E.. Su rnleri Dergisi 2006 E.U. Journal of Fisheries & Aquatic Sciences 2006 Cilt/Volume 23, Ek/Suppl.

(1/3): 515-518 Su rnleri Avlama ve leme Teknolojisi / Fishing & Processing Technology

Ege University Press ISSN 1300 - 1590 http://jfas.ege.edu.tr/

Karasu (Sakarya) Blgesi Deniz Balklarnn Sosyo-Ekonomik Yaps

*Seluk Uzmanolu , Meral Soylu
Marmara niversitesi, TBMYO Su rnleri Program, Gztepe Kamps, 34722, stanbul, Trkiye *E mail: suzmanoglu@marmara.edu.tr Abstract: The socio-economic structures of Karasu (Sakarya) region marine fishermen. In this study, the socio-economic structures of Karasu (Sakarya) marine fishermen are investigated. Between July 2004 and July 2005, there were four visits to the Karasu Region to make interviews with fishermen. There are 143 fisherman vessels in which are registered to Sakarya Agriculture Province Directorate. 36 fisherman vessels have trawl and purse-seiners licence, also 107 vessels have less than 11.00 m other class licence. Fishermens age distribution, education status, marital status, their spouses education and work status, their childrens education status, fishing period, total numbers of fishing days, fishing zone distances to the port, caught aquatic products species, features of fisherman vessels and fishing gears are investigated. Fisherman vessels length are maximum 22.00 m and minimum 6.50 m, vessel ages are maximum 45 years and minimum 2 years, fishing periods are maximum 240 days, and minimum 30 days; mostly fishing of aquatic products species are Atlantic bonito, bluefish, whiting, turbot, Atlantic horse mackerel, grey mullet, Mediterranean shad , red mullet, striped red mullet, shark, ray, clam and sea snail are determined. Key Words: Karasu, marine fishermen, socio-economic structure, fisherman profile. zet: Bu almada, Sakarya ili Karasu ilesi deniz balklarnn sosyo-ekonomik yaps incelenmitir. Bu amala hazrlanan anket formlar Temmuz 2004-Temmuz 2005 tarihleri arasnda toplam drt kez blgeye gidilerek uygulanmtr. Karasu ilesinde, deniz balkl yapan, Sakarya Tarm l Mdrlne kaytl 143 adet balk teknesi mevcuttur. 36 balk teknesi trol ve grgr, 107 tekne ise 11.00 m den ufak dier snfna ait ruhsata sahiptir. Balklarn ya dalmlar, eitim durumlar, medeni durumlar, elerinin eitim ve i durumu, ocuklarn eitim durumlar, avlanmann hangi dnemlerde yapld, toplam av gn says, av sahasnn limana olan uzakl, avlanan su rnleri trleri, balk teknelerinin zellikleri ve kullanlan av aralar incelenmitir. Balk teknelerinin boyu maksimum 22.00 m ve minimum 6.50 m, tekne ya maksimum 45 yl ve minimum 2 yl, avlanma sresi maksimum 240 gn ve minimum 30 gn olduu; palamut, lfer, barbunya, tekir, mezgit, istavrit, kalkan, kefal, tirsi, kpek bal, vatoz, kum midyesi ve deniz salyangozunun arlkl olarak avland belirlenmitir. Anahtar Kelimeler: Karasu, deniz balklar, sosyo-ekonomik yap, balk profili.

Giri Son yllarda Trkiyede su rnleri ekonomisi ile ilgili almalar artarak devam etmektedir. Fakat, deniz balklarnn sosyo-ekonomik yaps ile ilgili aratrmalar fazla deildir. Bu aratrma bir n alma niteliindedir. almada balklar ve tekneleri ile ilgili genel bilgilerin belirlenmesi amalanmtr. 2000 yl saymna gre Sakarya ili nfusu 756 168 dir. lde okuma yazma oran erkeklerde % 96.25 ve kadnlarda ise % 85.28 dir. Karasu ilesi nufusu ise 54 630 dur. lenin yzlm 477 km2 olup, nufus younluu 115 kii/km2 dir ( DE, 2002). Karasu blgesi balklarnn av sahas; Batda Karaboaz Deresi (Harmankaya Burnu) ile Douda Melen Deresi arasnda kalan yaklak 30 millik alan kapsamaktadr. Av yasa Mays-Eyll aras 11.0 m den byk teknelere uygulanmaktadr. Blgede ekonomik olarak avlanan su rnlerini, kum midyesi, deniz salyongozu (Rapana bezoar Linnaeus, 1758), palamut (Sarda sarda Bloch, 1793), lfer (Pomatomus saltatrix Linnaeus, 1766), barbunya (Mullus barbatus Linnaeus, 1758),tekir (Mullus surmuletus Linnaeus, 1758) mezgit (Merlangius merlangus euxinus Nordmann, 1840), istavrit (Trachurus trachurus Linnaeus, 1758), kalkan, kefal , tirsi (Alosa fallax nilotica Geoffroy Saint-Hilaire, 1809),

kpek bal ve vatoz oluturmaktadr (Anonymous, 2005a; Yce, 1998; Anonymous, 2005c). 2003 yl DE verilerine gre, Trkiyede deniz balklar avcl 463 074 ton, su rnleri yetitiricilii 79 943 ton, toplam su rnleri retimi ise 587 715 ton olarak gereklemitir (DE, 2005). Sakarya ili, resmi istatistiklerde Bat Karadeniz Blgesinde deerlendirilmektedir. 2003 ylnda Bat Karadeniz Blgesinin deniz balklar avcl 128 857 ton; Karasu blgesinin ise yaklak 2 000 ton olarak gereklemitir (Anonymous, 2005a). Marmara Blgesinin dousunda yer alan ve Karadeniz Blgesi ile snr oluturan Sakarya ili Karasu ilesi deniz balklarnn ou, S. S. Karasu Su rnleri Kooperatifine yedir. Sakarya Tarm l Mdrl, kooperatifin teklifi zerine 2005 ylndan itibaren balklardan ruhsat yenileyebilmeleri iin bahse konu kooperatife ye olma zorunluluunu getirmitir. Bu durumda, bir ka yl iinde tm balklarn kooperatif bnyesinde toplanaca dnlmektedir (Anonymous, 2005b). Materyal ve Yntem Bu almada, Sakarya ili Karasu ilesinde faaliyet gsteren deniz balklarnn sosyo-ekonomik yaplar incelenmitir. ncelikle T. C. Tarm ve Kyileri Bakanl Sakarya Tarm l

516

Uzmanolu ve Soylu / E.. Su rnleri Dergisi 23 - Ek (1/3): 515-518

Mdrl kaytlar incelenerek, blgede kaytl 143 balk teknesi olduu saptanmtr. Bu amala hazrlanan anket formlar, Temmuz 2004 ve Temmuz 2005 tarihleri arasnda blgeye drt kez gidilerek, 28 adet tekne sahibi deniz balksna uygulanmtr. Bu anketle balklarn kendileri, aile yaplar ve balklk faaliyetleri ile ilgili bilgiler toplanmtr. Elde edilen bu bilgiler analiz edilerek tablolar halinde verilmitir. Bulgular Balklarn ya 32-76 arasnda deimekte, ortalama ya ise 51 dir. Tablo 1 den de grlecei gibi, 40-49 yalar aras balklar % 35.71 oran ile birinci srada, 50-59 yalar arasndakiler %21.43 oran ile ikinci srada, 30-39 ve 60-69 yalar arasndakiler %17.86 oran ile nc srada ve 70-79 yalar arasnda olan iki balk ise %7.14 oran ile son srada yer almaktadr.
Tablo1. Karasu Balklarnn Ya Dalm Ya Gruplar Frekans 30-39 5 40-49 10 50-59 6 60-69 5 70-79 2 Toplam 28 % 17.86 35.71 21.43 17.86 7.14 100.00

Balklarn % 52.56 orannda kz ve % 47.44 orannda erkek ocuuna sahip olduu belirlenmitir. Aile bana ortalama ocuk says 3 tr. Kz ocuklarnn % 9.76 s, erkek ocuklarnn % 8.11 i okul ncesi yatadr. Kz ocuklarnn % 56.09 u, erkek ocuklarn ise % 43.24 ilkretim, kzlarn % 19.51 i ve erkek ocuklarn % 27.03 lise, kzlarn % 7.32 si ve erkeklerin % 8.11 i niversite andadr (Tablo 5). Tablo 6 incelendiinde, hane halk says 2 olanlar % 32.14 oran ile birinci srada; 5 olanlar % 21.43 oran ile ikinci srada; bir veya dokuz olanlar % 3.57 oran ile son srada yer almaktadr.
Tablo 5. Karasu Balk ocuklarnn Eitim Durumu ve Dalm Eitim Durumu Kz % Erkek Okul ncesi 4 9.76 3 Anaokulu 1 2.44 1 lkretim 23 56.09 16 Ortaokul 2 4.88 4 Lise 8 19.51 10 niversite 3 7.32 3 Toplam 41 100.00 37 Tablo 6. Karasu Balklarnn Hane Halk Says Hane Halk Says Frekans 1 1 2 9 3 2 4 4 5 6 6 5 9 1 Toplam 28 Tablo 7. Karasu Balk Teknelerinin Boy Dalm Tekne Boyu (m) Frekans 6.50-8.00 17 8.01-9.50 4 9.51-11.00 1 11.01-12.50 2 12.51-14.00 3 14.01-22.00 1 Toplam 28 % 8.11 2.70 43.24 10.81 27.03 8.11 100.00

Eitim durumu incelendiinde (Tablo 2), balklarn % 78.57 sinin ilkokul eitimi, % 14.29 unun lise eitimi, % 3.57 sinin ise ortaokul ve niversite eitimi ald grlmektedir. Balklarn i deneyim sreleri 5 ile 60 yl arasnda deimekte olup, ortalama deneyim sresi 27 yl olarak hesaplanmtr. Balklarn % 92.86 s evli, %7.14 ise bekardr (Tablo 3). Balk elerinin eitim durumu incelendiinde ise (Tablo 4), % 84.62 sinin ilkokul eitimi ald, % 11.54 nn okuryazar olduu ve % 3.84 nn n lisans dzeyinde niversite eitimi ald grlmektedir.
Tablo2. Karasu Balklarnn Eitim Durumu Eitim Durumu Fekans lkokul 22 Ortaokul 1 Lise 4 niversite 1 Toplam 28 Tablo 3. Karasu Balklarnn Medeni Durumu Medeni Durumu Frekans Bekar 2 Evli 26 Toplam 28 Tablo 4. Karasu Balk Elerinin Eitim Durumu Eitim Durumu Frekans Okuryazar 3 lkokul 22 niversite (n Lisans) 1 Toplam 26 % 78.57 3.57 14.29 3.57 100.00

% 3.57 32.14 7.14 14.29 21.43 17.86 3.57 100.00

% 60.72 14.29 3.57 7.14 10.71 3.57 100.00

% 7.14 92.86 100.00

Tablo 7 incelendiinde balk tekneleri boylarnn 6.50 m ile 22.00 m arasnda deitii grlmektedir. 6.50 ile 8.00 m arasndaki tekneler % 60.72 oran ile ounluu oluturmaktadr. 12.00 m ve zeri tekneler trol ve grgr kullanmaktadr. Boyu 8.80 m olup trol ve grgr kullanan sadece bir tekne mevcuttur. Teknelerin ya dalm incelendiinde (Tablo 8), % 50.00 sinin 1-10 ya arasnda olduu grlmektedir. En yal tekneler, 38 ve 45 yalarnda birer adet olup, her ikisi de % 3.57 oranlarna sahiptir.
Tablo 8. Karasu Balk Teknelerinin Ya Dalm Tekne Ya Frekans 1-10 14 11-20 9 21-30 3 31-40 1 41-50 1 Toplam 28 % 50.00 32.15 10.71 3.57 3.57 100.00

% 11.54 84.62 3.84 100.00

Uzmanolu ve Soylu / E.. Su rnleri Dergisi 23 (1/3): 515-518

517

Tekneler motor gleri asndan deerlendirildiinde, % 57.14 nn 1-50 HP arasnda, % 3.57 sinin ise 201-250 HP ve 401-450 HP arasnda olduklar tesbit edilmitir (Tablo 9). Balk teknelerinde personel saylarna bakldnda 1 ile 8 arasnda deitii belirlenmitir (Tablo 10). Tekneler mlkiyet bakmndan incelendiinde, % 17.86 snn ortak, % 82.14 nn ise kendi hesaplarna iletildii saptanmtr. Avn paylam, genellikle % 50.00 si tekneye ait, kalan ksm ise tekne personeli arasnda eit olarak yaplmaktadr. Balklarn bir av operasyonu 3-24 saat aras, ortalama operasyon sresi ise 12 saat srmektedir. Av sahas olarak teknelerin % 89.28 i 30 millik alan kullanmaktadr. % 10.72 si 40-150 mil arasnda avlanmaktadr. Tablo 11 incelendiinde, sezon ierisinde av gn says bakmndan balklarn % 57.14 nn 80-129 gn, % 21.43 nn 30-79 gn, % 14.29 unun 130-179 gn ve % 3.57 sinin ise 180-229 gn ve 230279 gn ava kt saptanmtr. Balk teknelerinde; teknenin zelliine gre deimekle birlikte; ounlukla uzatma a kullanlmaktadr (Tablo 12). Ayrca teknelerde algarna, trol ve grgr da kullanlmaktadr. Kullanlan alarn gz akl 16-40 mm arasnda deimektedir.
Tablo 9. Karasu Balk Teknelerinin Motor Gc Dalm Motor Gc (HP) Frekans % 1-50 16 57.14 51-100 4 14.29 101-150 4 14.29 151-200 2 7.14 201-250 1 3.57 401-450 1 357 Toplam 28 100.00 Tablo 10. Karasu Balk Teknelerinin Personel Says Personel Says Frekans 1 1 2 14 3 8 4 3 8 2 Toplam 28 Tablo 11. Karasu Balklarnn Av Gn Says Av Gn Says Frekans 30-79 6 80-129 16 130-179 4 180-229 1 230-279 1 Toplam 28

rnlerini ounlukla kabzmallar araclyla pazarlamakla birlikte, kendileri de dorudan sat yapmaktadrlar. Bu kabzmallar arasnda blge dndan da gelenler bulunmaktadr. Uygun depolama ve saklama koullarna sahip olmadklarndan, rn hemen (birka saat iinde) pazarlamaktadrlar. Bu durumda fiyat o andaki taleple doru orantl olumaktadr. Balklar, Karasu ilesinde tam teekkll liman veya balk barna bulunmadndan, Sakarya nehrinin denize dkld yeri kullanmaktadr. Bu nedenle tekneler frtnal havalarda nehir azndan ieriye giremediklerinden yakn blge liman ve barnaklarna snmaktadrlar. Tartma ve Sonu Karasu balklarnn yalar 32 ile 76 arasnda deimektedir. nal (2003)n Foada yrtt bir almada ya dalm 31 ile 77, Navy ve Bun (2001)in Kamboyada yaptklar bir almada ya dalm 29 ile 57, Chaves ve ark., (2002)nn Brezilyada yaptklar bir baka almada ise ya dalm 31 ile 40 arasnda bulunmutur. Navy ve Bun (2001)un Kamboyada yaptklar bir almada, ortaokul eitimi % 37.50, lkokul % 31.25, lise eitimi % 12.50, niversite ve st eitim % 6.25 ve eitimsiz % 12.50 bulunmutur. Zen ve ark., (2000)nn Endonezyann Bat Sumatra blgesinde yaptklar almada ise balklarn % 60.00 ilkokul, % 33.33 ortaokul ve % 6.70 i lise eitimi almlardr. Karasu balklarnn ise % 78.57 si ilkokul, % 14.29 u lise ve % 3.57 si niversite eitimi almtr. Karasu balklar hane halk says bakmndan ortalama 2.93 kiidir. Bu deer Zen ve ark., (2000)de 3.56 kii, nal (2003)de ise 3.30 kii olarak belirtilmitir. Karasu balklarnn tekne boylar 6.50-22.00 m arasnda deimektedir. Zen ve ark., (2000)e gre tekne boylar 6.5015.00 m aras, Navy ve Bun (2001) e gre ise 6.00-14.00 m arasndadr. Karasuda denizde avlanma gn says 30-240 gn aras deimekte olup ortalama 108 gndr. nal (2003)e gre avlanma gn says 100-226 gn aras ve ortalama 136 gn olarak belirtilmektedir. Balklar kooperatif olarak, blgelerine barnak yaplmas gerektiini belirtmilerdir. Ayrca, yunus populasyonunun arttn, bu nedenle gnlk av miktarlarnn dtn ve yunuslarn, alarna zarar verdiklerini belirtmektedirler. Blgelerinde uygun depolama ve saklama imkanlar olmad iin retilen baln fiyat piyasada o andaki taleple doru orantl olumaktadr. Arz-talep dengesini salamak amacyla kooperatif olarak blgede souk hava deposu kurmay planlyorlar. Kaynaka
Anonymous, 2005a. Statistical Archives of S. S. Karasu Fisheries Copperative. April 2005. (in Turkish) Anonymous, 2005b. President of S. S. Karasu Fisheries Cooperative Ali Sezer with personal interview. May 2005. (in Turkish)

% 3.57 50.00 28.58 10.71 7.14 100.00

% 21.43 57.14 14.29 3.57 3.57 100.00

Tablo 12. Karasu Balk Teknelerinin Kulland Av Arac Dalm Av Arac Frekans % Uzatma a 22 78.58 Trol a+ Uzatma a 2 7.14 Uzatma a+ Algarna 1 3.57 Trol a+ Algarna 1 3.57 Trol a+ Uzatma a+ Algarna 1 3.57 Trol a+ Grgr a+ Uzatma a+ Algarna 1 3.57 Toplam 28 100.00

518

Uzmanolu ve Soylu / E.. Su rnleri Dergisi 23 - Ek (1/3): 515-518

Anonymous, 2005c. <www.Fishbase.org, March 2005>. Chaves, P., Pichler, H., Robert, M., 2002. Biological, technical and socioeconomic aspects of the fishing activity in a Brazilian estuary. Journal of Fish Biology, vol:61, 52-59. DE, 2002. Turkey 2000 Census of Population. Yayn no: 2725, Ankara. (in Turkish) DE, 2005. Fisheries statistics 2003. Publication nr:2937, Ankara. (in Turkish) nal, V., 2003. Socio-economic Analysis of Part Time Small-scale Fishery, Foa (Aegean sea). E.U. Journal of Fisheries and Aquatic Sciences 2003 vol 20, issue (1-2): 165 172. (in Turkish)

Navy, H., Bun, N. P., 2001. An Economic Analysis of Fish Production in The Dai Fisheries in Phnom Penh And Kandal Province, Cambodia. <http://www.mekonginfo.org/mrc_en/doclib.nsf/0/107C4595CA29F27247 256DE300279D2C/$FILE/FULLTEXT.pdf> (2004, December 10). Yce,R., 1998. Fishes which live in the seas of Turkey (200 species). M.U. Publication No:633, Nature Plants and Aquatic Products Research and Application Center Publication No.1, stanbul. (in Turkish) Zen, L. W., S. Y. Tai and N. M., Raja Abdullah, 2000. Socioeconomic Characteristics of Payang seine (Lampara) and Driftnet Fisheries in West Sumatra, Indonesia. Naga, The ICLARM Quarterly, vol. 23, no. 4.