Mehmet Kadri Kaplan

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl
Komisyon : (10/236) Alt Giri : 11.00 Tarih : 20/6/2012 Grup : Birsen Sayfa :1
ALT KOMSYON TOPLANTISI Alma Saati: 11.03 BAKAN : Enver YILMAZ (stanbul) -----0----BAKAN - Toplantmz ayoruz. Sayn Mehmet Kadri Kaplan, ho geldiniz. Drt siyasi partinin bir araya gelmesiyle oluturulan Darbe Komisyonu, zelinde de 1960 ve 71 Muhtrasn inceleyen alt komisyon olarak sizi ncelikle Mill Birlik Komitesi yesi sfatyla buraya ardk. Dier ardmz, dinlediimiz btn arkadalarmza sorduumuz gibi sizden bir deerlendirme isteyeceiz. 1960 darbesine ynelik, Mill Birlik Komitesi yesi olmanz sfatyla bilginiz, deerlendirmeniz, olu ekli, olu sreci ve sonrasna ynelik komisyonumuzla paylaacaklarnz ilk etapta biz sizden alalm. Daha sonra, her bir komisyon yemiz ve ben zaten farkl sorularla akla kavumas gereken konularla ilgili bilginize bavuracaz. Buyurun. MEHMET KADR KAPLAN Sayn Bakan Enver Beyefendi, basndan rendiimize, beklentimize de uygun grdmze gre, sizlerin bizi armas darbelerin, bizce darbe lafndan ziyade mdahalelerin, -bizim lgatimizde o- bilhassa 27 Mays iin sylememe msaade edin, tekerrr etmemesi iin, Trkiye'nin, Trkiyemizin, demokrasimizin girdii yolda rahatlkla inkiaf edebilmesi iin neden davetiye karld bu darbelere? Neden bu darbeler dediiniz, bizim mdahale dediimiz olaylar ortaya kt? Bu nedenlerin kkne inebilirsek o zaman zannediyorum ki, demokrasimiz kendi yatanda cokun tarzda, hzl bir tarzda ve bir daha kesintilere uramadan rahatlkla hedefine ulaabilir, Trkiye'nin tecrbeleri, bu tecrbeler iinde yetimi insanlar, bu insanlarn ortaya koyaca enerji ve dnce buna msaittir. Herhlde bizi sadece 27 Mays neydi, ne yaptnz, nasl oldu? gibi Birtakm karakol ve polisiye olaylarn dnda birtakm gizli ileriniz var myd, yok muydu?nun tesinde, herhlde, ben yirmi senelik parlamenterim ve Senato Bakan Vekiliyim, 65-66 ylnda o gnk partilerin oylaryla yani muhalefetimiz dediimiz Adalet Partisinin oylaryla da seilmi bir insanm.

BAKAN Kadri Bey, yle yapalm m: sterseniz kendinizi ksaca tantn. 60 darbesine ynelik greviniz, sfatnz neydi? yle bir kronolojik srayla tantrsanz, sonra, on dakika bir deerlendirme yapn. Sonra biz MEHMET KADR KAPLAN Enver Bey Kardeimiz, Sayn Bakanmz, ben genel bir ereve izerim, o ereve ierisindeki kurumsallama ve organlamann nasllarn, nedenlerini, zamanlarn, mekn ve zaman dengelerini sizlerin ltfedecei sorulara muhatap olarak sylerim. Efendim, ben kurmay binba olarak 27 Mays mdahalesine katlm bir insanm. O zaman, rtbemin yarbay olmas lazmd, yalnz Harp akademilerinde kesintiye uramadan, st ste snflar takip ettiim iin, askerlikte de -hepinizin yapt, hepiniz bir noktada askersiniz, askerlii yapp geip gittiniz- sk birtakm kurallar var, be gnlk kta hizmeti noksanndan dolay dokuz senelik yzbal on bir sene yaptmdan dolay o rtbeyle geldim. Ondan sonra da bir sene ierisinde yarbay, albay olarak ykseldim, gene rtbelerimi aldm, kayplar kayba Mill Birlik Komitesi olarak ie baladk. 12 Haziran 1960da 1 numaral geici Anayasa yani 24 Anayasasna ek olarak kardmz Anayasa gereince, o on be gnlk mddet iinde eitli bildiriler, emirler, belgelerle bir nevi -ite o zaman darbe diyebilirsinizdarbe hukukunun, darbe icaplarnn gerei olarak bu tarzda, keyf de diyebilirsiniz bunun adna ama bir dnceden kan o darbenin veya mdahalenin veya sonra ihtille dnecek olan olayn icaplarn yerine getirdik. 12 Haziranda yaptmz; ki, arkadamz Muzaffer zda ve Numan Esin, birisi hukuk fakltesi mezunu, birisi edebiyat fakltesi mezunu kurmay subaylard, genti, gen dimalard, alkan ocuklard, onlarn tabii ok geni bir niversite camias, retim yeleri, ok geni, Trkiyede ok geni bir aydnlar zmresi bize yardmlarn asla esirgemediler. Hepsi beraber olarak bizimle o Anayasay yani ileriye matuf olan, ilerideki deiikliklerin temelini tekil edecek olan geici Anayasay yaptk. Orada, isimlerimizle Mill Birlik Komitesi olarak tescil edildik. Bu andan itibaren de kitabi ihtilal balam oldu mdahalenin arkasndan. te bundan nereye kadar? 6 Ocak 1961 tarihinde Kurucu Meclis kurulana kadar kitabi bir ynetim tarzyla Trkiye'nin ynetimini zerimize aldk. 61 senesinin 6 Ocanda Kurucu Meclisin almasyla o zaman yar kooperatif, tabii tam tek dereceli seime dayanmyor ama bnyesi itibaryla Trkiye'nin btn sosyal katmanlarn ve siyasi partilerin olabildiince, o gnn artlarna uygun olabildiince geniliini kapsayan 286 kiilik bir Kurucu Meclisin kurulmasyla -ki, iinde CHP,

Cumhuriyeti Kyl Millet Partisi, dier iki parti ve ok eitli, Yargtaydan, basndan, niversitelerden, meslek odalarndan, sendikalardan insanlardan kurulu bir kurucu meclisi Temsilciler Meclisi olarak topladk. Mill Birlik Komitesiyle berabere Kurucu Meclis adnda, biz hem Anayasay yapmaya hem de normal olarak yapmamz lazm gelen, ynetim iin gerekli yasal mevzuat ortaya karmaya altk ve demek ki, bir buuk seneyi mtecavil, birka ay mtecavil bir zaman ierisinde 7 Temmuz 1961de kurumsal yaps sizce belli olan, o gnn artlar, o gnn mevzuat, o gnn iletiim aralar, o gnn yazl ve grsel basn, o gnn i ve d dnyasnn da tayin ve takdir lleri ierisinde herkesin o gn iin ok deerli bulduu, bizler iin bugn iin de ok deerli, cumhuriyetin kurulu felsefesine uygun, Kurtulu Savayla ortaya kan cumhuriyetimizin hedeflerine uygun, yapsna uygun ve onun gelecekteki deiimine, demokrasi yolundaki almna uygun ve Balangtaki ilkeler diye birtakm ilkeler koyduk. O ilkelere dayanan, mill, demokratik, laik ve sosyal hukuk devletini yani sosyal hukuk devleti safhasn yani cumhuriyetin son safhalarndan bir tanesini ortaya koyan ve buna gre kurumlaan 61 Anayasasn ortaya kararak, bu mdahalemizi, bizim kanaatimize gre bir devrime dntrdk. Takdir, tabii kamuoyunundur, sizlerindir. Temennimiz, bugn iinde yaadmz skntlarn, iinde yaadmz ortamn ierisinden Trkiyeyi gerekten tam demokratik, insan haklarna dayal, kendine, tarihine, siyasetine, gemiine, corafyasna, jeostratejisine ve stratejisine uygun bir yapyla ortaya karmak gayretini gsterecek olan sizlere olan beklentimizi ve gvenimizi arz ederek bitiriyorum efendim. BAKAN - Tabii siz devrim dediniz, biz darbe diyoruz. MEHMET KADR KAPLAN Siz darbe diyorsunuz, biz mdahale diyoruz, farkmz o, mdahaleyi de devrime dnm kabul ediyoruz. BAKAN sterseniz adn peinen koymayalm, konuyu biraz daha aalm. MEHMET KADR KAPLAN Pein koymayn, evet ama sizler tabii size gre yapacaksnz Bakan. Kamuoyunda, dnya literatrnde bunun ad bir mdahale ve devrimdir. BAKAN Sizin aklamalarnzdan sonra, sizin ok daha rahat anlayabileceiniz, yaam olduunuz rtbeden kaynaklanan ve konumunuzdan kaynaklanan bir soruyla toplantmza devam edelim, msaade ederseniz. Asker eitim alm biri olarak ve kurmay binba sfatyla bir darbenin iinde bulundunuz. Rtbe fark gzetilmeksizin, Mill Birlik Komitesi yelerinin hepsinin eit statde

kabul edilmesi, ordu gelenekleri asndan nasl deerlendirildi? yansmalar daha sonra nasl oldu?
Bunun ordu iindeki
MEHMET KADR KAPLAN Enteresan tabii. Gzel, cevaplanmas lazm gelen bir soru. Efendim, imdi eitli rtbeler meselesini ortaya yle koyun: Ordu nclk etmitir, ordudan daha dorusu nclk beklenmitir ama bu mdahale bir halkn byk ksmnn mdahalesidir, aydnyla, halkyla, ok eitli ynleriyle, deiik katmanlaryla zaman iinde mecburiyete doru hazrlanm, olgunlatrlm ve mtemadiyen ordunun da Yahu, sktrmayn, artk bizi bu vaziyete sokmayn. diye mtemadiyen tazyik edildii bir byk harekettir. Yoksa Komitede evvela 38, sonra 14ler vastasyla 23e inmi insanlarn kafasndan kp ideolojik yaps ortaya konmu, gizli olarak her trl eyi hazrlanm, istikbale matuf olan btn planlar kaleme alnm filan bir hareket deildir. Bu, olgunlam ve halkn beyninde, zihninde, toplumun yapsnda, toplumun gelimesinde gelierek ortaya konmu bir harekettir. Yalnz bizi deil, yalnz Komiteyi tekil eden subaylar deil, o gn iin btn aydnlar, hukukusunu, doktorunu, subayn, temenini, generalini; hepsinin kendi ierisinde Nasl kalm bu badireden? diye bir itici g vard. Bu badireden nasl kalm? Bir on sene byle geti. Bu on sene ierisinde BAKAN Kadri Bey, sizin banzdaki generaller, paalar, kuvvet komutanlar, orgeneraller, Genelkurmay Bakanlar, Hava Harp Okulu, Kara Harp Okulu, dier Harp Okulu, st rtbeliler; sizin bu hassasiyetiniz iinde deil miydi? Yani kurmay binba olarak ve dier edeerleriniz, 37 kii yannza da 1-2 general almak suretiyle yaptnz. 60 sonras, bahsettiim bu soru, lkede ok ciddi skntlar oluturdu. MEHMET KADR KAPLAN Arz edeyim. Efendim, herkesin kafasnda batan ok ak syledim, yalnz bizim deil, milletin, bilhassa aydnlar ksmnn, askerlerin Hemen onu da syleyeyim: O zaman karmzda olan Demokrat Partinin ierisinde birok insann da kafasnda Bu kurtulu yolu nasl alr? sorusu mutlaka vardr. Nitekim sonradan konutuumuz birok arkada bunu sylediler. 12 Eyllde de yle sylediler. 12 Eyllde Parlamentoda 12 Eylln geleceini bilmeyen hibir parlamenter yoktu. imdi bakmayn sylediklerine. Hepsi Aman gelsin de bizi birisi kurtarsn. Sonras yle oldu, byle oldu, tartrz o ksm, o hari. Ama ben iin ierisindeyim. Parlamentonun tm

Bu iin iinden artk klmyor, klmas lazmdr. demitir, Adalet Partisi dhil, Halk Partisi dhil olmaz zere. BAKAN 12 Eyll kastediyorsunuz. MEHMET KADR KAPLAN Evet, ondan da byleydi. Onun iin, bizim bamzdaki generaller, bazlarna biz sylemiizdir, onlar bize sylemitir, hep karlkl alverilerle Ne olacak bu? Bu Ne olacak? sorusunun cevab giderek genilemi, olgunlam, o arada tayinler olmu, bir ksm, 2-3 kii birlemi Ne yaparz? diye te okuyorsunuz siz, hatta benden daha taze bilgilisiniz, imdi muhtemelen birok eylere girdiniz. Ben de vesile ettiniz bunu, dolaysyla altm sen evvelinin kitaplarn bir defa daha gzden geirdim, iinde bulunmu olmakla beraber, yeniden tazeledim hatralarm ama siz de elinizdeki dokmanla belki de benden daha ok mcehhezsiniz bu ite muhakkak. Herkesin kafasnda Bu ne olacak? suali vard. Bu ne olacak? sualinin zm, sonunda gele gele o gnk artlara uygun, bilhassa nisan ay ierisinde Bu ok nemli, bunu, zr dileyerek deerli arkadalarm, sizden istirham ediyorum. Nisan ay ierisindeki bunalmlar, skmalar are bulunabilirdi, bir seim yolu alabilirdi, liderler bir araya gelmenin yollarn aabilirlerdi. Byle olsayd, inann, 27 Maysn mdahalesi daha baka bir trl yollara gidebilirdi, olmayabilirdi, bekleyebilirdi, hi olmayabilirdi. Bu ksm ltfen iyi tespit edelim. Bu ksm iyi tespit etmezsek sadece durup duruyordunuz, geldiniz, haydi gidin dediniz, oturdunuz Mesele bu deil. Sosyal ve siyasal bnye, sosyoekonomik yap yani siyasal, toplumsal ve sosyal olan bir bnye bu trl ksa yollardan izah etmeye msait deil. Olurdu, eer byle olursa. Buna ok Ben ierisindeyim. Ama liderlerin hibirisinden bunu bekleyemedik, bilhassa tabii iktidardan beklerdik. nadna inadna gitti, kendine uygun askerler bulmaya belki alt, onlarla oyunu deitirmeye alt, zerine zerine mtemadiyen gitti. Hlbuki o gnler iin daha basiretli mi diyeyim, hangi kelimeyi kullanacam pek seemiyorum affnza maruren, daha dikkatli, daha soukkanl diyeyim isterseniz de bunda toplayaym, liderler bu ii deitirebilirlerdi diyorum. Bunu ltfen tespit edin. BAKAN Yani siz resen hareket etme idrakini kendinizde grdnz. MEHMET KADR KAPLAN Nasl yani? BAKAN Resen hareket etme imkn grdnz kendinizde. MEHMET KADR KAPLAN Ne bakmdan resen? BAKAN Darbe yapma asndan diyorum.

MEHMET KADR KAPLAN Evet, ite artlar yle, arz ediyorum. Bu artlar ierisinde k yolu bulanamad iin, kalmad iin ve geni bir hazrln biz de basnc altndaydk tabii yani toplum hazrlnn yani aydn hazrlnn yani niversitelerin yani bilim adamlarnn yani hukukularn; hepsi dhil bunun ierisine. Hepsi st liman gidiyordu da biz ortada hemen kverdik anlam filan Zaten deil, byle dnmyorsunuz, biliyorum. BAKAN Cengiz Bey, buyurun. CENGZ YAVLOLU (Erzurum) - Ho geldiniz. Salk ve afiyetler diliyorum size. Darbenin oluunu anlatrken halkn byle bir mdahaleyi talep ettiini sylyorsunuz. Sorum u: 27 Mays ncesinde sizi ve btn olarak Mill Birlik Komitesi yelerini rahatsz eden olaylar nelerdi? Mesela kyma makinelerinden bahsediliyor, mesela renci hareketlerinden bahsediliyor, sokak atmalarndan bahsediliyor. Bir darbenin meruiyetini kazanabilmesi iin ciddi manada toplumsal, siyasal kargaalarn, altst olularn olmas gerekir. Darbe ncesi dneme bakyoruz: Ka tane insan lmtr? len 5 tane insan saylr; ki, bir tanesi sadece -o da kaza kurunuyla- polis tarafndan ldrlm, dierlerinin lm darbeye gereke oluturacak nitelikte deil. Kyma makineleri mevzusunun tamamen o dnemdeki basnn abartl haberleriyle gndem oluturularak haber yaplm hususlar olduu daha sonra anlalm. Tabii ki, siyaset ierisinde skntlar olacaktr. Siyasetin sknt ektii alanlarda yine zm siyaset olmaldr yani siyaset kendi ierisinde kendi skntsn zebilecek bir duruma gelmelidir. kincisi, halk diyorsunuz. lk soracam soru: Darbeye gereke oluturan hususlar nelerdi? Hem toplumsal hem siyasal hem de ekonomik olarak nelerdi bunlar? ok nemli olaylar hangileriydi? Halk diyorsunuz efendim. Halk, eer Demokrat Partiye darbe ncesi oy verenler, CHPye oy verenler ise bunun darbe sonrasna da bakmak lazm. Bu halk darbe sonrasnda Adalet Partisine de ciddi bir oy vermi ve bir mddet sonra da iktidara getirmitir, yzde 50nin zerinde oyla iktidara getirmitir. Halk derken kimi kastediyorsunuz? O dnem, Cumhuriyet Gazetesi, Milliyet Gazetesi, Hrriyet Gazetesi -belki Hrriyet Gazetesi darda tutulabilir- sizin bahsetmi olduunuz zemini hazrlayabilmek iin o zemin zerinde darbe

yaplmasn merulatrmak iin ok abartl haberler yaymlamlard. Bunu daha sonraki yazlardan da kendi yazlarndan da rendik. Ben darbe ncesi Cumhuriyet Gazetesine, Milliyet Gazetesine, bu gazeteleri inceleyen kitaplar zerinden baktm, ke yazlarna baktm, evet, sanki Gelin, darbe yapn, ynetimi ele aln. tarznda bir ierie sahip fakat eldeki bilgi ve belgelere bakldnda byle bir durumun olmadn da gryoruz. Bu iki eyi yani halk kastederken kimi kastediyorsunuz? Aydn kesim derken, kimdir aydn kesim? nk Trkiye'nin bir modernleme, modernletirilme sreci vardr. Yukardan aaya, biraz da jakobence bir modernletirme anlay vardr. Halkn talepleriyle yukardakilerin talepleri arasnda uyumsuzluk olduunda bu anlamda bir darbeye msait ortam vardr algs da mevcuttur. Bunu da biliyoruz. Bu darbeyi merulatran unsurlar nelerdir? Halk derken kimi kastediyorsunuz? Adalet Partisi ve Demokrat Partinin ncesinde, sonrasnda alm olduu oylarla mukayese edildiinde nasl bir cevap vereceksiniz efendim? MEHMET KADR KAPLAN ok uzun bir soru sordunuz, ok cepheli, ok veheli bir soru. Ben de o vehelere uydurarak hemen cevaplamak isterim. Sizin kadar uzamamasn istiyorum cevabn ama uzarsa da affnza maruren imdiden zr diliyorum. Dediniz: Nasl oldu? Hemen nereden bu ie giritiniz? Halk ne dedi? En sondan syleyelim hemen: O gn yaayanlar iinizde ocuk olarak da vard herhlde tabii, gen olarak var myd, bilmiyorum. AHMET TOPBA (Afyonkarahisar) ocuk olarak vardk. MEHMET KADR KAPLAN Halkn ocak bucak tekilatndaki yerleri tamamen birbirine dmanca ayrlmt. Bu kesindir. emeleri ayrlmt. Bu kesindir. Mademki, aratrdnz, bunlar aratrn. Mezarlklarna kadar ayrlma vard. Bu kesindir. Evlenmelere kadar i sirayet etmiti neredeyse. Bu kesindir. Vatan Cepheleri diye, mezar talar henz daha mezarlkta olan insanlarn bile Vatan Cephesine iltihak ederek muhalefete ve muhalif gzken siyasi olmayan cenaha bir gzda vermek iin Vatan Cepheleri ilanlar radyolarda Bu kesindir, inkr edilemeyecek ekilde kesindir. Btn bu kesinlikler ierisinde bir uyuma tasavvur etmek halkta, o gne normal olarak bakmak olamaz. Bunlar okumu olmanz lazm, mademki tetkik ettiniz; bir. kincisi CENGZ YAVLOLU (Erzurum) ok affedersiniz

MEHMET KADR KAPLAN Bu ksm bitireyim, isterseniz yle yapalm yani insicamm bozulmasn. Buyurun. CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Kusura bakmayn ltfen. Bize rnek olay verebilir misiniz? Yani bu ayrmalarn u atmalara sebebiyet verdiini ve urada insanlar ldn AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) lmek art deil Cengiz Bey. Bir toplumsal kargaada mutlaka insanlarn lmesi gerekmiyor. MEHMET KADR KAPLAN Bunlar kesin yani gazeteleri tetkik ettiiniz vakit hepsini greceksiniz CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Darbe yapmak iin gereke olabilmesi iin bir atmann olmas lazm. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) - Camilerin ayrlmas, kahvehanelerin ayrlmas, mezarlarn ayrlmas ciddi bir atma nedeni deil midir, atma deil midir? Birok kiinin lmesi gerekmiyor. CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Bunun altyapsnn olabilmesi iin bir atmann cidden ok geni boyutlu bir atmaya dnmesi lazm. MEHMET KADR KAPLAN Cengiz Bey, ne istiyorum, biliyor musunuz? nann, undan bir netice karalm hakikaten. Omuzlarnzdaki yk ok ar sizin. Kolay geilmedi. Bir imparatorluktan, din devlet cephesinden, din devlete dayal bir devlet felsefesinden bir cumhuriyete geildi. O din devlet felsefesine dayal devletin arkasnda da dine dayal, Anadolu Seluklular, Byk Seluklular, Dandanakan Sava, ondan evvelki savalar, btn bunlar Sonra bir sr dalmalar, toplanmalar, Dandanakandan sonra dalmalar, Byk Selukludan sonra dalmalar, Yldrm Beyazt, Timurdan sonra dalmalar, sonunda da Kurtulu Savann nnde neredeyse dalmalar. Btn bunlar toplam ve nihayet oradan bir Kurtulu Sava geirmi, Kurtulu Savandan sonra ada, din devlet felsefesine deil bilime dayal, ada normlara dayal bir devlete gei vardr. Binaenaleyh, birdenbire de demokrasiye, tek partili hayatt, tamam, tek parti hayatt hatta unu araya sktraym m: 1946 ile 50 arasnda ordudaki byk ksm demeyeyim, bu laf kullanmayaym ama oumuzun Halk Partisinin mtehakkim olmaya balayan yapsndan rahatsz olduumuz akt. Bunu syleyeyim mi size? Ama smet Paann Uakta kafasna ta atlmasn yani Kurtulu Savann kahramann, devlet

yapsnn ierisindeki temel direklerden birini tekil eden byk insann, devrimleri yrtm olan byk insann kafasna ta atlmasn, Topkapda lme sevk edecek planlarn arkasnda koulmasn, ondan sonra Meclisten atlmasn ve mecburum sylemeye Cengiz Bey, en son, aratrmas, soruturmas, iddias, muhakemesi ve icrasn kendinde yani yasama, yarg, yrtmeyi toplam olan Meclis ierisinde bir nvenin yani Tahkikat Komisyonunun oluturulup Trkiye'nin istediin yerinde, istediin siyasi hareketleri durdurursun, istediin tedbirleri alrsn diye bir yetki verilip, Anayasay temelinden yok etmesini, msaade edin de artk kabul edin. Yani bizden daha ne bekliyorsunuz? Sizin kadar soukkanl belki olamamz demek istiyorsanz, o bir ey mi? Yalnz benim ahsmda sylemiyorsunuz tabii bunu, Mill Gvenlik Komitesinin ahsnda deyin. Bakn 4.500 subay emekli ettiniz. diye bana belki soracaksnz. 4.500 subay kt subay deildi. .eklinde gelien ve emir kumanda kabiliyetini kaybetmi olan bir ordunun tepesinden aa bir mahrut nizamna inmesi iin bu arkadalarn feda edilmi olmasn dahi, bu 3-5 kii kabul ettiiniz Komite nasl bir gm ki, yapabildi? Biz byle g deiliz, kendimizde vehmetmiyoruz bunu. Kendinden menkul deil bu i. Ortam buydu efendim. Onun iin, basit bir hareket olarak veya bir heves olarak ltfen kabul etmeyin nk ar grevler var zerinizde. Ltfen, geirin. Bu memleket mstehaktr, layktr, hakkdr demokrasiye gemeye nk ondan dahi iyi rejim yoktur. Bana yi mi yaptnz, mdahaleler iyi mi? derseniz niye iyi olsun derim ben. Cevabm gayet tabii bu olur. imdi, ister misin ayn eyi? Niye isteyeyim? Ak rejim, demokrasiye uygun rejim, insan haklarna dayal rejim. Trkiye'nin corafyas ve jeostratejisi gz ard edilmeyen, kltr gz ard edilmeyen, millet btnl, yaps, devlet yaps, lkenin blnmezlii gz ard edilmeyen bir geni demokrasi niye olmasn? Nitekim 61 Anayasasna bakn zel haklarn yani kii hak ve zgrlklerinin zne dokunulmaz. maddesini koymuuzdur biz, zne. Nitekim hukukular byk itihatlar karmtr bunun iin. O itihatlar gidebilseydi, 12 Mart bozmasayd bunu, 12 Eyll bozmasayd bunu, ondan sonrakiler bozmasayd, zne dokunulmazlk ierisinde geni, sarmalanm, coturulmu bir demokrasinin kaplar ardna kadar almt 61 Anayasasyla. Sakn sylemeyin, bunu sylemek istemiyorum, 61 Anayasasnn erevesiyle dengeleriyle kurumsal yapsnda olumam ve sonradan da tralanm bnyesiyle bence nnzde Ltfen, bakabileceiniz bir eserdir. Hatta imdi aryorsunuz, bu laf aramzda kalsn, aryorsunuz o ereve Mkemmel doldurabilirsiniz ierisini. Altm senelik tecrbe var.

Altm sene ierisinde onun dengelerini, onun yokluklarn, onun deikenliklerini, rahatlkla bulabilirsiniz, size yepyeni bir anayasa kabilir. Sevgili Kardeim, Deerli Vekilim Cengiz Bey, cevabm bu efendim. BAKAN Az nce Uak olaylarndan bahsettiniz. MEHMET KADR KAPLAN Genel BAKAN Somut verdiiniz rneklerden bir tanesi MEHMET KADR KAPLAN Uakta birtakm olaylar oldu, Zilede oldu, Kayseride oldu, Yeilhisarda oldu, Topkapda oldu, anakkalede, zannediyorum, oldu. Tabii teferruatn sizler benden imdi daha iyi okuyorsunuz ama btn bu olaylar, en nihayet unu syleyeyim size: nann, smet Paaya Topkapda bir ey olsayd i harp kard Trkiyede ve bizim 27 Maysta hareketimizin temelinde bu da vard. Mutlaka i harp kard diyoruz. Yanl olabiliriz. nk tahamml edemezdi halk birbirine, boaz boaza gelirdi. Orduya da intikal ederdi bu i. Baz eyler Ho grn bunu sylememi, buna tasarruf etmemi ltfen balayn, birok eyleri nlemitir 27 Mays. ok kt olaylar da olabilirdi diyoruz, ona inanmtk nk eitimimiz buydu, kurmay subaydk, subaydk, biz cumhuriyetin kurulu felsefesine balydk, biz cumhuriyetin ilkelerine balydk, biz hayatta en hakiki mridin ilim olduu fikrine tamamen yatkn, onu hazmetmi, onu bekleyen insanlardk. 1945te deitirilen, dili deitirilen Anayasamzn 1952de inaden tekrar eski hline evrilmesinde bizdeki reperksyonlar ok kuvvetli olmutur inann. Btn bunlar hatrlatmtr bize. Halk evlerinin mallarna Ben Halkevleri Genel Bakanym ayn zamanda, alt sene de onu yaptm. Cumhuriyet Senatosu Bakan Vekillii yaptm, Halkevleri Genel Bakanl yaptm yani mazimde bu trl hareketlerin hepsi var. br taraftan, nasl syleyeyim, irtica demeyeceim, bu laf kullanmaktan holanmyorum ama cumhuriyetin laik gidiine aykr birtakm fermantasyonlara imkn verilmesi, onlarn sahiplerine kaplarn ak tutulmas Biz orduyu yedek subaylarla idare ederiz. olmaz o. Btn bunlar birikimdir Cengiz Bey Kardeim, msaadenizle bu laf kullanaym doksan yandaym nk. zin verirsiniz deil mi bu laf kullanmama? Btn bunlar bizde birikim hlinde Hele en son 28-29 Nisan olaylar, 18 Nisan Tahkikat Komisyonunun kurulmas Ondan sonra, bunu tenkit edeceksiniz, baka tabii ama bizdeki tesiri baka olmutur. idare edilebilir, edilmez deil, milis ordusu yaparsnz idare edersiniz ama orada

Sizi ben de kurtaramam. dedi. Efendim, nasl olur? Nasln sizin takdirinize brakyorum. Bunu diyen insan Kurtulu Savann byk kahramanlarndan biri, bunu kabul ediyorsunuz. Uzun zaman Bakumandanlk, Bavekillik yapm bir adam, kabul ediyorsunuz. Devrimleri yrtm bir adam, kabul ediyorsunuz. Cumhurbakan olmu bir adam, kabul ediyorsunuz. Bu insan diyor ki: Yapmayn, sizi ben de kurtaramam. Bunun bizim zerimizde -yani bizim dediim, biz derken ltfen beni geniletin, rtbelerimizi de arn, sivil tabakalar da arn, bizim lafn da onun iin kullanmak istiyorum daima- tesiri bambaka olmutur. Bunu ltfen kabul edin diyorum ama takdir size ait. BAKAN Buyurun Cengiz Bey. CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Efendim, tabii darbeye gerekeleri aklyorsunuz. ok hazin de bir sonucu var bunun yani bu darbeye gereke oluturan unsurlar nelerdi ki, bir lkenin babakan ve bakanlar asld? MEHMET KADR KAPLAN Beklediim soru. zgn msnz bu ie? Elbette zgnz. Olmasayd, elbette olmasayd ama Elbette olmasayd. nn altnda Keke oldurmasayd. var. 27 Mays derken 26 Mays unutamazsnz, 12 Mart derken 8 Mart ve 11 Mart unutamazsnz, onlar incelersiniz, herhlde inceliyorsunuz nk ar bir grev altndasnz. 12 Eyll derken 11 Eyll unutamazsnz. 28 ubat derken Sincan unutamazsnz, Kayseriyi unutamazsnz, Mercedesler ierisinde Babakanlk Konutuna giden o tabloyu unutamazsnz. BAKAN Ne sakncas var? MEHMET KADR KAPLAN Bilmiyorum. te unutamazsnz diyorum. Bizde baka tesir ediyor, sizde baka tesir ediyor; farkmz bu yani. BAKAN O zaman tm kurmay binbalar u anda sizin gibi dnse MEHMET KADR KAPLAN Hayr, yalnz binbalar deil. BAKAN - her bir olay karsnda askeriye iindeki o hiyerarik yapy kenara braksn, her gn, aklna esen kurmay binba, yzba, general darbe yapsn! Byle bir mantk kar. Olur mu? MEHMET KADR KAPLAN Sevgili Bakanm, bunu sylerken, size bunu demek istemiyorum, benim grdm gerei, sizin reddettiiniz gerei, bana gre gerek size gre hayal mahsuln ortaya koyuyorum. Kabul ve takdir sizlere ait. Yani btn bunlarn tesirini bir tarafa korsak, darbeler, bizim iin mdahaleler niye oldu? Siz neden olduunu ortaya koyarsanz bu memleket demokrasiye ynelir.

Ben, 12 Eyllden evvel Trkiye Byk Millet Meclisinde Grup Szcs olarak skynetimin uzatlmasnda sz alm ve u ifadeleri -mealen sylyorum- Sayn liderler, Sayn Ecevit, Sayn Demirel, tehlike gzkyor, bu tehlikeyi atlatmak sizin elinizde. Ltfen, bu handikab an, bunu yaparsanz gelecek nesiller size medyunukran kalacaktr. Ltfen, bunu bir daha ortaya koyun. diyen insanm ama 12 Eyll olmutur. CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Efendim, 1960dan nce, 1954 ylnda balayan, Talat Aydemirlerin bir araya gelip oluturduklar, kk gruplar hlinde askeriye ierisinde oluumlar var, cuntalamalar var. MEHMET KADR KAPLAN Hangi ynden? CENGZ YAVLOLU (Erzurum) 1954te yine Demokrat Parti iktidarn daha ok eletiren, hedef alan oluumlar var. 1958de 9 subay olay var. Peki, darbe ncesindeki bu oluumlara ne diyeceksiniz? MEHMET KADR KAPLAN Anlattm demin size. CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Darbenin ok ncesinde ama yani 1954te balayan. MEHMET KADR KAPLAN Anlattm Sevgili Kardeim, onu anlattm. 1950den evvelki o drt senelik ok partili hayata geilen fakat henz acemisi olduumuz iin ok partili hayatn iklimini yani demokrasi iklimini bulamayan o devre ierisinde, gayet tabii orduda Demokrat Partiye ok yakn olarak baklar da vard, halk nny ayryorum. Beni ne kabul ederseniz edin, nn bizim iin o gnn, devrim tarihinin byk bir kahramandr; ki, nnyle ben Halkevleri Genel Bakanyken ok ztlklarm da oldu. O gnn gazetelerinde, bilmem nelerde, vaktiniz olsa da bakmasnz, bulursunuz yani ok ok deiikliklerim olmutur benim, Kadri Kaplann. Ama Allah ahittir, kendisine baka bir gzle, siyasi kanaatlerimiz ayr Ben demokrasiye gei tarihinin de yanl olduu kanaatindeyim. Altyaps kurulmam bir demokrasiye geiin 2012deki durumu budur ama o ayr mesele bu ayr mesele. imdi, batan niye oldu diyor arkadamz. te, biz 50ye geldiimiz vakit, ilk birini syledim, ne oldu, Ezann Trkeden tekrar evrilmesi.. Durup dururken niye yani? Neden birdenbire ey ediyorsunuz? Olmasn m? Kanaatimi sorarsanz, imdiki dorudur, bir ey demiyorum. Nitekim Komiteye geldi. Komite dedi ki: Bizim iimiz deil, bu bir ar vastasdr, slam dnyas arasnda da mterek bir ar vastasdr, biz buna karamayz, halkn bilecei bir eydir. Bu karar verdik biz, ey deil yani. Ama hemen onu getirmek, arkadan rahmetli Celal Bayarn Demokrat Parti gm

bastonuyla, gsterip devaml etrafa gsterip dolamas; bunlar geliyor. nann, abuk yaylyor halka btn bu olaylar. Halk dediinizi iinde ordu da var, orduya da yaylyor. Halkevleri mallarnn toparlanmas, atlmas, ondan sonra, zaman ierisinde tabii Marshall Yardmyla gelen traktrlerle sonradan zarar ortaya kan meralar dhil srlerek bir Altn baak devriminin iki sene yaatlmas, poplasyon itibaryla krsalda olan Trkiye nfus arlnn bundan ok faydalanmas, dolaysyla Demokrat Parti saflarnn dalgalar hlinde birden comas; bunlar hep hakikatlerdir, biliyoruz. Ama siz de imdi strab ierisindesiniz meralarn srlmesinin, sonlarnn ne olduunu, o tanklarn fazlasnn traktrlere taklp onu Marshall Yardmyla hemen byle lkeler salnp, lkeler de mal bulmu mari gibi hep kullanp Btn bunlar ortaya bir durum kard. Ondan sonra da hadiseler, 54 seimleri, malum, ondan sonra Meclisteki patrtlar, hepsi tamam, malum; btn bunlar birikimler hlinde gele gele Bunu baka trl size, elle tutulur bir tarzda anlatamam, belgeleriyle ancak syleyebiliyorum. En sonda da sylyorum, nisan ay ierisinde, nisan ay ve mays ay ok nemli iki aydr, inadna inadna gidilmi olmas saflar iyice geniletmitir, orduyla halk btnletirmitir. Halk ordudan mutlaka bir ey beklemitir. Siz miydiniz hep? Hayr. Biz mesela kontenjan koyduk Deniz Kuvvetlerine, Hava Kuvvetlerine ve bize, Komite yle teekkl etti. Komitenin hepsi bu muydu? Hayr, Komite binlerce kiiydi belki. O an iin, o gn iin, spontane bunlar. yle bir oluum Trkiye ierisinde; ki, tespih taneleri, yaylyor her tarafa. Nerede imknlar varsa, ben mesela skenderunda eye giden grubun, tmenin kurmay bakanydm, ayrldm, orada artk vazifem vard. Bilirsiniz, okumusunuzdur, Suriyeyle bir meselemiz vard, onlarn planlarn da hazrlayan bir insanm. Ayrlmmdr ama kafamz, ak sylyorum, btn bu ilerde. Trkiyede niye patrd oluyor? Niye Meclis nizama giremiyor? Neden dzelemiyor? Neden huzursuzluklar? Efendim, u ilan ediliyor: Vatan Cephesine girdi. Oradan kulaklarmza geliyor, yalan, dorusu; hepsiyle. Demin Kyma makineleri dediniz. Biz tabii, bu kadar ileri baarm bir insan, kyma makinelerine inanacak safdiller deiliz ama provokasyonlar, dijital olaylar, btn bunlar her trl hareketlerde imdi bakn 8 tane insanmz ld. Fazla insan m ld ki? dedi Cengiz Bey. Evet, fazla insan. imdi 8 tane insanmz ld. lmler artk kanksand ki, bakn, ama birikiyor, vicdanlarmzda tortu brakyor, bu mtemadiyen tortu brakyor. Bu ite o zamanda m ok lseydi, bekleseydik? Hayr, deil. Olaylar byle birike birike geldi Deerli Kardeim.

CENGZ YAVLOLU (Erzurum) - lenleri kmsemiyorum efendim yani 5 kii de ok nemlidir, ok deerlidir, olduka deerlidir. Biz de bir insann lm bir alemin lm olarak alglanr. MEHMET KADR KAPLAN 40 kii Uluderede gitti ite imdi. CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Lakin Darbeye gereke oluturacak unsur mudur? eklinde sordum nk darbe sonrasnda da Babakan asld, bakanla asld. MEHMET KADR KAPLAN Darbe sonrasn syleyin, cevaplayalm. Neler? CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Babakan ve bakanlar asld. Yani bunlarn yarglama sreleri nasl oldu efendim? Yassadada neler vard? MEHMET KADR KAPLAN Onu sylyorum. imdi sizin kadar zlmediimi zannediyorsanz, yanlyorsunuz, ak sylyorum. Bakn, unu da bilhassa msaadenizle, Bakanm msaade eder misiniz bu eyi kullanmama, ltfen imkn verilmesin, basnmz da vermesin, her gn, her gn bir tarafta rvan, kin, intikam alma duygularn ortaya sergilerken bir tarafta da birikimler yaplyor. Zannediyor musunuz imdi siz btn bu ilerin ierisinde bu sefer eitli Ordunun ok byk bir ksm Silivride imdi. Haftann iinde hep beraber oturduklar, devlet adamlaryla beraber imza ettikleri Mill Gvenlik Kurullaryla, beraber yrttkleri 28 ubatlaryla Zaten bana sorarsanz, hukuku bekleyeceiz, tabii, devam ediyor da, benim kurmay kafamla ihtimal vermediim eyler bunlar ama asla da kabul edemediim eyler. Demin bir ey sordunuz Gen subaylar burada dururken... diye Cengiz Bey sordu. imdi, kuvvet kumandanlar, Genelkurmay Bakanlar, muvazzaf subaylar Silivride dururken bize sorduunuz soruyu orduya sorun bakalm. Memnun mu oluyorlar? Ak sylyorum. BAKAN zcan Bey, buyurun. ZCAN YENER (Ankara) Efendim, nce uzun mrler diliyorum. MEHMET KADR KAPLAN Sa olun efendim. Doksandan sonra artk msaade edin, Allaha kr, bu ana kadar gelmi ama izgi onun elinde. Ne yapalm, o ne takdir ederse, itiraz edemeyeceimiz tek ey o. ZCAN YENER (Ankara) Efendim, izginizi hi deitirmemisiniz ve ok diri gryorum sizi, bundan da mutluluk duyuyorum. Ben zellikle bir ey syleyeyim: Madde bir, darbenin gerekesi olmaz. ki, biz burada olgu ile alg arasndaki makas daraltmaya alyoruz yani anlamaya alyoruz. Bir taraftan, o durumdaki artlar yerine koymak istiyoruz, bir taraftan da ite bu hadiselerin arka

plannda neler var ve hangi unsurlar bunlar tetikledi; bunlar alglamaya alyoruz. Ama demokratik kltr asndan unu ifade etmek lazm: O dnemin artlarnda, evet baz kurumlar ve baz siyasetiler birtakm deerlendirmeler yapmlar ve o deerlendirmeleri kendilerine gre, lkemiz asndan, lkenin bekas asndan zararl grmler, durumdan da vazife kararak duruma mdahil olmular yani sre ierisinde bu gelimi. Bugn de benzer ilikiler var. yle bir bakalm: Byk Kurtarc Mustafa Kemal Atatrkn vefatndan sonra yerine smen nn geldi. smet nnnn 1938 ya da 39 sonrasndaki uygulamalarndan da bu halk fena hlde rahatszd, birok ynden rahatszd. te o zaman kinci Dnya Sava vard, biliyorsunuz, kstlamalar vard, savaa sokmamaya alyordu ve vatanda anormal derecede rahatsz bir konuma gelmiti. Ama 1946da Mesela yle bir ey soraym: Ezan Trkeye evrildii zaman bunu sorun yapmyor kimse fakat Ezan aslna evrildii zaman sorun yaplyor niye ite nce evrildi, sonra evrildi diye; bu bir. kincisi, 1946 seimleri srasnda o zamann hkmetinin yapm olduklar biliniyor, o seimlerin nasl olduunu hepimiz biliyoruz. Oradaki sorunlar da ciddiye alnmyor, nemsenmiyor. deta o zamann iktidar ne yapsa muhakkak memleketin gelecei iin, bekas iin yapld dncesinde. Fakat ondan sonra gelen Menderes ktidarna deta byle bir yabanc ekalliyet bir unsur, geldi memleketin ynetimine el koydu ve bu balam ierisinde yapt her ey muhakkak bir lkeyi geriye gtrmeye ya da lkeyi ykmaya gtrecek baz eyleri yapyor gibi bir alg olutu. O zamann ikliminde, aslnda bunu iyi irdelemek gerekiyor. Celal Bayar dediiniz kii yani idama mahkm edilen, Yassadann mahkm ettii, Galip Hocadr yani nn ile Celal Bayar koyduunuz zaman Celal Bayar da az kahraman deildir. nny tartmyorum hi yani iki numaral kahramandr lkemizin o zaman verilen mcadelelerde, onu tartmyoruz ama Adnan Menderes de stiklal Madalyal bir insandr. Dolaysyla, burada birisinin daha AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) stiklal Madalyalsn nereden alm? BAKAN Celal Bayar. ZCAN YENER (Ankara) Adnan Menderes. eyini tam bilmiyorum ama AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) stiklal Madalyas diye bir ey yok yani. ZCAN YENER (Ankara) Onu inceleyelim. Benim bildiim kadaryla MEHMET KADR KAPLAN Enteresan yerlere dokunda Sevgili Kardeim.

ZCAN YENER (Ankara) Benim bildiim kadaryla var, ben okuduum kaynaklardan sylyorum nerede filan bilmiyorum, hangi savalara katld, bilmiyorum ama var olduunu okudum. Benim zerinde duracam ey u: Ordunun siyasete dhil olmas memlekete en byk ykm gstermitir, Balkan Harpleri bunun tipik rneidir. MEHMET KADR KAPLAN Bravo, tamam ite. ZCAN YENER (Ankara) Yani siz 1960da, 57de, 56da bunlar dnrken, ordu siyasete girdi ve bunun sonucunda biz blgede u kadar bir yntemi Ali Rza Bey, bir dakika AL RIZA ZTRK (Mersin) Kardeim olmaz yle. ZCAN YENER (Ankara) Niye olmuyor? AL RIZA ZTRK (Mersin) - Siz dncelerinizi anlatyorsunuz. Soru sorun. Doru, yanl bilgi almamz lazm. Ben bilgilenmek istiyorum. Senin dnceni biliyorum, siz de benim dncemi biliyorsunuz. ZCAN YENER (Ankara) Ben, onun ierisinde MEHMET KADR KAPLAN Gzel gzel konualm, yapmayn AL RIZA ZTRK (Mersin) Sen soru soracaksn. Adam anlatr, dorudur, yanltr. Sabahtr dinliyorum ZCAN YENER (Ankara) Ali Rza Bey, provokasyon yapma. AL RIZA ZTRK (Mersin) Ne provokasyonu? Sabahtr dinliyorum, kendi dncenizi dayatmaya alyorsunuz. Olur mu? ZCAN YENER (Ankara) Hayr, yok. Ben bir eyin analizini yapmadan BAKAN Gidecei iin yle konuuyor. AL RIZA ZTRK (Mersin) Ana komisyona geleceim. Bu yntemi beenmiyorum. Byle bir ey olmaz kardeim. Bu komisyon insanlar MEHMET KADR KAPLAN Ali Rza Bey, gzel gzel konuuyoruz ama Enteresan eyler AL RIZA ZTRK (Mersin) Kadri Bey, ben arkadalarmzn dncesini biliyorum zaten. MEHMET KADR KAPLAN Olsun. Gelin, hazr ben de sizi bulmuken, mahrum etmeyin bizi canm, yapmayn.

BAKAN Ali Rza Bey, msaade edin o zaman. AL RIZA ZTRK (Mersin) BAKAN Hangisi? AL RIZA ZTRK (Mersin) Deminden beri konuuyorsunuz, arkadamz sordu. Arkadan dnceleri kendi dncelerini dayatmaya ynelik. Ben biliyorum. Ben de o zaman kendi dncelerimi dayataym birazdan. BAKAN Dayat Sor kardeim varsa MEHMET KADR KAPLAN Byle kacaz iin iinden, baka trl kamayz. AL RIZA ZTRK (Mersin) Sayn zeri sabahtan beri bir tek soru sormad. Soru sorsun, cevabn alalm. Biz onu dinlemeye geldik, zeriyi dinlemeye gelmedik ki. ZCAN YENER (Ankara) Bir dakika. zeri deil bir defa, zcan Yenieri. Bir, bir eyin elikisini ortaya koymadan BAKAN zcan Bey, sen soruyu sor. ZCAN YENER (Ankara) - sorunun cevabn alamazsnz. Doru cevap iin doru soru sormak gerekiyor. AL RIZA ZTRK (Mersin) Neyin doru olduunu, neyin yanl olduunu ZCAN YENER (Ankara) Bir dakika Msaade ederseniz, syleyeceim ben imdi. AL RIZA ZTRK (Mersin) - anlamak iin nce soru soracaksn. ZCAN YENER (Ankara) Bakn imdi yle deil, yle deil. BAKAN Ali Rza Bey Ali Rza Bey, kimin ne soru soracana sen mi karar vereceksin? Olur mu yle bir ey ya! AL RIZA ZTRK (Mersin) Sorun o burada. O zaman, bir ey syleyeyim, ben sana temel bir ey syleyeyim: Darbe komisyonun almasnn usul, esas uygulanmyor. BAKAN Tamam, itiraz edersin. lgili yere ikyet edersin. Brak, Beyefendi sorusunu sorsun. AL RIZA ZTRK (Mersin) Ben alt komisyon yesiyim MEHMET KADR KAPLAN Net, ksa syle Sayn Kardeim, syleyin, cevaplayaym. BAKAN Yaptn doru deil. Brak, sorsun sorusunu. Sayn Bakan, sana soruyorum: Sabahtr sylenenlerle bu darbeyle ilgili bir ey oldu mu?

ZCAN YENER (Ankara) 60 darbesi sonras Mill Birlik Komitesi yeleri ve dier, sizin ahit olduunuz camialarda yani asker cenahta yeniden bir darbe planlamas sz konusu oldu mu, tartld m? Bu bir. MEHMET KADR KAPLAN Nerede oldu mu? ZCAN YENER (Ankara) - 1960 darbesinden sonra gruplar olutu ve ondan sonra Talat Aydemir vesaire olutu ama MEHMET KADR KAPLAN O sonra, 62, 63te onlar. ZCAN YENER (Ankara) O sre ierisinde, daha devam eden srete, 62, 71, ta 80e kadar gelen sre ierisinde sizin ahit olduunuz ey toplantlarnda, dost meclislerinde veya arkadalarnz arasnda byle bir ey sz konusu oldu mu? Bir. kincisi de sorum u: lkenin varln ve bekasn Trk Silahl Kuvvetlerinden baka koruyacak kurum ve kiilerin olmad dncesi mi egemen bu Mill Birlik Komitesi yesinde? ncs, idamlar srasnda hangi duygular tadnz ya da idamlar nlemek iin herhangi bir ynlendirmeniz veya bir abanz oldu mu? MEHMET KADR KAPLAN zellere cevap belki veririm belki vermem, siz sorun bana. ZCAN YENER (Ankara) Bir soru daha soraym: Siyaseti askerler deil de daha yksek siyasetle dizayn etmek daha doru bir i deil mi? Bir de askerin siyasete katlmasn, girmesini, biraz nce de sylediim tecrbeleri de dikkate alarak nasl gryorsunuz? MEHMET KADR KAPLAN Fena deil yani fena deil deil baya gzel soru. Cevaplayalm msaadenizle. BAKAN - Siz Ali Rza Beye bakmayn, cevaplayn. AHMET TOPTA (Ayfonkarahisar) Ali Rza Bey, onu sras geldii zaman syleyecek. MEHMET KADR KAPLAN Ali Rza Beyi karmayalm diye buradan sylyorum. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Kanaatlerinizi belirterek soruyorsunuz. Kanaatler kendimizde kalsn, yorumlamalarmz kendimize gre yapalm. BAKAN Ahmet Bey, msaade ederseniz, soru soranlarn her birisi milletvekili, onun takdirini yapabilecek konumdaki arkadalar. Ltfen, mdahale etmeyelim.

AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) - Ama biz burada sorgu memuru deiliz. Bizim burada kendi kanaatlerimizi de gelen insanlara dayatma noktasnda hakkmz da yok. BAKAN Soruyu soran her bir arkadamz milletvekili. AL RIZA ZTRK (Mersin) Arkadam istedii soruyu sorar. Ben istedii soruyu soramaz demedim. Kanaatini belirterek BAKAN O tartmay Beyefendiyi darya aldktan sonra, kendi iimizde yaparz. AL RIZA ZTRK (Mersin) nk o yant duymak istiyor. Ben imdi 60 ihtilalini renmek istiyorum. Beyefendi ok iyi bilebilir, anlatabildim mi? Ben, Beyefendinin bu dncelerini biliyorum zaten komisyon yesi olarak. Eer bizim baka bilgilere ihtiyacmz olmasayd komisyonu zaten kurmazdk, otururduk kendi aramzda, kendi dncelerimizi birletirirdik. nemli olan burada BAKAN Sreci sabote etmeyelim. Beyefendi sorular AL RIZA ZTRK (Mersin) - Sabah ben soru sormak istedim. Niye vermedin o zaman, Beyefendiye verdin? BAKAN Bizde yle bir sorun yok, biz gayet medeni bir ekilde alyoruz. AL RIZA ZTRK (Mersin) Hayr, Beyefendiye niye verdin o zaman? BAKAN Vermeyecek miyim? Sana m soracam sz verirken? Olur mu? Dneceim, Ahmet Beye vereceim. AL RIZA ZTRK (Mersin) Yoktu bile Beyefendi. BAKAN - Yapmayn Ali Rza Bey AL RIZA ZTRK (Mersin) Sraya vereceksiniz imdi efendim. BAKAN Ona ben karar veririm. Sras falan yok. Ahmet Bey, var m bizim byle bir sorunumuz? Ltfen Byle bir sorunumuz yok. AL RIZA ZTRK (Mersin) Sormayacam soru. BAKAN Tamam, sorma. Sen serbestsin. Buyurun Kadri Bey. MEHMET KADR KAPLAN Hakikaten komisyonun grevi ar ve ok ciddi grev BAKAN Ali Rza Bey, heyecanldr, Mecliste de yle. MEHMET KADR KAPLAN Hepimiz yleydik. Mecliste hepimiz yleydik. imdi, siz Mecliste unu ekiyorsunuz bir kere: Baz arkadalarmz vardr ki, krsye hop frlar. Oldu mu, tansiyonu ykseltiverir. Sizde de var, bizde de vard, daha

evvelde, hep var. Bazlar da ok sakindir. Bunlar her zaman olan eyler ama ltfen kabul edin bu sylediimi: Srtnzdaki yk ok ardr ve ok ciddidir, ok olumlu neticelere varmas lazm gelen bir eydir. Sayn zcan Kardeime cevap veriyorum: Askerden baka kuvvet yok mu ki? Var. Ordu tek bana sadece Bu ii ben yaparm, ben yrtrm, ben hkimim, ben gtrrm, cumhuriyeti ben korurum. Hayr, hayr, hibir zaman byle olmamtr. imdi, Bu kadar sene olgunlatnz da onun iin cevap veriyorsunuz buna. demeyin. Gen bir binba iken ve Komite ierisinde albaydm, Komite ierisinde albay oldum. Biz, halkn kendinde meknuz olan, mevcut olan gc yani hkimiyet hakkn kullanma gcn Hayatta en hakiki mrit ilimdir. olma zihniyetini, salonlarmzda yazan Hkimiyet kaytsz artsz milletindir. szn imdi, bazlar onu alp hkimiyet Tanrda m, Allahta m, hkimiyet hakk millette mi Biz hkimiyet hakknn -o vicdan deeridir, teki dnce, akl deeridir- gayet tabii, millette olduuna, onda meknuz olduuna, onda mevcut olduuna ve Trkiye'nin yapsnn, gelimesinin, adalamasnn ileriye gitmesinin, Atamzn dedii gibi yarnn yksek medeniyet ufkunda yeni bir gne gibi domasnn ancak halktaki bu gcn iyi organize edilmesiyle mmkn olacadr, kesin cevabm odur. Ve ordu byle dnyordu dn, bizim zamanmzda biz byle dndk o gn, bugnk ordunun sanyorum -artk ayrldk, hibir alakamz yok yani, 3 Genelkurmay Bakan benim talebemdi, bu kadar da eskimiiz, msaadenizle, artk ne yapalm yani- bunlarn da ayn ekilde dndn kabul edin, siz de askerliin iinden geldiniz. Subay kendini tamamen ayrm, her eyi ben yaparm, ben ederim deil. Bunun iin biz sizin tenkit Sizlerin diyorum zerinize almayn. Mill Gvenlik Kurulunu bunun iin kurduk. Sylesin, syleyeceklerini nk 61 Anayasamzda biz bunu mill gvenlik iin baz artlarn ve koordinasyonun oluumu bakmndan bakanlara yardmc olmak zere kurduk, ok altk, mekik almalar zerinde ilk Temsilciler Meclisinden geliinde yle deildi Mill Gvenlik Kurulu karar ki, imdiki iktidarn mensuplar da bataki mensuplar da vesayet rejimidir diyor 61 iin, biz onu kabul etmiyoruz, vesayet rejimi filan deil, bunun iin getirdik, deiebilir ama Genelkurmay Bakannn sesine ltfen cevap veriniz. Verilsin ya, 600 bin 1 milyona kumanda ediyor, binlerce uaa, binlerce tanka, binlerce efendim, yzlerce denizaltya kumanda ediyor ve bir ey dnyor, insan olarak dnyor, sesini ksn diye. Onun iin ordu halka gvenmektedir, halkn iindeki gcn

ortaya karlmas, bu gle demokrasinin yaplanmas, yaptrlmas taraftardr diyorum, bunu inanarak sylyorum, birincisi bu. kincisi: Elbette zgnz, keke olmasayd. Efendim ama arada baz karmalar oldu, ne oldu, neden oldu, siz ne dndnz? filan. Bir ksm bize ait olan ve imdi cevaplamay istemediim sorular. Yalnz sonucun zgnl her zaman herkeste olduu gibi bizde de devam etmitir. Yalnz ifade tarzmz Keke oldurulmasayd. diyoruz nk tahlil ettirmeyin daha uzun bana, olmazsa neler olduunu herkes tahayyl gcne gre bir dnsn, bunu burada kesiyorum. BAKAN Evet, baka ZCAN YENER (Ankara) Ben eyi syledim yani bu daha nce MEHMET KADR KAPLAN Ha, ha, onu syleyeyim. Bakn, 27 Maystan nce 46 dnemi ile 50 arasna dokundunuz, ben de ona bir cevap verdim Sayn Cengiz Beye cevap verirken. Orduda da oumuzun hatta ifade edeyim, benim de Cumhuriyet Halk Partisinin baz mtehakkimdim, hemen ama sylyorum, nn bizim iin, subaylar iin bir kahramand, gene kahramandr -Allah rahmet eylesin - ona yaplacak bir taarruzu kabul edemezdi subay hibir zaman, hele onun yaralanmasn, ldrlmesini, atlmasn, bunu kabul edemezdi. Bu bir oluumdur, bu bir dizayn edilmi fikr yapmzda, vicdani yapmzda, dnce yapmzda benliimizde, kiiliimizde olumu bir deer yargsdr, bunu baka nasl ifade edeyim? Buna ramen Demokrat Partiyi tutanlar ok vard. O 46 seimlerindeki eye Yenieri, inann ki ok muarz olmuuzdur kendi zel konumalarmzda Bu seim byle olur mu, byle ne biim olmutur. diye, 14 Maysta alrken inirah duymu olanlarmz oktur, hemen alr almaz balayan olaylar anlattm demin -bir daha tekrar etmeyeyim, vaktinizi almayaymbirike birike birike birike en son nisan aynda ve en son da son damla deil tpay atan, gazl ieden kapa atan Tahkikat Komisyonu ve oradaki mthi mcadele ve bir taraftan da artk boaz boaza gelmenin arifesinde zannettik neredeyse halk. Gelebilirdi, efendim, gelmezdi, bu tartma konusudur. Efendim, bekleyelim de gelseydi, bunu da kabul edemezdik. Onun iin de bu harekete biz isteyerek de deil, illa bu ii yapalm da edelim de filan deil bir vicdani grev olarak, dnce yapmzn bir drts olarak o gnn artlar ierisinde spontane bir tarzda hemen dizayn ederek Komiteyi, ayarlayarak girmiizdir. Ondan sonra 14ler Olayn soruyorsanz, 38 kii ayn dncede insanlardr. Ben 14lerin tekrar gelmesi iin -okumusunuzdur, onun iin aklamakta bir mahzur grmyorumok alm bir insanm nk Dndar Seyhan ne Komitenin iindeydi ne 14lerin iindeydi

ama Komitenin 1 numaral adamyd, ruhen, fikren vicdanen, grev yapma kabiliyeti itibaryla. Halkevleri Genel Bakan olarak Dndar ile ben -o Genel Sekreterdi- alt sene beraber altm. Necati nsalan, ite, 22 ubat olaylarndan bilmem dier arkadalar, hepsi halkevlerinde beraber altk onlarla, ben Genel Bakandm orada. Hi birbirimizi ne krdk ne ettik ve Allah rahmet eylesin hepsine, hepsi iin lenlere, Demokrat Partiden lenlere de onlara da yani bu vatann insanlar canm bir ey deil. Madanolu, nitekim Stk Yrcal, biri daha -unuttum imdi- 2sinin yapt listeye gre ayarlamtr bata, ondan sonra tekrar brakld, darda provokasyonlar oldu, birtakm karklklar karld. O zaman da geldiler ilim adamlar dediler ki Ya, siz ihtilal mi yaptnz, oyun mu oynuyorsunuz, ne oluyor yani bir ey edin. Yani nasl brakrsnz, nasl gidersiniz? diyenler de oldu. Madanolu tekrar toplatt. Bu olaylar okudunuz biliyorsunuz yani biz ilk gnden itibaren kabineyi kurmu olan bir toplumuz. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) zcan, biz de soralm artk, sabahtan beri bir tek soru sormadk yani. BAKAN zcan Bey, bitirelim de ZCAN YENER (Ankara) Halkevlerine 60dan sonra m girdiniz? MEHMET KADR KAPLAN Ben 69dan 76ya kadar. imdiki Millet Meclisinin Atatrk Bulvar kapsnn sanda Meclis Bakannn oturduu bina vard, oras halkevleri binas olarak aldk, kapnn nne de koca bayra diktim ve halkevleri gelirdi bizim bu Meclisin protokol salonuna, oraya, bazen toplantlar yapardk, Adalet Partililer de Halk Partililer de cotururduk birbirimizi, kutlardk yani. ZCAN YENER (Ankara) Yani 27 Maystan nce gidiyor muydunuz halkevlerine? AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) 27 Maystan nce subay. Subay ne yapsn halkevinde Allah akna ya? ZCAN YENER (Ankara) Gidiyor muydunuz 27 Maystan nce? MEHMET KADR KAPLAN Ben subaydm yani o zaman. ZCAN YENER (Ankara) Gidemiyordunuz. MEHMET KADR KAPLAN Ama halkevleri 19 ubat 1932de kurulup 52de sanyorum lavedilene kadar bu memleketin birok insanlarn, sanatkrlarn yetitirmi bir kurumdur yani. Btn bunlarn birikim yaptn bizde kabul edin ltfen. BAKAN Evet, Ahmet Bey.

AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) nce salk diliyorum, ho geldiniz. MEHMET KADR KAPLAN Sa olun efendim. Ahmet Bey, yle salk dileyin ki imdilik kafamz yerinde aman kaybolmadan Ben razym emrihak vaki olaca zaman, Azrail gelince bastne diyecek bir adamm, onu da syleyeyim hemen yani. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Allah salk versin fiziken, ruhen. Bizim her insann salkl ve uzun mrl yaamasna ihtiyacmz var, bilgilerinizden,
deneyimlerinizden yararlanmaya devam eder bu toplum sizin. Efendim, ncelikle Ali Rza Beyin itiraz ettii konuya dokunmak istiyorum. imdi, biz aslnda kendi kanaatlerimizi anlatp kanaatlerimize gre sorulara yant almaya almak yerine somut sorulara alacamz yantlarla kanaat oluturmak durumundayz yoksa hepimizin kanaatleri belli. ZCAN YENER (Ankara) Kanaat deil bu, Balkan Harbindeki durum ile bugnk durum niye dnlmedi diye soruyoruz. Yani sormayalm m? AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) zcancm yani sen bak anla, okuduklarnla, yazdklarnla bir kanaate varmsn o konunda, o kanaatini aklayarak kendi kanaatine gre bir yant almak istiyorsun. Hlbuki biz kanaatlerimizi bir kenara brakalm bu Komisyonda. Biz somut sorulara, somut olgularla, somut yantlar alalm, yeni kanaatler oluturalm nk bizim sorumluluumuz bu, deilse kendi kanaatlerimizi oturup tartrz biz, hibir eye bakmadan nk hepimiz kendimize gre okumu, kendi bak alarmza gre yorumlamz olaylar, dolaysyla kendi aramzda bir karar veririz, o yle olmu ya da veremeyiz byle olmutur deriz. Bunun iin somut sorulara somut yantlar alalm yani kendi hatalarmz anlatmayalm, kendi dncelerimizi anlatmayalm. ZCAN YENER (Ankara) Burada alg hatas var yalnz, alg hatanz var. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Yani o sizin baknz, hl kendi baknzla devam ediyorsunuz, mutlaka bakacaksnz ama somut soru soralm diyorum. ZCAN YENER (Ankara) Hayr ben diyorum ki Ahmet Bey, anladm onu da yani imdi unu sormayalm m? Diyor ki ok Deerli Abimiz: te, ezann Trkeye evrilmesi yeniden eski hline evrilmesi sorun deil. Ben de yle bir soru soruyorum: Peki, o zaman Arapadan Trkeye evrilmesi niye sorun AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Beyefendi, biz ardmz insanlarla tartarak ortak bir fikir oluturmak durumunda O yle diyor, onu alacaz biz, onu yazacaz, deerlendirmesi ondan sonra bize ait. rnein Cengiz Kardeim diyor ki: Hangi somut

olaylar vard o zaman? 5 kii lm. Hangi somut olay? 811 tane gazeteci tutuklanm. Ben bunlar m anlataym imdi yani? Cumhuriyet Halk Partisinin mallarna el konulmu, halkevlerinin mallar Bunlar anlatarak alacamz sorunun yantnn bende ok nemli bir eyi yok nk ben o kanaatleri biliyorum, o sonular biliyorum ben. Dolaysyla bizim niye yle olmad demek deil, niye byle oldu diyerek soru sormamz gerekiyor. Ben soracam imdi Sayn Kaplana. 1954 ylnda hazrlanan htilal Komitesinin iinde miydiniz? Birinci sorum. 1954 ylnda Alparslan Trkein de dhil olduu htilal Komitesinin iinde miydiniz? Bu htilal Komitesinin iinde iseniz neyi yapmak istiyordunuz? Bir. 1957de bir htilal Komitesi smet Paaya ihtilal yapma dncesini ihzar etmi, smet Paann reddettii yazl anlarda. Bu konuda sizin iinde bulunduunuz bir organizasyon var m? smet Paa bu iin neresindeydi? , 27 Mays htilalinde smet Paann fiziki, fiil, siyasi bir direktifi, oluumun ierisinde bir rgtll, smet Paann bir organizasyonu var myd? damlarn yaplmasnda, rahmetli Menderes ve 2 Bakannn idam edilmelerinde, bu karar aamasnda smet Paann tavr neydi? smet Paa idamlarn yaplmasndan yana myd ya da idamlarn yaplmas iin bir aba gsterdi mi, neydi? Bu sorulara bir yant verdikten sonra benim dier hususlarda sorularm olacak. MEHMET KADR KAPLAN Enteresan, 1954ten imdi, unu hemen kabul edelim. Demin, Cengiz Sevgili Kardeime, Deerli Vekilime, Milletvekilime de syledim, arz ettim. Bu oluum iktidarn faaliyet tarzlarna gre, iktidarn ynetim tarzlarna gre, iktidarn ynetim tarzna gre toplumda uyanan fikirlere, dncelere, vicdan deerlerine gre oluum her yerde birden balamtr. Ben mesela uaksavar topu zabitiyim, oradaydm, retmendim, efendim. te, Necip Torumtay, Karaday filan o zaman temen olarak ben kiminde yzba, kiminde binbaydm, talebelerim olarak Byle ordu deiip duruyor. Biz oturur kendi kendimize de hep konuurduk subaylar Yahu, ne olacak, niye byle gidiyor, neden dzgn gitmiyor? diye. Ee, bunu da herhlde herkes balar yani dnmeyin, kalbinize bir tpa vurun, asker sadece emir alr ve yerine getirir, dnceden mahkm, beyni sngerlemi insan deil, bunu hibiriniz sylemiyorsunuz. Temeninden tutun ta en byk rtbesine kadar asker bunu dnyor. Ben de uaksavar okulunda sim vermiyorum, isim sylemeyeyim isterseniz yani ey deil AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Syleyin efendim, zaten var anlarda.

MEHMET KADR KAPLAN Var, var olduu iin sylemiyorum. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Galip Yiitgdenin evinde MEHMET KADR KAPLAN Ama syleyebilirim, Dndarla, Kabibayla filan hep beraber hayatmz geti bizim, oturur konuurduk ne oluyor, ne bitiyor diye. Sylediiniz komiteler birok yerlerde teekkl etti, bazs Hep yledir, Mecliste beyanat verirsiniz beyanatnz kmaz basnda -kusura bakmasnlar- baz alrlar hemen gider, onu basnda kabilirler, bazlarnz basn kolundan yakalar, zorla empoze eder, gndeme, bala girmek iin, Mecliste de yledir yani yirmi senelik Parlamenterim ben bunun iinde yoruldum, bittim. Hep konuulurdu, Trkein grubu iinde deildim. 57de smet Paaya teklif edilen, ben de okuyorum, o zaman duyuyoruz bilmem ne yapyoruz, smet Paa hibir zaman ihtilal tarznda bir eyi kabul etmi insan deildir, onu da muhtemel etmemitir, 9 Subay Olaynda da yle. 27 Maysa Ben ne iindeyim ne dndaym diye Kzd bazlar. smet Paa ok doru syledi, iinde deildi, Allah iin biliyoruz, Halk Partisi de iinde deildi, Halk Partisinden baz insanlar yani siyaset adam deil mi, arkadalarmz deil mi? Orada arkadalarmz da vard. Gayet tabii, konuuyorduk ama gelip de bazlarmzn yapt gibi teekkllerin ierisine yemin etmi de komiteye girmi falan byle bir Halk Partili de tanmyorum ben, baka partiden de byle bir ey tanmyorum ama konuurduk, yapardk. ZCAN YENER (Ankara) Demokrat Partililerle konuuyor muydunuz o zaman? MEHMET KADR KAPLAN Ben konumadm, sonradan mektuplarm var evde. Demokrat Partinin baya ok tannanlar Hata ettik. diye mektuplarmda bana yazmlardr, bunlar da dosyamda var yani. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) misiniz efendim? MEHMET KADR KAPLAN Hatralarm yazmak nasip olmad baz zel olaylardan dolay, imdi veremem, yazmam lazm, suluyum ama yazamadm. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Sayn Kaplan yani unun iin: Bu Trkiyeye yapabileceiniz en ciddi hizmetlerden biridir. Dolaysyla hibir eyin gizli kalmamas iin MEHMET KADR KAPLAN Yazarsam syleyeceim. Hayr, una ben eydim, bakn, hatra Bakan skmyorum deil mi, vaktinizi alyor muyum? BAKAN Estafurullah, var var vaktimiz var, buyurun rahat konuun siz. O mektuplarn birer rneini bize verebilir

MEHMET KADR KAPLAN O zaman ikaz edin, ltfen ikaz edin, geveze deilim ama sizi de tatmin etme deil de bilgilendirme yolunda bir vazife uhdemde olduunu kabul ediyorum vicdanen onun iin. eyi yazdm vakit kiileri ortaya fazlasyla koyma niyetinde deilim, yapm bu ya, yani deitiremezsiniz ki, bazs cart, cart, cart her eye yle insanlar vardr ki bizim oluumumuzda mesela Bugn yle olmutur, yarn byle olmutur, br gn byle olmutur. En yakn hlde btn eylere tahrik tahrik etmitir. 14ler Olaynda bakyorsunuz en banda en sevdii arkadam peine dp yakalamaya almlar. Ben bunu sylemem, huyum o. Vicdanen rahatszm ok, birbirimizle de konuuruz. Kzma bana sylemiyorsun diye. Ee, byle ne yapaym? AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Estafurullah. MEHMET KADR KAPLAN imdi, demek Trkein eyinde deildim, Trkei ok severim yalnz onu syleyeyim. Trke de kesin Atatrk bir arkadamd, hi onda teredddm dahi yok, teredddm yok. Yakn i birliklerim olmutur Komite ierisinde de, yollarmz sonra ayrlmtr, birlemitir, tekrar ayrlmtr ayr mesele. Kabibay, 14lerin iindedir, fevkalade arkadamdr. Dndar Seyhanla ite -kitaplarda yazd iin aklamaya mecburum- 14lerin ite, telsizle Kaplan arn. diye orada toplandlar, Git syle Kumandana. diye, orada da Merref Hekimolunun yazd gibi Kumandana haber ver. Kumandan Talat Aydemir Kumandan Talat Aydemir deil, Kumandan o zaman Genelkurmay Bakan olan Cevdet Sunay, byle uydurmalar da var ierisinde ok, yle bir ey yok tabii. Ben Kumandan diye bilmem neye gidecek insan deilim, Mill Birlik Komitesi yesiyim. Bu karklklar oluyor ok. Onun iin arkadalarmn hepsinin ayn olduunu, iimizde komnizan bir tekilata ynelik insan bulunmadn Ama bana sorarsanz en soldaki tertiplere bakan bir insanm, kesin olarak da mill duygularm ok kuvvetli bir insanm. Turanc deilim ama Trk milletini ok severim ve Trk adnn tarihin ierisinden bana intikali, benim milletime intikal etmi, damgalanm, patentini alm bir milletin ferdi olduuna inanan bir insanm. Bu demek deil ki iimizde kkeni belli birok insan Hayr, o benim vatandam, vatandam deil o Trk ruhu ierisinde bu milletin, bu vatann savunmas iin kann dken insanlar, Krtyle, Lazyla, erkeziyle her eyiyle o benim ya, benim. Benim ya benim, bakas deil. Hele asker olduum iin, hele imdi, Krt diyorsunuz, bayldm ocuklar yani, bayldm insanlar byle, mertliiyle, cesaretiyle her eyiyle, her eyiyle. Diki

yerlerinden imdi patlatmaya alyorlar insanlar, diki yerlerinden ayrlyor. Msaade eder misiniz bunu da syleyeyim, baka bir ey Diki yerlerinden ayrlyor Trkiye, bu kanaatimi syleyeyim, ok rahatlayaym. BAKAN Efendim, sorularmza tekrar MEHMET KADR KAPLAN smet Paa hibir zaman ihtilalle ie geleyim diye insan htiyac yoktu buna nk. smet Paa elinde evirebilecek gce sahip bir insand, devrimleri de ynetimi de. Onu, smet Paay iyi takdir etmek lazmd, zerine de byle gitmemek lazmd, hele kafasna talar atarak, yolu kesilerek Yolu kesildi de ne oldu? Selahattin etiner Binba selam verdi Buyurun gein. dedi, istifa etti, biz sonra onu tekrar aldk orduya, ileri Bakan oldu etiner. Yani bu ruhu kabul edin, ne olur yani. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) htilalden sonra efendim MEHMET KADR KAPLAN Ben abinizi kabul edin, bu ruhu kabul edin de inanmayn isterseniz yani bu ruhu kabul edin. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Efendim, ihtilalden sonra idam srecinde MEHMET KADR KAPLAN Ne iindeyim ne dndaym inde deildi, dnda da diyemem nk iin, olaylarn iindeydi. Tarih gemii, birikimi neler olacan ona gsteriyordu, o projeksiyonu tutabiliyordu Trkiye'nin geleceine. stemen iken hudutta efendim, snr anlamasna gitmi olan bir insand smet Paa, stemen iken daha. Onlar ttihat Terakki, htilaf Hrriyet, ite, bilmem Prens Sabahattin, Ahmet Rza, btn bunlar imdi, mesela ttihat Terakkiciler, ondan sonra ne geldi, jakobenler, Halk Partisi Halk Partili deilim ben, oyumu ok defa vermiimdir, bazen de kzp vermemiimdir filan, Halk Partili martili de deilim, onu syleyeyim size ama ben cumhuriyeti kuran insanlarla beraberim, onu yaatmak iin gayret eden insanlarla beraberim, Hayatta en hakiki mrit ilimdir. diyen insanla beraberim, laik felsefeyi dinlere, mezheplere ve mezheplerin tatbikatna uygun her hl ve artta benimseyen, ona saygl duran, ona mesafeli duran, ona hizmet iin gnl zenginlii olan bir insanm, o ayr mesele bu ayr mesele. Bunlara ait, kim, iinizde hangisi ise onunla beraberim buna uyan ama Sen yanl dnyorsun. Olabilir, yanl dnyorum, o zaman siz benimle beraber olmazsnz, ayn dnyorsak beraber oluruz. Ben imdi oluruz dediim evinde pinekleyen bir ihtiyar hline geldim, o baka mesele, siz yklenmisiniz mesuliyeti. Buna cevap verdim. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) srecinde, yarglama srecinde smet Paann eyi soruyorum efendim, bu idamlar

MEHMET KADR KAPLAN imdi, idamlara kar smet Paadan bir mektup geldi, okunmad. Sylediklerine gre smet Paa karyd, yaplmasn diyordu, ok kii de yaplmasn diyordu. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Mill Birlik Komitesinde mi okunmad efendim mektup? MEHMET KADR KAPLAN Efendim? AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Mektup nerede okunmad, nereye geldi? MEHMET KADR KAPLAN Mill Birlik Komitesine geldi ama sylendi o kadar. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Ama okunmad mektup. MEHMET KADR KAPLAN Yalnz biliyoruz ki karyd, edilmesin diyordu. Nitekim sonradan ayn smet Paa hani Kuyudan adam kartt. dendi filan biliyorsunuz, hepsinin affn kartt. O zaman bakn ok enteresandr Mill Birlik Komitesi kar duralm m durmayalm m diye dndk? Yahu, niye duralm? dedik. te, artk olan bitti, geliyor. Biz Adalet Partililerle ok yakn i birlii yaptk, bazen kavga ettik, dv ettik bilmem ne ama mthi, Senatoda bir i birlii yaptk ya. Ben onlarn oylaryla Bakan Vekili seildim oraya. AL RIZA ZTRK (Mersin) Adalet Partinin oylaryla m? MEHMET KADR KAPLAN Onlar da verdiler oy tabii. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Partide zaten Senatoda. MEHMET KADR KAPLAN Tabii, yani bu Meclis isterse her eyi yapar ama ltfen ordunun, vicdanlarnz kabul etsin, durumunu dnn arkadalar, Silahl Kuvvetleri dnn ltfen. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Sayn Kaplan, o mektup Mill Birlik Komitesinin evraklar iinde var mdr? Yoksa MEHMET KADR KAPLAN Bilemem canm kardeim, bilemem. BAKAN Aratralm, Mehmet Bey, onu yazalm. MEHMET KADR KAPLAN Yalnz kesin bilin smet Paa buna karyd, ona inanyoruz karyd ama niye oldu bu i? Olmasayd ne olurdu?yu da dnn, ileride gene tartalm. BAKAN Evet, Cengiz Bey MEHMET KADR KAPLAN Ha, bir de unu ilave edeyim: Bakn, 27 Maysn en nemli zelliklerinden biri, Trkiye'nin en sekin, sekin olduu kabul edilen, kendisini yurt Vermeseler seilemezdi, ounluk Adalet

iinde ve snr dnda tantm insanlardan kabine kurduk. Byle ihtilal olur mu ya? ki gn iinde onu kurduk. Ondan sonra Mill Birlik Komitesinin direktif ve grlerini yapan insan Kadir Kaplandr -eylerde okuyorsunuzonu Mecliste okuyan insandr, onun koordinatrln yapan insandr ve msaadenizle, ok ey de elimden gemi olan insanm. Komitenin grleri gayet ak, gayet ak. 16 Eyll Resm Gazetede 10 Eyllde de Mecliste, Fahri zdilek Paa Bakanl yapyordu Kadri Kaplan Arkadamz imdi okuyacak. dedi okuyan insanm, orada btn grlerimiz var her ey. Ondan sonra da hemen ite, bir sene ierisinde Kurucu Mecliste Trkiye'nin ne kadar elit insanlar varsa toplamaya altk toplayabileceimiz kadar. Meydana getirdii eser de 61 Anayasasdr, bugn dahi zerinde allarak altm yllk tecrbelerden sonra dzenlenerek ama ordunun sesi de asla ihmal edilmeyerek -Trkiye'nin artlar bu onun iin inanyorum- rahatlkla Trkiyeye ada demokrasinin btn kaplarn aarak ileriye gtrecek bir anayasadr diyorum, affedersiniz. BAKAN Ali Rza Bey, var m? AL RIZA ZTRK (Mersin) Ben bir soru sormak istiyorum. Aslnda, tabii, ben de salk diliyorum yani keke biz de sizin gibi olabilsek, doksan yana kadar vallahi yani. MEHMET KADR KAPLAN Yapmayn ya, efendim, bizim gibi olursunuz, enerjinizi brakmayn, kendinizi bir keye ekmeyin ve memleket meselelerini unutmayn demeye dilim varmaz nk doru olmaz, unutmayacaksnz nk bizden ok daha tecrbelisiniz siz. AL RIZA ZTRK (Mersin) imdi, ben unu sormak istiyorum. Tabii, 60 htilalinden bugne kadar elli iki yl gemi. Tabii, biz bugn elli iki yldan bakyoruz olaya, siz de 60n koullarnda olay deerlendiriyorsunuz. Peki, yle bir soru soracam: Aradan geen elli iki yl sonunda o hareketin iinde bulunan birisi olarak sizde u anda gerekten bu hareketin yaplp yaplmad konusunda ya da yanl yapld konusunda bir duygu var m? Yani Biz yanl yaptk o zaman, yanl yapmz. dediiniz oluyor mu? Bir. kinci sorum: 60 Hareketi aslnda sol bir hareket olarak nitelendirilir, yle gzkr, kamuoyunda gsterilir 1961 Anayasasna belki baklarak ama siz 1960 hareketinin de btn asker darbelerde olduu gibi sol grllere ynelik, onlar tasfiye etmeye ynelik bir hareket olduunu kabul ediyor musunuz? 60dan sonra bu lkede, o hareketten sonra birtakm solun ileri grl kiilerinin tutuklanmasnn nedeni nedir sizce?

MEHMET KADR KAPLAN Rza Bey, yle yere temas ettin ki imdi, Bakan kzacak konuacam diye. BAKAN Estafurullah, buyurun, rahat olun, istediiniz gibi konuun. MEHMET KADR KAPLAN Hayr, zaman bakmndan dedim yoksa her eye mtehammil ve her eyin idrakinin tam iinde olduunuzu msaadenizle anlam bir insanm yani tebrik ederim o bakmdan, ondan deil. imdi, elli senelik geriden perspektifi, projeksiyonu tutup da baktm vakit ey dnlebilir: Yapmasaydk ne olurdu? Hemen akla u gelebilir: Boaz boaza girer miydi millet? Biz girerdi fikrindeydik. O bakmdan yaptk diyoruz, yapmasaydk girerdi fikr hlen daha o ruhu yayoruz. imdiki artlar deiik, imdiki artlar 61 Anayasasnn supaplar alyor arkadalar. Ne bu supap? Anayasa Mahkemesi. Ne supap? zerk kurulular, bunlar alyor, basn alyor, Anayasa Mahkemesi alyor, partiler alyor, birbirleriyle kolay atyorlar filan, bir are bulunuyor. Demirel -kulaklar nlasn- aresiz kalmaz. der ama hep de aresiz kald, o gitti boyuna, her seferinde are retemedi yani aka aleyhinde de konumu olmayaym da ama sonunda benim grme gre iyi bir devlet adam oldu. BAKAN Kadri Bey, supaplar alsayd 71 Muhtras, 80 htilali MEHMET KADR KAPLAN Ayrca onu syleyeceim, ayrca ite, oraya geliyorum, tam ite ya, oraya geliyorum. Binaenaleyh, o supaplar alyordu. Efendim, Anayasa bol geldi, cevap veriyorum imdi soruya da. Niye bol geldi? nk insan haklarn, temel haklar, ekonomik haklar, siyasal haklar tadadi olarak o kadar geni olarak koydu ki Anayasa o haklar ierisinde genilik, o normlar ierisinde birbiriyle byle okuyarak, konuarak, tartarak genler alabildiine geni bir ufka doru yaramaz ocuklar hline geldi ama beyinleri alarak. Anayasa kurumsal yapsyla buna ayak uyduramad nk Anayasann kurumsal yaps bu trl hrriyetleri temsil edecek insanlara medar olacak tarzda deildi, Anayasa yetiemedi ona nk daha kurumsallaamad Anayasa, dengeleri tam oturamad. Ondan dolay ite, 27 Mays genlii. Bu olduramamaya maalesef bizden sonra -bana neden olduunu sormayn, insani btn duygular giriyor iin ierisine, siyasi btn duygular giriyorBu byle olmaz. deyip daha sola doru meyyal birtakm olumalar ordu iinde, bildiiniz 9 Mart hikyesi. Aa, bu byle olmaz, ben daha iyisini yaparm. deyip onun karsna Niye mdahaleler istenmemelidir? Bunun cevaplar ite, bunun ierisinde. Mdahaleler
istenmemelidir, istemeyin, aman, istemiyorsunuz ya tvbe, biz istemiyoruz, askerler istemiyor

mdahale nk istendi, istendik de buraya geldik artk yani. 12 Mart oldu bu yzden ve dediler ki: Bol geliyor. Genelkurmay kinci Bakan, o zaman AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Cemal Tural. MEHMET KADR KAPLAN Yok, yok sylerim imdi. Sosyal hareket, iktisadi, ekonomik yapy at. dedi. O hlde, sosyal hareketi frenlemek lazmdr. Genler, Anayasann getirdii AL RIZA ZTRK (Mersin) Memduh Tama. MEHMET KADR KAPLAN Ha, Memduh Tama. Anayasann getirdii imknlar iinde yeni bir genlik domaya balad, yeni bir meale atelendi deta fakat Anayasa kurumsal yapsyla oturup onu destekleyemedii iin farklar belirdi arada, farklar belirince askerler de Asker o da bir insan nihayet, o da kumandan Vaktiyle siz bak, geldiniz, bir binba, ben generaldim, 35imizi de emekli ettiniz... nsan dnmez mi? Biz de dnrz, siz de dnrsnz yani. Bir daha byle olmasn. gibilerden kendilerini koruma eyi de var gayet tabii. Bir taraftan da 9 Mart, efendim, o hlde 12 Martta malum bildiiniz i oldu, orada ne yaptlar? 61 Anayasasnn zn mars etmeye baladlar, znden onu soyutlamaya baladlar ve byk bir gadre urad o zaman 61 Anayasas. Ne oldu? Gene snf arkadamz, Sadi Koa -merhum arkadamz, ok deerli bir insandr, baka, 27 Maysn hazrlanmasnda da rol oldu ama Komiteye girmedi baz sebeplerle sonra girmedi, o ayr mesele- Babakan Yardmcs oldu. Nihat Erim, kmsenecek bir insan m? Memleketin yetitirdii en byk hukukulardan birisi, tecrbeli bir insan ama grdk ite, 12 Marttaki hlini, grdnz. Uymuyor kolay kolay. Sadi de -imdiki Balyoz hi onun yannda canm, imdi Balyoz malyoz yok, imdiki biz de anlayamadk, Kurmay Subay olarak ben anlayamyorum bu ileri neyse- Elromun -efendim, ar solcu diyorlard ite o zaman neyse- ldrlmesiyle beraber Balyoz Harektn AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Binlerce devrimciyi ikencelerle, unlarla MEHMET KADR KAPLAN koydu, memleketin demin sylediim Anayasann at byk ufuktan, at byk kaplardan ileri frlayan genliin hepsini toparlayp ieri aldlar. 12 Mart ikenceleri vardr. kenceyi yapan 12 Mart yapanlar deil ama kimsenin eline Allah byle bir ey drmesin. Her rejimde, her zaman, her zaman olur. Allah korusun sizin zamannzda olsa bir sr ikence kar daha, farknda bile olmazsnz, o ayr mesele, insan tuhaf, insanlar tuhaftr yani. O geldi, bu sefer 70 ile 80 arasndaki mthi boumalar balad. Ben Paris Caddesinde oturuyordum, gece sokaa kamazdk ki, belimizde bir

tabanca, geceleyin Meclise gelirdik, konumalar filan, yayan, burada arabamz marabamz da yok, buradan karz yayan eve gideriz, sabah karanl kalkar geliriz, bilmem ne yaparz filan yle, o arada ekinerek de korkarak da Ya, bir ey olur mu? Buydu, kimse sokaklara kamaz hldeydi ve Parlamentonun iinde -bunu tekraren sylyorum, kusura bakmaynherkes bir ey bekliyordu ve olsun diyordu, herkes bir ey bekliyordu ve olsun diyordu. Hepsi Kenann zerinde kald baka. 11 Eyll Kenan haklyd ama 12den sonra giritii Zaten o da sene kald, seneden sonra zaten o da devretti, o da 27 Maysa benzer yapt. Ama 27 Mays memleketin en byk hkimlerinden, hukukularndan kabul ettii insanlarla 8 asil, efendim, 6 yedek yeden bir Yksek Adalet Divan, 1 Bakan ile 30 yeden bir Yksek Soruturma Kurulu, 1 savc ile 5 tane yesinden Bakanlar Kurulunun kararyla seilmek zere hem de hep bakn, szgelerden geire geire bizim niye ktmz ortaya koyan sebeplerin mahkemesini yapt. Yassada mahkemeleri Onu da tartrz, doruydu, yanlt. Trkiye'nin en byk hukukular kabul ettiimiz insanlar yapt mahkemeleri, kararlar onlar verdi, iyice okunmaldr onlar. 27 Maysn ileriye srd sebepler neydi, bu byk hkimler ne iin karar verdiler, neden, orada yazl. eye gelince, bugnden bak oraya, idamlar meselesini ey ettim. AL RIZA ZTRK (Mersin) Yok, 27 Maysta solcularn tutuklanmasn nasl deerlendiriyorsunuz? Sol grl aydnlarn MEHMET KADR KAPLAN Ha, ha o ok mhim. Demin sylediim, biz imdi Kemalist filan diyorlar, inkr ettiimiz yok, Atatrkyz, ben Atatrkym. Benim anlaym biraz deiik bu ite. Kemalizm, Atatrk dnya grnn felsefesinin yani dnya grnn daha ziyade toplumlarn o gnk yapsna uydurulmasnda takip edilecek ilkeleri, ynleri ve yntemleri tayin eden bir sistemdir. Trkiye'nin o gnk artlar o alt ok denen fakat o gne mahsus olan ilkelerle dnya gr olan Atatrkln yoluna gitmesini Trkiye demem, onu Cezayire tatbik ederseniz belki baka bir trl ilkeler kar ortaya ama Atatrk dnya gr geni bir felsefedir yani bilime ehemmiyet veren, efendim, yaplara ehemmiyet veren, insanla ehemmiyet veren bir grtr. Binaenaleyh, Mill Birlik Komitesinin yelerinden maoist diyorsanz yoktu, Leninist, efendim, komnist, Stalinist byle kimseler yoktu aramzda. Sol grl, hepimiz Ben demin kendimi syledim hem sosyal demokrat grm var, baz sistemlerde belki onu da aarm ama toplumsal bir grm var, asla milletimin, milliyetiliimden vazgemem, kendi ruhumdan vazgemem, kendi mill yapmdan, kendi lkemden asla vazgemem.

AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Sayn Kaplan, o zaman zaten sosyal demokrat deildiniz aslnda. Sosyal demokrasi diye bir ey de yoktu. MEHMET KADR KAPLAN O zaman da zaten odur, dorudur. AL RIZA ZTRK (Mersin) Ben soruma yant alamadm, tek bir cevap 1960 Hareketi MEHMET KADR KAPLAN Sol deildir, sol deildir. AL RIZA ZTRK (Mersin) Tamam, sylediniz demin. Niye sol grl aydnlar, sanatlar tutuklad? rnein Ylmaz Gney, Hcremde diyor ki: Szm ona 1960 Trkiyede demokrasinin geldii yld. Kendimi hapishanede grnce kendi kendime sordum, kimin iin demokrasi, kimin iin diktatrlk? Mesela MEHMET KADR KAPLAN Ylmaz Gney hangi sene tutukland? AL RIZA ZTRK (Mersin) 1960 htilalinden sonra tutuklanyor. MEHMET KADR KAPLAN Hangi sene tutukland o? AL RIZA ZTRK (Mersin) 1960 htilalinden, 1962de, neyse 60dan sonra tutuklanyor. Hcrem yazsnda, kitabnda var. MEHMET KADR KAPLAN Onu pek ey edemeyeceim de onun iin, kusura bakmayn. AL RIZA ZTRK (Mersin) Yani unu sylyorum: Pek ok sanat tutukland, pek ok sol grl siyasetle ilgilenen aydnlar tutukland. Yani belki Parlamentoda siyaset yapanlar yoktu ama yani 60 htilali tek bir cevapla, aslnda gzkt gibi sol darbe diyorlar ya halkn hani sol darbe midir, soldan gelen bir darbe midir, sola ynelik bir darbe midir? MEHMET KADR KAPLAN Yok, tamamen Atatrk gr, Kemalist gr AL RIZA ZTRK (Mersin) kincisi: Bu olayn arkasnda Amerika var myd, yok muydu? MEHMET KADR KAPLAN Yok. Ha, bir de una cevap vereyim: Amerikann istihbaratnn haberi var myd? Allah Allah, imdi, ben Komitede kararlara itirak etmi, oturmu, bilmem ne yapm, mill emniyetin iinde kendi arkadalarmz var, bunlar bilen insanz. Belki de Amerika bile ard Bu i nasl oldu? diye beklemiyordu yani. Amerika sizi drtt m? Tvbe estafurullah, bunu kabul edecek insan deiliz biz. BAKAN irin Paam, buyurun.

RN NAL (stanbul) Kadri Bey, ho geldiniz. Ben emekli Tmgeneral, Hava Pilot Tmgeneral irin nal, AK PART Milletvekiliyim. Komisyonumuza ho geldiniz. Uzun mr diliyorum. MEHMET KADR KAPLAN ey edemedim tam affedersiniz. RN NAL (stanbul) Emekli Hava Pilot Tmgeneral irin nal. 24nc Dnem AK PART Milletvekiliyim, Komisyonumuza ho geldiniz efendim, size salk ve uzun mr diliyorum. Be tane ksa ksa soru soracam, her bir soruma ksa ksa cevaplar verebilirseniz ok memnun olurum. Birincisi: Hepimize asker okullarda Balkan Savalarnda ordumuzun siyasetin iine girdii, girmesi nedeniyle Balkan Savalarn kaybettiimiz ve Avrupadaki tm topraklarmz kaybettiimiz retildi. Buradan aldmz tecrbeyle, dersle de anakkale Destann yazdmz retildi ve peinden de Kurtulu Savamz yaptk ayn ekilde. Ordunun siyasete bulamas nedeniyle bu bamza gelen felaketleri hi darbeyi planlayan arkadalarnz, kurmay binbalarnz, yarbaylarnz kendi aranzda tarttnz m byle bir ey bamza gelir mi diye siyasetin iine girerken? MEHMET KADR KAPLAN imdi, buna zaten baka trl cevap verecekler memlekette yok, Balkan Harbini ondan kaybettik. Siyaset denen, szmz Meclisten uzak, siyaset kt bir ey deil, siyaset ok iyi, yaplmas lazm bir ey, siyaset, meknuz olan halk gcnn organize edilmesi ve hedeflere ulatrlmas iin gayret gsterilmesi lazm gelen byk bir vazifedir, gayet tabii, ama buna orduyu bulatrmak felaketlerin en bydr. Nitekim Atatrk bunu btn hayatnda ortaya koymutur, bir artla koymutur, Mareal Fevzi akmak daima yannda tutarak koymutur. Genelkurmay bakanlar bir kenara itilecek insanlar deildir, bu dersi de almak lazm. kincisi: Siz yleyse niye girdiniz? Anlattk sebeplerini, onun iin girdik. Siz hangi zamanda emekli oldunuz? RN NAL (stanbul) Biz anlyoruz efendim. Ben iki sene oluyor, 2010da emekli oldum. Tabii, Trkiye'nin o yllardaki durumunu ben anlyorum. talyada, spanyada, Almanyada bir tarafta faizm, bir tarafta Nazizm, bir tarafta baka bir eyler, faaliyetler var yani ok fazla demokrasi vard da biz burada uygulamadk m da diyebilirsiniz. Yani halkn eitim dzeyi ve demokrasiye bak asnn da hangi seviyede olduunu da biliyoruz ama imdi, bugnk geldiimiz noktada bir ekilde byle siyasete mdahale k grnmyor da oradaki rahatszlmz

MEHMET KADR KAPLAN Kalsnz Paam? RN NAL (stanbul) 1975. MEHMET KADR KAPLAN Maallah, maallah. Ben 1940lym, yirmi be sene farkmz var arada. RN NAL (stanbul) Siz, maallah Allah uzun mr versin, gayet genetik yapnz ok gzel, Allah uzun mr versin. MEHMET KADR KAPLAN nallah, geersiniz, yirmi be yl benden sonra RN NAL (stanbul) kinci sorum efendim, darbeden sonra 14leri neden dladnz? MEHMET KADR KAPLAN te, demin syledim. imdi, bakn, asker mdahaleyi hibir zaman istememek lazm, yanl nk, buna imkn vermemek lazm, kapy buna amamak Efendim, amadk biz kapy da kendileri geldiler. Yok, yle deil, yle deil bu i. Ben ve arkadalarm, hlen Ama efendim, sen btn orduyu temsil etmiyorsun ki. Etmiyorum tabii. Hepsi iin konuamazsn. Tabii, konuamam fakat genel yaps itibaryla ordunun kendi vazife uuru ierisinde, memleketin selametini de gzeterek ama, nk beyin var onda da dnce var, bir de memleketin kuruluundaki byk grevi yklenmi nesilden nesile intikal etmi olan bir vicdani ve ahlaki grev var. Bana memleketi korumak dyor diye belki fazla zerine alnyor o vakit, bilmiyorum yani. RN NAL (stanbul) Msaade ederseniz ikinci sorumu ben azck aaym efendim, 14lerin neden dlama konusunu. Bir tanesi, o dnemde darbe esnasnda stanbuldaki belli bir miktar para svire bankalarna kam, o paralar Mill Birlik Komitesi geri getirtmi. Ondan sonra MEHMET KADR KAPLAN Biz mi getirmiiz? RN NAL (stanbul) Evet. MEHMET KADR KAPLAN Aman, tvbe estafurullah. RN NAL (stanbul) 480 milyon dolarlk bir para. MEHMET KADR KAPLAN Aman ya Rabbi! Nerede? RN NAL (stanbul) Tabii, bu para geri getirilmi efendim. kincisi MEHMET KADR KAPLAN Ben senatr iken evde ayakkabda ayamn altna lastik yaptran insanm bir bakma da ya. ZCAN YENER (Ankara) O yle bir yerden bir para deil o, efik Bey yle anlatmad.

MEHMET KADR KAPLAN Bunu yeni duyuyorum. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Hayr canm, hayr, getirilen para deil yani lke karna kullanlan bir ilem sonucu elde edilen paradr yani memleketten gitmi de geri gelmi deil. RN NAL (stanbul) svire bankalarna yatan paralar ardk buraya, notlarm da var, isterseniz ap gsteririm, Tekrar onlar geri getirttik. diye bir ey sylemi. ZCAN YENER (Ankara) Hayr, i adamlarna RN NAL (stanbul) Arkadalar, ben bir bitireyim. BAKAN zcan Bey, soruyu sorsun, msaade edin. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Ama sorunun doru zeminde olup olmamas konusunu tartyor yani. MEHMET KADR KAPLAN yle bir ey yok. RN NAL (stanbul) ABD Hkmetinin, Amerika Birleik Devletlerinin Trkiye Cumhuriyetine verdii borlar Mill Birlik Komitesi yelerinden bazlar Biz bunlar demeyeceiz. demiler. MEHMET KADR KAPLAN Aman, tvbe estafurullah. Nerede olmu bu? Yani imdi, bizim 1inci Bakanmz, durun kimdi? RN NAL (stanbul) efik Soyuyce efendim. MEHMET KADR KAPLAN Hayr, 1inci Bakanmz ilk kabinenin, sonra Parti Bakan oldu ya. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Maliye Bakan, Ekrem Alican. MEHMET KADR KAPLAN Ekrem, 1inci Bakanmz odur, sonra Kemal Kurda geldi, btn eylerde var, Kemal Kurda btn inceledi, 3 milyon ksurluk olan eyi 7 milyona kartmak iin baz tedbirler Kemal Kurda ok byk bir iktisatdr kanaatim hlen de, Allah selamet versin, yayor. Byle bir eyler hibirisi ne haberi var ne yaptlar ne ettiler byle bir ey yok yani. RN NAL (stanbul) nc, ama, sorumun tekrar, ikinci soruyla ilgili olarak, Mill Birlik Komitesi ierisinde ihtilalden sonra sanda gidip iktidar sandkta belirleme ynnde bir tartma, fikir ayrl oldu mu? MEHMET KADR KAPLAN Nereye sanda gidip? Onu biraz aver, mhim bu nk.

RN NAL (stanbul) Mill Birlik Komitesi ierisindeki subaylar arasnda darbeden sonra bir sene, bir buuk sene bekleyip kamuoyunu sakinletirip seimlere gidelim de iktidar sandkta belirlensin tartmas oldu mu? MEHMET KADR KAPLAN Tamam, imdi, bakn, arkadalar, en nemli sorulardan biri bu ve muhatabn da yakalad Paa imdi nk ben muhatabym bunun. imdi, biz daha Mill Birlik Komitesinin ilk gnnde Cemal Paa, Allah rahmet eylesin, fevkalade laik kafal, babacan -Aa Cemal derlerdi, duymusunuzdur lakabn filan, Aa Cemal- ordunun iinde sevilen saylan ve bir ay evvel de sanyorum Hkmete unlar, unlar, unlar yapn, i doru gitmiyor. diyen adamdr. Kara Kuvvetleri Kumandan olarak madde madde madde o zaman Ethem Menderesti, teki, onu da ok severiz, daha evvelki Mill Savunma Bakann da ok severiz, Ethemi de ok severdik, onu da severdik yani iyi insanlard bunlar, yanndaki Adnan elikolu da bizim snftand, emir subay, ona mektubu vermitir, bir aya yakn bir zaman evvel. Aman dikkat edin, deitirin, vaziyet ktye gidiyor, bunu affnza maruren size sylyorum. diye Hkmete syledi, daha ne sylesin? Hani soruyorsunuz Niye harekete getiniz? diye syledik yani bunu azyla syledi. imdi, o bir kere ne demitir? En ksa zamanda Seim Kanunu ile Anayasay yaparak teslim edeceiz. dedi mi? Dedi. 12 Hazirandaki 1 numaral Geici Anayasa Dzeltme Yasasyla Biz en ge 1961 sonbaharnda yeni Anayasa ve Seim Kanunu ile yeni Meclise devredeceiz. dedik mi? Dedik. Kurucu Meclisin alnda, rahatsz olduu iin Cemal Grsel, onun adna onun beyanatn okuyan Fahri zdilek Paa En ksa zamanda yeni Anayasa ve Seim Kanunu yaplarak yeni kurulacak Meclise getirmeyi bir eref biliyoruz. dedi mi? Dedi. Bu erefi de yerine getirip msaadenizle omuzlarmza ykledik mi? 7 Temmuzda Anayasay oylamaya sunarak hatta yzde 62 oy alarak, bir ksm da Hayr, istemiyoruz diyerek te, byle olur halk oylamas, referandum byle olur yani yzde 99 almadk ki yani halktan isteyen verdi, isteyen vermedi. Btn bunlar dedikten sonra, imdi muhatab benim, onun iin syledim Deerli Kardeim, General. En son konumalardan beri de kabineyi evvela traladk Kendimizi onun yerine geirelim mi? diye baz kiiler Geelim, biz yrtelim, meseleyi daha olgunlatralm yani yapy kuvvetlendirelim ancak bunu biz yaparz. gibi fikirler oldu ama gitmedik, almadk, yenileri seildi. Ondan sonra ikinci kabineyi kurduk, dedik ki: Bu kabineye bir direktif verelim. Efendim, kabinelere direktif verilir mi? Ne yapalm, ihtilal idaresiyiz, onun iin yani direktif. imdi, yadrganr, ya nasl verirsin bu ii, tutup da verilir mi? Verilmez ama biz ona

mecburuz nk bir ihtilal idaresiyiz, bir devrime gtryoruz. Toplantlardan birinde demin sylediim 3 kii seildi. Orhan Kabibay, Kadri Kaplan, Sami Kk hazrlk yapsn. dediler. Kadri Kaplann srtnda kald byk apta ama gittiler, hepsi yaplan hazrlklar yaptlar, btn komisyonlar yapld, getirdiler nmze koydular, Kadri Kaplan da oturdu bunlar bir taraftan Hkmete verilecek direktif diye yukarda, Ulustaki Meclisteki okuduk, bir taraftan da memleket hakkndaki grleri kabinenin dedik. Bunlar hep tarihe geti, odur bizim yapmz ite. 61 Anayasasna da mmkn olduu kadar intikal etmitir bunlar ve ben arkadalara u teklif Daha evvel de konuuldu bunlar. imdi, geliyorum sorunuza: Arkadalar, bakn, sz verildi. Herkes de bunu biliyor, kimse de verdii szden Yalnz asker olarak iinizde bir ey dmesin yani insan olarak evvela. dedim. Siz de olsanz ayn eyi yapardnz sz vermisiniz millete yani, sz verip de hemen kvrp kamak olmaz mmkn deil yani. Dedim ki: Arkadalar, bakn Orada ama iyice birtakm olaylar yryor. Anayasa yapmak iin birtakm messeseleri oturtmak lazm. te, Devlet Planlama Tekilatn kurduk. TBTAK, ondan sonra o gn balad, kurulmaya alld. lk Kltr Birlii almad ama benim de imzam var orada, gene de taraftarm ona, lk Kltr Birlii kat bir Trklk hareketi falan deildir, onda da imzam oldu. Herkes, imdi, Turanclar, saclar bu ii yapt Ben ne Turancym ne sacym Trkiyeyi, Trkl ok seven bir insanm. Dedik ki: Yahu, bir sz verdik bu millete, bundan dnemeyiz. Yalnz 61 sonbaharna yani verdiimiz sze gre aradaki bir sene ierisinde gelin, patrtlar ktrtleri brakalm, her toplum eer ak nizam iinde deilse yani demokratik artlar ierisinde, demokratik ynetimlerle yrmyorsa mutlaka fermantasyon olur, ihtiraslar girer, cokular girer, dnceler girer. Onun iin mdahalelere karyz, bundan dolay karyz. Arkadalar dedim, ben bunu syledim, bakalar da syledi ama ben resm olarak bunu syledim. Gelin, yapmaya alalm, yaplacak yani mstakbel anayasamzn kafamzda beliren izgilerine bir kurumsallamaya gtrecek, bir dengeye gtrecek olan altyap deiikliklerine ait belirli kanunlar, ileride deimeyecek kanunlar, deitirilmesi zor kanunlar kartalm ve 61 sonbaharna geldiimiz vakit millete de bir referandumla Bakn, unlar, unlar, unlar kald. Yarnki anayasa iin bunlar artt. Gelen Meclisin bu ii srtna fazla yk vermeyelim, bir drt sene bize msaade eder misiniz? dedik, ben bata syledim. RN NAL (stanbul) nc sorumla devam ediyorum efendim ama biraz nce nc soruya cevap verdiniz aslnda. Sorum uydu: Amerika Birleik Devletlerinin darbe

ortamn hazrlamada ve ynlendirmede ve sonrasnda etkileri oldu mu? diye bir sorum vard, Hayr dediniz. MEHMET KADR KAPLAN Hayr, yok, yok. Ben bilmiyorum yani sylenenler ispat edilirse tartaym ama kabul edecek karakterde de deilim. RN NAL (stanbul) nk bir subay ve general olarak ben 1952de NATOya giriimizden sonra ve zellikle de Kore Savandan sonra Amerika Birleik Devletlerinin Trk Silahl Kuvvetlerini ynlendirme noktasnda bizim iimize ok fazla girdii eklinde bende kiisel bir kan var, tabii, iinde yaayan da sizsiniz o dnemde. Drdnc soruma geiyorum. ktidarn sandkta deimesini hi htilal Komitesinde tarttnz m? Yani o gnk artlarda byle bir kltr var myd? MEHMET KADR KAPLAN Nasl? u en son cmle RN NAL (stanbul) 1960 ylnda sizin aranzda iktidarn sandkta deimesi yani seimlerle deimesi eklinde bir demokrasi kltr var myd o gnk ortamda? MEHMET KADR KAPLAN Hepimiz istiyorduk. Yani imdi, bunu aklnza hemen gelir Trke acaba istemiyor muydu? Trke de istiyordu, hatta Trke parti kuralm diyordu, hatta partisine Demokrat Partinin insanlarndan, o da halkmz bizim ya, o demek kafasnda vard Trke kardeimizin, ald, yapaym, biz de dedik ki: Yaparsan yap, mesele yok. Bu kesindir kesin, hi yani akas yok. RN NAL (stanbul) Tamam efendim, beinci sorumu soruyorum. Ka tane generali ve ka tane subay ihra ettiniz? Bunun yzdesi var myd? MEHMET KADR KAPLAN imdi, bakn, onu demin ismiyle bahsettiim, rahmetle andm, ok sevdiim, halkevlerinde Genel Sekreter olarak benimle almak ltfunda bulunan arkadam Dndar Seyhan, gene ok sevdiim, ok, ok, ok fazlasyla sevdiim, ok memleketi, gerekten milliyeti ayn zamanda arkadam Suphi Karaman, sonra Trkiye i Partisinin Bakan Yardmcln yapp da -bana sual sormayn yani- fevkalade kymetli, memleketi, milliyeti bir insand Suphi Karaman, hi akas yok. Bunlar oturdular, birka tane de gene subaylardan biri vard ama ok benden yal olduunuz iin size isimlerini sylemiyorum nk o zaman ilkokulda deildiniz. Onlar tuttular 235 tane sanyorum generali Hatta btn sfr generaldi eyimiz, ak syleyeyim, aklmzda da bir kii vard, o kiiyi de rtbe artrmyla Genelkurmay Bakan yapmak istiyorduk. Yeniden dzenlemek, nitekim yepyeni mahruti bir ordu, emri kumanda nizam ierisinde gen, yetimi, mahruti bir ordu. Sonra hepimizin fikrinde maa verelim diye rtbe artralm yoktu. Sizin de belki

zamannzda yoktu ya, yle deil, yayarsnz, maan verirsiniz ama rtbe Askerlikte kolay m yetiiyor bir general? Neyle, nasl yetiiyor yani? Bir odada 5 tane albay grdmz vakit zlrdk hepimiz ya, albay kolay m yetiiyor bu memlekette ama bunu grdke iimizde bir isyan RN NAL (stanbul) Btn generalleri emekli etmeyi dndnz ancak yarsn m edebildiniz? MEHMET KADR KAPLAN Dndk, dndk Madanolu Paa kendi arkadalarndan da tuttu, galiba 22 kii filan sayd, saynca hem kzdk ona, baka bir ey de yapamadk. Bir de unu syleyeyim: smet Paa mesela kendinden ok kk bir generali grse kalkp -veya smet Paa o zaten, kalkar da, bize onu retmiti-, dmesini ilikleyen bir insand. RN NAL (stanbul) Evet, bizde hep o kltr var efendim. MEHMET KADR KAPLAN imdi, biz de ieride yzba, masaya toplandmz vakit katiyen dinlemezdik birbirimizi, fikrimiz neyse sylerdik, karmzda generaller vard, orgeneraller vard fakat kapdan kar kmaz Paam diye itaatimizi Komitede bu RN NAL (stanbul) Subaylarn yzde ka emekli olarak MEHMET KADR KAPLAN O zaman 15 bin filan civaryd galiba. RN NAL (stanbul) Yzde 33n emekli etmisiniz. MEHMET KADR KAPLAN Galiba yzde 33. RN NAL (stanbul) Generallerin yzde 50sinden fazlas myd? MEHMET KADR KAPLAN Fazlas canm, generallerin yzde 90, daha fazlas hatta ama generallerin ierisinde bize akademide retmenlerimiz var, medyunukranz, not vermi bize. Ben akademinin hep 1inci, 2nci olarak -msaadenizle syleyeyim yaniarpm bir insanm. RN NAL (stanbul) Sayn Kaplan, sadece bu ynyle bile, ahde vefa ynyle bile baktmzda ihtilallerin dzgn bir ey olmadn hep beraber kabul ediyoruz herhlde. Peki, teekkr ederim. MEHMET KADR KAPLAN Buyurun Sevgili Cengiz Bey Mebusum. CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Bir iki kk sorum var sadece kiilerle alakal. MEHMET KADR KAPLAN Emredersiniz.

CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Estafurullah. Bu Dndar Seyhanla ilgili kanaatleriniz vard, Talat Aydemirle de Dndar Seyhann birliktelikleri, beraberlikleri vard. imdi, Talat Aydemirin 62-63te darbe giriimleri de oldu. MEHMET KADR KAPLAN Ben bunlara cevap vereceim, syleyin. CENGZ YAVLOLU (Erzurum) imdi, Talat Aydemire ncesinde Mill Birlik Komitesi yelerinden destek olanlar var myd? 62-63te senatrlerden, Senatodan destek alabildi mi, byle bir ey oldu mu? MEHMET KADR KAPLAN Evvela, daha bir niversite dediniz, 147lerden filan m bahsettiniz? CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Yok, yok, hayr efendim. MEHMET KADR KAPLAN Ondan bahsediyorsanz yanl yaptk. Evet, belki yaplmas lazmd. 55 aay getirttik Doudan eye. Ne yaptk? 55 aann arkasnda bir sr onlar besleyen Tamamlayamadk yani arkadan toprak reformu yaplmaynca, sosyal geliim yaplmaynca, aalk, eyhliin basks kaldrlmaynca ne oluyor? Siz alyorsunuz, davulla zurnayla dnyor geriye. Hatalarmz var bizim, 147lerde hata ettik. Yaplmas lazm gelen bir eydi ama yanl yapld. Ona da -hemen syleyeyim, gazetelerde de yazyoro zaman kar durmu bir insanm. Niye kar durdun? Daha geni bir aratrma yaplsn. dedik. Bir de unu kabul edin: Ben bunu 12 Eyllden sonra Kenan Evren Paayla bir konumamz oldu, gittim, kendisiyle bir konuma yaptm, baz eyler grtk, kendisine de iki mektubum vard. imdi Ahmet Bey istemesin o mektuplar nk hatralar yazmadan Ama benden isterse kendisine verebilirim. ki mektubum vard. Ne olduunu da syledim. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Ltfederseniz onlar alalm. Neler yazmlar birbirlerine okuyalm. MEHMET KADR KAPLAN Dedim ki: Paam, siz devlet bakansnz. Ben imdi, karnzda, albay rtbesinde bir insan deilim. Ben senatrm yirmi yllk, sizden daha tecrbeli bir insanm. Siz de yirmi yl, benden daha eski bir askersiniz. Sevk idare, sevklcey bakmndan ok rtbeler kazanm, ste kmsnz. Bir elmann biz iki Bu trl hareketlerde boanveriyor herkes; yalan, yanl, iftiralar, provokasyonlar, mektuplar, alabildiine, o onu gammazlyor, o onu gammazlyor. Bunlardan yanldmz da olmutur bizim, sizin de olacaktr bu yanlmalarnz. Biz sizden bir ey istemiyoruz. Bize makam verirseniz kabul etmeyiz nk 27 Mays olarak bir yirmi senelik senatrm, bir vazife kabul edemem ama ayda bir, bir aynz imek iin davet ederseniz geliriz zat devletlerinindir

takdir sonunda- neler doru, neler yanl size anlatrz. Ama ne bir araya geldik ne de ayn itik ne bilmem ne oldu. imdi de ayn, byle furyalar, her kapdan Basn tekrar byle iaret ediyorum -kusura bakmasnlaro gen, dinamik insanlar, mtemadiyen televizyonlarda, hepimizi ok zen olaylar, Yassada olaylarn, her gn o Yanltr arkadalar, yanltr, birikim oluyor. Trkiye bu birikimlerden kurtarmal kendini. Trkiye, istikbale doru ok gzel admlarla gitmeli, her trl yelpazesiyle, muhafazakr yelpazesiyle, sol yelpazesiyle, her eyiyle. Trk halk buna, hem muhta hem mstahaktr hem de layktr. O bakmdan, imdi CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Efendim, bu eyle, Talat Aydemir MEHMET KADR KAPLAN te, ona geliyorum imdi, ona geliyorum. Talat Aydemir, Koreden gelmi bir arkadamzdr. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Efendim, kendisini tanyoruz yani ilikiyi anlatrsanz bize. CENGZ YAVLOLU (Erzurum) liki nasld? MEHMET KADR KAPLAN gelmi bir arkadamzd. Harp Okulu Kumandan yapt onun daha yakn arkadalar. Ben Talat tanmam. Yalnz, benden Talat bir snf sonra bir arkadatr. Kendisiyle fazla bir tanklm filan yok. Harp Okulu Kumandan oldu. Demin ne dedim? Herkes oturduu yerde, kendi karakterine, icabna, bakna gre birtakm tahayyller ierisine girer, bir eyler dnr, eder. Bizim Komite ierisinde de yakn arkadamzd bir zamanlar, yakn arkadamzd ama sonra kendi yoluna gitti. 22 ubat, olmam bir harekettir, banda da Dndar Seyhan gzkr, olmam bir harekettir nk 21 Ekim Protokol vardr. Bir sr general ve albaylar u gn, Meclis almadan el koyacaz. diyor, okuturuz onu, okuyorsunuz. Yani, imdi ey aranyor, eer Silivriye gnderilecek insanlar varsa bunlar Hayr, bunlar da deil. Olmam, gemi, yok... Cevdet Sunay -altnda, sonra ok laflar sylenen bir insan- 21 Ekim Protokolyle faaliyete gemi. Biz, neler ekmiiz dnn ya, Meclisi amak iin, u Komite, u fakiri prtaksirler neler ekmi, onlarla urap Meclisi aalm diye. Cevdet Sunay da Hayr, olmaz bu arkadalar. demi. Hepsi de vazgemiler, tamam, bitmi, bir kenarda kalm. Meclisi zamannda amzdr. Talat, sonradan, 22 ubatta, olmam bir hareket, silah atlmam, bilmem ne atlmam ve 23 Ekimde btn ordu, aa yukar, neredeyse onlarn elindeydi, btn ordu fakat sonradan Hayr, Meclis alsna doru yeni bir oluum balam. Onda ite, smet Paann rol var, unlarn var falan, hepsinin bir rol, uzun hikyeler. Bence, Glgedeki Adam diye Dndar

Seyhann bir kitab vardr, onu tavsiye ederim yani eer, ey etmedinizse mutlaka onda bunlar bulun; sonra, Abdi pekinin kitabndan mutlaka bulun. mit zdan babas Muzaffer zda, tabii Biraz tarafl. demeyin, hakikaten mit orada, tam tarafsz olmaya dikkat ederek onu tamamen yapmtr, yazmtr. Onu mutlaka ey edin. Suna Kilinin 61 Anayasas diye bize tevcih ettii birtakm sorular var, uzun uzun, benim de orada uzun cevaplarm var. Orada 61 Anayasasn tahlil eden eyler var, bulun. Dndarn, Necati nsalann srtnda kalmtr bu i, emekli olmulardr. smet Paa da Eer silah brakrsanz size hibir ceza vermeyeceim. diye bir mzasn atmtr, gerekten ceza vermemitir, onlar emekli etmitir. Ondan sonra Dndar Seyhanla Talat Aydemir arasnda, bignah, hibir iliki yoktur, hibirimizin hibir ilikisi yoktur. Talat, 21 Mays 1963e balad zaman, Dndar Seyhann evindeydik biz, ailelerimizle beraber, Dndar dedi ki: Kaplan, bu adam eer kazanrsa ilk olarak gelir buraya, silahlar kuanalm. Bylesine, birbiriyle hibir ilgisi yoktu ama onu ilgili gsterdiler. CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Anladm. MEHMET KADR KAPLAN Vicdan borcunu ifa iin CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Efendim, bir ey de, bu Saidi Nursinin mezaryla alakal MEHMET KADR KAPLAN Hibir fikrim yok. CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Fikriniz yok. MEHMET KADR KAPLAN Eer, renmek istiyorsanz o gnn idare adamlar var, belediyeleri var, efendim, kaymakamlar var, valileri var. Ha, Nurculuk derseniz, bizi ok rahatsz eden olaylardan biriydi. Onun, imdi, mtekmil ekli mi, deil mi bilmiyorum, gelii nereye kadar geldi, bir tarikata mensup olmadm iin bilemiyorum ama o gn Nurculuk, cumhuriyete kar duruuluk, devrimlere kar duruuluk filan, bizi ok ok rahatsz ederdi. Onun hakknda da fazla hibir bilgim yok sevgili kardeim, bala beni. CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Teekkr ediyorum. BAKAN Kadri Bey MEHMET KADR KAPLAN Buyurun Sayn Bakan. BAKAN Darbeyi tam olarak ne zaman planladnz? Plan hayata ne zaman geirmeye baladnz? MEHMET KADR KAPLAN 26, ite, Tamam, hissettik, harekete geelim. dedik. BAKAN Bunun oluumunu ne zaman yaptnz? 26 Mays, bir gn nce.

MEHMET KADR KAPLAN Sanyorum 25 BAKAN Yani, iki gn iinde mi karar verdiniz? MEHMET KADR KAPLAN Gene darbe diye Yani, yapmayalm fikri de i dnyamzda vard bizim. BAKAN Daha nce, bir ay, iki ay nce, Tahkikat Komisyonundan ncesi bir grme MEHMET KADR KAPLAN Yoktu, yoktu Yoktu ama Nereye gidiyor bu i? diye ok dikkatli bir tedirginlik, bir oluum, bu olaylara kar, sosyopolitik, sosyoekonomik olaylara kar, i dnyann dinamiklerine kar, i dnyann insanlar olarak bizde de devaml birtakm oluumlar vard, hep byle, kafa yapmzda, vicdanmz da o tarafa Karar vermeyedebilirdik. Deselerdi o gn: Ya, Menderesle ey yarn geliyor. Biz Durun bakalm ya eyimiz neydi? Millet birbirine girmesin, boazlamasn yani eyimiz bu. Aa, aman ha, bunlar bir araya geldi mi bizim ekmeimiz gider elimizden. diye Byle bir ey yok efendim. Byle bir ey yok. BAKAN Arkadalar, toparlayalm. Ahmet Bey AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Evet, Sayn Kaplan, bir kk sorum olacak. MEHMET KADR KAPLAN Buyurun efendim. Sorularnzn hepsi benim iin ok byk, frsat verdiniz. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Aydemir hareketinin AydemirTrke birliktelii var myd? MEHMET KADR KAPLAN Yoktu efendim. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Ancak, daha nce, bu konuda beyanna bavurduumuz Mill Birlik Komitesi yelerinden Ahmet Er ve onun dnda, Numan Esinin anlarnda, siz de biliyorsunuz Dndar Seyhann anlarnda MEHMET KADR KAPLAN ok enteresan bir yere dokunuyorsunuz. Hadi, bunu cevaplayaym. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Ahmet Er diyor ki: Grme talebi olduunu, gitme, grmeyin dediklerini Sayn Trkee, ama buna ramen gittiini, liderlikte anlaamadklar iin ekildiimizi hareketten... Bu konuda bilginiz varsa, yoksa sorun deil. MEHMET KADR KAPLAN imdi, Trkele Aydemirin bir birliktelii, beraber i yapalm yoktur, yoktur. Herkesin birbiriyle konumas var myd? Sen Trkele konutun mu

-bana sorarsanz- Aydemirle? Ee, konutum, ok konutum. Ne zamana kadar konutun? 22 ubat oldu, fiyasko verdi yani olmamas lazm gelen bir sama sapan iler oldu, havaclar karaclar, karaclar kendi iinde, tanklar bir Onun iin istemiyoruz mdahaleyi efendim, utanyoruz, hibirinde ordu istemiyor yani. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Efendim, bir baka soru. MEHMET KADR KAPLAN Trkei Ahmet Er ile biz, Mill Gvenlik Kurulundaki alma grubunda beraberdik. Fahri zdilek Paa, Kadri Kaplan, Orhan Kabibay, Ahmet Er, Stk Ulay, biz, Mill Savunma, Dileri, ileri, Mill Savunma, Ulatrma Bakanlklarndaki mevzular tedvire memur bir komisyonun iindeydik, Ahmetle beraber. Ahmet de jandarma yzbayd. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Sadece soruma yant verseniz daha ey olur efendim yani bilginiz varsa MEHMET KADR KAPLAN Yoktu, yok. Ahmet Er de ok iyi bir arkadamdr. Sonradan onun dnce yaps daha deiik. imdi de gene konuuyoruz bazen, hastadr. Gemi olsun. diyorum ama o ayr bir Trkele yok, Trkele AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Bir sorum, bir kk sorum daha var. imdi, Sayn Kaplan, bize tavsiye ettiiniz Dndar Seyhann Glgedeki Adam kitabnda MEHMET KADR KAPLAN Elinizde AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Kabibay, Trke ve Erkanlnn ban ektii grup seime gitmemeyi dnyordu. Yani, bir drt yl iktidarda kalmay dnyordu. MEHMET KADR KAPLAN Demin drt yl anlattm. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Fakat bir kar grup vard, seime gitmeyi, Anayasa yapp seime gitmeyi istiyordu. MEHMET KADR KAPLAN Yok, yok AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Ki, nihayet Anayasa yapld, seime gidildi. Anlatamadm herhlde. Sonradan, Komite ierisinde, Mill Birlik Komitesi ierisinde blnme olduunda, ya biz onlar tasfiye edecektik -14ller sylyor bunu- ya da onlar bizi tasfiye edecekti. Biz ge kaldk. diyorlar. Bu oluumlardan haberiniz var m? MEHMET KADR KAPLAN imdi, bakn, Komitenin, birbirinin paralanmasndan haberi olmayan saflardan birisi benim. Onu da okuyorsunuz herhlde. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Okuyorum.

MEHMET KADR KAPLAN Kadri Kaplanla MuzafferYurdakuler, nk Onun hangi sayfas, ben size bir sayfa bulaym, yanmda, imdi ey edeceim, Dndar arkadamz, bende, zgne hakknda bir eyler koymu oraya, bulurum size AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Ben syleyeyim size efendim. MEHMET KADR KAPLAN nk ben Arkadalar, toplu duralm, paralanmayalm. Millet bizden bir ey bekliyor. Bizim hepimizde bir ufuk var. Bu ufku bir an evvel tahakkuk ettirmemiz ve iimizi gcmz bitirmemiz lazm AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) 114nc sayfa. MEHMET KADR KAPLAN Birbirinizi sakn ola... diye. Hibir toplantya, onlarn yapt, iki tarafn yapt toplantlarn hibirine katlmam bir insanm, Yurdakuler de katlmad. Bize de, yakn arkadam dedim demin Dndar, sylemez mi sana? Sylemedi. Biliyor Kaplan. Yakn arkadam Kabibay, sylemez mi sana? Sylemedi. Hlen daha ailelerle beraberiz bunlarla ve biz de sonradan sormadk Niye bunu yaptnz? diye nk yaplmamas lazm gelen bir eydi, yapld, Komite zayflad. Ondan sonra, yanl hareketlere girme ihtimali oktu, hatta bazlarna girdi. Ondan sonra, ordunun iinde de blnmeler balad ve Yassada meseleleri de daha deiik belki olabilirdi, belki. BAKAN zcan Bey, son. ZCAN YENER (Ankara) Evet, ok ksa, ben de bir ey yani kayt dmek iin soruyorum. imdi, dediniz ki: Anayasa bol geldi ve 61 Anayasas MEHMET KADR KAPLAN Dediler. ZCAN YENER (Ankara) Evet Bu da, ite, renci olaylarna neden oldu. Hlbuki, 1966l yllar, yalnz Trkiyede deil, Avrupada da bir Marcuse akmn, HerbertMarcusen nderliini yapt bir akmn ok byk olaylarnn olduunu gryoruz. Yani, burada, Anayasadaki verilen haklarn yan sra dardakilerin, darda meydana gelen gelimelerin etkisi var myd, olmu mudur size gre? kinci sorum da: O sizin dneminiz zaten bir darbeler dnemiydi. Yani, Necip Msr da darbe yapmt, Gney Korede darbe olmutu, Badatta Nuri Paa darbesi olmutu. MEHMET KADR KAPLAN Evet ZCAN YENER (Ankara) Siz bunlardan etkilendiniz mi? Ya da dnyor musunuz etkili olup olmadn bu darbelerin? MEHMET KADR KAPLAN imdi, biz, zel olarak o gnler, projektrmz oraya tutup Ya, onlar yaptlar, biz ne duruyoruz? filan gibi bir ey dnyorsanz, onu ltfen o

ekilde dnmeyin, yle bir ey yok. Yani, yaptlar, bize kapy atlar filan yok. Ama, btn dnya olaylarndan bir kurmay subay olarak... E niformalsn, bu ie karma Karrm, kafam karyor da onun iin karrm. Tabii, bunlardan Ya ne oluyor, ne bitiyor? biz deil, genlik etkilendi esas. te 68 kua, Trkiyeyi eline ald sonra. Ne insanlar kt 68 kuann iinden, ne mthi insanlar kt. Ondan sonra onlarn iinden ba verenler oldu. O ocuklarn, en yakn syleyeyim, mesela eyi, o giden, hani imdi idol olarak alnyor ocuk AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Deniz Gezmi MEHMET KADR KAPLAN Ha, Deniz, Denizi ok yakndan tanrm, mthi bir Kemalist ocuktu, mthi bir Kemalist ocuktu. AL RIZA ZTRK (Mersin) Deniz Gezmi Kemalist miydi? MEHMET KADR KAPLAN Evet, Kemalistti ama ben bunu sylemeye mecburum size, sonra, bakn, nerelerden nerelere geliyor insanlar. Yani, kolay deil, siyasi hayat, kark hayat, fermante olmu birtakm sosyal bnyeler ok deiik neticelere varyor. Tabii, olmutur. O kuaklar yle yetiti, 70-80 kua yle yetiti. Ondan sonraki kuak yle yetiti, sizler onun ierisindesiniz. Ben size o eyi bulaym efendim. BAKAN zcan Bey, tamam m? AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) 114nc sayfa efendim. BAKAN Kapatyoruz arkadalar. MEHMET KADR KAPLAN 114 m? AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Evet, 114nc sayfa. MEHMET KADR KAPLAN Vallahi bravo. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) zgne ile Kaplan hibir eye karmazd. diyor. MEHMET KADR KAPLAN Biz ne de olsa unuttuk. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Herkese eit mesafedeydi. diyor. MEHMET KADR KAPLAN Bakn ne diyor: Sivrilmi kiilikleriyle Kusara bakmazsnz deil mi bunu okusam. BAKAN O var bizde. Biz okuduk oralar. MEHMET KADR KAPLAN Sivrilmi kiilikleriyle btn evrenin sayg ve sevgisini daima zerinde toplam bulunan Kadri Kaplan ve Mehmet zgne hibir gruba zel yaknlk gstermiyorlard. Dndar sylyor bunu.

BAKAN Evet MEHMET KADR KAPLAN Dncelerine gre, memleketin faydasna grdkleri her teebbs desteklerlerdi. BAKAN Evet. Kadri Bey, teekkr ediyoruz. MEHMET KADR KAPLAN Sa olun. Ben teekkr ederim. Ltfettiniz BAKAN Estafurullah. MEHMET KADR KAPLAN zerinizdeki byk grevin ok iyi neticelenmesini, memlekete ok yararl sonulara varmasn inann can gnlden, btn dncemle, vicdan deerlerimle mit ediyorum efendim. BAKAN Evet, teekkr ederiz. u anda, grtnz Mill Birlik Komitesi yeleri var m? MEHMET KADR KAPLAN Hepsi BAKAN Kimler? MEHMET KADR KAPLAN Hayatta olanlar. Ahmet Erle gryorum, Numan Esinle gryorum, Kamil Karavelioluyla konuuyorum, efik Soyuyceyle gryorum, kran zkaya hasta, Kamil ok hasta, gryoruz. Muzaffer Karan bir trl bulamyoruz, hibirimiz bulamyoruz. Dierleriyle sk sk grrz. BAKAN Emanullah MEHMET KADR KAPLAN Emanullahla gryoruz, o da biraz rahatsz. BAKAN Yani, bize gelen bilgiye gre MEHMET KADR KAPLAN Yaknda ailesini de kaybetti. BAKAN yle mi? MEHMET KADR KAPLAN Telefon numaralarn bilirim, hepsi aklmdadr. BAKAN Telefonlar bizde de var da, Kamil Karaveliolu MEHMET KADR KAPLAN Kamilin 431 87 27dir, karsnn da 0 555 01 90dr. BAKAN imdi, yle: 3 tane Mill Birlik Komitesi yesi, kran zkaya, Emanullah elebi ve Kamil Karaveliolu, salk sebepleriyle gelemeyecek kadar hasta olduklarn sylediler. MEHMET KADR KAPLAN kran gelemez, hasta. BAKAN Hastalar MEHMET KADR KAPLAN Ve eyde de gelemez yani

BAKAN Anladm. MEHMET KADR KAPLAN Ben biraz soukkanlymdr, bakmayn heyecanl bir insanm ama soukkanlymdr. Hastal msait deil. Kamil, nemlice bir hastalk ierisindedir, tedavi gryor, gelemez. Emanullah ok yaknda karsn kaybetti, o da hastacadr, bilemem, o gelebilir, belki ister ama Ankaraya gelir mi, stanbulda ltfunuza urar m bilemiyorum, o sizlere ait bir ey. BAKAN Evet, ok teekkr ederiz. MEHMET KADR KAPLAN Rica ederim, sa olun. BAKAN Sa olun, ok sa olun. Kapanma Saati: 13.19

Mehmet Kadri Kaplan

Uploaded by

Document Information

Copyright

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Mehmet Kadri Kaplan

Uploaded by

Copyright:

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Bunun ordu iindeki

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

istenmemelidir, istemeyin, aman, istemiyorsunuz ya tvbe, biz istemiyoruz, askerler istemiyor

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

You might also like