PANEVROPSKI UNIVERZITET APEIRON BANJA LUKA

OPTE PRAVNA STUDIJSKA GRUPA

SEMINARSKI RAD IZ PREDMETA MIKROEKONOMIJA

TEMA: PRODUKTIVNOST RADA

MENTOR:

STUDENTI: Index broj:

Banja Luka, januar 2008.

Predmet: Mikroekonomija SADRAJ:

Seminarski rad

PRODUKTIVNOST RADA................................................................................................3 UVOD .................................................................................................................................3 PRINCIP PRODUKTIVNOSTI.......................................................................................4 FAKTORI PRODUKTIVNOSTI ....................................................................................4 Objektivni faktori produktivnosti.................................................................................5 Subjektivni faktori produktivnosti................................................................................6 IZRAAVANJE PRODUKTIVNOSTI...........................................................................7 Proizvod se izraava fizikim jedinicama mjere..........................................................7 Proizvod se izraava trinom cijenom .......................................................................7 Proizvod se izraava cijenom kotanja.........................................................................8 Proizvod se izraava drutveno potrebnim radom........................................................9 SPROVOENJE PRINCIPA PRODUKTIVNOSTI.....................................................10 Organizacione mjere...................................................................................................10 Mjere tehnike racionalizacije i rekonstrukcije..........................................................11 Mjere drutvenog karaktera........................................................................................11 ZAKLJUAK....................................................................................................................12 LITERATURA..................................................................................................................13

Tema: Produktivnost rada

2 / 14

Predmet: Mikroekonomija

Seminarski rad

PRODUKTIVNOST RADA

UVOD
Produktivnost je jedan od tri osnovna ekonomska principa, uz ekonominost i rentabilnost, koji trai ostvarivanje odreene vrijednosti proizvodnje sa minimalnim utrocima radne snage. Kao to vidimo, produktivnost rada je veoma znaajan pokazatelj uspjenosti poslovanja nekog preduzea i kao takav je predmet konstantnog praenja i pronalaenja naina za unapreivanje. Kroz ovaj seminarski rad emo pokuati dati pregled principa produktivnosti, fektora koji direktno utiu na nivo produktivnosti u nekom preduzeu, naine izraavanja sa konkretnim primjerima i na kraju, mjere koje preduezu stoje na raspolaganju kako bi produktivnost podigli na odgovarajui nivo.

Tema: Produktivnost rada

3 / 14

Predmet: Mikroekonomija

Seminarski rad

PRINCIP PRODUKTIVNOSTI

Produktivnost definiemo kao kvantitativni izraz izmeu obima proizvodnje, usluga ili prometa i koliine utroene radne snage, to bismo mogli prikazati optom formulom:

(P=produktivnost rada; Q=obim proizvodnje; L=broj zaposlenih 1; q=ostvarena proizvodnja po jedinici rada)
Osim toga, produktivnost moemo predstaviti i inverzno, tj. izraunavajui koliko je utroeno rada za proizvodnju jednog proizvoda:

(t=utroeno vrijeme po jedinici proizvoda)

Ova definicija produktivnosti je izvedena iz osnovnog ekonomskog principa: ostvariti maksimalni rezultat sa minimalnim ulaganjima,2 koji je mogue postii na dva naina:

poveanjem ukupne mase proizvoda ili poveanjem radnog uinka.

FAKTORI PRODUKTIVNOSTI 3
1

L=broj radnika*broj dana u datom periodu*8 sati rada

Grupa autora, Ekonomija od A do Z, 96

Tema: Produktivnost rada

4 / 14

Predmet: Mikroekonomija

Seminarski rad

Faktori produktivnosti su sve one injenice koje utiu na radni uinak i kao takve ih moemo grupisati u:

objektivne i subjektivne faktore.

Objektivni faktori produktivnosti
Objektivni faktori produktivnosti mogu biti tehniki i drutveni. Tehnike faktore produktivnosti ine sva materijalna i tehnika sredstva koja slue proizvodnji, kao i nauna i tehnika dostignua koja se ne primjenjuju, ali za to postoji ekonomska mogunost. Najznaajniji ovakvi faktori su:

Tehnike karakteristike proizvoda na osnovu kojih se izrauju normativi rada

izrade proizvoda.

Karakteristike tehnolokih procesa koji zahtijevaju manji ili vei utroak radne
snage pri njegovom izvoenju.

Karakteristike sredstava za rad, tj. njihova savremenost i tehnoloka

usavrenost u velikoj mjeri uvjetuju i visinu produktivnosti rada.

Tehnike karakteristike materijala koji se koriste u proizvodnji. Radna sredina i uslovi rada u takvoj sredini, bez obzira da li se radi o prirodno
uslovljenim ili vjetaki stvorenim uslovima za rad.

Obim proizvodnje svojim promjenama moe uticati na produktivnost. Vid organizacije rada svojim nivoom direktno poveava ili smanjuje
produktivnost.

Nivo organizacije koji se ogleda tehnikom opremljenosti.

Berberovi, ., Stavri, B., Baro, ., Mikroekonomija, 252-272

Tema: Produktivnost rada

5 / 14

Predmet: Mikroekonomija

Seminarski rad

Drutveni faktori produktivnosti se mogu samo indirektno mijenjati, a u njih spadaju kulturni nivo, trite, stepen razvijenosti saobraajne mree, stanovnitvo, i mnogi drugi drutveni elementi.
4

Subjektivni faktori produktivnosti

Organizacioni, tj. subjektivni faktori produktivnosti obuhvataju sve elemente vezane uz ovjekovu linost u proizvodnji i organizaciji proizvodnje. Po nainima na koje se ispoljavaju, mogu djelovati kroz:

Izbor i odluivanje o tehnikim i drutvenim uslovima proizvodnje. Ovim

izborom se moe pronai odgovarajua zamjena materijala, nekih tehnikih ili tehnolokih procesa i slino.

Kvalifikacije proizvoaa, pri emu treba pronai optimalnu kvalifikovanost

radnog kolektiva u cjelini.

Intenzitet rada, pri emu se iznalaze naini za postizanje optimalnog

intenziteta rada tokom kojeg e se troiti najmanja koliina proizvoaeve bioenergije po jedinici proizvoda.

Organizacione mjere kojima menadment, nakon analize cjelokupnog

tehnolokog proizvodnog procesa, nastoji pronai naine za eventualno skraenje ili pojednostavljenje nekih faza rada.

www.ekonomist.co.yu

Tema: Produktivnost rada

6 / 14

Predmet: Mikroekonomija

Seminarski rad

IZRAAVANJE PRODUKTIVNOSTI
Za izraavanje ostvarene produktivnosti postoje razliite metode, a u zavisnosti od naina izraavanja proizvoda moemo navesti:

Proizvod se izraava fizikim jedinicama mjere

Na ovaj nain se moe izraziti samo kada preduzee ima samo jedan proizvod, ili homogenu proizvodnju, i to je ve navedena formula:

ili

Na konkretnom primjeru to bi izgledalo ovako5: U tvornici cementa proizvedene su slijedee koliine: Koliina cementa Utroeno radnik/dana 1,650.000 tona 1,250.000

Na osnovu navedenoih formula produktivnost bi bila jednaka:

ili

Proizvod se izraava trinom cijenom

5

Svi primjeri unj-Beus, M., Berberovi, ., Stavri, B., Ekonomika preduzea, 350-365

Tema: Produktivnost rada

7 / 14

Predmet: Mikroekonomija

Seminarski rad

U praksi su ei sluajevi heterogene proizvodnje kada se produktivnost izraava trinom cijenom :

(Cq =trina cijena po jedinici proizvoda)

Moramo znati da ovaj obrazac moe dati pogrenu sliku produktivnosti rada jer trine cijene nisu faktor produktivnosti, a i podlone su promjenama. Djelomino problem moemo rijeiti uvoenjem standardnih cijena ali ako u proizvodnju uvodimo novi proizvod tada ni to nee biti mogue. Na konkretnom primjeru izraunavanje produktivnosti bi izgledalo ovako: Vrsta proizvoda X Y Z Koliina 2.000 2.500 4.000 Ukupno U proizvodnji je uestvovalo 1.200 radnika. Produktivnost na osnovu tih podataka je jednaka: Trina cijena za 1 proizvod 30 40 20 Vrijednost proizvodnje 60.000 100.000 80.000 240.000

Drugaije reeno, jedan radnik je ostvario proizvodnje u vrijednosti 200 KM.

Proizvod se izraava cijenom kotanja

Cijena kotanja se sastoji od trokova materijala, sredstava za rad i trokova radne snage.

Tema: Produktivnost rada

8 / 14

Predmet: Mikroekonomija

Seminarski rad

(Tq=objektivno uslovljena cijena kotanja po jedinici proizvoda.)

Kao i prethodni metod i ovaj ima odreene nedostatke jer moe dati pogrene rezultate ako se mijenja, proiruje asortiman proizvoda. U tom sluaju je primjena ovog metoda mogua jedino ako svi proizvodi imaju priblino istu visinu trokova sredstava za proizvodnju po jedinici rada. Na konkretnom primjeru izraunavanje produktivnosti ima oblik: U jednoj godini je ostvarena proizvodnja sa objektivno uslovljenom cijenom kotanja od 25.000.000 KM. Broj radnika je 2.000.

Proizvod se izraava drutveno potrebnim radom

U primjeni ove metode se kree od proizvoda i drutveno potrebnog rada za njegovu proizvodnju:

(Q= proizvod, a L0 drutveno potreban rad.)

Na osnovu toga moemo postaviti izraz objektivno uslovljene produktivnosti:

Tema: Produktivnost rada

9 / 14

Predmet: Mikroekonomija

Seminarski rad

Poto u praksi ipak dolazi do odstupanja zbog objektivnih uslova proizvodnje i organizacionih nedostataka koristi se obrazac:

( Ki =koeficijent odstupanja objektivno uslovljenih trokova radne snage po jedinici proizvoda, Ii=organizaciono uslovljeno odstupanje radne snage u proizvodnji po jedinici proizvoda.)
Ovaj metod izraunavanja produktivnosti rada se koristi u praksi poto kvantitativno izraava uticaj svih elemenata koji utiu na produktivnost.

SPROVOENJE PRINCIPA PRODUKTIVNOSTI

Sprovoenje principa produktivnosti podrazumjeva preduzimanje mjera kojima se stvara objektivna produktivnost, tj. produktivnost to blia objektivnoj. Najee mjere su usmjerene na otklanjanje odstupanja od:

standardne kvalifikovanosti radnika standardnog intenziteta rada standardne organizacije rada.

Sve mjere koje preduzeu stoje na raspolaganju moemo podijeliti na:

Organizacione mjere

Tema: Produktivnost rada

10 / 14

Predmet: Mikroekonomija

Seminarski rad

Organizacione mjere se odnose na koritenje unutranjih rezervi preduzea na najbolji mogui nain. Provoenje organizacionih mjera se uglavnom odnosi na:

poveanje stepena iskoritenosti kapaciteta, pogotovo u preduzeima i

privrednim granama sa visoko razvijenom tehnikom opremljenosti.

podizanje kvalifikacione strukture radnog kolektiva, pri emu je optimalno da

kvalifikacija svakog radnika bude upravo onakva kakvu konkretno radno mjesto trai.

osiguravanje normalnog intenziteta rada, pri emu se mora prethodno utvrditi

vremensko trajanje svakog konkretnog zadataka.

mjere organizacije rada preko racionalizacije vremena za izvrenje pojedinih

poslova. Ove mjere obuhvataju i utvrivanje zahtjeva svakog pojedinog zadatka ali i uvoenje normi i pravila kojima se moe mnogo uiniti po pitanju produktivnosti.

Mjere tehnike racionalizacije i rekonstrukcije

Ove mjere imaju u cilju izmjenu, poboljavanje tehnikih uslova rada. Pri razmatranju i uvoenju ovih mjera mora se posebna panja pokloniti cjelokupnoj ekonomskoj analizi isplativosti narednih koraka. U suprotnom se moe dogoditi da preduzee podigne nivo produktivnosti na vii nivo, ali na tetu nekih drugih pokazatelja.
6

Mjere drutvenog karaktera

Ove mjere se svode na pravilno koritenje radnih navika, razvoj organizacione strukture, izgradnju kvalitetnih kadrova i slino.

Peri, M., Analiza preduzea

Tema: Produktivnost rada

11 / 14

Predmet: Mikroekonomija

Seminarski rad

U osnovi, ove mjere se trebaju konstantno provoditi od strane menadmenta ljudskih resursa i srodnih grana, kako bi se u preduzeu stvotila klima motivisanosti radnika, koji e tada postizati i veu produktivnost.

ZAKLJUAK

Tema: Produktivnost rada

12 / 14

Predmet: Mikroekonomija

Seminarski rad

Postizanje optimalne produktivnosti je konstantan zadatak koji menadment mora ispunjavati svojom organizacijom rada, ali i osiguravanjem adekvatnih procesa proizvodnje. Preduzee ima na raspolaganju razliite mjere za poveanje produktivnosti, a samim tim i za bolje raspolaganje svim resursima kojima raspolae. U svakom sluaju, preduzee mora konstantno pratiti sve elemente od koji produktivnost zavisi i drati ih u prihvatljivim granicama. Tek tada je mogue da ukupan rezultat poslovanja bude zadovoljavajui.

LITERATURA

Tema: Produktivnost rada

13 / 14

Predmet: Mikroekonomija [1]

Seminarski rad

Berberovi, ., Stavri, B., Baro, ., Mikroekonomija, Apeiron, Banja Luka 2006

[2] [3] [4]

Grupa autora, Ekonomija od A do Z, BO i Dosije, Beograd 2002. Peri, M., Analiza preduzea, Savremena administracija, Beograd 1994 unj-Beus, M., Berberovi, ., Stavri, B., Ekonomika preduzea, Ekonomski fakultet, Sarajevo 1999.

[5] [6]

ivkovi, M., Ekonomika poslovanja, Megatrend, Beograd 2005. www.e-magazine.co.yu

Tema: Produktivnost rada

14 / 14