potrebno istraziti "dublie" iezicne sloieve. Za iezicnu identifkaciiu
koristi se i statistickim metodama poznatim iz korpusne lingvistike kako bi kvantifcirao
razlike, te komparaciiom i skalom prosudbe vieroiatnosti autorstva. U zakliucku poglavlia
autor obrazlaze pomalo neIormalni opis primiienienih metoda potrebom da se statistic-
ka pitania zbog svoie vaznosti obrade u posebnom dielu. Ovo opsezno poglavlie sadrzi
takoder primiere prakticnih postupaka te rezultate analize, sto moze korisno posluziti
strucniacima koii se tek pociniu baviti takvom vrstom viestacenia.
Viestacenie Iorenzickog lingviste na sudu i postoieci pravni temelii u nekoliko
zemalia tema su 6. poglavlja (YLGHQFH LQFRXUW
U 7. poglavlju Non-authorship cases prikazuiu se i tumace razliciti drugi
slucaievi koii ne pripadaiu neposredno kategoriii autorstva, primierice, osporavania, pori-
cania, dezinIormirania, podriietlo teksta, tocnost zapamcivania i/ili biliezenia, zloporaba
iezika/ govora tiiekom sudskog postupka i sl.
Naslov 8. poglavlja ie "Profliranie autorstva" $XWKRUVKLSSUROLQJ sto autor
defnira kao analizu iezicne uporabe temeliem koie se poiedinac proflira kao autor, i
1
Zapravo se radi o "lingvistickim individualnim sadrzaiima (karakteristikama)" koii u Iorenzicnoi lin-
gvistici sluze za diIerenciialnu identifkaciiu po variiablama koie lingvisticki strucniaci, viestaci traze
i promatraiu u analiziranom tekstu.
278
Prikaz knjige: Forenzina lingvistika
Polic. sigur. (Zagreb), godina 18. (2009), broj 2, str. 276-278
potkriepliuie svoiu tezu o autorskom profliraniu navodeci nekoliko tipicnih elemenata
koii se rabe u te svrhe.
Temom plagiiata autor se bavi u 9. poglavlju Plagiarism naglasavaiuci potrebu
utvrdivania smiera plagirania kao vaznog elementa u Iorenzickoi lingvistici ako se ima
na umu da se vecina istraga bavi otkrivaniem plagiiata zanemaruiuci niegov smier. Autor
navodi poznate tvrdnie o plagiiatu kako bi obiasnio plagiranie u lingvistickom smislu.
Pitanie istinitosti i vierodostoinosti (is)kazivania iavlia se kao iedno od kliucnih pitania
na koie odgovaraiu Iorenzicki lingvist i Ioreznicki psiholog, svaki iz svog kuta gledania,
i koie ima veliku istraznu vriiednost.
Autor ie toi temi posvetio 10. poglavlje i naslovio ga Veracity in language. S lingvi-
stickog gledista nudi se citav niz prakticnih uputa za postupanie kroz odabrane primiere
iz autorove bogate prakse. Takoder obrazlaze kategoriie pripoviednih iskaza s obzirom
na vriieme i miesto ier detalii vezani za ove dviie kategoriie ponekad nesviesno dovode
do samoinkriminaciie onoga tko daie iskaz.
Poglavlje 11. )RUHQVLFWH[WW\SHV posveceno ie tipovima Iorenzickih tekstova
i metodama niihove analize.
Kao posebno vazno tematsko podrucie u kriminalistickoi obradi iavlia se IRUHQ]LND
fonetika koioi ie autor posvetio 12. poglavlje svoie kniige Forensic phonetics a defnira
ie kao uporabu tehnickih sredstava za analizu glasa u kriminalisticke svrhe. Prema autoru,
to ukliucuie razlicite tehnike usporedbe glasa, laicko prepoznavanie glasa, transkripciiu
govora, utvrdivanie vierodostoinosti snimki i sl.
Tematiku dalie razraduie u 13. poglavlju pod naslovom "Napomene o Ionetskoi
transkripciii" Notes on Forensic Transcription. Danasnie telekomunikaciiske mogucnosti
i niihova dostupnost navode na zakliucak da ce se Iorenzicka Ionetika sve vise koristiti
u kriminalisticke svrhe, a to znaci da ce se pred Iorenzicke Ioneticare postavliati sve
veci zahtievi prilikom viestacenia na sudu. Tome nas uce posliednia dva poglavlia kniige
Johna Olssona.
Kniiga se moze preporuciti kao izuzetno korisno stivo sirokom krugu strucniaka
razlicitih profla. Nien doprinos razvoiu Iorenzicke lingvistike kao nove discipline u sviietu
i kod nas niie zanemariv, posebice ako se uzme u obzir da primiena lingvistickih metoda
u kriminalistickoi istrazi postaie nezaobilazni cimbenik. Kniigu ce svatko rado imati na
radnom stolu kao prirucnik, cak i ako se Iorenzickom lingvistikom bavi samo posredno.
Vazno ie takoder znati da ie hrvatski priievod kniige u pripremi za tisak.
Prikaz pripremila: Dragica BUKOVCAN
*
*
dr. sc. Dragica Bukovcan, proIesorica visoke skole na Visokoi policiiskoi skoli MUP-a RH, Zagreb.