Güneş Rehberi - 2008

TemizDnya Rehberi Gne Enerjisi
Bu kitabn ierii GEF Kk Destek Programnn grlerini yanstmayabilir.

TemizDnya Ekoloji Dernei
Editr: Hatice en Redaksiyon: Merve Katipolu Kapak Tasarm: zgr Ycel
ISBN: 978-975-6263-13-6
Her hakk mahfuzdur. Bu kitap veya bir ksm TemizDnya Ekoloji Derneinin msadesi alnmakszn ksmen veya tamamen hibir ekilde ve teknikle oaltlamaz yaynlanamaz.
Bask ve Cilt: Altan Basm Ltd.
Doa Yaynclk Ltd. ti.
Ali Nazm Sk. No: 30 Kouyolu 34718 Kadky/STANBUL Tel: 0216 327 80 10 Faks: 0216 327 79 25 www.dogayayin.com info@dogayayin.com
nsz
Sevgili gne enerjisi dostu, Bu satrlar okuduunuz iin sizi byle tanmlamak sanrm ok yanl deil. Elinizde tuttuunuz bu rehberin de temel amac bu sfata sahip olan kiilerin saysn hzla artrmak Trkiyede. Gne enerjisi milyonlarca yldr dnya zerindeki tm canllarn ve bunun en son zinciri olan insanolunun da temel yaam kayna. Ancak sanayi devrimi ile unutmaya baladmz birok konunun iinde maalesef bu da var. Benzin ile alan arabalarn retilmeye balanmas ile birlikte ucuz ve rahat kullanlabilir fosil yaktlar hayatmzn her aamasna egemen oldu. Burada gz ard ettiimiz en byk nokta ise bunun bedeliydi. Doa da bu bedeli bizden geri istemekte ok da gecikmedi dorusu, kresel iklim deiikliinin etkilerini hem toplum hem de birey olarak dnya genelinde hissetmeye balamamz, bir yerlerde byk hatalar yapm olduumuzu hatrlatt bize. Unutanlar ile hatrlayanlar arasnda bir ba kurmay hedefleyen ve temel olarak bunu uygulamal temiz enerji projeleri ile gerekletirmeyi kendine misyon edinmi TemizDnya sivil toplum giriimi de bu noktada farkl kitapklardan oluan bir TemizDnya rehberi yaynlamaya karar verdi. Elinizde tuttuunuz Gne Enerjisi Rehberi bu serinin ilk rneini oluturuyor. Son zamanlarda gazetelerde ve televizyonlarda gne enerjisi ile ilgili ska haberler duymaya baladk, ancak bu haberlerden gerek bilgiye ulamak Trkiyede pek de kolay deil. Bu balamda Gne Enerjisi Rehberinin hem gne enerjisinden yararlanmak isteyen birey ve kurumlar, hem de ticari olarak bu sektrn iinde yer almak isteyenler iin bir ilk adm olacana inanyoruz. Bu rehberin gerekletirilmesinde ok byk destei olan bata editrmz Hatice ene olmak zere, dier nemli katk sahipleri Merve Katipoluna, Beng ve Mercan Uluengine, Bartu Bugatur, Fatih Kavaslar, Ahmet Yurdayol, enol Tun, Burak Bur, Levent Yamanta, Seyfi Yldz, brahim Ocak ve Yusuf ztuna, Ufuk Kesere, mit Szbiliciye, Senem Gencere, Ahu Biniciye, Arda Tatlya, zge Gkeye ve isimlerini burada tek tek sayamadmz dier tm gne enerjisi destekilerine teekkr ederiz. Ayrca UNDP Kresel evre Fonu, Kk Destek Program Trkiye ve Doa Yaynclk ekiplerine de gsterdikleri kolaylklar, verdikleri madd ve manevi destekler iin teekkr bor biliriz. Buradan hepsine sevgi ve sayglarmz iletiyoruz. Ate Uurel, TemizDnya
ates.ugurel@temizdunya.org www.temizdunya.org
indekiler
Gne Enerjisine Giri Kresel Isnma ve Temiz Enerji Gne Enerjisi Gne Teknolojilerine Giri Gne Enerjisi Szl Kimler Nasl Faydalanr? Rakamlarla Gne Enerjisi Gne Enerjisi ve Kresel Isnma Trkiyede Gne Enerjisi Potansiyeli Gne Enerjisinde Yasal Dzenleme rnekleri Yenilenebilir Enerji ve Trkiyedeki Yasal Dzenlemeler Fotovoltaikler Fotovoltaik Hcre Nedir? Fotovoltaiklerin Tarihesi Hcre Yapm Yntemleri Yeni Nesil Hcreler Hcre Tiplerini Kyaslama Hcre Performanslar Montaj Temelleri Fotovoltaik Sistemler Ada Sistemleri Akler arj Kontrol niteleri Ada Sistemlerinde Eviriciler (nvertrler) ebeke Balantl Sistemler ebeke Balantl Eviriciler Fotovoltaik Uygulamalar Bir Konutta Ada Sistemi Gne Enerjisi Santralleri at ve Cephe Kaplama Su Pompalama Gne Enerjisiyle Aydnlatma Telekom Uygulamalar Su Artma
6 8 10 11 14 18 20 23 25 30
Erisiyle Dorusuyla Fotovoltaikler Fotovoltaikler ve Uygulamalar Fotovoltaik Endstrisi Fotovoltaik Pazar Enerji Dengesi Fotovoltaikler ve D Maliyetleri Fotovoltaiklerin Maliyeti Fotovoltaiklerin Uygunluu Fotovoltaik Teknolojileri ebeke Entegrasyonu Bamsz Uygulamalar Ekonomik Etki Termal Gne Enerjisi Younlatrc Sistemler Parabolik Oluk Santralleri Gne Kuleleri anak/Stirling Sistemleri Dier Gne Enerjisi Sistemleri Gne Kolektrleriyle Istma Gne Enerjisiyle Soutma ahmuratl Kynn Gneli Yemekleri Pasif Gne Mimarisi Gn I ile Aydnlatma Ekler Elektrikli Aletler iin Enerji Tketim Tablosu Gnlk Elektrik Ykn Hesaplama Evsel Kullanm iin Pratik Formller Bina Etd Fotovoltaik Sistem Listesi Elektrikli Aletlerde Enerji Verimlilii Firmalar ve Kurumlar Kaynaklar
94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104
34 36 38 43 45 47 49
106 110 112 114
52 60 62 64 67 74
116 123 125 126 131
78 79 81 84 87 89 92
134 135 137 138 139 141 142 144
Gne Enerjisine Giri
Gne Enerjisine Giri
Kresel Isnma ve Temiz Enerji
nyada her geen gn artan enerji talebi, teknik, ekonomik ve ekolojik sorunlar da beraberinde getirmektedir. Uluslararas Atom Enerjisi Ajansnn (UAE) tahminleri, dnyadaki enerji talebinin 2005-2030 yllar arasnda % 55 orannda artaca ynnde ve bu arttaki en byk pay ise % 84 ile fosil yaktlarda yani petrol, kmr ve doal gazda olacaktr. Snrl kaynaklar olan fosil yaktlarn hzla tketilmesi sadece enerji krizine deil ekolojik krize de yol amaktadr. nk bu kaynaklarn kullanm kresel snmann sebebi olan sera gazlarnn atmosfere braklmasna neden olmaktadr. Dnyann ortalama scakl son yzyl ierisinde 0,74 C artt. 1 Hayatmzda radikal deiiklikler yapmazsak artmaya da devam edecek. Kresel snmaya yol aan sera gazlarnn hatr saylr bir blm enerji sektryle dorudan ilgilidir. Gelimi lkeler olarak da adlandrabileceimiz (klim Deiiklii ereve Anlamas Ek-I) lkelerde, enerji sektr kaynakl sera gazlarnn oran % 64 olarak tespit edilmitir. Bu oran ulam sektrn de dahil ederseniz % 83e kadar kabilmektedir. 2 Bu nedenle enerji kaynaklarmz daha akll kullanmamz ve karbondioksit bata olmak zere sera gaz salm snrl olan kaynaklara ynelmemiz hayati nem tamaktadr. Bilim insanlar, ortalama scaklk artnn iki
1
dereceyi gememesi gerektii konusunda hemfikir. Bu eik deer alrsa, iklimsel deiiklikler bir daha durdurulamayacak bir noktaya gelebilir. Bilindii gibi Kyoto Protokolnn hedefi de, 2008-2012 yllar arasnda sera gaz salmlarn 1990 yl deerlerinin % 5,2 aasna ekmektir. ki dereceyi gememek iinse bundan daha fazlasnn yaplmas gerekir. 2030 ylna kadar % 50-60, 2050 ylna kadar ise % 80 orannda bir azaltma art grnyor. Bu hedefe ulamak iin bir yandan artan enerji talebini karlamak amacyla yeni kaynak yaratmak ya da var olan kaynaklar daha akll kullanmak, dier yandan da halihazrda kullandmz sera gaz salm yksek olan kaynaklar daha az karbondioksit salm yapan kaynaklarla deitirmek gerekecektir. Kald ki, petrol gibi birok snrl kaynak tkenme tehlikesiyle kar karya. Dnyada bilinen petrol
IPCC, The AR4 Climate Change 2007: Synthesis Report, Summary for Policymakers. 17 Kasm 2007 2 Annex I Fact Sheets, Malte Meinshausen
Gne Enerjisine Giri
rezervlerinin yaklak 50 yllk bir mrnn kald belirtilmektedir. Snrl kaynaklar tkendike de fiyat art kanlmaz hale gelmektedir; tpk petrol ve doal gazda olduu gibi. Fosil yaktlarn kullanmnn kresel iklim deiikliine yol amasnn yannda, ayn zamanda youn hava kirlilii, asit yamurlar ve termik santraller evresinde biriken kl dalar gibi onlarca evre sorununa da neden olduu bir gerektir. Istma, soutma ve elektrik retme amal yaklan fosil yaktlarn yerine temiz enerji ya da yenilenebilir enerji kaynaklarnn kullanlmas CO2 seviyesini blgesel ve kresel olarak drmenin yan sra evre kirliliini nlemenin de en iyi yollarndan birisidir. Rzgr, gne, biyoktle, jeotermal, kk hidroelektrik santralleri ve dalga enerjisi gibi kaynaklar giderek dnya enerji retiminde daha etkin bir role sahip olmaktadr. Yine, UEAnn verilerine gre, hidroelektrik hari yenilenebilir enerji kaynaklarnn bugn elektrik retiminde % 2 olan paynn, 2030 ylnda % 6ya ulamas beklenmektedir. Sadece elektrik retiminde beklenen bu temiz enerji kayna art, gelecek yllarda bunlarn ne denli nemli roller stleneceinin de bir gstergesi olarak kabul edilebilir. Dnyann birok lkesinde, yeni enerji retim yatrmlar artk temiz enerji odakl olmaktadr. rnein Alman hkmeti, lkedeki tm nkleer santralleri 2021 ylna kadar kapatma ve temiz enerjiye geme karar almtr. Dnyadaki rzgr kurulu gc 2007 sonunda 100 GWa ulamtr. Trkiyenin tm enerji santrallerinin kurulu gcnn 41 GW olduu dnlrse bu hzl gelime daha net anlalabilir. Dnya Bankasnn tahminlerine gre, gne enerjisi sektrnn ticari hacmi nmzdeki 30 yl iinde 4 trilyon USD olacaktr. Yenilenebilir olmayan fosil yaktlar bakmndan
fakir bir lke olan Trkiye, enerji bakmndan % 70 orannda da baml olup her yl elektrik, doal gaz, petrol ve yksek kalitede kmr alm iin milyarlarca dolarlk ithalat yapmaktadr. Halbuki, Trkiye hem gne hem de rzgr bakmndan olduka kuvvetli bir potansiyele sahiptir. Temiz enerji sistemlerini tercih etmenin en byk avantajlarndan biri, yakt sorunu olmamas yani snrsz birer enerji kayna olmalardr. Enerji literatrnde temiz enerji kaynaklar iin, gne var olduu srece var olacaklarndan, snrsz kaynaklar tanm kullanlr. Bunun yan sra, enerjide bamszlk, doal afetlere kar gvenlik, bireylerin kendi enerji retimlerini yapabilmesi, enerji kaynaklarnn eitlendirilmesi ve merkez enerji retiminden kurtulmak temiz enerji kaynaklarnn en nemli avantajlar olarak sralanabilir. 20 yl nce, yenilenebilir enerji kaynaklarnn kullanlma nedeni, daha ok, fosil yaktlarn fiyatlarnn ykselme beklentisiyle ilgiliydi. Gnmzde ise bu nedene, getiimiz yzyl ierisinde snrl enerji kaynaklarnn bilinsizce tketilmesi, bunun sonucunda yaanan kresel iklim deiiklii ve ekolojik kriz de eklendi. Ekolojik dengeye verilen zararn telafi edilmesi ve daha sonraki nesillere, iinde bulunduumuzdan ok daha iyi artlarda bir dnya braklmas iin yeni bir yaam modeli yaratlmas kanlmaz grnmektedir. Temiz enerji kaynaklarnn yaygn kullanm ile gnlk yaammza daha deiik bir dnya gr hkim olacaktr. Snrsz ve sorumsuzca enerji tketiminin yerini bilinli, evreye saygl ve ihtiyac karlamaya ynelik enerji kullanm alacak ve byle bir ortamda da refah dzeyini, en fazla enerji tketen yerine en verimli enerji kullanan belirleyecektir.
Petroln yaklak 42, doalgazn 62 ve kmrn 224 yl sonra tkenmeye balayaca bilinmektedir.
TemizDnya Rehberi Gne Enerjisi 7
Gne Enerjisine Giri
Gne Enerjisi
Yllk gne nm enerjisi
ugn, insanlarn kulland eitli enerji kaynaklarna baktmzda bunlarn neredeyse hepsinin gne kkenli olduunu grmekteyiz. Dnyann aydnlatlmasndan, yalar ile su dngsnn salanmasna ve rzgrlarn esmesine kadar her ey gnein varlna baldr. 1 nsanlarn besin kaynaklar da, insanlar dndaki tm canllar da yaamlarn gneten gelen enerjiye borludur. Gne enerjisi, bilinen enerji kaynaklar arasnda en temizi ve en tkenmez olandr. Gne radyasyonu ok yksek miktarda enerji ierir ve doadaki srelerin neredeyse hepsinden sorumludur. nsanolunun gne enerjisine olan ihtiyac tartmasz olarak sonsuzdur. Dnyamzda fosil yaktlarn kullanmnn negatif etkileri nedeniyle insanlarn yaam tarzlarnn deimesi, konutlarda ve sanayideki enerji ihtiyalarna yeni bir bak as getirmitir. Gne enerjisi neredeyse snrsz bir kaynaktr. Ancak insanlar gne enerjisini dorudan kullanmaya son zamanlarda balamtr. Gne, ktlesindeki hidrojen atomlarnn ok yksek basnlar altnda helyum atomlarna dntrld fzyon reaksiyonlar ile ok byk miktarlarda enerji retmektedir. 5.500 santigrat derecelik yzey scakl ile gne, yaklak 5 milyar yldr bir nkleer fzyon reaktr gibi almaktadr. Gneten gelen
Uranyum Gaz Petrol Kmr
Dnya apndaki yllk tketim
Fosil ve nkleer kaynaklar ve dnya apnda yllk enerji tketimi ile dnya yzeyine den yllk gne nm enerjisinin kyaslanmas
enerji, dnyamza radyo dalgalarna benzer biimde, ama farkl bir frekans aralnda elektromanyetik dalga olarak ular. Mevcut gne enerjisi genelde W/ m2 birimiyle yani alana den Watt cinsinden enerji olarak gsterilir. Dnyamz evreleyen atmosferin dna ulaan gne enerjisi miktar yaklak 1367 W/m2dir. Bu enerjinin bir ksm dnyann yzeyine ulamadan atmosferden geerken sourulur, bir ksm ise yanstlr. Ayrca toz paracklar, gaz moleklleri ve kirlilik yznden bir ksm da salr. Bunun sonucunda ak bir gnde gnein ynnde dnya yzeyine den mevcut enerji miktar yaklak 1000 W/ m2dir. Bu miktar,
1
Enerji, Milli Eitim Bakanl, s.19.

Gne Enerjisine Giri
Yansma
Yansyan radyasyon
Direkt radyasyon
Yaygn radyasyon
sularn buharlatrlarak dnyadaki su dngsnn salanmasdr. Bu ilem, gerek biz insanlar gerekse tm canllar iin ok nemlidir. Bylece derelerimiz akabilir, yer alt sularmz kurumaz, yamur ve kar yalar olabilir. Bugn sadece Trkiye zerine bir ylda den ya miktarnn 500 milyar ton suya karlk geldii gz nne alnrsa, bu ilemin ne denli nemli olduu anlalabilir. kinci bir dnm, fotosentezdir. Bu ilem, dnyadaki canllar iin yaam anlamna gelir. Bir saniyede gelen gne enerjisinin yaklak on binde ikisi bu ilem iin harcanr. Dier bir deyile, bitkilerde toplanr. Bitkiler, gelen gne enerjisini kullanarak fotosentez yapmakta ve bylece biyoktle oluturmaktadrlar. Yani, gelen gne enerjisinin bu ksm, biyoktleye dntrlmektedir. Tm canllarn besin kayna ise bu enerjidir. Gne enerjisinin bir dier dnm de rzgrlar, deniz dalgalar ve okyanus akntlardr. Rzgrlarn olumasnda, deiik etkenler nedeniyle havann baz blgelerde dier blgelere kyasla daha scak ya da daha souk olmasndan kaynaklanan basn farkllklar etkin olmaktadr. Bu snma ve soumalarda da gne etkin rol oynamaktadr. Deniz dalgalar ve akntlar, temelde rzgrn etkisiyle ortaya karlar. Dolaysyla, hem rzgr hem de deniz dalgalar ve akntlar birer gne enerjisi trevidir. Gne enerjisinin kullanlabilirlii gnein gkyznde ne kadar yksekte olduu yani gne nlarnn kat ettii yol, gne nlarnn dme as ve bulutlanma durumuna baldr. Yllk veya aylk bazda mevcut gne enerjisinin miktar ayn zamanda corafi konumla da ilikilidir. Bunlara ek olarak, kullanlabilir gne enerjisi, var olan gne enerjisine, dier hava koullarna, kullanlan teknolojilere ve yaplan uygulamalarn zelliklerine gre deimektedir.
bulunulan corafi konuma gre 650 ile 2300 W/ m2 aralnda deiebilmektedir. Ekvator enlemlerindeki m2ye den nm miktar, yaklak 230 lt petrole edeer enerji kapasitesine sahiptir. Atmosfer dna gelen gne nlarnn dalga boylar, grnr tayf da ierecek ekilde, mor tesinden kzl tesine dek uzanmaktadr. Baka bir deyile, gne nmlarnn dalga boylar 0,1-3 m (mikrometre) arasndadr. Her dalga boyunun iddeti ayn deildir. Gneten gelen nmlarn dalmna bakldnda, bunlarn % 9u mor tesi, % 45i grnr k ve geri kalan % 46s kzl tesi blgesinde bulunur. Yeryzne ulaan gne nmlar, dorudan ve yaynk olarak iki kesimde yeryzne arpar. Yaynk nlar, bulutlar ve tozlar nedeniyle salmaya uram nlardr. Dorudan gelenler ise bu tr etkilere uramam nlardr. Gneten gelen enerjinin yaklak % 30u yansma ve salmalarla uzaya geri gider. Yaklak % 20si atmosferde sourulur. Geri kalan % 50si ise yeryznde sourulur. Yeryzne ulaan bu gne enerjisi doal dnmlere urar. Bu dnmlerden biri,
Gneten gelen nmlarn % 9u mor tesi, % 45i grnr k ve geri kalan % 46s kzl tesi blgesinde bulunur.
Gne Enerjisine Giri
Gne Teknolojilerine Giri

Dnyada gne enerjisinin en geni kullanm alanlar, su stma ve snmada gne enerjisinden dorudan faydalanma eklindedir. Termal hava sistemleri ile iklimlendirme yntemlerinde gne ssndan yararlanmak da yaygnlamaktadr. Younlatrc gne kolektrleri yksek scaklkta ve yksek nm iddetlerinde kzgn proses buhar retir. Bu buhar, soutma ve konvansiyonel yntemlerle trbin evrimli elektrik retimi uygulamalar iin kullanlr. Fotovoltaik (PV) hcreler yukarda da bahsedildii zere yar iletken teknolojisini kullanarak k enerjisini dorudan elektrik enerjisine evirir. Bu elektrik enerjisi hemen kullanlabildii gibi bir akde depolanp sonradan da kullanlabilir. Gne panelleri, ok ynl olmalar, binalara ve dier yaplara kolaylkla monte edilebilmeleri sayesinde gnmzde yaygn olarak kullanlmaktadr. Gne panelleri, elektriin yerini alabilen, temiz ve yenilenebilir enerji salar. Bu paneller, ana enerji ebekesinden uzak olan yerlerde (elektrik datm altyaps olmayan yerleim merkezleri, acil durum telefonlar, telekomnikasyon istasyonlar gibi) elektrik ihtiyacn karlarlar. Biz, bu rehberde, henz lkemizde geni apl bir uygulamas bulunmayan younlatrc kolektrlerle elektrik retiminden ziyade gne enerjisinden fotovoltaik yntemlerle elektrik retiminin detaylarna odaklanrken dier gne enerjisi teknolojilerinden de temel olarak bahsedeceiz.
ne enerjisinin verimli kullanlmas iin pek ok yol vardr. Gne enerjisi teknolojileri gne nlarndan gelen enerjiyi ya dorudan kullanlabilir elektrie ya da sya dntrr. Gne enerjisi teknolojileri genelde Isl Teknolojiler ve Fotovoltaik Sistemler olarak 2 balk halinde incelenebilir. Isl teknolojiler, scak su stclar ve havuz stma teknolojileri, gne nn herhangi bir ekilde odaklanarak younlatrlmasna dayanan orta ve yksek scaklk uygulamalar ile stma ve havalandrmaya ynelik pasif gne sistemi uygulamalarn ierir. Fotovoltaik sistemler ise gne enerjisinden dorudan elektrik reten sistemler olarak tanmlanmaktadr. Bu tr sistemlerin ana eleman fotovoltaik hcrelerdir. Gne panellerinin alma ilkesi de fotovoltaik etki ilkesine dayanr. ok sayda materyal fotovoltaik etkiye sahip olduu halde elektrik retecek kapasiteye sahip olan grup, yar iletken grubudur.
Gneten yeryzne bir gnde gelen enerji, dnyada bir ylda tketilen enerjinin 27,4 katdr.
10 TemizDnya Rehberi Gne Enerjisi
Gne Enerjisine Giri
Gne Enerjisi Szl

ne enerjisi ve ilgili terimleri, temel olarak yabanc kaynakl baz kelimelerin youn kullanm ile tannmaya baland. Ancak, son dnem gelien sektr, daha fazla tketici ve ilgili ile kar karya gelmektedir. Bu nedenle, sektre ilikin zel terminolojinin ana dilimiz olan Trkeye doru ve gerek anlaml evirisi ok nem kazanmaktadr. Bu terminoloji, ayn zamanda evrensel enerji ve elektrikle ilgili kavramlar ve birimleri younlukla kulland iin burada yeniden hatrlatmakta yarar gryoruz. Enerji: En basit anlamyla, i yapma yeteneidir. Baka bir deyile, maddede var olan s veya k olarak aa kan g olarak da tanmlanabilir. G: yapabilme oran olarak tanmlanr. Yani belirli bir zamanda yaplan ie g denir. Dalga Boyu: Dalga boyu, bir dalga rntsnn tekrarlanan birimleri arasndaki mesafedir. Yaygn olarak, Yunanca lambda () harfi ile gsterilmektedir. Dalga boyu frekans ile ters orantldr. Dolaysyla dalga boyu uzadka frekans azalr. Frekans: Bir dalgann frekans, dalga boyuyla ilikilidir. Dalgann boyuyla frekansnn arpm, o dalgann hzn belirler. Dolaysyla dalga boyu bilinen bir dalgann frekans, bu iliki kullanlarak belirlenebilir.
Elektromanyetik Radyasyon: Elektromanyetik n veya elektromanyetik radyasyon, atomlardan eitli ekillerde ortaya kan enerji trleri ve bunlarn yaylma ekillerine verilen addr. inde X ve nlarnn ve grlebilir n da bulunduu malar, dalga boylar ve frekanslarna gre elektromanyetik spektrumu olutururlar. Bu spektrumun bir ucunda dalga boylar en byk, enerjileri ve frekanslar ise en kk olan radyo dalgalar bulunur. Dier ucunda ise dalga boylar ok kk, fakat enerji ve frekanslar byk olan X ve nlar bulunur. Watt, W (Vat) : Elektrik gcnn standart metrik lm birimidir. Yaplan iin hzn, yani birim zamanda yaplan ii tanmlar. Watt= Volt X Amper
Dier bir deyile ; gneten yeryzne bir ylda gelen enerji, dnyada bir ylda tketilen enerjinin 10.000 katdr.
Gne Enerjisine Giri
100 mm (veya 125 x 125 mm veya 156 x 156 mm) boyutlarndaki ok ince elektronik plakalara fotovoltaik hcre veya gne gzesi denir. Gne Paneli (Photovoltaic (PV) Module): ok sayda PV hcresinin seri ve/veya paralel balanmas ile oluturularak, gnein ma enerjisinden kullanma uygun elektrik enerjisi reten rndr. Gne panelleri, ngilizcede PV module olarak tanmlanr ve gne hcrelerinin (solar cell) birletirilmesi ile oluur. Ancak, Trkeye evrilirken cell yani hcre kelimesi, batarya hcresi gibi alglanp pil olarak tercme edilmitir. Oysa, hibir enerji depolama kabiliyeti olmayan ve iki cam arasna sktrlm zel silikon ve katman tabakalardan oluan bu rnler, sektrde hatal olarak gne pili olarak anlmaktadr. Doru olan, gne paneli dir. Evirici (nvertr): Doru akm alternatif akma dntren elektronik aygttr. Yenilenebilir enerji kaynaklar ile elektrik retilirken elde edilen gerilim genel kullanm gereksinimimize uygun deildir. ounlukla, 12-24-48 Volt olarak retilen bu gerilim, aklerin arj edilmesi iin kullanlmakta ve gereksinim duyulan elektrik de kaynaktaki dalgalanmalardan etkilenmememiz iin bu aklerden ekilmektedir. Akden alnan 12-24-48 Volt elektriin, gereksinime gre 110-220 Volta karlmas iin arada evirici (invertr) kullanlmaktadr. Bu kelimenin iaret ettii cihaz, hayatmzn ayrlmaz bir paras olaca iin ngilizcede inverter olarak geen bu kelimenin, invertr olarak dilimize kazandrlmas kanlmazdr. Karbon Emisyonu (Karbondioksit Salm): Yaammz derinden etkileyen kresel iklim deiikliinin ba aktrlerinden saylan sera etkisinin nedeni, fosil yaktlarn kullanlmasndan kaynaklanan CO2 (karbondioksit) salmdr. ngilizcede carbon emission diye geen terimin,
Watthour, Wh (Vat-saat): Gc, 1 Watt olan bir makinenin bir saat ilemekle yapaca ii belirten birimdir. Elektrik datm irketleri, faturalardaki tketim bedelini hesaplamak iin bu birimi kullanr. Amper (A): Bir elektrik devresinde bir noktadan geen akm gsteren birimdir. Bir iletkenden saniyede akan elektronlarn miktarn gsterir. Volt (V): Bir elektrik kuvvetinde iki nokta arasndaki gerilim farkn len birimdir. Bir telde elektronlarn zerindeki kuvvet akma neden olur. Buradaki gerilimi borulardaki su basncna benzetebiliriz. AC (Alternatif Akm): Genlii ve yn periyodik olarak deien akmdr. Evlerde kullandmz elektriin gerilimi Trkiye iin 220 Volt iken baz lkelerde 110 Volttur. Uzun mesafelerde datmn kolay olmas nedeniyle AC tercih edilir. Depolanmas mmkn deildir. DC (Doru Akm): Elektrik yklerinin yksek gerilimden alak olana doru sabit olarak akmasdr. Gne panelleri ve kk rzgr trbinleri doru akm enerjisi retir. Fotovoltaik (PV) Hcre, Gne Gzesi (Solar Cell): zerine k dtnde elektrik reten yani gne enerjisini elektrie eviren, genelde 100 x
Fosil yaktlar ylda 25 milyar ton CO2, CO, SO, NOx, O2, is ve kl karmaktadr. Bunun 12 milyar tonu CO2dir.
Gne Enerjisine Giri
Trke teknik ifadeleri olarak, karbon emisyonu veya karbondioksit salm eklinde kullanm daha doru olacaktr. CSP, Younlatrc Gne Kolektrleri (Concentrated Solar Power): Gne enerjisinin aynalar vb. odaklayc yzeyler yardmyla kolektrde toplanp yksek scaklklarda s enerjisine evrildii ve daha sonra bu snn trbinler kullanlarak elektrie dntrld sistemlerdir. Yar letken: Dk scaklklarda metallere gre elektrii ok az ileten, yksek scaklklarda ise yaltkan maddelere gre daha iletken olan maddelere yar iletken madde ad verilir. Veya baka bir ifadeyle, yaltkanlara gre daha iletken, iletkenlere gre daha yaltkan maddelerdir. Periyodik cetvelde, IV. grup elementleri ile III. ve V veya II. ve VI. grup elementlerinin yapt bileikler yar iletken karakterdedir. Elektronikte en ok kullanlan yar iletken maddeler unlardr: Germanyum, Silisyum, Galyum Arsenr, ndiyum Fosfr Piranometre (Pyranometer): Bir yzeyin birim alan zerine birim zamanda gelen toplam gne radyasyonunu lmekte kullanlan aratr. GHI, (Global Horizontal Irradiance Values): Global Inm Deerleri, dnya zerindeki yatay bir yzeye den gne radyasyonunu tanmlar. DNI, (Direct Normal Irradiance Values): Direkt Inm Deerleri, gnein ynnden gelen nm miktardr. DIF, (Diffuse Irradiance Values): Yaygn Inm Deerleri, gneten direkt gelen ve gnein evresindeki nm kapsamayan tm gne radyasyonunu tanmlar. Atmosfere salan gne nlarnn bir ksmnn yeryzne ulamas da yaygn nmdr. Yaygn nm lmek zordur nk piranometrenin dik adan gelen ve gnein evresindeki nmdan uzak tutulmas, glgelenmesi gereklidir. Gne Enerjisi Sabiti (Solar Constant): Dnyann dna, yani atmosferin dna, gne nlarna dik olan bir metrekarelik alana bir saniyede gelen gne enerjisi, 1367 W/m2dir. Bu deer, tanm gerei, yl boyunca deimez varsaylabilir. Bu say gne enerjisi sabiti olarak bilinir. FIT (Feed-in Tariff): Yenilenebilir enerjinin yasalar araclyla benimsenmesini salamaya ynelik bir tevik yapsdr. Genelde bu yapnn olduu lkelerde, elektrik datm irketlerinin yenilenebilir kaynaklardan elde edilen enerjiyi ortalama pazar fiyatnn zerinde bir fiyatla satn alma garantisi vardr. Gne Takip Sistemleri (Solar Tracking Systems): Bir ya da iki eksen etrafnda dnerek gnei takip eden ve gne panellerinin daha fazla enerji retmesini salayan sistemlerdir. Gne enerjisi sistemlerinin verimlerini % 30 ile % 50 arasnda artrr. BIPV (Building Integrated Photovoltaics): Binaya entegre edilmi fotovoltaik modllerin ksaltmasdr.
Karbondioksit emisyonunun; % 44 kmr, % 35i petrol, % 21i doal gaz yzndendir.

Gne Enerjisine Giri
Kimler Nasl Faydalanr?
ireyler, genelde konutlarnda su stma, snma, havalandrma, paneller araclyla elektrik retimi, pasif solar sistemler, gn yla aydnlatma veya yemek piirme gibi alanlarda gne enerjisinden yararlanr. Konutlarda tketilen enerjinin % 90 su stma ve ev stmada kullanlr. Her ne kadar evlerin ve kullanlan suyun stlmasnda gne enerjisinden yararlanmak teknik olarak mmkn olsa da bu her zaman
Bireysel tketiciler
ekonomik olmayabilir. Yine de, Kuzey Avrupa lkelerinde bile yllk scak su ihtiyac iin gerekli olan enerjinin % 50sini gne enerjisinden salamak mmkndr. Gne enerjisi kullanmann ekonomik koullar, eitli teviklerle veya yaptrm aralaryla siyasi otorite tarafndan salanmak zorundadr. Bunun iin en temel koul, evreyi kirletmenin snrlandrlmas ya da daha sk grld zere cezalandrlmasdr. Bylece, evreye zarar veren enerji kaynaklaryla evreyi kirletmeyen temiz kaynaklar eit koullarda rekabet edebilirler.
1973 petrol krizinden sonra Amerikada, enerji tasarrufu iin yaplan aratrmalar sonrasnda, yaam konforu deimeden bir ylda enerji tketimi %16 dt.
Gne Enerjisine Giri
Maliyetle ilgili rakamlar aslnda tahmin edildii kadar byk deildir. rnein, ortalama bir evin, gne enerjisi kullanarak scak su ve ev snmasn salamas iin gerekli tutar, evin anahtar teslim fiyatnn sadece % 1ini oluturur. Ayrca, karavan gibi kiisel hobi amal kullanlan mobil aralarda cihazlarn enerjilendirilmesi ya da
kaynaklarnn merkeze uzak, krsal blgelerde bulunduklar dnlrse, geleneksel enerji kaynaklarndan yararlanmak iin ya olduka uzun kablolar ya da benzinli jeneratrler kullanmak gerekir. Her iki seenek de hem pahal ekipman ve bakm hem de srekli artan yakt maliyetleri iermektedir. Gne enerjisi iftiler iin fiyat art kaygs olmakszn daha ekonomik ve daha
teknelerdeki ak sistemlerinin (yaam aks) arj gibi uygulamalarda da gne enerjisi ok verimli olarak kullanlmaktadr. iftiler Tarm ve hayvanclkta; rn kurutma, sera stma uygulamalar, sulama ve derin kuyulardan su pompalama, sterilizasyon ve temizleme gibi pek ok alanda gne enerjisinden yararlanlabilir. Gne enerjili su pompalama sistemleri, gne enerjisinin en verimli ve anlaml kullanld alanlardan biridir. Kuyularn ve dier su
verimli sonular verebilmektedir. rnein, dnyann birok lkesinde pek ok besici, bu su pompalama sistemlerini hayvanlarna su temin etme amacyla kullanmaktadr. Kurumlar Kurumlarda gne enerjisinin kullanm inaat, havaclk, telekomnikasyon, kamu, su artma gibi ok eitli sektrlere yaylr. Hatta savunma sektr de bu uygulamalarn nemli bir ksmn kullanmaktadr. Genel olarak tm kurumlar, bireylerin kulland
Almanyada 1973teki krizde, konutlarda enerji korunumu amacyla yaplan tm deiikliklerin % 80 ini karlad ve ylda petrol tketimini % 50 drd.
Gne Enerjisine Giri
ekilde, aydnlatma, snma, soutma alanlarnda gne enerjisinden yararlanabilir. Fakat, havaclk ya da savunma gibi zel sektrlerde ise hava trafik kontrol, evre gvenlik sistemleri, arazide hareket halinde veya bir yerde geici karargh kurma eylemleri iin kullanlabilecek, srekli ve gvenli enerji ihtiyacn karlayabilecek mobilize sistemler, giysilerin ve baz rnlerin zerine monte edilmi ince film bazl fotovoltaik modller gibi konuya zg uygulamalar sz konusudur. Bunun yan sra, turizm tesislerinde veya belediyeler vb. kamusal kurumlarda, su artma ve denizden ime suyu elde edilmesi prosesindeki cihazlarn enerjilendirilmesinde de gne enerjisinden yararlanlr. Telekomnikasyonda ise daha ok GSM baz istasyonlarnda, RF (radyo frekans) vericilerine enerji salamak iin birincil enerji kayna olarak veya uygun lokasyonlarda rzgr trbini, dizel
Ankaradaki bir binann enerji tketimi Berlindekine gre %450 daha fazladr.
Gne Enerjisine Giri
jeneratr uygulamalar ile kombine bir ekilde gne enerjisi kullanlr. Ayrca, gne enerjisi, kurumsal sorumluluk projelerinde, karbon salmn azaltarak enerji gereksinimini salamak, kamuda yenilenebilir enerjiler konusunda dikkat ekip, nclk edebilmek amacyla devletin mlkiyetindeki bina ve uygulamalarda da kullanlr. rnein: yol aydnlatmalar, trafik iaretleri, ikaz lambalar, demiryollarndaki sinyalizasyon uygulamalar vb. Yap sektrnde ise gne enerjisinin kullanm, ok katl rezidans, butik otel, alveri merkezi yaplarnda d cephe fotovoltaik modl giydirme (BIPV), gne panelleri ile yaplacak glgeleme sistemleri, solar duvar ile kn stma ve yazn d duvarda yaratlacak hareketli hava katman sayesinde s izolasyonunun salanmas, LED ile aydnlatma gibi uygulamalar yoluyla yaygnlamtr.
Dnyaya her gn gelen gne , 4-5 yllk enerji tketimimizi karlamaya yetmektedir.
Gne Enerjisine Giri
Rakamlarla Gne Enerjisi
Gnde 24 saatten, tm dnya yzeyinin ortalamas alndnda, her metrekareye ylda kabaca bir varil petrolden retilecek enerjiye eit nm der. Bu da gnde, metrekare bana ortalama 4,2 kWh enerjiye denk gelir.
Gneten dnyaya saniyede yaklak olarak 170 milyar MW enerji gelmektedir. Trkiye'nin 2007 ylndaki enerji retiminin 191 milyar kWh olduu dnlrse, bir saniyede dnyaya gelen gne enerjisi, Trkiye'nin yllk enerji retiminin 890 katdr.
1988 ylndan itibaren kurulan fotovoltaik sistemler ile Amerikadaki 250.000 evin ya da gelimekte olan lkelerdeki 8 milyon evin elektrik ihtiyacn karlayacak kadar enerji retilmektedir. 1
Her gn yeryzne ulaan gne enerjisi miktar ok byktr. Yeryznde bulunan tm kmr, petrol ve doal gaz enerjisi, sadece 20 gnlk gne enerjisine eittir! Tam gneli bir havada, yalnzca 15 dk. iinde, dnyadaki herkesin 1 senelik elektrik ihtiyacn karlayacak kadar enerji yeryzne dmektedir.
1
Photovoltaics Industry Statistics: Market Share

18
Gne Enerjisine Giri
Dnyada, 2 milyar insan henz elektrik enerjisinden faydalanmyor. Bu insanlar iin en ucuz zm gne panellerinden elektrik retmek olabilirdi; fakat ne yazk ki gerekli ekipman alabilecek gce sahip deiller.
Nkleer ve fosil kaynaklardan salanan yenilenebilir olmayan enerjinin toplam kapasitesi 10.800.000 terawatt olarak hesaplanrken, gnein mevcut enerjisi 350.000.000 terawattr. Gneten gelen enerjinin % 1 ya da % 2'si rzgr enerjisine dnr. Bu, yeryzndeki tm bitkilerin biyolojik ktleye dntrd enerjinin 50-100 katdr.
Fotovoltaik panellerin yapmnda kullanlan silikon hcrelerin ana maddesi kumdur. Gne paneli yaparken kullanlan 1 ton kum ile 500.000 ton kmr harcanarak retilen elektrie eit enerji retilebilir. Gne enerjisi retiminin toplam, kresel enerji talebi toplamnn yaklak % 0,01ini oluturur.
Gne enerjisi kullanan ortalama bir scak su sistemi, ylda 11,4 varil petrol harcanmasn nler veya orta byklkte bir sedan arabann 20.000 km gitmek iin harcayaca yakta edeer yakttan tasarruf edilmesini salar.
Amerika Koloradodaki 1 kWlk bir fotovoltaik sistem (ya da ayda 150 kwh reten bir sistem) her ay, yaklak 75 kg kmrn karlmasn, atmosfere 150 kg CO2 salmn, yaklak 477 lt suyun harcanmasn, NO ve SO2 gazlarnn evreyi kirletmesini engeller.
Tm sokak lambalarnn yars sndrlse, yaplacak tasarruf % 1,2 dir.
Gne enerjisinin aslnda nkleer gce baml olduunu biliyor muydunuz? Yalnz, gne enerjisinin nkleer gc yaklak 150 milyon km uzaktadr. Yaplan aratrmalar nda PVyi destekleyen kurulular, 2020 ylnda enerji fiyatn 6 Cent / kWh olarak hedeflemektedir.
19
Gne Enerjisine Giri
Gne Enerjisi ve Kresel Isnma

resel klim Deiiklii ve Temiz Enerji Kaynaklar blmnde ayrntl olarak bahsedildii gibi, kresel snma bugn dnya zerindeki en byk tehditlerden biridir. Artk, kresel snma diye bir eyin var olup olmadn tartmyoruz bile. nk, elimizde gl kantlar, gndelik yaammzdan rnekler var. Kresel snmann balca sorumlusunun, enerji retiminden kaynaklanan kirlilik olduu dnlmektedir.Ve yenilenebilir enerjilere gei yapmadan da, kresel snmann nne gemek imknsz gibi gzkyor.
Gne enerjisi, sera etkisine yol aan gazlar azaltma ve yksek enerji verimlilii salama potansiyeline sahiptir. Buna rnek olarak, fotovoltaik sistemlerin en nemli zelliini, yani paneller alrken CO2 salmna neden olmamasn gsterebiliriz. Yenilenebilir enerjilerin havay temizleyebileceini, kresel snmann nne geeceini, fosil yaktlara bamllmz azaltacan artk herkes biliyor. Bu bir hayal deil. stelik, gnmzde gne enerjisinin maliyetini drebilecek politika deiiklikleri, tevikler ve yeni retim yntemleri gibi aralar mevcutken kesinlikle deil. Fotovoltaikler, yaam dngleri boyunca, retim gibi aamalarda dolayl CO2 salm yapyor olsalar da, bu deerler kanlan emisyon deerlerinin ok aasndadr. Buna kant olarak, Japonyada
1
yrtlen ve fotovoltaik sistemlerin CO2 salmlarn inceleyen bir almada, kWh cinsinden retim kapasitesine, gelien teknolojilere ve hcre retim boyutuna gre, sistemlerin mrleri, modl retimleri ve santral kurulumlar da gzetilerek eitli hesaplamalar yapld. Bu almaya gre, polikristal yapl silikon hcreler iin yllk retim kapasitesi 10 MW kabul edilerek, 3 kW ve 1000 kWlk iki sistem kyaslandnda salm deerleri srasyla 17 gC/kWh ve 39 gC/kWh olarak belirlenmitir. Amorf yapl silikon hcrelerde ise bu deerler ayn parametreler iin, srasyla 10 gC/kWh ve 47 gC/kWh olarak hesaplanmtr1. Genel olarak, retim metotlarna bal olarak, PVnin 2165 gC/kWh aralnda salm yapt kabul edilmektedir2. Avrupadaki ortalama bir termik santral ise 900 gC/kWh salm yapmaktadr. Termik santrallerden elde edilen g yerine fotovoltaiklerden yararlanarak elektrik rettiimizde, salm deerlerindeki 835879 g/kWhlk fark aka grlmektedir. Daha tutucu bir senaryoya gre ise gne santralinde retilen 1 kWhlk enerji, yaklak 600 glk salm
2
Evaluation of CO2 emissions from photovoltaic energy systems, Electrotech. lab. Japonya
20
Solar generation V 2008, EPA ve Greenpeace 3 Advanced Solar Generation Scenario

Gne Enerjisine Giri
engellemektedir. 2030 ylna kadar PV sistemler sayesinde yllk kresel emisyonlarda 1,6 milyar tonluk azalma olabilir3. Bu azalma, kmrle alan, ortalama 750 MW kurulu gte, 450 adet termik santralin salmna edeerdir. 2005 ile 2030 yllar arasnda toplam 9 milyar ton CO2 salmnn engellenmesi salanabilir. Sonu olarak, fotovoltaiklerin retimi, kirletici emisyonlar ve konvansiyonel elektrik retimi teknolojileriyle ilikili evre gvenlii sorunlar yaratmaz. Baca gazlar ya da grlt kirlilii de yoktur. Gne enerjisinin en byk avantajlarndan biri de, elektriin, tketilecei yerde retilmesini salamasdr. Bu da, retimin yaygnlamasn salamaktadr. stelik, gne nn olduu saatler, enerji talebinin en fazla olduu saatlerle aktndan, gne panellerinin, elektriin en pahal ve en kt olduu vakitlerde enerji retmesi mmkn olmaktadr. Talep tepe noktasna ulatnda yeni elektrik santrallerinin retime gemesi gerektiinden, byk apta gne enerjisiyle elektrik retimine gemek, hem havay kirletmeden elektrik retme olana saladndan hem de yeni santrallerin almasn gereksiz kldndan havann kalitesini artracaktr. Gne enerjisi, kresel snmaya kar elimizdeki en iyi, hatta belki de tek yaygn zmdr. Bugn, byk iletmelerin ou sosyal sorumluluk projeleri kapsamnda kresel snmayla savamak ve yenilenebilir enerjilerin kullanmn benimsetmek iin bir eyler yapyor. Gne enerjisinden yaygn olarak yararlanmaya balamadmz takdirde, gezegenimiz insanlarn yaamas iin uygunsuz hale gelecek. nk fosil yaktlar, dnya zerindeki yaam byk bir hzla srdrlebilir olmaktan karyor. Gne enerjisi teknolojileri pazar ise kresel snmann yaratt etkiyle byyor ve daha da nem kazanyor.
Gne Enerjisini Neden Kullanmalyz?

Fotovoltaikler, sera gaz salnmlarn ciddi lde drr ve yakn gelecekte daha da drecektir. Fotovoltaiklerin yakt olan gne nm bedavadr. Fotovoltaikler, ne grlt yapar ne de sala zararl ve kirletici gazlar retir. Fotovoltaikler, uzak, krsal alanlara elektrik gtrr. Fotovoltaikler, neredeyse hi bakm gerektirmez. Fotovoltaikler, gelecekte, kullandndan fazla enerji reten binalarn en nemli bileenlerinden olacaktr. Fotovoltaiklerden elde edilen enerjinin geri deme sresi gittike daha da ksalmaktadr. Fotovoltaikler sayesinde yerel istihdam olana doar. Fotovoltaikler, hem ok gvenli hem de gvenilir sistemlerdir. Fotovoltaikler, enerji tedarik gvenliinin artmasna katkda bulunur.
LED lambalar tasarruflu ampullerin ulat son noktadr. Doru akmla alrlar. amanl ampullere gre yaklak 10 kat az enerji kullanrlar ve 100.000 saat mre ularlar.
Gne Enerjisine Giri
Elektriini Gneten reten lk STK
ata gne ve rzgr enerjisi olmak zere, tm temiz enerji sistemlerini ve ekolojik yap modellerini uygulamal projelerle tantmay hedefleyen TemizDnya Ekoloji Dernei bir ilke imza att ve stanbul Suadiye sahil yolundaki ofisinin nne 1 kW kurulu gcnde bir gne aac dikerek, Trkiye'nin kendi elektriini gne enerjisinden kendi reten ilk sivil toplum kuruluu (STK) oldu. stanbul Bykehir Belediyesi Park ve Baheler Mdrl ile FORE Enerji'nin ortak katklar sayesinde kurulan bu fotovoltaik sistem, ylda en az 2 MWh elektrik retmekte, bu da yaklak olarak bir evin yllk toplam elektrik tketimine denk gelmektedir. Ayn zamanda, elektrik retim kaynann gne olmasndan dolay da bir gne aac ylda 1.700 kg CO2 emisyonunu
engellemekte ve zerinde bulunan sensrleri sayesinde gn doumundan gn batmna kadar bir ayiei gibi gnei takip etmektedir.
Dnyadan Byk apl Uygulamalar

ne enerjisi kervanna byk irketler de katldlar. General Motorsun Avrupadaki tesislerinde, dnyann lider evre hizmetleri ve enerji irketleri ile spanya Aragon hkmetinin ortaklaa kurduu bir konsorsiyum, 183.000 metrekarelik dnyann en byk gne panelli at kaplamasn kurmaya hazrlanyor. Bu projeyle, ylda 6.700 ton karbondioksit salmnn engellenmesi hedefleniyor. 2008in son aylarnda, tamamlandnda Amerikann en byk gne enerjisi reten at sistemi olacak Atlantic City Kongre Merkezinde ise gne panellerinin byk bir ksm yerletirildi. atdaki sistemin kurulumu tamamlandnda yaklak 13.321 panel yerlemi olacak. 2,36 megawattlk bu at st gne enerjisi sistemi, merkezin ana atsnn te ikisini, yani yaklak 27.000 metrekarelik bir alan kaplayacak. Atlantic City Kongre Merkezi Gne Enerjisi Projesinde, retilen yenilenebilir enerji, her yl atmosfere 2.349 ton karbondioksit salmn engelleyecek.
Cep telefonu tularnda ve nda, trafik lambalarnda LED kullanlmaktadr. Bir otomobilde 300den fazla LED vardr.
Gne Enerjisine Giri
Trkiyede Gne Enerjisi Potansiyeli
Trkiye Gne Enerjisi Potansiyeli Atlas
lkemiz, corafi konumu nedeniyle gne enerjisi potansiyeli asndan birok lkeye gre olduka ansl durumdadr. Devlet Meteoroloji leri Genel Mdrlnde (DM) bulunan 1966-1982 yllarnda llen gnelenme sresi ve nm iddeti verilerine dayanarak EE tarafndan yaplan almaya gre, Trkiye'nin ortalama yllk toplam gnelenme sresinin 2640 saat (gnlk toplam 7,2 saat), yllk ortalama toplam nm iddetinin 1311 kWh/m2 (gnlk toplam 3,6 kWh/ m2) olduu tespit edilmitir. Bu almay takiben, 2008 ylnda Trkiyenin gne enerjisi potansiyeli atlas (GEPA) almas
tamamlanarak, sonularn tematik harita grntleri EIE web sitesinde yaynlanmtr. Gncellenmi lmlerin sonucunda, yatay yzeye gelen ortalama gnlk radyasyon deeri 4,17 kWh/ m2 ve yllk ortalama gnelenme sresi de 2740 saat olarak hesaplanmtr. Bu almada nm iddeti toporafyaya gre sabit yllk metrekare bana 1.650 kWh ten fazla olan yerler en iyi alanlar olarak kabul edilmektedir. GEPA verilerine gre yaplan almada, Trkiye'de toplam 4.600 km2 gne enerjisi yatrmlarna uygun kullanlabilir alan belirlendii EPDK yetkililileri tarafndan bildirilmitir.
Modern bir elektrik santralinin verimi % 40n altndadr. Hem elektrik hem de s reten bir santralin toplam verimi ise % 70in zerine kabilmektedir.
Gne Enerjisine Giri
Ayn almada Trkiyenin gne enerjisi ile elektrik retecek teknik potansiyelinin yllk 380 milyar olduu tespit edilmitir. Trkiyenin teknik gne enerjisi potansiyeli ile bugne kadar iletmeye geirilen kapasite arasndaki byk farkllk dier tm yenilenebilir enerji kaynaklar iin de ne yazk ki sz konusudur.
Trkiye'nin Aylk Ortalama Gne Enerjisi Potansiyeli
Aylar Trkiye Global Radyasyon Deerleri (KWh/m -gn)
2
Aylk Toplam Gne Enerjisi (kWh/m2-ay) 51,75 63,27 96,65 122,23 153,86 168,75 175,38 158,40 123,28 89,90 60,82 46,87 1311 3,6 kWh/m2-gn
(Kcal/cm2-ay) Ocak 4,45 ubat 5,44 Mart 8,31 Nisan 10,51 Mays 13,23 Haziran 14,51 Temmuz 15,08 Austos 13,62 Eyll 10,60 Ekim 7,73 Kasm 5,23 Aralk 4,03 Toplam 112,74 Ortalama 308,0 cal/cm2-gn
Kaynak: EE web sitesi
Gnelenme Sresi (Saat/ay) 103,0 115,0 165,0 197,0 273,0 325,0 365,0 343,0 280,0 214,0 157,0 103,0 2640 7,2 saat/gn
Trkiye Gnelenme Sreleri (Saat)
Yllk Toplam Gne Enerjisi Potansiyelinin Blgelere Gre Dalm

Blge Toplam Gne Enerjisi (kWh/m2-yl) 1460 1390 1365 1314 1304 1168 1120 Gnelenme sresi (Saat/yl) 2993 2956 2664 2628 2738 2409 1971
G.Dou Anadolu Akdeniz Dou Anadolu Anadolu Ege Marmara Karadeniz Trkiye PV Tipi-Alan-retilebilecek Enerji (KWh-Yl)
Kaynak: EE web sitesi
Danimarkadaki, saman dahil her eyi yakan Avedore Santral % 94 verime ulamtr. evresindeki 80.000 evin elektriini salarken 110.000 evi de stabilmektedir.
Gne Enerjisine Giri
Gne Enerjisinde Yasal Dzenleme rnekleri
ata Avrupa Birlii olmak zere birok devlet yenilenebilir enerji kaynaklarn gelitirmek ve tevik etmek iin eitli nlemler almakta ve hedefler koymaktadr. Avrupa Birlii; 2020 ylnda tketilen enerjinin % 20sinin temiz enerji kaynaklarndan salanmas, 2020 ylnda tm petrol ve dizel tketiminin % 10'unun biyoyaktlardan elde edilmesi, 2020 ylnda tketilen elektriin % 34'nn temiz enerji kaynaklarndan retilmesi, 2020 ylnda s retiminin % 25inin temiz enerji araclyla salanmas konusunda mutabakata vard.
Bu hedeflere ulalmas, % 17 orannda CO2 azaltm, 443 milyar Avro deerinde yeni yatrm, 115 milyar Avro yakt bedelinden tasarruf, yaklak 300 milyar Avro'luk dsal maliyetten tasarruf ve 2 milyon tam zamanl yeni i yaratlmas anlamna gelecektir. Her lkede bu hedeflere ulamak iin deiik ekonomik modeller uygulanmaktadr. rnein, Almanyann gneli bir lke olmamasna ramen sistemin gelimesi iin dinamik bir pazar yaratma abas ve gelimekte olan PV endstrisi birok insan artmaktadr. Peki, bu nasl gerekleiyor? Gemiten beri birok farkl program birok farkl lkede uyguland fakat hibiri bu kadar ksa srede Almanyann ebekeye elektrik sat modeli kadar baarl
Elektriin datm srasnda hatlarda oluan snma; dnya genelinde 1,3 terawatt saat karl olan 60 milyar dolar kayba ve 700 milyon ton sera gazna neden olmaktadr.
Gne Enerjisine Giri
olamad. Gne enerjisinde bir ke ta grevi stlenen Almanya modeli Avrupa Fotovoltaik Endstrisi Birlii tarafndan gne elektriinin gelimesi iin bir strateji olarak kullanlmaktadr. ebekeye elektrik sat modeli gne elektrii reticilerine; Gne enerjisini kullanarak rettikleri elektrii tekrar ehir ebekesine sat hakk, retilen her kWh bana fosil ya da nkleer kaynaklardan elde edilmi elektrie gre cretlendirmede birinci ncelie sahip olma, Belirli bir zaman diliminde tevik fiyat tarifesinden yararlanma avantajlar salamaktadr. Gemite, gne elektriini tevik iin birok program devlet btesi tarafndan finanse edilmekteydi. Fakat devletin btesinde azalma yaandnda programn da kesilmesi bu mekanizmann en byk dezavantajn oluturuyordu. Bu nedenle, baz modeller tamamen farkl bir yaklam ieriyor. 2008 ylnda Almanyada, yeni kurulmu PV sistemlerden elde edilen gne elektrii, sistemin byklne ve tipine bal olarak 0,35 ile 0,47 Avro/kWh arasnda vergilendirilmekteydi. Elektrik kullanclarnn dzenli elektrik faturalar sayesinde vergilendirmede ekstra cretlere geilebildi ve sistem eit bir ekilde yayld. Bu sayede, devlet ekonomisinden bamsz olarak programn gelimesi salanabildi ve her elektrik kullancs tarafndan denen ekstra cretler ulusal elektrik portfyndeki yenilenebilir enerji payn artrd. Almanyada gneten retilen elektriin ekstra fiyat vergilendirmesi, her ev iin aylk 1,25 Eurodur. Sonu olarak, btn elektrik kullanclar, ulusal elektrik arz ann fosil kaynaklar kullanmadan, srdrlebilir ve bamsz bir ekilde tekrar yaplandrlmasna katkda bulunmaktadr. Bu teknoloji, piyasada tantlmaya balandndan beri gne elektriinin fiyat tutarl olarak dmektedir. Buna ramen, bazlar halen gne
elektriinin ebekeyi besleyebilecek yeterlilikte olamayacan ve bu yzden fosil kaynaklardan elde edilen elektrikle yaramayacan savunmaktadr. Fosil yaktlarn fiyatlarndaki arta ramen gne elektriinin fiyatnn gl bir ivmeyle dmesinin srdrlebilmesi nemlidir. Bu nedenlerden dolay Almanya sistemi sayesinde, PV sistemlerinin kurulum maliyeti yllk % 5 orannda azalmaktadr. 2009dan itibaren bu indirim oranlarnn % 8-10 arasnda artaca savunulmaktadr. 20 yln tamamlayana kadar, ebeke balantl PV sistemine ayn vergilendirme sistemi uygulanmaktadr. Sistemin sreklilii iin ebekeye elektrik sat modelinin devamll yasalarla garanti altna alnmakta ve tketici bankalaryla finansal gvenlii salanmaktadr. Bu garanti sreleri, Almanyada 20 yl olarak belirlenmitir. Bu, bazen bankalar ebekeye elektrik sat modeline dahil edene ve PV sistemlerle tannmasn salayana kadar srmektedir. Almanya: Avrupa Topluluuna ye lkeler arasnda rzgr, gne enerjisi, biyoyakt kullanm ve solar termal uygulamalar konusunda lider konumdadr. Gemii 1990lara dayanan tevik politikalar sayesinde temiz enerji kaynaklarnn tercih edilmesi hem cazip hem de ekonomiktir. Yenilenebilir enerjilere verilen alm garantisi, sektre sunulan tevikler ve vergi indirimleri dinamik bir temiz enerji pazarnn olumasnda etkili olan baarl karma politikalardr. zellikle de Yenilenebilir Enerji Kaynaklar Kanunu (EEG) kapsamnda, pazara ynelik ve temiz enerji kullanmn gelitirme amal tevikleri ieren ve yukarda bahsi geen program, bu kaynaklarn kullanmna ivme kazandran ana faktr kabul edilmi ve pek ok lkede bu kanunun temel zellikleri rnek alnmtr. 2007 Hazirannda, Alman Parlamentosu, EEGnin ykmllklerini dzeltmeye ve 2009dan itibaren uygulanmak zere yllk indirim oranlarn artrmaya karar vermitir.
Dnyada kullanlan tm enerjinin % 17si aydnlatma amal tketiliyor.Yksek verimli ampuller 8 kat fazla aydnlatyor ve 29 kat daha uzun mrl.
Gne Enerjisine Giri
Almanyann 2007 ylnn sonunda toplam kurulu PV sisteminin kmlatif gc 3,8 GW deerine ulam durumdayd. Bunun 1100 MWlk ksm 2007de devreye girdi. Almanya, bu rakamlarla kresel kurulumun yarsna sahiptir. 2007 ylnda PV sistemlerinin % 30u konutlara (110 kW), % 53 iftliklere, kamu yaplarna ve ticari iletmelere kuruldu (10-100 kW). % 7lik ksm ok geni ticari at sistemlerine (100 kWtan byk) ve % 10luk ksm da ok geni arazilere monte edilmitir. % 0,6lk ksm da zaten uzun yllardr elektriini gneten salayan ksmdr. Alman hkmeti tarafndan 2007 ylnn sonlarnda uyarlanan Enerji ve klim Entegre Programnn znde de yenilenebilir enerji ve enerjinin verimli kullanm yer alr. Birka aamadan oluan bu iklim programnn amac, ekonomik kalknmay karbon salmn azaltarak ilerletmek, enerji verimliliini gzle grlr biimde artrmak ve gvenilir enerji kaynaklarn garanti altna almak olarak belirlenmitir. Bu iklim paketi, CO2 emisyonlarn 2020 ylna kadar 1990lardaki seviyesinden % 40 orannda azaltmay taahht etmektedir. Bu taahht, Almanyay uluslararas liderler kurulunda en st noktaya tamtr. Bu kadar somut ve azimli bir programa sahip, endstriyel geliimini tamamlam baka bir lke yoktur. Ayrca, Yenilenebilir Enerji Kanunu ile 5 kWtan kk kapasiteli tesisler iin 50.62 Euro Cent/kWh al fiyat garantisi verilmektedir. spanya: spanyada, 2000-2010 Yenilenebilir Enerji Eylem Plan erevesinde yenilenebilir enerji kaynaklarnn teviki ve nndeki engellerin kaldrlmasna ynelik bakanlklar aras bir komisyon kurulmutur. Ulusal bazda bir ebekeye elektrik sat modeli bulunmakta ve bu da her yl 2 MWlk bir byme ile ebeke elektriini besleme avantaj salamaktadr. spanya, 2011-2020 Yenilenebilir Enerji Plan iin 2009da gerekletirilmek zere ciddi
hedefler belirlemi durumdadr. Toplam kurulu PV gcnn % 95inin 2007 ylnda ina edilmi olmas da hedeflerine olan inanc artrmaktadr. Dier bir nemli almalar ise, yzeye monte ve at sistemlerinin yannda gelitirdii BIPV (yapya entegre PV) sistemidir. Bu sistem sayesinde, konut sektrne retim salayacak kk PV kurulumcular da desteklenecek ve byk retim santrallerine kar oluacak sosyal tepki de azaltlm olacaktr. Ayrca, evlerdeki scak suyun % 30 ile % 70 arasnda gneten salanmas beklenmektedir. Gne enerjisinden elektrik retimine iyi bir rnek olarak, Seville ehrinin batsnda yer alan younlatrc termik gne santrali verilebilir. Santralin gelimi teknolojisi sayesinde 2013 ylna kadar 300 MWlk kurulu gce ulalmas planlanmaktadr. Bu santrali kuran irkete 5 milyon Avro deerinde yatrm destei salanmtr. spanya, 2004 ylnda dzenledii 27 Euro Cent/kWhlik alm garantili tevik tarifesiyle, 50 MW kadar kurulu gc olan younlatrc termal gne santrallerinden retilen elektrie dnyada ilk destek veren lke olmutur. Bu oran, 25 sene boyunca denecek ve her yl enflasyon yzdesinin % 1 eksii kadar da artacaktr. talya: 20 sene iin 3646 Euro Cent/ kWh arasnda sabit bir tevik salyor ve bina planlarnda 2009 ylndan itibaren yenilenebilir enerji kaynaklarnn entegre edilmesini art kouyor. Bu arta gre, ev bana en az 1 kWp ve 100 m2den az yer kaplayan endstriyel binalarn da en az 5 kWp enerji retmesi bekleniyor. Ayrca, normalde % 20 olan KDV oranlarnda gne enerjisi sistemleri iin % 50 indirim yaplmtr. Ayrca talyan hkmeti doal gaz irketlerinin, cirolarnn % 2si ile % 3 orann yenilenebilir enerji retimine ayrmalarnn zorunlu klmaktadr. ebekeye elektrik satnda geri demeler GSE (Gestore dei Servizi Elettrici)
Tasarruf ampulleri retmek iin kurulacak bir fabrika 7,5-10 milyon dolara mal olur.
Gne Enerjisine Giri
tarafndan yaplmaktadr. Ekonomi Bakanl, 2010 ylndan sonra uygulanmak zere, yeni tarife yasalaryla ilgili almaktadr. Bu yeni yasaya gre, okul ve kamu yaplarnda kullanm, nfusu 5.000den kk belediyelerde kullanm, krsalda kullanlan konut entegre PV sistemleri ve konutlara entegre asbestos at uygulamalar ile ebekeye elektrik sat modeli uygulamasnn % 5 orannda artmas salanacaktr. Fransa: 2011 yl hedefi, 1.1 GWlk kmlatif kurulum kapasitesidir. 2020ye kadar da bu rakam 5,4 GWlk kapasiteye ulatrmay hedeflemektedir. Fransann 2008 yl almalarndan sonra ebekeye elektrik sat modeli, konut sektrnde yapya entegre sistemler (BIPV) iin 57 Euro Cent/kWh, dier sistemler iin 31 Euro Centlik deme eklinde tanmland. Yar entegre sistemler iin de dier lkelerden farkl olarak ebekeye elektrik sat modeli gelitirildi. Ayrca, 2009 Aralk ayna kadar bireylerin donanm maliyetlerindeki vergilere % 50 muafiyet getirilmitir. Bununla birlikte, %19,6 olan KDV oran da 2010 yl sonuna kadar % 5,5 olarak azaltld. Yunanistan: Yenilenebilir enerji kaynaklar kullanlarak retilen elektrie 40-50 Euro Cent/kWh arasnda tevik vermektedir. stelik ulusal yatrm kanununa gre, bu alandaki yatrmclara % 20-40 arasnda hibe destei salanmaktadr. Kurulum maliyetlerinin % 20si gelir vergisinden dlebilmektedir. ebeke balants olmayan ada sistemlerinde de maliyetlerin % 20sinden muafiyet sz konusudur. Portekiz: Gne enerjisi uygulamalarnda 5 kWtan byk tesisler iin 28,4 Euro Cent/kWh, kkler iin ise 49,9 Euro Cent/kWh destek salamaktadr. 2005 ylndan bu yana, yatrm maliyetlerinin % 30u gelir vergisinden dlmektedir.
Amerika: ABDde PV pazar, 2007de % 48lik bir byme yaad ve toplam kurulum 190 MWn zerinde gerekleerek toplam kapasite 750 MW deerine ulat. Kaliforniya, % 60lk deerle hala liderliini srdrmekle beraber, dier eyaletlerde de % 83lk bir art sz konusudur. Baz eyaletlerde gayet kuvvetli Yenilenebilir Portfolyo Standartlar (RPS) kanunlar kabul edilip varolan RPS programlar daha fazla gne enerjisini tevik eder biimde optimize edilmi olsa da federal dzeyde haberler pek de i ac deildi. zellikle de 2007de kongreden gemeyen bir gne Yatrm Vergisi Kredisi, pazar bir belirsizlikle kar karya brakt. Neyse ki, 2008de sonlanmas gereken Yatrm Vergisi Kredisinin (ITC) 8 yl daha uzatlmas yatrmcya byk rahatlk salad. Bu uzatmann sonucunda, hem konutlar hem de ticari uygulamalar % 30luk vergi kredisinden yararlanabilecek ve gne enerjisinden elektrik reten konutlara getirilen 2000 dolarlk bte limiti yeni konutlarda kaldrlm olacak. Datm irketlerinin bu krediden yararlanmasn engelleyen madde de yrrlkten kalkm oldu. ITC sayesinde, toplam gcn gelecek 5 yl iin yllk % 65lik artla 2013te 10 GWa ulamas bekleniyor. Solar Amerika Giriimi, PV fiyatlarndaki dle paralel olarak, 2015 hedeflerinin geleneksel kaynaklarla fiyat birlii salamak olduunu belirtmektedir. ABD, PV pazarnda ince film teknolojisi ile byk gelime gstermekte ve dnya liderliini elinde tutmaktadr. Baz yasalar ve tevikler eyalet baznda da deiiklik gstermekle beraber genelde gne sistemleri kurmak isteyenlere yatrm destei salanmaktadr. Japonya: Japonyann PV sektrn ilgilendiren enerji politikalar 2002 ylnda uygulanmaya balanan Enerji Politikas zerine Temel Yasa kapsamnda yer almaktadr. Bu yasa, 3 temel
Toyotann nclk ettii teknolojide frenin yaratt srtnme kuvvetiyle dk hzlarda benzin devreden kyor ve hibrit motor kendi rettii enerjiyi kullanyor.
Gne Enerjisine Giri
prensibi art komaktadr; kararl bir tedarik sreci, evresel uygunluk ve pazar mekanizmalarnn kullanmdr. 1994-2006 arasnda 12 yl boyunca Japon devleti, hanelerde gne enerjisi kaynakl elektrik kullanlmasn zendirmek amacyla, gerekli yatrmn yarsn sbvansiyon olarak salamtr. 2006 mali ylnn sonunda, yaklak 350.000 konutta toplam kurulu g 1,277 MWa ulamtr. Ancak, son yllarda gerekli donanm maliyeti azald iin sbvansiyona gerek kalmamtr. Ve evlerde de gne kaynakl enerji kullanm giderek yaylmaktadr. Japon hkmeti tarafndan, Temel Enerji Plannn 2007den itibaren gelecek 10 yl kapsamas ngrld. Bu plann ana direkleri aadaki maddelerden olumaktadr; fosil yaktlarn sabit arzn savunan diplomasi kaynaklarna kar politikalar, enerji koruma stratejilerinin artrlmas ve kresel iklim deiikliini engelleyecek uluslararas ereve almalarnn oluturulmas, teknolojik yeterliliin glendirilmesi. Japonya'da gne enerjisinin elektrik retimindeki pay, imdilik sadece % 0,1 dzeyindedir; fakat 2030 ylnda bu pay % 10'u bulacaktr. Gne enerjisinden retilen elektriin maliyetinin nmzdeki 5 yl iinde dier enerji kaynaklarndan elde edilen elektrikle rekabet edebilecek dzeye gelmesi beklenmektedir. RPS (Yenilenebilir Portfolyo Standartlar) Kanunlar, datm irketleri tarafndan da yeni enerjinin kullanlmasn zorunlu klmak iin, hkmet tarafndan tekrar gzden geirildi ve 2011-2014 yllar aras iin yeni hedefler belirlendi. Son hedef, yllk toplam 950 milyon kWhlik bir artla 2014 sonunda 16 milyon kWhlik toplam kurulu gce ulamak olarak
belirlendi. Bunlarn yannda, 2050 ylnda sera gaz emisyonunu imdiki deerlerin yarsna indirme hedefini uygulamak iin Cool Earth 50 Enerji novasyonu Teknoloji Plan hayata geirildi. Bu plann nemli bir aya olan Yeniliki PV Teknolojileri almalar ile % 10-15lerde olan gne hcrelerinin verimliliinin % 40lara karlmas ve imdiki fiyat 46 Yen/kWh olan hcrelerin fiyatlarn 7 Yen/kWh deerine drlmesi iin allmaktadr. in: 2007 yl sonunda indeki kurulu PV gc 100 MWa ulamtr. Bunun % 6s ebekeye bal, geri kalan ise krsal sistemlerdir. 2010 yl iin hedef, 300 MWlk PV gcdr. 2006 Yenilenebilir Enerji Kanununa gre, hem binaya entegre sistemler hem de byk boyutlu l santralleri iin tevikler salanacaktr. Krsal uygulamalar iin ilk yatrm maliyeti hkmet tarafndan karlanacak ve elektrik retiminden salanan geliri aan iletme ile bakm maliyetleri ulusal elektrik datm ebekesindeki tarife artrlarak desteklenecektir. Gney Kore: 2007 yl sonunda Gney Koredeki kurulu PV gc 77,6 MWa ulamtr. Bunun 42,9 MWlk ksm 2007 ylnda kurulmutur. 2012 ylnda ulalmak istenen hedef, 1,3 GW olarak belirlenmitir. 100.000 at program kapsamnda Kore PV pazar hzla gelimitir. Tevik fiyatlar, 30 kWtan kk sistemler iin kWh bana 711,25 KRW ve byk sistemler iin ise 677,38 KRW olarak belirlenmitir. Bu tarifeler, 3 kWtan byk uygulamalar iin 15 yllk garanti kapsamna alnmtr. Bu programn ats altnda devlet, mstakil evler iin toplam sistem fiyatnn % 60n ve kiralk daireler iin ise % 100n karlamaktadr. Ayrca, yeni bir programa gre, yeni yaplan ve 3000 m2den byk devlet binalarnda, toplam inaat maliyetinin % 5inin gne panellerini de ieren yenilenebilir enerji harcamalarna ayrlmas zorunludur.
Hibrit motorlu arata yakt tketimini % 50ye kadar azaltmak mmkn. Orta boyutlu bir binek otomobil bu yolla 100 kmde sadece 3 lt benzin harcyor.
Gne Enerjisine Giri
Yenilenebilir Enerji ve Trkiyedeki Yasal Dzenlemeler
A
30
vrupa Birlii lkeleri, 2020 nihai hedefini belirledi: Varolan toplam enerjideki pay % 8,5 olan yenilenebilir enerjinin payn, 2020 tarihine kadar % 20ye ykseltmek. Yine toplam elektrik tketiminin yaklak % 35ini, s ihtiyacnn % 25ini ve ulamn % 10unu yenilenebilir kaynaklardan salamak ana hedefler
arasnda sralanmaktadr. Tm bu rakamlardan gnein payna den ise fotovoltaikler iin 52.000 MW olarak belirlendi. Dnyada yaanan gelimelerin paralelinde lkemizde de 2003 ylndan itibaren yenilenebilir enerji alannda eitli yasal dzenlemeler yaplmaya baland. 10 Mays 2005 tarihinde kabul edilen
Hat kayplarnda ve kaaklarda dnya ortalamas % 5,5-6 iken, bizde bu oran % 23tr. Yani 4 kat fazla!
Gne Enerjisine Giri
Yenilenebilir Enerji Kaynaklarnn Elektrik Enerjisi retimi Amal Kullanmna likin 5346 sayl kanun, kimi evreler tarafndan birok Avrupa ve dnya lkesinde uygulanan teviklere gre yetersiz bulunsa da bu alana ilgi duyan yatrmc ve reticilere eitli tevikler sunmaktadr. Bu kanun metninin tamam 18 Mays 2005 tarihinde yaynlanan 25819 sayl Resmi Gazeteden ulalabilir. Gerek uluslararas birtakm szlemeler nedeniyle gerekse geleneksel enerji kaynann azalmas ve ters orantl olarak enerji ihtiyacnn artmas nedeniyle bu alanda ok hzl gelimeler yaanmaktadr. Bu yasann yatrmcya ve reticiye salad avantajlar aada sralanmaktadr. Fakat yaanan hzl gelimeler nedeniyle yasal dzenlemeler srekli olarak gncellenmektedir. 5346 Sayl Yenilenebilir Enerji Yasas bu alanda yer alacak gerek ya da tzel kiilere yatrm destei salamakta ve devlet tarafndan satn alnan elektrikte yenilenebilir enerji kaynaklarndan retim yapan kiilere ncelik tanmaktadr. Fakat tm bu avantajlara sahip olmak iin kurumlarn ya da kiilerin EPDK tarafndan verilecek olan Yenilenebilir Enerji Kaynak Belgesine (YEK) sahip olmalar gerekmektedir. Bu belge, iletmede 10 yln tamamlamam tzel kiilerden, EPDK tarafndan belirlenen elektrik toptan sat fiyat zerinden saptanan bir fiyatla elektrik satn almn salamaktadr. Varolan yasa ile bu fiyat 5-5.5 Euro Cent/kWh karl Trk Liras olarak belirlenmekte fakat serbest piyasada 5.5 Euro Cent/kWh snrnn zerinde sat imkn bulan lisans sahibinin de bu olanaktan yararlanabilecei ngrlmektedir. Kasm 2008 tarihinde dzenlenen yeni kanun teklifi ile yrrlkte olan yasada yer alan fiyatlarn daha da artrlmas ngrlmektedir. rnein, Bakanlk yetkilileri sivil toplum rgtlerinin ve
sektr temsilcilerinin katld toplantlarda en son rakamn 25 Euro Cent/kWh olaca konusunda bilgilendirme demeci vermitir. Gerek ya da tzel kiiler tarafndan sadece kendi enerjisini karlamak amacyla kurulmu ve en fazla 1000 kWlk kurulu gce sahip tesislerin kesin projesi, planlamas, master plan, n incelemesi veya ilk etd DS veya EE tarafndan hazrlanm ise bu projeler iin hizmet bedeli alnmamaktadr. Yasada, gne pilleri ve odaklaycl niteler kullanan elektrik retim sistemleri kapsamndaki ArGe ve imalat yatrmlarnn bu kapsama girdii belirtilmektedir. 31 Aralk 2012 tarihine kadar devreye girecek bu tesislerden, ulam yollarndan ve ebeke balant noktasna kadar olan enerji nakil hatlarndan, yatrm ve iletme dnemlerinin ilk on ylnda izin, kira, irtifak hakk ve kullanma izni bedellerine % 85 indirim uygulanmaktadr. Son birka ylda yaanan gelimeler yasa ile desteklenirken EPDK tarafndan Mays 2007 tarihinde hazrlanan ve yatrmclara yol gsterici nitelik tayan Yatrmcnn El Kitab raporunda yer alan destekler ise; Yerli doal kaynaklar ile yenilenebilir enerji kaynaklarna dayal retim tesisi kurmak zere lisans bavurusunda bulunan tzel kiilerden, lisans alma bedelinin % 1i dnda kalan tutar tahsil edilmemektedir. Yerli doal kaynaklar ile yenilenebilir enerji kaynaklarna dayal retim tesisleri iin tesisin tamamlanma tarihinden itibaren ilk sekiz yl sresince yllk lisans bedeli alnmamaktadr. Yerli doal kaynaklar ile yenilenebilir enerji kaynaklarna dayal retim tesislerine, TEA ve/veya datm lisans sahibi tzel kiiler tarafndan, sisteme balant yaplmasnda ncelik tannmaktadr. Perakende sat lisans sahibi tzel kiiler,
5 nkleer santral en az 25 milyar dolara mal olacak ve tm tketimimizin ancak % 3n karlayacak. % 20 kayb derseniz geriye yalnzca % 2,4 kalr.
Gne Enerjisine Giri
serbest olmayan tketicilere sat amacyla yaplan elektrik enerjisi almlarnda, yenilenebilir enerji kaynaklarna dayal bir retim tesisinde retilen elektrik enerjisi sat fiyat, TEDAn sat fiyatndan dk veya eit olduu ve daha ucuz baka bir tedarik kayna bulunmad takdirde, ncelikli olarak, sz konusu yenilenebilir enerji kaynaklarna dayal retim tesisinde retilen elektrik enerjisini satn almakla ykml klnmtr. eklinde sralanmaktadr. Dnya ve AB lkeleri karlatrmalar ve lkemiz standartlar gerei birok sivil toplum rgtnn de belirttii gibi madde 6(c)ye gre satn alnacak elektrik enerjisi iin uygulanacak fiyat; her yl iin EPDKnn belirledii bir nceki yla ait Trkiye Ortalama Elektrik Toptan Sat Fiyatdr. Biz, TemizDnya Ekoloji Dernei olarak, gne enerjisinde 5 kWa kadar olan bireysel kullanm iin bu fiyatn 20 senelik alm garantisi ile en az 0,25 Euro Cent/ kWh olmas gerektiine inanyoruz. u an gne panellerinin lkeye giriinde denen KDV tutar hala % 18dir. Temiz enerji retiminin yaygnlamas iin atlabilecek en somut adm, bu orann % 1e drlmesi ile gerekleir. 9/7/2008 tarihli Resmi Gazetede yaynlanan 5784 sayl Kanun 3. maddesinde Yenilenebilir enerji
kaynaklarna dayal, kurulu gc azami be yz kilovatlk retim tesisi ile mikro kojenerasyon tesisi kuran gerek ve tzel kiiler, lisans alma ve irket kurma ykmllnden muaftr. Bu tzel kiilerin ihtiyalarnn zerinde rettikleri elektrik enerjisinin sisteme verilmesi halinde uygulanacak teknik ve mali usl ve esaslar Kurum tarafndan kartlacak bir ynetmelikle belirlenir." cmleleri yer almaktadr. Her ne kadar bu kanun maddesinde, gerek kiiler de kapsamda grnyorsa da, uygulama iin hazrlanmakta olan ynetmelik yalnzca tzel kiileri kapsayacak gibi grnmektedir. Bu noktada kanun maddesindeki ifadelerde yle bir karklk olduu sylenebilir; tzel kiiler iin dzenlenecek kurallar gerek kiileri de kapsayacak m, ya da gerek kiiler iin ayr teknik ve mali duzenlemeler yaplacak m veya yaplmayacak m konular bizim yorumlarmza gre ok ak deildir. Bu hususun zellikle akla kavumas ve bireysel kullanmla ilgili gerekli dzenlemelerin mmkn olan en ksa zamanda yaplmas gereklidir. TemizDnya Ekoloji Dernei olarak yenilenebilir enerji kaynaklarnn yaygn ve verimli kullanm, bu konudaki istihdam olanaklarnn artrlmas ve Gne Enerjisi sektrnn geliimi iin ilgili yasann belirtilen noktalarda revize edilmesi gerektiini hatrlatrz.
*Sektrde yaanan son hareketler, geerli yasalar ve tevikler zetlenmeye allmtr. Daha gncel bilgiler iin www.enerji.gov.tr, www.epdk.org.tr adreslerini ziyaret ediniz.
Fotovoltaikler
Fotovoltaikler
Fotovoltaik Hcre Nedir?

2. elementtir. Aslnda silikon, kimyasal element formunda deil, toprakta silikatlar halinde ve en yaygn bileii SiO2 olarak bulunur. Ayrca, kuartz ve ametist benzeri mineral eitlerinde de silikon vardr.
Yk Akm N tipi silikon Balant P tipi silikon Fotonlar Elektron ak
Gne I
Boluk ak
otovoltaik hcre ya da gne hcreleri, gne n dorudan elektrik enerjisine eviren ve bu srete silikon, galyum arsenit, kadmiyum tellrid ya da bakr indiyum diselenid gibi yar iletkenleri kullanan aygtlardr. Genelde, yzeyleri kare, dikdrtgen veya daire eklinde biimlendirilen gne hcrelerinin alanlar 100 / 156 / 243 cm2 civarnda, kalnlklar ise 0,20,4 mm arasndadr. En yaygn olan, kristal silikon yapl gne hcresidir ve gnmzde gne hcrelerinin % 99u temelde silikondan yaplmtr. Silikon, oksijenden sonra dnyamzda en ok bulunan
Gne hcrelerinin alma prensibini kristal silikon hcreyi ele alarak ksaca yle zetleyebiliriz. Her bir silikon atomu, en d tabakasnda 4 deerlik elektrona sahiptir ve komu atomlarn deerlik elektronlaryla ba kurup d tabakay 8 elektrona tamamlayarak soy gaz dzenine geer. Gneten gelen k ya da snn etkisiyle bu badan bir elektron kopabilir ve serbest olarak dolaarak kristal rgde bir boluk yaratr. Bu durum, tek bana enerji yaratmak iin yeterli deildir ama silikona bir tarafta bor, dier tarafta da fosfor eklendiinde yani katklama yapldnda, baktnz yne gre, ya elektron fazlal ya da
Gne hcrelerinin kullanld ilk uygulama Amerikan Vanguard uydusudur.

Fotovoltaikler
% 20 arasnda bir verimle gne enerjisini elektrik enerjisine evirebilir. Sonuta, 0.5 Voltluk hcreler pratikte ok ie yaramayacandan, daha fazla gerilim elde etmek iin hcreleri seri balayarak fotovoltaik modlleri ya da gne panellerini olutururuz. lk olarak, 36 gne hcresinin seri balanmasndan olumu ve 17-18 Volt civarnda gerilim reten paneller, endstri standard olarak ortaya kmsa da, gnmzde 72 hcreli 24 Volt salayan daha byk paneller ve sistemler de kabul grmektedir. Bu paneller, n yznde temperli cam ile arka yznde koruyucu ve suya dayankl bir malzemeyle kaplanmtr. Keler ve balant noktalar da tm hava koullarna dayanacak ekilde yaltlm ve szdrmazlk salanmtr. Gne enerjisini kullanan pek ok uygulamada tek bir panel yeterli olmayacaktr. Bu yzden, amacmza ve gerilim/akm gereksinimine bal olarak birka panel, seri veya paralel balanarak bir panel dizisi oluturulur. Bir dizi, birka tane panelden oluabilecei gibi binlerce hektarlk alan da kaplayabilir. Sonraki blmlerde hem gne hcresinin tarihini hem de farkl tiplerdeki hcrelerle ilgili bilgileri bulabilirsiniz.
1- Negatif elektrot 2- Pozitif elektrot 3- n tipi silikon 4- p tipi silikon 5- Snr tabakas
Gne Hcresinin Yaps
elektron eksiklii meydana gelecektir. Elektronikle ilgili olanlarn transistrlerden de aina olduklar bu durum, P ve N tabakalar ile gsterilir. Gne hcreye dtnde, protonlar fazla elektronlardan kurtulmaya alacak ve yonga plakasnn iki yannda boluklar doldurmak isteyen elektron fazlalklar bir gerilim yaratacaktr. Silikon hcrede bu gerilim fark, yarm volttan biraz daha azdr. Yongann iki ucuna metalik balant noktalar eklenir. Bu noktalara dahili bir devre balandnda elektronlar silikonun iinde hareket etmektense metal iletkenleri takip ederek devrede yol almay tercih edecektir. Bylece, kapal bir devre ve bu devreden geen akm sz konusu olur. Gne hcreleri, elektron pompas gibi alr ve enerji depolama yetenekleri yoktur. Akm miktarn artrmak iin ya daha byk ve verimli hcreler kullanabiliriz ya da hcreleri daha fazla gn na maruz brakabiliriz. Yine de bir hcrenin byklnn, veriminin ve gne na ne kadar toleransl olabileceinin pratik snrlar vardr. Gne hcreleri, yaplarna bal olarak % 5 ile
Gne hcresinin temel ilevi radyoaktif enerjiyi elektrik enerjisine dntrmektir.

Fotovoltaikler
Fotovoltaiklerin Tarihesi
Laboratuvarlarnn 1930lu yllarda Russell Ohl tarafndan US2402662 numaral Ia duyarl alet ad altndaki patent bavurusunun ardndan piyasaya girdi. Fotovoltaiklerin asl kefi, 1950lerin banda Bell Laboratuvarlarnda transistr teknolojisinin yan rn olarak balad. Daryl Chapinin nderliindeki aratrma ekibi, Bell telefonlarnn cra kelerde alabilmesi iin, kurak ve nemli koullarda ok gvenilir olmayan kuru ak teknolojilerinden farkl yntemler ararken rzgr ve termoelektrik g kaynaklarn ele ald. Kendisi de bir gne enerjisi fanatii olan Chapin, II. Dnya Sava sonrasnda yakt skntsna bal olarak gelien pasif gne tasarmlarna olan ilgisinden, fotovoltaik fikrinin incelenmesini nerdi. almalarn verim sorunlar yznden sonlanmas olas iken Chapinin i arkadalarndan Calvin Fuller ve Gerald Phearson, silikonun kristal matriksine galyumdan katklar yaparak ve sonra da galyumca zengin bu matriksi scak lityum banyosuna daldrarak iyi bir elektrik iletkeni olabileceini kefetti. Bunun zerine Chapin, selenyumdan 5 kat daha verimli silikon gne hcresini retme konusunda cesaretlendi. Her ne kadar teoride, gne hcresinin tuttuu gne enerjisinin % 25ini elektrie evirebileceini hesapladysa da hedefiyle ilgili daha ulalabilir bir oran olan % 6da karar kld.
otovoltaik etkiyi ilk kefeden, 1839 ylnda, 19 yandaki Fransz Fiziki Edmund Bacquereldir. 1876 ylnda, William Grylls Adams ve rencisi Richard Evans Day, selenyum gibi kat bir maddenin a tutulduunda elektrik rettiini grmlerdi. Fakat, selenyum gne hcreleri 5 Watt/m2 enerji rettikleri iin yalnzca % 0,5 verime sahipti. 1883 ylnda ise, Amerikal Charles Fritts, selenyum maddesini altn ile kaplayarak %1 verimli ilk gne hcresini imal etti. Bu icad daha sonra kameralarda k sensr olarak kullanld. Albert Einstein ise, n doas ve fotoelektrik etkiyi alt mekanizma teoremleri ile bu almalar ilerleterek, 1905 ylnda Nobel dlne layk grld. Bu dnemde, yksek maliyetleri ve dk verimlilikleri yznden pek kullanlmayan fotovoltaik hcreler, daha sonra Bell
Baz Hcre reticileri: Al-Afandi, BP Solar, Deutsche Cell, Ersol, Eurosolar, GPV, Kwazar JSC, Kyocera, Ever Q, Evergreen Solar, Sunways, Unisolar.
Fotovoltaikler
cmlesiyle duyurdu. te gne devrimi byle balad. 1950lerin sonlarna doru fotovoltaik teknolojisinin yeryznde ilk kullanld alan, krsal iletiim sistemleriydi. 1958lerden beri ise neredeyse her uydu sisteminde ve uzay aracnda g retimi iin fotovoltaikler kullanlmaktadr. Gnmzde, Uluslararas Uzay stasyonu ve Mars Explorer ile Phoenix Mars Arac, uzay deneylerinin srebilmesi iin gerekli elektrii salayan fotovoltaiklerden elde ettikleri gce bamldr. 1970lerde yaanan petrol krizi ve Arap petrolne konulan ambargo, zellikle Amerikada fotovoltaikleri ok nemli bir konuma ykseltti. lk kullanlmaya balanlmasndan bu yana, yllardr sren almalar fotovoltaiklerin retiminde yenilikleri ve rnlerde teknolojik gelimeleri beraberinde getirdi. Bunun da en iyi yansmas, gne sistemlerinin Watt bana maliyetinin durmadan dmesiydi. Dnya apnda gittike arpc bir biimde artan enerji maliyetlerine ve evreye dair kayglara karlk, fotovoltaik sistemlerin hem retimi hem de kullanm hzla artmaktadr. Tahminlere gre, hem fotovoltaik gne uygulamalar hem de dier yenilenebilir enerji kaynaklarnn kullanm artarak, enerji retim ve tketiminin byk bir orann oluturacaktr.
Bu almalar srerken RCA laboratuvarlarndan atom pilinin bulunduu kefi haberi geldiinde, gne ekibi herhangi bir yar iletkenin temeli olan p-n balantlar iin en uygun yeri aryordu. p-n balants hcrenin zerinde olunca iletkenliin arttn farkeden ekip, bu balantnn kalc olarak sabitlendii maddelerle deneylerine devam etti. Silikona arsenik ekleyip ok ince bir bor tabakas ile kaplaynca istenilen balant saland ve % 6lk verime ulald. 1954n Nisan aynda, bu gelime halka duyurulduunda bir gazeteci yle yazmt: Birbirine elektriksel olarak bal Bell gne hcreleri metrekare bana 42 Watt g retti. Oysa RCA irketinin bulduu atom pili ancak 1 Wattn milyonda biri kadar enerji salad. New York Times ise bu haberi, nsanolunun en ok istedii hayallerden biri gerekleti. Gnein sonsuz enerjisini uygarlk iin kullanmaya baladk.
Baz Hcre reticileri: Maharishi, Mitsubishi, Motech, Photovoltech, Photowatt, Q-Cells, Sharp, RWE Schott Solar, Sanyo, Shell, Solartec,Solterra, Suntech.
Fotovoltaikler
Hcre Yapm Yntemleri

Hcre Tipi
Kristal silikon hcreler Bakr-ndiyum diselenid CIS
nce film hcreler Kadmiyum Tellrid Hcreler CdTe Mikrokristal ve mikromorf DSSC Boyal hcreler
Monokristal yapl
Polikristal yapl
ekilsiz silikon
Polikristal POWER hcreleri
Polikristal bant hcreleri (EFG, string ribbon, dentriticweb)
Polikristal ince film hcreler (Apex)
Gne Hcreleri Tipleri
Kristal Silikon Hcreler:

ristal silikon hcrelerin en nemli ana maddesi silisyumdur. Silisyum, oksijenden sonra en bol bulunan element olmasna ramen, saf kimyasal madde formunda bulunmaz ve silisyumun silikondioksit bileiinden yksek scaklklar gerektiren proseslerle ayrlmas gerekir. Oluan metalrjik silikonun safl, elektronik uygulamalar iin yine yeterli olmadndan kimyasal bir proses yardmyla safl artrlr ve istenen safla ulaldnda bu yksek kalitedeki silikon, gne hcreleri retiminde kullanlr. Monokristal Hcreler En eski ve en pahal retim tekniini iermesine ramen, varolan hcreler arasnda ticari olarak en
verimlileridir. Modllerde verim, gneten kabloya yaklak olarak ortalama % 15 ile % 18 arasndadr. Laboratuvar koullarnda % 22lik hcre verimlerine ulalm olsa da bunlar ticari olarak kullanmda ekonomik olmayan deiik bileenlerin kullanld hcrelerdir. Yeryzndeki uygulamalara uygun monokristal
Monokristal Hcreler
Fotovoltaik sistemlerin tesisindeki artta, % 44 ile Japonya birinci, AB lkeleri zellikle Almanya yllk % 43 artla ikinci sradadr.
Fotovoltaikler
silikon retiminde, potada ekme metodu olan, Czochralski metodu gelitirilmitir. Bu metotla, 0,3 m apnda tek kristalli ve birka metre boyunda silindirler oluturulabilir. Bu silindir saf kristaller sekizgen bir ekilde pahlanr ve 0,3 mm kalnlnda dilimlenir, yani silikon plakalar kesilir. Bu plakalar, halihazrda p katkldr ve n tabakas da fosfor difzyonuyla oluturulur. Arka kontaklar da balandktan sonra plakalarn elektrik yollar oluur ve n yzey de antireflektif yzeyle kaplannca hcrelerin retimi tamamlanm olur. Bu metot, transistrler ve entegre devrelerin retiminde de kullanld iin gelimi, verimli ve temiz bir retim metodudur. Monokristallerin yaplar homojendir ve renkleri karakteristik olarak koyu maviden siyaha doru deiir. Pahlama miktarna bal olarak yuvarlak, karemsi ya da kare eklinde olabilirler. Daire olan hcreler retimlerinde az kayp sz konusu olduundan ucuz olmalarna karn kullanm alannda yarattklar kayp yznden standart panellerde tercih edilmezler. Polikristal Hcreler Bu teknikte, saf erimi silikon, silindir ya da blok eklinde kalba dklr. Sonra, soutulan 400 mm x 400 mm boyutlarnda ve 300 mm uzunluundaki bu oklu kristal yapdaki bloktan,
plakalar dilimlenir. Monokristale kyasla elektrie dntrme verimlilii az miktarda der, fakat retim metodundaki hassasiyet azald iin maliyetler de dktr. Modl verimlilii, gneten kabloya % 13 ile % 16 arasndadr. Kristallerin bykl yaklak 1 cmdir ve koyu mavi yzeyde aka grlebilirler. Katklama ve montaj yukarda akland biimdedir. Polikristal hcrelerin yaplar ok kristallidir ve n yansmasnda bu kristaller rahatlkla grlebilir. Renkleri antireflektif kaplamayla mavi iken kaplamasz gmi gri tonlarndadr. Power Silikon Hcreleri Bu hcreler, ingot dkm sonucu retilmi polikristal plakalardan yaplr. Bunun yan sra, mekanik ekillendirme ilemlerinden de geerler. Silikon plakalarn n ve arka yzne, hzla dnen bir freze ba yardmyla minik ukurlar ilenir. lenmi bu paralar dik al bir ekilde yerletirilir ve de kesime noktalarnda kk boluklar oluturulur. Bu boluklar, hcrenin geirgenliini salar. Bu geirgenlik, boluklarn byklne bal olarak % 0 ile % 30 arasnda deiir. Verimlilik, % 10 orannda geirgen bir hcrede yine % 10 civarndadr. ekilleri 100 mm x 100 mm boyutunda karedir. Renkleri polikristal hcrelerle ayndr.
Polikristal Hcreler
Japonyada 1990 ylndan balayarak, yllk % 43 artla 2010 ylna kadar 4820 MW e fotovoltaik sistemi kurulmu olacaktr.
Fotovoltaikler
Polikristal yapl String Ribbon Silikon Hcreler Verimlilikleri % 12 olan dikdrtgen formda ve ortalama 0,3 mm kalnlndaki bu hcreler, EFGlere benzeyen yapsyla mavi ya da gmi gri renge sahiptir. Monokristal yapl DendriticWeb Silikon Hcreler Verimlilikleri % 13 olan ve dikdrtgen formda 0,13 mm kalnlndaki hcrelerin yaplar, monokristal silikon hcreler gibi homojendir. Aslnda yaplar, ift kristallidir. Polikristal yapl Apex Hcreler Apex hcreler, ince film teknolojisinin seri retime hazr kristal silikon iin yaplm ilk uygulamalardr. Silikon ieren iletken bir seramik substrat, kaln silikon plakasnn yerine geer ve seri bir prosesle 0,03-0,1 mm kalnlkta ince bir polikristal yapl silikon filmle kaplanr. Bu metotla, zellikleri bakmndan geleneksel polikristal hcrelere benzeyen ama daha byk lekli gne hcreleri retilir. Bu metot sayesinde, yksek kalitedeki yar iletkenlerin retimi iin daha dk scaklklarn yeterli olmas ve retimin daha hzl gereklemesi maliyet avantajlar salamaktadr. Bu hcrelerin verimlilikleri % 9,5 civarndadr. Hcreler 208 mm x 208 mm boyutunda, kare biiminde ve kk kristallere sahip polikristal bir yapdadr. nce Film Hcreler 1990lardan itibaren gne hcresi retiminde ince film teknolojilerinin geliimi ok nemli rol oynamtr. Bu teknolojide, ounlukla cam olan bir substratn zerine, fotoaktif yar iletkenler ince tabakalar halinde uygulanr. Kullanlan metotlar elektrolitik banyo ve katot tonlanmas gibi kimyasal prosesleri iermektedir. Yar iletken malzemeler olarak genelde ekilsiz silikon, bakr indiyum diselenid (CIS) ve kadmiyum tellrid
Anti Reflektif Uygulanm Hcreler
Ribbon Drawn (erit ekme) Silikon Hcreler Geleneksel hcre retim metotlarnda neredeyse hammaddenin yars kesme ilemleri srasnda kayba urar. Bu kayb nlemek ve kullanm artrmak iin farkl erit ekme ilemleri gelitirilmitir. Bu ilemler, erimi silikondan dorudan folyolarn retilmesini salar. Bu folyolar, istenen plaka kalnlna sahiptir ve yalnzca erit paralara ayrlmas iin lazerle kesilirler. Bu teknikle daha az enerji ve malzeme harcanr. Ayrca, ingot dkm ya da kristal ekme proseslerinden maliyet bakmndan ok daha hesapldr. Seri ve ticari retim iin aadaki teknoloji gelitirilmitir. Polikristal yapl EPG Silikon Hcreler Verimlilikleri % 14 olan ve dikdrtgen ya da kare yapl ortalama 0,28 mm kalnlndaki bu hcreler Edge-defined Film-fed Growth (EPG) adl bir ilem sonucunda retilir. Renkleri mavidir.
Dnyada hibir endstri yok ki, rnne 25 yl garanti versin. Ne otomotiv sanayi ne de bilgisayar teknolojileri, bu iddial sorumluluu stlenmez.
Fotovoltaikler
(CdTe) kullanlr. Bu malzemelerin yksek k sourma yetenei yznden, gne n elektrie evirmek iin teoride 0,001 mm kalnlk bile yeterlidir. Ayrca, bu malzemeler farkl atomlardan kaynakl kirlilie daha toleransldr ve yalnzca 200-500 C aras scaklklarda retim yaplabilir. Kristal silikon teknolojisiyle kyaslandnda, daha az kullanlan hammadde ve enerjiye ramen daha makinelemi seri retim ve daha fazla kt olanaklar bu teknolojiyi cazip klmaktadr. nce film hcreler, plaka boyutlaryla snrlanmaz ve teorik olarak substrat, istenilen boyutta kesilip yar iletken malzemeyle kaplanabilir. Bununla birlikte, sadece eit byklkteki hcreler, aralarnda seri balanabileceklerinden, asimetrik bir form iin elektriksel olarak verimli olan alan mmkn olan en byk dikdrtgen alandr. Bu alann dndaki blgeler elektriksel olarak aktif deildir ama optik olarak aktif alandan ayrt edilemez. Kristal silikon hcrelerden farkllat bir dier nokta da i balantlardr. Kristal hcrelerde, hcreler aras balant lehimle dtan salanrken, ince film hcreler monolitik olarak yani iten yekpare birbirlerine balanr. Hcreler, elektriksel olarak, birbirlerinden retim safhasndaki ekilllendirme aamalarnda ayrlr ve birletirilir. Bu, hcrelerin arasnda saydam oluklarn olumasna neden olur. Enerji verimini artrmak iin bu oluklar olabildiince incedir ve plak gzle grmek zordur. Elektrik balantlar, arka yzeyde opak bir metal kaplamayla yaratlr. I gren n yzeyde bu ilev, saydam iletken oksit tabaka (TCO, transparent conductive oxide) denen ve adndan da anlald zere olduka saydam ve iletken bir metal oksit tabakayla.salanr. En ok kullanlan metal oksitler, inko oksit (ZnO), kalay oksit (SnO2)
Gne panellerinin verimli alma mrleri 20-25 yl arasndadr.
Power Hcreleri
ve indiyum kalay oksit (ITO)tir. nce film hcrelerin greceli dk verimliliklerine ramen enerji randman baz koullarda kesinlikle dikkate deerdir. Yaynk ve az k koullarnda, ayrca yksek scaklklarda performanslar dier hcrelere gre daha iyidir. Bulutlu ve kapal havalarda da enerji retimine devam ederler. nce uzun eritler halindeki hcre ekilleri yznden glgelenmeye kar daha az hassasiyet gsterirler. ekilsiz (Amorf) Silikon Hcreler ekilsiz silikon, dzenli bir kristal yap oluturmak yerine dzensiz bir a oluturur. Sonu olarak, doyma noktasna kadar hidrojen tutabilen ak balar meydana gelir. Bu hidrojene silikon, gaz halindeki silann (SiH4) kimyasal buhar kaplama (CVD, chemical vapor disposition) ilemiyle plazma reaktrnde retilir. Katklama, ilgili maddeleri ieren gazlarn kartrlmasyla gerekletirilir.
Fotovoltaikler
Amorf hcrelerin en byk dezavantaj dk verimlilikleridir. Hatta, verimlilikleri kullanmlarnn ilk 6 ile 12. aylar arasnda a bal olarak sabit bir seviyede duraanlaana kadar da azalr. Bunu nlemek iin istiflenmi hcreler retilmitir. Bu hcrelerin her blm, spektrumdaki farkl renk bandna gre optimize edilerek toplam verimlilik artrlr. stelik, a duyarllk azaltld iin k kaynakl ypranma etkisi de azalr. Hcrelerin ekilleri istenilen biimde olabilir. Modllerin stabil durumda verimlilikleri % 5 ile % 8 arasnda deiir. Standart modl boyutu, maksimum 0,77 m x 2,44 m olmakla beraber zel olarak 2 m x 3 mlik modller de retilebilir. 1-3 mm arasndaki substrat kalnlna ek olarak yaklak 0,001 mmde amorf silikon kaplama kalnl vardr. Yaplar homojendir ve renkleri kzlms kahverengiden siyaha doru deiir. Bakr ndiyum Diselenid (CIS) Hcreler Bu hcrelerin aktif yar iletken malzemesi adndan da anlald zere bakr indiyum seleniddir. Bu CIS bileii, sklkla galyum ve slfr ile alam oluturur. Hcreler retilirken, cam substrat ilk olarak ince bir molibdenum tabakasyla kaplanarak arka yzey balants oluturulur. P tipi CIS sourucu tabaka ise vakumlu bir blmede 500 C scaklkta arka arkaya bakr, indiyum ve selenyumun buharlatrlmasyla retilir. CIS hcreler, ekilsiz hcrelerde olduu gibi a bal verim kaybna uramaz. Bununla beraber, scak ve nemli koullarda kararllk sorunlar ba gsterir. Bu nedenle, nemli ortamlarda yaltma ok nem verilmelidir. CIS hcreler, u anda en verimli ince film teknolojisidir. Seri retimle birlikte, retim maliyetlerinin kristal silikon hcrelerden hatr saylr oranda dk olmas beklenmektedir. Bir dezavantaj olara,k CdS tampon katmannda kullanlan kadmiyumdan vazgemek iin daha fazla aratrma yaplmas gereklidir. Selenyum
miktar, toplamda ok dk olmas nedeniyle, herhangi bir tehlike oluturmaz. Modl verimlilikleri % 7,5 ile % 9,5 arasndadr. ekilleri istendii gibi olabilir. Hcreler maksimum 1,20 mm x 0,60 m2 boyutundadr. 3 mm substrat (sertletirilmemi cam) ile 0,003 mm kaplama kalnlna sahiptir. Homojen bir yaplar vardr ve renkleri siyahtr. Kadmiyum Tellrid (CdTe) Hcreler CdTe hcreler, cam substrat zerine genellikle indiyum kalay oksit (ITO) gibi, saydam bir iletken tabakayla retilir. Bu n balant, mmkn olan en ince n tipi bir CdS tabakasyla kaplanr. Daha sonra da p tipi CdTe sourucu tabakas eklenir. Serigrafi, galvanizleme ya da sprey proliz gibi basit retim metotlar kullanlr. Byk lekli modller ve yksek verimler, substratn buhar maddelerine ok yakn tutulduu buhar faznda kaplama prosesiyle elde edilir. Vakumlama ileminde CdS ve CdTe tabakalar yaklak 700 C scaklkta kaplanr. CdS tabakas, spektrumun mavi blmndeki grnen n bir ksmn souran, pencere tabaka gibi alr. Geri kalan nmn aktif CdTe tabakaya gemesini salar. CIS teknolojisinde olduu gibi bu teknolojide de maliyetler seri retimle dmektedir. Burada da problem olan etken, pazar payn ve pazarda kabuliyeti etkileyebilecek kadmiyum kaynakl kirliliktir. CdTe, kirlilik yaratmayan kararl bir bileiktir. Yalnzca, gaz faznda yani kapal retim koullarnda, salk bakmndan tehlike yaratabilecek riskli koullar olumaktadr. Modllerin verimlilikleri % 6 ile % 9 arasndadr. Hcrelerin ekilleri yine istendii gibi olabilir. Hcreler, 3 mm substrat kalnlna ek olarak 0,008 mm kaplama kalnlna sahiptir. Maksimum boyut 1,20 mm x 0,60 m2dir. Yaplar homojendir, renkleri de reflektif koyu yeilden siyaha doru deiir.
Tm dnyada 1975 ylnda, 2 milyon dolardan az olan fotovoltaik endstrisinin sat rakam, 2001 ylnda 2 milyar dolar seviyelerine kadar kmtr.
Fotovoltaikler
Yeni Nesil Hcreler
eni nesil hcreler, ilk nesil silikon hcrelere gre hem dk maliyetli hem de dk verimli olan ince film teknolojisine alternatif olarak yaplan almalar kapsamaktadr. Nanoteknolojiler gibi ince film teknolojisinden de ileri metotlar ierir. Geleneksel silikon hcrelerden daha verimli ve ucuz alternatiflere odaklanan aratrmalar kapsamnda, yeni hcre tipleri ve fotovoltaik teknolojileri yakn zamanlarda kefedilmi ve nerilmitir. Bu hcrelerin yapmnda, polimer ve organik hcrelerde olduu gibi yar iletken teknolojisi iermeyen ya da kuantum dot, tandem ve ok balantl hcreler, termofotonikler gibi farkl teknolojiler kullanlmaktadr. Silikon nanoyaplar, gelen k spektrumunun deitirilmesi, UV kaynakl fazla snn gerilimi artrmak iin kullanm, kzl tesi spektrumun gece nda da elektrik retmesi gibi teknikler de allan konular arasndadr. Btn bu almalar sonucunda nanoteknoloji ile ilgilenen bilimadamlar ucuz, esnek, hafif ve az yer kaplayan stelik de kesintisiz verim salayan zmler gelitirmektedir. Bu zmleri, almalarn farkl kimyasallar ya da gne enerjisini tutabilecek farkl maddeleri kefetmeye odaklayarak bulurlar. Yeni nesil hcrelerin bu esnek ve hafif fiziksel zellikleri sayesinde, giysilere entegre edilen hcrelerle elektrik retmek ve kendi kablosuz
enerji kaynamza sahip olmak dahil bile mmkndr. Hatta, bir baka akla yatkn uygulama, polimer gne hcreleriyle retilen bir araba boyas sayesinde, gnele alan arabalarn hafifliinden dn vermeden enerji retmesi fikri olabilir. Gratzel (Dye sensitized nanokristal) hcreleri 1991 ylnda svireli profesr Michael Graetzelin bulduu bu hcreler silikon teknolojisine alternatif olarak daha da gelitirilebilir. Graetzel hcresinin temel malzemesi, bir yar iletken olan titanyum dioksittir (TiO2). Bu yar iletken, p-n balants prensibiyle almaz. Bunun yerine, bitkilerin fotosentezi srasnda klorofilin gne n kullanmas gibi, gne n bir organik boya sayesinde sourur. Nanokristal yapl boyarmadde uyarml hcreler, temel olarak geleneksel hcrelerden ok farkldr. Boyal titanyum dioksit tabaka ve elektrolit olarak iletken tuzlu solsyon, iki saydam iletken elektrot (saydam iletken oksitlerle kapl cam tabaka) arasna yerletirilir. Titanyum dioksit, serigrafiye benzer bir yntemle stteki elektrota macun eklinde uygulanr. Bu tabaka, 450 C scaklkta 10 m kalnlnda bir kat film oluturacak ekilde
1998 ylndan itibaren, 100 milyon dolar bedelindeki her modl satndan 3000 kiiye i imkan salanmtr.
Fotovoltaikler
frnlanr. Bu ilem sonrasnda kaba ve 10-30 mm kalnlndaki paracklardan oluan mikro gzenekli bir yap ortaya kar. Sonu olarak, bu k sngerinin ii, yass dzgn bir filmden 1000 kat byktr. TiO2 yalnzca mor tesi sourduu iin, titanyum dioksit yzey ok ince bir rutenyum tabanl boya ile kaplanr. Gzeneklere ulaabilen sv elektrolit sayesinde, boyann alttaki elektrotla elektriksel balants kurulmu olur. Hcreye k arptnda boya aktifleir ve titanyum dioksite bir elektron iletir. Bu elektron, partikllerin iinden st elektrota ular. Alt elektrota ise d devre sayesinde eriir. Bu elektron, platin katalizr sayesinde elektrolit solsyona transfer edilir. Elektrolit ise elektronu yeniden boyaya ileterek devreyi tamamlar. Bu teknolojide kullanlan malzemeler zehirsizdir. stelik retimleri ucuz ve kolaydr. Platin ve stabil boyalar gibi pahal olan malzemelerden ok az miktarda kullanlr. Yine de, endstriyel retim iin uzun dnem kararll gibi zlmesi gereken konular vardr. Laboratuvar ortamnda kk hcrelerle % 12 verime ulalmtr. Avustralyal STA firmas tarafndan yaplan ilk snrl seri retimde verim % 5 olmutur. Bu hcreler, glgeye ve verimsiz dme alarna kar iyi tolerans gsterir. Kristal hcrelerin tersine, yksek scaklklarda verimleri artar. Bu yzden, i mekanlarda kullanlan kk aletler ve yaplara entegre edilen sistemler iin ok uygundurlar. Mikrokristal ve Mikromorf Gne Hcreleri Silikon, tamamen zehirsiz ve neredeyse hi tkenmeyecek kadar oktur. Gelecek vaat eden bir teknoloji de, hcrelerin kristal silikondan ince film eklinde retimidir. Bu teknolojide, silikonun malzeme olarak avantajnn yan sra, ince film retim teknolojisinin nimetlerinden de yararlanlr. Aratrmalar iki ynde ilerlemektedir. Daha nce bahsi geen Apex hcrelerdeki retim metodu ilk
yndr. Burada yksek scaklklarda elde edilen yksek kaliteli silikon film, ucuz substrat yzeye kaplanr ve polikristal hcrelerdeki gibi byk granll yaplar elde edilir.kinci tipte ise daha dk scaklktaki ilemler sz konusudur. Bu dk scaklklar sayesinde, cam, metal ya da plastik malzemeden ucuz substratlar kullanlabilir. Bu ilemin sonucunda retilen silikon filmler, mikrokristal yapldr ve ekilsiz silikon teknolojilerine benzer ilemlerle retilir. Mikrokristal hcrelerin ulat maksimum tutarl verimlilik % 8,5tur. Daha iyi sonulara ise mikrokristal yapl ve ekilsiz silikonun birleik kullanlmasyla oluan tandem hcrelerle ulalr. Bu tandem hcrelere, mikrokristal ve amorf kelimelerinin bileiminden oluan mikromorf hcreler denir. Bu hcrelerde ulalan maksimum kararl verimlilik ise %12dir. lk ticari modl, Japon Kaneka firmas tarafndan piyasaya srlmtr. Hibrit (HIT) Hcreler HIT gne hcreleri konvansiyonel kristal ve ince film gne hcrelerinin kombinasyonundan oluur. HIT (Hetero-junction with Intrinsic Thin Layer) terimi, bu melez hcrelerin yapsn tanmlar. HITleri oluturan yap, katksz ek bir ince film tabakayla ba yapan kristal ve amorf silikon iermektedir. ekilsiz ince film hcrelerinde olduu gibi, a bal olarak verimlilikte azalma yoktur. Kristal hcrelerle kyaslandnda HIT hcreleri yksek scaklklarda daha verimlidir. Ayrca, retim srecinde hem daha az enerji hem de daha az hammadde tketir. Gerekli ilem scakl yalnzca 200 Cdir. Bunun sonucunda, plakalar fazla termal strese maruz kalmaz ve kalnlklar 0,2 mme kadar drlebilir. Hcre ekilleri, 104 mm x 104 mm boyutunda pahlanm karedir ve verimlilikleri % 17,3tr. Hcre yaps, homojen ve hcreler koyu mavi, hatta neredeyse siyah renktedir.
Ankarada 1 ylda , 1 kW sistemin optimum eimde retecei elektrik enerjisi miktar yaklak 1400 kWhdr.
Fotovoltaikler
Hcre Tiplerini Kyaslama
ebeke balantl sistemlerde genelde ya monokristal ya da polikristal yapl silikon hcreler kullanlmaktadr. Polikristal hcrelerin daha dk olan verimi, retim maliyetlerinden kaynakl fiyat avantajyla dengelenir. ekilsiz yani amorf yapl hcreler ise kamplkta, teknelerde kullanm gibi kk uygulamalarda yani daha ok hobiyle ilikili faaliyetlerde kullanlr. ok yakn zamanda tamamlanan bir aratrmann sonularna gre, amorf hcrelerin uzun dnem performanslar ve ypranma sreleri ile ilgili kayglarn yersiz olduu anlalmtr. Bu nedenle, bu hcrelerin daha byk sistemlerde de kullanlaca ngrlmektedir. Piyasada olan hcreler arasnda HIT yani Hibrit modller en ok verimlilie sahiptir. CIS ve CdTe ince film modller ise seri retime gemitir ve nemli referans projelerde kullanlmaya balanmtr. III-V yar iletkenleri diye bilinen ve periyodik tabloda III. ve V. grupta yer alan elementlerden oluan galyum arsenid (GaAs) gibi maddeler ise en verimli gne hcrelerinin retiminde kullanlr. Fiyat bakmndan dier hcrelerle rekabet edemedikleri iin bu hcrelerden yalnzca uzay aratrmalarnda ve de GaSb ile GaInP gibi dier III-V grubu bileikleriyle beraber younlatrc sistemlerde yararlanlr. Tandem ve l hcreler, verimlilik asndan dnya rekoru krma yolunda ilgi ekici aratrmalara konu olmaktadr. Boyalarla duyarl hale gelen organik hcreler ise gelecei ok parlak, olduka ilgin ve deiik bir alandr. Hem
renk seenekleri hem de effaflklaryla zellikle binalara entegre edilen sistemler iin yeni bir trend yaratacaklar kesindir. Bir sonraki sayfada yer alan tabloda hcre tiplerine gre modl ve hcrelerin maksimum verimlilikleri zetlenmitir. Yar effaf modl kullanmnda gerekli alan, kabaca effaflk faktr yzdesine gre artar. Bir sonraki sayfada yer alan tabloda, hcre malzemesine gre ayn enerjiyi retebilmek iin gerekli alanlar karlatrlmtr. Tasarm srecinde, PV panellerin montaj ve mimari zmler nemli rol oynar. PV modllerin mrlerini deerlendirdiimizde, ok uzun sreler boyunca verimli olduklarn syleyebiliriz. Genelde 25 sene garanti sresi
40 MWattlk bir PV santrali, Ankarada, 56 GWh enerji retir ve yaklak 20.000 evin enerji ihtiyacn karlar.
Fotovoltaikler
Gne hcresi malzemesi Hcre verimi (Laboratuvarda) % Monokristal silikon 24,7 Polikristal silikon 19,8 Ribbon silikon 19,7 Kristal ince film silikon 19,2 a ekilsiz (Amorf) silikon 13,0 a Mikromorf silikon 12,0 Hibrit HIT hcre 20,1 CIS, CIGS 18,8 Kadmiyum tellrid 16,4 III-V yar iletkenleri 35,8 b Boyaya duyarl hcre 12
a
Hcre verimi (retimde) % 18 16 14 9,5 10,5 10,7 17,3 14 10 27,4 7
Modl verimi (Seri retimde) % 14 13 13 7,9 7,5 9,1 15,2 10 9 27 5c
Kararl halde -
Younlatrlm nm altnda llen -
Az miktarda retim
biilse de, 45 yldr kullanlan ve hala da gl bir ekilde alan paneller de vardr. Onlarca yl sren testler sonras, olgun bir rn olan kristal silikon yapl hcrelerde ylda % 0,25 ile % 0,50 arasnda bir verim kayb grlmektedir. lk nesil ekilsiz modllerde bu kayp fazla olmusa da, gnmzde srekli gelien teknolojilerle beraber neredeyse kristal yapl hcrelerle ayn deerler yakalanmaktadr. PV teknolojileri, temelde transistr teknolojisine benzer ve transistrlerin srekli kullanm sonras 20 yl rahatlkla verimli altklar dnldnde reticilerin panellere 25 yl garanti sresi vermesi kolayca anlalr. stelik panellerin gn boyunca yalnzca 6-8 saatlik bir aktif alma sresi olduu gz nnde tutulursa, fotovoltaikler iin 60-80 yla kadar uzayan yaam sreleri hayal etmek doaldr. 1960larn sonunda, uzayn zorlu koullarna braklan hcreler hala gayet iyi almaktadr. Sonu olarak, panellerin mrn onlarca sene sonra hep beraber kullanarak lebileceiz.
Hcre malzemesi
1 kWp iin Gerekli Alan
Monokristal
7-9 m2
Polikristal
8-11 m2
Bakr indiyum diselenid ince film (CIS)
11-13 m2
Kadmiyum Tellrid ince film (CaTd)
14-18 m2
Amorf silikon
16-20 m2
Bugn ABD PV endstrisinde 50,000 kii istihdam edilmektedir.

Fotovoltaikler
Hcre Performanslar
pheci ve ktmser kiilerin tam da nceden tahmin ettikleri gibi fotovoltaikler bu kadar basit ve bu kadar da mkemmel olamazd. En gelimi ve k teknolojilerin bile nihayetinde bir kusuru vardr. Tabi ki gne panelleriyle de ilgili dikkat edilmesi gerekli birtakm noktalar bulunmaktadr. Sonuta, modllerin g deerlendirmeleri laboratuvardaki ideal koullarda, yani glgelenme faktrnn olmad ortamlarda yaplyor. Oysa gerek dnyada durum bambakadr. Panellerin performansn en ok etkileyen 2 ana faktr olan glgelenme ve alma scakl, verim deerlerini belirler. Glgelenme Gne panellerinde, dorudan bir fiziksel zararn dnda, panelin almasn etkileyecek en kt durum, zerinde oluacak byk bir glgedir. Kk bir glge bile panelin enerji retim miktarnda ok etkili olacaktr. Elektronlar suyun akna benzetebiliriz. Elektronlar, yksek gerilimden alak gerilime doru akar. Genelde PV modlnde gerilim yksektir ve bal olan yk ya da ak ise alak gerilimi temsil eder. Bir panel serisinde ya da modlde, elektronlar ak yerine glgelenmi olan dk voltajl alana doru akmay tercih edecektir. Dolaysyla bu elektronlar elektrik retmek yerine s ortaya karacak ve bizim iimize yaramaz hale gelecektir. te bu yzden, ku pislikleri, panele den yapraklar veya toprak, toz benzeri dier eyler bizim iin bu kadar
Almanyada PV endstrisinde 42,000 kii istihdam edilmektedir.
nemlidir. Bir yumruk byklndeki glge bile neredeyse panelin almasn rahatlkla durdurabilir. Bu yzden, panellerin, en ok retim yapacaklar zaman olan gn ortasnda yani saat 10 ile 15 arasnda kesinlikle zerine glge dmeyecek ekilde yerletirilmeleri gereklidir. Gnn erken ya da ge saatlerinde gne olduka yatay alardayken zaten ok az enerji retilir, bu nedenle de glge durumu bu saatler iin ihmal edilebilir. Teknelerde, glgeyi nlemek ok zor olabilir ama verimi artrmak iin mmkn olduunca panellerin n yzeyinin gnee tam maruz kalabilecek ekilde yerletirilmesi gereklidir. Byk sistemlerde glgeye bal verim dmesi ylda % 5 ile % 10 arasnda hesaplanmtr. Glgelenme, geici ve konuma / binaya bal olarak iki biimde olabilir. Geici glgelenmeye rnek olarak ku pislikleri, den yapraklar veya kurum, toz, kar, amur gibi dier kirleticiler verilebilir. Panelin zerinde biriken bu eyler paneli kirletecek ve glgelenmeye neden olacaktr. Panelin kendini temizleme kabiliyeti yani yamurla pisliklerin akabilme potansiyeli ne kadar iyiyse kirlenme de o kadar az olur. Bu koul 12 lik bir eimle salanabilir. Daha byk alarla panel daha rahat ve doallkla temiz kalacaktr. Dolaysyla, geici glgelenme, panelin eiminin ona gre dzenlenmesiyle azaltlabilir. Ayrca, panellere yaplan tek bakm olan sngerle temizleme ya da hortumla ykama yoluyla da
47
Fotovoltaikler
nesnelerin glge analizi yaplmaldr. Byk sistemlerde hata payn azaltmak iin bu analiz birden fazla noktaya gre yaplr. Bu analiz iin fotografik yntemlerden, gnein yrngesinin bir saydamda izilmesi ya da alann plan ve gnein izledii yolun krokisinden yararlanlr. Scaklk Neredeyse her tip gne panelinde artan scaklkla birlikte retim kapasitesi de der. Ortam scaklnn 26-27 Cyi amad durumlarda bu faktr ok nemli deildir. Fakat tam gnelenme koullarnda, ortamn rahatlkla bu scaklklarn stne kmas mmkndr. Bu nedenle, panellerin arka yzeyleri olabildiince havadar braklmaldr. Scak havalarda panellerin retiminin dmemesi iin panellerin arka yznde yeterince aklk kalmaldr. Bu faktrn tek olumlu yan, ak ve souk k gnlerinde elektrie ihtiya duyulabilirken retimin belirlenen deerlerden % 30 ya da % 40 zerinde olmasdr. Pratik bir kural olarak, ok scak iklim koullarnda ebeke balantl sistemlerde, gne paneli reticilerinin belirttii spesifikasyonlardan % 25 ile % 30, akl sistemlerde ise % 40 ya da % 50 daha az retim gerekleir. Solar pompalar gibi ak kullanmadan dorudan panele bal sistemlerde ise, pompann scak gnlerde de yeterince gl almasn salamak iin, verilen deerlerden % 20 daha az retim yapaca hesaba katlmaldr. Tam gnelenme koullar kolaylkla salanamaz. Tam, parlak ve glgeden arnm bir gne nm yoksa retim de az olacaktr. Gneli bir gnde genellikle % 100 deil de % 80 ya da % 85lik bir nma maruz kalrz. Yksek yerlerde, llerde ya da ukur blgelerde nm % 100e yakndr. Hatta, yksek l platolarnda % 105lik bir orana ulamak bile mmkndr. Byle corafi blgeler bou bouna gne kua diye adlandrlmamtr.
paneller, zerlerindeki maddelerden arndrlabilir. Burada dikkat edilmesi gereken en nemli noktalar, termal oka neden olup kaplama camnn krlmasn nlemek iin, panellerin scakken ykanmamas ve deterjan kullanlmamasdr. Sabah ya da akama doru yaplan bir temizlik bakm uygun olacaktr. Konuma bal glgelenme ise binann evresindeki her tr glgeyi kapsar. Komu binalar, aalar, hatta uzaktaki yksek binalar panellerin glgelenmesine neden olur. Yksekten geen elektrik kablolar bile kk ama etkili bir hareketli glge yaratarak verimi drebilir. Ama en ok da, dorudan den glgeler, verim iin ok kritiktir. Antenlere, bacalara, uydu anaklarna, paratonerlere, at ve cephe uzantlarna, kntl bina formlarna zellikle dikkat edilmelidir. Baz glgelenmeler, ya glgeye neden olan nesnenin ya da panelin yer deitirilmesiyle nlenebilir. Bu ekilde nlenemeyen glgeler iin hcre ve modllerin sistem tasarmnda nasl balanaca gz nnde bulundurulmaldr. Konuma bal glgelenmeler iin gne panellerinin orta noktasna gre evredeki
Almanyada kurulumcular da dahil olmak zere PV sektrnde 10,000 firma almaktadr.

Fotovoltaikler
Montaj Temelleri
aneller, gnee dik bir ayla yerletirildiklerinde gelen tamamen yakalayp maksimum retim yapabilir. Bu, u anlama gelir; gnei doudan batya doru, gkyzndeki konumuna gre takip edersek daha fazla elektrik retebiliriz. Fakat ne yazk ki, gnei takip eden sistemler hem maliyetlidir hem de elektriksel ya da mekanik arzalara ok daha yatkndr. zellikle, gne panellerinin maliyetlerinin srekli dtn hesaba katarsak, eer yazn su pompalama gibi enerji tketimi yksek bir i sz konusu deilse, bireysel uygulamalarda gne takip sistemlerine yatrm yapmak ok makul grnmeyebilir. Bu sistemler, daha ok retim yapan gne santralleri gibi byk yatrmlarda, retimi maksimum dzeye karmak amacyla kullanlr. Daha nce de belirttiimiz gibi fotovoltaik modllerin en verimli olduu yerleim ekli, le saatlerinde gne nlarn dik olarak ald konumdur. Genelde, paneller iin yl boyunca en uygun olacak a, yaklak olarak bulunulan yerin enlem asyla ayndr. Tabi ki gne nlarnn gelme as mevsimlere gre deiecei iin, panellerin konumu, iinde bulunulan mevsime gre deitirilirse daha iyi verim alnr. K aylar iin kabaca, bulunulan enlemin asna 10 daha ekleyerek ay artrabiliriz. Yazn ise benzer bir
Almanyadaki firmalardan % 80i hcre ya da modl gibi para reticileridir.
yaklamla, panelleri 10 daha eik konuma getirmek ideal olacaktr. Trkiye rneinde, panel eim as deerleri k koullarnda 25 , baharda 40 , yaz iin ise 55 olarak verilmektedir. Bu a ayarlar, panellerin bamsz olarak oturtulduu montaj niteleri iin kolaylkla uygulanabilirken, at gibi sabit eimli yzeylere monte edilen panellerde ne yazk ki mmkn olmayabilir. Aslnda, eimi bytmek, yani paneli kaldrmak iin zm retilebilir. Ancak, eimi kltmek fiziksel kstlardan dolay mmkn olmayacaktr. Konutlarda, pratik olarak, yazn enerji retimini azami dzeye karacak ayarlamalar yaplr. Sonu olarak, panel dizileri, genelde, sabit duran bir ereve ya da dzenek zerine monte edilir. at stnde, atya entegre veya dz yzey, cephe ve zeminlerde her ne ekilde olursa olsun, panellerin montajnda estetik ve zel zmler bulmak mmkndr. Mimari gerekliliklere uygun ve gz zevkine hitap eden montaj yntemleri uygulamak hi de zor deildir.
at st Montaj
Bu montaj ynteminde, gne panelleri, atnn 10-15 cm yukarsnda bir alt-strktr zerine yerletirilir. Srtta kalan bu boluk sayesinde, panellerin soumas iin gerekli hava akm
49
Fotovoltaikler
salanr. Hcre verimi konusunda bahsedildii zere, panellerin scakl ne kadar dk olursa retim verimi de o kadar artar. at stne montaj, hem basit, hem ekonomik hem de neredeyse her at iin uygundur.
at st montaj
atya Entegre Montaj

Gne panellerinin, mimari bir bakla at altyapsna entegre edilmesi, at st montaja gre daha detayl ve karmaktr. Bu varyasyonda paneller, ekici grnlerine ek olarak, atnn baz ilevlerini stlenerek maliyet avantaj da salayabilir. Yeterli havalandrma koullar bu yntemde de mutlaka salanmaldr. Bu uygulamalar konusunda, uzman mimari zm merkezleri ve pek ok farkl marka bulunmaktadr.
Dz at Montaj
Gne panelleri, dz atlarda gneye doru ve azami dzeyde retim iin optimum ada kolayca monte edilebilir. Bu yntemde kullanlan tayc yap, maliyet bakmndan ok uygundur ve gne enerjisi sektrnde tayc sehpa olarak bilinir. zellikle, evresinde bariyer olmayan endstriyel tesislerdeki gibi geni dz atlarda bu sehpalar ok kullanldr. Sadece, montaj ncesi, statik analiz hesaplarnn yaplmas iyi olur.
atya entegre montaj
Cephe Montaj
Gne panellerinin bina cephelerine montajnda, cephenin souk ya da scak olmasna gre getirilen mimari zmler farkldr. Souk cephelerde, zel paneller kullanlarak, hem enerji retimi hem de binann souktan korunmas salanr. Binann btn bir d duvarnn zel panellerle kaplanmas ve bu kaplamann tm duvar ilevlerini yerine getirmesi durumu scak cephe uygulamasna tekabl eder.
Dz at montaj
Zemin Montaj
Zeminde yaplan montajlar sayesinde bir ifti bile enerji reticisi konumuna gelebilir. Yerel belediyeler ya da mahalleler, bir alan rnein eski bir pl panellerle donatarak gne santraline dntrebilir. Modern zemin uygulamalarnn ounda, gnei takip eden sistemler, mkemmel bir havalandrma ve kolayca eriim imkanlar bulunur.
Sadece 2007 ylnda Almanyada 842 MWlk hcre retildi.
Cephe montaj
Zemin montaj
Fotovoltaik Sistemler
Ada Sistemleri
ne enerjisinden elektrik reten sistemlerin esas olarak iki ana uygulama alan vardr. Bunlar, ebeke d depolamal (akl) ada sistemleri ve ebeke balantl fotovoltaik elektrik retim sistemleri olarak tanmlanr. u an dnyada baz lkelerde uygulanan gne elektrii sat tarifeleri ve satn alma garantileri nedeniyle ebeke balantl sistem uygulamalar ebeke d akl sistemlere gre ciddi bir arlk ve hz kazanm olsa da, gne enerjisinden elektrik retimi ile ilgili ilk uygulamalar akl sistemlerle ve ebekenin olmad alanlarda balamtr
ebekeden bamsz bir ada sisteminin tipik fotovoltaik enerji retim ve tketim profilleri
ekilde grld gibi akl sistemler bize gne nlarnn olmad zamanlarda, rnein geceleri, ihtiyacmz olan elektrii veya gne elektriinin yetersiz kald baz aletleri geici olarak altrmamz salayan sistemlerdir. Bu sistemlerin ayn zamanda ada sistemleri olarak
anlmas, ebekeden bamsz olarak enerji salayabilmelerinden kaynaklanr. te bu zellikleri nedeniyle, bu sistemlerin planlanmasnda dikkate alnan ana kriter, enerji tketiminin retilen enerjiyle dengelenebilmesidir. Gne enerjisinin snrl ve de zaman zaman kesintili olduu hesaba katlrsa bu sistemlerin tasarlanmasnda gnlk elektrik tketimi, nm seviyesi ve ak kapasitesi gibi parametrelerin gerek deerlerinin bilinmesi ve gerekli bileenlerin birbirleriyle uyumlu eletirilmesi ok nemlidir. stelik bu durum yl boyunca elektrik retimi talep edildiinde daha da karmak bir hal alr. Kuzeydeki enlemlerde, rnein ngilteredeki sistemler iin yaz aylarndaki nm deerleri, k aylarndaki deerlerden neredeyse 9 kat daha fazladr. Avustralya, Amerikann gneyi veya Gney Afrika gibi yerlerde ise bu fark faktr 2 oranna kadar der. Trkiyeyi ele aldmzda, yaz ile k arasndaki nm fark blgeye gre 3 ile 4 kat arasnda deimektedir. Oysa kuzey lkelerinde k aylarnda enerji talebi daha fazladr ve bu talebe gre tasarlanan sistemlerde, yln geri kalan zamanlarnda enerji fazlal oluacaktr. Bu da hi de ekonomik ve ekolojik olmayan durumlarn ortaya kmasna yol aar. Yaam mrnn ok ksa bir orannda kullanlan bir PV sistemin retiminde kullanlan enerjinin geri demesi de ok uzun zaman alacaktr. Byle koullarda jeneratr ya da rzgr trbini gibi baka enerji kaynaklarn da ieren zmleri dnmek daha faydaldr.
Almanyada PV endstrisi cirosu u anda 5,7 milyar Euroya ve ihracat gelirlerinin toplam ise 2,5 milyar Euroya ulamtr.
ebekeden bamsz sistem tasarm iin aada listelenen admlar izlenir. 1. Gnlk tketimin, mevcut elektrikli aletlerin tketim deerlerinin Watt (W) ve kullanm srelerinin saat birimleri gz nne alnarak Wh biriminde hesaplanmas. 2. Sistemin kurulaca konumdaki yllk efektif gnelenme sresinin ve gne paneli kapasitesinin belirlenmesi. 3. Sistemin montaj yerinin ve buna uygun montaj konstrksiyonunun seilmesi (at montaj, sabit al bahe montaj, direk zerine montaj, gne izleme sistemi kullanlmas vb.). 4. Montaj alannn etrafnda gn ierisinde glge yapmas muhtemel yaplarn ve gnn ilgili saatlerindeki glge miktarnn, gn boyu gnein hareketinden kaynaklanan glge miktarnn belirlenmesi ve hesaplanmas. 5. Sistemin kurulaca konumda halihazrda baka yenilenebilir kaynaklar varsa ve hibrit bir sistem tasarlanmas dnlyorsa, dier enerji kaynaklarndan hangilerinin destek sistem olarak kullanlacann belirlenmesi (kk/orta rzgr trbini, mikrohidro uygulamalar, jeneratr). 6. Ak arj kontrol nitesi (reglatr) kapasitesinin belirlenmesi. 7. Evirici (invertr) kapasitesinin hesaplanmas. 8. Kablolama altyapsnn oluturulmas. 9. Tasarlanacak sistemde daha sonra kullanlmak zere (uygun olmayan hava koullarnda, gece vb.) enerjinin depolanaca ak grubunun tipinin ve kapasitesinin belirlenmesi. imdi biz de adm adm ilerleyerek birlikte bir sistem tasarm rnei yapalm ve ada sistemlerini daha yakndan tanyalm.
A: Gne paneli B: nvertr
C: arj kontrol nitesi D: Ak
DC Balantl ebekeden Bamsz Sistem
Ak Gruplar Jeneratr
Gne Panelleri
Rzgr Trbini
AC Balantl ebekeden Bamsz Hibrit Sistem
Gnlk enerji tketimi hesaplamas:

PV sistem ile enerjilendirilecek elektrikli aletler ve tkettikleri enerji deerlerinden oluan bir tablo hazrlayarak balang yapmak sistem tasarm iin en nemli noktadr. Rehberimizin Ekler
blmnde, Elektrikli Aletler iin Enerji Tketim Tablosundan bu hesaplamada yardmc olabilecek ortalama deerler grlebilir. Ayrca yine ayn blmdeki, burada yaplan rnek tasarm yaklamndan farkl bir biimde sistemin ekecei akm deeri zerinden yola kan alternatif bir hesaplama yntemi de kullanlabilir. Yine de kullanacanz aletlerin gerek tketim deerlerini zerindeki etiketlerden, kullanm klavuzlarndan veya modeline bal retici internet sayfalarndan edinmek, daha kesin sonular iin tavsiye edilmektedir.
Almanyada fotovoltaiklerin modernizasyonuna ve retime 1,8 milyar Euro, aratrma ve gelitirmeye ise 175 milyon Euro ayrlmtr.
rnek olarak aadaki gibi bir tablo oluturabilir ve sonraki admlar iin bunu temel alabiliriz.
Cihaz ismi ektii elk. Gnlk Toplam enerjisi ngrlen enerji (Watt) alma sresi ihtiyac (saat) (Wh) KFL* 1 KFL 2 KFL 3 KFL 4 KFL 5 KFL 6 Buzdolab TV DVD Bilgisayar Mikrodalga Frn Elektrik Sprgesi amar Makinas Paket Hidrofor t Dier 15 15 15 15 20 20 80 150 120 200 2000 1800 800 740 2000 100 6 5 5 4 3 2 24 5 0.5 4.5 0.5 0.3 0.4 4 0.3 3 90 75 75 60 60 40 1920 750 60 900 1000 540 320 2960 600 300
etken ilgili konumdaki gnlk verimli gnelenme sresi ve gne radyasyonu miktardr. Ayrca gne panellerinin Wp olarak nominal gc standart test koullarnda (IEC 9043 standardna gre 1000 W/m2 gne radyasyonunun zerine dt, panelin hcre scaklnn 25 C olduu durum) belirlenmitir. Bu nedenle gne paneli dizisinden gnlk olarak retilecek enerjiyi etkileyen ikincil unsurlar ise scaklk, kirlilik ve toz, glgelenme, gne paneli eleme kayplar, Maksimum Tepe G zleme (MPPT) kayplar, ak arj dearj kayplar, kablo kayplar ile DC-DC, DC-AC evrim kayplar olacaktr. Tasarm yaplan yer iin aylara bal gnelenme sresi, Elekrik leri Ett daresinin web sitesinde yeralan Gne Enerjisi Potansiyeli Atlasndan (http://repa.eie.gov.tr/MyCalculator/Default.aspx) faydalanlarak elde edilebilir.
TOPLAM GNLK ENERJ GEREKSNM 9.750Wh
Panel seimi
Fotovoltaik paneller etiketinde belirtilen deerde nominal g retir. rnein 1 adet 100 Wp gne paneli ile 2 adet 50 Wplik gne paneli edeer g retecektir. Bu noktada retilecek olan gnlk enerjinin miktarn belirleyen iki nemli
Sistemin Antalyada kurulacan varsayalm ve stteki tablodan yararlanalm. Bu grafik yatay yzeyler zerine bir gnde den nm miktarn kWh/m2 birimi ile gstermektedir. Gne panelleri Antalya ilimiz iin yataya 33 ayla yerletirildiinde ylboyunca optimum miktarda elektrik retir. 33 eimli yzeye den nm deerleri ise yan sayfadaki tabloda verilmitir. Bununla birlikte kristal silikon gne panelleri
* KFL, Kompakt Floresan Lambann ksaltmasdr.
54
scaklk nedeniyle yaz aylarnda etiket deerlerinden yaklak % 17,5, k aylarnda ise yaklak % 9 daha az elektrik retir. nce film gne panelleri ise yaz aylarnda etiket deerlerinden yaklak % 7, k aylarnda ise yaklak % 3,6 daha az elektrik retir. Bu tabloda
meteorolojik verileri girilmi baz zel PV yazlmlar (PVWatt, PVDesingPro, PVSOL, PVSYST vb.) kullanlmasyla daha hassas hesaplar yaplabilir.
Yukarda da deinildii zere scaklk dnda sistem verimine etki eden dier faktrler (kirlilik, Antalya, 33 al fotovoltaik elektrik retim glgelenme, panel eleme kayplar, Maksimum sisteminin nm ve elektrik retim deerleri Tepe G zleme (MPPT) kayplar, arj dearj kayplar, kablo kayplar, evirici kayplar) gz nne alndnda, gne AYLAR Yzeye den 1 kW kristal 1kW ince film panelinden elde edilen gcn nm miktar PV elektrik PV elektrik retimi genel bir yaklamla % 30-40 gnlk kWh/ m2 retimi kWh/gn kWh/gn kadar bir ksmnnn OCAK 3.76 3.43 3.63 kaybolaca unutulmamaldr. Bu kayplar da hesaba katnca UBAT 4.39 3.94 4.21 g gereksinimi MART 5.45 4.80 5.19 NSAN MAYIS 5.79 6.14 5.04 5.16 5.31 5.24 5.22 5.26 4.59 3.62 5.49 5.75 5.98 5.93 5.91 5.88 5.06 3.91 2124 Wp / (1-0.35) = 3268 Wp deerine gelecektir ki bu ok daha gereki bir sonutur. Kullanlacak PV modl gcnn en az 3268 Wp olmas gereklidir.
HAZRAN 6.43 TEMMUZ 6.39 AUSTOS 6.37 EYLL EKM KASIM 6.30 5.37 4.10
Kullanlacak gne paneli tipi ve birim kapasitesinin ARALIK 3.34 3.03 3.22 belirlenmesinde, birim Wp bana maliyet ve varolan alan gzetilerek seimin sz konusu scaklk kayplar da gz nnde yaplmas doru bir yaklam olacaktr. nce film tutulmutur. gne panellerinin Wp maliyeti daha dk ve Bu noktada Mart ile Ekim arasnda kullanm scaklk kayplar daha azdr, ancak kristal PV olduu varsaylp, en az elektrik retilen ay olan modllere gre daha fazla yer kaplar. Dier bir Ekim ay deerleri gz nnde tutularak gzden karlmamas gereken nokta ise sistem kristal gne paneli seersek, ak bankasnn geriliminin ka Volt ngrld ile ilgilidir. Genellikle evde kullanlan elektrikli 9.75 kWh/gn / 4.59 kWh/gn = 2124 W aletlerin gc 2 kW zerinde ise ak bankasnn gerilimi ykseltilerek 48 Volta kartlr. Daha gne paneli gcne gereksinim olduu sonra gne panelleri seilirken ve konfigure hesaplanr. edilirken bu gerilim gz nnde tutulur. Gne paneli gerilimi reticiden reticiye deiir. Standart kinci bir yntem olarak, konumun gncel
Kristal panellerden olumu 3 kWlk bir sistem iin, gneye bakan eimli bir atda 23 m 2 alana ihtiya vardr.
olmamakla birlikte 5 Wp-130 Wp aras kristal gne panelleri 17 Vmpp, 160 Wp-250 Wp aras kristal paneller ise 34 Vmpp gerilimi retirler. nce film panellerde ise daha yksek gerilimler sz konusudur. Solar panelleri seri/paralel balayarak 12-24-48 VDC ve daha yksek DC gerilimli sistemler yaratlabilir. 9750 Wh/gn enerji ve 4 kW tepe g gereksinimi olan standart bir ev iin yaygn yaklam 48 Volt DC ak bara gerilimi olan bir sistem tasarm yapmaktr. Gerilimin ykselmesi akmn azalmasn salar ve kablo kayplarnn dmesine olanak tanr. Burada 175 Wp x 20 adet kristal gne paneli seilmitir. Bu noktada 175 Wplik gne panellerimizin 24 V temelli sistem iin uygun olmas, sistemimizin ise 48 V olarak tasarlanmasndan tr, 20 adet panelin 2li seri gruplar halinde 10 paralel grup oluturularak balanmas gereklidir.
niteleri ile ilgili daha detayl bilgiler bu blmde ayr bir balk altnda verilmitir. Burada ise piyasada varolan rnler gzetilerek seim mant anlatlmaktadr. Piyasada en ok talep edilen ve bulunan kapasiteler 6A, 8A,10A, 20A, 45A, 60Adir. Burada kullanlacak olan arj reglatrnn doru tayin edilebilmesi iin iki parametreye ihtiya vardr. Bunlar: PV sisteminin Wp deeri Ak grubunun gerilim deeridir. rneimize geri dnersek; Akm = G/ Gerilim
= 3500 Wp / 48 V = 66 A Yani en az 66 A deerinde bir reglatr kullanmak gerektii hesaplanr. Genel bir yaklamla kan deerin %15 st alnr. Bunu piyasada bulunan en yakn st deere yuvarlamak en dorusu olacandan 2 adet 45 Alik arj kontrol cihaz kullanlmas gereklidir. ki seri PV panelden oluan be paralel grup birinci arj kontrol cihaznn giriine, iki seri PV panelden oluan dier be parallel grup ise ikinci arj kontrol cihaznn giriine balanr. arj kontrol cihazlarnn klar ortaklanarak 48VDC ak (batarya) barasna balanr.
nvertr Seimi
Tipik bir Kristal PV Modl
arj Kontrol nitesinin Seimi

arj kontrol nitesinin seimi sistem verimliliini belirlemede nemli bir kriterdir. Birka panelden oluan kk kapasiteli ebekeden bamsz PV sistemleri iin tek bir reglatr yeterli olmaktadr. Daha byk PV sistemleri iin sistemi birden fazla alt sisteme blp her birini ayr arj kontrol cihaz ile kontrol etmek en uygun zmdr. arj kontrol
Eviricinin doru akm alternatif akma eviren cihaz olduunu yeniden hatrlatp, eviricilerle ilgili daha detayl bilgilerin ayr bir balk altnda incelendiini belirtelim. Evirici kapasitesini belirlemede temel yaklam ayn anda almas muhtemel cihazlar belirleyip, bu cihazlarn ekmi olduu kmlatif gc alt alta toplamaktan geer. rnek evdeki cihazlarn toplam ekmi olduu elektrik gc 8060 W olmasna karn, hepsinin
Dnya ile Gne arasndaki mesafe 150 milyon kmdir.
56
ayn anda almas ok dk bir ihtimaldir. Zaten tamamyla ebekeden bamsz tasarlanan bir sistemdeki tketici de bu ekilde bir kullanmn gerektirdii bilince sahiptir. Sistemde yksek enerji tketimi olan cihazlarn bir ksmnn kullanmn gndz, dier ksmnn kullanmn gece olarak ikiye ayrmak, ihtiya olan evirici kapasitesini ve yatrm maliyetini azaltan bir unsur olacaktr. Burada CFL1 CFL6 aydnlatma armatrlerinin hepsi, buzdolab, TV, DVD, bilgisayar, mikrodalga, paket hidrofor ve dierlerinden oluan grup muhtemelen gece kullanlacaktr. Dier grup da gndz kullanm iin ayrlrsa bu durumda ihtiya olan evirici kapasitesi 3490 Watt olmaktadr. Dier gzden kaan ykler ve baz cihazlarn (elektrik motorlar gibi) ilk alt andan kararl seviyeye gelene kadar etiket deerinin zerinde g ekmesi (demeraj akmlar) gibi unsurlar gz nne almamz gereklidir. Bu durumda piyasada bulabileceimiz bir st anma gc deerindeki 5000 VA 4000 W 48 VDC/220 VAC tam sins eviriciyi (invertr) sememiz uygun olur.
Mevcut sistemimizde gnlk enerji gereksiniminin 9750 Wh ve sistem tasarmmzn 48 V olduunu gz nne alarak ak grubu kapasitemizi hesaplayalm. 9750 Wh / 48 V = 203 Ah Ak kapasitesini etkileyen scaklk, kullanm skl, dearj seviyesi gibi unsurlar gz nne alarak derin dearj (deep cycle) edilebilen solar 2 V OPzS ak tipini seip, aknn maksimum dearj seviyesini de % 50 ngrrsek alttaki deere ulalr. 203 Ah x 2 = 406 Ah. Buna gre minimum 400 Ah kapasitesinde kurun asit ak kullanmak gerekmektedir. Yalnz bulutlu gnlerde sistemin yeterli enerji retemeyecei unutulmamaldr. Bu durumda, 2 gn bulutlu hava koullar altnda dahi, sistem evin rutin enerji ihtiyacn karlayabilmelidir. O halde: 406 Ah x 2 gn = 812 Ah 48 V stteki deerlere sahip ak grubu seilir
Ak Grubu Seimi ve Boyutlandrlmas

Bir veya birka panelden oluan kk sistemler iin detaylarn Akler bal altnda bulabileceiniz 12 V kuru tip kurun asit ak veya 12 V jel tipi ak seimi yapmak kendini kantlam, ekonomik ve yaygn bir yaklamdr. rneimizdeki gibi 48 V sistem tasarmlarnda ise 6 Vluk veya 2 Vluk stasyoner tip kurun asit akler (OPzS) ile bakm gereksinimini ortadan kaldrma amal jel tipi OPzV akler yaygn olarak tercih edilmektedir.
Ada Sistemlerinin Trleri ve Ekonomisi

Ada sistemleri balandklar ortak nokta gerilimine (AC veya DC) gre snflandrlmaktadr. Piyasada bulunan sistem uygulamalar aada zetlenmitir. Gne Evi Sistemi Aadaki ekilde grld gibi gne evi sisteminde tm tketiciler ve jeneratrler DC
Gne Evi Sistemi

Salam verilere dayanan teorilere gre, Gne, 5 milyar yl sonra tkenecektir.
gerilime balanmaktadr. Gnmzde Asya, Afrika ve Gney Amerikann krsal kesimleri bata olmak zere dnyann eitli yerlerinde yz binlerce gne evi sistemi 200 W tan balayan glerde kurulmutur. Ayrca bu tip evlerde ek kk bir evirici destei ile tketiciler standart AC cihazlar da DC bara zerinden besleyebilmektedir.
AC Bara Balantl Modler Hibrit Sistemi
DC Bara Balantl Kk AC ebeke Sistemi
DC Bara Balantl Kk AC ebeke Sistemi ekilde grld gibi bu tip sistemlerde, daha yksek glerdeki AC yklerin DC bara zerinden beslenmesi salanmaktadr. DC bara sistemi dizel jeneratr gibi bir enerji kayna ile ayn zamanda ak arj devresini de iermektedir. Genellikle gler 1 ila 5 kW dzeyinde ve DC bara gerilimi de 12 ila 48 Volt aralndadr. AC Bara Balantl Modler Hibrit Sistemler AC bara balantl modler hibrit sistem yapsnda tm tketici ve jeneratrler ekilde grld gibi 110 V ya da 220 V AC barada birletirilmektedir. Gnmzde bu teknoloji 5 kW zeri glerde daha fazla uygulama alan bulmaktadr. Farkl tipte yenilenebilir enerji kaynaklar ve geleneksel jeneratrler bu uygulamada hibrit olarak bir arada kullanlabilmektedir. Tm reticiler, dntrcler
ve enerji depolama niteleri AC formda ve datlm a zerinde olup, istenirse AC ebekeye de balanabilmektedir. Ayrca, bu yap artan enerji talebini karlamak zere ek bileen ve jeneratr eklenmesiyle kolayca geniletilebilmektedir. Bu yap, zellikle elektrik, su pompalama ve su artma gibi baz temel ihtiyalar snrda olan gelimekte olan lkelerin krsal kesimlerindeki elektrik tketicileri iin kullanlabilmektedir. Bu tip sistemlerin gleri 3-100 kW arasnda deimekte ve bir veya fazl olarak yaplabilmektedir. Ekonomik adan incelendiinde, tek bana (Ada) fotovoltaik elektrik retim sistemlerinin kWh maliyeti, tek bana dizel jeneratr sistemlerinden daha dktr. Uzun sreli batarya depolama sisteminden kanmak iin dizel jeneratr gruplarn ieren fotovoltaik hibrit sistemler (5-30 kW) sadece dizel ile iletilen sistemlerden daha dk maliyetlerle iletilebilmektedir. Dizel jeneratr gruplarnn (10-30 kW) kWh maliyetleri 0,4-1,0 Euro / kWh dolayndadr. Elektrik ebekesinin bulunmad yerlerde fotovoltaik elektrik retim sistemlerinin kullanlmas dizel jeneratr sistemlerinin kullanlmasndan daha ekonomiktir.
spanyada sadece 2007 ylnda PV teknolojilerine 5 milyar Eurodan fazla yatrm yapld.
Ada Sistemlerinin Karlatrlmas zellik Tipik Sistem Gc AC k AC k Gerilimi Dalga ekli AC ebeke ya da AC Jeneratr Balants ebeke Olmadan alma ebekeye G Aktarma Ak Destei Ak Kapasitesi Ak evrim Says Ak arj Kayb Fotovoltaik Modl Gc Gne Gc Aktarm Gne Evi 0,2-2 kW stee bal DC Bara Balantili Sistem 1-5 kW Bir Fazl AC Bara Bara Balantili Sistem 3-100 kW Bir ya da Fazl
Tam Sins Olmaldr. Benzeimli Sins ya da Kare Dalga eklinin 15 dakikadan uzun sre kullanlmas tavsiye edilmez. Yok Evet Hayr Var stee bal Evet Hayr Var Var Evet Evet Var
Arka arkaya gnesiz gnlerde enerji ihtiyacn karlayacak kadar byk olmal Aknn gnlk doldur boalt evrimi nedeniyle, yksek evrim sayl tip ak ya da ar yksek kapasiteli ak kullanm zorunludur. Gnlk enerji retiminin % 10-% 20 si Sabit Gnlk enerji ihtiyacn karlayacak kadar byk. Sabit Dier enerji kaynaklarn tamamlayacak kadar byk. Eer ebeke balants varsa aklere, yke ya da ebekeye enerji daima aktarlr. Var % 15-% 25 daha fazla g Korumaz.
ebeke balants olsa dahi enerji sadece aklere ya da yke aktarlabilir. Eer akler doluysa ve yk kkse enerji boa gider. ou uygulamada yok ou uygulamada yok
MPPT Maksimum G zleme ebeke G Kalitesi Bozulmalarndan Koruma
ebeke balants yok.
ebeke balants varsa baz g kalitesi bozulmalarndan korur. Yksek Dk DC bara gerilimi
Kayplar
Sadece DC k varsa dk, AC k varsa yksek
Yksek Dk DC bara gerilimi
Bu miktarn 2,5 milyar Eurosu yeni elektrik retim nitelerine, 2 milyar Eurosu stok borsas ve 500 milyon Eurosu da yeni retim santrallerinin ekipman yatrmlarna aktarld.
Akler
Ak kutusu
toplam voltajn belirler. Bir kurun asit ak hcresinin nominal voltaj 2V civarndadr. Starter Akler Starter akler motorlu kara tatlar, deniz tatlar, hava tatlar ve motorsikletlerde motorlarn ilk hareketini salamak amacyla ekilen yksek akm deerlerini salayabilecek ekilde gelitirilmi ve retilmi aklerdir. Stasyoner Akler Stasyoner akler, ani g kesintilerinin sebep olabilecei durular engellemek iin kullanlan, kesintisiz g sistemlerinde enerji kayna olarak hazrda duran ve gerektii an devreye girerek kesintiyi sisteme hissettirmeyecek ekilde zel tasarlanm aklerdir.Yzdrme gerilimiyle srekli arjl halde tutulan bu tip akler, minimum bakm ve dk enerji maliyeti zellikleri sayesinde telefon santrallerinde, kesintisiz g sistemlerinde, kontrol panellerinin sinyalizasyon ilemlerinde, alarm ve gvenlik sistemlerinde, gne enerjisi ya da rzgr enerjisi gibi alternatif enerji kaynaklarnda yaygn olarak kullanlmaktadr. Kuru Tip Akler Teknoloji gelitike insan yaamn kolaylatrmak, kesintiye uratmamak ve gvenliini salamak adna eitli cihazlar retilmektedir. retilen bu cihazlar, insanlarn hayatlarn geirdii tm yerlerde kullanlmakta (evler, iyerleri, oteller, hastaneler, okullar vb.) ve bu cihazlar elektrik kesintilerinde akler vastasyla beslenebilmektedir. Kuru akler, iinde elektrolit bulunmad ve bu yzden de gaz k olmad iin insanlarn yaad tm alanlarda rahatlkla kullanlmaktadr.
Pozitif plaka seti
Terminal Levha blou Cepli ayrata pozitif levha
Pozitif levha Gm alaml pozitif zgara
k, enerjiyi kimyasal konumda depolayan elektrokimyasal bir cihazdr. Bir elektrik devresiyle balant kurulduunda, kimyasal enerji, elektrik enerjisine dnr. Her hcre bir pozitif, bir negatif elektrot ve bir ayratan (seperatrden) oluur. Ak dearj edilirken, iki elektrotun iinde bulunan farkl malzemeler arasnda elektrokimyasal bir deiim meydana gelir. Elektronlar, pozitif ve negatif elektrotlar arasnda hareket ederken, bir d devreyi de faaliyete geirir.
Negatif zgara
Ak Tipleri
Enerjiyi depolamak iin farkl materyaller kullanlabilir ve akler genellikle o aknn yapsnda aktif olarak kullanlan materyalle tanmlanr (Nikel/kadmiyum, nikel/demir veya lityum/iyon vb.). Baz akler ise elektrotlarda bulunan dier materyallerle ve kullanlan elektrolit tipine gre adlandrlr. En yaygn olanlar, kurun asit aklerdir. Kullanlan aktif materyal, hcrelerin voltajn belirler ve hcrelerin says da aknn
spanyada 2007 ylnda hcre retimi 145 MW (360 MW kapasiteli), modl retimi ise 195 MW (700 MW kapasiteli) civarnda gerekleti.
Tamamen kapal ve bakm gerektirmeyen bu akler, ok geni bir s yelpazesinde alabilir. zel alak basnl emniyet valfleriyle tehiz edilmitir. Tampon arjda almaya msaittir. direnleri dk olduundan bekleme esnasnda kayplar ok dktr. lerinde elektrolit olmad iin yatay veya dikey her pozisyonda kullanlabilir.
Solar Akler
Genel olarak bakmsz akler tercih edilir. Bunlar, kendi iinde de kullanm alan ve kullanm amacna gre eitlenir. En ok kullanlanlar olarak OPzS, OPzV, Jel ve Sulu Stasyoner akler saylabilir. Jel Akler Jel aklerin sulu aklerden teknik adan fark yoktur ve alma ekli neredeyse ayndr. Jel aklerin zellii kapal ve bakmsz olmasdr. Bunu elde etmek iin elektrolit karm, slfrik asit ile silik asitten olumaktadr. Silik asit ve slfrik asit kartrldnda elektrolit jel halini alr. Jel akler neredeyse hi bakm gerektirmez ve tamamen kapaldr. Jel akler, yksek i dirence sahip olduklar iin yksek elektrik akm salayamaz ve mar motorunun altrlmas iin uygun deildir. Genelde jel akler gaz yapmaz ama ksa devre sonucu aklerin ok fazla snmasndan dolay jel zlr ve gaz oluabilir. Buna karn, jel aklerde valf entegre edilmitir ve yksek i basnc ayarlar. Jel aklerin arj edilmesi iin kullanlacak arj reglatrlerinin, jel akleri desteklemesi gerekmektedir. OPzS ve OPzV Akler Akmlatrl bir sistem, tm yl boyunca her gn arj ve dearj edilecek bir ekilde kullanlacaksa ve bu aklerin ok uzun sreyle dayanmas isteniyorsa, OPzS ve OPzV akmlatr seimi en uygunudur. Bu tip aklerin maliyeti, dier aklerden ortalama 2-3 kat fazla olsa da bu tip aklere yaplan yatrmn sonucunda daha kazanl olunur. OPzS sulu ve OPzV jel tipi aklerdir. Hcrenin gerilimi 2 V olup 3000 Ah kapasite
gcnde olan akler vardr. Bu tip akler ile kk bir alanda byk g kayna kurma imkan salanabilir. OPzS ve OPzV aklerin dng says (charge-recharge capacity) dier aklerden daha yksektir ve ok ardrlar. OPzS/V akler ok ar olduundan sabit olarak kurulmas ve kurulduklar tabann bunlar tayabilecek gte olmas gerekir. Bu tip aklerin kurulduu yerin tama gcn ykseltmek iin tabana metal levha konulur. Akmlatrler Arasndaki Farklar Genel olarak akmlatrlerin arasndaki fark, kullanm alanlarna gre yaplm olan tasarmlardr. Mar akmlatrleri (otomobillerde kullanlan), yksek akm salayabilmek ve mar motorunu altrabilmek iin tasarlanmtr. Bu tr akler, ksa zaman iinde yksek oranda akm salar. Levhalar ince, levha says ok ve dng says dktr. Solar akmlatrler dk akm iin tasarlanmtr. Levhalar kaln, levha says dk ve dng says yksektir. Gne panelleri ile kurulmu olan bir sistemde, bu sistemin elektrik enerjisini mar akleri ile gerekletirmek istediiniz takdirde, mar akmlatrlerin dng says dk olduundan ve ortalama % 50 dearj yapldndan, bu akler ok ksa bir sre iinde kullanlamaz hale gelir. Bu tip akleri fotovoltaik sistemlerde daha uzun bir sre kullanabilmek iin yaplmas gereken, maksimum % 10 dearj olmalarn salamaktr. Bunun iin ise ak saysn 45 kez artrmak gerekir ki bu da ekonomik olmad gibi aklerin mr, dk olan dng says nedeniyle yine de 1 seneyi geemeyecektir. Dng Saysnn nemi Dng says, bir akmlatrn ka defa dearj ve arj edilebileceini belirten bir deerdir. Akmlatrlerin dng says zellikle, gne panelli sistemler iin ok nemlidir. Bunun nedeni, aklerin sistem tarafndan gndz saatlerinde arj edilmelerine karn, ounlukla geceleri tketiciler tarafndan dearj edilmesidir.
spanyol PV Endstrisi Birliine gre, 2007 ylnda % 25i retimde, % 65i kurulum ve montajda, % 10u dierleri olmak zere toplam 26.800 kii sektrde istihdam edilmitir.
arj Kontrol niteleri
Tipik olarak kullanlan ak bankas gerilimleri 12 V, 24 V , 48 V DC deerlerindedir. rnein 12 V DC gerilimli kurun asit bir akmz olduunu varsayalm. Gne panelleri tipik olarak 17 V mpp, 21 V ak devre gerilimi retmektedir. Bu gerilim seviyeleri 12 V aky arj etmek iin gerekli 13,8 V kayan arj gerilimi deerinden yksektir. Dier taraftan ykselen scaklkla gne paneli gerilimi azalmakta, azalan scaklkla ise artmaktadr. Dolaysyla yksek scaklklarda aky arj etmek iin gerekli gerilimi retememe ve dk scaklklarda aky ar arj ederek kaynamasna ve sv kaybetmesine yol aarak aky bozma riski vardr. arj kontrol nitelerinin birincil grevi aknn ar arj olmasna engel olmaktr. Aada arj kontrol nitesi tipleri ve alma ekli aklanmtr: Seri kontrol niteleri: Ak gerilimi arj sonu gerilimini anca ak devresini ayrr. nt kontrol niteleri: Ak gerilimi arj sonu gerilimini anca PV devresini ksa devre eder. MPPT kontrol niteleri: Ak arj sonu gerilimine ulamad srece gerilimi ve akm maksimum g noktasnda alacak ekilde ayarlar, arj sonu gerilimine ulanca ak devresini ayrr. MPPT* niteler panelden % 15- % 25 daha fazla g elde eder. Buna ek olarak modern bir arj kontrol nitesi ak
da sistemlerinde PV panel dizisinin gerilimi ak bankasnn gerilimine uydurulmaldr.
mrn maksimize eden gelimi arj kontrol algoritmalaryla donatlmtr. Ayrca scaklk konroll kayan arj, yldrm koruma, istenmeyen dearjlarn engellenmesi, derin dearj korumas, ak arj durumu ile ilgili bilgilerin kaydedilmesi, ar gerilim korumas, ksa devre korumas, akye geri besleme korumas, rzgr trbinleri ve gne panellerinden gelen tm verileri kaydetme, oluan alarmlar ve verileri uzaktan iletiim ile merkeze yollama gibi ilevlere sahiptir. Gne enerjili aydnlatma sistemlerinde kullanm rahatlatan gece fonksiyonu da mevcuttur. Bu fonksiyon sayesinde, bu zellie sahip reglatrlere bal herhangi 12 veya 24 V DC akmla alan bir elektrikli alet, istenilen saatlerde otomatik olarak alp kapanabilmektedir. Gne enerjili aydnlatmalarda kulanlan bir baka uygulama ise gne paneli yzeyinin bir sensr olarak kullanld uygulamalardr. Bu uygulamalarda gne paneli zerindeki voltaj deerine gre kontrol nitesi sistemi ap kapatmaktadr. Buna gre gndz saatlerinde gne panelleri havann aydnlk olmasndan dolay enerji retirler yani panelde bir gerilim oluur. Bu durumda reglator, sistemin ucuna bal lambann snk kalmasn salar. Fakat saatler ilerledike ve gn batmna doru yaklatka panel gerilimi azalr. Bu deer bir snr deerin altna dtnde ise reglator otomatik olarak lambann yanmasn salar. Ta ki gn doup panel gerilimi snr deerin zerine yeniden kana kadar...
*MPPT: Maximum Peak Power Tracking, Maksimum Tepe G zleme
62
arj kontrol cihazlarnn birok zellii kullanc tarafndan programlanabilmektedir. rnein ak voltaj belirlenen deere ulat an arj kesilebilir. Ak ve yk sistemine zarar nlemek amacyla ak voltaj belirli bir deerin altna dnce yk balants kesilebilir ve voltajn art gstermesiyle birlikte aknn g vermeye devam etmesi salanabilir. Buna alternatif olarak reglatrlere zaman ayar yaplarak sistemin istenilen saatler arasnda altrlmas da salanabilir
T-Charger: lkemizden Yeniliki Bir arj Kontrol nitesi

Yeni nesil ince film gne panelleri dk fiyatlar, yksek scaklk ve dk nm koullar altnda yksek enerji retmeleri nedeniyle kristal gne panellerine gre gittike daha fazla poplerlik kazanmaktadr. Fakat yeni nesil ince film gne panellerinin uygulamas 150 Voltun zerindeki yksek panel gerilimleri nedeniyle sadece ebeke balantl sistem uygulamalar ile snrldr. Gerek mevcut arj kontrol nitelerinin 120 VDCden yksek gerilimleri kabul etmemeleri, gerek 120 Volt zeri gerilimlerin mevcut standartlar dorultusunda elektrik ok riski yaratmas, gerekse zellikle telekom uygulamalarnda ak bankasnn pozitif kutbunun topraa balanmas fakat ince film panellerin pozitif kutbunun topraklanmasnn sakncal olmas nedenleriyle bugne kadar yeni nesil ince film paneller ebeke d ak arj uygulamalarnda kullanlamamtr. Mavisisin gelitirdii T-Charger MPPT arj kontol nitesi dnyada ilk defa yukarda saylan zorluklara bir zm getirerek yksek gerilimli ince film gne panellerinin ak arj uygulamalarnda kullanlmasna olanak salamtr.
Mavi Solar T-Charger
T-Charger ve dier yeniliki yerli mal rnler iin www.mavisis.com.tr adresini ziyaret edebilirsiniz.
Ada Sistemlerinde Eviriciler (nvertrler)
nlk hayatmzda elektrik enerjisini 12 V, 24 V , 48 V aklerde depolarz ve baz ykleri doru akm (DC-Direct current) ile aklerden besleyebiliriz. Eer amar makinesi, buzdolab, televizyon gibi 220 V 50 Hz alternatif akm (AC- Alternative current) ile alan aletleri de aklerden beslemek istiyorsak ak gerilimini ACye eviren eviricileri (invertr) , dier adyla DC-AC eviricileri, kullanmamz gereklidir. Ada sistemleri iin eviriciler 12 V, 24 V veya 48 V' luk bir ak bankasndan aldklar doru akm, evlerde kullandmz 220 V alternatif akma evirerek her trl elektrikli cihaz altrrlar. Birok eviricinin zerinde ak arj cihaznn da entegre edilmi olmas sayesinde, ebekeden ya da dizel jeneratrden gelen elektrik aklerin arjnda kullanlabilir. Transfer hzlarnn olduka yksek olmas yznden bu sistemler Kesintisiz G Kayna (KGK, UPS) olarak da kullanlabilir. Ada sistemlerinde kullanlan eviricilerde aadaki nitelikler aranr: k geriliminin eklinin ideal sins dalga ekline yakn olmas, baka bir deyile k gerilimi Toplam Harmonik Bozulmasnn (THD) kk olmas. k geriliminin genlik ve frekansnn kararl olmas, baka bir deyile k geriliminin statik reglasyonunun iyi olmas: 220 V 50 Hz deerini korumas.
Modifiye Sins
Yksek THDli Sins Dalga
deal Sins
k geriliminin yk deiimlerinde kararlln srdrmesi, baka bir deyile dinamik reglasyonunun iyi olmas, yk deiimlerinde 220 V deerinden kk sapmalar gstermesi ve ok ksa srede k geriliminin 220 V deerine toparlanmas. k geriliminin ak gerilim deiimlerinde kararlln srdrmesi, dinamik reglasyonun iyi olmas. Ak gerilim deiimlerinde k geriliminin kk sapmalar yapmas ve hzla 220 V deerine doru toparlanmas. zellikle biliim teknolojileri cihazlar ve elektronik cihazlarn ektii yksek harmonikli akmlar ve tepe akmlarn karlayabilmek iin yksek tepe faktrl (Crest Factor) akm verebilme yetenei. Motor ve kompresr ieren cihazlarn ilk alma (demeraj) akmlarn karlayabilmek iin ksa
talyan PV pazarnn kmlatif kapasitesi 2007 ylnda 100 MW a ulamtr ve bunun 50 MW lk ksm 2007 ylnda kurulmutur
sreli ar ykleme (overload) yetenei. Tam ve ksmi yklerde yksek evirme verimi: ok pahal olan gne elektriinin boa harcanmasn azaltr. Yksz durumda az g tketen hazr bekle (stand-by) durumuna geme. Yksek gerilim ve yldrm korumas. Ksa devre korumas. Elektromanyetik emisyonlarn snrlandrlmas. Gnesiz gnlerde jeneratrden arj etmek iin ak arj devresi. Eviriciler glerine, faz saysna, alma gerilimlerine ve k dalga ekillerine gre snflandrlmaktadr. Genellikle 5 kW altndaki glerdeki eviriciler tek fazl olarak retilir, 10 kW zeri glerde fazl eviriciler karmza kar. Eviricinin gc arttka DC giri gerilimi ykselmektedir. 5 kW zeri gteki eviriciler genellikle tam sins dalga ekli retmekle birlikte, daha kk gl eviricilerde modifiye sins dalga ve kare dalga gibi dalga ekillerine rastlanmaktadr. Modifiye sins ve kare dalga ekillerinin, beslenen elektrikli cihazlarn mr zerinde olumsuz etkileri vardr ve IEC 62040-3 standardna gre bir eviricinin tam sins dalga eklinden farkl dalga ekilleri retmesi durumunda, bu dalga ekli ile herhangi bir elektrikli cihaz 15 dakikadan uzun besleyebilmek iin o elektrikli cihazn reticisinden onay alnmas tavsiye edilmektedir. Aksi halde bozulan elektrikli cihazn garanti kapsam dna dmesi dahi sz konusu olabilir. Modifiye sins ya da kare dalga reten eviriciler daha yksek verimli ve ok daha ucuz olmalarna ramen haftada bir defadan fazla ve 15 dakikay aan srelerle kullanlmalar tavsiye edilmez. Kullanlan eviricinin verimi de bir baka nemli parametredir. Akden ald DC gcn yzde kan AC gce evirdii, verimi belirleyen unsurdur. Bu verim deerinin % 90 dan yksek olmas tavsiye edilir.
Mavi Solar Pompa Eviricisi

ebeke d su pompalama uygulamalarndaki ana zorluk, 3 kW aan glerde kullanlan fazl dalg pompalarn ilk kalk srasnda ortaya kan demeraj akmlarn karlamak iin anma gcnn ok zerinde fazl eviricilere olan gereksinim ve bu eviricilerin bir ak bankas ile desteklenmesi zorunluluudur. Mavi Solar Pompa Eviricisi frekans kontrol ile ksmi glerde alabilmekte ve yumuak frekans deiimi ile demeraj akmlarn engellemektedir. Bylece fazl dalg pompalarn ak destei olmadan ve byk gl eviriciler gerekmeden altrlmas mmkndr.
MPPT Evirici
PV Modller
Su Deposu Kuyu 3 Fazl Dalg Pompa
Mavi Solar Pompa Eviricisi
Eviricilerin boyutlandrlmas konusunda dikkat edilmesi gereken bir husus da eviriciye balanacak olan yklerin tipleridir. Eviricilerin kataloglarnda belirlenmi teknik deerler onlarn srekli bir durumda ektii g miktarn gsterir. rnein tungsten lambalarn ektii g sabittir. Bu nedenle tungsten lambalarn ektii g baz alnarak ona uygun gte bir evirici seilebilir. Fakat baz ykler ise tungsten lambalar gibi her zaman sabit g ekmezler. Mesela buzdolab ya da klimalarn ierisinde bulunan kompresr motorlar zellikle ilk kalk anlarnda saniyeye
talyan pazarndaki tketiminin % 40 bireysel mterilerden, % 38i ticari mterilerden olumaktadr.

T-Inverter: lkemizden Yeniliki Bir Evirici rnei

Yeni nesil ince film gne panelleri dk fiyatlar, yksek scaklk ve dk nm koullar altnda yksek enerji retmeleri nedeniyle kristal gne panellerine gre Mavi Solar T-Inverter gittike daha fazla poplerlik kazanmaktadr. Fakat yeni nesil ince film gne panellerinin uygulamas 150 Voltun zerindeki yksek panel gerilimleri nedeniyle sadece ebeke balantl sistem uygulamalar ile snrldr. ebeke d ada sistemlerinde kullanlan 12 V, 24 V, 48 V gibi gerilimler bu tip panellerin gerilimlerinin olduka altnda kalmaktadr. Mavisisin gelitirdii T-Inverter eviricisi ierisinde dahili olarak bulunan MPPT arj kontrol nitesi ile yksek PV Panel gerilimini, yksek bir ak bankas gerilimine evirmektedir. Bu yksek ak geriliminden 220 V AC gerilime evirme ii ise trafo kullanmadan son derece dk bir evirme kayb ile gerekletirilmektedir. PV ve ak devresinin gerilimlerinin yksek olmas nedeniyle sistemin toplam kablo kayplar da olduka dktr. T-Inverter, allm gne evi sistemine gre % 29 daha az panel gc ile ayn miktarda enerjiyi retebilmektedir.
MPPT DC-DC Evirici
kadar uzayabilen srelerle anma deerlerinin 4-8 kat g ekerler. Bu durumda evirici boyutlandrlrken bu yksek ekilen glerin bu sre boyunca beslenebilmesi gz nne alnmaldr. Eviricinin ar ykleme (overload) yetenei hesaba katlmaldr, gerekiyorsa evirici gerekenden biraz byk seilmelidir. Dier taraftan TV ya da bilgisayar gibi elektronik aletler ise ilk kalk annda 20 ms boyunca anma deerlerinin 8-16 kat kadar g ekerek eviriciyi akm snrna sokabilir ve k gerilimini adeta bir ksa devre olumu gibi sfr Volta kadar kertebilirler. IEC-62040-3 standardnda bu tip yklere lineer olmayan (non-lineer) ykler denir. Ayn standarda gre eer evirici % 33 non-lineer yk sramalarnda k geriliminin % 30dan fazla kmesine izin vermiyor ve 100 ms ierisinde k geriliminin toparlanmasn salyorsa, eviricinin k gerilimi performans snf bire karlk gelmektedir. Genellikle tepe faktr (Crest Factor) ve zerinde olan eviriciler performans snf bir artlarn daha kolay yerine getirebilmektedir. Ar yk ve tepe faktrnn yetersiz kald durumlarda evirici gerekenden biraz byk seilir. Dier taraftan ksa sreli ve geici olan kalk durumlar gz nnde tutularak gerekenden byk seilen eviriciler, normal alma srasnda ksmi yk altnda daha kk bir eviriciye oranla daha yksek evirme kaybyla alarak ok deerli olan gne elektriinin bir ksmnn ziyan olmasna yol aacaktr. Bu nedenle eviriciyi bytmek yerine, nce elektrikli ve elektronik aletlerin daha tasarruflu olan tipleri ile deitirilmesi (rnein tungsten lambalarn yerine LED armatrlerin, tpl televizyonun yerine LCD televizyonun ve tasarruflu beyaz eyalarn kullanlmas), su ve ortam stma / soutmada elektrik yerine, solar termal yntemlerin ve s pompalarnn tercih edilmesi daha etkin bir yoldur.
PV Modller Akler
Fransada 2007 ylnda PV hcre ve modl retim ve kurulumunda 3000 tam zamanl alana dorudan, 500 kiiye de dolayl olarak istihdam olana saland.
ebeke Balantl Sistemler

Yazan: Fatih Kavaslar
1- Fotovoltaik Paneller, 2- ebeke Balantl Evirici, 3- Elektrikli Ev Aletleri, 4-Elektrik Sayalar
Tipik ebeke Balantl Fotovoltaik Elektrik retim Sistemi
ekilde grld gibi, dnyada en popler fotovoltaik elektrik retimi uygulamas binalarn atlarndaki ve cephelerindeki PV panellerden elde edilen gcn elektrik ebekesine aktarlmasdr. Bu uygulamada fotovoltaik elektrik retim sistemi adeta bir mini elektrik santrali gibi alr. Fotovoltaik panellerden retilen elektrik ayr bir saya zerinden ayr bir tarifeden ebekeye satlr. Bu uygulamaya ebeke balantl fotovoltaik elektrik retim sistemi uygulamas ad verilir. Her
ne kadar baz ada sistemlerinde de ebeke balants olsa da, bu balant ebekeden alnan g ile aklerin arj edilmesi amacyla kullanlmaktadr. Burada bahsedilen ebeke balantl sistem, ada sisteminden farkl olarak fotovoltaik gc ebekeye aktarmakta ve ebeke balants terimi, ebekeye doru bir g ak olduunu anlatmak iin kullanlmaktadr. Bu ekilde dalm yapda mini gne elektrii santralleri kurmann ana avantajlar, elektriin tketildii yere yakn olarak retilmesi sonucunda enerji iletim kayplarnn azalmas ve zellikle gneli blgelerde iklimlendirme cihazlarnn yol at tepe g ihtiyacn telafi etmesidir. Son yllarda petrol fiyatlarndaki art ve yaanan kresel snma, lkeleri bu sorunlara zmler retme yolunda yeni araylara yneltmitir. Bunlar arasnda, yenilenebilir enerjilere doru bir ynelim art ne kmaktadr. Yenilenebilir enerjilerin ilk yatrm maliyetlerinin yksek olmas yznden, bu sistemlerin yaygnlatrlmas iin eitli yasal dzenlemeler yaplmaktadr. ebeke balantl gne enerjisi sistemlerinin dnya pazarnn % 85i orannda yaygnlamasnn temel nedeni baz gelimi lkelerde uygulanan yksek fiyatl gne elektrii satn alma tarifeleri ve garantileridir. zet olarak u an Almanya, spanya ve Amerika gibi lkelerde bu ebeke balantl fotovoltaik elektrik retim sistemlerini kuran kiiler, gneten rettikleri elektrii varolan alak gerilim (AG) ebekesi zerinden, stelik de elektrii satn aldklar fiyattan daha yksek fiyatlarda
Fransa pazarnn 2012 ylnda 2,4 milyar Euroluk hacme ulamas ve 13,000 kiiye dorudan, 6,000 kiiye dolayl olarak istihdam olana salamas bekleniyor.
satmaktadr. Bir fotovoltaik elektrik retim sisteminin yirmidrt saatlik enerji retim profili aadaki ekilde grld gibi sreksiz bir karakterdedir. Gne enerjisi depolanarak srekli bir hale getirilebilse de, elektrik ebekesinin bulunduu yerlerde enerji depolama sisteminin yatrm ve yaatma maliyetlerinden kanlarak daha ucuz ve gvenilir olan ebeke balantl tipteki fotovoltaik elektrik retim sistemleri kullanlmaktadr.
glge miktarnn belirlenmesi ve hesaplanmas. 5- Evirici (invertr) konseptinin belirlenmesi 6- Evirici (invertr) gcnn hesaplanmas. 7- Evirici geriliminin hesaplanmas. 8- Paralel PV dizi gruplarnn saysnn belirlenmesi. 9- Kablolama altyapsnn oluturulmas. imdi biz de adm adm ilerleyerek birlikte bir sistem tasarm rnei yapalm ve ebeke balantl sistemleri daha yakndan tanyalm. ebeke balantl sistem iin ayrdmz btenin 30.000 Euro olduunu ve PV panellerin kurulumu iin 250 m2 serbest alanmz olduunu varsayalm. Kk sistemler iin Watt bana sistem maliyetini 6 Euro kabul edersek kabaca 5 kW gcnde bir sistem kurabileceimiz ortaya kar. Kurulumu Antalya ilimizde yaptmz varsayalm, ideal panel as 33 olmal ve panellerin birbirini glgelememesi iin paneller arasnda yeterli miktarda boluk braklmaldr. 250 m2 alanmz btn PV teknolojilerinde 5kWp PV Teknolojisi 1 kWp iin gerekli PV yzeyi 6-9 m2 7-10 m2 9-11 m2 12-17 m2 14-20 m2 5 kWp iin gerekli kurulum alan 60-90 m2 70-100 m2 90-110 m2 120-170 m2 140-200 m2
ebekeye bal bir konutun tipik fotovoltaik enerji retim ve tketim profilleri
ebeke balantl sistem tasarm 1- Sistemin gc ihtiyala deil, PV panellerin kurulabilecei alan bykl ile ya da bu sistemin kurulmas iin ayrlm bte ile snrldr. retilen elektrik yksek fiyatl bir tarife ile satlaca iin mmkn mertebe byk bir sistem kurulmaya allr. 2- PV Modl teknolojisinin seilmesi: Farkl PV teknolojilerinin verimleri, scaklk kayplar ve dk nm artlarndaki verimleri farkldr. Tm parametrelerin deerlendirilmesi gereklidir. 3- Sistemin montaj yerinin ve buna uygun montaj konstrksiyonunun seilmesi (at montaj, sabit al ak alan montaj, cephe montaj, gne izleme sistemi kullanlmas vb.). 4- Montaj alannn etrafnda gn ierisinde glge yapmas muhtemel yaplarn ve gnn ilgili saatlerindeki gnein hareketinden kaynaklanan
Monokristal Polikristal CIS CdTe Amorf Silisyum
g kurulumu iin yeterlidir. Antalya ilimizde scakln yksek olmas yznden dk scaklk kayb ve maliyeti nedeniyle ayn fiyata 5 kWp yerine 6 kWp Amorf Silisyum PV panel kurulumu yapmaya karar vererek yola devam edelim.
Fransada 2012 ylnda gne enerjisinden elde edilecek elektriin 1 TWh deerine ulaaca hesaplanyor.
Fotovoltaik Sistem Konsepti

Aratrmalar ayn fabrika tarafndan retilen PV panellerin birarada kullanlmasnda dahi % 5e varan eleme kayplar oluabileceini gstermektedir. Bu panellerin farkl alarda yerletirilmesi, farkl derecede kirli olmalar, farkl scaklklarda olmalar ve bir blmnn ksmen glge altnda kalmas gibi durumlarda eleme kayplar artmaktadr. PV panel eleme kayplar gz nnde tutulduunda aada verilen evirici yaplarnn herbirinin dierine gre avantajlar ve dezavantajlar vardr: a. Merkez (Central) Evirici b. Dizi (String) Evirici c. oklu Dizi (Multi-String) Evirici d. Modl Tmleik (Module Integrated) Evirici Merkez Evirici Byk gl fotovoltaik elektrik retim sistemlerinde (>10 kW) rnein GES*lerde, ok sayda gne modl dizi eklinde ve bu dizi gruplar birbirine paralel balanarak merkez bir eviricinin giriine beslenmektedir. Yandaki ekilde merkez evirici ile fotovoltaik elektrik retim sistemi yaps grlmektedir. Merkez evirici devresi yksek verimli ve en dk maliyete sahiptir. Bununla birlikte PV panel eleme uyumsuzluklarna kar en duyarl evirici tipi merkez eviricidir. Merkez eviricide tm fotovoltaik modl dizileri tek bir eviriciye bal olduu iin bu eviricinin arzalanmas tm sistemin devre d kalmasna yol aar. Bu nedenle sistemin gvenilirlii ve srdrlebilirlii snrldr. Merkez eviricinin kndan AG ebekeye olan kablo uzunluu dk olduu iin, AC kablo kayplar azdr. Buna karlk eer fotovoltaik dizi gerilimi yksekse, DC kablo kayplar da azalr. Toplam kablo kayplar en dk evirici yapsnn, yksek DC giri gerilimli merkez evirici olduu sylenebilir.
Evirici
Merkez evirici yaps
Dizi Evirici Dizi eviricide, merkez evirici tipinde olduu gibi fotovoltaik modller dizilere blnmektedir. Her bir fotovoltaik dizi ekilde grld gibi kendine ait bir eviriciye balanmaktadr. Bylece her bir fotovoltaik modl dizisinin kendine ait bir maksimum g izleme devresi olur. Dizi evirici teknolojisi, diziler arasndaki yanl elemeyi azaltmakla birlikte, ayn dizi ierisinde oluabilecek eleme hatalarna kar bir zm getiremez. Bu nedenle dizi ierisinde uyumsuzluk olmasn engelleyecek tm nlem alnmaldr. Buna karlk bu teknolojide diziler aras uyumsuzluklar fazla nemli de deildir.
Evirici
Dizi evirici yaps
* GES Fotovoltaik Uygulamalar Blmnde inceleyeceiniz Gne Enerjisi Santrallerinin ksaltmasdr.

Dizi eviricide, merkez eviriciye gre DC kablo boyu ksalr ve AC kablo boyu uzar. Fotovoltaik modl geriliminin yksek olduu uygulamalarda kablo kayplar merkez eviriciye oranla daha fazladr. Yerleim genellikle merkez bir i mekn yerine dalm d meknlarda yaplr. Bu zellikler dizi eviriciyi kurulu gcn fotovoltaik modl dizisi gcnden olutuu uygulamalarda tercih nedeni haline getirir. GES uygulamalarnda dizi evirici kullanm dalm yap nedeniyle bakm ve izleme maliyetlerini artrmaktadr. Buna karlk dizi eviricilerden birisinin devre d kalmas, tm sistemin devre d kalmasna yol amad iin tekrarllk (redundancy) artmakta fakat dizi evirici genellikle d mekn artlarna maruz kald iin tek tek eviricilerin gvenilirlii azalmaktadr. Dizi evirici gc dizinin gc ile stten snrldr. Genellikle 1-5 kW aras glerde kullanlr. oklu Dizi Evirici ekilde grlen oklu dizi evirici teknolojisi, ok sayda dizinin ayr ayr MPPT (Maksimum Peak Power Tracking), Maksimum G Noktas zleme sistemiyle DC-DC dntrc devreleri zerinden tek bir ortak eviriciye balanmas yoluyla daha kompakt ve ucuz bir zm sunmaktadr. Bylece merkez ve dizi eviricinin tek para ve dk maliyetli zm avantajlar salanmaktadr. Bu yapda farkl dizi teknolojileri ve farkl alarda yerletirilmi fotovoltaik elektrik retim sistemleri birbirine entegre edilebilmektedir. oklu dizi eviriciler 3-10 kW aras glerde sklkla kullanlr.
Modl Tmleik Evirici ekilde grlen modl tmleik evirici devresinde her bir modl iin bir devre kullanlmaktadr. Her bir modln kendine ait MPPT devresi olmas sayesinde bu tipte eviricinin PV karakteristiine uyumu optimize edilmektedir. Bu evirici yaps enerji kazanmn optimize etmekle birlikte dizi eviriciye gre daha dk verimlidir. Ayrca daha yksek maliyetli ve bakm gereksinimi de fazladr. Bu yap daha ok 200 400 W tepe glerde uygulama alan bulmutur.
Evirici
Evirici
Evirici
Modl tmleik evirici yaps Sistem konseptini belirlemek iin yukardaki tabloyu gz nnde tutarak 100 Wp 175 V Amorf Silisyum PV panellerin kullanmaya karar verelim. Bu durumda, paneller ile panelden oluan diziler oluturulduunda 20 paralel grup, 2 panelden oluan diziler oluturulduunda 30 paralel grup ve 1 panelden oluan diziler oluturulduunda 60 paralel grup olmas gerekmektedir. Her durumda paralel grup says ok yksek, paralel gruplarn gc ok dktr. Eer tm PV paneller ayn ada ayn yne doru yerletirilecekse ve ksmi glge sorunu olmayacaksa merkez evirici ya da dizi evirici yaps kullanlabilir. Eer paneller evin 3 cephesine farkl ynlere bakacak ekilde
MPPT 1
MPPT 2
Ortak Evirici
MPPT 3
oklu dizi evirici yaps
10 kWlk ak destekli bir PV sisteminin ilk yatrm maliyeti yaklak 70.000 Euro civarndadr.
datlacaksa, girili oklu dizi evirici yaps seilmelidir. Eer paneller zerinde gn boyu yer deitiren ksmi ve tam glgelenmeler sz konusu ise modl tmleik evirici yaps dnlmelidir.
kataloundan maksimum evirici gerilimini 800 VDC okuduumuzu kabul edelim. En ok Modl Says = Maksimum Evirici Gerilimi / Panel Ak Devre Gerilimi (-10 C) = 800 VDC / 241 VDC = 3,32 Modl says aaya yuvarlanarak 3 adet bulunur. Eviricinin minimum MPPT gerilimini 250 VDC ve 70 C MPPT gerilimini 155 VDC okuduumuzu kabul edelim. Bu durumda En Az Modl Says = Evirici Minimum MPPT Gerilimi / Panel MPPT Gerilimi (70 C)
Evirici (invertr) Saysnn Tespit Edilmesi

Faz bana 16 A zerindeki glerde fazl eviricilerin kullanlmasn ya da tek fazl eviricilerin faza paylatrlmasn dnmek gereklidir. PV panel gc 6 kW olduu iin bu g bir fazl sistemde 27 A akm deerine karlk gelmektedir. Bu deer tek fazl sistem iin ok yksektir. fazl bir evirici seilmesi durumunda faz bana 9 A dmektedir. Alternatif olarak kk evirici seilip fazlara datlabilir.
Evirici Gcnn Tespit Edilmesi:

Evirici gcnn tespitinde evirici boyutlandrma katsays gz nnde bulundurulur. Evirici Boyutlandrma Katsays = PV Gc / Evirici AC Gc
= 250 VDC / 155 VDC = 1,61 en az modl says yukar yuvarlanarak 2 bulunur.
Evirici boyutlandrma katsaysnn 0,83 ile 1,25 aras deerler almas istenir. Evirici ortam scaklnn ok yksek olduu bir yere kurulduysa katsay birden kk seilir. Katsay bydke evirici verimi ykselir. Burada eviricinin iklimlendirilmi bir i meknda bulunduunu ve verimi artrmak iin katsaynn 1,2 seildiini varsayalm. Bu durumda evirici gc aadaki gibidir. Evirici AC Gc = PV Gc / Katsay = 6000 W / 1,2 = 5000 W Panellerin Maksimum ve Minimum Geriliminin Tespit Edilmesi: Panel dizisi ierisinde yer alabilecek maksimum panel saysnn hesaplanmasnda -10 C scaklkta PV panelin ak devre gerilimi gz nne alnr. Panel kataloundan bu gerilimi 241 VDC okuduumuzu kabul edelim ve evirici
PV Optimum Geriliminin Tespit Edilmesi: Modl saysnn en az iki en ok olaca daha nce bulunmutu. ki modl olmas durumunda evirici giri gerilimi deiik scaklklarda . 310 Vmpp ile 375 Vmpp deerleri arasnda yeralr. modl olmas durumunda ise 465 Vmpp ile 563 Vmpp deerleri arasnda yeralr. Eviricinin gerilim verim grafiine baklarak 500 V zeri gerilimlerde verimin % 1 ykseldii grlebilir ve dizi bana modll sisteme karar verilir. Paralel PV Grup Saysnn Tespiti: ncelikle Paralel Kol Says = Toplam PV Gc / (Dizi Modl Says x Modl Gc)
10 kWlk ak destekli bir PV sisteminin yllk bakm maliyeti 1500 Euro civarndadr.
=6000 W / 300 W = 20 adet hesaplanr. PV Sistem Akm = Paralel Kol Says x PV Panel Akm Daha sonra sistem akmnn evirici maksimum akmn ap amad kontrol edilir. = 20 x 0,57 A = 11,4 A Eer evirici maksimum akm 11,4 Aden yksek ise tasarm onaylanr. Tasarmn Yllk Elektrik retiminin Tahmini Daha nce ada sistemlerinin anlatld blmde Antalyada PV panellerin en verimli yerletirme asnn 33 olduu sylenmiti. Buna gre 33 eimli yzeye den nm miktar ve scaklk kayplar gz nnde tutularak 1 kW ve 6 kW
gcnde ince film panellerin elektrik retimi aadaki tabloda verilmitir. Bilindii gibi scaklk kayplarnn yansra yaklak % 2 kirlilik, % 2 glgelenme, % 2 modl eleme kayb, % 1 DC kablo kayb, % 1 MPPT kayb, % 5 evirici kayb, % 3 AC kablo kayb olduu varsaylrsa toplam kayplar % 15 olur. (toplam kayp, toplama deil arpm ilemi ile bulunur) Sz konusu kayplarn etkisi gz nne alnarak hesaplanan AC elektrik retimi aadaki tabloda en sadaki stunda yeralmaktadr. Toplam AC elektrik retimi 9338 kWh gereklemektedir. Ayrca panellerin retim performanslar kullanldka azalmaktadr. Panel reticileri 10 sene iin etiket g deerinin % 90n, 20 sene iin % 80ini garanti etmektedir. Panellerin 20-25 sene boyunca gvenilirlii ve performansn gvence altna almak iin IEC 61215 ya da IEC 61646 standartlarna gre onay sertifikalar olup olmad aratrlmaldr.
Antalya, 6kW ince film PV elektrik retim sisteminin yllk retimi AYLAR Yzeye den nm miktar gnlk kWh/m2 3,76 4,39 5,45 5,79 6,14 6,43 6,39 6,37 6,30 5,37 4,10 3,34 1 kW ince film 6 kW ince film PV PV elektrik elektrik retimi retimi kWh/gn kWh/gn 3,63 4,21 5,19 5,49 5,75 5,98 5,93 5,91 5,88 5,06 3,91 3,22 21,78 25,26 31,14 32,94 34,5 35,88 35,58 35,46 35,28 30,36 23,46 19,32 AC elektrik retimi kWh/gn 18,51 21,47 26,47 28,00 29,33 30,50 30,24 30,14 29,99 25,80 19,94 16,42
OCAK UBAT MART NSAN MAYIS HAZRAN TEMMUZ AUSTOS EYLL EKM KASIM ARALIK
TOPLAM YILLIK AC ELEKTRK RETM = 9338 kWh

10 kWlk ebeke balantl bir sistemin ilk yatrm maliyeti 50.000 Euro civarndadr.
Evirici konseptlerinin karlatrlmas zellikler Tipik Sistem Gc Tipik Uygulama Verimi Maliyet Fotovoltaik Diziler Aras Uyumazlk Sorunlarna Kar Baklk MERKEZ EVRC 10 kW-500kW Gne Elektrii Santralleri En Yksek En Dk Yok Tm diziler ayn tip ve toleransta modllerden olumal, scaklk, ksmi glge, a farklar olmamaldr. Yok DZ EVRC 1-5 kW OKLU DZ EVRC 3-10 kW MODL TMLEK EVRC 200-400 W
ebekeye bal ve G Kalitesi sorunlar bulunmayan evler ve iyerleri ok Yksek Dk Eviriciye tek bir dizi balanabilir. Yksek ok Dk Var Diziler arasndaki farklar nemsizdir. Dk Yksek-
Fotovoltaik Modller Aras Uyumazlk Sorunlarna Kar Baklk Bakm ve zleme Kolayl ve Maliyeti
Yok
Yok
Var Modller arasndaki farklar nemsizdir.
Byk glerde bakm ve izleme daha kolay ve ucuzdur. Evirici says azdr. Yksek Evirici genellikle i meknlarda bulunur, d ortam koullarnn iklimsel stresleriyle karlamaz. Kt Merkez evirici bozulursa, giriine bal tm diziler devre d kalr
G art evirici saysn artrarak yapld iin bakm ve izleme daha zor ve maliyetlidir. Kurulum dalm yapda d meknlarda yaplrsa iklimsel stres nedeniyle gvenilirlik der. Tek bir dizi evirici varsa merkez evirici ile ayn, birden fazla dizi evirici varsa merkez eviriciden daha iyidir.
Merkez eviriciden daha pahal, dizi evriciden daha ucuzdur.
Yksek glerde evirici says ok artt iin bakm ve izleme ok zor ve pahaldr. Kurulum modl zerinde d meknda yaplmak zorundadr. klimsel stres nedeniyle dk. En iyi Her modle bal bir evirici mevcuttur.
Gvenilirlik
Kurulum dalm yapda d meknlarda yaplrsa iklimsel stres nedeniyle gvenilirlik der. Tek bir oklu dizi evirici varsa merkez evirici ile ayn, birden fazla oklu dizi evirici varsa merkez eviriciden daha iyidir.
Tekrarllk
10 kWlk ebeke balantl bir sistemin yllk bakm maliyeti 250 Euro civarndadr.
ebeke Balantl Eviriciler

ebeke balantl eviriciler (invertrler), daha nce ele alnan ada sistemlerinde kullanlan tek bana eviricilerle kartrlmamaldr. Ada sistemlerinde kullanlan eviricilerin baz tiplerinde ak arj devresi vardr ve bu tip eviriciler de ebekeye balanabilmektedir. Fakat ada sistemlerinde eviricilerde g ak daima ebekeden eviriciye doru gerekleir. Buna karlk bu blmn konusu olan ebeke balantl eviricilerin grevi panellerden gelen gc bal bulunduklar AC ebekeye aktarmaktr. Bu sayede g ak daima eviriciden ebekeye doru gereklemektedir. Paneller ve ebeke balantl eviriciden oluan fotovoltaik elektrik retim sistemi adeta bir mini elektrik santrali gibi almaktadr. ebeke balantl eviricinin AC ebekeye aktard g ncelikle lokal ykler tarafndan tketilmektedir. Artan g elektrik ebekesine verilir ve daha uzaklarda bulunan ykler tarafndan tketilir. Genellikle 5 kW altndaki glerde tek fazl ebeke balantl eviriciler, daha yksek glerde ise fazl ebeke balantl eviriciler kullanlr. ok sayda tek fazl eviricinin fazl ebekede eit sayda fazlara bltrlerek kullanlmas da olduka yaygn bir uygulamadr. ebekeye olabilecek en yksek gne gcn aktarmak iin eviriciler MPPT (Maksimum Power Point Tracking- En yksek G Noktas zleme) modunda alr. Bu mod, mevcut scaklk ve nm
koullarnda en yksek gcn elde edildii panel gerilimi ve akmn saptayarak eviricinin panel dizisinden ayn gerilim ve akm deerlerini ekmesini salar. Eviriciler bu ekilde elde ettikleri gc alternatif akma (AC) evirerek minimum harmonik bozulma ve faz kaymas ile AC ebekeye aktarr. ebekeye aktarlan akmn harmonik bozulumunun dk olmas ve faz kaymas olmamasnn gstergesi, eviricinin k g faktrnn 0,99 deerine yakn bir deerde bulunmasdr. Modern bir ebeke balantl evirici aadaki niteliklere sahiptir: Doru akm panel gcnn alternatif akma evrilerek ebekeye aktarlmas. Evirici alma noktasnn panel dizisinin MPP noktasna ayarlanmas. Ar gerilim, ters gerilim, ar akm gibi koruma ilevleri. ebeke kesintisi durumunda eviricinin almay durdurarak ebekeden yaltlmas. Veri kayd, verilerin uzaktan ve cihaz zerindeki gstergeden sorgulanabilmesi.
ebeke Balantl Evirici Yaplar

50 Hz Trafolu Eviriciler Bu eit eviricilerde panel dizisi gerilimi bir tam kpr MOSFET ya da IGBT devresini takip eden trafo zerinden ebekeye balanr. Trafo panel
10 kWlk ak destekli bir PV sisteminin kWh bana enerji maliyeti 0,22 Eurodur.
dizisi gerilimini ebeke gerilimine uydurmak ve ebekeden galvanik yaltm salamak amacyla kullanlr. zellikle panel dizisi geriliminin elle dokunulabilecek kadar dk (120 Volt alt) olduu uygulamalarda tercih edilir. Dier yandan trafolarn manyetik ve iletim kayplar verimi drr. Eviricinin arln, hacmini ve maliyetini artrr. Yksek Frekans Trafolu Eviriciler Bu eit eviricilerde PV panel dizisi gerilimi bir tam kpr MOSFET ya da IGBT devresini takip eden, yksek frekansl trafo ve dorultma devresi zerinden geirilerek DC ara gerilim elde edilir. Elde edilen DC ara gerilim bir baka MOSFET ya da IGBT kprs zerinden ACye evrilerek ebekeye aktarlr. Buradaki trafo 50 Hz trafoya oranla daha yksek frekansta (10 kHz-100 kHz) alt iin boyutlar, arl ve maliyeti daha dktr. Buna karlk eklenen tam kpr devresinin maliyeti ou durumda trafo maliyetindeki tasarrufu ortadan kaldrr. Ayn ekilde panel dizisi geriliminin elle dokunulabilecek kadar dk (120 Volt alt) olduu uygulamalarda tercih edilir. Dier yandan trafonun ve ekstra kpr devresinin yksek frekans ve iletim kayplar verimi drr. Eviricinin arl ve hacmi 50 Hz trafolu eviriciden daha dktr. Tek evrimli Trafosuz Eviriciler Bu eit eviricilerde panel dizisi gerilimi bir tam kpr MOSFET ya da IGBT devresi zerinden ebekeye balanr. Trafo kullanlmad iin eviricinin kayplar, arl, boyutlar ve maliyeti azalr. Buna karlk sistemin salkl almas iin, panel dizisi geriliminin ebekenin tepe geriliminden daha yksek olmas gereklidir. ebeke ile panel dizisi arasnda yaltm olmad iin emniyet ile ilgili ekstra tedbirler alnmal, hibir canl iletkene elle dokunulmamaldr.
ifte evrimli Trafosuz Eviriciler Bu eit eviricilerde yukarda anlatlan tek evrimli trafosuz evirici devresinin giriine gerilimi ykselten tipte bir DC-DC evirici eklenerek daha dk panel dizisi gerilimlerinin ykseltilerek ebekeye aktarlabilmesi salanr. Bylece tek evrimli trafosuz eviricilerde sz konusu olan ebeke tepe geriliminden daha yksek PV panel dizisi gerilimi art ortadan kalkar. Buna karlk eklenen DC-DC evirici devresinin yol at g kayplar ve maliyet dezavantajlar ortaya kar. ifte evrimli trafosuz eviriciler, trafolu eviricilerden daha hafiftir ve az yer kaplamaktadr. Ayrca daha yksek verim deerlerine ularlar. ebeke ile panel dizisi arasnda yaltm olmad iin emniyet ile ilgili ekstra tedbirler alnmal, hibir canl iletkene elle dokunulmamaldr. ebeke Balantl Eviricilerin Nitelikleri: Evirici Verimi: a-evirme Verimi: evirme verimi hesaplanrken sadece DC den AC evirme ileminde ortaya kan kayplar gz nne alnr. evirme Verimi = ebekeye Aktarlan AC G / PV Panellerden ekilen DC G b-MPPT Verimi: Eer evirici ideal MPPT noktasn bulmada hata yapyorsa, bu hatann yol at g kayplar gz nnde tutularak MPPT verimi hesaplanabilir. MPPT Verimi = PV Diziden ekilen G / PV Diziden ekilebilecek Maksimum G c-Toplam Verim: Toplam verim hesabnda hem evirme verimi hem de MPPT veriminin deerlendirilmesi daha gerekidir. Toplam Verim = evirme Verimi x MPPT Verimi
10 kWlk ebeke balantl bir sistemin kWh bana enerji maliyeti 0,11 Eurodur.
d-Euro Verimi: Bir evirici dk nm artlarnda daha az g rettii gibi, evirme verimi de anma gcne gre daha dk olmaktadr. Orta Avrupa ikliminde eviriciler ounlukla anma gcnn yar deeri civarnda alt iin, EURO verim tanmlamasnda aadaki arlkl ortalama forml kullanlmaktadr. EURO Verimi = 0,03 x Verim (% 5) + 0,06 x Verim (% 10) + 0,13 x Verim (% 20) + 0,1 x Verim (% 30) + 0,48 x Verim (% 50) + 0,2 x Verim (% 100) Halen reticiler evirici verimlerini en uygun dizi geriliminde bildirmektedir. En verimli gerilimden farkl dizi gerilimlerinde beyan edilen verim deerlerinden daha dk verim deerlerinin geerli olaca gz nnde tutulmaldr. Ar Yklenme (Overload) Davran: Panel dizi gc standart test koullarnda tanmlanmaktadr. Gerek alma koullarnda panel dizi gcnn daha dk olduu varsaylmaktadr. Bu nedenle pek ok ebeke balantl fotovoltaik elektrik retim sisteminde panel gc evirici gcnden daha byk seilmektedir. Bu durum baz zel koullarda eviricinin ar yklenmesine yol aabilmektedir. Ar yklenme durumunda eviriciden beklenen davran MPPT modunu terkederek PV panel dizisini maksimum noktadan daha dk g elde ettii dzeyde altrmasdr. Bylece ar yklenmenin yol aabilecei hzl yalanma ve gvenilirlik azalmas sorunlar ortadan kaldrlabilir. Ar Scaklk Davran: Ar scaklklarda evirici ayn ekilde MPPT modunu terkederek panel dizisini maksimumdan daha dk g elde ettii bir noktada altrmaldr. Artan scaklkla birlikte retilen g kslarak ar scakln yol aabilecei hzl yalanma ve termal stres ortadan kaldrlmaldr.
Veri Kayd: Veri kayd genellikle PV gerilimi, PV gc, ebeke gerilimi, ebeke gc, DC ya da AC enerji miktar, engellenen CO2 salm miktar, cihaz durumu ve alarmlar kapsamaktadr. Enerji miktarlar genellikle gnlk, haftalk, aylk ve yllk olarak kaydedilir. Veri kayd eviricinin zerinde, harici bir veri kayt cihaznda ya da harici bir bilgisayar zerinde tutulabilir. Eviricinin Gvenilirlii: Eviricinin sahip olduu CE sertifikas elektromanyetik yaynm ve emniyet konularnda ilgili standartlara uygunluu ispatlasa da, saha deneyimleri sistem arzalarnn % 60 gibi yksek bir orannn evirici arzalarndan olutuunu ve eviricilerin sorunsuz alma periyodunun sekiz yldan daha ksa olduunu gstermektedir. Genellikle 10 yllk alma periyodunun ardndan eviricinin deitirilmesi gerekmektedir. Arzalar genellikle evirici boyutunun daha kk seilmesi ya da ar yksek ortam scaklklar nedeniyle elektronik bileenlerin youn stres altnda almas, ebeke dalgalanmalar ya da yldrm dmesi nedeniyle yldrm koruma ve ar gerilim koruma devrelerinin hasar grmesi, sigortalarn atmas, elektrolitik kondansatr ve fanlarn mrnn tkenmesi eklinde ortaya kmaktadr. Ortam koullarnn, evirici daha dk scaklklarda alacak ekilde uygun hale getirilmesi gvenilirlii oldukca ykseltmektedir.
ebeke Balantl Eviriciler
Almanya PV pazarnn 2012de 2400 MWlk bir kurulu gce sahip olaca beklenmektedir.
Fotovoltaik Uygulamalar
Bir Konutta Ada Sistemi

ebekeye bal olmayan bir temiz enerji sistemi temelde iki elemandan oluur: Birincil kaynaktan elektrii reten rzgr trbini veya gne paneli ve bu enerjiyi depolamaya yarayan ak bankas. Mstakil bir konutta veya iftlik evinde temiz enerji sistemi kurmann ekonomik olup olmadn anlamak iin ncelikle evin elektrik hattna uzakln bilmeliyiz. Zira temiz enerji sisteminin ekonomik olmas iin en yakn ebeke hattndan en az ortalama 800m uzak bir blgede kurulmas iyi olur. Bu artlarda ebeke elektrii tamak iin kurulacak trafo, direk ve kablolama masraflar gz nnde tutulursa temiz enerji sistemi kurmak maliyet, kurulum sresi ve gvenilirlik asndan ok daha avantajldr. Temiz enerji sistemi tasarmnda ikinci nemli faktr de beslenecek ykn, yani evde kullanlacak elektrikli cihazlarn kurulu gc ve gnlk kullanm srelerinin belirlenmesidir.
Fore Enerji, Assos
Montajda Dikkat Edilmesi Gerekenler:

Rzgr trbini montajndan nce saha fizibilitesi yaplmal, trbinin monte edilecei alann uygun olup olmad aratrlmaldr. Trbin ve sistem montajndan yaklak bir hafta nce trbin direi iin beton almas yaplmaldr. Bu ilem bir inaat ustas tarafndan, belli kurallar ve basit bir proje dorultusunda kolaylkla yaplabilir. Gne panelleri istee bal olarak atya veya baheye monte edilebilir. Ancak panellerden yksek verim alabilmek iin yaz ve k alar
ayarlanabilir bir konstrksiyonda montaj yaplmas en uygunudur. Paneller genellikle gney cepheye bakacak ekilde monte edilir. Gne panellerinin montaj sahas seilirken evrede gn boyu glge yapacak cisim veya binalar olmamasna dikkat edilmelidir. Temiz enerji sistemlerinde DC akm (voltaja bal olarak) yaklak 10 metreden uzaa tamak verimi byk oranda drmektedir. Bu yzden ak bankas, arj kontrol cihazlar ve eviricinin (invertrn) monte edilecei mekn, trbin veya panellere uzak olmamaldr. Rzgr trbini ile ev arasndaki mesafe ok ise arada kk bir kulbe yaplarak elektriin kaypsz ekilde 220 V AC gerilime ve eve iletilmesi salanabilir. Ak bankasnn, arj kontrol nitelerinin ve invertrlerin monte edilecei mekn iyi havalandrlmal, gn iinde ok byk scaklk deiimlerine uramamaldr. Aksi takdirde aklerin mr ksalr ve performanslar der.
Fore Enerji A.nin yapt uygulamalar ile ilgili detayl bilgilere www.foresolar.com adresinden ulalabilir.
Gne Enerjisi Santralleri

ne enerjisinin en nemli zellii, sistemlerin istenilen byklkte tasarlanp kurulabilmesine olanak tanmasdr. ster bir evin ats, isterse dnmlerce bir tarla olsun, bu alanlar panellerle tamamen kaplanabilir. Daha nceden ev tipi uygulamalardan bahsedilmiti. Bu blmde ise ok byk gne enerjisi sistemlerini inceleyeceiz. Aslnda kurulan byk lekli bu sistemlerle, evlerde kurulan kk sistemler arasnda ok byk fark yoktur. rnein 1 kWlk bir at uygulamas ile 1 MWlk bir
PV Modl Dizileri DC PV Modl Dizileri DC
GES Evirici GES Evirici
Transformatr
kullanlr. Balant ekillerinde de hibir fark yoktur. Ayn ekilde evirici iin de bu geerlidir. 1 kWlk bir sisteme 1 kWlk evirici yerletiriliyorsa; 1 MW (1000 kW)lk sisteme de 1 MWlk evirici yerletirilecektir. Byk sistemlerin tek fark enerji arz gvenliini salamak asndan evirici saysnn daha ok olmasdr. 1 MW kurulu gcnde bir PV sistemi iin, 1 adet 1000 kWlk evirici (invertr) kullanmak yerine, 10 adet 100 kWplk evirici (invertr) kullanmak bu adan daha uygun olur. Bylece eviricinin arzalanmas ya da PV balantlarnda bir sorun olmas durumunda, sadece o eviriciye bal panellerden retilen enerji ebekeye aktarlamaz. Yani 900 kWlk enerji ebekeyi beslemeye devam eder. Bu da toplam sistem % 90 verimle alyor anlamna gelir. Dier durumda ise yani tek bir evirici kullanldnda ise, sistem tamamen almaz hale gelir. Dnyada byk lekli PV uygulamalar giderek artmaktadr. 2007 yl sonu itibaryla dnya apnda byk lekli PV sistemlerinin kurulu gc 955 MWp bulmutur. Ortalama santral kurulu gc ise 1,24 MWp civarndadr. Bu konuda ba eken lkeler Almanya, Amerika ve spanyadr. Gne enerjisi santralleri uygulamann yapld yere gre eitli tiplere ayrlmaktadr. 2007 sonuna kadar yaplan byk lekli uygulamalarn % 70i
AC
AC Datm
Orta Gerilim ebekesi
PV Modl Dizileri
DC
GES Evirici
Tipik Gne Elektrii Santrali Uygulamas
santral uygulamasn karlatralm. Kullanlacak temel ekipmanlar her ikisinde de gne panelleri ve evirici (invertr) lerdir. Bir ev uygulamasnda 8 adet 120 Wp gcnde gne paneli kullanlrken, santral uygulamasnda ayn panelden 8.000 adet
60 MWlk kurulu gcyle en byk fotovoltaik santral olan Parque Fotovoltaico Olmedilla de Alarcon spanyadadr ve 2008de tamamlanmtr.
Beneixama Power Plant

Dnyann en byk fotovoltaik enerji santrallerinden birisi de spanyann Beneixama kasabasnda kurulmutur. Alicante eyaletinin i kesimlerinde yer alan kasabadaki her biri 100 kWp gcnde 200 bamsz fotovoltaik sistemden oluan bu santralin yapmna Austos 2006da balanmtr ve 2007 ylnn yaz aylar sonunda santral kurulumu gereklemitir. 500.000 metrekarelik bir alan zerine kurulan bu santral, 71 futbol sahas byklnde yer kaplamaktadr. Santralde 200 Wp gcndeki City-Solar polikristal gne panellerinden 100.000 adet kullanlmtr. Santralde retilen enerji (30 GWh / yl), 12.000 ailenin enerji ihtiyacn karlayacak miktardadr. Panellerin kurulmu olduu alanda birim panel bana den yaklak yllk radyasyon miktar 1.934 kWh / m2dir. Toplam modl yzey alan 160.000 m2dir. Senelik engellenen CO2 salm deeri ise 30.000 ton civarndadr.
yere monte edilmi uygulamalardr. Geriye kalanlarn % 29u at uygulamas iken % 1lik ksm ise binaya entegre sistemler, ses bariyerleri olarak kurulan sistemler gibi uygulamalardan olumaktadr. Byk lekli gne enerjisi sistemleri panellerin yerletirildii konstrksiyonlar asndan, tek ya da ift eksenli gnei takip eden sistemler ve sabit al sistemler olarak ikiye ayrlr. Tek eksenli sistemler gnei sadece dou-bat ynnde takip ederken ift eksenli sistemler ise dou-bat ve kuzey-gney dorultusunda takip zelliine sahiptir. Bu sistemlerin % 73 sabit sistemlerden oluurken; % 27si ise gne takip etme zelliine sahiptir. Yaplan santrallerin kurulduu alanlara bakldnda, sistemlerin % 81inin Avrupada olduu gzlenmektedir. Avrupadaki toplam kurulu g 770 MWpdr. Avrupay % 14 ile Amerika (148 MWp) ve % 4den az bir deer ile Asya (34 MWp) izlemektedir. lkeler baznda kurulu gler gz nne alnnca hemen hemen dnyadaki gne enerjisi santrallerinin yars Almanyada kurulmutur. spanya ise en dinamik pazar zellii tamaktadr. Amerika ve Almanya pazarlar son on yl ierisinde her sene sabit deerlerde bir art gsterirken, spanya pazar son sene ierisinde ar hzl bir ekilde bymtr. 2008 yl ba itibaryla Avrupada kurulu olan byk lekli gne enerjisi santrali uygulamalarnn hemen hemen % 60 Almanyadadr. 451 MWplk Almanya kurulu gcn % 35 ile spanya (266 MWp) ve % 2,3 ile talya (18 MWp) izlemektedir. Ayn hzl bymenin talya, Fransa, Yunanistan ve Korede de yaanaca beklenir. Yukarda bahsedilen lkeler haricinde kalan yerler (Afrika, Gney Amerika, Avustralya) ise kurulu g olarak % 1lik bir paya sahiptir.
Beneixama Power Plant, spanya
Bir invertr iin verimlilik deeri kadar, bekleme modunda tkettii enerji miktar da ok nemlidir.
at ve Cephe Kaplama
ne enerjisi ile ilgili eletirilerden biri de, panellerin kaplad alandan kaynaklanan arazi veya yer problemi olmutur. Gelien teknolojilerle beraber yaplarn atlarna ve cephelerine uygulanan eitli entegre ya da portatif PV modlleri sayesinde, bu sorun da uzun vadede zme kavumutur. Merkez olmayan bu sistemler uzun mesafeli iletimlerde ortaya kan enerji kayplarn en aza indirerek nemli avantaj salar. Avrupada binaya entegre fotovoltaik sistemlerin (BIPV) poplaritesi gittike artmaktadr. Bu sistemler ayn zamanda daha yaratc tasarmlara da olanak salamaktadr. Birok mimar, entegre cephe sistemlerini tasarladklar yaplarda kullanmaya balamtr. Halihazrda bireysel uygulamalarda ve hatta kamusal alanda bu sisteme rnek gsterilecek pek ok yaratc tasarm ne kmaktadr. Mimari cephe tasarmlarnda kullanlan saydam modller ve eitli teknolojiler kendi pazarn imdiden yaratt. effaf kristal hcreler ve siyah yzeyli standart kristal modller cephelerde yaygn olarak kullanlmaya balad. Dier ilgin bir zm ise effaf ince film modlleriyle yaplan uygulamalardr. Saydam modller pencerelere, cam blmelere, gne gren alanlara ve at, yan cephe gibi yzeylere kaplanmaktadr. Ayn zamanda shadow-voltaic olarak adlandrlan bu
CIS Tower, Manchester
glgeleme sistemleri sayesinde, kullanclar hem gnein rahatsz edici etkilerinden korunur, hem de kendi enerjilerini reterek yaptklar yatrmn geri dnn hzl bir ekilde salar. Renkli arka yzeylerle yaplan zmler, ayn zamanda tarihi ve kltrel miraslarn korunmasna da olanak tanyan ilgin grsel mimari elerdir. Bu yaplarda fotovoltaikler, at ve yzey kaplama malzemesi olarak kullanlabilmekte, hatta ince film modller eitli form ve llerde tasarlanarak yapnn zgnln bozmayacak ekilde yapyla btnleebilmektedir. Bu amala retilen 1500 Wattlk gce sahip bir
Bu yaz www.epia.org adresinde Publications- Yaynlar blmnde yeralan BIPV brornden derlenmitir.
TOYOTA Trkiye
Toyota Trkiye Sakarya Fabrikas giriinde kurulan 14 kW ebeke balantl sistemde 176 adet 80 W yksek verimli gne paneli kullanld. ebeke ile paralel alan sistemde zel cephe entegrasyonu yaplarak bina estetik bir grnme de kavutu. zel bir Trke yazlm ile internete balant saland ve anlk retim deerleri, engellenen CO2 miktar gibi veriler LCD ekranlara aktarld. Ayn zamanda yine 80 W gne panelleri ve zel reglatrler kullanlarak, binann nndeki otopark alannn gne enerjili aydnlatma direkleri ile gece aydnlatlmas saland.
takip sistemleri sayesinde kullanm zgrl salar. Ayn zamanda yatay ve dikey olarak gneliklerde, panjur ve storlarda da pratik biimde kullanlr. Tekli veya iftli (dk U deerli) kristal yaltm camlarnn yansra, eitli saydam modller de yaplarda tercih edilmektedir. Saydam entegre modller ve birletirilmi cam eklindeki tasarmlar ayn zamanda erevesiz kullanm imknn da beraberinde getirir. "Makrolon" gibi zel malzemelerden hazrlanm eimli plastik camdan tasarmlar kullanclara farkl seenekler sunmaktadr. Trkiyede silikon kristal panel cephe tasarmlaryla bu alanda hizmet veren birok firma bulunmaktadr. Sinerji cephe ve at olarak adlandrlan bu uygulamalarda ilk olarak evin elektrik ihtiyac ilgili firma tarafndan hesaplanr. Daha sonra konutun zgn tasarmn bozmayacak biimde zel konstrksiyon ve cvatalarla cephe sistemi montaj gerekletirilir. Eimli atlarda da rahata uygulanabilen montaj, at zeri sistemi ve at ii entegre sistemler eklinde iki farkl kategoriye ayrlmaktadr. at zeri sistemler, alminyum gibi gl malzemelerden yaplmtr ve her trl at kaplama malzemesinin zerine monte edilebilmektedir. at ii entegre sistemler ise, eitli at yzeylerine estetik bir biimde rahatlkla uygulanabilen sistemlerdir. Bu sistemler, at ve cephe kaplamann dnda teras atlara da kolayca yerletirilebilir. Teras gibi dz yzeylerde panel montaj elikten veya alminyumdan yaplan eimli tayc sehpalarla yaplmaktadr ve eitli szdrmazlk uygulamalaryla birletirilmektedir. Firmalar, gne kolektrleri ile btnleik ve ayn zamanda bir konutun snma ile elektrik ihtiyacnn tamamn karlayacak hibrit
Fore Enerji, Adapazar
modl 2005 Haziran aynda dzenlenen Uluslararas ntersolar Fuarnda grcye karlmtr. Avusturyal Ertex Solar GmbH firmas tarafndan retilen st ste yerlemi cam plakalar eklindeki bu entegre cephe modl, glgelik ve avlularda kullanma uygun olarak tasarlanmtr. Glgeleme sistemleri karma ve portatif olarak kurgulanabilir. Glge amal gne panelleri, kullancnn isteine gre manel ya da otomatik
Farkl hcre ve modlleri test edebilmek ve karlatrmak iin IEC 60904 / DIN EN 60904 standartlar kullanlr.
Mula niversitesinde Gne Enerjisi

Trkiyenin gne enerjisinden elektrik reten binaya entegre ilk fotovoltaik cephe kaplamas olma zelliini tayan uygulama Mula niversitesi Rektrl Bilimsel Aratrma Projeleri Birimi ve Sunset Energietechnik GmbH Innovative Energy System ortaklnda hayata geirildi. Toplam 40 kWp gcndeki sistemde binann iki yanndaki kulelerde toplam 136 m2. alanda, 160 adet amorf silisyum panel ile bina cephesinde 541 m2. alanda 220 adet 3 eklemli amorf silisyum panel kullanld. Bina cephesinde kullanlan panellerin 210 adeti 140 Wp, 10 adeti ise 75 Wp gce sahip ve 4 adet 6 kW kapasiteli invertr ile ebekeye entegre edildi. Kulelerde kullanlan paneller ise 64 Wp gcnde ve 2 adet 5 kW kapasiteli invertrle ebeke entegrasyonu saland. Sistemin 48 bin KW/h elektrik enerjisi retmesi bekleniyor. Trkiyede binaya entegre en byk ebeke balantl PV sistem uygulamas olan bu alma Mula niversitesi Rektrlk binas cephe kaplamas olarak gerekletirildi. Mula niversitesi Yerlekesi toplam 94 kWp fotovoltaik enerjisi gcyle Trkiyedeki en byk fotovoltaik park durumundadr ve elektrik enerjisi ihtiyacnn % 3,5luk ksmn Mula niversitesi Rektrlk Binas fotovoltaik sistemlerden karlamaktadr.
zmler de sunar. at uygulamalar bir yandan s izolasyonu salarken, dier yandan da her yl bakm gerektiren at sistemlerine sfr bakm avantaj getiren uygun bir alternatiftir. Mimaride estetik zmler sunan PV sistemleri, dnyann eitli yerlerindeki birok i merkezinde yan yzeylerde kaplama malzemesi olarak kullanlmaktadr. Bu uygulamann ilk rneklerinden biri de ngiltere Manchesterdaki CIS Tower binasdr. Yan yzeyinde bulunan 7244 gne paneliyle yap, ayn zamanda Avrupann en uzun dikey fotovoltaik sistemi olma zelliini kazanmtr. Trkiyede bu konudaki almalar Mula niversitesi Temiz Enerji Kaynaklar AR&GE Merkezi ile Ege niversitesi Gne Enerjisi Enstits liderliinde srdrlmektedir. Ege niversitesi Gne Enerjisi Enstitsnde 55.000TLlik elektrik faturasn ok bulan bilim adamlar halihazrda varolan fotovoltaik almalarn daha da genileterek binalarnn gne alan her cephesinden elektrik retebilmek amacyla yola koyuldu. Enstit, organik gne hcrelerinden yaplacak olan ve gelecekte gkdelenlerin yzey kaplamasnda kullanlmas beklenen camn retimi iin, cam reticileri ile protokol imzalayarak rasyonel almalar balatm oldu. retilmesi planlanan 50 ve 100 cmlik organik plakalarla be yl ierisinde seri retime geilmesi planlanmakta.
Mula niversitesindeki uygulamalarla ilgili daha detayl bilgilere http://mutek.mu.edu.tr adresinden ulalabilir.
Su Pompalama
ne enerjili su pompalama sistemleri, gne enerjisinin en verimli ve anlaml kullanld alanlardan biridir. Kuyu ve dier su kaynaklarnn merkeze uzak, krsal blgelerde bulunduklar dnlrse, geleneksel enerji kaynaklarn kullanmann ya olduka uzun kablolama ya da sahada benzinli jeneratr kullanm gerektirecei bilinmektedir. Bu metotlar hem pahal ekipman ve bakm, hem de srekli artan yakt maliyetleri ierir. Gne enerjisi ise genellikle hem daha ekonomik hem de daha verimli sonular vermektedir. Solar su pompalar pek ok tarmsal amala kullanlabilir: rnein Amerika, Avustralya ve Gney Afrikadaki pek ok besici, kablolamann zor ve maliyetli olduu arazilerde hem kolayca tanabilir hem de kendi enerjisini reten bu sistemleri hayvanlarna su temini amacyla kullanmaktadr. Kk iftliklerde, seralarda, bahelerde sulama amal olarak, yine iftlik evlerinde su temini iin son derece uygunlardr. Bu sistemde kullanlan pompalar, normal dalg pompalama sistemleridir. Farklar ise motor iin gereken enerjinin, paneller tarafndan doru akm (DC) olarak salanmasdr. Dolaysyla da bu pompalarn doru akmla almalar gerekmektedir. AC motorlu pompalarda DCyi ACye evirmek iin bir evirici (invertr) gerekir. Bu ekstra maliyet ve dnmden kaynakl g kayb demektir. Bu
yzden gne enerjili pompalama sistemlerinde DC motorlu pompalar kullanlr. Bir solar su pompalama sistemi 4 ana paradan oluur: Pompa, pompa konrol nitesi, solar paneller ve (istee bal olarak) depolama nitesi, yani ak. Sistem, su kaynann (depo ya da kuyu) derinliine ve gereken su miktarna bal olarak tasarlanr. Pompa, gcn gne panellerinden elde edilen enerjiyle salar. Kullanlacak gne paneli says gereken gce (yani ykseklie) bal olarak deimektedir. rnein, basit bir sistem ile, 2 adet 12 Wattlk gne paneli sayesinde 20 mye kadar olan yksekliklerde (ekilecek olan suyun derinliiyle depo ykseklii toplam), derinlie bal olarak saatte 44 ila 106 m3 debi elde etmek mmkndr. Daha gl bir sistem ile, 70 mye kadar olan yksekliklerde saatte 310 ila 445 m3 debi elde etmek mmkndr. Baz gne enerjili dalg pompalar ise 240 metreye varan derinliklerden bile su ekebilmektedir. Paneller ve pompa arasndaki akm bir kontrol nitesi araclyla kontrol edilir. Kontrol nitesi, kuyuda/depoda su kalmad zaman pompay kapatarak yanmasn engeller. Peki hava kapalysa ne olur? Tm gne enerjisi sistemleri en iyi sonucu elbette gneli havalarda verir. Kapal havalarda sistem almaya devam etmekle beraber, ekilen su verimi azalacaktr.
1974 petrol krizinin ardndan kurulan Uluslararas Enerji Ajans, Fotovolatik G Sistemleri Programyla (IEA-PVPS) aratrma ve gelitirme almalarna balamtr.
Kurulumlar kolay olan bu sistemler, kullanc tarafndan PV Modller da rahata monte edilebilir. Bununla birlikte satn aldnz rnn, sistemin almas iin Kuyu Azndan Depo Tabanna gereken tm paralar ve nvertr Transfer Boru ap balant emalarn, kurulum ve Kablo Uzunluu Transfer Boru Uzunluu altrma klavuzlarn Statik ierdiinden emin olmakta Seviye Su ekim Boru ap yarar vardr. Satn aldnz Eksiltme paneller iin kuvvetli rzgrlara Pompa ekme Derinlii dayankl montaj ayaklar gerekecektir, nk bu paneller gneten en iyi verimi almalar Kuyu ap Kuyu Derinlii iin belirli bir ayla ve gneye bakar ekilde kurulur. Solar Su pompalama sistemi tracker denen sistemler kullanarak panellerin gn Bu nedenle de gne enerjili pompalama boyunca gnei takip etmelerini salamak, bylece sistemlerinde iki farkl adan depolama yaplabilir. % 1520 daha fazla verim elde etmek En ekonomik ve gvenilir metot, rezervuar grevi mmkndr. Ancak elbette bu da ekstra maliyet yapacak olan geni bir su deposu kurmaktr. anlamna gelir. Gndz depoya dolacak olan ihtiya fazlas su, geceleri yahut gne nn az olduu gnlerde Trkiyede gne enerjili su pompalama sistemi su temininde sknt ekilmemesini salayacaktr. kullanm Akdeniz Blgesinde yaygnlamakta, Bu yzden de depolu bir sistem kuracaksanz, Ege Blgesinden gelen taleplerse deponuz gnlk ihtiyacnzdan biraz fazlasn younlamaktadr. Bu sistemin ilk karlayacak byklkte olmaldr. Dier bir uygulamalarndan biri de Ankara Elmadada alternatif ise, gne panellerinin gndz rettii yaplm, bir kyn ortak su deposuna kaynaktan enerjiyi aklerde depolayarak, gece veya havann su getirilmesi salanmtr. Dier bir proje ise kapal olduu gnlerde suyu ekmek iin rezerv Diyarbakrda Dicle niversitesi Kampsnde olarak kullanmaktr. Bu sistem gvenilir olmakla damla sulama sistemine destek amal olarak birlikte fazladan maliyet ve bakm gerektirecektir. hayata geirilmitir.
Tank Ykseklii Su Depolama Tank
Solar su pompalama sistemlerinin en nemli avantajlarndan biri de kullanm basit ve dayankl olmalardr. Buradaki hareketli tek para olan pompalar, (gne panellerine gre) toplam maliyetin daha kk bir ksmn oluturur. Sistem ok tozlu bir blgede kurulmad srece, kablolarn ve balantlarn ara sra kontrol edilmesi ve panellerin tozunun alnmas yetecektir.
Bu sayfadaki fotoraflar Lange Twins Balar ve IEA Fotovoltaik Enerji Sistemleri Program web sitelerinden alnmtr.
Emirler Kynde Sulama

Mersinin Emirler Kynde 25 dnm zeytinlii sulamak iin, 90 metre derinlikteki kuyuda 70 metreye indirilen solar pompa ve 4 adet 180 Wp gcnde 24 Vluk panel kullanlmtr. Bu projedeki dinamik su seviyesi 46 metredir. karlan su 135 metre yatayda tanarak 85 ton kapasitesindeki su deposunda toplanmtr. Bu projede elektrii aklerde depolamak yerine su depolamas yapmak tercih edilmitir. Gnlk sulama iin yaklak 18-20 ton su kullanlmaktadr. Bu tarlann sahibi alana elektrik enerjisi getirmek iin datm irketinin 70.000 TL civarnda katk pay istemesi zerine jeneratr de dahil olmak zere tm alternatifleri incelemitir. Bu karlatrma sonrasnda her ay denecek fatura ile hatlar ve trafoda yaanacak kayplar da hesaba katnca, gne enerjisinin en uygunu olacana karar vermitir. Sistem yaklak 7500 Euroluk maliyetle tamamlanmtr.
Diyarbakrda Damla Sulama

Yurdumuzdaki ilk Gne Enerjisi ile Damla Sulama Projesi Diyarbakrda Dicle niversitesi Ziraat Fakltesinde uygulanmtr. 10 dekarlk bir alann damla sulama sistemi iin 12 adet 80 Wp gcnde polikristal gne paneli, bir adet gne enerjisi ile alan pompa sistemi, arj reglatr ve bir adet otomatik damla sulama sistemi ile boru alar kullanlmtr. Bu sistem 6 metre dikey ve 150 metre yatay mesafeden gnde 45 m3 su pompalamakta olup, sadece panel gc artrldnda gnlk debinin 60 m3 mertebesine kadar kmas mmkndr. Tarlaya ilk olarak ekilen msrda ok verimli bir rn alnmtr. Almanya Federal Cumhuriyeti Bykelisi, Dicle niversitesi Rektr ve ok sayda davetlinin katlmyla 21 Ekim 2008 tarihinde gerekletirilen al treninde, bu tarlann rn olan msrlar gne ocanda halanarak davetlilere sunulmutur.
ztun Mhendislik, Mersin
TEMEV ve Ekosolar, Diyarbakr
UEAna ye lkeler: Avustralya, Avuturya, Kanada, Danimarka, Fransa, Almanya, srail, talya, Japonya, Kore, Meksika
Gne Enerjisiyle Aydnlatma

enel olarak kullanlan elektriin % 20si aydnlatma iin harcanmaktadr ve aydnlatmann toplam elektrik tketimi iindeki oran da her yl artmaktadr. Gne enerjili aydnlatma sistemleri gne panellerinin en ok kullanld alanlardan biridir. Gne enerjili aydnlatma uygulamalarnn dnya zerinde on binlerce rnei bulunmakta ve her geen gn de bunlar yaygnlamaktadr. Gne enerjili sistem ilke olarak hayatmzn en nemli enerji kullanm alanlarndan olan aydnlatma ihtiyalarmz iin temiz, srekli, verimli ve sonsuz bir zmdr. Elektrik ebekesinin uzak olduu blgelerde vazgeilmez olmasnn yan sra, yksek elektrik maliyeti getiren ebekeye bal sistemler yerine, sfr tketim harcamas olan bir sistem olarak tercih edilmektedir. Bu sistemlerde gndz gne enerjisi ile arj olan akler gece otomatik olarak 12 Voltluk zel kompakt floresan gne ampllerini veya LEDli amplleri altrarak aydnlatma salamaktadr. Bu basit ama etkili sistemler enerjinin olduu yerlerde kaz ve kablo hatt gerektirmedii iin, enerjinin olmad yerlerde ise en acil, uygun ve kesin zm olmalar nedeniyle tercih edilmektedir. Sistemin aydnlatma deerleri park, bahe ve sokak aydnlatmasnda gerekli olan uluslararas standart lks deerlerini saladndan bu alanlarda da kullanma uygundur. ebekeye balant iermediinden kablo rmesi, kablo
arzalar, elektrik kesintisi gibi sorunlar olumaz. Portatif gne enerjili aydnlatma nitelerinde niteye bal gne panelleri kullanlmaktadr. Merkez gne enerjili aydnlatma sisteminde ise oluturulan merkez bir sistemden ok sayda aydnlatma direinin elektrik ihtiyac karlanmaktadr. Daha zel projelerde ise gne ve rzgr enerjisi (hibrit sistemler) birlikte kullanlmaktadr. Gne enerjili gvenlik aydnlatmas da son zamanlarda ok rabet grmektedir. Genelde aydnlatma sistemleri ile kompakt bir ekilde tasarlanan bu cihazlar iletmeye hazr ekilde pazarlanmaktadr. Gndz gne panelinin rettii elektrik zel aklerde bir arj kontrol nitesi (reglatr) sayesinde depolanmakta, akam olduunda ise zel otomasyon sistemiyle sokak lambas istenilen saatte alp, istenilen saatte kapatlabilmektedir. Trkiyede eitli lekte yaplm olan gne enerjili aydnlatma rneklerine Toyota, Kent, ve iecam fabrikalarnda, Isparta, Etimesgut, Esenler ve Avclar Belediyelerinde tasarlanan ve kullanlan uygulamalar verilebilir.
Balca Uygulama Alanlar

Belediye park ve bahe aydnlatmalar, Tatil kyleri ve otellerin d mekn aydnlatmalar, Site evre aydnlatmalar, Organize sanayi blgeleri d aydnlatmalar,
UEAna ye lkeler: Hollanda, Norve, Portekiz, spanya sve, svire, ngiltere ve Amerika Birleik Devletleri
niversitelere ait evre aydnlatmalar, Geni arazi aydnlatmas, Benzin istasyonlar aydnlatmas, Fabrika ve iyeri evre aydnlatmas, Totem, reklam panolar ve antiye aydnlatmas Sinyalizasyon, gvenlik sistemleri v.b. uygulamalar.
Avantajlar
Montaj ve tama kolayl salar. Panel mr yaklak 25 yldr. letme maliyeti dier sistemlerle karlatrldnda neredeyse sfrdr. letme asndan fosil kaynaklara gre da bamllk yoktur. Mobilize olabilir, balantszdr. En uzun mrl kaynaktan beslenir. evreye, atmosfere ve insana zararl etkisi yoktur. Faturaszdr. 220 Volt 50 Hz tam sins k stabilizasyon salar.
Sistemi Oluturan Temel Cihazlar

Gne paneli (PV=fotovoltaik modl) Aydnlatma direklerinde elektrik ihtiyacn karlayacak 20-120 Wattlk paneller kullanlmaktadr. arj kontrol nitesi Gne panelinin rettii elektrikle akleri kontroll bir ekilde arj eden ve aklerin dearj durumunu kontrol eden cihazdr. Armatr stenen k deerinde aydnlatma veren rnlerdir. Armatrler istenen peyzaja gre zel zmler olabilir. Direin yksekliine ve istenen k deerine gre retilmektedir. Akmlatr retilen enerjiyi depolayan ve ihtiya duyulduunda sisteme veren cihazdr. htiyaca gre 12-24 Volt, 24-125 Amper arasnda akler kullanlmaktadr. Evirici (nvertr) Alternatif akmla alan armatrler kullanldnda Doru Akm (DC) Alternatif Akma (AC) eviren elektronik devredir. Ampuller zel tip AC ampuller, solar sisteme uygun DC ampuller ve uzun mrl LED ampuller kullanlmaktadr.
Baheehir niversitesinde gne enerjili aydnlatma

TemizDnya Ekoloji Derneinin temiz enerji odakl projelerinden biri de Gne Enerjili Aydnlatma Direidir. Bu direin zerinde, nasl altna ve enerjiyi nereden elde ettiine dair aklayc bir afi ve plaket bulunur. Bunlar sayesinde direk, kamuoyunu bilinlendirme amacn yerine getirir. Tasarm Baheehir niversitesi Mimarlk ve Tasarm Fakltesi retim yesi Yrd. Do. Dr. Mehmet Beng Uluengin tarafndan derneimiz adna yaplan aydnlatma direi malzeme kullanmyla olduka dikkat ekicidir. Ayrca gvdesinde 50 x 70 cm boyutlarnda tantc bir pano iermektedir. Direkte kullanlan ana malzemeler, gvdede sertifikal ahap ve paslanmaz elik, panoda ise pleksiglas olarak saylabilir. Boyu 380 cm olan direk 25 cm x 25 cmlik bir taban alanna oturtulmutur. Enerjisini 80 W gcnde bir fotovoltaik gne panelinden alan direk, 14 W yksek verimli LED aydnlatma elemann kullanr. retilen enerji 75 Ah bakmsz akde depolanr.
Trkiyedeki toplam kurulu fotovoltaik sistem gc 2007 yl itibaryla 3 MWp civarndayd.

Telekom Uygulamalar
ne enerjisi, uzak ve eriilmesi zor alanlarda gvenilirlii, az bakm ihtiyac ve rzgr enerjisiyle birlikte kesintisiz enerji salayabilme potansiyeli sayesinde her tip ve byklkteki telekomnikasyon sistemi iin vazgeilmez bir kaynaktr. Elektrik hattnn olmad yerlerde, elektrik ebekesine bal vericilere alternatif olarak doru konumda kurulan bir verici sistemi, ounlukla daha dk bir maliyet ve daha geni bir kapsama alan salamaktadr. lkemizde de elektrik ebekesinden uzak cra blgelerde, telekomnikasyon firmalarna ait pek ok GSM baz istasyonu ya da verici istasyon bulunmaktadr. Telekomnikasyon sistemlerinin, gnmzde gne panellerinin en sk kullanld alanlardan biri olmasnn nedenleri aadaki gibidir:
Fotovoltaik sistemler tam bakmszdr. Yllk rutin bakm dnda hibir bakm ihtiyalar yoktur. Fotovoltaik sistemler modlerdir. htiyaca gre ekleme veya eksiltme yaplr. Fotovoltaik sistemlerde inaat sresi ksadr. 2-3 hafta iinde elektrik retimine balanabilir. Fotovoltaik sistemleri tercih etmek, elektrik hatt ekmekten ok daha ekonomiktir ve sreci hzlandrr. Fotovoltaik sistemler ok uzun mrldr. Fotovoltaik sistemlerin mazot, benzin gibi hibir hammadde ihtiyac yoktur. Fotovoltaik sistemler kullanldnda devlet brokrasisi ile uramak zorunda kalnmaz. Fotovoltaik sistemler, telekom vericilerine giden elektrik hattndaki ksa devrelerden kaynaklanan orman yangn ihtimalini ortadan kaldrr. Genelde telekom enerji sistemleri Yedekleme
Trkiyede ebekeye bal en byk sistem, Mula niversitesindedir ve 54 kW p kurulu gce sahiptir.
Gerektirmeyen Fotovoltaik Sistemler ve Dizel Jeneratr ve/veya Rzgr Trbin Destekli Fotovoltaik Sistemler olarak ikiye ayrlmaktadr. Yalnzca panellerden oluan sistemlerde enerji reten baka bir kaynak yoktur. Gndz vericilerin elektrik ihtiyac gne panellerinden salanrken, kapal havalarda ve akamlar gne panellerinin arj ettii akler zerinden karlanr. Enerjinin depolanmas iin bu sistemlere uygun olarak seilmi akler kullanlr. Ak dizisinin gerilim deeri telekomnikasyon sektrndeki standart olan 24 veya 48 Volttur. En az gne alan ayn meteorolojik verilerine gre tasarlanan sistemlerde yazn retim fazlas oluur. Buna ramen bu sistemler, kullanm sreci boyunca tm dier fosil yakt zmlerinden daha ucuza gelir. retim, benzer gce sahip termal elektrik sistemlerinden daha ekonomiktir. Ayrca konvansiyonel elektrik sistemleri devaml olarak yakt tketmektedir ve anan birok mekanik aksam olduu iin srekli bakm masraf karmaktadr. Gnlk tketimin fazla olduu verici sistemlerinde ve klk gnelenme sresinin ksa olduu blgelerde sadece gne panelleri, enerji kayna olarak ok pahalya gelebilir. Bu artlar altnda sisteme entegre edilecek ek enerji kaynaklaryla oluturulan hibrit sistemlerin hem maliyeti azalacak hem de iletme masrafnn dk olmasna paralel teknik gvenilirlik katsays da artacaktr. Gne panellerinin kapasitesi, bir dizel jeneratrn veya rzgr trbininin sisteme entegrasyonu durumunda, genelde kn bir blmnde, dier mevsimlerin ise hemen hemen tamamnda tm elektrik ihtiyacn salayacak ekilde boyutlandrlr. Uzun sren bulutlu gnlerin ardndan fotovoltaik sistemlerin yetersiz gelmesi durumunda, dizel jeneratr/rzgr trbini gerekli elektrii reterek,
akleri arj edecektir. Havann amas ve aklerin dolmas ile birlikte dizel jeneratr tekrar otomatik olarak kapanr. Bu sayede hibrit sistemin iinde, rzgr trbini ve gne panellerinin optimum kullanm salanabilir. Telekom sistemlerinde son gelimeler, dizel jeneratrlerin ve zellikle de rzgr enerjisi gibi dier yenilenebilir kaynaklarn optimum kullanm, uzaktan kontrol, otomasyonu ve sistem optimizasyonu zerinde younlar. Bu tip teknolojik gelimelerin adapte edildii hibrit sistemlerde gne panellerinin says ve gerekli ak bankas bykl de minimumda tutularak ekonomik avantaj salanr. yi tasarlanm bir hibrit sistemde dizel jeneratr gnde ortalama bir saatten fazla almamaldr. Bu kadar az bir alma yk altnda kaliteli bir dizel jeneratr ancak ylda bir kez yakt eklemesi ve bakm ihtiyac duyacaktr. Byle bir sistemin alma mr ise 10-20 yl arasndadr. Ek gne panelleri sisteme her zaman rahatlkla ilave edilebilir ve bylece dizel jeneratrn alma sresi daha da azaltlabilir. Trkiyede toplam 300 kW gcndeki gne enerjili sistemler, 28 deiik ildeki, 324 ayr SDH merkezine Trk Telekom iin kurulmutur. Bu sistemler ebekeye bal olup, gnein olduu durumlarda yk beslemektedir ve akleri doldurmaktadr. ebekenin kesildii durumlarda da yk akden beslenir. Dnya zerindeki rneklerden biri ise Arjantin Telecomun Tucuman Eyaletinde kurduu gne enerjili verici istasyonudur. stasyonun ykseklii deniz seviyesine gre 4200 mdir ve San Miguel ehrine 140 km. uzaklkta bulunmaktadr. Blgede scaklk -20 C'nin altndadr ve rzgr hz 120 km/saate ulamaktadr. Sistem 188 adet 50 Wlk gne paneli ve uzun sreli gnesiz havalara kar tedbir olarak yerletirilmi 3 adet dizel jeneratr ile Calchaquies vadisindeki 10dan
Ege niversitesi Gne Enstits, niversite bnyesindeki 22,4 kWp kurulu gcnde ebekeye bal sistemi 2005 ylnda kurmutur.
fazla yerleim biriminin iletiimini salamakta ve Salto Eyaletinden Tucuman Eyaletine kadar tm iletiim trafiini tamaktadr. Network Planlama Avantajlar Gne ve rzgr enerjili telekom sistemlerinin en byk avantajlarndan biri de, verici sistemlerini, elektrik kaynann (ebekenin) fiziksel veya ekonomik olarak ulalabilir olup olmadn dnmeksizin en uygun yere kurma zgrln getirmesidir. Rzgr kesen zel bir engel veya glgeleme yaratacak ok aal bir ortam olmad takdirde optimum ekillerde tasarlanacak rzgr/gne
hibrit sistemi her gteki vericiye kesintisiz elektrik salayacaktr. Bylece dalk blgelerde veya ok girintili kntl deniz kenarlarnda, koyluk mevkilerde ebekeye bal birok verici yerine gne ve rzgr enerjisinden elektriini reten tek ve daha byk kapasitede bir verici ile sz konusu blgeyi kapsama alan iine almak mmkn olur. Ayrca bahsi geen yerler genelde ormanlk alanlar olduu iin, telekom vericilerine ebeke hattndan ekilen elektrik kablolarnda veya balant noktalarnda meydana gelen ksa devreler nedeniyle ortaya kan orman yangn riski de sfra indirilmi olacaktr.
emede GSM stasyonu

eme zpamir Sitesi, eme Yarmadasnda, dolaysyla hem rzgr hem de gne bakmndan olduka ansl bir corafyada yer almaktadr. nde gelen bir mobil operatr firmas burada bir GSM baz istasyonu kurmak istedi. Bu istek zerine blgenin gnelenme sreleri, rzgr hzlar ve sistemin g ihtiyac belirlenerek projelendirme safhasna geildi Yukardaki veriler nda hibrit sistemin kurulu gc, 6400 Wplk ksm PV sistemden ve 2000 W rzgr trbininden karlanmak zere toplam 8400 W olarak hesapland. Bu deerleri salayabilmek iin 32 adet 200 Wp monokristal tip panel ile 2 adet 1 kW gte 7 metre direk zerine kurulu, donmaya kar korumal bir trbin seildi. 180 cm aptaki bu trbin, 17,5 kg arla ve zel kanat yapsna sahip. Enerji depolama zm olarak zellikle gne enerjisinden elektrik reten sistemlerde kullanlan OPzS tipi 2400 Ah akma sahip akler ve aklerin arjnda verimi artrmak amacyla MPPTli arj kontrol niteleri tercih edildi.
Aneltech, eme
Ege niversitesi Gne Enstits, Trkiyede niversiteler arasnda trnn tek rnei olan Fotovoltaik Panel retim Laboratuvarn 2006 ylnda kurmutur.
Su Artma
merikann baz eyaletleri ve srail, Hindistan, spanya gibi kurak iklime sahip ve su sknts eken birok lkede bugn gne enerjisinden yararlanlarak, deniz suyundan kullanma suyu elde edilmektedir. % 60 krfez lkelerinde, % 30u Suudi Arabistanda olmak zere Ortadou lkelerinde bu amala iletilen toplam 7500den fazla tesis bulunmakta ve 48 milyar m3lk dnm salanmaktadr. Deniz suyundan kullanm suyu elde etmek iin esas olarak iki yntem kullanlr. Bunlardan geleneksel olannda, tuzlu su ak havuzlarda gne enerjisiyle buharlatrlr, sonra da rzgr enerjisiyle suyun damtlmas salanr. Bu sisteme alternatif olan dier yntem, kullanm suyunu tuzlu su zeltisinden elektrodiyaliz, ekstraksiyon ve iyon deiimi gibi kimyasal ilemlerle ayran sistemleri kullanmaktr. Sera prensibiyle alan geleneksel sistemlerden uzun yllardr yararlanlmaktadr. Fakat fazla alana ihtiya duymalar ve pratik olmamalar nedeniyle daha az yer kaplayan alternatif modeller gelitirilmektedir. Yeni gelitirilen bu modellerin en byk dezavantaj ise dnmn salanabilmesi iin ok fazla enerjiye ihtiya duyulmasdr. Temiz su kaynaklar bakmndan yeterli olmayan, fakat zengin petrol kaynaklarna sahip Arap lkelerinde enerji ihtiyac petrolden karlanabilmektedir. Yeterli enerji kaynana sahip olmayan lkeler iin ekonomik bir model olmamas nedeniyle, bu sistemin yaplanmasnda gne enerjisinden
yararlanlmaya balamtr. Aslna bakldnda gne enerjisi ile tatl su elde etme sistemleri doada var olan dnglerden esinlenerek oluturulmutur. eitli yntemlerle damtlan su ters ozmoz yntemiyle kullanlabilir duruma getirilir. Ters ozmoz yntemi, 60 bar basn altnda damtlm deniz suyunun, iindeki istenmeyen maddelerden arndrlmasn salayan membran filtrasyon yntemidir. Yeni gelitirilen birok uygulamada hem enerjinin temiz kaynaklardan elde edilmesini salayacak, hem de arazi problemi yaratmayacak artma sistemi modelleri kullanlmaktadr. Amerikada gelitirilen bir modelde su scakln yalnzca 10-15 C artrmak yeterli gelmektedir. Bu sayede, suyun kaynatlmasna gerek kalmad iin, sadece gne enerjisiyle alan bir motordan s ihtiyacnn karlanmas mmkndr. Maliyetleri nedeniyle tercih edilemeyen deniz suyundan tatl su elde etme sistemleri, bugn maliyetlerin neredeyse tankerle su tama bedelinin altna inmi olmas nedeniyle iletmeler tarafndan kullanlmaya balamtr. Deniz suyunun tuzluluk oranna bal olarak 1 m3 tatl suyun maliyeti yaklak 1 Dolar civarndadr. Tahmin edilen deerlere gre teknolojinin ilerlemesiyle ve gereken ek maliyetlerin gne enerjisi gibi yenilenebilir kaynaklardan karlanmasyla, gncel maliyetlerin daha da dmesi beklenmektedir. Buna karlk klasik su artmnda kullanlan mikrofiltrasyon,
Tbitak tarafndan dzenlenen niversiteleraras Formula-G Gne Arabas Yarlar ilk kez 2005 ylnda yaplmtr.
ultrafiltrasyon, ozonlama ile dezenfeksiyon gibi ileri artma teknolojilerinin maliyetleri ykselmektedir. Bylece deniz suyu artm maliyetleri, nehirlerden su tama maliyetleri ile karlatrlabilir seviyeye ulamaktadr. lkemizde zellikle Ege ve Akdeniz blgelerinde bu teknolojiye yatrm yapan turizm iletmesi says 2008 itibar ile 60a ulam durumdadr. Trkiyede sistemin litre maliyeti 70 Cent civarndadr. Bu da tatil kylerinde satlan 1 litre pet ie su maliyetine neredeyse edeerdir. Ters
ozmoz teknolojisi ile 1 m3 su artm iin gerekli olan enerji miktar ise 22,4 kWh seviyesindedir. Denizin tuzluluk oranna gre maliyetlerin deitii sistemler yakn gelecekte nemli bir hacme sahip olacak. Fakat var olan teknolojilerle 45 ton temiz su elde etmek iin 100 ton deniz suyu kullanlmaktadr. Bu nedenle byk yerleim yerleri yerine, ykl debisi olmayan 100.000-500.000 kiilik yerleim alanlarnda ihtiyac karlayacak sistemlerin kurulmas uzmanlar tarafndan nerilmektedir.
Fethiye Hillside Uygulamas

Trkiyede bu uygulamann ilk rneklerinden biri olan ve 2006 ylnda Fethiye Hillside Tatil Kynde yaplan model, 5,6 kilowattlk PV sistemi sayesinde, ters ozmoz yntemiyle deniz suyundan kullanm suyu elde etmektedir. Bu sistem gnde 2 m3 temiz su retecek ekilde tasarlanmtr. Sistem, blgede plaj yaknndan ekilen ac suyu kullanmaktadr. Ac su, n artmadan sonra ters ozmoz sistemiyle tuzdan arndrlr ve dezenfekte edilir. Sistemde retilen temiz su, WHO salk rgtnn ime suyu standartlarna uygundur. PV sistemi 72 adet 80 Wp gcnde polikristal PV paneli, arj kontrol nitesi, evirici (invertr), akler ve ebeke sigortalar iermektedir. Btn artma sistemi PLC tarafndan kontrol edilmektedir. Kontrol nitesinden toplanan veriler bilgisayarda grntlenebilmekte ve kaydedilmektedir.
Fore Enerji, Fethiye
Trkiyenin ilk PV, rzgar ve dizel jeneratrnden oluan hibrit sistemi, 2007 ylnda Fethiye Kzladada Girasolar Ltd. tarafndan kurulmutur.
Erisiyle Dorusuyla Fotovoltaikler
Fotovoltaikler ve Uygulamalar
Fotovoltaik (PV), iki kelimenin birleiminden oluur. Foto yani k ve voltaik yani elektrik. Fotovoltaik teknolojiler, gne enerjisini (n) elektrie evirmekte kullanlr.
Gne nm
Gne paneli
ne altnda elektronlar aa karmak iin zel yar iletken malzemeler kullanlr. En ok kullanlan yar iletken malzeme silikondur. Silikon, dnya zerinde en bol bulunan ikinci malzemedir. Burada, k kullanlarak doru akm (DC) yaratlr. Genellikle, bu akm, invertrler yardmyla daha yaygn olarak kullanlan alternatif akma (AC) evrilir.
nvertr
arj kontrol nitesi
Ak
AC ykler DC ykler
Fotovoltaik paneller pek ok alanda kullanlabilir. Genel olarak, kullanm alanlar, ebekeye bal ve ebekeden bamsz uygulamalar olarak ikiye ayrlr. ebekeye bal uygulamalar, ya yalnzca retici tarafndan tketilmeyen fazla elektrik enerjisini ya da retilen enerjinin tmn ebekeye besler. Tipik ebekeye bal uygulamalara rnek olarak konutlarn atlarndaki sistemler (ortalama 3 kilowatt byklkte) verilebilir. Bu uygulamalar birka megawatt byklkteki daha byk tesislerde de yaplabilir.
ebekeden bamsz sistemlerin ise elektrik ebekesiyle balants yoktur (Bkz. ekil). Bu sistemler, gelimekte olan lkelerde, krsal blgelerdeki elektrik retimine katkda bulunur. Fotovoltaikler, ayrca ebekeyle balantnn mmkn olmad pek ok endstriyel uygulamada da (telekomnikasyon vb) kullanlmaktadr. Fotovoltaiklerin kullanld bir dier alan da hesap makineleri gibi tketici rnleridir.
Erisiyle Dorusuyla Fotovoltaikler sayfalar, Avrupa Fotovoltaik Teknoloji Platformu web sitesinden, gnllmz Mercan Uluengin tarafndan evrilmitir.
Fotovoltaik Endstrisi
2006 ylnda, PV endstrisi yaklak 10 milyar Euro ciro yapt. PV hcre retiminde Japon irketleri nde gelse de, Avrupal irketler de giderek pazar pay kazanmaktadr.
Vnin mr boyunca, retilen her bir megawatt, 50 i imkn yaratmaktadr. Kresel PV endstrisi bugne kadar 50.000den fazla istihdam yaratt bile. Endstride beklenen byme gz nne alndnda, potansiyel istihdam art olduka arpcdr.
Halihazrda farkl formlardaki (monokristal, poli kristal, erit) kristal silikon (c-Si) gne hcrelerinin % 90lk bir pazar pay mevcuttur. Gerisi ise ince film (TF) teknolojilerine (amorf Si, Cl(G)S, CdTe) ait. Dnyann drt bir tarafnda, PV katma deer zincirinin her bir halkasnda reticiler (silikon, hcre katman, hcre, modl) mevcuttur ve bu endstriler, ulusal ekonomilere byk katk salamaktadr. Bunlarn arasnda, ince film teknolojileri, en hzl gelienidir. Uzun vadede de belli zelliklere sahip eitli PV teknolojileri farkl uygulamalarn ve ihtiyalarn hizmetinde olacaktr.
Kaynak: Avrupa Fotovoltaik Teknoloji Platformu

Fotovoltaik Pazar
Fotovoltaik (PV) pazar, dnya apnda en dinamik sektrlerden biridir. Yllk byme hz, son yllarda % 35in zerindedir. 2006 ylndaki silikon ktlnda bile, nceki yldan daha ok sistem kurulmutur. resel PV pazarna bugn, her ne kadar Almanya, ABD ve Japonya hkim olsa da potansiyel pazarlar gelimektedir. talya, spanya, Yunanistan ve Fransa, PV sektrn bytecek lkelerden bazlar. Son on ylda PV sektr pek ok lkede nemli bir endstri haline geldi. PV endstrisine baktmzda istihdam art ve endstriyel byme nemli gstergelerdir.
Gne Enerjisi ve 2100e kadar Enerji Geii

Dier yenilenebilir enerji kaynaklar [EJ/a] Termal gne santralleri Fotovoltaikler Rzgr Biyoktle Hidroelektrik Nkleer enerji Gaz Kmr Petrol 2000 2010 2020 2030 2040 2050 1.600 1.400 1.000 800 600 400 200 0
Kaynak: Alman Devleti Kresel Isnma Bilimsel Danma Kurulu (2003)
Yeterli destek mekanizmalar olduu takdirde (rettii elektrii ebekeye besleyenlere uygulanan zel tarifeler, tevikler) 2010a kadar kresel olarak yllk 5-6 GWlk bir pazara ulalabilir. PV sistem fiyatlar nmzdeki yirmi yl boyunca ylda en az % 5 decektir. Bu, gne enerjisini daha ekici hale getirip pazarn bymesini tevik ederken ayn zamanda fiyatlardaki d, nmzdeki on yl iinde PVnin farkl saya tarifeleriyle rekabet edebilmesini de salayacaktr.

Enerji Dengesi
Kimileri PV sistemlerin enerji dengesinin negatif olduunu, yani bir PV sistemi retmenin, o sistemin mr boyunca retecei enerjiden daha fazlasn harcadn iddia ediyor.
in dorusu, fotovoltaik (PV) sistemler de btn rnler gibi retimleri srasnda enerji harcamaktadr. Ancak, PV sistemler, hcre trlerine ve yerlerine bal olarak bu enerjiyi 1 ila 3 yl iinde amorti ediyor. Bu nedenle, PV sistemler, tahmini mrleri olan 30 yl iinde retimlerinde harcanan enerjinin 10 ila 30 katn retmi olmaktadr.
Birka yl iinde uygulanabilecek yeni teknolojiler sayesinde, Gney Avrupada belli bal hcre trlerinde, bu sistemlerin retimlerinde harcanan enerjiyi amorti etme sresi bir yln altna decektir.
Bu nedenle yle demek daha doru olur: PV panellerin enerji dengesi, bugn bile aka pozitiftir ve teknoloji ilerledike daha da iyiye gidecektir.
Bugn kullanlan PV sistemlerinde enerjiyi amorti etme sresinin, Gney Avrupadaki ortalama bir kurulumda en fazla 2 yl olduunu bulduk. Erik Alsema, Kdemli Aratrmac, Utrecht niversitesi, Hollanda
ekilde, farkl hcre teknolojilerini kullanan ve Orta veya Gney Avrupada kurulan PV sistemlerin retimlerinde kullanlan enerjiyi amorti etme sresi grlmektedir.

Fotovoltaikler ve D Maliyetler
Kimileri PV elektriin harici maliyetinin dier yenilenebilir kaynaklarnkinden ok daha yksek olduunu iddia ediyor. in dorusu, fotovoltaik (PV) sistemler, retimlerinde hl fosil yaktlar kullanld iin mrleri sresince atmosfere bir miktar salmda bulunuyor. Bu salmlarn salk ve evre zerindeki etkileri harici maliyet olarak adlandrlabilir. Gney Avrupada halihazrdaki sistemlerin harici maliyeti kWh bana yaklak 0.15 Euro Centtir ve salt fosil yakt kullanan teknolojilerin harici maliyetlerinden ok daha dktr.
Birka yl iinde uygulanabilecek yeni teknolojiler sayesinde, PV teknolojilerin olumsuz etkileri daha da azalacaktr.
Bu nedenle yle demek daha doru olur: PV elektriin harici maliyeti, bugn dier yenilenebilir enerjilerin harici maliyetleriyle ayn dzeydedir ve teknoloji ilerledike daha da decektir.
Bugn kullanlan PV sistemlerin harici maliyetinin, yerini aldklar teknolojilerin harici maliyetinden ok daha dk olduunu belirledik. Prof. Vasilis Fthenakis, Yaam Dngs Analiz Merkezi, Columbia niversitesi ve Brookhaven Ulusal Laboratuvar, NY, ABD
ekilde, Orta veya Gney Avrupada kurulan PV sistemlerin harici maliyeti ve dier elektrik retim seenekleri grlmektedir. Yksek tahminler polikristal silikona, dk tahminler de ince film kadmiyum tellrid PV sistemlere aittir. Fosil yaktlarla alan elektrik santrallerinin harici maliyeti ise PV elektrik santrallerininkinden 10 ila 40 kat fazladr.

Fotovoltaiklerin Maliyeti
Kimileri, PV elektriin maliyetinin dier seeneklerle rekabet etmeye engel olduunu iddia ediyor.
in dorusu, fotovoltaik (PV) enerji, teknolojiden g alan bir endstridir. Fiyat erisi, yirmi yldan uzun zamandr masraflarn srekli dtn ve daha da deceini gstermektedir. Dier yandan, allagelmi enerji masraflar eitli nedenlerle srekli artmaktadr. Fotovoltaik enerjinin eitli uygulamalarda dier seeneklerle rekabet ettiini bundan sonra daha da sk greceiz.
atya yaylm fotovoltaik bir sistem, enerjiyi tam ihtiya duyulan noktada retir. Fotovoltaik bir sistemin rettii elektrik, yaz gnleri leden sonra tketilen elektriin tepe noktasyla uyumlu ekilde rtr. Fiyatlar karlatrrken bunu dikkate almak gerekir.
Bu nedenle yle demek daha doru olur: PV elektrik, dier seeneklerle btnyle rekabet edebilecek duruma gelmek zeredir.
Pazarn bugnk byme hzyla, fotovoltaik elektrik fiyatlar, Gney Avrupada 2015e kadar dier seeneklerle rekabet edebilir hale gelecektir. Orta ve Kuzey Avrupada ise bu 5-10 yl daha sonra olacaktr. Alldk enerji kaynaklarnn harici maliyetlerinin hesaba katlmasyla fotovoltaik elektriin fiyat verimlilii daha da artacaktr. PV elektrik, konvansiyonel yaktlarla rekabet edecek hale geliyor. 2030da elektrik ihtiyacmzn byk bir ksmn PV karlyor olacak. Dr. Winfried Hoffmann, Uygulamal Malzemeler Ba Teknisyeni, Avrupa Fotovoltaik Endstri Dernei Bakan

Fotovoltaiklerin Uygunluu
Kimilerinin gneten elektrik retmenin zengin lkelerin harc olduunu, dolaysyla krsal uygulamalar iin uygun olmadn syledii kulanza gelmitir.
in dorusu, 25 yl nce fotovoltaik (PV) enerji retimine balandnda, bu sistemler ilk olarak ebekeden bamsz, krsal alanlarda konvansiyonel sistemlerle rekabet etmitir. ebekeden bamsz, profesyonel ve konutsal PV sistemler dnya zerindeki ilk uygulamalardr.
Bu nedenle yle demek daha doru olur: Gelimekte olan pek ok lkede fotovoltaikler, temel krsal enerji ihtiyalarn en dk maliyetle karlayan seenektir.
Japonya, ABD ve Almanya gibi gelimi lkelerdeki seri retim ve pazarlar, retim masraflarnn dmesini salamaktadr. Bunun sonucunda, gelimekte olan lkeler de yakn bir gelecekte PV sistemlerin masraflarn karlayabilecek hale gelecektir. Biz petrol ve su iin savalar yaparken, dnya nfusunun giderek byyen bir ksm temiz sudan ve elektrikten mahrum. Bu konudaki sorumluluu stlenmemiz lazm. Ord. Prof. Dr. Joachim Luther, Fraunhofer Gne Enerjisi Sistemleri Enstits (ISE), Fotovoltaik Alannda stn Baarlar in Verilen Becquerel dl Sahibi
ekilde, PV endstrisi tarafndan beklenen, gelimekte olan lke pazarlarndaki trendler grlmektedir. Dnya nfusunun te biri krsal alanlarda, elektriksiz, dolaysyla da temiz sudan yoksun ve modern hayattan kopuk yaamaktadr. PV elektriin modler zellii sayesinde bu insanlarn kalknmas, eitim ve iletiim olanaklar iin temiz elektrik kullanlabilir.
100
Fotovoltaik Teknolojileri
Kimileri fotovoltaiklerin nemli bir teknolojik bulu yaplana dek laboratuvarda kalmas gerektiini savunuyor.
in dorusu, fotovoltaik (PV) teknolojisi, hem laboratuvar aratrmalar hem de pazardan elde edilen deneyimler sayesinde srekli ilerliyor. Bu alandaki 25 yllk aratrma gemii, teknolojik bulularn bir anda ortaya kmadn gsteriyor. Sonuta, pek ok alanda olduu gibi teknolojik ilerleme de bir sretir.
PV teknolojisindeki ilerleme, teknolojiyle pazara dengeli bir yaklamla mmkndr. Bu iki dng arasndaki etkileim, optimal teknoloji renim sreci iin gereken geri beslemeyi salar.
Bu nedenle yle demek daha doru olur: PV teknolojisinin baarl bir biimde uygulanmas, Ar-Ge ile endstri stratejilerini ilikilendirmekle mmkndr.
PV modl teknolojisinde 1980den beri sregelen gelime, hem hcre ve malzeme teknolojisinde, hem gelimi retim yntemlerinde, hem de endstriyel lekli seri uygulama alanlarnda giderek hzlanmtr. Bu da verimlilik artn ve fiyatlarn dmesini salar.
Fotovoltaik teknolojilerdeki ilerleme evrimseldir, devrimsel deil. Srekli Ar-Ge almalarnn ve uygulamalarn sonucudur. Dr. Jef Poortmans, IMEC SOLAR+ Stratejik Program Yneticisi

ebeke Entegrasyonu
Kimileri fotovoltaiklerin mevcut elektrik ebekesine entegre edilemeyeceini iddia ediyor.
in dorusu, Avrupadaki yaklak 3 GWlk fotovoltaik (PV) kapasite ebekeye baldr. Bugne kadar edinilen deneyimlere gre bu teknolojiyi mevcut elektrik ann iinde kullanmann hi de zor olmad sylenebilir.
Tm enerji sistemlerinde, elektriin retimi ile tketimi daima rtmelidir. Aratrmalar, rzgr enerjisinde 0,15lik bir korelasyon ortaya karmtr. Yani rzgr trbinlerinin, enerji talebinin ancak % 15ini karlamas beklenebilir. Bu oran dk olmakla birlikte, Danimarkada rzgr enerjisi, talebin % 32sini karlamaktadr. Ayn aratrmaya gre, PV elektrik retiminin korelasyonu 0,21dir. Yani PV, elektrik talebini karlamada rzgrdan daha iyi durumdadr. Elektrik retimi tahminlerine bakldnda, ebekeli bir elektrik sisteminde veya rzgr enerjisinin hkim olduu bir sistemde, PV elektrik, bir g kayna olarak ekici hale gelecektir.
Bir PV elektrik santrali, gnn ve yln elektrik talebinin en youn olduu saatlerinde (klimalarn sonuna kadar ald gndz saatlerinde), retimde tepe noktasn yapar. at zerine yerletirilen ebekeye bal PV sistemler, kullancnn gndz elektrik ihtiyacn, dolaysyla da genel elektrik talebini azaltacaktr. ebeke elektrii reten bir sistem operatr iin esas sorun retimin kendisi deil, retim srekliliine zm getirmektir. Lise Nielson, PV Teknoloji Platformunun ayna grubu yesi ForskEL program koordinatr, Energinet.dk
Bu nedenle yle demek daha doru olur: PVnin tanml bir retim profili vardr ve genellikle dier ebeke veya merkezi elektrik kaynaklarn tamamlayc niteliktedir.

Bamsz Uygulamalar
Kimileri ebekeden bamsz fotovoltaik sistemlerin, ticari gereksinimlere cevap verecek yeterlilikte olmadn iddia ediyor.
in dorusu, fotovoltaik (PV) sistemler ou zaman bamsz uygulamalar iin en uygun zm oluyor. Ayrca, gne enerjisi, merkezden uzak noktalarda enerjiye ihtiya duyulan endstriyel enerji hizmet uygulamalar iin her geen gn daha verimli zmler sunuyor. Byk elektrik ykleri gerektiinde, fotovoltaikler baka yenilenebilir enerji teknolojileriyle veya kk bir dizel jeneratrle bir arada kullanlarak bir hibrit sistem oluturulabilir.
Hibrit sistemlerin paras olan PV sistemler, merkezden uzak noktalardaki eitli uygulamalar iin uygun zmler sunmaktadr. PV hibrit sistemler, konutlar ve atlyeler gibi tek tek kullanclardan, MW mertebesindeki mini ebekelere kadar uygulama imkn bulur. Buralarda PV, rzgr trbini, mikro-hidroelektrik ve dier retim yntemleriyle birletirilerek kullanlr. Bylece PV sistemler, iftlik, su pompas, dkkn, kk iletme ve endstriyel tesisler ile eitim tesisleri gibi yerlerde gelir elde etmeye katkda bulunabilir.
Fotovoltaikler sklkla, dier enerji retim biimleriyle en rekabeti olabildikleri bir alanda, yani merkezden uzak noktalarda kullanlr. 2005te ebekeden bamsz PV uygulamalar, 96 MW kurulu gle PV pazarnn % 8ini oluturuyordu. Gne enerjisinin ticari uygulamalar arasnda unlar bulunur: letiim sistemleri Navigasyon sistemleri Katodik koruma Sokak aydnlatmas Gvenlik uygulamalar ebekeden bamsz uygulamalar pek ok durumda en rekabeti zmlerdir. Prof. Jrgen Schmid, ISET-Institut fr Solare Energieversorgungstechnik
Bu nedenle yle demek daha doru olur: Gne enerjisi, eitli ticari uygulamalarda tercih edilen elektrik kaynadr. Daha byk elektrik ykleri gerektiinde, PV ieren hibrit sistemler kurmak, fiyat verimlilii salar.
103
Ekonomik Etki
Kimilerinin fotovoltaik enerjinin ekonomi zerinde bir etkisinin olmadn syledii kulanza gelmitir.
in dorusu, 2006da 50.000den fazla alann PV endstrisinde i bulmu olduu ve bu sektrde 10 milyar Euroluk ciro yaplddr. Gelecei parlak bu yksek teknolojili endstride yeni i imknlar yaratmaya devam edilmektedir.
Yksek teknolojili PV endstrisi, halihazrda dnya apnda yeni retim kapasitesine yatrm yapmaktadr. Tesisler MW leinden GW leine gemektedir. Finans sektrndeki eitli analizlerin de destekledii gibi PV, yatrmclar asndan mit vaat eden bir i koludur.
Bu nedenle yle demek daha doru olur: PV elektrik, gl bir byme potansiyeli olan stratejik bir i alandr.
10 yldr yllk ortalama % 35lik byme oranyla, PV en hzl byyen endstrilerden biridir. Temkinli davranp ylda % 25lik bir byme oran varsaydmzda bile, 2030da PV i kolu, dnya apnda 175 milyar Euroyla yar iletken endstrisini gemi olacaktr. Alman EEG, PV endstrisine yatrm alannda olumlu bir yol at. Bu sayede, binlerce yeni i yaratld. Gerhard Stryi-Hipp, Alman PV letmeler Dernei Yneticisi, Bundesverband Solarwirtschaft (BSW)

Termal Gne Enerjisi
Termal Gne Enerjisi
Younlatrc Sistemler
Yazan: Bartu Bugatur
ugne kadar gne enerjisi ile elektrik retiminde balca iki sistem kullanlmtr. Birincisi, gne enerjisini dorudan elektrik enerjisine dntren fotovoltaik sistemlerdir. kinci sistem ise, gne enerjisinin younlatrc sistemler kullanlarak odaklanmas sonucunda elde edilen kzgn buhardan, konvansiyonel yntemlerle elektrik retimidir. Termal gne enerjisi sistemleri, birincil enerji kayna olarak gne enerjisini kullanan elektrik retim sistemleridir. Bu sistemler temelde ayn yntemle almakla birlikte, gne enerjisini toplama yntemleri yani kullanlan kolektrler bakmndan farkllk gsterir. Gne enerjisi uygulamalarnda, dzlemsel gne kolektr sistemlerinin yan sra, daha yksek scaklklara ulamak iin younlatrc kolektr sistemleri kullanlmaktadr. Gnlk scak su temininde kullanlan termal gne enerjisi sistemlerinden elde edilen scaklk greceli olarak dktr. Bu sistemlerin tasarlanma amac, 200 C altndaki uygulamalarda en dk fiyat/performans orann yakalamaktr. te yandan, proses s veya geni apta elektrik retimi gibi endstriyel uygulamalar iin bu scaklklarn zerinde scaklklara ulamann gereklilii, younlatrc gne enerjisi sistemlerinin gelitirilmesini salamtr. Dzlemsel gne kolektrleri iin kullanlan kavram ve tarifler, younlatrc kolektrler iin
de geerlidir. Bununla birlikte, younlatrc kolektr teknolojisinin daha karmak olmas nedeniyle, yeni tariflerin yaplmas gereklidir. Kolektrlerde gne enerjisinin dt net alana aklk alan ve gne enerjisinin yutularak s enerjisine dntrld yzeye de alc yzey denir. Dzlemsel gne kolektrlerinde aklk alan ile alc yzey alan birbirine eittir. Younlatrc kolektrlerde ise gne enerjisi, alc yzeye gelmeden nce optik olarak younlatrld iin alc yzey, aklk alanndan daha kk olmaktadr. Gne enerjisini younlatran kolektrlerde en nemli kavramlardan biri younlatrma orandr. Younlatrma oran, aklk alannn alc yzey alanna oran eklinde tarif edilir. Younlatrma oran, iki boyutlu younlatrclarda (parabolik oluk) 300, boyutlu olanlarda ise (parabolik anak) 40.000 mertebesindedir. Bu tr kolektrlerde gne enerjisi, yanstc veya n krc yzeyler yardm ile dorusal ya da noktasal olarak younlatrlabilir. Bu sistemlerde gne , tek veya iki aksl takip sistemlerine monte edilmi yksek yanstma zelliine sahip yzeyler tarafndan younlatrlarak odaklanr ve odaklanan enerji bir sourucu tarafndan sourularak verimli termal enerjiye dntrlr.
Avrupada termal gne santralleri iin en uygun ve en ok gne nmna sahip olan lke spanyadr.
Termal Gne Enerjisi
Absorban boru Yanstc
Heliostat
Merkez Alc
Gne tarlas boru hatt
Parabolik Oluk Kolektr
Gne Kulesi
Toplama eleman olarak parabolik oluk kolektrlerin kullanld g santrallerinde, alma svs kolektrlerin odaklarna yerletirilmi olan absorban boru ierisinde dolatrlr. Daha sonra, snan bu svdan eanjrler yardm ile kzgn buhar elde edilir. Parabolik anak kolektrler kullanlan sistemlerde de, ya ayn yntem kullanlr ya da merkeze yerletirilen bir motor (Stirling) yardm ile dorudan elektrik
stlan alma svsndan konvansiyonel yollarla elektrik elde edilir. Teorik olarak, 46.211 konsantrasyon leine ve gnein yzey ss olan 5500 Cye ulamak mmkn olmakla birlikte, pratikte bu deerlere ulalmas ne mmkndr ne de gereklidir. Birok uygulama 250 1500 C aralnda seyretmektedir. Tipik olarak kimya, kat, tekstil, gda ileme, yzey ileme, kurutma gibi birok endstri 80-250 C aralnda enerji tketmektedir. Bu aralkta kullanlan en yaygn kolektr tipi Parabolik Oluk Kolektr (POK)lerdir. Bu kolektrlerde yanstlan nm, odakta bulunan ve iinde termal transfer ortam olarak su, hava veya termal ya ieren, zeri zel sourucu bir madde ile kapl ve tercihen ikinci bir zarf ierisinde muhafaza edilen bir boru zerine younlatrlr. Sourulan enerji ya bir s eanjr aracl ile dorudan proses tarafndan kullanlr ya da daha sonra kullanlmak zere depolanr. Elektrik retimi amac ile kurulan termal gne enerjisi sistemlerinden farkl olarak, proses s retmek amacyla kurulan POK sistemleri, s kayplarn minimize etmek iin prosese yakn olarak kurulmaldrlar. Dolaysyla, sadece uygun
Alc / Motor Yanstc
anak/Stirling
retilir. Merkez alcl sistemlerde ise, gne nlar dzlemsel aynalar (heliostat) yardmyla alc denilen s eanjrne yanstlr. Alcda
spanyol Iberelica firmas, Andalucia, Castilla-La Mancha ve Castilla y Len blgelerinde toplam 1000 MW kurulu gce sahip termal gne santralleri ina etmektedir.
Termal Gne Enerjisi
Ayrca termal gne sistemlerinin maliyetini drmek amacyla oluturulmu Younlatrc Gne Enerjisi Kresel Pazar nisiyatifi (GMI), bu pazarn kapasitesini 2015 ylna kadar 5000 MW dzeyinde artrmay hedeflemektedir. Halihazrda, Nevada, Kaliforniya, Hindistan ve Fasta yeni santral projeleri planlanmaktadr. Emerging Energy Research firmasnn raporuna gre, 2012 ylnn sonuna kadar toplam 7010 MW kurulu gcnde yeni projeler aklanacaktr. Bu projelerin % 85i, dnyadaki iki ana pazarda yani spanya (% 41) ve Amerika (% 44)da planlanmtr. Geri kalanlarn ise % 10u Msrda, % 3 Afrikada ve %2si de Asya Pasifik blgesinde gerekletirilecektir.
Parabolik Oluk Kolektr
Termal Gne Santralleri lkeleri

Termal gne g santrallerinin tasarmnda dikkate alnmas gereken en nemli parametreler unlardr;
nm iddetlerinin ve yeterince alann bir arada bulunabildii lokasyonlar iin uygun olabilirler. 1000 m2 ve zerindeki kurulumlarda toplam sistem yatrmnn yaklak % 80ini POKlar ve bileenleri oluturmaktadr. Proses s sistemlerinde, arazi hari toplam kurulum maliyetleri 250-1000 Euro/ kWth (kilowatttermal) aralnda deiebilmektedir. Bylesi bir sistemin dk scaklk enerji retim maliyeti 0,02-0,05 Euro, orta scaklk enerji retim maliyeti ise 0,05 0,15 Euro/ kWth arasnda deiebilmektedir. Termal gne sistemleri yakn gelecekte enerji retiminde nemli bir rol oynayacaktr. anak/ Stirling sistemleri, 10 kWlk g mertebelerinde ebekeden bamsz ada sistemleri iin ok uygunken, parabolik oluk kolektrl santraller gnmzde bile 50-200 MW mertebelerinde ve elektrik ebekelerinde tketimin youn olduu yklerde maliyet asndan rekabet edebilir ekilde kullanlmaktadr.
Blge seimi Gne enerjisi ve iklim deerlendirmesi Parametrelerin optimizasyonu Blge Seimi Santralin tesis edilecei ideal blge seilirken aadaki kriterler gz nnde bulundurulmaldr. Yllk ya miktarnn dk olmas, Bulutsuz ve sissiz bir atmosfere sahip olmas, Hava kirliliin olmamas, Ormanlk ve aalk blgelerden uzak olmas, Rzgr hznn dk olmas,
Gne Enerjisi ve klim Deerlendirmesi. Santralin tesis edilecei blgenin, ylda en az 2000 saat gnelenme sresine ve metrekare bana yllk 1500 kWh'lk bir gne enerjisi deerine sahip olmas gereklidir. Ayrca, 4 saatlik gnelenme sresine sahip gn saysnn da
spanyol Iberelica firmas toplam 400 MW kurulu gcndeki ilk 8 termal gne santralini 2011 ylnn ortasnda tamamlamay planlyor.
Termal Gne Enerjisi
150den az olmamas gereklidir. Yukardaki artlar salayan bir blgede santral tasarm iin aadaki almalar yaplmaldr. Uzun Dnem Performans Deerlendirmesi Younlatrc kolektrlerin uzun dnem performans deerlendirmesi iin saatlik dorudan gne enerjisi deerleri kullanlr. Bu deerler, lmlerden elde edilemedii zaman, bir model yardm ile gnlk toplam gne enerjisi deerlerinden elde edilmelidir. Corafi blge ve kolektr seiminin yaplmasnda uzun dnem yllk gne enerjisi deerlerinden faydalanlr. Bu deerler, ayn zamanda ekonomik analiz iin de gereklidir. zleme Modlnn Seimi Dorusal younlatrc kolektrler, Kuzey-Gney veya Dou-Bat dorultusunda yerletirilebilir. Yn seilirken, maksimum gne enerjisinin hangi dorultuda alnd gz nnde bulundurularak yerletirme yaplr. Genelde Kuzey-Gney dorultusunda yerletirmekle en iyi sonu elde edilir. Parametrelerin Optimizasyonu Dorusal younlatrma yapan ve s transfer akkan olarak termal ya kullanlan sistemlerde, alma parametrelerinin optimizasyonu iin aadaki kriterler dikkate alnmaldr. Is Transfer Yann Seimi: Gne termal g santralinin verimli almas byk lde, uygun s transfer akkannn seimine baldr. Bu akkann dolat sistem paralar, 0 C ile 300 C arasnda deien scaklk dalgalanmalarna maruz kalr. Bu nedenle, g santrallerinde kullanlan s transfer akkannda, yksek yanma noktas (500 C'n stnde), dk buharlama basnc, dk scaklklarda yksek akkanlk, yksek younluk, yksek scaklklarda (300 C) srekli alabilme gibi zellikler aranr. Bu kriterlerin hepsini salayan bir yada ayrca
0 C ve 300 C arasnda basn dmesinin minimum olmas gerekir. Basn Dmesi: letme basnc, santralin nemli alma parametrelerinden biridir. letme basncnn maksimum ve minimum deerleri, iletme scaklnn maksimum ve minimum deerleri ile snrlanr. Bu basncn alt limiti s transfer akkannn buharlamasn engelleyecek bir deerde olmaldr. Boru Boyutlandrmas: Sistemdeki svnn sirklasyonu iin kullanlan boru ebekesi, absorban borulardan ve esnek hortumlardan oluur. Kolektrlerdeki absorban borular sabittir. Fakat kolektrler arasndaki balanty salayan esnek hortumlar hareketli olduu iin, uygun olarak boyutlandrlmas nem tar. Borularn apnn artrlmas, akkan hzn ve basncn drr. Hzn dmesi ile artan s kayplar maliyeti olumsuz ynde etkiler. Bunun iin, boru ap belirlenirken, sistem basn dnn minimum olmasna ve alma basncnn iletme maliyetini minimum seviyeye getirmesine dikkat edilmelidir. Kapasite Seimi: Kolektr giri ve k scaklklar arasndaki fark maksimum olmaldr. Bu durumu salamak iin, s transfer akkan, gne tarlasndan ald enerjiyi mmkn olduunca buhar retim sistemine brakp, minimum scaklkta geri dnmelidir. Ayrca s eanjr, buhar reteci gibi ekipmanlarn verimlilii artrlmaldr. Korozyon: Sistemin s kayplarn minimum seviyeye getirirken prosesin olduu ksmlar ve kolektrler korozyondan korunmaldr. rnein, ekipman iinde younlamasna izin verilen buharn, eanjrde slak buhar korozyonuna neden olmamas iin, sper stclarda kzgn buhar haline getirilir.
Bu sayfadaki termal gne santrallerinin tasarm ilkeleriyle ilgili bilgiler, Elektrik leri Ett daresi web sitesinden derlenmitir.
Termal Gne Enerjisi
Parabolik Oluk Santralleri (POS)
lki, 1906 ylnda ABDde gelitirilen parabolik oluk santraller, I. ve II. Dnya Savalar gibi kesintiler nedeniyle 1968 petrol krizine dek yaygnlk gstermedi. lk defa Gney Kaliforniya Edison (SCE) Elektrik Firmasnn ebekeye beslenen elektrii sbvanse ederek satn almas, POSlar ticari olarak ilgin hale dntrd. Ticari olarak iletilebilen ilk santral, 1984 ylnda LUZ firmas tarafndan kuruldu. 1984 ve 1991 arasnda Mojave lne kurulu toplam 6 km2lik alana yaylm, 2,3 milyon m2lik yanstc alan bulunan, 354 MW kapasitede, 9 adet POS kuruldu. 800 milyon kWh yllk retimi bulunan bu santrallerde 0,26 USD / kWh ile balayan birim maliyet, 0,12-0,14 USD aralna kadar drld. POSlarn kuruluu ve iletimi karmak olmakla birlikte ileyi prensipleri olduka basittir. Parabolik biimli yanstclar, nm, odak noktasnda bulunan ve ierisinde s transfer ortam bulunan bir tpe yanstrlar. Bu tp gne enerjisini yksek oranda sourabilen ve etraf Kaynak:EE
2008de retime balayan Andasol 1, spanya Granadadadr ve 50 MW kurulu gce sahiptir.

Termal Gne Enerjisi
Parabolik Oluklu Santral alma Prensibi
ikinci bir cam zarf ile kapl bir tptr. Tpn ierisinde yaklak 400 Clere stlan ortam (termal ya) enerjisi, eanjrler aracl ile su/buhar evrimine aktarlr. Basnc artrlan besleme suyu, n stclar tarafndan stlr, buharlatrlr ve tp ierisindeki yksek scaklktaki ortam aracl ile yksek scaklklara ulatrlr. Yksek basn ve scaklktaki buhar, geleneksel buhar trbinlerine aktarlarak elektrik enerjisi elde edilir. Fosil yaktlar ile birlikte de kullanlabilen POSlar, tutarl elektrik enerjisi retiminde PV sistemlere bir alternatif olabilmektedir. Maliyetleri daha da drebilmek asndan, Dorudan Buhar Eldesi prensipli santraller konusunda aratrmalar srmektedir. Bu sistemlerde, POKlar tarafndan oluturulan yksek basn ve scaklktaki buhar, dorudan trbinlere aktarlmakta ve eanjr gibi bileenlerde tasarrufa gidilerek birim retim
maliyetlerinin drlmesine allmaktadr. Hedef, 0,05 Euro / kWh mertebeleridir. nas 2011 ylnda tamamlanacak, 7,7 km2lik alana toplam 285 MW kapasite ile kurulacak olan ve bittiinde bugn iin bilinen mnferit en byk PO santrali olacak Solana santralinde bu rakamlarn elde edilmesi mmkn olabilecektir.
Yine spanyada 2008 ylnda tamamlanm olan PS10 termal gne santrali dnyada ticari boyuttaki ilk gne kulesi uygulamasdr.
Termal Gne Enerjisi
Gne Kuleleri
ermal gne enerjisi sistemlerine bir alternatif de gne kuleleridir. Bu sistemlerde yzlerce hatta binlerce yanstc gnei takip ederek, nm bir kule zerine yerletirilen merkez sourucuya yanstr. 1000 C mertebelerine kadar stlan hava veya eriyik tuz karm tarafndan sourulan s, gaz veya buhar trbinlerine aktarlarak elektrik elde edilir. Ak hacimsel alc sistemlerde, bir fan yardm ile sourucuya ekilen d ortam havas, seramik kp veya petei gibi yksek scaklk dayankll bulunan souruculara yanstlan nm tarafndan stlr. D ortam havas, sourucuyu ayn zamanda souturken, arka
Abengoa Firmas 2008 ubatnda, Arizonann nde gelen datm irketi APS Co. ile 280 MWlk Solana santralini kurmak ve iletmek iin bir anlama imzalad.
Termal Gne Enerjisi
Gne Kulesinin alma Prensibi
blmde oluan yksek scaklklar nedeniyle radyasyona bal kayplar da minimize eder. 650 C ile 850 C aralnda stlan hava, kapal eanjrl bir boyler ierisinde bulunan suyun buharlatrlarak, yksek scaklklara ulatrlmasn salar. Bu buhar da bir buhar trbinine aktarlarak elektrik retimi gerekletirilebilir. Dnyann ilk ticari gne kulesi PS10, Abengoa Solar firmasnn yllar sren aratrma ve gelitirme faaliyetleri sonrasnda 11 MW g ile spanyann Sanlcar la Mayor, Sevilla ehrinde kurulmutur. Ticari olarak ebekeyi besleyen ilk gne kulesidir. Bu gne santralinde, gne olmadnda 30 dakika boyunca retime tam verimle devam etmeyi salayacak bir s depolama sistemi de projeye dahil edilmitir. Bu s depolama sistemi ayn zamanda dk nm koullarnda g retimini destekler. Ek olarak, PS10 santralinde, elektrik retiminin % 12 ila
% 15i arasnda doal gaz da kullanlabilir. Ylda retilen 24,3 GWhlik temiz enerji, 5.500 evin ihtiyacn karlayabilecek yeterliliktedir.
2011de bitmesi hedeflenen Solana Santrali, Arizona Phoenixin gneybatsndadr

Termal Gne Enerjisi
anak/Stirling Sistemleri
anak/Stirling sistemleri, nispeten daha dk kapasiteli ve ebeke elektriinin ulatrlamad veya ulatrma maliyetlerinin yksek olduu segmentler iin nerilebilir. Bu sistemlerde, gne nm, iki eksende takip sistemi zerine kurulu yanstc anak tarafndan odakta bulunan zel bir motor olan Stirling motorlarna ynlendirilir. Bu motorlar, kapal devre gazlarn scaklk ve basn deiimlerine gre faz deitirme prensibiyle alan, snn mekanik enerjiye dntrlebildii motorlardr. Bu motor tarafndan retilen kinetik enerji dorudan elektrik retebilen kinetik bir jeneratre aktarlr. Sistem, atk s retebilen baka enerji kaynaklaryla da beraber altrlabilir. Parabolik anak kolektrler ile elde edilen elektrik, dier yntemlerle elektrik reten santrallere destek amacyla ve maden ocaklar, radar istasyonlar ya da uzak kylerin elektrik ihtiyacnn karlanmasnda kullanlr. Ayrca, endstride buhar retimi, yer alt enjeksiyonu, petrol kartlmas gibi ilemler iin de kullanlr. Dier termal gne enerjisi ile elektrik retebilen teknolojilere nazaran birim maliyetleri hala olduka yksek olan bu sistemler ile ilgili Ar-Ge almalar devam etmektedir. NASAya bal Ulusal Sandia Laboratuvarlarnda % 31 oran ile gneten ebekeye verimlilik seviyesi elde edilebilmitir.
Solana Santralinde retilen elektrik 30 yl boyunca toplam yaklak 4 milyar dolar gelir beklentisiyle APS irketine satlacak.
Dier Gne Enerjisi Sistemleri
Gne Kolektrleriyle Istma
ne kolektrl stma sistemleri, gne enerjisini s enerjisine dntren scak su veya hava retme sistemleridir. Bu sistemler gne enerjisini toplayan dzlemsel kolektrlerden, snan suyun topland depo ve boyleyler ile iki ksm arasnda balanty salayan yaltml borulardan, pompa ve kontrol cihaz gibi sistemi tamamlayan elemanlardan olumaktadr. Bugn ticari olarak pazarlanan termal gne enerjisi sistemleri, kolektr matrisine den enerji miktarnn % 30 ila % 60n termal enerjiye dntrebilmektedirler. yi tasarlanm ve kaliteli bileenlere sahip sistemlerin kullanm mrleri 20-25 yl, ilk yatrm geri dnleri ise 3-5 yl arasndadr. Dolaysyla termal gne enerjisi sistemleri olduka uygun alternatif enerji yatrmlar olarak konumlanabilir. 2005 ylnda AEE Intec tarafndan yaplan bir almada, dnyada toplam 111 GWth edeer kolektr kapasitesi olduu belirlendi. 52 GWth kapasite ile in birinci, 22 GWth kapasite ile ABD ikinci ve yaklak 7 GWth kapasite ile Trkiye nc olarak konumland. lkemiz 3,5-4 milyon yerlekesinde, yaklak 17 milyon m2 kurulu kolektr alan ile Avrupa leinde en byk kuruluma sahip lkelerden biri olmasna ramen, maalesef kullanlan bileenlerin belirli bir kalite ve standardn altnda olmas dolays ile ciddi istatistiklerde yer almamaktadr. rnein
Avusturya, Almanya ve Yunanistan gibi lkeler, lkemizin yars kadar kurulu kolektr alan ile ayn seviyede termal enerji kapasitesine sahiptirler.
lkelerin Kolektr Kapasitesi
Temel Termal Gne Enerjisi Sistemleri:

Genel olarak termal sv ve mekn stma destekli gne enerjisi sistemleri iki ana tipten oluur; Doal Sirklasyonlu Termosifon Sistemler (Ak veya Kapal Devre), Cebri Sirklasyonlu Sistemler (Kapal Devre). Doal sirklasyonlu sistemler, kolektr tayc borular ierisindeki termal svnn, kolektr kanatlar ile sourularak transfer edilen s sonucu genlemesi ve ykselmesi esasna dayal sistemlerdir. Bu sistemlerde kullanm suyu boyleri
Mart 2007de Pamukkale niversitesinde 5 kWplk PV sisteme sahip Temiz Enerji Evi Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl tarafndan trenle ald.
veya su tank, kolektr st seviyesinin daha zerinde bir noktaya yerletirilir. Genleen termal sv, kolektr matrisinin st blmnden matrisi terkederek bnyesindeki sy, boyler ierisindeki kullanm suyuna aktarr ve yer ekimi marifeti ile tekrar kolektrn alt ksmndan matrise geri dner. Bu sistemler saatte 15 lt mertebesinde dk akml ve dk basnl sistemler olarak, sirklasyonlarn tamamlamak iin belirli bir enerji seviyesine ihtiya duyar. Bu nedenle kullanm alanlar kstl, verimlilikleri nispeten dk ve dnemsellikleri daha ksadr. Gelimi termosifon sistemlerde, termal sv kullanm suyu ile asla karmaz. Bu tip devrelere kapal devre ad verilir. lkemizde, zellikle evsel kullanmda ak veya kapal devre doal sirklasyonlu termosifon sistemler kullanlmaktadr. Bu yzden kurulu kolektr alan byklne kyasla elde edilen termal enerji, zellikle lkemiz potansiyeli gz nne alndnda olduka dktr. Gelimi lkelerde bu sistemler, hem estetik hem de verim kstlar dolays ile kullanlmamaktadr. ekilde basit bir doal sirklasyonlu sistem emas grlmektedir.
Cebri sirklasyonlu sistemler, sirklasyonun harici bir pompa ile saland sistemler olarak kurgulanr. Bu sistemlerde belirli diferansiyel s senaryolarna gre, pompa veya pompalar bir kontrol cihaz tarafndan ynetilir. Byk sistemlerde, su hatlarndaki direncin artmas sonucu tabii dolamn olmamas ve byk bir deponun yukarda tutulmasnn zorluu nedeniyle pompa kullanma gereklilii oluur. Saatte ortalama 80 ile 100 lt akm hzlarna ulaabilen bu sistemler uygun bileenler ile tasarlandnda birim zamanda ayn kolektr matris alanndan 2-3 kat daha fazla enerji retebilir. Sistem bileenlerinin birbirinden ayr olarak konumlanabildii bu sistemler daha estetik ve yksek verim gerektiren uygulamalarda tercih edilmektedir. Pompal sistemler otomatik kontrol devresi yardm ile alrlar. Depo tabanna ve kolektr kna yerletirilen diferansiyel termostatn sensrleri, kolektrlerdeki suyun depodaki sudan yaklak 10 C daha scak olmas durumunda pompay altrarak scak suyu depoya alr, bu fark yaklak 3 C olduunda ise pompay durdurur.
Doal Dolaml Sistemler
Pompal Su Istma Sistemleri
TUBITAK-MRC projesiyle PV, rzgr ve yakt hcresi gcnden oluan yenilenebilir hidrojen demonstrasyon park 2007de Gebzede kuruldu.
Pompal Su Istma Sistemleri
Kapal devreler olarak kurgulanan bu sistemler, sadece kullanm suyu stmasnda deil, klasik yakt tiplerine destek olarak mekn stma amac ile de kurgulanabilir. Cebri sirklasyonlu sistemlerde, doal sirklasyonlu sistemlere gre daha kk kesitli tesisat borular kullanlabilir.
Temel Termal Gne Enerjisi Sistem Bileenleri:

Soutma, desalinasyon, proses buhar vb. ok zel amalara hitap eden termal gne enerjisi sistemleri haricinde, klasik su stma ve snma destekli sistemlerin ana bileenleri; Termal Gne Kolektrleri, Depo, Akmlasyon Tanklar ve Boylerler, Sirklasyon stasyonlar (Pompa / Primer-Sekonder Devre Vanalar), Kontrol Cihazlar, Termokopl ve Rezistans Is Duyargalar, Is Eanjrleri, Genleme Tanklar, Purjrler olarak snflandrlabilir. Bu bileenlere ilikin baz temel bilgiler ve tasarm ilkeleri u ekilde sralanabilir.
Termal Gne Kolektrleri, zincirin ilk halkasn tekil eder. Kolektrlerin amac zerlerine den gne nmn sourmak ve s transferinde kullanlan termal svya aktarmaktr. Dolaysyla, birim alanda sourulabilen enerji miktar, bu enerjinin termal svya aktarm hz ve biimi, sourulan snn korunumu iin kolektrn izolasyonu, kullanlan malzemelerin ekstrem d ortam koullarna dayankll, camn geirgenlik seviyesi gibi kriterler kolektrn ve sistemin verimi iin nemli parametreleri tekil eder. Bir kolektrn en nemli bileeni ve dinamosu s souran yzeyidir. Gelimi kolektr tipleri selektif/seici ad verilen zel yzey kaplamalarndan oluan plakalar barndrr. Bu yzey tipi, yeryzne ulaan 2,5 nm ve altndaki dalga boylu gne enerjisinin maksimumunu sourmak, minimumunu yanstmak zere gelitirilmi zel kaplamalardr. Sanlann aksine, birim alanda, yurdumuzda yaygn olarak kullanlan siyah boyal yzeylerin 2-3 kat daha fazla enerji sourabilme yeteneine sahip yzeylerdir. Yksek verim gerektiren termal
Bakr plaka
Siyaha boyal yzey
Siyah krom
Selektif yzey
Selektif Yzey
Trkiyede fotovoltaik sektrnde hizmet veren yaklak 40 civarnda firma bulunmaktadr.

uygulamalarda bu tip yzeyleri barndran kolektrler kullanlr. Tipik bir selektif yzey zerine den gne nmnn % 90-95ini sourabilme yeteneine sahiptir. En az bu kriter kadar, sourulan enerjinin nasl bir tayc kanat kesidi ile transfer svsna aktarld da nemlidir. nk ama, yzeyi stmak deil, kolektr matrisi ierisinde sirkle olan termal svy stmaktr.
Tek Noktadan Is Transferi= 166 W/m2/s
Kombi
Tek Serpantin
Selektif Yzey Lineer Akml Tayc Boru oklu Yzeysel Is Transferi= 343 W/m2/s
Trblans Akml Entegre Tayc Boru
Selektif Yzey
ift Serpantin
ift Cidarl Yatk
Yzeye Gre Is Transferi
Depo, Akmlasyon Tanklar ve Boylerler, belirli bir sre gnesizlik durumuna ve tketim miktarna bal olarak scak su biriktirmek veya retmek iin kullanlan kapal hacimlerdir. Kullanm suyu ile dorudan temasta olan hacimler olduu iin dayankl, shhi malzemelerden retilmesi, dk s kayp faktr ile izolasyonu, yksek basnlara dayanabilmesi nemli kriterlerdendir. Yatk veya dik tipte olabilirler. Dik olanlar, stratifikasyon olarak
tanmlanan, su scaklklarnn tank yksekliine bal olarak deikenlik gsterdii ve genellikle yatay tiplere gre st blgelerde daha yksek scaklklara ulaabilen tiplerdir. Yatay olanlarda, ortalama su scakl tankn farkl noktalarnda birbirine eit olarak yaylr. Her iki tip de depolama ve dahili serpantin yaps ile termal svnn enerjisinin kullanm suyuna aktarld eanjrleri barndrabilir. Kk uygulamalarda, depo ve boyler tek bir hacim ierisinde yer alr. Byk uygulamalarda, depo (akmlasyon tank) ve boyler hacimleri birbirinden ayrlabilir. Mekan snma destekli uygulamalarda, birden fazla kapal devreyi destekleyecek serpantin boyler yaps bulunabilir.
Trkiyede fotovoltaik sektrndeki firmalar genellikle distribtr, sistem entegratr ya da perakende sat yapan kurumlar olarak hizmet verir.
pompalar genellikle birka g kademesinden oluur ve sistemin gereksinimine gre ayarlanabilir. Kontrol Cihazlar, diferansiyel s senaryolarnn tanmlanabildii elektronik veya elektromekanik kumandalardr. Basit su stma devre senaryolarnn tanmlanabildii tiplerden, byk lekli, snma destekli, farkl kolektr matrislerinin kumanda edilebildii tiplere kadar geni bir lekte retilirler. Senaryo giri verilerini ve parametrelerini, kolektr, depo gibi bileenlere monte edilen termokopl s duyargalarndan dorudan alabilir ve tanmlanan deerlere bal olarak pompalar, vanalar kontrol edebilirler. Kontrol cihaznn dorudan sirklasyon istasyonlarna entegre modelleri de vardr.
Pompa ve Vanalar
Sirklasyon stasyonlar (Pompa / PrimerSekonder Devre Vanalar), cebri sistemlerde, diferansiyel s senaryolarna bal olarak termal sv ve kullanm suyunun sirklasyonunu salayan pompa, geli ve gidi devresi s ve basn lerleri, gvenlik vanalar, genleme tank klar ve debi lerlerden oluan kombine bir sistemdir. Hareketli paralardan olutuu ve kapal devrelerde termal sv ile dorudan temasta olduu iin, s, basn ve korozyon dayankll nemlidir. Sistemdeki ani basn deiiklikleri, istasyona balanan bir genleme tank aracl ile dengelenebilir. stasyonlar, AC veya DC pompalar barndrabilir. Alternatif akml
Termokopl
Kontrol Cihazlar
Termokopl ve Rezistans Is Duyargalar, termal gne enerjisi sisteminin belirli yerlerine yerletirilen ve hassas s lm deerlerini, tanmlanan sirklasyon senaryolarnn gerekletirilebilmesi iin kontrol istasyonuna yollayan duyargalardr. Genellikle sya bal, llebilen hassas diren deiiklii gsteren platin veya nikel esasl olarak retilirler. Duyargalar, koruyucu birka kat klf altnda
TS 4801, TS 3680 ve TS3817 nolu standartlar gne enerjisi ile scak su retimi temel alnarak hazrlanan standartlardr.
120
bulunur ve zel balant aparatlar ile kolektr, depo gibi diferansiyel s farklarnn lmnn arzuland noktalara yerletirilirler. Kontrol cihaz ile duyargalarn arasndaki mesafelerin uzun olduu uygulamalarda, lm deerlerinin hassasiyeti iin zel kablolar kullanlr. Dorudan termal sv veya kullanm suyu ile temas eden uygulamalarda, korozyon ve s dayankll yksek modeller kullanlr. Is Eanjrleri, termal svda toplanan enerjinin kullanm suyuna aktarld kapal yaplardr. Genellikle plaka ve serpantin tipli olmak zere iki ekilde retilirler. Plaka tipliler, yksek verim ve
kapasite gerektiren uygulamalarda haricen kullanlrlar. Serpantin tipliler ise boylerlerin ierisinde yer alrlar. Is eanjrleri termal sv ve kullanm suyu ile dorudan temasta olduklar iin korozyon, s, basn ve kimyasal dayankllklar nem arzeder. Ama, s transferini maksimize etmek ve hzlandrmak iin mmkn olan en byk yzey alanna ulaan tasarmlar oluturmaktr. Dolaysyla ince ve birok plakadan oluan yzeyler olarak tasarlanrlar. Plakalar arasndaki s ve basn farklarnn dk olmas idealdir. ift cidarl yatk depolarda ise s eanjr olarak aradaki geirgen metal tabaka kullanlr ve emaye, galvaniz veya paslanmaz elik gibi malzemeler seilir. zellikle havuz stmasnda kullanlan eanjrlerde plakalar havuz suyuna dayankl bir yntem ile birletirilmi olmaldr.
Is transferi ortam
Plakal Tip Harici Eanjr
Termal svs olmayan bo sistem
Inm olmayan dolu sistem
Maksimum basn ve scaklk altndaki sistem
Serpantin Tip Dahili Eanjr
Genleme Tanklar, termal gne enerjisi sistemlerinde oluan basn deiikliklerini dengelemek iin kullanlr. Genellikle ortalama sistem basncnn 0,5 bar kadar zerinde basn ile sisteme balanrlar. Sistemin ar snarak, termal svnn buharlat ve basncn artt durumlarda, fazla basn, tank tarafndan dengelenebilir. Ayrca termal svnn gvenlik vanalarndan kamas nlenerek, sistemin su
Bahsi geen TSE standartlar gne enerjisi toplayclar ile ilgili s performans deneylerini, dz toplayclarla ilgili bilgileri ve su stclar ile ilgili genel kurallar kapsar.
Genleme Tank
eksiltmesi bertaraf edilebilir. ki ayr blmden oluur ve ortada genellikle termal svya dayankl bir lastik diyafram bulunur. Genleme tank en az toplam sistem hacmine edeer byklkte seilmelidir. Purjrler, termal gne enerjisi sistemlerinde oluan havann darya atlmas iin gerekli bileenlerdir. Genellikle sistemler hava giriini engellemek iin bulunulan noktadaki atmosferik basncn bir miktar zerinde termal sv ile doldurulur. Yine de operasyon esnasnda, kk kaaklar veya snan termal svnn ierisinde znm durumda bulunan havann tekrar formasyonu gibi sebepler nedeniyle sistemde zaman ierisinde hava birikebilir.
Kilitlenebilir Manuel/Otomatik Pasifizasyonlu Purjr
Bu atlamad zaman, sirklasyonu durduracak bir noktaya ulaabilir ve tm sistemin durmasna, kolektrlerin ar snmasna yol aabilir. Bunu nlemek iin sistemin en yksek noktasna (kolektrlerin tepesine), otomatik veya manuel bir hava purjr eklemek gerekir. Baz sirklasyon istasyonlar kendi zerlerinde otomatik hava tahliyesi purjr barndrr. Yukarda snflandrlan bileenlerin birou, lkemizde dnya standartlarnda retilmektedir. Termal gne enerjisi sistemleri tm dnyada kabul grm olan EN12975-76 ve 77 standartlarna tabiidir. lkemizde, belirli bir kalite ve verimlilik gvencesi ile retim yapan kurulular bu standartlarn tanmlad kriterler uyarnca bamsz kurulular tarafndan test edilmekte ve yurt d pazarlarna alabilmektedir.
Kilitlenebilir Otomatik Purjr
Gne havuzlar gne enerjisinin dorudan depolanp korunabildii en basit yntemlerden biridir.
Gne Enerjisiyle Soutma

ekan ve srelerin iklimlendirme ihtiyac ve insanlarn 24 C zerindeki scaklklarda alma kapasitelerinin olduka dmesi gibi nedenlerden soutma ilemleri de en az stma kadar nem kazanmaktadr. Gnmzde kullanlan kompresyon yntemiyle soutma teknolojilerinin
pahal ve ar elektrik tketimleri, kullanlan soutma gazlarnn olumsuz etkileri nedeniyle, termal sourma teknolojileri kullanarak soutma konusunda gelimeler kaydedilmitir. Genellikle, minimum nm seviyeleri ve mekn stma destekli projelerin leklendirilmesinde, nm iddetlerinin yksek olduu aylarda, kullanlamayan fazla enerji ortaya kmaktadr. Inm iddetlerinin en yksek olduu aylarda, soutma ihtiyacnn da yksek olmas, termal gne enerjisi sistemlerinin belirli tekniklerle soutmada kullanlmas iin ok uygun bir senaryo ortaya koymaktadr. Soutma iin temel olarak ana termal soutma prosesi kullanlr; Absorbsiyon, 85-110 C Adsorbsiyon, 55-90 C Desikant - Kurutucu Soutma Sistemleri, 45-90 C Her yntemin de birok varyasyonu vardr. Aada, bu yntemler ana ayrc zellikleri bakmndan incelenmektedir. Absorbsiyon soutma, kapal devre bir soutma sistemidir. Soutucu ortamn evre ile dorudan temas yoktur. evrimin kts soutulmu sudur. Bu souk su birok soutma
Aylar baznda Inm ile Istma ve Soutma Yklerini kyaslama
Absorbsiyon Soutma
Gne enerjisiyle stma ve soutma konularnda rehberimizde sunulan bilgiler Antcam - Sunstrip firma kataloundan derlenmitir.
Adsorbsiyon Soutma
rnek Soutma Sistemi
sistemi ierisinde deerlendirilebilir. Basite evrim, bir nceki sayfadaki ekille zetlenebilir. Adsorbsiyon soutma da kapal devre bir soutma sistemidir. Daha yeni ve karmak bir termal sre ierir. Kolektr ve jeneratr blmleri, iller (Chiller) tarafndan sras ile stlp soutulduklar iin kesintili olarak alr. Dolaysyla sre, zeltinin kristalleme limitine bal deildir. Sre daha karmak olmakla birlikte, daha dk operasyon scaklklarnda alma imkan, teknolojiyi ilgin hale getirmektedir. evrim, basite stteki ekilde zetlenebilir. Desikant - Kurutucu Soutma Sistemleri, yukarda bahsedilen sistemlerin aksine ak
Desikant - Kurutucu Soutma
devreli bir sretir. Soutucu ortam evre ile dorudan temasta olabildii iin, soutma haricinde nem alma ve kondisyonlama zelliine de sahiptir. Soutma ortam olarak su kullanldndan evre asndan son derece uygundur. evrim, basite aadaki ekilde zetlenebilir. zetle u sylenebilir; iyi tasarlanm termal sreli bir soutma sisteminin, kompresyon bazl bir soutma sisteminden daha az elektrik enerjisine (veya edeer primer enerjiye) ihtiya duymas beklenir. Aksi takdirde kurulmamaldr. stte, her sistemin bir arada kullanld bir soutma sistemi emas grlmektedir. Tketilen toplam primer enerjiye kyasla, gne enerjisi oran ne kadar byk ise, tasarruf edilen enerji miktar da o denli byk olacaktr. Bu orann, gne enerjisi lehine byk olmas, termal srecin verimliliine baldr. Bu nedenle, tasarruf miktarnn byk olabilmesi iin, tketilen gne enerjisi oran en az % 50 olmaldr. deal soutma sistemlerinin % 70-80 gne enerjisi katk oran ile tasarlanmas tavsiye edilmektedir.
Absorbsiyonlu kapal soutma evrimlerinde en ok amonyak-su, su-lityum bromr veya amonyum-sodyum tiyosiyonat akkan iftleri kullanlr.
ahmuratl Kynn Gneli Yemekleri

nein olduu yerde yemek piirmek ve sebze kurutmak iin baka bir enerjiye ihtiyacnz olur mu? ahmuratl Ky ve Kerkenes'i Tantma Derneiyle (Yozgat) ODT Kerkenes Proje Ekibinin ortak olarak gerekletirdikleri projede, gne ocaklar ve gne kurutma frnlarnn etkinlii kyde denendi ve gsterildi. Gne ocaklarnn alma prensibi, gnein tencere zerine odaklanmas; kurutma frnlarnn alma prensibi ise gnele snan havann nite iindeki raflar arasnda dnmesi olarak zetlenebilir. ODT retim grevlisi Gner Mutafa ait ocak ve frn tasarmlarnda ilke, kolay yaplabilirlik ve kullanlabilirlik oldu. Gne ocaklarnda temel malzeme ise, alminyum kaplanmak zere bir hurdacdan temin edilen merkez odakl bir anak anten. Gne ocanda tencere, anan hareketinden bamsz olarak bir asi tarafndan tanyor. Makaralarn zerine kurulan kavisli destek ile gnein geli asna gre anan hareketi salanyor. Gne ocaklarnda olduu gibi, kurutma frnlarnn da yapm yerel artlarda gerekletirildi. Bu sayede, kyde gelitirilen uzmanlk ile hem i imkn yaratlmas, hem de bilginin kolay yaym amaland. Kurutma nitesinin alt giriine balanan bir scak hava toplayc sayesinde, nite iine alttan scak hava pompalanmas, nitenin stne yerletirilen bir rzgr frlda yardmyla da nite iindeki havann stten atlmas salanyor. Her bir kurutma nitesinde 120 x 120 cm boyutlarnda raflar ile toplam yaklak 16 m2lik kurutma alan temin ediliyor. Gne ocanda hazrlanan reeller ve kurutma frnnda kurutulan sebzeler kyde eitli etkinliklerde pazarlanyor.
Bu sayfadaki bilgiler UNDP Kresel evre Fonu, Kk Hibeler Program Trkiyenin (www.gefsgp.org) web sitesinden derlenmitir.
Pasif Gne Mimarisi

kolojik mimari, srdrlebilirlik, gne mimarisi ve benzeri terimler son zamanlarda ska duyulur oldu. Bu terimlerin bir anda poplerlemesi, bir yandan yeni kavramlar olduklar izlenimini yaratrken, dier yandan da kimilerince gelip geici bir moda eklinde alglanmalarna yol at. Aslnda her iki izlenim de yanl. Genel anlamda ekolojik mimarinin, zellikle de gne mimarisinin tarihi binlerce yl geriye uzanyor. Aslnda, belki de u ekilde ifade etmek gerekli: Endstri Devrimi ncesi yaplan binalarn tmne yakn ekolojik mimari rnleridir, bunlarn byk ounluunda da pasif gne prensipleri uygulanmtr. zetle, geleneksel mimari zaten ekolojiktir ve gnmzde yaplacak rneklere byk lde rnek tekil eder. Bu konuda kayda gemi en erken rneklerden biri M.. 4. yzyla dayanr. nl Romal mimar Vitruviusa gre, M.. 470-399 yllarnda yaayan Sokrat, pasif gne enerjisinden faydalanan bir ev tasvir eder. Sokrat, tasvirinde, evin asl cephesinin gneye bakmas gerektiini, bylece gnein ssndan faydalanlabileceini yazar. atya geni bir saak ekleyerek hem yaz gneinden korunulabileceini hem de kn gnein ieri alnabileceini kaydeden Sokrat, ayn zamanda da souk rzgrlardan korunabilmek iin kuzey cephesinin alak yaplmasn nerir.
1
Yazan: Yrd. Do. Dr. Mehmet Beng Uluengin Baheehir niversitesi
Aada detayl biimde inceleyeceimiz gibi, pasif gne mimarisi M.. 4. yzyldan bu yana olduka geliti. Ama mimaride gneten yararlanmann temel prensiplerinde nemli bir deiiklik olmad. Esas olan, dnyann yegne yenilenebilir enerji kayna olan gne enerjisinin1, kendi arazimize den ksmn en verimli ekilde toplamak, toplanan enerjiyi mmkn olduunca uzun sre depolamak ve yine mmkn olduunca verimli kullanmaktr. Yukardaki paragrafn son cmlesinde, pasif gne mimarisinin temel tanm yaplm oldu. Aada bu tanm genileteceiz. Ancak ncelikle tanmn son ksmn, yani verimlilik maddesini biraz daha derinlemesine ele alalm. Pasif gne mimarisi uygulanacak bir binann ncelikle enerji kayplarnn en aza indirgenmi olmas arttr. nk gne, aslnda ok bol miktarda enerji salamakla birlikte, bu enerjiyi srekli olarak salamaz. Gnein az olduu dnemlerde de, eldeki enerjiyi mmkn olduunca verimli kullanmak, pasif gne mimarisi uygulamasnn baarsn belirler. 1 Kasm 2008 tarihli Binalarda Is Yaltm Ynetmelii uyarnca, stanbulun da bulunduu 2. Blgedeki bir binann d duvarlar en fazla 0,6 W/m2Klik bir s iletkenlik (U) deerine sahip olmaldr. Bu, bir metrekarelik duvar yzeyinden, i-d scaklk fark bir derece Kelvin olduunda,
Rzgr, nehir ve okyanus, gel-git akntlar vs. de kimi zaman yenilenebilir enerji kaynaklar olarak anlr. Gerekte tm bu doa olaylar iin gereken enerji yine gneten gelir.
0,6 Wattlk s kaybolduu anlamna gelir. Oysa, iyi yaltlm bir binada bu deer rahatlkla 0,2 W/m2K mertebelerine indirilebilir. Bu, ynetmeliin ngrd yaltm deerinden 3 kat daha fazladr! Byle bir evde, gneten elde ettiimiz deerli enerjiyi kat fazla sre koruma ansna sahip oluruz. Enerji verimliliini etkileyen dier faktrler arasnda, binann ne denli kompakt olduu (hacmine kyasla ne kadar yzey alanna sahip olduu), bina iinde s blgelemesi (zonlamas) uygulanp uygulanmad ve s kaybnn fazla olduu cephelerde (genellikle kuzey cephesi) ne kadar kap ve pencere olduu saylabilir. imdi srasyla, yaplan tanmdaki dier iki temel kavram, yani gne enerjisinin nasl toplandn ve toplanan enerjinin nasl depolandn rneklerle inceleyelim.
hapsederler. Gneye bakan pencerelerin en nemli dezavantaj, yaz aylarnda i meknn fazla snmasna yol amalardr. Bunu engellemek iin, Sokratn 2.500 yl nce de belirttii gibi, saaklardan faydalanlabilir. Yaz gnei, k gneine kyasla daha dik bir ayla geldiinden, pencerelerin zerindeki saaklar, yaz gneinin mekna giremeyecei ekilde boyutlandrlmaldr. Daha etkili bir yntem de pencerenin kepenklerle rtlmesidir. Sz konusu kepenklerin s yaltm deerleri yksek tutulursa, ayn zamanda k mevsimi gne olmayan vakitlerde pencereden s kaybedilmesini de hatr saylr derecede yavalatr. Gneye bakan pencere saysn artrdka, gneten elde edebileceimiz enerji miktar da artar. Bu yzden, pasif gne mimarisi prensiplerini uygulayan binalar, genellikle uzun kenarlarndan biri gneye bakacak ekilde, dikdrtgen veya benzeri formlarda tasarlanrlar. Gne Sobas Gne sobas, temelde gneye bakan pencereye benzer. Ancak burada gne nm daha verimli biimde sya dntrlr. Soba, bir ift cam katmannn arkasna yerletirilmi koyu renkli bir metal plakadan ve bu eleri barndracak iyi yaltml bir kutudan ibarettir. Sz konusu kutu, binann gney cephesine dey konumda veya gne nlarn dik olarak grecek ekilde eimli yerletirilir ve iki adet hava kanalyla binann i meknna balanr. Sobann iindeki hava, gnein etkisiyle snr ve yukardaki hava kanalndan binann iine akar. Bu, alttaki hava kanalndan serin havann sobann iine dolmasn salar. Serin hava snr ve tm ilem tekrarlanr. Yaz aylarnda gne sobasnn hava kanallar kapatlarak binay gereksizce stmas engellenebilir. Ya da soba, meknn havalandrlmas amacyla kullanlabilir. Sobann st ksmndaki bir kapak, snan havann mekn
Gne Enerjisini Toplama Yntemleri

Gne enerjisini toplamak iin kullanlan en nemli e camdr. Camn pasif gne mimarisi bakmndan en nemli zelliklerinden biri, grnen geirmesine ramen, kzl tesi nlar byk lde bloke etmesidir. Gneten gelen nlar, camdan neredeyse hi engellenmeden i mekna geerler. eitli nesnelere arpan bu nlar sourulup, farkl bir nm tr olan kzl tesi nma dnrler. Kzl tesi nmn bir dier ad sdr. eride biriken bu kzl tesi nm, yani s, camdan pek kolay gemediinden meknn iinde hapsolur. Aada, camn ne tr mimari elemanlar bnyesinde kullanldn greceiz. Gneye Bakan Pencere En basit s toplama eleman, bildiimiz penceredir. Gneye bakan pencereler, gn boyu gneten gelen sy toplayp, meknn iinde
Gne enerjisini toplamak iin kullanlan en nemli ve basit e camdr.
Gne Sobas
K Bahesi
iine deil, dar atlmasn salar. Soba iindeki havann bu yukar doru hareketi de, alttaki hava kanalnda bir negatif basn oluturur. Bu negatif basn, binann iindeki havann emilmesini salar. Eer binaya, nispeten serin bir noktadan temiz hava girii salanabiliyorsa (rnein kuzey cephesindeki bir pencereden) bina serinletilebilir. K Bahesi K bahesi, yukarda bahsi geen s blgelemesi kavramn ierdiinden ve ksmen gne enerjisini depolama ilevini de yerine getirdiinden, gne enerjisini toplamann en etkili yntemlerinden biridir. K bahesinin s toplama zelliklerinden bahsetmeden nce, s blgelemesi kavramn ele alalm. Is blgelemesi iin anahtar kelime tampon blgedir. Ama, binann yaanan meknlaryla d mekn arasnda bir gei mekn, yani tampon mekn yaratmaktr. Her zaman kullanlmadndan, k bahesinin iindeki scaklk, insan konforu iin gereken snrlarn dnda kalabilir. rnein, gece d scaklnn 0 Cye dt bir ortam dnelim. Bu durumda, k bahesinin scakl 10 C bile
kalsa, esas yaam meknlarndan buraya kaacak s miktar daha az olacaktr. K baheleri, binann gney cephesinde ina edilirler. Yzeylerinin mmkn olduunca fazlas (duvarlar, at) s yaltml camdan (ift cam) olmaldr. K bahesi, tpk gneye bakan pencerede ya da gne sobasnda olduu gibi, gneten gelen nm sya evirir ve hacmi iinde hapseder. Dolaysyla bahenin iindeki scaklk , zellikle len saatlerinde, insan konforu iin gereken snrlarn stne kar. Bu yzden, k bahesi binann i meknyla btnleik yaplmamal, arada muhakkak duvar ya da en azndan pencereler bulunmaldr. Bahede biriken s, binayla arasndaki pencerelerin ve/veya hava kanallarnn almasyla binann iine alnabilir. Fazla s, aada aklanan depolama yntemlerinden biriyle depolanp, daha sonrada kullanlabilir. Yazn da kullanlacaksa k bahesinde mutlaka glgeleme elemanlar ve alabilen pencereler olmaldr. Bylece, yazn fazla snmas nlenmi
Gne enerji sistemlerinin kullanm iin ilk adm enerji tasarrufu ve yaltmdr.
128
olur. Alabilen pencereler ayn zamanda binann havalandrlmas iin de kullanlabilir. Buradaki prensip, gne sobasndakiyle ayndr (k bahesinde snan hava pencerelerden dar atlr, dar atlan hava yerine evin iinden hava emilir ve binaya nispeten serin bir noktadan temiz hava girii salanr).
Gne enerjisini depolama yntemleri

Trombe duvar, kullanmn yaygnlatran Fransz mhendis Felix Trombeun adyla anlr. Trombe, mimar Jacques Michelin 1964te Odeillo, Fransada tasarlad bir pasif gne evinde kulland s depolama sistemi sayesinde tasarmn dnya kamuoyuna duyurmutur. Sz konusu tasarm daha sonra, zellikle de 1970li yllarda ina edilen pasif gne evlerinin olmazsa olmaz esi haline gelmitir. En yaln ekliyle Trombe duvar, gne gren ift caml bir pencerenin arkasna yerletirilen, s depolama kapasitesi yksek malzemeden ina edilmi bir duvardan ibarettir. Sz konusu duvar, zellikle koyu bir renge boyanmsa, gn boyunca gneten gelen enerjiyi sourur ve depolar. Akam, gne ekildikten sonra da bu sy
yava yava i mekna verir. Bu esnada, bina cephesindeki camn bir s yaltm malzemesiyle rtlmesi, duvardaki snn darya kamasn engeller. Trombe duvar, malzemesi ve kalnlna bal olarak farkl miktarda s depolar ve bu depolad sy belirli bir gecikmeyle (snn d yzeyden i yzeye kadar ulamas iin gereken sre) i mekna iletir. Aada, deiik kalnlklardaki tula Trombe duvarlarn sy ne kadar srede i mekna ilettikleri ve duvar i yzey scaklnn gece-gndz arasnda ne kadar oynadn gsteren bir grafik bulunmaktadr. Yukarda aklanan ekilde ina edilen Trombe duvarlar, gayet etkin stma salarlar, ancak ufak bir detaylandrma farkyla duvarn etkinlii hatr saylr biimde artrlabilir. Tpk gne sobasnda olduu gibi, Trombe duvarna iki adet hava kanal alrsa, mekndaki hava, s yaym (konveksiyon) yoluyla da stlr. Gne ekildikten sonra hava aknn tersine dnmemesi iin hava kanallar kapatlr. Faz deiim maddeleri (FDM) Faz deiim maddeleri ya da ngilizce karlyla phase change materials (PCM) gizli sl enerji depolama (GIED) adyla anlan s depolama ynteminin kullanlmasna olanak tanr. Bilindii gibi, herhangi bir maddeye s enerjisi verildiinde, bu enerji maddede ya hissedilebilir bir scaklk artna (rnein, 20 Cdeki suya s uyguladnzda, su yava yava snr) ya da maddenin faz deitirmesine sebep olur (su 100 Cye ulatnda, fazladan uygulayacanz s, suyun scakln artrmaz; suyun buhara dnmesini salar). Faz deiimi srasnda madde fazladan enerjiyi depolar, ancak hissedilebilir scaklnda bir deiiklik olmaz. te bu faz deiikliini, oda scaklna yakn mertebelerde gerekletiren maddeler, bina leinde gizli sl enerji depolama uygulamas iin elverilidirler.
Trombe Wall
Eski Yunan medeniyetinden beri gnmze ulaan pasif bina yntemleri kullanlmadan yaplacak fotovoltaik sistemler eksik olacaktr.
Sz konusu maddeler arasnda, rnein bir parafin tr olan oktadekan bulunur. Oktadekan, 27 Cde katlar. Bu scakln zerinde, sv haldedir. Dolaysyla, scakln rahatlkla 27 Cnin zerine kt k bahelerinde s depolamak iin kullanlabilir. Daha sonra gne gittiinde oktadekan, bu ekilde depolad sy ortam hep 27 Cde kalacak ekilde mekna yayar. Gelimi uygulamalarda FDMler, polimerlerle kapl kk krecikler halinde (ap < 1 mm) sva ya da alpan yapmnda kullanlan alnn iine katlrlar. Bu ekilde, meknn tm yzeylerine uygulanabilir ve ok etkin biimde s depolamak iin kullanlabilirler.
iin de kullanlabilir. Bu bata akla ters gelse de, gnei s deil de enerji kayna olarak dnrsek, konuyu kavramak kolaylar. Nasl klimalar elektrik enerjisi kullanarak binalarmz soutuyorlarsa, s enerjisi kullanarak da ayn i yaplabilir. Tabii bunu pasif gne mimarisi snrlar iinde yapmak her zaman kolay olmayabilir. Ama bu imknsz olduu anlamna da gelmez. Gne Bacas Gne bacas, binann atsna yerletirilmi ufak bir Trombe duvarndan ibarettir. Ancak, sz konusu duvar stma iin deil, salt havalandrma iin kullanlr. Tpk hava kanall Trombe duvarnda olduu gibi, duvar snr ve evresindeki havay str. Isnan hava ykselir ve havalandrma menfezinden dar atlr. Dar atlan havann yerine serin bir noktadan temiz hava girii salanr Toprak Alt Hava Kanallar (Kanatlar) Topran 5-6 m. altna inildiinde, scaklk yaz k 12-16 C civarnda kalr. Bu, yazn binalar serinletmek iin mthi bir olanaktr. Sz konusu serinletme yntemi o kadar etkilidir ki, zellikle Mezopotamyada bin yllarca kullanlmtr. Farkl corafyalarda kanat, karez, galeria, falaj gibi deiik isimlerle anlan bu kanallar, balangta yer alt suyunun yer stne kartlarak sulama amal kullanlmas iin ina edilmitir. Ancak zamanla kanada inen dey kanallardan (kanadn kazlmas srasnda bunlarn almas zorunludur) serin hava elde edilebildii fark edilince, kanatlar binalarda serinletme amacyla da kullanlmtr
Gne Enerjisinin Soutma Amacyla Kullanlmas

Pasif gne mimarisi dendiinde ncelikle akla binann gne nlaryla stlmas gelir ki dorudur da. Ancak gne, binay serinletmek
lk nce enerjiyi kaybetmemek iin gerekli nlemleri almal ve gerekli mimari dzenlemeleri yaptktan sonra minimal enerji ile ihtiyalar karlamalyz.
Gn I ile Aydnlatma
Yazan: Hlya Okutan
n , yzyllardr aydnlatmann temel kaynadr. Gn ile doal aydnlatmay salayan yntemlerden en ok bilineni ve kullanlan da pencerelerdir. Pencerelerden gelen kla aydnlatma, evlerde yeterli olabilmektedir. Ancak, sanayide ve ok katl ya da geni oturum alanl binalarda gn pencere blgesine yakn ksmlarda kalmakta, odann derinliklerine k aktarlamad iin homojen bir aydnlatma salanamamaktadr. Dolaysyla, gndz saatlerinde yapay aydnlatmann kullanlmasna sebep olmaktadr. Ayrca scaklk sebebiyle de, gne her meknda istenmemekte yine depo gibi geni hacimli alanlarda yapay aydnlatma kullanlmaktadr. Gn aydnlatma sistemleri, pencereden gelen n homojen olmamasnn yan sra scaklk, kamama gibi olumsuz zellikleri de beraberinde getirmesinden dolay gelimi ve yeniliki bir zm olarak ortaya kmtr. Bu sistemler, pencerelere ek kombinasyonlarla ve pencerelerden bamsz olarak gn n i mekna alr. Gelimi olarak adlandrlsa da her koulda sistemin olumlu bir ekilde alaca garanti edilemez. Bu sistemler, karanlk bir mekna gn n tamak, aydnlatma seviyesini homojenletirmek, grsel konforu artrmak, glgelendirme kontrol ve scaklk kontrol salamak, daha az enerji harcayarak enerji ve
Doal olarak pasif gne sistemi uygulamalar iyi bir mimari tasarm ile balar.
maliyet tasarrufu elde etmek amacyla uygulanmaktadr. Bir yapda hangi gn aydnlatma sisteminin kullanlaca tasarm aamasnda belirlenmelidir. Sonradan binalara entegre edilen sistemler uygulama zorluu, detay hatalar ve daha fazla maliyet getirmektedir. Projenin yaps, tasarm aamasnda veya sonraki aamalarda hangi sistemin kullanlacan belirler. Bu belirleyiciler aada sralanmtr. Konum: Her binann bulunduu enlem ve boylam artlarna gre gnelenme sreleri ve iklimsel artlar birbirinden farkldr. Baz binalarda daha fazla gn i mekna aktarlrken, bazlarnda ise scaklk ve termal artlar sebebiyle glgeleme n plandadr. Binann gn alma hali: Yaplamann doal getirisi olarak binalar dier binalarla ve evresindeki glge verici artlarla iliki iindedir. Mimari tasarm: Tasarm, bir binann d kabuunu dolaysyla aydnlanma kararlarn etkiler. Manzara, pencerelerin konumu ve aklklar gn aydnlatma sistemlerinin seiminde belirleyicidir. lev: Bina iindeki ilevler ortamlarn aydnlanma seviyesini ve tasarm ilkelerini belirler. rnein sinema, konferans salonlar, mzeler gn na az ihtiya duyarken ofisler, marketler, evler daha fazla gn na ihtiya duyan meknlardr.
131
sarfiyatndaki en nemli kalemlerden biri aydnlatmadr. Doru bir gn aydnlatma sistemi ile enerji tasarrufu salanabilir. Ekonomik artlar: Gelimi gn aydnlatma sistemleri standart bir pencere sistemiyle karlatrldnda maliyetli sistemlerdir. Doru sistem tasarm aamasnda devreye girmezse, sonradan yaplacak olan sistemler bu maliyetleri daha da artrmaktadr. Gn I Tp Uygulamalar Yanda rnei grlen gelimi gn aydnlatma sistemi, gn tp diye adlandrlan ve d mekndaki gn n iletim katsays ok yksek bir metal boru ile tayp hacme homojen datan bir sistemdir. D meknda bulunan effaf fanus zerindeki optik krlmalar ile gn boru iine ynlendirilir. Yanstma katsays % 99un zerinde bulunan zel film tabakas kapl borular ile gn tanarak en alt ksmda bulunan k yayc kapak ile homojen bir aydnlatma salanr. Sistemin en nemli avantajlarndan biri de UVyi % 99 orannda engellemesi ve scakl iletmemesidir. Bu sayede gn ndan faydalanmak isteyen fakat scaklk sebebiyle kullanlamayan meknlar iin uygundur.
Tesco Kipa Hipermarketi
Aydnlanma: Konutlarda pencerelere yakn olan ksmlar daha yksek aydnlk seviyesindeyken i ksmlar karanlkta kalr. Bu aydnlanma fark ve ortamda pencerelere yakn ksmlardaki scaklk rahatsz edici olur. Kontrol gerektirir. Binadan beklenilen enerji verimlilii: Son dnemde gndemde nemli bir yer tutmakta olan enerji verimlilii lkemizde de enerji verimlilii yasa tasarsnn kabul ile hz kazanm ve byk binalar, iletmeler bu konu hakknda daha duyarl hale gelmitir. Enerji
Gn tp boru ap ve performans zellikleri ilikisi BORU API AYDINLATMA ALANI POTANSYEL MAKSMUM UZUNLUK TOPLANAN IIK AKII (LMEN) Ortalama-max 3.000 4.600 6.000 9.100 13.500- 20.850
250 mm 350 mm 530 mm
14-19 m2 23-28 m2 38-40 m2
6m 9m 15 m
Doal aydnlatmada farkl uygulamalara www.gunisigiaydinlatma.com adresinden ulalabilir.

Ekler
Ekler
Ekler
Elektrikli Aletler iin Enerji Tketim Tablosu

Cihaz Su stc Kahve makinesi Ekmek kzartma makinesi Patlam msr makinesi Blender Mikrodalga frn Tost makinesi Elektrikli ocak Fritz Bulak makinesi p tc amar makinesi Otomatik Manuel Elektrikli sprge Normal El sprgesi Diki makinesi t amar kurutucu Elektrikli* Gazl Istc Motor bloklu* Tanabilir* Su yata* Su deposu* Brlr fan Klima* Oda Merkezi sistem Garaj kaps kumandas 1500 2000-5000 350 150-1000 1500 400 100 300-1000 4000 300-400 200-700 100 100 1000 500 300 W (Watt) 200 800 800-1500 250 300 600-1700 1200 1200 1200 1200-1500 450 Cihaz Elektrikli battaniye Sa kurutma makinesi Tra makinesi WaterPik Bilgisayar Dizst PC Yazc Sistem (CPU, monitr, lazer yazc) Faks DVD oynatc Televizyon 25 renkli 19 renkli 12 siyah-beyaz Video oynatc CD-alar Stereo Radyolu saat AM/FM araba radyosu Uydu ana/nternet CB radyo Elektrikli saat Uydu telefonu Alm Yayn Ik 100W ampul 25W sarfiyatsz ampul 50W DC ampul 40W DC halojen 20W DC sarfiyatsz ampul 100 28 50 40 22 5 40-150 150+ 70 20 40-100 35-100 10-100 1 8 30-65 5 3 50-75 200-600 100-500 1500e kadar 35 25 W (Watt) 2000 1000-1500 15 100 Cihaz Sarfiyatsz ampullerin denklii 40W dengi 60W dengi 75W dengi 100W dengi Tavan pervanesi Masa pervanesi Elektrikli im bime makinesi Elektrikli budama makinesi Misinal im bime makinesi 1/4 matkap 1/2 matkap 1 matkap 9 dairesel zmpara 3 zmpara makinesi 12 elektrikli testere 14 erit testere 7 1/4 tepsi testere 8 1/4 tepsi testere Buzdolab/dondurucuEnergy Star 368 m3 320 m3 256 m
3
W (Watt)
11 16 20 30 10-50 10-25 1500 450 450 250 750 1000 1200 1000 1100 1100 900 1400
540 kWh/yl 390 kWh/yl 370 kWh/yl 112 70 440 350 112 80-200
Sun Frost marka buzdolab 256 m3 DC (7) 192 m3 DC (7) Dondurucu-Normal 224 m3 (15) 224 m (14)
3
Sun Frost marka dondurucu 304 m3 (10) Daktilo
*Elektriini gne panellerinden elde eden konutlarda, bu cihazlar genellikle elektrik harici enerji kaynaklar kullanrlar. Bu liste Amerikadaki ortalama deerlerden oluturulmutur. Kaynak: Solar Living Source Book, Real Goods
134
Ekler
Gnlk Elektrik Ykn Hesaplama

AC Cihaz Gc Watt x Gnlk kullanm (saat) x Kullanlan gn says (haftalk) 7 = Ortalama gnlk enerji kullanm Wh
x x x x x x x x 1 2 DC Cihaz Gc Watt x Gnlk kullanm (saat)
x x x x x x x x
7 7 7 7 7 7 7 7
= = = = = = = =
Toplam AC Wh/gn x 1.1 = Toplam dzeltilmi DC Wh/gn x Kullanlan gn says (haftalk) 7 = Ortalama gnlk enerji kullanm Wh
x x x x x x x x x 3
3 4 5 6 7 8 9 Toplam DC Wh/gn Satr 2den toplam dzeltilmi DC Wh/gn Evin toplam DC Wh/gn deeri Sistemin nominal voltaj (genellikle 12 veya 24) Toplam DC amper-saat/gn Ak kayplar, tesisat kayplar, gvenlik faktr Toplam gnlk amper-saat gereksinimi + = = x 1.2 = = =
x x x x x x x x x
7 7 7 7 7 7 7 7 7
= = = = = = = = =
Toplam DC Wh/gn
18 Gereken paralel modl says (yukarda, 14. satr) 19 Gereken toplam modl says Ak Bykln Belirleme 20 Gnlk toplam amper-saat gereksinimi (9. satr) 21 Gn cinsinden rezerv sresi 22 Kullanlabilir ak kapasitesi yzdesi 23 Amper-saat cinsinden minimum ak kapasitesi 24 Sist.iin bir ak sein, amper-saat kapasitesini girin 25 Paralel ak says 26 Sistemin nominal voltaj (6. satr) 27 Setiiniz aknn voltaj (genellikle 12 veya 24) 28 Seri balanan ak says 29 Paralel ak says (yukarda, 25. satr) 30 Gereken toplam ak says = x x = = x =
10 Sistemin tahmini gnelenme sresi 11 PV dizisinin amper cinsinden toplam akm 12 Sisteminiz iin bir fotovoltaik modl sein 13 Modln nominal amper gc 14 Gereken paralel modl says 15 Sistemin nominal voltaj (yukarda, 6. satr) 16 Modln nominal voltaj (genellikle 12) 17 Seri balanmas gereken modl says
135
Ekler
Adm Adm Gnlk Yk Hesaplama

1. Satr: Yukardaki stundaki toplam ortalama Wh/gn. 2. Satr: AC cihazlarda, evirici(invertr) verimsizliini (genellikle % 90lk verim) hesaba katmak iin Wh toplamn 1,1le arpn. Bu, akden ekilecek olan gerek DC Wh miktarn verir. 3. Satr: DC cihazlar dorudan toplanr, dzeltme gerekmez. 4. Satr: Yukarda, 2. satrdaki toplam girin. 5. Satr: Toplam DC Wh/gn bulmak iin AC ve DC Wh toplamlarn toplayn. 6. Satr: Ak sisteminin voltajn girin; bu genellikle 12 veya 24 Volttur. Daha yksek voltajla alacak kontrol ve izleme donanmlarn bulmak bazen g olduundan, yksek voltajda karar klmadan nce teknik olarak bir yetkiliye dann. 7. Satr: 5. satrdaki toplam 6. satrdaki voltaja bln. 8. Satr: Bu, tesisat ve aklerden kaynaklanan kayplar hesaba katarak ufak bir gvenlik marj salayan yuvarlama faktrmzdr. 7. satr 1,2yle arpn. 9. Satr: Bu, her gn akye verilmesi gereken ortalama enerji miktardr. 10. Satr: Gnde ka saat gne greceksiniz? Aylara bal gnelenme sresi, Elekrik leri Ett daresinin web sitesinde yer alan Gne Enerjisi Potansiyeli Atlasndan (http://repa.eie.gov.tr/MyCalculator/Default.aspx) faydalanlarak elde edilebilir. Muhtemelen sisteminizi en kt koullara gre tasarlamayacaksnz. Frtna srasnda enerji tasarrufu veya yedek bir g kayna, bu satrda daha yksek bir rakamn kullanlabilmesini ve dolaysyla sistemin kurulum masraflarnn azalmasn salayabilir. 11. Satr: 9. satr 10. satra bln; bu, gereken toplam PV akmn verir. 12. Satr: Sisteminizde hangi gne panelini kullanmak istediinize karar verin. Bu hesaplar farkl panellerle yapmanz iyi olur. htiyalarnz karlamak iin yukar m, aa m yuvarlamanz gerektiine bakn. 13. Satr: Setiiniz panelin nominal gcne gre amper ktsn girin. 14. Satr: 11. satr 13. satra blp, gereken paralel modl saysn bulun. Mutlaka bir ksurat kalacak. 12 Voltluk bir sisteminiz varsa, burada durup 14. satrdaki yantnz 19. satra geirebilirsiniz. Nominal sistem voltajnz 12 volttan yksekse, devam edin.
15. Satr: Sistemin ak voltajn girin. Bu, genellikle 12 veya 24tr. 16. Satr: Modln nominal voltajn girin. Bu, zel durumlar haricinde 12 olacaktr. 17. Satr: 15. satr 16. satra bln. Bu, aklerinizi arj etmek iin ka modl seri balamanz gerektiini gsterir. 18.Satr: 14. satrdaki rakam girip 17. satrdakiyle arpn. 19. Satr: Bu, elektrik ihtiyacnz karlamak iin gereken toplam gne paneli saysdr. ok mu yksek? Ya elektrik tketiminizi azaltn, ya da rzgr veya su gibi ikincil bir enerji kayna ekleyin. Bunu pek nermesek de bir alternatif de grltl, baa bela, fosil yakt ien bir jeneratrn sisteme eklenmesidir.
Ak Bykln Belirleme
20. Satr: 9. satrdaki toplam gnlk amper-saat deerini girin. 21. Satr: Gn cinsinden rezerv ak kapasitesi. Biz genellikle ila yedi gnlk yedek kapasite tavsiye ediyoruz. Daha az rezerv, aky her gn doldurup boaltmanza neden olacak, bu da aknn mrn ksaltacaktr. Yedi gnden fazla kapasite de pahalya mal olacandan yedek bir g kayna aranmaldr. 22. Satr: Ak kapasitesinin % 100n kullanamazsnz (yeni ak alrsanz, o baka). Bunun maksimumu, % 80dir. Biz de genellikle % 50-60 tavsiye ederiz. Bu, aklerinizin mrn uzatt gibi, ufak bir acil durum rezervi de brakr. Bu satra 0,5 ile 0,8 arasnda bir deer girin. 23. Satr: 20. satr 21. satrla arpp 22. satra bln. Bu, size gereken minimum ak kapasitesidir. 24. Satr: Bir ak tr sein. Evde kullanlan sistemlerde en sk jel tipi akler kullanlr. Daha fazla ayrnt iin Akler blmne bakn. Setiiniz aknn amper-saat kapasitesini bu satra girin. 25. Satr: 23. satr 24. satra bln; bu, size gereken paralel ak saysdr. 26. Satr: Sisteminizin 6. satrdaki nominal voltajn girin. 27. Satr: Setiiniz ak trnn voltajn girin. 28. Satr: 26. satr 27. satra bln; bu, istenen sistem voltaj iin ka aky seri balamanz gerektiini gsterir. 29. Satr: 25. satrdaki paralel ak saysn girin. 30. Satr: 28. satr 29. satrla arpn. Bu, sisteminize gereken toplam ak saysdr.
136
Ekler
Evsel Kullanm iin Pratik Formller:
Gnlk retilen Enerji Fotovoltaik Panel Bykl (W) x Gnelenme Sresi (saat/gn) x Sistem Verimi = Sistem retimi (Wh/gn) Ada Sistemi: Ortalama Gnlk Elektrik Tketimi (Wh/gn) Gnelenme Sresi (saat/gn) % 55 Sistem Verimi = Gerekli PV Gc (W) Tahmini Hesaplama: PV Panel Bykl (W) x 3 = retim Miktar (Wh/gn) retim Miktar (Wh/gn) x (1/3) = PV Panel Bykl (W) ebeke Balantl Sistem: Ortalama Gnlk Elektrik Kullanm (kW-saat/gn) Gnelenme Sresi (saat/gn) % 70 Sistem Verimi = Gerekli PV gc kW olarak Tahmini Hesaplama: PV Panel Bykl (W) x 4 = retim Miktar (kWh/gn) retim Miktar (Wh/gn) x (1/4) = PV Panel Bykl (kW) 1 kWlk g = 75 m2 PV Panel alan
Elektrik retiminin Toptan Sat (Dnya Genelindeki Ortalama Rakamlar): Kmr = 4 Euro / kWh Doal Gaz = 6 Euro / kWh Rzgar = 7 Euro / kWh PV = 14 Euro / kWh (Bireysel retim) Hidroelektrik = 11 Euro / kWh Jeotermal = 11 Euro / kWh Nkleer = 14 Euro / kWh Merkezi PV Santralleri = 15 Euro / kWh lkemizde younluklu kullanlan enerji eitlerinin maliyetleri ise 2008 sonu itibariyle; 1 m3 doal gazn her ey dahil tketiciye sat fiyat: 107, 87 krtur. (4 kiilik bir ailenin yllk ortalama doal gaz tketimi: 1500 m3tr.) 1 kWh elektriin konutlardaki sat fiyat her ey dahil 24,9 krdir.
Batarya Boyutu: kWh/gn 3-5 Depolama Gn x 3 = Gerekli kWh Batarya Boyutu
arj Kontrol nitesi Boyutu: 1 MWlk kurulu PV Sistemi, Amerika Birleik Devletlerinde 31 kWh/gnlk tketime sahip yaklak 130 konutun ihtiyacn karlayabilmektedir. Trkiyede drt kiilik bir ailenin aylk ortalama elektrik tketimi 230 kWh civarndadr. 1 MWlk kurulum, lkemizde yaklak 520 evin aylk ihtiyacn karlayabilir. PV Devre Akm, amp x 1,56 = Toplam Amper Boyutu
alter Boyutu: Devre Akm, amp x 1,56 = alter Amper Boyutu
137
Ekler
Bina Etd
Bu blmde, tek veya iki ailenin yaad bir binann atsna konacak bir PV sistem iin bir liste sunuyoruz. naat belgelerinin kopyalar (zemin plan, kesit, at plan ve vaziyet plan) mevcutsa mteriden alnmaldr. Daha byk PV sistemlerde daha ayrntl bir incelemeye ihtiya vardr. Gerekirse, bu modele dayanarak kendi listenizi oluturabilirsiniz. Sistem ksmen glgeli olacaksa, ilave listeler de kullanlabilir. Glge unsurlarnn PV sistem zerindeki etkisini deerlendirmek iin, ekil 3.14teki gibi kaba bir eskiz yapmak iyi olur. Bu, listenin zerine, ynleri gsteren alana veya vaziyet plannn stne yaplabilir. Yeni bir binada, etrafta baka bina ve aalandrma yaplp yaplmayaca ve aalarn bymesi de gz nne alnmaldr. Eskizin veya vaziyet plannn zerine aadakiler iaretlenmelidir (gerektii takdirde fotoraflar da eklenmelidir). at alan (ynler de dikkate alnarak). PV sistem iin kullanlabilecek alan. Baca, anten, uydu anaklar. Civardaki binalar (yaklak mesafe ve ykseklik). Aalar (yaklak mesafe ve ykseklik, yapraklarn dken ve kozalakl aalar iaretlenir). PV sistemi glgeleyeceklerse, tepeden geen hatlar (elektrik, telefon). Dier glge unsurlar: Binalarn den glgeleri, at pencereleri vs. Glge siletleri, ilgili gne yolu diyagramnn zerine iaretlenebilir. Bu, ilk alan ziyaretinde yaplrsa, glgeleme konusunda mteriye bir n tahmin verilebilir.
Etiketler (gerekiyorsa ykseklikleriyle): PV iin kullanlabilir alan = PV at penceresi = Anten = Baca = Kozalakl aa= Yaprak dken aa=
Bina ncelemesi rnek Eskizi (ekil 3-14)
at genilii
at uzunluu
at eimi
Tepe ykseklii Saak ykseklii
PV Sistem Listesi Gerekli ller (ekil 3.15)
138
Ekler
PV Sistem Listesi
Mterinin ismi: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sokak, numara:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Posta kodu, ehir: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Telefon (zel): . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Telefon (i): . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . u saatler arasnda:....................... -............................. Faks: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . naat alannn adresi (Farkl bir adres ise): . . . . . . . . . . .......................................... Mimar: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Elektriki: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . at ustas: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Msait at alan: Uzunluk =................... m x genilik= .................................... m = .................................. m2 Dier at elemanlar: Baca Tepe penceresi Paratoner at penceresi Dier Faydal Belgeler naat planlar: Vaziyet plan Cepheler Fotoraflar: at Saatin yeri
Dier. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . at at ekli: Beik at Dz at Tek eimli at Krma at Topuz at Mansart ats Testeredii at Beik-topuz karma at Dier. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . at kaplamas: Arduvaz Oluklu Eterni Bitml membran Kiremit akl Zift Alaturka (oluklu) kiremit Dz kiremit Marsilya kiremidi Dier. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . at inaat: Is yaltm? Evet Hayr at alt strktr. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kirilerin arasndaki mesafe= . . . . . . . . . . . . . . . . . . m atnn eriilebilirlik durumu: Vin gerekli skele gerekli Ara eriimi Evet Hayr Kablo derken kullanlabilecek at aklklar Evet Hayr Havalandrma kiremitleri Dier at aklklar PV jeneratr, invertr ve elektrik saati PV jeneratrn yn: Gney yn 0 kabul edilerek (-90 (dou) +90 (bat)): ......................................... PV jeneratrn eilme as 0den (yatay) 90ye (dikey): ......................................... Paratoner var m? Evet Hayr PV jeneratr nerede topraklanabilir? . . . . . . . . . . . . . .......................................... Jeneratr buatnn yeri? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .......................................... Elektrik saati nerede? Bodrum Koridor Salon Depo Binann dnda: Mesafe...........m Dier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zemin plan Kesitler
at plan Binann tanm
Evin seilen at alanyla grn Glgeleme: Glge durumu
Mterinin stekleri ve Beklentileri PV modl tr: atya monte atya entegre Dier Monokristal Amorf Polikristal nce film
PV g (yaklak) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . kWp Maksimum yatrm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . stenen enerji retimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . kWh/yl Maksimum alan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . m2
139
Ekler
Saat balants? Saate yer kalyor mu?
Dier
Evet Hayr Yllk elektrik tketimi? kWh / yl Yeni binada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Civardaki aalandrma ve yeni bina projelerini aratr. Glgeleme iin . . . . . . . . . . glgeleme listesini kullan! Ev tescilli mi ya da sit alannda m? Evet Hayr
nvertre de yer var m? Evet Hayr nvertrn yeri? DC ana anahtarnn yeri? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Hatlar ve kurulum
Yaklak kablo uzunluu: PV jeneratrle buat arasndaki mesafe:. . . . . . . . . . . m PV jeneratrle egerilimli datm hatt arasndaki mesafe: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . m Jeneratr buatyla invertr arasndaki mesafe: . . . . . . . ........................................m nvertrle ebeke balants arasndaki mesafe: . . . . m DC ana kablosunun yeri ve tesisat tr: . . . . . . . . . . m AC balant kablosunun yeri ve tesisat tr: . . . . . . m at krlmal m? Evet Hayr Ka kez?: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Glgeleme listesi
izin (ya da gerekiyorsa fotoraf ekin) at alan (ynn belirtin) PV sistemi iin kullanlabilecek alan (PV sistemin merkezini koordinatlarn orijinine yerletirin) Baca, anten, uydu anaklar Civardaki binalar (yaklak mesafe ve ykseklik) Aalar (yaklak mesafe ve ykseklik). Yapraklarn . dken aalarla kozalakl aalar iaretleyin Tepeden geen hatlar (elektrik, telefon) Dier glge unsurlar: Binalarn den glgeleri
140
Ekler
Elektrikli Aletlerde Enerji Verimlilii
amar ve Bulak Makinesi: Tam dolu altrlarak en ekonomik ykama program tercih edilmelidir. Daha az deterjan kullanlmaldr ve kullanlan deterjana gre en dk scaklkta ykama salayan program tercih edilmelidir. Bulak makinas iin 55 ykama scakl yeterli olmaktadr. Bulaklar, bulak makinasna yerletirilmeden nce syrlarak temizlenmelidir. amarlarn kurutmas, makine ile deil rzgar, gne gibi doal enerji kaynaklarndan salanmaldr. Ocak ve Frnlar: Kk kapasiteli frnlar tercih edilmeli ve n stma gerekli olmad srece yaplmamaldr. Donmu yiyecekler frna dorudan yerletirilmeden darda znmesi salanmal ve piirmeden birka dakika nce kapatlmaldr. Mikrodalga frnlar piirme ilemini 2-10 dk, stma ilemini 10-30 snde gerekletii iin % 66 tasarruf salar. Dier Ev Aletleri: Bu aletlerin ou ksa sreli alma gerektirmelerine ramen fazla enerji tketimine neden olmaktadr. rnein bir sa kurutma makinasnn 10 dakika almas ile harcad enerji, 60 Wlk bir lambann 3 saatte harcad enerjiye e deerdir. Elektronik birok alet stand-by (uyku) modunda bekletilmemeli, kullanlmad durumlarda fileri mmkn olduu kadar prizden ekilmelidir. Byk ekranlar yerine daha az enerji tketen kk ekran televizyonlar ya da bilgisayarlar tercih edilmelidir. Elektronik cihazlarda ses dzeyinin dkl de yine enerji tketimini azaltmaktadr. Scak Su retimi: Mmkn olduu kadar gne enerjisi ile su stma sistemleri kullanlmaldr. En yksek 45-50 lere kadar stma salanmaldr. Scak suyu depolayan reteler (termosifon vb.) yerine anlk su stclar (ofben, kombi vb.) kullanlmaldr. Is kaybn nlemek iin depolar ve tesisatn yaltm yaplmaldr. Akll sayalar kullanlarak, elektrik tketimi mmkn olduunca indirimli saatlere gre younlatrlmaldr.
Enerji Snf Etiketi: rnn ne kadar enerji tketecei bilgisini vermekte ve harflendirme sistemi ile enerji snflandrmas yapmaktadr. Tketicilerin dikkat etmesi gereken, A++ya doru sralanmakta olan yksek enerji verimliliine sahip rnleri tercih etmek olmaldr. Enerji performans etiketi dnda, tketicinin elektrikli ev aleti alrken dikkat etmesi gereken ikinci bir nokta ise ihtiyatan byk hacimde cihaz tercih etmemesi olmaldr. Elektrikli alet satn alrken ve kullanm esnasnda dikkat edilmesi gereken, enerjinin etkin kullanmn salayan yntemler yle sralanmaktadr. Buzdolab: Gnn yirmidrt saati alt ve gnlk tketilen enerjinin te birini tkettii iin buzdolab seiminde daha fazla dikkat etmek gereklidir. Satn alrken kap szdrmazl, alma scaklnn ayarlanabilir olmas, yaltm ve enerji snfna dikkat edilmelidir. Frn, gne gibi s kaynaklarndan uzak tutulmaldr. Hava sirklasyonunu nleyecek tozlanmalar engellenmelidir. Fazla enerji tketimine neden olan ar buzlanma nlenmelidir. Klima: Dorudan gne na maruz kalmamal ve hatta aa, tente, cam filmleri gibi pasif glge sistemleri ile desteklenmelidir.
141
Kurumlar ve Firmalar
Sponsor Firmalar
Faaliyet Alan: Gne enerjisinden elektrik retimi ile ilgili proje ve uygulamalar askeri ve resmi kurumlara elektronik, makine, techizat, malzeme tedarii letiim Bilgileri: G.M.K. Bulvar 53/3 Maltepe/Ankara Tel: 312 232 3437 Fax: 312 232 6597 www.bmdsolar.com, www.solarmarketim.com, info@bmdsolar.com Faaliyet Alan: Gne ve rzgar enerjisinden elektrik retimi, LED aydnlatma letiim Bilgileri: Ihlamur Sokak No: 12 / 9 Gztepe/stanbul Tel: 216 467 4157 Fax:212 310 2459 www.ekogunes.com, senem@ekogunes.com Faaliyet Alan: Gne ve rzgar enerjisinden elektrik retimi, LED aydnlatma letiim Bilgileri: lkbahar (Sancak) Mahallesi, 600. Sokak, No: 7 ankaya/Ankara Tel: 312 491 6453 - 54 Faks: 312 491 6455 www.ekosolar.com, admin@ekosolar.com Faaliyet Alan: Gne ve rzgar enerjisinden elektrik retimi, gne santralleri, profesyonel telekom uygulamalar, enerji reten at modelleri, kendi enerjisini kendi reten ekolojik binalar letiim Bilgileri: Suyan Sokak. Yal Apt. No: 17 / 1 Suadiye/stanbul Tel: 216 372 0380 Fax: 216 372 0688 www.foresolar.com, info@foresolar.com Faaliyet Alan: Gne enerjisi entegreli yap projeleri, evre dostu mekanik sistemler, her tr iklimlendirme zmleri letiim Bilgileri: Dereboyu Caddesi, Musahip Sokak, No: 21 Ortaky/stanbul Tel: 212 259 3825 Fax: 212 259 4736 www.halukderya.com, halukderya@gmail.com Faaliyet Alan: Klima, havalandrma, stma, soutma sistemleri, gne ve rzgar enerjisi, LED aydnlatmalar letiim Bilgileri: Uzun ayr Caddesi, Kme Sokak No: 5/1 Hasanpaa Kadky/stanbul Tel: 216 340 2663 Fax: 216 327 1569 www.ontekklima.com, www.gunespil.net; info@gunespil.net, info@ontekklima.com
BMD SOLAR
EKOGNE Yenilenebilir Enerji Sistemleri
EKOSOLAR
FORE SOLAR
MEKANK TASARIM
ONTEK Endstriyel Mutfak ve Temiz Enerji Sistemleri
Kurumlar
Bilkent niversitesi Ulusal Nanoteknoloji Enstits www.nano.org.tr Dileri Bakanl Enerji, Su ve evre Genel Mdrl www.mfa.gov.tr Dicle niversitesi Gne Enerjisi Uygulama ve Aratrma Merkezi www.dicle.edu.tr Diyarbakr Gne Evi www.gunesevi.org Ege niversitesi Gne Enerjisi Enstits www.eusolar.ege.edu.tr Elektrik Mhendisleri Odas www.emo.org.tr Enerji leri Ett daresi www.eie.gov.tr Enerji Piyasas Denetleme Kurulu www.epdk.gov.tr Eurosolar Trkiye, Avrupa Yenilenebilir Enerji Birlii Trkiye www.eurosolar.org.tr Gazi niversitesi TEMENAR www.temenar.gazi.edu.tr Hacettepe niversitesi YETAM www.yetam.hacettepe.edu.tr T ARBA Ekibi www.ariba.itu.edu.tr
142
T Enerji Enstits www.energy.itu.edu.tr Makine Mhendisleri Odas www.mmo.org.tr Mula niversitesi Temiz Enerji Kaynaklar Ar-Ge Merkezi http://mutek.mu.edu.tr ODTU Fizik Blm www.physics.metu.edu.tr ODTU-Gne Enerjisi Aratrma Merkezi Kurulum aamasnda. ODTU-MEMS www.microsystems.metu.edu.tr ODTU-MATPUM http://matpum.metu.edu.tr Pamukkale niversitesi Temiz Enerji Evi http://tee.pau.edu.tr Sakarya niversitesi www.entek.sakarya.edu.tr Sleyman Demirel niversitesi http://yekarum.sdu.edu.tr Tbitak-MAM Enerji Enstits www.mam.gov.tr Tbitak Ulusal Metroloji Enstits http://www.ume.tubitak.gov.tr Ulusal Fotovoltaik Teknoloji Platformu http://www.trpvplatform.org
Kurumlar ve Firmalar
Dernekler
Enerji Ekonomisi Dernei www.traee.org GNDER- (Uluslararas Gne Enerjisi Dernei-Trkiye) www.gunder.org.tr Gnee Dernei www.gunese.org
GETSID - Gne Enerjisi Tekno. Sanayici ve adamlar Dernei www.getsid.com TemizDnya Ekoloji Dernei www.temizdunya.org Temiz Enerji Vakf www.temev.org.tr
...
Firmalar
Acer Enerji / Kayseri 0352 691 47 00 www.acerenerji.com Al Enerji / stanbul 0212 219 98 94 www.alenerji.com.tr Anel / stanbul 0216 528 50 00 www.anel.com.tr Antcam-SunStrip / Konya 0332 239 01 78 www.anitcam.com BMD Group / Ankara 0312 232 34 37 www.bmdgroup.net Dasan Solar / Konya 0332 239 09 06 www.dagsan.com.tr DCD Enerji / stanbul 0216 330 87 13 www.dcdenergy.com Demir Solar / Denizli 0258 263 76 80 www.demirsolar.com.tr Denba Telecom / stanbul 0242 324 39 61 www.denba.com Depar Solar / Ankara 0312 397 72 36 www.deparsolar.com e Sistem / stanbul 0216 528 50 00 www.esistem.com.tr Efsun Solar / Antalya 0242 258 11 53 www.efsunsolar.com Ekogne / stanbul 0216 467 41 57 www.ekogunes.com Ekosolar / Ankara 0312 491 64 54 www.ekosolar.com Eksen Enerji / Balkesir 0266 385 07 14 www.eksenenerji.com
Enisolar / stanbul 0212 291 13 73 www.enisolar.com Eren Solar Grup / Ankara 0312 354 09 92 www.eren-solar.com Erk Solar / Adana 0256 316 27 27 www.erksolar.com Euro Solar / stanbul 0216 680 44 50 www.eurosolar.com.tr Ezin Metal / Kayseri 0352 321 13 21 www.ezincmetal.com Ferhat Elektronik / Ankara 0312 309 16 11 www.ferhat.com.tr Fore Enerji / stanbul 0216 372 03 80 www.foresolar.com Form Endstri rnleri / stanbul 0212 286 18 38 www.formgroup.com Ges Enerji / stanbul 0212 438 45 92 www.gesenerji.com Gira Solar / Mula 0252 613 41 38 www.girasolar.com.tr Gne Pili / Konya 0332 342 73 43 www.gunes-pili.com Gn Aydnlatma / stanbul 0212 356 45 03 www.gunisigiaydinlatma.com nform A.. / stanbul 0216 622 58 00 www.inform.com.tr IPC / stanbul 0216 317 4142 www.ipc.com.tr Kuzey Makina / Mersin 0324 444 44 88 www.kuzeymak.com Laterna / stanbul 0212 293 88 78 www.laek.com.tr
Merk Solar / stanbul 0212 233 82 91 www.merkenerji.com Net Enerji Ltd. ti. / Diyarbakr 0412 257 16 61 www.netenerji.net Norm Enerji / stanbul 0212 231 47 99 www.normenerji.com.tr Ostim Enerjik / Ankara 0312 385 50 90 www.ostimenerjik.com Ouraset Solar / Adana 0322 346 49 00 www.ouraset.com ztun Mhendislik / Mersin 0324 320 38 39 Semai Gne Enerji Sistemleri / stanbul 0212 699 88 93 www.semai.com.tr Ser-Gn Gne Enerji Sistemleri / Antalya 0242 444 07 01 www.sergun.com Schco / stanbul 0212 465 68 80 www.schueco.com.tr Solen / stanbul 0216 302 33 73 www.solenenerji.com.tr Solis Enerji / stanbul 0212 264 17 17 www.hizmark.com Sunset Enerji / Antalya 0242 323 11 95 www.sunsetenerji.com.tr Sunstrip / Konya 0332 239 01 78 www.sunstrip.com.tr Tunmatik / stanbul 0216 314 51 51 www.tuncmatik.com Yesa Enerji / stanbul 0212 855 36 98 www.yesaenerji.com
...
143
Kaynaklar
Kitaplar:
PHOTOVOLTAICS Design and Installation Manual, SOLAR ENERGY INTERNATIONAL Planning and Installing Photovoltaic Systems, The German Solar Energy Society, Ecofys 2005 Photovoltaics & Solar Thermal Power Plants, Dena German Energy Agency Solar Living Source Book, Real Goods Enerji Verimlilii Farkndalk Bror, Heinrich Bll Stiftung Dernei
nternet Kaynaklar:
T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl, www.enerji.gov.tr T.C. Enerji Piyasas Denetleme Kurulu, www.epdk.gov.tr Elektrik leri Ett daresi, www.eie.gov.tr Avrupa Birlii Enerji Portal, www.energy.eu Avrupa Fotovoltaik Teknoloji Platformu, www.epia.org Hkmetleraras klim Deiiklii Paneli, www.ipcc.ch Real Goods, www.realgoods.com Uluslararas Enerji Ajans Fotovoltaik G Sistemleri Program, www.iea-pvps.org Sharp, www.sharpusa.com Dnya Yenilenebilir Enerji Dergisi, www.renewableenergyworld.com Fotovoltaik Teknolojiler ve Uygulamalar, www.pvresources.com www.thesolarguide.com
144

Güneş Rehberi - 2008

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Güneş Rehberi - 2008

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TemizDnya Rehberi Gne Enerjisi

Bu kitabn ierii GEF Kk Destek Programnn grlerini yanstmayabilir.

TemizDnya Rehberi Gne Enerjisi

Bask ve Cilt: Altan Basm Ltd.

Doa Yaynclk Ltd. ti.

94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104

106 110 112 114

116 123 125 126 131

134 135 137 138 139 141 142 144

Gne Enerjisine Giri

Gne Enerjisine Giri

Kresel Isnma ve Temiz Enerji

Gne Enerjisine Giri

Gne Enerjisine Giri

Yllk gne nm enerjisi

Enerji, Milli Eitim Bakanl, s.19.

Gne Enerjisine Giri

Gne Enerjisine Giri

Gne Teknolojilerine Giri

Gne Enerjisine Giri

Gne Enerjisi Szl

Gne Enerjisine Giri

Gne Enerjisine Giri

Karbondioksit emisyonunun; % 44 kmr, % 35i petrol, % 21i doal gaz yzndendir.

Gne Enerjisine Giri

Kimler Nasl Faydalanr?

Gne Enerjisine Giri

Gne Enerjisine Giri

Gne Enerjisine Giri

Gne Enerjisine Giri

Rakamlarla Gne Enerjisi

Photovoltaics Industry Statistics: Market Share

Gne Enerjisine Giri

Gne Enerjisine Giri

Gne Enerjisi ve Kresel Isnma

Solar generation V 2008, EPA ve Greenpeace 3 Advanced Solar Generation Scenario

Gne Enerjisine Giri

Gne Enerjisini Neden Kullanmalyz?

Gne Enerjisine Giri

Elektriini Gneten reten lk STK

Dnyadan Byk apl Uygulamalar

Gne Enerjisine Giri

Trkiyede Gne Enerjisi Potansiyeli

Trkiye Gne Enerjisi Potansiyeli Atlas

Gne Enerjisine Giri

Trkiye Gnelenme Sreleri (Saat)

Yllk Toplam Gne Enerjisi Potansiyelinin Blgelere Gre Dalm

Gne Enerjisine Giri

Gne Enerjisinde Yasal Dzenleme rnekleri

Gne Enerjisine Giri

Gne Enerjisine Giri

Gne Enerjisine Giri

Gne Enerjisine Giri

Gne Enerjisine Giri

Yenilenebilir Enerji ve Trkiyedeki Yasal Dzenlemeler

Gne Enerjisine Giri

Gne Enerjisine Giri

Fotovoltaik Hcre Nedir?

Gne hcrelerinin kullanld ilk uygulama Amerikan Vanguard uydusudur.

Gne Hcresinin Yaps

Gne hcresinin temel ilevi radyoaktif enerjiyi elektrik enerjisine dntrmektir.

Hcre Yapm Yntemleri

Kristal silikon hcreler Bakr-ndiyum diselenid CIS

Polikristal POWER hcreleri