KANOLA SEKTR ARATIRMASI

HAZIRLAYAN
Tlay SOBUTAY UZMAN

STANBUL TCARET ODASI DI TCARET UBES ARATIRMA SERVS 24 UBAT 2004

NDEKLER
Sayfa No.
1RN TANIMI VE KAPSAMI ................... 1.1. Tanm . 1.2. Gmrk Tarife statistik Pozisyon (GTP) Numaralar 1.3. Bileim .............................................................. 1.4. nsan Sal Bakmndan nemi 1.5. Kanolann Kullanld Alanlar 2RN GELM VE POTANSYEL .......................... 2.1. Tarihe 2.2. Kanola Yetitiricilii 2.2.1. Kanolann Tarm 2.2.2. klim ve Toprak stekleri 2.2.3. Toprak Hazrl . 2.2.4. Ekim Zaman 2.2.5. Tohumluk . 2.2.6. Ekim ekli 2.2.7. Bakm.................................................. 2.2.8. Gbreleme. 2.2.9. Ekim Nbeti (Mnavebe) 2.2.10. Yabanc Ot Mcadelesi 2.2.11. Kanola Hastalk ve Zararllar 2.2.12.Tohum Balama. 2.2.13. Hasat ve Depolama 4 4 5 5 6 6 6 7 8 8 8 8 1 2 2 3 3 3 4 1 1

3-

SEKTRN

GNCEL

DURUMU

VE 9 9 9 10 10 11 12 12 12

PERFORMANSI 3.1. retim .. 3.1.1.Trkiyede retim.................................... 3.1.2. Dnyada retim. 3.2. Trkiye'nin D Ticareti 45SEKTRN PERFORMANSI MEVZUAT... 5.1. rn Standartlar. 5.2. Kontrol Belgesi 5.3. Tketici Sal Asndan Yerine Getirilmesi Zorunlu artlar. 5.3.1. rn zellikleri ... 5.3.2. Katk maddeleri. 5.3.3.Bulaanlar 5.3.4. Pestisit Kalntlar. 5.3.5. Hijyen.. 5.4. Ambalajlama .. 5.5.Etiketleme.. 5.5.1.Etiket Bilgileri 5.6.Tama ve Depolama. 5.7.Numune Alma ve Analiz Metotlar 5.8.Tescil ve Denetim. 6SONU VE DEERLENDRME

12 12 13 13 13 13 14 15 15 16 17 17 17 19

EK : 1 TARIMSAL VER KAYNAKLARI.

1-RN TANIMI VE KAPSAMI

1.1. Tanm Takm Familya Cins Tr :Rhoedales :Cruciferae :Brassica (Lahana cinsi) :Brassica napus oeifera veya Brassica napus L.ssp. oeifera

Kanola; kuvvetli, ok dallanm kazk kk sistemine sahip bir bitkidir.Toprakta 100-120 cm derine iner.Sap sert, dayankl, dik ve dalldr.iek rengi birok eitte ak sardr.Kanola meyveleri iki boumdan oluan baklaya benzer.Tohumlar 2-3 mm apnda yuvarlaktr. lkemizde rapiska, rapitsa, kolza isimleriyle de bilinen kanola, klk ve yazlk olmak zere iki fizyolojik dneme sahip bir ya bitkisidir. Kanola tanesinde bulunan % 38-50 ya ve % 16-24 protein ile nemli bir bitkidir. Eskiden kolza olarak isimlendirilen bitkinin, % 45-50 oranndaki ersik asit ieriinin, slah almalar ile % 0 dzeyine drlmesi sonucu , bitkisel ya ihtiyac iin yeniden retime alnmasn salamtr Kanolann klk ve yazlk eitlerinin bulunmas, yetime devresinin ok ksa olmas, birim alandan dier ya bitkilerine oranla daha yksek rn ve ya salamas, stn zelliklere sahip bir ya bitkisi olduunu gstermektedir. 1.2. Gmrk Tarife statistik Pozisyon (GTP) Numaralar Armonize Sistem Nomenklatr ne gre kanola (kolza)nn snflandrlmas aada verilmektedir.
Tarife ve alt alm poz 12.05 1205.10.90.00.00 1205.90.00.00.00 15.14 statistik pozisyonlar Maln tanm Kolza tohumlar, Dk erusik asitli tohumlar (krlm olsun olmasn) Dierleri Kolza ya ve fraksiyonlar (rafine edilmi olsun olmasn, kimyasal olarak deitirilmemi ) Dk erusik asitli yalar (ham) Dierleri Rafine kolza ya

1514.11.90.00.12 1514.91.90.00.12 1514.19.90.00.12

1.3.Bileim Kolza bitkisi toprak ve iklim koullar bakmndan fazla seici olmad iin ziraati btn dnyada yaplabilmektedir. Kolza tohumu retimin en yaygn olduu lkeler in, Kanada, Hindistan, Almanya, Fransa ve ngiltere , Polonya, ABD, ve Pakistandr.Kolza tohumlarnn ya miktar yzde 38-50 arasnda deimektedir. Kolza ya, Cruciferae familyasndan, Brassica napus ve campestris tohumlarndan elde edilen bir yadr.Genel olarak kolza ya, yzde 45-50 gibi yksek orandaki ersik asit ierii ile bilinen bitkisel kaynakl bir ya eidir. Ancak tohum slah almalar ile ersik asit ierii yzde 0.1 deerine kadar drlebilmitir. Bu tohumlardan elde edilen yalar da kanola ya (canola oil) olarak bilinmektedir. Kanola tohumu sfra yakn ersik asit ierii ve yzde 41 ya ierii ile ayieine yakn bir tohumdur. Kanola yann toplam doymu ya asidi ierii yzde 5.4-9.5 toplam doymam ya asidi ierii ise yzde 90.5-94.2 arasnda deimektedir. Kanola (dk ersik asitli kolza) yalarnn bileiminde yer alan en nemli ya asitleri ise oleik ve linoleik asitlerdir. Ntralize edilmi yksek ersik asitli kanola yann sabunlamayan bileenleri (yzde 0.8) arasnda yzde 0.03 oranndaki triterpenler ve yzde 0.50 ile steroller yer almaktadr. Yksek ersik asitli kolza yalarnn tokoferol ierikleri (270 mg/kg ya) ise olduka dktr. Kanola(dk ersik asitli kolza) yalarnn indksiyon periyodlar (AOM) 35-50 saat arasnda deiirken, yksek ersik asit ieren kolza yanda 19 saat olarak belirtilmektedir. 1.4. nsan Sal Bakmndan nemi Bitkisel yalar; insan vcudunda sentezlenemeyen ve sadece yalardan alnabilen oleik, linoleik, linolenik ya asitlerini iermelerinin yannda; nemli enerji kayna olmalar, yada eriyen mutlak gerekli A, D, E, ve K vitaminlerinin kullanlmalarn salamalar ynnden de byk nem tamaktadrlar. Birlemi Milletler Gda ve Tarm Tekilat (FAO) tarafndan bir insann yllk ya tketiminin 17 kgdan az olmamas gerektii, aksi takdirde salk asndan nemli problemlerle kar karya kalnabilecei belirtilmektedir. Kanola ya, Brasica rapa (Polonya kanolas) ve Brassica napus (Arjantin kanolas) alanmasndan oluan Kanada'da yetitirilen Kanola bitkisinin tohumlarndan elde edilen bitkisel bir yadr. nsanlarn besinlerle "linoleik asit" almas gerekir. Lifli sebzelerde, fndkta, tohumlarda, anne stnde, balk (tuna, karides, somon, sardalya, ringa bal) ve tohumlardan yaplan yalarda kanola ya bulunur. Kanola bitkisinde bu ya asitleri dier yalara oranla daha fazladr. Linoleik asit; merkezi sinir sistemi, gz ve trombositler iin gereklidir. Kolesterol seviyesini ve trigliserid seviyesini drr. Kan hcrelerinin akkanln artrr. Baklk sistemini glendirir. Dolaysyla damar tkanklklarnn olumasn engeller. oklu doymam yalar daha ok yedike en gl antioksidan olan E vitaminini alma imkanmz artar.E vitamini, kanola ya, ayiek ya gibi yalarda, yumurta ve fndkta bulunur. Daha az miktarda meyve, sebze, et ve balkta bulunur. 2 ay ka kanola yanda 1.9 mg E vitamini bulunur ki bu da almamz gereken miktarn bete biridir. Kanola bitkisinin yetitirildii topran zelliklerine bal olarak,

baz blgelerde elde edilen yalarn, insan vcuduna zarar verebilecek baz toksik maddeleri ierebilecei eklinde uyar yaynlar da vardr. 1.5. Kanolann Kullanld Alanlar Kanada ve Avrupa lkelerinde slah edilmi ersik asitsiz, ya ve protein oran yksek yeni kolza eitleri kanola ismiyle ekilmektedir. Kanola eitlerinden elde edilen bitkisel ya besin deeri ve ierii bakmndan zeytinya ve yerfst yann kalitesine yakn olup, dnya kanola retiminin nemli bir ksm insan beslenmesinde kullanlmaktadr. Kanola tohumlarndan ya karldktan sonra geriye kalan kspesinde % 3840 orannda protein bulunduundan soya kspesi ile kartrlp hayvan yemi olarak kullanlabilmektedir. Kanola, arlar cezbeden sar ieklere bol miktarda sahip olduundan arclar iinde deerli bir bitkidir. iek dneminde bal arlar bir hektar kanoladan 15 gnde 100 kg bal ve yaklak 1 kg bal mumu yapabilir. Kanola tohumlarndan souk presleme ile elde edilen ham ya metanol ile katalizr eliinde normal basn ve sda estere dntrlr.1 kg tohumdan 450 gr ya kmaktadr ve metanol ile reaksiyondan sonra 450 lt biodizel yakt elde edilebilmektedir. Bunun yannda kolza olarak isimlendirdiimiz erusik asit oran yksek olan eitlerden elde edilen yalar da sanayide, elektrik trafolarnda, bioyakt (biodizel) olarak Fransa ve Almanya gibi Avrupa lkelerinde kullanlmaktadr.

2-RN GELM VE POTANSYEL

2.1.Tarihe Kolza; lahana ve ya algamnn tabii olarak melezlenmesi sonucu meydana gelmi bir trdr. Kolza ilk defa M.. 2000 ylnda Hindistanda kltre alnm, daha sonra ine ve Japonyaya yaylmtr. 1942de Kanada, yan gemicilikte kullanmak amacyla kolza retimine balam ve daha sonra dk ersik ait ieren yazlk eitler gelitirilerek 19561957de insan gdas amacyla ilk kolza yan ilemitir. lkemize 2. Dnya sava srasnda Bulgaristan ve Romanyadan gelen gmenler yoluyla girmitir.1980 yl ncesinde bata Trakya olmak zere bitki bir ok yremizde yetitirilmitir. Ancak ekimi yaplan kolzann yandaki ersik asit ve kspesindeki glikozinolat orannn yksel olmas sonucu Ankara ve Ege niversiteleri ile, nilever baz slah eitlerinin Trakya ve Anadoluda yetitirilmesi konusunda almalar yaparak, dk seviyede ersik asit ieren Quinta eidini nermiler, 1979 ylnda Tarm Bakanl tarafndan onaylanarak, 1980 ylnda 400 ton tohumluk ithal edilmitir. Fakat iftinin elindeki eit ile Quinta eidinin hasatta karmas sonucu ayn yl elde edilen yan ayiei ya ile; kspenin ise ayiei kspesi ile kullanlmas sebebiyle 1980 ylnda kolza ve ya algamnn retimi yasaklanmtr.

Kolzann yanda bulunan ersik asit ve kspesinde bulunan glikozinolatn yksek olmas halinde (%1den yksek) beslenmede zellikle yallarn beslenmesinde zararl olmaktadr. Kspesi yksek oranda glikozinolat ierdii zaman hayvanlarda troid bezi bymeleri, gut iltihaplanmalar, karaciger rahatszlklarna neden olmaktadr. Ersik asit ve glikozinolat deerleri sfra yakn olan 00 ift sfrl eitlerin gelitirilmesi sonucunda Salk Bakanlnn 15.04.1987 tarihli raporuyla kolza yann kullanmna izin verilmitir. Ersik asit ve glikozinolat oranlar kabul edilebilir snrn zerinde kalan sanayide kullanlan ve ersik asit miktar ykseltilerek biyodizel olarak kullanlan eitlere kolza ad verilmitir. nsan gdas olarak kullanlan, ersik asit ve glikozinolat oran sfra yakn bir deere drlm 00 eitlere kanola ad verilmitir. 2.2.Kanola Yetitiricilii evre koullarna ok iyi adaptasyon gsteren kanola zellikle deniz iklimini sevmektedir.Kuraa dayanksz bir bitki olduu iin , klar lk ve yal geen lman ve nemli blgelerde olarak ok iyi yetiir. 2.2.1. Kanolann Tarm lkemizde tarm ve yararlanlmas bakmndan yakn bir gemii olan Kanola dnyann en eski ya bitkilerinin banda gelir.nceleri az miktarda yemeklik ve makinelerin yalanmasnda kullanlan kanola ya, petrol yalarnn kullanm alanlarnn yaygnlamasyla yemeklik ya dndaki nemini yitirmitir.Yakn zamanlarda yaplan slah almalar sonucunda; erusik asitsiz ve glikozinolata fakir eitlerin elde edilmesiyle kanolann en hzl gelien ya bitkilerinin banda geldii grlmektedir. lkemizde kanola retimi, 1980 ylna kadar Trakya ve Marmara Blgesinde Edirne, Krklareli, Tekirda, anakkale, Bursa illerinde yaplmtr.Ancak o zaman kullanlan eitlerin erusik asit iermesi nedeniyle 1980 den itibaren ekim alan ve retim giderek azalmtr.Daha sonra yaplan slah almalaryla erusik asit iermeyen kanola bitkisi retimine yeniden balanmtr. 2.2.2. klim ve Toprak stekleri Kanola bitkisi klk ve yazlk olarak yetitirilebilmektedir. lkemizde genellikle klk kanola tarm yaplmaktadr. Klk kanola, ka kar altnda -15 oC'ye kadar dayankldr. Ancak ka girerken kuvvetli bir kk oluturmas ve rozetlemesini tamamlam olmas gerekmektedir. Bunun iin de Ekim ay banda tavl topraa ekilmeli ve k salanmaldr. Eer kuraklk nedeniyle kuruya ekilmise bir k suyu verilmesi zamannda bitki kn ve k gelmeden bitkinin yeterince kuvvetlenmesini salar. Ka zayf giren kanola bitkileri; soukta ve sfrn altndaki scaklklarda zarar grmektedir. Klk kanolann ekimi Trakya ve Marmara da yaplrken, yazlk kanola daha ok lman iklim blgeleri olan Ege ve Akdeniz'de yetitirilmektedir. Kanola bitkisi, kumlu ve hafif topraklar dnda hemen hemen her toprakta yetimektedir. Toprak yzeyinin tesviyesi iyi olmaldr, su tutan, gllenen tarm alanlarnda ok zarar grmektedir. En iyi yetitii toprak humuslu derin yapl ntr veya hafif alkali ve hafif asit topraklardr. Ph:6.5-7.5 aras en uygun topraklardr.

2.2.3. Toprak Hazrl Kanola tohumu ok kk ve imlendikten sonra toprak yzeyine k gc dk olduundan, tohum yatann iyi hazrlanmas gerekmektedir. Hububat hasadndan sonra kanola ekilecekse, glge tavnda veya den yalardan sonra pulluk ile srm yaplarak anz topran altna gmlr. Daha sonra goble disk ve trmk ekerek ince bir tohum yata hazrlanr. Kanola; ayiei, msr veya pamuk yerine ekilecekse hasatta kalan saplar trmkla tarla dna karlr. Daha sonra eer tarla otlu veya inenmi ise srlerek, otsuz ise kazaya veya goble disk ve trmk ile tohum yata keseksiz olarak hazrlanr. Gerekirse ekimden nce ve sonra topran yzeyinin dzgn olmas ve bastrlmas iin merdane ekilmelidir. 2.2.4. Ekim Zaman Ekim zaman toprak ss ile yakndan ilgilidir. imlenmenin iyi olabilmesi iin toprak ss en az 10-12 C olmaldr. Bundan daha yksek scaklkta tohumlarn imlenme ve k daha hzl olur. Kanola ekimi, Trakya-Marmara, Ege, Gneydou Anadolu, Marmara, Orta Anadolu ve Karadeniz Blgelerinde 15 Eyll-15 Ekim tarihleri arasnda yaplmaldr. Eyll ve Ekim ay ierisinde decek yalar topraa ekilen kanola tohumlarnn kmasna yardmc olacaktr. Bu ekilde iyi k yapan kanola bitkileri ka 6-8 yaprak arasnda (rozet devresi) girer ve kuvvetli bir kk sistemi gelitirerek souktan zarar grmez. Eer kanola ekimleri Kasm ayna sarkarsa k yava ve fidelerde ok zayf olduundan souklarn balamas ile scaklk - 2C ve altna dtnde gen fideler zarar grmektedir. Bu nedenle kanola ekiminde ge kalnmamaldr. 2.2.5.Tohumluk Kanola tarmnda tohumluun nemi byktr. Sofralk bitkisel ya retiminde ieriinde erusik asit ve kspesinde glikozonalat iermeyen kanola tohumluu kullanlmaldr. nk kanola bitkisi %50'lere varan lde yabani hardal trleri ile melezlendiinden, ikinci yl hasat edilen rn tohumluk olarak ekildiinde hasat edilen rnn yanda erusik asit ve kspesinde glikozonalat oran artacaktr. Her yl kontroll olarak retilen sertifikal tohumluklarn reticiler tarafndan alnmas gerekmektedir. Alnacak tohumluun ekilecei blgede denenmi ve k souklarna dayankl olmas gerekmektedir. Ekilen kanola eidinin ya oran da %40'n zerinde olmaldr. a) Her yl kanola reticileri mutlaka sertifikal yeni tohumluk ekmelidirler. b) Ekilecek tohumluklarn temiz, imlenme oran ve k gc yksek olmaldr. c) Verim dklne neden olmamak iin, hastalk ve zararllara dayankl kanola tohumluu tercih edilmelidir. d) Ekilecek tohumluklar tohumla geen hastallara kar ilalanmaldr. 2.2.6.Ekim ekli Kanola ekimi, yonca ekim makinesi gibi kk tohumlar ekebilen mekanik (anzmanl) ya da pnomatik mibzerlerle yaplabilir. reticiler gelimi hassas ekim makinelerini kullanarak, sra aras, sra zeri ve ekim derinliini kolaylkla

ayarlayabilirler. Bu tip gelimi ekim makineleri ile ekimde bir dekara kullanlan tohum miktarndan nemli tasarruf salanmakta, bir dekara 400 gram yeterli olmaktadr ve dzgn bir k elde edilmektedir. Kanola ekiminde sra aras mesafe 17-30 cm ve sra zerindeki bitkiler arasndaki mesafe ise toprak verimlilii ve ya durumuna bal olarak 4-6 cm arasnda olabilir. Ekim derinli 1.5 cm civarnda olmaldr. Ar sk ve derin ekimden kanlmaldr. Derin ekimde klar mtecanis olmaz, ge kalr ve ka iyice gelimeden gireceinden zarar grr. Sk ekim iinde ayn zayf gelime sz konusudur. Zayf kk yapsna sahip kanola bitkileri k souklarndan nemli lde zarar grmektedir. Baz gevek yapdaki topraklarda ekimden sonra merdane geirilirse k iyi olmaktadr. 2.2.7.Bakm Normal zamannda yaplan ekimlerde kanola gr gelitii iin, ierisinde yabanc ot barndrmaz.Tarlada yabanc ot olarak hardal varsa kanola ekilmez. nk ikisi de ayn familyadan olduundan mcadelesi zordur ve daha sonra hasat edilecek kanola rnne kararak kaliteyi bozar. Ayrca kanola bitkileri, Nisan ayna kadar olan gelime dneminde toprakta taban suyu yksekliine ve su tutmasna kar ok hassas olduundan yal dnemlerde tarlada gllenme olursa hemen su tahliye edilmelidir. 2.2.8.Gbreleme Kanola tarmnda doru bir gbreleme yaplmas iin, reticilerin topraklarn analiz yaptrmas arttr. Fosforlu gbrelerin ekimden nce topraa verilmesi, bitkiler tarafndan ileriki gelime dnemlerinde kolay ve yeterli alnmasn salar. Azotlu gbrelerin kanola retiminde ideal uygulanmas e blnerek yaplr. Birinci uygulamada te biri ekimden nce veya ekimle birlikte Amonyum slfat (%21) formunda veya 18-46-0 ile 20-20-0 kompoze gbrelerinden birini kullanarak dekara 25 kg, ikinci uygulamada dier te biri Mart ay banda re formunda 10 kg/da , son te birlik ksmda Mart ay sonu veya Nisan ay banda Amonyum nitrat (%26) formunda olmak zere 15 kg/da hesabyla tarlaya verilmesi uygundur. Kanola, yetime dneminde kkrt besin maddesine dier bitkilere gre daha fazla ihtiya duyduundan toprakta kkrt noksanl varsa, slfat veya kkrtl gbrelerin kullanlmasnda fayda vardr.

KANOLA TARIMINDA KULLANILAN GBRE ETLER: Azotlu Gbreler:

Azotlu gbreler, Amonyum slfat (%21 N), re (%46 N) ve Amonyum Nitrat (%26 N) tr. Azotlu gbreler topraktan deiik yollarla kayba uradndan her yl mutlaka topraa verilmesi gerekir. Fosforlu Gbreler: Sadece fosfor iermesi ynnden en ok bilinen Triple Sperfosfat (%43 %46 P2O5) tr. Eer toprak analizi sonucu bu gbreye ihtiya duyulursa tamam ekim ncesi topraa verilip kartrlmaldr. Potasyumlu Gbreler: Toprak analizleri sonucu tavsiye edilen potasyum gbresi ounlukla potasyum slfat (%50 K2O) formunda ekim ncesi toprak altna yaplacak bir gbreleme ile karlanr. Kompoze Gbreler: Kompoze gbreler azot, kartrlmasndan yaplmtr. Yaprak Gbreleri: Yaprak gbreleri ierisinde bir veya birden fazla besin maddesi elementi bulunmaktadr. Yaprak gbreleri , kullanma talimatna gre doru oranda su ile kartrlarak uygun bir pulvarizatrle verilmelidir. 2.2.9. Ekim Nbeti (Mnavebe) Tarm topraklarnn retim gcnn ve salnn korunmas, ilalara bamlln azaltlmas ve retilen kanola bitkisinin sal iin ekim nbeti uygulanmaldr. Tarm yaplan alanlarda ayn bitkinin ayn tarlaya st ste ekilmesi topran fakirlemesine ve o bitkinin hastalklarnn artmasna neden olmaktadr. Bu nedenle kanola tarmndan yksek verim alabilmek iin mutlaka ekim nbeti planlamas yaplmaldr. Kanolann girecei baz mnavebe modelleri u ekilde olabilir: 1. Model: Soya Fasulyesi + Kanola + Buday + Msr 2. Model: Buday + Kanola + Baklagil + Ayiei 3. Model: Pamuk + Kanola + eker pancar + Kavun-karpuz 4. Model Ayiei + Kanola + Buday 2.2.10.Yabanc Ot Mcadelesi Yabanc ot mcadelesi kanolann ilk yetime devresinin ilk aynda ok nem tar ve yaplmas % 20-30 orannda daha fazla verim alnmasn salayabilir. Hzl
7

fosfor

ve

potasyumun

belli

oranlarda

gelime yeteneine sahip yabanc otlar zellikle ilk gelime devresinde faydal tarla alann kaplayarak kanola bitkisinin gelimesini engelleyerek ve bitki besin maddelerine ortak olarak nemli oranda zarar yaparlar. Kanola bitkisi 30-40 cm boyunda olduunda gr geliip, glge yaparak dier yabanc otlarn gelimesi byk lde engellemektedir. Yabanc ot mcadelesi kltrel tedbirlerle, mekanik yollarla ve kimyasal yntemlerle yaplmaktadr. 2.2.11. Kanola Hastalk Ve Zararllar Kanolann nemli hastalklar; mildiy, kolza kk uru, kuruni kftr. Kanolann nemli zararllar ise; toprak pireleri, tarla salyangozu, kanola sap hortumlu bcei, lahana bcei ve yaprak bitidir. 2.2.12. Tohum Balama Kanola ieklenme dneminde tozlanma (dllenme) iin, eidin kendi kendine tozlanmasnn az veya ok olmasna bal olarak bal arlarna ihtiya duyar. Bu nedenle ieklenme dnemindeki sre de kanola retim tarlalar yaknnda ar kovan bulunmas harnuplarda (kapsllerde) dllenme, dane tutmay artrr. ieklenme ve dllenme bitkide alttan yukar doru olmaktadr. Nisan sonu Mays ay banda kanolann ieklenmesi arlara bol miktarda iek tozu salamaktadr . 2.2.13. Hasat Ve Depolama Kanola, havalarn scak veya yal gitmesine ve eitin erkenciliine bal olarak ieklenmeden 40 ile 50 gn sonra hasat konumuna gelir. Kanola hasat olumuna geldiinde bitkilerin sap, yaprak ve kapslleri tamamen kuruyup sararr, sar bir renk oluur. Tohum kahverengine dnmse hasat zaman gelmi demektir.Kanola bitkisinde olgunlama aadan yukar dorudur. Hasatta bitkilerin tam olgunlamas beklenirse alt kapsllerde atlama ve dklmeler grlr. Erken hasatta ise st kapsller tam olgunlamadndan hasat kayb olur. Kanola tohumlar dier yal tohumlardan daha zor muhafaza edilir.abuk kflenir ve bozulur. Emniyetli bir depolama iin danelerin rutubeti % 9'u gememelidir ve rn ierisinde ya ot tohumlar ve bitki paralar olmamaldr. Kanola, kuru ambarlarda depolanmaldr, aksi halde ok abuk kzma olur ve kflenir.

3-SEKTRN GNCEL DURUMU VE PERFORMANSI

3.1. retim

Kanola , bitkisel ya kayna olarak yal tohumlu bitkiler olan ayiei, soya, pamuk ve yer fst arasnda retim asndan nc sray almaktadr. Dnya'da yllk kanola retimi 2003 yl verilerine gre 36 milyon ton civarndadr. lkemize Balkanlardan gelen gmenler ile kolza ad ile 1960 yllarnda getirilmi ve Trakya'da ekim alan bulmutur. Ancak kolza rnnn yanda insan salna zararl erusik asit, kspesinde de hayvan salna zararl glikozinolat bulunmas nedeniyle 1979 ylnda ekimi yasaklanmtr. Kolza'da erusik asit ve glikozinolat ihtiva etmeyen eitler, aratrmalar sonucu gelitirilmitir. Bu eitlere, ilknce Kanada'da slah edilmesi nedeniyle kanola ad verilmitir. Kanola; tohumlarnda % 38-50 ya bulunmas, kat, sv ve ham ya olarak kullanlmas, yann orta ve yksek oranda oleik asit iermesi, kaynama noktasnn yksek olmas (238C) nedeniyle iyi bir kzartma ya oluu, E vitaminince zengin olmas dolays ile bilinen en iyi ya bitkilerinden birisidir. 3.1.1 Trkiyede retim Trkiye Kanola Bitkisi Ekim Alan, retim, Verim Ve Tohumluk Miktarlar
1999

Ekim Alan (Ha) Verim (Kg/Ha) retim (Mt) Tohumluk (Mt)

Kaynak: FAO verileri

187 17.647 330 1

2000 82 22.805 187 3

2001

2002

2003

290 22.414 650 1

100 20.000 200 1

100 20.000 200 1

Tablodan da grlecei zere; 1999-2003 yllar arasnda lkemizde kanola ekimi yok denecek kadar az dzeydedir.Trkiyede kolza retimi 1948 ylndan balayarak istatistiklere girmi fakat ok az retilmitir.1960l yllardan sonra kolza retiminde nemli saylabilecek bir art grlmtr.1979 ylnda byk bir patlama yaparak 27.500 hektarlk ekim alannda 43.000 ton retim potansiyeline ulamtr.Sonraki yllarda yanda doymam ya asitlerinden olan erusik asitin yksek oranda bulunmas nedeniyle ekim yasa getirilmitir.Bunu takip eden yllarda birok slah almalar sonucunda elde edilen kanola tohumunun ekimi yaplm ve ok iyi sonular alnmtr.

Kuraklk, hastalk ve zararllar dnda zellikle taban fiyat politikalar,ekonomik tevik ,gvence , depolama, ekim alanlarnn kontrolsz geniletilmesi , kalitesiz tohumluk kullanm , tarmsal mekanizasyondaki eksiklikler vb nedenlerden dolay kanola nn ekim alanlarnda bugne kadar byk bir art salanamamtr. 3.1.2.Dnyada retim Dnya kanola retimi 1999-2003 yllar arasnda 43 milyon tondan 36 milyon tona dmtr. Dnyadaki balca reticiler;in, Kanada, Hindistan, Almanya, Fransa ve ngiltere , Polonya, ABD, ve Pakistandr. Dnyada balca kanola ithalatlar;ABD, in, Hongkong Meksikadr.Balca ihracatlar ise; Kanada, Almanya ve Fransadr. Dnya Kanola Tohumu retimi (Bin ton) lkeler
in Kanada Hindistan Almanya Fransa ngiltere Polonya ABD Pakistan Macaristan Meksika Japonya TRKYE TOPLAM

ve

1999
10.132 8.798 5.664 4.284 4.391 1.733 1.132 621 363 327 3 0.8 0.330 43.172

2000
11.381 7.205 5.788 3.586 3.477 1.157 958 909 297 179 14 0.7 0.187 39.511

2001
11.332 5.017 4.187 4.160 2.877 1.157 1.063 908 262 205 13 0.7 0.650 35.916

2002
10.552 4.178 5.040 3.847 3.317 1.468 953 706 259 201 14 0.7 0.200 34.000

2003
11.500 6.669 3.650 3.640 3.321 1.837 754 686 250 70 14 0.7 0.200 35.932

Kaynak: FAO 3.2.Trkiye'nin D Ticareti lkemizin kanola ihracat bulunmamaktadr.

10

YILLAR TBARYLE TRKYENN KANOLA TOHUMU THALATI YILLAR 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003* MKTAR ( Milyon Ton) 38 15.935 5.492 24.156 2.182 54 0.002 DEER (Bin ABD $) 32 4.152 1.087 4.901 406 83 2

*10 aylk Kaynak : Devlet statistik Enstits , FAO Kanola ithalatnn yapld lkeler, Kanada ve Almanyadr.

4-SEKTRN PERFORMANSI
Yurdumuzda retilen bitkisel ve hayvansal yalar tketimi karlayacak dzeyde deildir. Yemeklik ya retiminde bitkisel yalarn nemi ok daha fazla olmasna ramen ya bitkilerinin ekili alanlar snrldr. Bu da ya bitkilerinin hasat ve harman ilerinin zor olmas ve maliyetteki ykselmelerden kaynaklanmaktadr. Bu bakmdan tohumlarnda % 38-50 orannda ya bulunan, tarm son derece kolay, kolza bitkisinin gereken ilgiyi grmesiyle lkemizde ya ann kapatlmasna nemli oranda katkda bulunulabilir. lkemizde, ylda 500 bin ton bitkisel ya ithal edilmektedir. Nfus artna bal olarak artan ya ihtiyacnn karlanabilmesi iin, ya retiminin de artrlmas zorunludur. Kanola, bu bitkisel ya ann kapatlmasnda nemli rol stlenebilir. Kanola kspesi, % 38-40 orannda protein ihtiva etmesi nedeniyle ayn zamanda hayvan yemi iin iyi bir hammaddedir. Kanola tohumu hibir ilem grmeden besi rasyonuna % 10, kanatl rasyonuna % 20 orannda katlarak dorudan besi materyali olarak kullanlabilir. Ayn zamanda Nisan ayndan hasada kadar ki 4 aylk dnem boyunca iekliliini muhafaza etmesi nedeniyle iyi bir bal bitkisidir. Dnyada yaklak 220 milyon hektar alanda ekimi yaplan kanolannn anavatan Anadolu'dur. lkemiz arazilerinde ok yaygn olarak grlen hardal bitkisi, kanolann yabani formudur. Son yllarda gelimi lkelerdeki ekimi ve retimi devaml artan kanola, kolza olarak 1970li yllarda lkemiz iftisi tarafndan retimi yaplm bir bitkidir. Ancak 1977 ylnda Salk Bakanlnn yapt kontroller sonucu insan sal iin zararl olduu bilinen ersik asit muhtevasnn % 5 snrn atnn grlmesiyle ekimine yasak getirilmitir. Bununla beraber kolza bitkisinin ekonomik ve tarmsal nemi yan sra ya bileiminin kalitesine ilikin baz gelimi lkelerde yaplan almalar sonucu ersik asitten arndrlm yeni eitler retilerek kanola adyla piyasaya srlmtr. Oleik asite zengin olan kanola ya, hafiflik, yksek tutuma scakl ve tortu brakmama gibi stn zellikler gstermeleri nedeniyle, kzartmalk ya retimi iinde kullanlmaktadr. Kanola bitkisi ya ayrca, pek ok Avrupa lkesi ile Amerika'da yllardan beri bilinen ve nebati ya retiminde kullanlan bir bitkidir.

11

5.MEVZUAT
Kanola (Dk Erusik Asitli Kolza Ya): Dk erusik asitli ya ieren Brussica napus , L. Brassica r campestris L. ve Brassica juncea L.'nin tohumlarndan elde edilen yadr. 5.1. rn Standartlar Kanolann tabi olduu uygulamada bulunmaktadr. TS 892 standard , ithalatta ve ihracatta zorunlu

Kanolann ihracatnda zorunlu standart ve kalite kontrolleri, D Ticaret Mstearlnn Blge Mdrlkleri bnyesindeki D Ticarette Standardizasyon Denetmenleri tarafndan yaplr. Kanolann ithalatnda standardna uygunluk deerlendirmesi;Trk Standartlar Enstits tarafndan yaplr. 5.2. Kontrol Belgesi, Kanolann ithalatnda , Tarm ve Kyileri Bakanl tarafndan dzenlenen insan sal ve gvenlii , hayvan ve bitki varl ve sal ynnden uygunluunu gsteren Kontrol Belgesinin ilgili Giri Gmrk Mdrlne ibraz edilmesi gerekmektedir. 5.3. Tketici Sal Asndan Yerine Getirilmesi Zorunlu artlar 13.10.2001 tarih ve 24552 sayl Resmi Gazetede yaymlanan 2001/29 sayl Trk Gda Kodeksi Bitki Ad le Anlan Yemeklik Yalar Teblii ile , gda olarak tketime uygun olan ve Tebliin 3 nc maddesinde tanmlar yaplan bitki ad ile anlan yemeklik yalarn, tekniine uygun ve hijyenik ekilde retim, hazrlama, ileme, muhafaza-depolama tama ve pazarlamasn salamak zere zellikleri belirlenmitir. 5.3.1. rn zellikleri Dk erusik asitli kolza yann erusik asit ierii toplam ya asitlerinin %2 sinden fazla olmamaldr. Dk erosik asitli kolza yanda Crismer deeri 67-70 aralnda olmaldr . Dk erusik asitli kolza yann brassikasterol konsantrasyonu toplam sterollerin %5'inden az olmamaldr. Bitki ad ile anlan yemeklik yalarn kimyasal ve fiziksel zellikleri aada verilmitir.

Bitkisel Yalarn Fiziksel ve Kimyasal zellikleri

Bitkisel Yalar Bal Younluk
12

Younluk (g/ml)

Krlma ndisi 40C

Kanola ya (dk 0.914-0.920x=20C erusik asitli kolza ya) Bitkisel Yalar

--------

1.465-1.467

erusik ya)

Sabunlama Says Kanola ya (dk 182-193

asitli kolza

yot Deeri 105-126

Sabunlamayan <=20

5.3.2.Katk Maddeleri Bitki ad ile anlan yemeklik yalarda kullanlmasna izin verilen katk maddeleri Trk Gda Kodeksi Ynetmeliinin 2.blmne uygun olmaldr. 5.3.3.Bulaanlar Bitki ad ile anlan yemeklik yalarda bulaanlarn miktarlar Trk Gda Kodeksi Ynetmeliinin 4 nc blmnde belirtilen limitlere uygun olmaldr. 5.3.4.Pestisit Kalntlar Bitki ad ile anlan yemeklik yalarn retiminde kullanlan tarmsal rnlerdeki pestisit kalnt miktarlar, Trk Gda Kodeksi Ynetmeliinin 5 inci blmnde belirtilen limitlere uygun olmaldr. 5.3.5. Hijyen Bitki ad ile anlan yemeklik yalar, Trk Gda Kodeksi Ynetmeliinin 7 nci blmnde yer alan aada belirtilen kurallara uygun olarak retilmelidir. Hammaddenin saland alanlarla ilgili kurallar: Gdalara kabul edilemez dzeylerde zararl maddeler tama ihtimali bulunan alanlarda hammadde retimi yaplmamaldr. Hammaddelerin endstriyel, evsel ve zirai atklarla bulamas nlenmeli ve bu tr atklarn hammadde salanan alanlardan uzaklatrlmas ile ilgili ilemler resmi otoritelerce kabul edilebilir olmaldr. Hammaddeler sala zararl maddeler ieren sularla sulanmamaldr. Hammaddeler retiminden ileme noktasna gelinceye kadar fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik bulaanlardan korunmaldr. Hammaddelerin retiminde kullanlan alet, ekipman ve tayclar sala zararl olmamaldr. nsan tketimi iin uygun olmayan maddeler hammaddeden ayrlarak hijyenik kurallara uygun bir biimde ortamdan uzaklatrlmaldr. Hammaddeleri bulamaya kar korunabilen, hasar ve bozulmann en aza indirilebildii koullarda depolanmaldr. Hammaddelerinin tanmasn salayacak aralar temiz olmal, gerektiinde dezenfekte edilmelidir. rnn zellii gerektiriyorsa soutucu gibi zel donanmlar kullanlmaldr.
13

Hammadde ile temas eden buz ime suyundan yaplmal, bulamadan korunarak ilenmelidir. 5.4. Ambalajlama

16.11.1997 tarih ve 25172 sayl Resmi Gazete de yaymlanarak yrrle giren Trk Gda Kodeksi Ynetmelii Madde 17 de belirtildii zere; Trk Gda Kodeksinde yer alan tm gda maddelerinin ambalajlanmas zorunludur. Gnmzde artk rnn kalitesi kadar ambalaj ekli, rne uygunluu, dayankll ve imaj da aranlan zellikler arasnda yer almaktadr. Bitki ad ile anlan yemeklik yalarn ambalajlanmasnda, Trk Gda Kodeksi Ynetmeliine uygun ambalaj materyalleri kullanlmal ve etiketleme ilemi bu blme uygun yaplmaldr. Ambalajlarda aranlan genel zellikler: Ambalajlanm gda maddesi, ambalaj deitirilmedii veya almad srece gda maddesine eriilemez durumda olmaldr. Gazete ve gda ambalaj materyali olarak retilmemi basl ve yazl katlar, yeniden ilenmi katlar ve plastik gda ambalaj materyali olarak kullanlamazlar. Ambalaj materyali, gda maddesini zelliine bal olarak scaklk deiimleri, nem, hava, k gibi olumsuz d etkenlerden korumaldr. Gda maddelerinin bileiminde istenmeyen deiikliklere ve organoleptik zelliklerinde bozulmalara neden olmamal ve gda maddesiyle etkileim gstermemelidir. Ambalaj materyali zerinde izin tarihi ve numaras ile retici firmann ad ve bulunduu il belirtilmelidir. Doldurma, tama ve depolama koullarna dayankl ve istiflemeye uygun olmaldr. Gda maddelerinin konulduu paslanmaz elik dndaki metal esasl ambalajlar gdann zelliine gre kalay, krom, kromoksit,alminyum folyo, lak veya plastik ile kaplanm olmaldr. Kaplama maddeleri kaplanlan tm yzeylere homojen bir ekilde dalmaldr. Lak ve plastik kaplamalarda bu maddelerin zellikleri plastik maddelerin teknik zelliklerine uygun olmaldr. Kalay miktar en az4.9 g/m, krom miktar en az 50 mg/m ve kromoksit miktar en az 7 mg/m olmaldr. Kaplama maddelerinin bileiminde, antimon, kadmiyum ve arsenik miktar % 0,02 den, kurun miktar % 0,5 den fazla olmamaldr. Alminyum folyo ve tplerde alminyum miktar en az % 95 olmaldr. Metal kaplarn kalaylanmasnda kullanlan kalayda arsenik bulunmamaldr. Metal ambalaj kapaklarnda kullanlacak contalar, kapak kenarna homojen bir ekilde dalmal, kopma olmamal, sl ilemlerden zarar grmemelidir. Contalarn zellikleri de plastik maddelerin teknik zellikleri blmne uygun olmaldr. Asitli gdalarn ve ikilerin inko ve inko ile galvanize edilmi kaplarla temas yasaktr. 5.5.Etiketleme 25.8.2002 tarih ve 24857 sayl Resmi Gazetede yaymlanan 2002/58 No.lu Trk Gda Kodeksi Gda Maddelerinin Genel Etiketleme ve Beslenme Ynnden Etiketleme Kurallar Tebliinde yer ald zere etiketleme ile ilgili kurallar u ekildedir:

14

a-Sata sunulan her gda maddesinin ambalajnda etiket bulundurulmas zorunludur. b-Gda maddesinin etiket bilgileri tam , doru ve anlalabilir olarak ifade edilmelidir. c-Etiketleme dili Trke olmaldr. Trkenin yan sra uluslararas kabul grm dier resmi diller de kullanlabilir. d-Tm yazlar fonla kontras tekil edecek ekilde, silinmez karakterde okunabilir renk ve boyutta olmal, ambalaja salam bir ekilde baslm, yaptrlm veya tutturulmu olmaldr. Ayrca etiket zerinde bulunmas zorunlu bilgiler baka yazlar ya da resimlerle rtlmemeli veya kesilmemelidir. e-Gda maddesinin etiketi,ambalaj ve biimi sahte, yanltc veya gdann karakterine , yapsna , zelliklerine , bileimine ,kalitesine, orijinine ve retim metotlarna gre hatal bir izlenim yaratacak, tketiciyi yanltacak resim, ekil ve benzerlerini iermemelidir. f-Gda maddesinin etiketinde ,o gda maddesinin hastalklar nleme ,iyiletirme ve tedavi zellii olduunu bildiren veya ima eden ifadeler yer alamaz. 5.5.1.Etiket Bilgileri 25.8.2002 tarih ve 24857 sayl Resmi Gazetede yaymlanan 2002/58 No.lu Trk Gda Kodeksi Gda Maddelerinin Genel Etiketleme ve Beslenme Ynnden Etiketleme Kurallar Tebliinde yer ald zere gda maddelerinin etiketinde bulundurulmas zorunlu bilgiler aadadr : a-Gda maddesinin ad, b-indekiler, c-Net miktar, d- retici Firmann ad, adresi ve retildii yer: malat veya ambalajlayc veya ithalat veya ihracat veya datc firmann ticari unvan, ak adresi, tescilli markas ve retim yeri bildirilmelidir. e- Son tketim tarihi f-Parti numaras ve / veya seri numaras, g-retim izin tarihi ve says, sicil numaras veya ithalat kontrol belgesi tarihi ve says h-Orijin lke, -Gerektiinde kullanm belgisi ve / veya muhafaza artlar. Gda maddelerinin etiketlerinde ( a ), ( c ), ( e ) bentlerinde yer alan bilgiler ambalajn ayn yznde bulunmaldr. Bunlara ilave olarak yemeklik yan ad da etiket zerinde yer almaldr.rn vinterize edilmi ise bu isme vinterize ibaresi de eklenmelidir.

5.6. Tama ve Depolama Gdalarn tanmas ve depolanmas ile ilgili asgari teknik ve hijyenik kurallar aada verilmitir: a) Gda maddeleri depolama ve tama esnasnda her trl d etkenden zarar grmeyecek, bozulmayacak ekilde korunmaldr.
15

b) Depolar giyinme yerleri, yatakhaneler, lavabolar, tuvaletler, banyolar, idari blmler ve dinlenme yerlerinden ayr olmaldr. Depolar hi bir zaman amac dnda kullanlmamaldr. c) Tama aralar ve depolarda havalandrma, scaklk ve rutubet rn zelliklerine uygun olmal, depolarda scaklk ve rutubet ler cihazlar bulundurulmal, bilgiler srekli olarak kaydedilmelidir. Souk zincirdeki tama vastalarnda da scaklk ve nem ler cihazlar bulundurulmaldr. d) Depolar ve tama aralar rn zellii gz nne alnarak, derin dondurulmu rnlerde-18C dan daha dk scaklkta olmal ve ayarland sabit dereceden 0,5C dan fazla sapmaya izin vermeyecek sistemde olmaldr. Souk zincir bozulmamaldr. e) Depolarda zemin przsz, duvarlar dzgn, kolay temizlenebilir nitelikte, svas dklmemi, rnlere olumsuz etkide bulunmayacak zellikte olmaldr. Depo st tavan ve atlar akmay, szmay nlemeli, scaklk deimelerinden etkilenmeyi nleyecek ekilde yaltml olmaldr. f) Depolarda ve tama ara ve gerelerinde kullanlan alet, ekipman ve malzemeler temiz, salam ve hijyenik amacna uygun olmaldr. g) Depo ve tama ara ve gereleri ykama ve dezenfeksiyona uygun olmaldr. h) Deponun kap, pencere ve dier ksmlar her trl zararlnn girmesini nleyecek uygun donanma sahip olmaldr. ) Depolara ilk gelen rn nce, son gelen rnde en son karlmal, istenildii zaman istenilen rn grubu veya parti karlabilecek ekilde yerletirme ve istifleme yaplmaldr. i) Souk hava depolarnda jeneratr bulunmaldr. j) pler depo dnda tutulmal, atlacak malzeme depodan uzaklatrlmaldr. k) rnler zeminle temas etmeyecek ekilde belirli bir ykseklikte ve rutubet geirmeyen uygun malzeme zerinde depolanmaldr. l) Depolama ve tama srasnda evreye zarar verilmemelidir. m) Depolamada rnlerin ambalaj ve etiketlerinin zarar grmesi nlenmeli, rn ve ambalajn zelliine gre istif ve yma yaplmaldr. n)Gda maddeleri depolanmaldr. birbirinin zelliini bozmayacak ekilde tanmal ve

o) Gda maddeleri toksik maddeler ile birlikte depolanmamal ve tanmamaldr. p) Gda maddeleri zelliklerine gre temizlik malzemelerinden ayr blmelerde depolanmal ve tanmaldr.

16

r) Gda maddelerinin tanmas ve depolanmas ile ilgili gerekli i gvenlii nlemleri alnmaldr. s) Depolar ve tama aralarnn denetim ve kontrol Tarm ve Kyileri Bakanlnca yaplr. 5.7.Numune Alma ve Analiz Metodlar Bitki ad ile anlan yemeklik yalarn retim hattndan ve muhafaza deposundan numune alnmasnda Trk Gda Kodeksi Ynetmeliinin 11 inci blmndeki kurallara uyulmaldr. Numune uluslararas kabul grm metodlara gre analiz edilmelidir. 5.8.Tescil ve Denetim Bitki ad ile anlan yemeklik yalar reten ve satan i yerleri; tescil ve izin, ithalat, kontrol ve denetim srasnda 2001/29 sayl Trk Gda Kodeksi Bitki Ad le Anlan Yemeklik Yalar Tebli hkmlerine uymak zorundadr. Bu hkmlere uymayan iyerleri hakknda 560 sayl Gdalarn retimi, Tketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hkmnde Kararname hkmlerine gre yasal ilem yaplr. Denetim, 560 sayl Kanun Hkmnde Kararnameye gre Tarm ve Kyileri Bakanl ve Salk Bakanl tarafndan yaplr 6.SONU VE DEERLENDRME Kolza veya son yllarda ya kalitesi ynnden gelitirilmi ticari ismi ile Kanola bitkisi lkemizde son derece ihmal edilmi bir bitkidir.Bugn lkemizde tahl retimi yaplan her yerde kanolann yetitirilebilecei gz nne alnarak ve GAP blgesinde sulamaya alan tarm alanlar da dikkate alndnda ya amz kapatmada nemli alternatif bir ya bitkisi olduu ortadadr.nk ya da son derece kaliteli ve oleik asit oran en yksek bir yadr.Ancak 80li yllarn bana kadar zellikle Trakya yresinde yaygn olarak yetitirilen kolza o yllarda yandaki erusik asit ve kspesindeki kkrt ieren toksik etkili glikozinolat oranlarnn yksek olmas nedeniyle 2 yl srevle yeni slah edilmi , ya kalitesi yksek kolza tohumlarnn yetitirilmesi amacyla yasaklanmtr.Daha sonra kaliteli ya ieren eitler lkemize getirilmi ise de ekimi yaygnlatrlamamtr. Kanola tohumlarnda bulunan %38-50 oranndaki ya, daha ok sv halde gda sanayinde deerlendirilmektedir.Eski kalitesiz kolza yanda bulunan erusik asitin margarinde kristallenmeyi ters ynde etkilemesi nedeniyle, margarin sanayi balangta bu yaa ilgi duymamtr. Ancak daha sonra erusik asitsiz eitlerin retilmesiyle, kanola ya retici lkelerde margarin sanayinde de geni lde tketilmeye balanmtr. Kanolann yazlk ve klk eitlerinin bulunmas, yazlk ekildiinde Temmuz, klk ekildiinde Haziran aynda hasat olgunluuna gelmesi ile bu aylarda hibir ya bitkisinin hasadnn sz konusu olmamas nedeniyle atl kapasite alan ya ve yem fabrikalarnn hammadde gereksinimini karlayarak tam kapasiteye almalarna olanak vermesi, ekimden hasadna kadar mekanizasyona uygun olmas, birim

17

alandan birok ya bitkisine gre yksek tohum ve ya vermesi bitkinin olumlu zellikleri arasnda saylabilir. Kanola Trakya-Marmara, Orta Anadolu blgelerimizde klk ya bitkisi olarak ekilebilecek bir bitkidir.Ancak Trakya yresinde bulunan yabani hardallar, tohumlar tozlayarak ya kalitesini olumsuz ynde etkileyen erusik asitin artmasna neden olabilirler. Bu itibarla kanolann retiminin yaygnlatrlmas iin; Tohum retiminde ekimden nce devlet tarafndan ekonomik tevik ve gvence salanmas, retilen tohumlara devlet tarafndan alm garantisi verilmesi, retim maliyetlerinin azaltlmasnda gerekli koullarn devlete stlenilmesi, Marjinal alanlarn deerlendirilmesi yannda sulu tarma alm olan GAP blgesinde yal tohumlu bitkilerin planl ve programl olarak yaygnlatrlmasyla yal tohum retiminin arttrlmas,

EK :1 TARIMSAL VER KAYNAKLARI Trke Tarmsal Veri Kaynaklar lkemizde tarmsal verilere sahip olan siteler arasnda ilk srada, Tarm Bakanl web sitesi olan www.tarim.gov.tr yer almaktadr. Bu sitede lkemizin tarmsal verilerine, tarmla ilgili tm bilgilere, istatistiklere, kanunlara, vs gncel olarak ulalabilir. lkemizde tarmla ilgili baz verilerin ve bilgilerin elde edilebilecei siteler aada verilmitir. Site Ad
www.aari.gov.tr

Sahip Olduu Kurum

Ege Tarmsal Ar. Enstits

Bulunabilecek Bilgiler
Tarmsal Aratrma, Yayn

18

www.aeri.org.tr www.ahis.gov.tr/ www.antbirlik.com.tr www.besd-bir.org.tr www.cine-tarim.com.tr www.cukobirlik.com.tr www.iftinet.com.tr www.die.gov.tr www.dpt.gov.tr www.dsi.gov.tr www.dsymb.org.tr www.fiskobirlik.org.tr www.foreigntrade.gov.tr www.gap.gov.tr www.hasad.com.tr www.igeme.org.tr www.karadenizbirlik.com.tr www.kayisi.org.tr www.khgm.gov.tr www.khgm.gov.tr/ubm www.meteor.gov.tr www.narser.gov.tr www.pankobirlik.com.tr www.setbir.org.tr www.tagem.gov.tr www.tarim.gen.tr www.tarimkredi.gov.tr www.taris.com.tr www.tb-yayin.gov.tr www.tigem.gov.tr www.tisit.org/ www.tmmobzmo.org.tr www.tmo.gov.tr www.trakyabirlik.com.tr www.tse.org.tr www.ttae.gov.tr www.ttgv.org.tr www.tubitak.gov.tr www.turkindex.com/tarim.htm www.turkiyeyembir.org.tr www.turkpatent.gov.tr/ www.turkseker.gov.tr www.turktarim.com www.turkted.org.tr www.tzob.org.tr www.tzymb.org www.un.org.tr/fao www.usd.org.tr

Tarmsal Ekonomi Arat. Ens Koruma Kontrol Genel Md. ANTBRLK Besi ve Hayvan Yetitirici Bir. Cine Tarm Dergisi UKOBRLK Cine Tarm Dergisi Devlet statistik Enstits Devlet Planlama Tekilat Devlet Su leri Genel Md Damzlk Sr Yetitirici Bir. Fndk Tarm Sat Koop. Bir. D Ticaret Mstearl GAP Blge daresi Bk.l Hasad Dergisi hracat Gelitirme Merkezi KARADENZBRLK KAYISIBRLK Ky Hizmetleri Genel Md. Toprak ve Su Ulusal Bilgi Mer. Meteoroloji Genel Mdrl Narenciye ve Seraclk Ar Ens PANKOBRLK St, Et Gda San reticileri Bir Tarmsal Aratrmalar Gen Md. Tarm Kredi Kooperatifleri TAR TKB Yayn Dairesi Bakanl Tarm letmeleri Genel Md. Tarmsal ila Sanayicileri Der. Ziraat Mhendisleri Odas Toprak Mahsulleri Ofisi TRAKYABRLK Trk Standartlar Enstits Trakya Tarmsal Aratrma Enst. Trk Teknoloji Gelitirme Vakf Bilimsel Teknik Aratrma Kur

Tarmsal rn Maliyetleri la, Tohum, Veteriner vs Pamuk ve Narenciye Besicilik ve hayvanclk Elektronik ortamda yayn. Pamuk, Yerfst, Soya Trkiyenin tek ifti portal Tarm istatistikleri Tarmsal Kalknma Planlar Tarmsal Sulama Bykba Hayvan Fndk Tarm thalat ve hracat verileri GAP Blgesi verileri Aylk Tarm Dergisi thalat hracat verileri Yal Tohumlar Kays Tarm Yol, Toprak, Sulama vb Toprak ve Su verileri Tarmsal Meteoroloji Sebze, Sera, Narenciye eker pancar retimi St, Et ve Gda Sanayii Tarmsal Aratrmalar Trk Tarm Siteleri Tarmsal Krediler ncir, zm, Pamuk, Zeytin Tarmsal Bilgi, Yayn Devlet retme iftlikleri Tarmsal lalar Tarmsal Bilgi, Yayn Bitkisel rn Almlar Ayiei Tarm rnleri Standartlar Ayiei, eltik, Hububat

Projeler, Yeni fikirler Bilimsel Yaynlar Trkiye tarm siteleri indeksi Yem Sanayicileri Birlii Hayvansal Yem Trk Patent Enstits Patentler ve markalar Trkiye eker Fabrikalar A. ekerpancar Trk Tarm Siteleri Tohumluk Endstrisi Dernei Tohumlukla ilgili veriler Trkiye Ziraat Odalar Ziraat Odalar, iftiler Ziraat Yksek Mhendis. Birlii Tarmsal Bilgi,Yayn FAO Trkiye Dnya Tarm ve Gda rgt Un Sanayicileri Dernei Unla ilgili Bilgiler

19

www.yok.gov.tr/ www.ziraat.com.tr www.ziraat.linkleri.com www.ziraatcilar.birligi.com www.ziraatcilerdernegi.org.tr

niversiteler/Ziraat Faklteleri Trkiye Ziraat Bankas Trkiyenin Tarmsal Link Sitesi ifti Birlikleri Ziraat Teknisyenleri Dernei

Tarmsal Bilgi, Yayn Tarmsal Krediler Trk Tarm Siteleri Tarmsal Bilgi, Yayn Ziraat Teknisyenleri

Yabanc Tarmsal Veri Kaynaklar Site Ad apps.fao.org/ europa.eu.int/ Plants.usda.gov/ unstats.un.org/ www.aaic.org www.ageze.com www.agfind.com www.agnet.com.au/ www.agnic.org/agdb/erdcalfr.html www.agnic.org/diragis www.agr.ca www.agr.gc.ca/ www.agribiz.com www.agribusinessworks.com www.agricom.qc.ca/ www.agriculturalweather.com www.agriculture.com www.agriculturelaw.com/ www.agrifor.ac.uk www.agrilaunch.com www.agrinet.tamu.edu www.agriscape.com www.agrisurf.com www.agview.com www.aiua.org www.aosca.org/ www.aphis.usda.gov/ www.ars.usda.gov/ www.ars-grin.gov www.cast-science.org www.cetiom.fr www.cetiom.fr/isa/ www.cfra.org www.cgiar.org/ www.cotton.org www.dainet.de www.dina.dk Aklama FAO statistik Servisi Avrupa Topluluu cretsiz Bilgi Servisi Bitkilerin Sistematikleri le lgili Tm Bilgiler Birlemi Milletler statistik Veri Sayfas Uluslar Aras Endstri Bitkileri Birlii Tarmsal Arama Motoru Agfind - Tarmsal Arama Motoru Avustralya Tarm Siteleri Linkleri Tarmla lgili Birok Database Tarmsal Web Siteleri Listesi Kanada Krsal Bilgi Sistemi Kanada Tarmsal Web Bilgi A Agribiz - Tarmsal Dnyas Tarmsal Dnyas Web Sayfas Kanada Tarmsal nternet Bilgi A Tarmsal Hava Durumu Online Tarm Blteni Ve Haberleri Uluslar Aras Tarmsal Kanunlar Ve Mevzuat ngiltere Tarmsal Arama Motoru Agrilunch - Tarmsal Siteler Dizini Agrinet - Teksas Tarmsal Bilgi Servisi Tarmsal Arama Motoru Agrisurf - Tarmsal Rehber Agview - Tarmsal Arama Motoru Tarmsal Internet Kullanclar Kurumu Uluslar Aras Bitki Islah rgt ABD Hayvan Ve Bitki Sal Gzlem Servisi Amerikan Tarm Bakanl Web Sitesi Abd Genetik Kaynaklar Merkezi Dnya Tarm Bilimi Ve Teknolojisi Konseyi Fransa Tarmsal Yaym Merkezi Uluslar Aras Ayiei Birlii Dnya Krsal Kalknma Merkezi Uluslar Aras Tarmsal Aratrma Danma Merkezi Abd Pamuk Konseyi Almanya Tarmsal Bilgi A Danimarka Tarmsal Bilgi A

20

www.eharvest.com www.eharvest.com www.fao.org www.fao.org/AGRIS www.farmsource.com www.farmwide.com.au/agsearch www.fas.usda.gov www.fertilizer.org/ifa/ www.hri.ac.uk www.ifad.org/ www.ifap.org www.ifas.ufl.edu/AgriGator www.ifpri.org www.igc.org.uk www.inra.fr www.internets.com/sagri.htm www.intracen.org/ www.inverizon.com www.inverizon.com www.irri.org www.ista.org www.joefarmer.com/ www.nalusda.gov/ www.nfu.org/ www.oecd.org/agriculture www.pestweb.com www.prairielinks.com www.reeusda.gov www.reeusda.gov/ www.rural.org www.rural.org www.soybean.org www.upov.int/ www.usagnet.com www.usda.gov/agency/ oce/waob/waob.htm www.usda.gov/nass www.web-agri.com www.worldseed.org/ www.wri.org/ www4.fao.org/caris

E-Harvest - Tarmsal Arama Motoru Tarmsal Arama Motoru Dnya Tarm Ve Gda rgt Uluslararas Tarmsal Teknolojiler Bilgi Sistemi Farmsource - Tarmsal Siteler Dizini Agsearch - Tarmsal Arama Motoru Abd Tarmsal D Ticaret Sitesi Uluslar Aras Gbre Endstrisi rgt Uluslar Aras Bahe Bitkileri Aratrmalar Kurumu Uluslararas Tarmsal Kalknma Fonu (Ifad) Dnya Tarm reticileri Federasyonu Agrigator Tarmsal Kurulular Dizini Dnya Gda Politikalar Aratrmalar Kurumu Dnya Tohum Ticareti Konseyi Fransa Tarmsal Aratrma Merkezi Tarmsal Web Sayfalar Listesi Uluslar Aras Ticaret Merkezi Tarmsal Haberler Tarmsal Arama Motoru Uluslar Aras eltik Aratrma Merkezi Uluslar Aras Tohum Ticareti rgt Tarm Ve Hayvanclk Arama Motoru Abd Ulusal Tarm Ktphanesi (Nalusda) Ulusal ifti Birlii (Nfu) Oecd Tarm Sitesi Bitki Hastalklar Ve lalar Web Sayfas Tarmsal Linkler Sitesi Amerikan niversiteleri Tarmsal Yaym Siteleri ABD Aratrma, Eitim Ve Yaym Hizmetleri Internet in ifti Rehberi iftiler Bilgi Sistemi Abd Soya Fasulyesi Konseyi Uluslar Aras Bitki Koruma Standartlar rgt ABD Tarmsal Arama Motoru Dnya Tarm Bordu Amerikan Tarm Bakanl statistik Servisi lk Tarmsal Arama Motoru Dnya Tohumculuk Birlii Sitesi Dnya Tarmsal Kaynaklar Enstits Devam Eden Tarmsal Aratrmalar Bilgi Sistemi

21