Yaar Kemal _ Demirciler ars Cinayeti Dervi Beyin kaln kara kalarnn altndaki gzleri bir yangn gibiydi.

jjjjElmacik kemikleri kk, gzleri biraz ekikti. enesinin ukuru derin, glgeli ve enesi glyd. Gne yanndan da daha koyu yank yz, derin yz izgileri, geni ahu kendine ok gvenmi bir adamn btn benliini ortaya koyuyor, konutuu, gld zamanlar inanlmaz bir ltyla parlayan harikulade gzel ak dileri ortaya kyordu. nce, seyrek byklar azck sarkkt. Sarkk, seyrek byklar, kaln kara kalar, gl enesiyle badaamyor, yzne dengesiz, bir ho bir yabanslk veriyordu. Sol elinde kams, sa eli sa kasnn stne sokulu tabancasnn kabzasnda, ayanda parlak tozlu izmeleri konan byk sofasnda batan ayaa gidip geliyor, gidip geliyo. du. Terlemi yz kapkara kesilmi, fkeden derisi gerilmiti. Mavi uhadan ceplerinin kenarlar srma ileme alvar giyerdi. alvarnn geni kvrmlar izmelerinin stne dklr, st ksmlarn tozlarn siler, bylelikle de izmelerin azlarna yakn yerlerinin tozunu alr, oray parlatr, prl prl, yeni boyanm gibi ederdi. Buralarda artk bu alvar bien, diken, naklayan kimse kalmamt. Ama Dervi ne yapp ediyor, ylda bu alvardan bir ya da iki tane mutlaka ediniyordu. T Halep-tcn, amdan, daha da olmazsa Msrdan getirtiyordu. alvarn ,stne de her zaman izgili, gs ibriim ilemeli yakasz min-\tan giyerdi. Ceketleri de her zaman son modaya uygun olurdu, tstanbulun en nl terzisi bu ceketleri en pahal kumalardan dikerdi. Bu karmakark klk ona ok yakrd. Ya elliye yakn, salar apak ama, o, daha srm gibi, dimdik. Ve yirmi yanda bir delikanl evikliiyle ata biner, Arap atnn stnde gzleri ilerde, gs darda sol kaml eli baldrnn stnde grkemli otururdu. Nakl, fildii sapl nagant tabancas sa kasnn stne, 14 layd. Kara, uzun sakal, ince kvrckt. Yz solgun, dudaklar krmz dolgundu. Adam yerden kaldrdlar, ieriye tasr l. t ar. Adam srmal yamsyla uzun boylu, inceydi, yakki ^. Dtuzunda gsteriyordu. Ocan bana getirdiler. Adam bi -, ha gzlerini at. Gzleri soru doluydu. Konuamad. Ocaa, v odun koydular, ok ate yaktlar. Adam hep, derin derin iL ekerek uyuyordu. Kuluncundan giren kurun omzunu paralayarak darya kmt. Saramdan, Misis yresinden de hortumlar kt. Bunlar dev toz direkleriydi. Her bir direk Nurhak dann doruun; kadar uzamyordu. v, Garbi yeli aztt. Garbi azttka toz direkleri de ovay doldurdu. Ovann stn, ak yollan, rmcek a gibi, renk renk, krmz, mor, sar, mavi, ak, uuk yeil, hepsi de soluk, ilerinde gne deip akan binlerce ipiltide, akmada kaynaan toz' direkleri orman kaplad. Orman hem kendi yresinde uunaral dnyor, hem de gidii belirsiz, badndrc bir hzla oradan oraya akp duruyordu. Ova dmdzd. Esiksiz kesiksiz, cilalanm gibi. Ormann bir ksm Misis yrelerini sarm, bir ksm da kara bir ada gibi ayrlp Anavarzaya geliyordu. Haclarla Dumlu arasndaki toz direkleri pul pul kl, bal-ksyan bir turuncuya kestiler. Garbi yeli daha da aztp yeri g savurmaa balad. Direk ormanlarn kuzeye, ovay bir kuak gibi grlr grlmez, bir uuk mor tlle sarm gibi duran yatk Toros dalarna sr-d. Toz direkleri ormannn her birisi bir yandan gelerek... O gzel atlara bindiler, ekip gittiler. Ulu bir ormancasna arada yryerek doludizgin Toros nlerine ylyorlard. Sanki tekmil ova ehirleri, kyleri, aalar, lk la kular, telgraf direkleri, canl cansz btn varyla orada durup duran Torosun stne yryordu. O iyi insanlar, o gzel atlara... Bir ara Toros dalar toz direklerinin ardnda yitti. Birden 12 dikerek, san!? v^k lerTT* Adam acdan duramaz oldu, hemen stne atlad srd sel yatana Kulaklarn ksarak sel yatann stnden utu. girdi. Binlerce uzun e/p gagah, mavi, sar, ince Uzun bir stp ')-1''' balkd snd, gibi, gkyzn rterek. ormana, n dikti. Bir savurdu. Bj kuyruunu uzaklara savurarak Sialgas geldi tkezlemi at ald gtrd. Atllar yalm dalw nazl, usulca, dirseklerinin stim^jt k yaklamlard, dalga onlar da sard, aogru dkerek. Mune' oraf v.mur gene balad. Otluk sapsar, ge kan youn bir 'cinde kald. Dumandan atllar darya, kyya fkrd-teker, eltik tarlasna dtler. eltik tarlasndan klannda arkadakiler ndeki atlya bir at ba yaklamlar-Nedense artk kurun skmyorlard. Yamur gittike gr-[yordu. Akama doru konam yanna geldiler, konan y-de dnmee baladlar. Yamur geceyi turunculad. Gz rmez gecede konan yresinden bouk, amurlu tadar biteviye at ayaklar sesi dol-sesleri kesilince ortalk b: bir bl -r-" do ___mu umanaan, girmesiyle kmas bir oldu,

Gn kavutu kavuacak. San bir yamur hzland. Kay li Jar, aalar, patlam eltikler, gkyz, grltyle akan m ak, bataklk, sazlar, bk, zincarlar sarya boyand Dard bi , .CUJ.HS., sazar, bk, zincarlar sarya boyand. I Dardan bir kineme geldi, Dervi Bey pencereye kotu Eli tabancasna gitti. Darda, aalar kknden sken bir y esiyordu, sapsar. Atn yelesi, uzun kuyruu esen yele kaplm uyordu. Sar gece esen yele ka1*" abuk, diye bard Dervi Adamlar m:' st bugUandl' bnbk ^ bUlurladl> ' uzun' Trkmen eerl l uyordu. Uzun, sararm yz, kvrck kirpikleri, abanoz salyla bir ermie benziyordu. Belki de bir ho bir dervie... namalar hemen vardlar, yaml, yamsnn yakalar, ba som srma ilemeli adam attan indirmee kalktlar. Adam abdlar. yumulmu yamh adamn v nma dodu, tanyerleri d ar At, Ata d enetlenmiti. Ata ununca adam cansz gibi atn trnann dibine salver Yere, sar amura dnce gzleri ald. ri sobe gzleri :nsz gibi atnn trnann dibine sald. Yams, stba, .ra sakallan kan iindeydi. izmesi de kanla dolmutu. Adam luk alyordu. Yerden alp konaa gtrdler. Adam ieriye irer girmez dardan bir lktr koptu. Atllar konan yre-inde uluyarak dnmee baladlar. Dndler, dndler geldi-avluda donmu gibi durdular kaldlar bir sra. Bir sra 'rkmen eerli, al atl, srma ileme kara yaml adamlar. Atduman fkryor-iu. En bataki ak sakall tam le st atndan indi, yamsn sre koydu konam kapsna yrd kere ald. Kap al-. Dervi Bey karsndayd. Sa elini yreinin stne gtr-i. boyun krd. Aksakallnn uzun, bir atm kirpiklerine benzemen seyrek kirpikleri kaln, kvrckt. 19 inantk Urfadan, Haran ovasndan dtk yollara, at mizda yavuz atlarmz, keskin tfeklerimiz, kllarmz... J gnlerimiz, kt gnlerimiz. Yollarda her birimizin altnda i at atlad. Yedi da atk, Amik ovasna, glne, Suriye j lime. Hamaya dtk... Musadam yedi kere dolandk buraj geldik. Ver onu bize. Bize o gerek. Eer onu bize vermezse: hanumanm snecek. Soyunda erkek ocuk bymeyecek, k dan gidecek. Evinde soylu atlar yaamayacak, ver onu bize. Kap yzne kapkara, kurun gibi kapand. Sonra ikinci adam atndan indi. Geldi kapy drt kel ald, kap ald, ayn szleri o da syledi. Kap onun da yi zne, kapkara, bir kl az gibi indi. nc geldi be ke: ald. Teker teker atlardan indiler, geldiler kapy aldlar. S( nuncusu on bir kere ald. On birincide kap ald, almasyl kapanmas bir oldu. Adam hi bir ey syleyemedi. Binicisi kalm doluz al at geldi, kapya balarn srdler. Boyun krj iri gzlerinden kan ya akttlar. Karanlk knceye kadar atlar aladlar. Sonra birden hep bir azdan kinediler. At kine meleri Anavarza kayalklarnda sabaha kadar yankland. Gn ald, soylu atlar kinemelerini kesip kapdan ekildiler. Onlar ekilince kapya gzlerinden uyku akan adaml geldiler. Kapy durmadan aldlar, kap almad. Gn kul a doru kap alverdi. Kara byk gzl, abanoz sakall, k vrck kirpikli, uzun yzl adam frlad darya. Ar, vaku: gvenli, yerleri sarsarak yaml adamlarn stne yrdler. Urfa lnden, Harandan, Abdlaziz dalarndan indi de geldik. Adamlar atlarna bindiler, gn batmcaya kadar konan yresini dolandlar durdular. Atlar kinedi, horozlar tt, toprak sarsld, ovadaki her canl sonuna kadar bard, kurt kut, y/lan iyan, brt bcek. Sabah gene ald. Yamur gene tanyerini rtt. Adamlar, atlar gene geldiler kapya yklendiler. Kara, yalm gibi, ltl gzleri buuland. Ulu, kocaman bir hortum geldi, pamuk fidanlarn kknden skt, bir harman saman ald, evlerin atlarn kopard, tavuklar, rdekleri, kular ald, konan kiremitlerini savurdu, \ erlere ald. Ortalk ylesine karanla kesti. Dervi Bey kapnn kenarna yapt. Yapmasa hortum onu alp konaktan aa atacakt. Bir an tozdan soluk alamaz oldu. Az burnu tozla doldu. Gzn ap da bakt ki hortum imi, uzam bam al- Torosa doru gidiyor. stba toz toprak, saman iinde almt. inde bir boalma duydu. u hortum bir daha, bir daha, tn hmyla bir daha gelse. Bombo bir bolukta drt dnd. Baz baz bedeni de yokoluyordu. Bedeninin farkna varmak, bolukta arln duyabilmek iin tabancasnn sapn var gcyle skt. Eli acyncaya, kemikleri atrdayncaya kadar. Atm ba yere sarkm. Ar ar ilerliyor. lerliyor ama kmldad yok gibi. atrdayan bir scan altnda. Atn glgesi douya doru uzam. stndeki adam dizginleri brakm. Yasl gibi, kendinden habersiz birisi gibi. At durmadan,

uzakta, ulu batakln kysndan douya doru kmldanyor. Bir ara duruyor, bam yere dedirircesine sarktyor, uzun bir sre byle, sessiz, kprtsz. Sonra bir iki adm atyor. Atl bir ara ince uzun, bir bahar duman gibi ak toz direinin iinde kald. Az bir sre sonra da toz direi ban ald gitti. Atl hi bir ey olmam gibi gene yle, gnein altnda, lgn. Ortalk yank, gnm ekin sap, ar bataklk, ac, keskin ptrak karm bir kokuyla kokuyordu. Atl kk dut aalarnn altnda kald. tede bataklk ta Anavarzanm dibinden, gn vurmu bir kalayl yol gibi parlayan Ceyhan rmana kadar kapkara uzanmt. Bir eyler aranmaa balad. ok nemli, ansyamad, dilinin ucunda, bir eyini yitirmi, durmadan aranyordu. Cep21 lerine bakt, teker teker, tabancasn kuann altndan kard. Tabanca gn na gelince meneviledi. Kurunlan eline dkt. Kurunlar yal, donuk. Tabancay doldurdu, topunu uzun bir sre evirdi, fr dndrd, usand, gene tabancay yerine soktu. Odasna girdi, kt. Beylik odasnda durakal-d. Beylik yadigarlara hznle bakt, aradn bulamyordu. Baheye indi, u kuyusunun bana vard. Kuyuya eildi, derin kuyunun dibindeki suyun aynasnda yzn grd. Hi bir aynada yzn bylesine canl grememiti. Yzne uzun uzun bakt, gene bulamad. Kuyudaki suyun yzne kck bir ta att, suyun yz incecikten krt, dalgaland. Zeytin aalar toz iindeydi. Dut aacnn yapraklar da tozdan bombozdu. Dut aacndan zeytinlere, kuyuya, kuyudan yola, yoldan eve, evden tarlalara, tarlalardan sebze bahesine gidiyor geliyor, gidiyor geliyordu. Durmadan, hi durmadan yryor, ata biniyor, at doludizgin sryor, at son hzla ilerlerken attan atlyor, geri biniyor, at usuz bucaksz ovann dzlnde, sonsuzluunda sryor, nereye gittiini, ne yaptn bilmiyor, dikenli allklara giriyor, dikenli allklar giyitlerini, derisini yrtyor, kan iinde kalm, testere gibi Anavarza kayalklarna kyor, gece yarsna kadar, karanlkta kayadan kayaya atlyor. Ortalkta uunuyor, drt dnyor, bam oradan oraya vuruyor. Sedire oturdu izmelerini kard, iyice, her iki izmenin de iine bakt. Sonra odasna girdi. Odasnn kaln kilim perdeleri kapalyd, yalnz ince bir aralktan odaya gn szyordu'. Karanlkta bu uzayp giden, iinde tuhaf tanecikler uuan aydnlk yola gzlerini dikip bakmay severdi. Aydnln iine bir kocaman, krmz, yeil, mavi halkal ar dt Ar aydnlk yoldan kamayp fkeli, rpman, titreen kanatlaryla yerden yukar tavana kadar gitti geldi, gitti geldi. Vzlts btn oday doldurdu. Kapal, uzun bir tpe girmiesine abalyor abalyor karanlk duvarn aamyor, veryansn ediyordu vzlmaa, ban yerden tavana vura vura dnmee. .,. 22 Dervi Bey: Ahmak hayvanck, dedi. Ne de ahmak. Karanl almaz elik duvar sanyor, tpk insanolu gibi. Avucunun ii kanla doldu. Burnuna taze, byl, kprm bir kan kokusu geldi. Ellerine bakt, ellerinde hi bir eycikler, yara mara yoktu ama gene de kanyordu. Vck vck, kansz kanama. Elleri ar ar yanma dt. Avucu gene kanla doldu, vck vck. Kan kokusu sas sas yresine yaylyor, genzini yakyordu. Kendinden gemi, uzun bir sre kan koklad. Durmadan sa avucundan tabancasnn souk demirine, oradan kasna, bacaklarna lk lk kan szyor, cvk kanm yap yap scakl gittike btn bedenine yaylyordu. Az sonra kan unuttu. Kan unutunca da gene o yitirdii, yitirip bulamad ey geldi aklna. Gene iinin bombo kaldn duydu. Olduu yerde birka kere dnd. Gzleri karard, decekti, kendini hemen toparlad. abuk abuk yrmee balad. Yrrken yalpalyordu. Sonra birden yitirdiini bulmucana, unuttuu aklna gel-micesine iini gene o eski at geldi sard. Scack, dost, dopdolu. O iyi insanlar, o gzel atlara bindiler ektiler gittiler. Bir kere, iki, , drt, be kere, yz.kere, bin kere sylyor, iini bir alamann, doya doya alamann, krgnln korkun bir fkeden geri kalmln yumakl, hzn, alamak istei dolduruyor, bu eriilmez duyguyu karmamak 'iin de durmadan szleri arka arkaya sylyor, bir karrsa, bir daha bu eriilmez tada varamayacan sanyordu. Sonunda yorgun dt. Bkkn, her eyi yitirmi, boalm, bitmi: Allah topunun belsn versin. Topunun, topunun, topu-nun belsn... diye var gcyle bard. Sesi, toz iinde kal23 m, toz direklerinin dnerek savrulduu kyn t teki ucu da nlad. Btn ilikleri titredi, gerildi, sarsld. Kendini bir fken, nbetine kapt koyverdi, zangr zangr titredi. Sevinciyle f]( si bir an att. O anda da fke onu brakt gitti. Her gn birka kere fkeden yumuakla, yumuaklkta hzne, alamaya dyor, yokoluyor, bolukta salnp kalyot dnyann sonsuzluunda tek bana... Yokluun, hiliin, bo luun aresizliine dmek. Hep yitirilmi bir eyi aramal; Unutulmu bir tada yeniden varabilmek.

En iyisi fke... En iyisi, en iyisi... Kendini ince, acyan yan alamakl, tatl bir hzne kaptrvereceksin, sonra birden, t iliklerine kadar fkeden titriyeceksin. Ve fke srecek. Bir gn, be gn, bir ay, bir yl, bir yzyl... fkeden yle tirti, azn kpk iinde, zangr zangr, kudurmu, gzler dar uram, prtlemi, fkede, ikencede, hznde yaamak. Byi yaamak, hite, dayanaksz, sevgisiz, kimsiz, hi kimseyi hi b zaman kskanamamann insaniyetsizlii. Acsz, fkesiz, uykusuz, dsz. Ot gibi, aa, bcek gibi. Bcek bile, sinek bile bu kadar hite, bolukta deildir. Bcek bile, aa bile, smkl bcek, solucan bile. lm korkusu. Gerine gerine lm korkusunun iine dmek, lm korkusunda ldrmak. aresizliinde drt dnmek. Ac, hznl yokolmann sessiz szsn yaamak... Ve lm korkusu, lm korkusunun bittii yerin korkunluu. Bir mr boyu gerilmi, kudurmu, al kan iinde, lmekle ldrmekten baka bir ey dnmemi, kam, saklanm ldrmeyi, lm korkusunu mrnn her saniyesinde yaam. Ve btn bedeni korkudan korkuya kesmi bir adam. Btn bunlarn elinden kayp gitmesi. Hruanm ordan bir toz direi patlad, bir anda uzad. Ceyhan rmann stne geldi. Bir tanesi de kuru Ceyhann altbamda patlad, bir tane de Endel stnde. Toz direkleri yl-drm gibi, gz ap kapayncaya kadar ovay geip Kesikkeli 24 stne geldiler. Grnmezce kendi yrelerinde dnyorlar, ekin saplarn, samanlar, kurumu otlar koparp alyorlar, dz ovada yeyni ykleriyle akyorlard. Toz direkleri bir sre Ceyhan suyunu izliyerek, suyun akt yne, suyun stnden kayarak Ceyhan kasabasnn yanna varp, orada, bucakta kapkara dut ormannda gzden bir anda yittiler. Avlunun kuzey kesinde duvarn dibinde yanyana sna-lanm drt tane, kuyu gibi derin Krt tandr vard. Tandrlardan yukar doru bir adam boyundan daha yksek yalmlar f-kryordu. Tandrlarn yresinde kadnlar hamur beziliyorlard. Beziliyorlar, tandrlarn aarm duvarlarna yaptryorlard. Bey yann ynn grmyordu. Koygun bir duman iinde kalmt. El yordamyla ilerler gibiydi. Tandrn yamna vard. Kadnlar srtlarn dnp, yzlerini rttler. Duvara kar meldiler. Avlu duvar boyunca sralandlar. Dervi Bey leen-lerdeki hamurlan, savanlardaki yeni pimi ekmekleri ald, hepsini tandrlarn iine doldurdu. Orada durdu bacaklarn gerip derin bir soluk ald. Yz usuldan almaa balyordu. Kadnlara dnd: Dokunmayn kadnlar, ekmekler, hamurlar yansn, dedi. Avlu koyu bir duman iinde kald. Ekmekler, hamurlar yanyor, tandrlardan alabildiine koyu, katran gibi dumanlar ykseliyordu. Dervi Bey bir dumana giriyor, boulur gibi oluyor, geri kyordu. Terledi, salar, giyitleri uzun bir sre yamur altnda kalm bir adamn giyitleriydi. Burnunda yanm ekmek kokusu, t ocukluk gnlerine vard. Ayaklarn tozda sryerek, toza izgiler izerek iftliii dna kt. Bir karnca kresinin banda durdu. Karncalarn yolu inceydi, uzundu, akt. Yolu izledi. Yol uzaklara, batakla doru gidiyordu. Arka arkaya sralanm karncalarn her birisinin aznda birer tohum vard. Bir karnca topluluu da sert kabuklu, yanar dner, benekli, kurumu bir bcee var gleriyle yapmlar kprdatmaa alyorlard. Gz otlarnn ai25 tndaki yollar inili klyd. Bazan bir yara dyorlar, uzun bir sre gzkmyorlard. Koyu karanlk, yldzsz bir geceydi ortalk. Gece cikiliyc-du. Anavarza kayalklarndan tek bir kuun durup durup, birden braklveren bir ho t geliyordu. Dervi Bey en ok Trkmenin eski gnlerini dnmeyi severdi. izmesinin ucuyla karnca kresini deti. Topraklan getirdi krenin azna yd. Karncalar geldiler krelerinin azlarna, toprak bein dibine yltlar. Azlarndaki tohumu bir yana brakp ince byklarn oynatarak topra merakla kokladlar. Eski Trkmenin ceren kovan alt Arap atl ukurovasm. Eli ahinli Beyler ukurovasn. O zamanlar ukurova temiz, yabanl, el dememi byk bir tanr bahesiydi. Dervi Beyin ne zaman ba dara gelse bu lmez ukuro-vay dlerdi. Bir Trkmen ad duyar, tatl bir alama tutturur, eriilmez bir tad iinde kendinden geer, erir giderdi. Yzn elleriyle kapatp koarak iftlie geldi, konaa kt. Ayaklarnn altnda tahta merdivenler yayland. Ortalk daha yanm ekmek kokuyordu. Kadnlar tandrlardan kmr olmu ekmekleri, tten, dar karyorlard, ter iinde. u koskoca evrenin en ac eken yarat benim. nsanlar ok ac ekiyorlar. En beteri lm acsn ekiyorlar. Ben daha ilerinin, ac olmayann, acszlm acsn ekiyorum. Uzun, krmz dillerini sonuna kadar darya karmlar, glyorlar. Her eyi anlyorlar, her eyi biliyorlar. Bilmeseler olmaz. rendike azck korkularndan syrlyorlar, azck. Tutsaklar, anak yalayclar, gzlerini falta gibi amlar. Evrenin en korkak yarat insandr. Onun iindeki korkuyu sk al, o zaman onda elle tutulacak ok az ey kalr. nsan soyunul da en korka kyldr. Baltalar aln gelin, diye grledi Dervi Bey. Eli baltal be adam karsna dikildi. Gelin. Arkasndan baheye yrdler. Dervi Bey arkasndaki

26 adamn elindeki baltay kapt. Ulu mar aada durgun, ka-anlk, kprtsz akan ayn yarnn tmseinde bitmiti. Gece-i balta sesleri inletti. Ulu narla Dervi Bey arasnda zorlu bir d^ balad. nip kalkan baltas uunuyor, ktan, parltdan vaylar iziyordu havaya. Gece ar, sessiz, donuk bir parltda, ipiltisiz. Tok balta sesleri uzaklara, Anavarza kayalklarna kadar gidiyor, oralarda yanklanyordu. nar aacnn gerilmi dallan, stte, karanlk, ar, frtnal bir gk gibi. Her baltay kaln, yumak gvdeye indirdike Dervi Bey, karmakar duygulara, aclara, zlemlere gidiyor. Sabah aydnl gibi bir ey kprdyor iinde, bir k geceyi bir utan bir uca yarm. Aydnlk bir su yeli geceyi sallyor. Suda balklar. Brtlenler, nar aalar, altlarna aktalar serilmi. Ortalkta taze, nemli, bataklk kokusu. Yarpuzlar, ptraklar, gnete karpuz tevekleri, eek arlar... Karpuzlara inip kalkan. Balta narn gvdesine her inip kalktka ortala keskin, kekremsi, ac, sert bir aa kokusu fkryor. Gecede kokular da ses gibi daha kolay, belirli, apak yaylr. Balta seslerine btn ky uyand. Kyn kpekleri hep bir azdan rmee baladlar. Anavarzann dibindeki kyn kpekleri de onlara katld. Gece ilerledike balta sesleri seyreliyor, klyordu. Bir an geldi ki Dervi Bey baltay kaldramaz oldu. Baltay her kaldrdka aacn gvdesinin stne decekmi gibi sallanyor, btn arlyla aaca girmi baltaya abanyor, baltay aatan karrken glk ekiyordu. Kantere batmt. Kendi terinin kokusu, aatan fkran kokuya ve gecenin kokusuna serin, tc karyordu. Sonunda aacn kkne saplad baltay urat urat karamad. Baltay oradan ekecek gc kalmamt. Benim baltam orada, olduu yerde dursun. Siz aacn teki yanndan balayn. Soluu tayor, gs harlam atn gs gibi inip inip kalkyordu. Belini bir aaca verdi oturdu. Toprak scack. In27 ceden bir uyku bastrr gibi. Rahat, terli, yava yava dinlenerek adamlarnn balta seslerini dinliyor. Toz direkleri ekildi gitti. imdi artk karanln iinde oradan oraya, oradan oraya kap duruyorlar. Toz direkleri aynda gn ndaymlar gibi balkrlar. Alacakaranlkta toz direkleri daha bir heybetli olurlar. imdi, u anda toz direkleri teker teker snm, yuvaya ekilmilerdir. Yel esmiyor, yaprak kmldamyor. Yumuak, ipek gibi, serin bir Austos gecesi havas. Ikl, dnen, kvlcmlanan parlak yldzlarla deli gkyz. Yldzlar srlerle oradan oraya akyorlar. Gkyznde bir yldz karma. Dinlenen Dervi Bey vard, bir eliyle baltasn aacn gvdesinden ald, avularna tkrd, balad. Baltann parlak demirinin ucu yldz nda mavi mavi imeklenerek yanp snd. Bu gece sabaha kadar da olsa, bu aac keseceiz. Ha gayret. Yldzlar, baltalarn imekleri gecede uuuyorlard. Tanyeri att, douda, dalarn stndeki bulutlarn kraklan yand, s'rmaland. Koca nar aac tanyerinin stne ktrtyle, geni dallar atrdayarak ykld. Bir akamlar gn kavuurken, bir de sabahlar gn d yacak kularla dolard narn st. Salkm salkm, stste. Srcklarn sesleri, benek benek, yeil, sivri gzel gagal, kapkara gzl, yeri g dellendirirdi. Bir kara bulut gibi gelirler aacn stn sarverirlerdi. Kulaklar sar edercesine. Dallar arasnda yzlerce ku yuvas. Sar azl civcivler. Boyunlarn uzatmlar, azlar sonuna kadar alm, byk bir telta, rpnma, barmada. Koskocaman aa ktrtyle, bir dnya devrilir gibi karanln stne devrildi. Ardnda gn r gibi bir k dalgaland. Binlerce civciv sonuna kadar azlarn, san kenarl azlarn am lk la yuvalarmdan dkldler. Boyunlarn uzatm. 28 Gn dodu. Ve usuz bucaksz bozkrdan yzbinlerce atl kp tek tek dzle daldlar. Glgeleri' gnbatya uzad. Atllar ak libaslydar. Yamur yayordu. Ikl, sar. Anavarza kayalklar yaan yamurun ardnda mor bir duman gibi sallanyordu. Tysz sar azl binlerce civciv, plak, amurlu, topran stnde debeleniyor, can ekiiyorlard. Atllar konan yresinde, atlarnn ayaklar dize kadar krmz bir amura batm dolanyorlard. Baz ekin, baz hara kalkm, baz da doludizgin. Kantarmalar kpe batm. Atlarnn gzleri kpkrmz. Yaz atls avluya girdi. Boz bir malaha brnmt. Ageli srma, sim ileme. Gzleri kara, enesi sivri, kara sakal deirmi, byklar sarkm. Evimi yakt, dedi. Drt kardam var idi drdn de kesti. Sen onu bana ver Bey. Sen onu bana vermezsen, bu konak bana yklacaktr. Atn doludizgin surlarn stnden darya ard. Konan yresini dolanan atllarn halkasna girdi, dolanmalarn srdrdler. Halkadan bir atl daha ayrld, geldi avlunun ortasnda durdu. Hi konumad, gzlerini konan sofasna dikmi krpmadan bakyordu. Altndaki at ald, uzun, sallyd. Gzleri mercan gibi kpkrmzyd. Sar yamur yayordu. Al atl adam hi kprdamyordu. Yamur iliklerine ilemiti. Altndaki al atnn srtndan aalara doru altn gibi bir su szlyordu. Adam durdu durdu, ne kadar orada yle durduu belli deil, atm srd, avlunun yksek duvarn kolaylkla at gitti, konan yresinde dnp duran teki atllara kart.

Kr atl atnn stnde dimdik duruyordu. akr gzleri akmak akmakt. nce uzun parmaklar kam gibiydi. Atm yelesi savruluyordu. Kuyruu topuklarna kadar uzamt. Yamurun altnda sararyordu. Etme eyleme, diyordu. Sen bir soylu kiisin. Biz mem29 lekete ne yzle dneriz? Onsuz nasl dneriz? Onsuz dnersek kpekler bakmaz yzmze. Kpekler bile. Ne dersin Bey? Sen bilirsin... Ya bizi teker teker ldrrsn, ya da bize onu verirsin. Ne hakkn var? Biz onu Haran lnden t buraya kadar adm adm izledik... Sonra sustu, gzlerini elik ltsnda pencereye dikti bekledi. Sonra da birden yamurun ardna atn doldurup szld. Daha arkada mor Anavarza kayalklar bir tl gibi esen ince yelde dalgalanyordu. Akama doru tekmil atllar avlu duvarn atlar geldiler, avlunun ortasma dizildiler. Hi konumadlar, kprdamadlar, gzlerini konaa diktiler orada yle kaldlar. Yamur yayordu, sar, ltl, arada bir donup kalan, akrtl. Dereler, sel yataklar, ukurlar doldular. Seller Anavarza kayalklarndan grltlerle indi. Atllar btn gece karanlkta, avlunun ortasnda, bir na bir arkaya sallandlar durdular. Tam gn rken arka arkaya tirkenmicene avlu duvarnn stnden darya szldler, konan yresinde dnmee baladlar. Atlarn ayaklan diz kapaklarna kadar amura gmlyordu. Ocaa boyuna odun atyorlard. Sultan Aa titriyor, yanyordu. Yaras imiti. Daha iiyordu. Cerrah Abdo onun, yaralarn am, temizliyor, ilalyordu. Yaral kendinden gemi dilerini skyor, gzlerini bir trl aamyordu. Dervi Bey, fkeli, konan sofasnda bir gidiyor, bir geliyor. izmelerinin altndaki eski taban tahtalar binbir yerden gcrdyordu. Atllar gecenin iinde bir doludizgin, bir l gibi... Atlarn ba topraa deecekmi gibi lgn. Atllarn tesinde, Anavarza ovasnda, dzlnde gzlerinin nne yzlerce eli ahinli Trkmen atls geldi. Yzlerce atl yzlerce ahini havaya salveriyor, ahinler kurun sesi gibi bir hltyla, grnmemesine gkyzne doru ayorlar, ahinler, gene ayn hmla topraa inip gzden iriyorlar. Ve atl30 lar ukurova dznde, Anavarza nlerinden ceren kovuyorlar. Binlerce kouan, atlayan, havada szlen ceren... Arkalarnda kr, doru, yaz, gne iinde atlara binmi eski Trkmen atllar... zengileri som gm, eerleri, kantarmalar savatl, bellemeleri klaptan ileme... nde yalm gibi, dzl dalga dalga yalayan cerenler, arkada yel gibi esen, snen atlar. Eski Trkmen atlar, t Horasandan ukurovaya kadar. Binlerce, yzbinlerce snm at, hepsi de eersiz pusatsz. Ve plak. Ve hepsinin de stnde ak libaslara brnm imeni yeil gzl birer adam. Ovaya dalmlar uuyorlar. Sn-mler, uunuyorlar. En ndeki at tkezleyip tepesi st gitti. Onun arkasndaki, onun arkasndaki de... Daha arkasndaki... Atlar ak bir bulut gibi ovann ortasndan akyorlar. Ak libaslar, ak yeleler, kuyruklar savrularak. Yzlerce, binlerce. Bir tkezliyorlar, stlerindeki adamlar tepesi st topraa akyorlar. Toza belenmi ak libaslar toprakta uuuyor. Atlar ulu bir su gibi, dalardan boanm sel uultusunda, topra sarsarak, nallar binlerce prltyla imeklenerek, getii yerlerde stbeyaz yollar brakarak, ak ipiltilerle oalarak akyorlar. Durmadan akp geliyorlar, stlerindeki binicileri topraa frlatyorlar. Ovann yz kprm bir denizin aklnda. Nal ltsndan ova prltya kesmi. Ortal da binlerce atn kinemesi doldurmu. Atlar karmakar, stste, tell. Ova tam, yele, kuyruk, ba, ayak, gvde, nal, krmz, mercan, kor gibi yanan iri gzler birbirine karm. Sanki atlan grnmez bir Anavarza ejderhas kovalyor. Ve atlar ukurovaya, dnyann drt bir yanndan akarak gelmi dolumular. ukurovadan baka hi bir areleri kalmam. Kulaklar sar eden kinemeler ovann her bir yanndan geliyor. Tekmil kular yuvalarndan, dallardan lk la dar uramlar. Gkyz kutan kapkara. Gnei rtmler. Tell lklar at kinemelerine karm. Dalarn geyii keisi, ahini kartal, akal tilkisi, ays kurdu, brt bcei ak31 Okuyu seslerine karm. Atlar yle kineme gibi deil, sevinli deil, yaral ylgn, zlemli deil, at syler gibi derinden, yklm kiniyorlar. imdi u kocaman ukurova topra uyanan insanlar, ki-niyen atlar, bren srlar, heykiren parslarla dolmu, ten, birbirine deen kanatlan gkyzn hrtyla doldurmu kular, kularla, kelebekler, bcekler, ceylnlar, geyikler, sansarlarla dolmu. Azna kadar dolmu alkanan, zelzeleye ura-mana angrdayan ukurova topra... Birden her ey duruldu. Ak bulut ekildi gitti. Dzlkte tek bir atl kald. Atn ba yere sarkm ve atl kaytsz. Dizgi ni atn boynuna atm, ovada tek basma, ar ar yryor. O iyi insanlar, o gzel atlara bindiler ekip gittiler.d Dnyay dolaan gen adam gzel bir ehre geldi. Gzleri Emir Sultann gzlerine benzerdi. Kalar atk, rengi yank sar, kaln dudaklar soluk. nce, uzun boylu. Erkein yakkls dnyadaki en gzel yaratktr. Dnyada bir Arap atnn tay gzel olur, bir de erkein yakkls. Gen adam atndan indi, bakt ki bu ehir baka, teki ehirlere hi benzemiyor.

Atllar geldiler, yanyana sralandlar, sustular. Sar yamur indiriyordu. Hepsi birden gzlerini konan penceresine dikmitiler. Gn kararncaya kadar orada kaldlar. Topran altndan, Anavarza kayalklarndan uultular geliyordu. Atnn ba t topraa kadar sarkm kzgm scan alnnda ylesine, lcesine, belki de hi kprdamadan ilerliyordu. Koyu kapkara glgesi ayaklarnn dibine dm. Elini alnna siper edip edip uzaklara, Dumlukale yresine bakyor. Dumlu-kale gelmi ukurovann ortasna oturmu krmz bir gemi gibi. Az sonra yelkenlerini ap gneye doru uup gidecek. Atl bir sre durdu. nnde Ceyhan suyu, Ceyhan suyunun kylarm lgn alm, ormancasna. Altndan akan sular izgiliyor. 32 Uzaktan bir koyu mavi toz hortumu dnerek geldi. Dndke hzland, hzlandka byd. Yolda belde, nerede ne 'bulduysa iine ald ve atlnn stnden ap gitti. Erimi mavi bir cam gibi, su gibi geniledi, buuland, yayld, soldu Toro-sun altyamnda ge ad, gzden usul usul silindi. Kr atl adam elini gznden indirdi. Sa sol, dnya, akan su ac ptrak, toz, ekin sap, srkuyruu, bataklk kokuyordu. Byle ok kzgn scaklarda ukurova byle hep yank toz, bir de harman yeri slakl kokar. Avludaki atllar en sonunda hep bir azdan: Emir, Emir, Emir Sultan, diye bardlar, avlu duvarn bir anda atlar, Anavarzann kayalklarna doru srdler. Saf yamur inceden belli belirsiz yayordu. ehrin insanlar dnyann en kan scak, en cana yakn ksanlar. Konuk iin dersen deli divane oluyorlar. Fkaras yok gibi, zengini de cmert. Bet bereket dersen yedi iklim drt uaktan tayor. Btn ehrin insanlarnn yzyllardan beri lyk bir mutluluk iinde olduklar besbelli. Bura halknn hi ni hi bir eyden ikyetleri yok. Bir ikyetleri varsa o da Jlmden. Herhal lm bile gzel olur bu ehirde. Yolcu byle lnd. Bir sr ceren kt Hemitedamm nnden. Anavarzaya loru gidiyorlar. Atllar, yaz atls nde, arka arkaya sralanmlar geldiler konan avlusunun dnda durdular, hep bir Azdan gene bardlar: Emir Sultan, Emir Sultan, Emir Sultan... Bir can iin mi u kadar zillete katlanyorsun? Yamur dinmi, sar, prltl bir toz tabaka tabaka, ince avada uuuyordu. Atllar sonra Arapa, erkezce, Krte, iryanice bardlar. Emir Sultan, Emir Sultan, ne yaptn? Sesleri Anavarza kayalklarnda koygun, bym yanki33 F:3 Okuyu JM5 -y532 land. Atllar uzun bu- sre bardlar, Kayaucaraaa Koyacta, koyaa tekrarlanan seslerini dinlediler. Saznn stne yumulmu ok yal bir k saz alyor, Akyol stnden byk bir Trkmen g kilimli develer^ Trkmen eerli atlar, ba srmal fesli kzlaryla yaylaya gidi. yor. Ceren srs bir idi ikileti. ikiyken oldu, be oldu, Hep Hemitedanm krmz, mor all koyandan krmz su gibi durmadan ovaya aa fkryorlar. Uzun, geni, taki bir yalm seli gibi srayarak Ceyhan kysna, Anavarza dz lne, Haclara, Dumlukaleye akyorlar. Bir bakmsn bi blk ceren Toprakkale nnden Ceyhanbekirliye szlp g& lir, bir bakmsn Kozan altndan Mercimek iftliine akp der. ubat sonlan aadan, lden gelen cerenlerle ylesini dolarm ki ukurova yer gk cerene kesermi, cerenler kyle rin obalarn ilerine kadar yaylr, ovadaki koyun srlerin katlrlarm. On binlerce ceren bir bakmsn Akadenizde: byk bir dalga gibi gelir Toros eteklerine vurur, oradan d ovaya yaylr, sonra gerisin geri yatama Arabistan lne e kilirmi. Bir zamanlar ukurovada, eski, ok eski zamanlavd ceren avlamak gnah saylr, hi kimse bir cerenin tyne bil dokunmazm. ilkin bir Osmanl zabiti orada ceren avlam. Ondan son ra da soysuz Beyler ona yknmler. Ondan sonra da Beyle rin uaklar, kleleri... Ondan sonra da kyller, herkes. Eli aya kt olup da oca sonesi Osmanl. Oca da kk ten kurudu, snd ya! te bylece ukurovada cerenin kk; kesilmi. lenler lm, avlananlar avlanm, kalanlar da ba; larn alp kendi llerine ekip gitmiler. Geen yl Anavarza kayalnn oralarda be tane te?i* mi ceren. Nasl kalmlar, ya da ne zaman, nereden gelmi ler? Yaknda onlar da avlayacaklar. Hemitedamm dibinde! all koyaktan yalmlar gibi snerek cerenler fkryor. G 34 ova> yamalar, koyaklar. Bir atlyorlar... Binlerce ceren birer yalm gibi koyu mavinin, yeilin, kurun gemez bin yllk karanln stne yzbinlerce, havada aslp kalan, kvlcmlanan yaylar iziyorlar. Ve sonra toprakta rzgr gibi dalgalanarak, ovay bir utan bir uca yalayarak akyorlar. Atl gitti vard Hemitedanm tam dibinde duruverdi. Glgesi ayaklarnn dibinde yuvarlak, kopkoyu bir leke. Atn trnann dibine yapm.

Atl elini duluuna dayam derin dncelere dalm. Ta kesilmi. Altndaki at da yle. Kuyruunu bile sallamyor. Ovada atldan ve onun glgesinden baka hi bir ey yok. Bir pssz, yalnz, uykuda dzlk. Kprtsz. Yel fisilemiyor. Bir tek donmu, glgesi ta kesilmi atl. Anavarza kayalklarnn st mavi pullarla ipileip dumanlanyor. Isszlktan teker teker, ar atllar kt. Uzun bir sre ovada dalarak, toparlanarak konaa geldiler. Konan nnde, halka oldular. Atlar, kendileri, atlarnn trnaklan dibine dm glgeleri silme kapkarayd. Dervi Bey, Dervi Bey sen bunun altndan kalkamazsn. Ver Emir Sultan bize. Bir yldr Arabistan lnden t buraya kadar onu kovalarz. Dervi Bey, Dervi Bey ya onun cann bize ver, ya da bizim canmz al! Dervi Bey, Dervi Bey! Bir turuncu toz direi kalkt teden, Toprakkale stnden. Dnyor, dnyor, byyor, yalazlyor. Gittike de turuncula-yor. Toz direi gz ap kapayncaya kadar Hemitedanm dibine geldi durdu. Olduu yerde durdu kald. Dndke de byd. Az sonra Tilkibuca yrelerinden baka turuncu direkler geldiler. oaldlar. Hemitedamm yresini dolanmaa baladlar. ilk olaraktan gelip de Hemitedanm dibinde duran turuncu direk atlnn stnden hmla geti, sonra on binlerce 35 cerem ime aip goge Kauuui, uc mavi uu u gu kurova arasna gerilmi Toroslara srd. vuOkuy \ ! MJ Bu ehirde bir de ok ok gzel atlar vard. Kheyln, seklavisi, cins cins, don don. Dorusu dorularn en parla, al, kr, kulas, abesi, demirkr, yaz da yle. Burada atlarn donlar da bir baka. Her bir atlar ki tyleri yldr yldr. Her birisi srmeli gzl ceren gibi. Tpk. Dervi Bey, Dervi Bey bu ktl yapma bize. Ver Emiri, ver bize. Emiri alncaya kadar, kemiimiz rynceye kadar bu ukurovadan gitmeyeceiz. Ya Emiri alacaz, ya da burada, bu kapnn eiinde leceiz. Uzundu, usuld Emirin boyu. Gzleri kudretten srmeliydi. nce bilekli Arap atlarna benzerdi. Uzun, kam parmakn. ince belli. Adn krk arndan kardaki kapya yazard, insann bir elini candan tutuu, bir karde deyii vard ki dnyann tekmil sevgisi bu adamn yreinde cemolmu sanrdn. Bir karde derdi ki, azndan bin karde szc kard. nara arkasn verir, elinde sedef kakma tfei, inceden duyulur duyulmaz bir sesle bir ho, bir at tutturur, sabaha kadar syler, alar. Dervi Bey, Dervi Bey sende hi insaf yok mu? Emir Sultan azck, bir gz ap kapayncaya kadarhk bir srelik dar kar. Bir grelim nasldr? Dervi Bey, Dervi Bey... Sar yamur vgna varm, eri uuarak yayordu. Adam bu gzel ehre, bu iyi insanlara, bu cins atlara hayran kald. Bu ehirde bir sre kald. Sonra ayrld. Bundan sonra da nereye gittiyse, kimi grdyse yllar yl bu ehri, bu insanlar, bu atlar syledi. Dilinden drmedi. Hayranln bir mr dile getirip, btn insanlar da bu ehre hayran kld. Yal, kvrck sakall adam atndan indi. Dizleyerek avlu 36 kapsna geldi. Kap hemen ald. Adam dizleyerek kt. kar kmaz da klcn ekti, sofada kl sallad. Dervi Bey keye sinmiti- Gzleri bym, orada, srt duvarda, elinde tabancas bekliyordu. Kvrck sakall adam onu grnce stne atld. Tam bu anda da bir kurun patlad, kvrck sakall havada bir yumuldu, iki kat oldu yere dt, boylu boyunca kilimlere serildi. Klc da yanna dmt. Kvrck sakalldan kan damlyordu. Scak, kpkl, sar bir kan kokusu btn kona ald. Kvrck sakall birka kere azn geni geni at sonra kapad. Bir ey sylemek istiyordu. Sonunda da syledi: Ver onu bize Dervi Bey. Yoksa hepimizi ldreceksin, iste byle. Sonunda sen de ldrleceksin. u karn da, u kzn da, olun da, senden treyecek kim varsa, hepsi de ldrlecek. Bu konan da yklacak. Yerinde incir bitecek. Kocaman, adam elele verse gvdesini eviremez bir incir aa:. Ver onu bize. Yarasndan kan fkrd. Birden ayaa frlad, klcna el vurdu. Tutun unu dar atn, dedi Dervi Bey. Adam dizleyerek avluyu geti, dar kt. Onu aldlar atna bindirdiler. Kan altndaki kr at tepeden trnaa boyad. Dervi Bey, Dervi Bey. Birden bir uultu, kulaklar sar eden. Binlerce, ak noktal, yanar dner srck savruldu, ge sald. Balta sesleri, yzbinlerce kocaman sar azl civcivler, boyunlarn yuvalarndan kardlar, azlarn gerdiler, kyameti kopardlar. Baltah adamlar nar ormanna oktan girmilerdi. Atllar da ormana ekildiler. Gecede, belli belirsiz. Ormamn ortasnda bir ate parlad, aalarn doruklarn aan. Orman dumana batt. Adam ok yaland. Gnlerden bir gn kendi kendine dedi ki, lmeden, u gzelim dnyay terketmeden varaym da o g37

Okuy _i. zel ehri, o iyi insanlar, o soylu atlar bir dana greyim, yim de, hi olmazsa, u dnyadan az tadyla ayrlaym. Ora senin, bura benim gnlerce yol tepti, bir sabah iyi insanlarn, gzel atlarn mutlu ehrine geldi. Atlar, adamlar amura batmtlar. Kzgn gnete kumdular. Atlarn tyleri, adamlarn giyitleri gnete kavruldu, taku takr oldu. Kllar, tfekleri, gm savatl koumlar, altn kstekleri, srmal abalar, bellemeleri, eerleri gnete takr takr oldu. Adamlarn salar, derileri de gnete kurudu. Kllarn ektiler, konaa saldrdlar, kaplardan, pencerelerden girdiler. Konan iini didik didik eylediler, hi bir eyi, hi kimseyi bulamadlar. Aradlar taradlar bulamadlar. Dervi Bey, Dervi Bey senden isteriz. Kurumu atlarna bindiler Ceyhan rmana srdler. Yum-ack, inceden, grlr grlmez, kelebek kanatlarndaki tozlar yalnlnda bir sar yamur balad. Atlarn gzleri yalm krmzs, mercan krmzs, billur kr-mzsyd. Suya daldlar. Suyla birlikte t aalara, Anavarza kayalklarnn burnuna kadar aktlar. Kayalklarda geni, kara kanatl kartallar, kanatlarn gnee germiler akarsuyun stnde dnyorlard. Glgeleri gerilmi, suya dyordu. Emir Sultan gzlerini at. Kata, abanoz gibi sakalnda bir ya tanesi irileiyordu. Gn vurmu. Salar kvr kvr. Yeil. Geldi ki ne grsn, ehir ne o eski ehir, insanlar ne o eski insanlar, atlar da yok. Her ey deimi, her ey bambaka. Atllar doludizgin geldiler, konaa saldrdlar. Yaln kllar gnete parldad, akt snd. Korkun sesler karyorlard. Sesleri Anavarza kayalklarnda yanklanyor, ovay bir batan bir baa dolanyor snyordu. Ne sylediklerini, ne dediklerini hi kimse arlamyordu. Hangi dilden baryor, syleniyor-yorlar kimsecikler bilemiyorlard. Bardlar, ovada, konan y38 nndan atladlar, szldler ieriye girdiler. Merdivenleri odalar tuttular. Btn kaplar, pencereleri atlar, ierde ne varsa karp gnee serdiler. Emir Sultan, Emir Sultan, diye gn doumundan gn batnma kadar bardlar. Gn kavuurken konaktan aa atladlar. Atlarna yaptlar. Atlar tam avlunun ortasna gtrdler, barmaa baladlar Geni yzl, kvrck, uzun, lle lle sakalls nce klcn ekti, vargcyle bararak kendi atna saplad. Bir oluk kan f-lard attan, at devrildi. Sonra tekiler de kllarn ektiler, teker leker atlarna sapladlar. Atlardan oluk oluk kan fkrd. Bardlar. Atlarn lm kinemeleri, adamlarn lklarna kart. Ellerinde kanl kllar, stste ylm, kesik kesik kineyen atlarn avlunun ortasnda braktlar, bacaklar emrek, ayaklan yaln karaalla daldlar Ceyhan rmana yrdler. Ceyhan rma som k akyordu. Parlts buulanyor, yanm yresini a bouyordu. Ayaklan plak, bacaklar dizlerine kadar emrek, kanl yaln kllarn sallayan adamlar derinden, uultuya benzer, yank, ok eskiden gelen, mayalanm, milyonlarca insann, milyonlarca yl syledii bir at tutturdular hep bir azdan. Emir Sultan uyand, elini yanda yanan ocan harman olmu kz beine soktu. Solgun yznde, krmz, kaln, biimli dudaklarnda bir glmseme uutu. Kara gzleri biraz daha kapkara kesildi, yeillendi. Aaaah, dedi derinden. Aaaaah, aaaaaah! Ban geri yasta koyup gzlerini kapad. Uzaktan, derinden adamlarn syledii adm sesi, kesik kesik, can veren atlarn lgn kinemeleri geliyordu. Aaaah, aaaah, aaaah! O eski konuksever, her bir szleri cana can katan kiiler verdii selam bile almyorlar. Geldi ki ne grsn, yalnz sela39 Oku' ianlk, mutsuz. ehrin byk ayrlar, ovas, tarlalar, ahrlar da bombo O ceren gibi atlarn imi timi yok. Adam aknlndan, kederinden ne edeceini bilemedi Beli bkld. Issz, ykk, bir rene dnm ehri lal- ebkei dolarken o eski, mutlu gnlerden karm yal bir adama rast lad. Adam srtn bir hann ykk duvarna vermi gneleniyoi du. Ak sakal kir iinde, kzarm hastalkl gzlerine sinekle m. Yamur yayordu. Kllarnn kanm ykamlard. Beden lerinin st yanlar plak. Kaln pazular, kaln enseleri, koca man, iri elleri, uzun kllar, sar sar balkyarak, eersiz, gem siz plak atlara binili, saysz, gnn doduu yerden geldile Emir Sultan, Emir Sultan sen bizim ocamz sndrdn yuvamz yktn, kymz yaktn. k dar, k dar, k di sar. Saklanma o Trkmenin evinde. Trkmenin evine girse de, ylann deliine, kuun yuvasna, kurdun inine snsan da ine Maine, l Arabistana, Serendip Adasna, Frenk topra na, Rus bozkrna, ekik gzl Mool yurduna varsan

da, yldz iara ulasan da seni ele geireceiz. Ahdettik. Ahdi aman verdil Yollara dtk. k dar, k dar. Bir yl aydr seni kc valarz, on bin yldr, yz bin yldr... k dar. Gene at tutturdular, derinden, uzak yerin altndan gel: gibi. Atlar kesik kesik, son, can verite kineyip sustular. Adam lar plak atlarndan indiler, l atlar darya srdler. Aid lar Anavarzann dibine gtrdler, oraya, kayalara serdiler, if lak atlarn pusatladlar, geriye geldiler, konan yresinde dol dizgin dnmee baladlar. Kederinden dileri kenetlenmi, sakal ak, sakal kirli, a; dmlk yzl, geni alnl duvar dibinde gnelenen yal adarfl sordu: 40 canls iyi insanlar, ceren gibi, krmz mercan gzl, uzun bo-vunlu, kalem kulakl, suna gibi cins atlar vard. Onlara ne oldu? Yal adamdr,ki, azck doruldu, ak sakal kirli, titredi, iz eski bir kla parldad, derin bir aaah dedi, cieri sken. Aaaah! Duvara srtn iyice verdi. Neden sonra gzlerini at: O iyi insanlar, dedi, o gzel atlara bindiler ekip gittiler... Aaaah! Aaaaah! Aaaaaah! Akdenizin tam kysndan, kumluklarndan, Payasn altndan yzlerce bulut aklnda, ince ince, prltl, pul pul dnen mavi, turuncu, boz, krmz, t gkyzne am uzun toz direkleri kt. Akdenizin stnde top top imi, kabarm ak yelken bulutlar salnyordu. Islak, Toz direkleri hzlandlar. Yelken bulutlar kabard hzland, itiler. Korkun bir hzda uunarak, balkyarak, yanar dner, ayaa kalkm, doludizgin ovada ne var, ne yok ilerine alp geliyorlar. Yeri ge katp, getikleri yerleri karmakar edip geliyorlar. Hortumlar nce hep birden kpkrmz, sonra yemyeil, son-la kapkara kesildiler. Ovann kuzey yann, Toroslarn nn kapkara, ge am bir hortum orman rtt. Her ey soluk aldrmaz youn bir karanla gmld. Ik gemez bir karanla. Kara bulutlar gneyden, kuzeyden, doudan, batdan geldiler, ovann gnde birikiip kaynatlar. Kaynap dnyorlard. Sert bir yel esti, souk, sonra scak. ri taneler ar dkldler, tek tek. Hm gibi sapsar bir yamur balad sonra da. Atllar ^rka arkaya sralanmlar, uzun aralklarla, atlarnn ba yerde, l gibi, ovadan aa krmz kayalkl Dumlukaleye gidiyorlar, duyulur duyulmaz bir at tutturmular. Yamur yayor, atlarn sarlarndan, kuyruklarndan topraa oluk oluk sular akyor. Bir imek akt. Anavarza kayalklarna bir yldrm indi. Btn kale k iinde bir parlad sonra snd. Bir imek daha 41 Oku Ve Dervi Bey elleriyle kapatt yzn. Konaktan aa seslendi: Atm getirin! Atna atlad. Yaz at bir anda avlunun dna szld. Tavan gibi yumulmu binicisini ukurova dznn derinliklerine gtryordu. Uzakta, dzlkte arkasnda bir toz bulutu brakarak szlen bir nokta. Atn ayaklar altnda toprak duruluyor ve sert rzgr Dervi Beyi uuruyordu. T derinlerde, ukurovanm dmdz, mavileen derinlii stnde, inceden yekinmi bir toz direi stne doru akan bir top olmu bir kara leke... Durmadan akan, dnen, uunan. 42 Kzlgediin kayalklarnn arkasna sinmi, ovann yzne incecik, ak bir ip gibi serilmi yola yrei dolup taarak bakyordu. Gzleri gnlerdir a kalm bir kurdun fkeli, ylgn gzleriydi. Hi krpmyordu. Kzlgedik ssz, in cin yok bir yer. Kertenkelesi bol. Kocaman, srtlar yarlm kertenkeleler krmz dilleriyle elini, ayaklarn yalyorlar. Akamn alacakaranlnn yarasalar frt frt diye burnunun ucuna deecekmicene uuuyorlar. Yoldan gnde ya bir, ya iki kii geiyor. ou yaya, kimi de eekli. Atl olaraktan bir kii geti. Bir yumruk byklnde st kll bir burnu vard yolcunun. T uzaklardan burun deliklerinden fkrm kllar belli oluyordu. Baharla yaz aras. Yollardaki tozlar daha ayak bileklerine kmyor. Ve yolun tozlan saatlerce bulut rnei havada asl kalmyor. Otlarda, kamlarda, allarda ince bir yeillik. Yzne gzne mucuk svanyor, iri, yeil da sinekleri ka-natrcasna sryorlar. Isrdklar yer ban gibi iiyor. Mor, ak benekli, kuzeyini yosun tutmu kayalarn stnde at, sar, yeile, maviye alan boynuzlu, ine gzl smklbcekler sabah aydnlnda ar ar, sersem dolayorlar. Gecede sesler biribirine karyor. Gece sesi, ku sesi, nadas yapan traktrlerin sesi... Ova yldz yldz. Mazot kokular 43 i Ok -Xm S geliyor t uzaklardan, bataklk, kuru ekin, yanm eK, toz, ptrak kokularna karp.

Gn alncaya kadar bu sessiz toprakta bir kyamettir kopuyor. Tekmil yaratk yuvalarndan darya uramlar. Bir hayat abasnda, bir kaynamada. Gnn domasyla deliklerine, yuvalarna dnecekler. Ya da Kzlgedikte bekleyene yle gelecek. Gn alncaya kadar byle. Uzaktaki bataklktan kokularla birlikte, bir tuhaf sesler de geliyor. Bataklk, ocakta unutulmu dev bir buday kazam gibi fokurduyor. Kayalklarn arasnda ukurovann dikenli, mavi kengeri slak, buulu, sabah yelinde. Kengerin, ince, sert dikeni gsne batm. O farknda de-g. Gn diken diken kenger mavisini kesti. Mavi iek, cam dikenleri gibi prltl. Kengerin toparlak meyvesini dikenlerinden soydu, yedi. Tad kekremsiydi. Ovaya serilip kalm yolu, buradan t Torosun dibine ka-car gryordu. Yolun allarn, tozlarn, yolcularn, iek at aacak tozlu devedikenlerini, saman dklm yerlerin su gibi parlayan kesimlerini, uzaktaki kurumu yapraksz dut aacm, l.er bir eyini inceden inceye belleine yerletiriyordu. Apak, kiretenmi gibi, ovaya izmiler gibi, dz ovaya se-ilmi bir ince izgi. Resim izgisi gibi. Hi yola benzemiyor. Ova bo kalmasn, naklansn diye bir okul ocuu eline bir kova kire alm da bu yolu buraya ekivermi. Akam st ince bir duman kt ovaya. Ak izgi duman iinde belli belirsiz kald. Sonra ay dodu. Ak izgi aynda yeniden ortaya kt. Bir ho, bir byl. Az sonra grnmez eller gelip bu ak izgiyi toplayp gidecekler. Bundan dolay d patlyor. Yerinde duramaz oldu. Ya gelmezse? Ya baka yoldan giderse? Ya adamlar ona yalan sylemilerse... Olamaz, bu sefer 44 U 1C U11 son vermeli. Yola sereler konuyor. Byk, kartala benzer bir ku, kanatlarn germi, esen yele dnm yle szlp durur. Hep yola bakyor, ban bir yana eip. Bu kuun da bir arad, bir "bakt var. Olduu yerde yle salnyor, kmldamadan. Kanatlarn da hi oynatmyor. tane n eekli kyl geti. Hepsinin aya yalnd. Gznz ksn a kpekler, kleler. Allah sizi kle yaratm. Kle v aratm da u mahlukatm stne efendi yapm. Vay efendiler vay! Efendiliinizle giresiniz kr mezarlara. Ayaa kalkyor, yan belinden aas kayann ardnda. st ba kurumu ot krntlar iinde. Dizleri aryor. Ayaklar, sa kolu uyumu. Uzaktan yoldan toz kararak birisi geliyor. Bir atl olmal. Yrei azna gelerek bekliyor. Srt iyice iyice uyuuyor. Kee gibi. Donmu gibi oluyor her bir yan. Bacaklar, srt, ayaklar, kafas, boynu tutulmu. Elleri byk. Parmaklan uzun, sapsar, iki el yanyana. Uzun bir sre hi kprtsz. l elleri gibi. l elleri gibi hznl, alams. Sa eli canland, bir hortlak eli gibi. Sertleti, kaya paras gibi. Hrsla vard tabancay kavrad. Bu bir lt iinde, yanar dner Bulgar Beyliiydi. Sol eli byk bir ustalkla namluyu kavrad. Bir anda tabancann topu byk bir hzla dnd ve tabancann iindeki kurunlar fkran bir su gibi nne dkld. Gene ayn anda da usta eller kurunlan tabancaya doldurdular. Kurunlar, ellerle tabanca arasnda byk bir hzla gidip geliyordu. Kurunlar yle abuk dolup boalyordu ki, parmaklar kurunlara, kurunlar parmaklara karyordu. Belki u yer yuvarlanda bu eller stne byle abuk tabanca doldurup boaltan baka hi bir el yoktu. Bir mekiin tekdzenli sesi gibi de bir ses geliyordu tabancadan. Durmadan alan... Uzun bir sre kurunlar ellerle tabanca arasnda mekik do45 o SAac kudu. Sesi ortalkta nlad. Sonra Diraenore ne ey umun, .-banca yana canszca dt. Eller yanyana gelip uzanverdiler. Ban kaldrd, Kzlgediin kayalklarna gn vurmu, kayaln slak, mor yzndeki parlak damarlar ddamt. Gzleri kamat. Ovaya bir bulut indi, ak yol bulutun altnda kald. Gne kzdrnca Austos bceklerinin crltlar ortal aidi. Gne atr atr ediyordu, kayalara parmann ucuyla deemezsin. Kpkzl kora dnm demire dokunmu gibi olursun. Solunda da bir yol serilmi gidiyordu. Dumlukaleden Sa-1 ricama aa. Bir yol da ukurkprye aa iniyordu. Yzlerce, binlerce kck yol... rmcek an daldan almlar da' ukurovanm stne serivermiler. Yollarn stnde aslm tozlar. Gelecek atlnn Trkmeni eerinin ka, zengilerinin kays, dizginleri som gmten olacak. Gm t uzaktan yalp yalp edecek. Uzaktan bir toz kalkt, Kozan altndan. Tozun iinden bir parlt akt snd. Hemen ayaa frlad, toza gzn dikti, krpmadan bakt. Bir sre sonra toz indi. yitti. Tozun iinden hi bir ey kmad. fkelenen adam kendini kayalarn

stne att. Diz- j lerini kayalar paralad. Kemikleri grnd. Sonra ba da kayalara arpt. Salar pslak kan iinde kald. Kan bir kayann oyuuna gllenip kprd. Sonra kam azck kesilir gibi oldu, p p damlamaa balad. Bu kan prtlar deli ediyordu adam ama, elinden bir gelir yok. Kan durmuyordu. Kan kokuyordu. Kan kokusu insan kusturur. lm el gene hzla tabancaya gitti, kurunlar tekdzenli gene krdamaa balad. Aralksz, tekdzenli, insan deli eden bir ses. Eller gene capcanl. Gne tam tepede. Yollara samanlar dklm. Bu gz kamatran, imek gibi akan ltlar. Yoldan, dili bir kar darda toz topraa belenmi, ka kirpii aklam, yank yzl 46 bir adam geliyor, bu mu acaba? Bu olamaz. Byle dili darda, bu scakta yrmez. Bu adam gidiyor, giyitlerini bile karmadan olduu gibi, akan suya cup diye kendini atyor. Tabanca t uzaa frlad dt. Orada ylece kalakald. Baka bir adam geti yoldan, srtna yzlerce kiloluk talar yklenmi, iki bklm, talarn altnda ezilmi. Kayalar atr atr ediyor, kire talar gibi yarlp ttyor. Eti kpkrmz kesilmi kzgn gneten. Dalanm gibi yanm. Para para dklecek nerdeyse. Terlemi. Bouldu boulacak. Hi mi hi soluk alamyor. Ter iinde kalm. Birden ayaa frlad, gsn yele verdi. Uzaktan da bir atl grnd. 4tl gittike yaklayordu. At gzel, alml bir att. stndeki de... Yrei azna geldi. Eli aya zangr zangr titremee balad. Elleri tabancay tutamad. Kurunlar ellerinden dkldler. Kzlgediin kayalndan uarcasna yola atld. Tam bu srada da yolcu gelmiti, oydu. Tabanca patlad ve yolcu attan aa sarkt, yere yilver-d. Vard, yolcuyu omuzundan tuttu kaldrd. Korkudan bym gzlerine gzlerini dikti: Tandn m beni kfir? diye bard. teki hi karlk vermedi. Beriki birka kere daha yeniledi sorusunu, teki duymuyordu bile. Ulan bir yerine bir ey oldu mu? Tata ses var, adamda ses yok. Ama soluk alyor. Omuzlarndan hnla, yllarn birikmi fkesiyle tuttu onu ayaa dikiverdi. Yolcu rk bir aa gibi o anda devrildi. Kalk, kalk kfir kalk! On yldr, on be, yirmi yldr, yz yldr ben bugn bekliyordum. Brne bir tekme indirdi, ayann ucu adamn brn deldi geti. Tam yz yldr... Bu gn... Hmla stne aband, kaldrd dikti. Adam gene dt.. 47 2i Aa 21 Birden bir yamur boand. Zehir yeili bir yamur. Ortalk yeil bir karanla kesti. Kayalklardan boyuna duman fkyordu. Zehir yeili yamur, ak duman biribirine karm, telere, batakla kadar mthi bir fkrma. Adam gene omuzlarndan var gcyle yakalad. Adam ellerinden kayd gitti. Yol boyunca da Torosa doru gzkmez bir hzla kayyordu. Vard, adamn stne atld. Adam gene kayd. Gene uzaklara doru kayyordu. O yakalyor, teki kayyor. Birden yamur dindi, kayalklardan fkran duman da durdu. Kavurucu bir gne o anda ortal kuruttu. Toprak, kayalar kuraklktan atladlar. Yolcu da kupkuru oldu. Kaldrd. Boynundan iyice kavrayp kaldrd, kayaya dayad srtn. Dudaklar atlamt. Gzlerini amyordu ya, soluk alyordu. Yolcunun atnn da dudaklar atlamt. Ata yazk. At bir heykelden atm gibi olduu yerde durmu kalm, kprdamyordu. Ata yazk. Gemini, eerini, bellemesini ald, karnna bir tekme yaptrp onu brakt. At birka kere aha kalktktan sonra kuyruu dikti, ban ald ukurova dzlne doludizgin dt. Bir an iinde gzden irad, yitti gitti. Kulandan tuttu, onu kayadan ayrd. imdi kfir dipdiriydi. Atn gemini azna vurdu. Eeri de srtna verdi, stne de bindi akar suyun oralara doru srd. Akar su uzaklarda, bir dnya kadar tede parldayp akyordu. ok ok uzakt su. Bir erimi som gm parltsyd. Scak, ipileen gne altnda kalm, leye kadar altndakini, kzgn gne altnda, akar suya t.rd. Acelesi vard. Suyun duman olup uacandan korkuyordu, bu scakta. Bazan kocaman, scak, soluk aldrmaz bir toz bulutu iine, tozun karanlna dyorlard, nce bir akrdi-kenlie girdiler. lkin altndaki akrdikenlie girmek istemedi. Ama, o hi istifini bozmadan, hi bir ey demeden belinden hanerini kard, onun kalasna daldrverdi. teki hemen srayp akrdikenlie atlad. akirdikenlikten ktklarnda vakit ikindiyi geiyordu ve adamn da belden aas kan iindeydi. 48 uuuu. .r\uauui

ar belinden aasna silme ptrak svand. Alttakinin dizleri t-trer gibi etti. Sonra bir karaalla girdiler. Alttaki karaalln kysma gelince durdu, sonra da yere yaverdi. oYoook, yok yle ey. Kalk yiidim kalk! Olur mu hi. Canm skarsan seni rlplak eder de yle srerim karaalla Aslanm benim, kalk yr. Kalk da yr aslanm. Seni nasl, nasl, nasl ldrsem? Ne biim ki? Seni ne yapsam ki? Sana lm bulamyorum. ardm kaldm. Tam yirmi yl geceli gndzl dndm de sana layk bir lm bulamadm. Tabancann kurunlar avularnda. O avucundan ona, o avucundan ona aktarp duruyor. Kurunlar ter iinde kald, pslak. Yandaki tabancay ald, almasyla doldurmas bir oldu. Sonra da hemencecik, ayn abuklukla tabancay boaltt. alt, abalad yerde yatan adam kalkmad. O da vard kunduralarn, oraplarn kard. Haneriyle kulan deldi. yle azck. Can acynca adam ayaa frlad, karaalln iine doru komaa balad. Yakalad, azna gemi, srtna eeri vurdu, stne bindi. Kfir kouyordu. Ona hep kfir diyordu. Adn unutmutu. Unutmasa bile... Adndan kusaca geliyordu. Kfir, kendini ok dikenli bir karaal kmesinin iine kaldrd att. Kan iinde alnn kkne kkne gidiyordu, can havliyle. Bacandan tuttu onu, darya ekti. Kfir, bin gzl bir pnar gibi durmadan kanyordu. Yaralarna toprak srd. Toprak kanl amur oldu, gnete de kurudu. Ayaa kaldrd, kfir kamaa alt. Kfir kayor o kovalyor. Kfirin ayaklar yaln, koamyor. Kfirin ceplerinin yan srmal alvar iyice yrtld. Bacaklar gene kan iinde kald. Kfir byk bir karaal kmesini dolanrken yetiti, srad stne bindi. Elinde boa aletinden' krbac var babam vur ediyor. Vur ha vur. Vur ha vur! Gece karanl bast. Karaallkta kaldlar. Kfirin azndaki gem onun avurduunu paralam. Az parampara olmu. Gecenin karanlnda bir elinden kamsa kfiri sittin sene bir daha eline geiremez. Dizginin bir ucunu da bileine balad, 49 F:4 Id inliyor ki sesi gkyzne kyor. Gn atncaya kadar karaallkta byle dolatlar. Gn attnda bir bakt ki ne grsn kfir rlplak kalm, her bir yeri de yrtlm, kan iinde kalm. Burnu yok, dm. Dudaklar liyme liyme, kulaklar bir ip gibi sarkp boynuna dolanm. Kan kurumu. Karaall knca bir yola dtler. Kfir kendisim kaldrd yolun tozlar iine att. Btn bedeninden kan kyordu. Kfirin yere der dmez sesi soluu kesildi. ld m? Ya l-dyse? d koptu. Kfirin lm bu kadar abuk olmamal. Tabancann sapn var gcyle skt, sonra kurunlarn kard, sonra doldurdu. Eli aya titredii iin yle eskisi gibi abuk, dzenli doldurup boaltamyordu. Eildi, kulan yreine dayad, bir sevin l att: cSen kolay kolay lmezsin kfir, diye bard, sevinle. Utanmasa, irenmese, bu anda lmedi diye varp kfirin boynuna sarlacakt. Dizgini sol eline ald, sa eliyle de onu elinden tutup arkasnca srklemee balad. Yoruldu. Yorulunca, kfiri bir top kendirle iyice balad, kendi de ata bindi. Kfirin kendirini atn boynuna balad. Ar ar srd. Kfir l gibi yolun tozlar stnde srklenip geliyordu. Kfir kolay kolay lmez. Kfir salam. Derken suyun kysna geldiler. Bir aalk yerde durdular. Byk bir tenekeye tuz doldurdu, tuzun stne su koydu, uzun bir sre kartrd. Tuz eridi. Eriyince getirdi kfirin stne boaltt. Kfir tuzu yer yemez, havaya doru bir metre hoplad, sonra yere dp serildi. Sonra gerildi, ayaa kalkt, uykudan uyanrcasna gzlerini outurdu, sonra da komaa balad. Bir at gibi hzl kouyordu. Bakt ki arkasndan yetiemiye-cek, ata atlad, srd. Nerdeyse ona at bile yetiemeyecekti. Sonunda vard kendisini suya att. Suyun dibine bir demir klesi gibi batt. Yetimese boulacakt. Bin glkle sudan karp kyya yatrd. 50 Uzun or sure jm uoKunmad. Kfir uyudu. Kan lk topra-" damlyor uyuyan insann kan damarlarndan boalyordu. Uyanr uyanmaz gene ban alp komaa balad. Uzakta-. tylerin horozlan hep bir azdan tyorlard. Onu istese akalayabilirdi, yakalamak istemiyor, az gerisinden kolluyordu. Kfir kurtuluyorum umuduyla arka'^na dnp dnp bakyordu O her baktka kendi de bir iki adm geriliyordu. Kfir, ara-v ayorum diye umutlanyor, seviniyordu. Sonra kfir bir bakt arkasndaki yaklam, ense kknde. 4dmlanm at. Beriki geride kald, istiyerek. Bu kovalamaca uzun bir zaman byle srd. Kfir en sonunda olduu yerde durup: Al ne yaparsan yap, dedi. Her eye dayanrm da ite bu andan ana lp dirilmee dayanamam. yle mi? dedi. yle mi? ok gld. Tuttu, kollarm pazularndan arkasna, ayaklarm dizlerinden skca balad, srkleyerek suyun kysna gtrd. Hep yalvaryordu. Dnya dnya oldu olal hi bir insan bylesine yalvarmamt. Yalvarmalar houna gidiyor, daha kpeklesin istiyordu. O yalvard srece ona bir ey yapmamaa karar verdi. Az sonra bunu anlayan kfir yalvarmay artrdka artrd. Yalvarmann onu kurtaracan sand. Akam oldu gn batt, o yalvarmay kesmedi. Sesi nerdeyse kmyor, syledikleri anlalmyordu.

Sabaha kadar o ylece bir kpek gibi inledi. Sabah, gn rken kalkt sra parman arkaya kanrarak krd. Sonra ksz parman, sonra orta, sonra ahadet, sonra ba parman kanrarak krd, un ufak etti. Sonra teki elinin parmaklarn... Arkasndan sa kolunu mafsal yerinden arkaya kanrd. Kfirin yz acdan allak bullak, gerilmi. Sol kolunu kanrr krarken kfir sustu. Atnn heybesinden usturay ald, iyice klavlad, kulana yanat, kulam ince bir ip gibi uzun uzun kesti. Kanl kulak 51 1 if ipini boynuna dolad, teki kulan da aynen Kesntcu ^ boynunun kknden aa derisini yzmee balad. Artk iini abuk abuk gryordu. Btn srtnn derisini yzd, stne tuz, kezzap ekeledi. Kfir korkun bir gerilmeyle topraa upuzun uzand. Hi de ses karmad. Onu, orada toprakta ylece brakt. Byk bir tad, mutluluk iinde can ekieni seyretmee balad. Tabancadaki kurunlar bir anda avucuna dkld. Sonra kurunlar topun iine girip kmaa baladlar. Sevinli. imdi kurunlan havaya, ok ykseklere atyor, hepsini ayn anda yere drmeden tutuyordu. Kurunlar elle tutula tutu-la, tabancaya girip ka parl parl olmulard. Tabancay frlatt. Tabanca gitti tam ayak ucuna dt. Yorulmutu. Gne kzdryordu. Toprak atr atr ederek atlyor, akar su duman olup ge doru savruluyor, uup gidiyordu. Aaaah, dedi, derinden, aaah. Ah ekii t telerden duyuldu. Acaba duymular myd? ' Kfirin stndeki kan da bu scakta kurumu, kara bir kemie benzemiti, diken diken. p gibi kylm kulaklar da boynuna dolanp yapmt. Kurumu toht gibi. Hzla kfirin stne atld, salarna yapt bir tutam san derisiyle birlikte kopard. Kanl sa kurumu suyun yatana att. Scak yakyor, ta topra eritiyordu. Bakt ki kfirin, dili darda, iki eliyle dile yapt, ek ha ek... leye kadar ekti dil kopmad. Uzuyor da uzuyor. Sonra usturay alverdi. Ayak parmaklarn teker teker krd. Sonra bacaklarn, sonra tm kemiklerini un ufak etti. Kulan yreine dayad, daha, hzl hzl atyordu. Sa gzn bir aa parasyla usul usul oydu. O, her aac batrdka teki bir dorulur gibi ediyor, sonra topraa yaylveriyor-du. Sol gzn de yle kard. te bundan sonradr ki kfirin btn bedenini bir titreme ald. Bedenin her paras bir yerden dehet bir rperti iinde durmadan titriyordu. Sarca karncalar dklmee balad. Karncalar kurumu 52 vun yatandan, ouarm maen, agaarm gvdesinden durmad n topra sapsar ederek geliyorlar oyulmu gze, yarlm du-laklara, yzlm, para para bedene okuuyorlard. Az bir re iinde titriyen beden sapsar oldu karncadan, bedende karncalar kvl kvl kaynayorlard. Az teye, bir tan stne oturdu. Gzlerinin nnde, kvl kvl sarca karncalar onu yeyip bitirecekler. Ne gzel. Bundan iyisi de can sal. Gzlerini kapad. te zafer diye buna derlerdi. Tarihler byle bir zafer yazmad. lmez o kolay kolay. Karncalar onu yar yarya, canl canl yerler... Gzlerini byk bir grltye at, yaral adam ayaa kalkm grd. aknlndan ne yapacam bilemedi. Bu adam eytan myd? eytan deilse yedi canl, kpek canlyd. Bereket ki adam bir iki saniye sonra canszcasma yere yuvarland. Kulan yreine dayad. Yrek hzl hzl atyordu. Gitti deli at yakalad. Bu at hi bir yabancnn eline gemezdi. Bir ay, be ay, be yl hi kimseye yakalanmazd. Onu yakalayacak insan onu ancak vurarak yakalard. Yaz bir att. Yaraly kaldrd, az yukar atn srtna att. Ba bir yana, krk, un ufak kollan bir yana sarkt. Ban, kollarn atn karnnn altndan iyice balad. Belki yz metrelik halatla. Ya- , raimin yreini dinledi, daha atyordu. imdi bu ele gemez atn srtnda onu gnlerce akbabalar, kartallar, teki irili ufakl alc kular blk para yiyeceklerdi. Ata var gcyle bir krba indirdi, at btn hzyla kotu. At seversin yiidim, varsn atlar gtrsn seni kulara.. Mezar da olmayacak, her bl bir yerde kalacak. Alc kularn kursanda olacak. Yorulmu bitmiti. Elini kaldracak hah' yoktu. Souk suyu, durarak, ar ar, yudum yudum iti. imdi gzel bir yemek yemeliydi. Yaz at durmadan ifteler atyordu. stndekini yere at53 mak iin delicesine oraya buraya sryor, ana keukiv.uj, v?m yor, deliriyordu. Krba on be kere yaz atn sarsnda saklad. Anavarza kayalklar on be kere yankland. Birden gkyz lk la, fkeli, kapkara kartallarla doldu. Gkyz kapand. teden Anavarza stnden akbabalar

geldiler. Birden ar bir kartal tostop oldu, hmla, fsldayarak atn stne indi. Oradan bir para et koparp gene ayn hzla ykseldi. Az bir srede at rpman kanatlar arasndan gzkmez oldu. At ald yatrd. At kouyor, stnde de bir sr kartal, akbaba, teki alc kular, onunla... Kartallar ata yetiiyorlar, yetien bir para koparyor. At bir an yavalamasn, alc kulardan gzkmez oluyor. Ve at kulardan rkp kouyor. Yldrm gibi. Kular da ardnda. Gkyzn kartallar, akbabalar, aylaklar, doanlar, karakular doldurmu. Atn stnde hzla ukurova gnde oradan oraya, oradan oraya srklenip duruyorlar. Durmadan gagalarndan topraa tozlara, yamur gibi kan damlyor. Durmadan, p p... 54 Siyim siyim, inceden bir yamur iseliyordu. Yazdan bu yana kurumu otlar, rm yapraklar yamur kokuyordu. En kk bir k, en kk bir yldz bile gzkmyordu. Silme karanlk. Mahmut, iinde utan, korku, sebebi belirsiz bir kvanla konan merdivenlerini kt, kendisini iki gndr bekleyen Dervi Beyin yanna vard. Ne haber? Bir hayrl haber inallah. Mahmut karlk vermedi. Gene mi kardn?d Mahmut derinden iini ekti: Gene kat, dedi. Bu adam eytan. Bu adam yakalayp ldrmek iin de krk eytan gerek. nsanlar bu adamla baa kamazlar. Tam syledikleri yerde Yalnzdutun sel yatanda onu yakaladm. ki el ate ettim, dt. Ben yanma varrken atna bindi kat. Arkasndan be el daha ate ettim, bei de dedi, ama adam aldrmad, kat gitti. Bu adama kurun ilemiyor. Mmkn yok drrdm. Kurun ilemiyor. Dervi Bey soludu: Ne demek kurun ilemiyor, vuramyorsun, dedi. Mahmut: Beyim, diye karlk verdi, sen bilmez misin, ben mi, 55 h i ben mi attm vuramyacakmm.' sen sag uasm ut-j, u. adamda bir i var. Tam alt defadr ki kurun sallarm stne, bana msn demez. Bunda bir ey var. Bir muska var. Dervi Bey kzd: Bir ey varsa bu adamda, kurun ilemiyorsa, sen de onu yakala, elinle para para et. Kurunla ldrmek art m yani? Tam be yldr peindeyiz, bir adam ldremediniz gitti. Ne biim adamsnz yahu? O bizim Aamz ldrd. Nasl ldrtt, yadan kl ekercesine? Aaah, ah ocam snd. Cana can dost karmad. Herkes muhanet oldu. Mahmut: yle deme Bey, dedi. Bizim iin yle laf syleme. Bizim de canmz sana, senin yoluna kurbandr. Bey sustu. Susunca artk bir daha azn amaz, demirka-zk gibi yle ortada dimdik aklr kalrd. Mahmuda da git demedi. Bu yzden Mahmut da karsnda akld kald. Bey fkelendike fkeleniyor, Mahmutsa durmadan kendini suluyordu. Be yldr Murtaza Beyi bir trl ldremiyordu. Be ylda onu en az on kere ele geirmi, bir keresinde olsun ona tetik ekememiti. Bir eyler gelip elini balyor, ne kadar ok isterse istesin ona tetik ektirmiyordu. Mahmut her seferinde bu sefer olmad, onu bir daha yakalarsam, yakalayacam da, mutlaka ldreceim, diyordu. Mahmut ban ar ar kaldrp Dervi Beyin ac iinde kvranan, donmu, buz kesilmi, kinle yorulmu gzlerine, yzne bakt. Ona acd. Kendisi neden ldrmyor? diye geirdi iinden. Bizim Drdnc Orduda herkes dmann kendi eliyle ldrr. Kann kendi eliyle temizler. Bunlar kanlarn bakalarna yuduruyorlar. Bunun iin de, srf bunun iin de ocukluktan alp adam ldrecek adam yetitiriyorlar. Mahmut kendini dnd. Kendini, ukurovaya gelilerini, babasnn, anasnn... Dndke bir ho, baylr gibi oluyor, hemen o anlar aklndan kovuyordu. Bunlar da m adam? Bunlar da m Bey? Byle Beyler dman bana... Git Beyim, yiitsen, sen 56 ldr vunaza ocy, uur mu.' uuyorau Ki erinde geinde ne yaparsa yapsn, nereye kaarsa kasm Murtaza Beyi ldrmek ^orundayd. Onu ldrdkten sonra ya kurtulacak, kurtulup Dervi Beyi, her gece sabahlara kadar bekleyecek, ya da mahpushanede Akyollunun adamlarnca ldrlecekti. Bunun bir nc yn yoktu. Gn iiyordu ki Dervi Beyin dudaklar kprdad: Git, dedi, baka bir ey demedi. Bu git sz t onun yreinin bana sapland kald. Baka bir ey sylememesi de onu mahvetti. Ayaklarn srkleyerek evine geldi. Meyro onu sa ba darmadank yle karlad. Onu hep byle

beklerdi. O, Murtaza Beyin takibine gittiinde gelinceye kadar gzne ne uyku girer, ne de o gelinceye kadar azna bir lokma ekmek alrd. ocuklar beikte uyuyordu., Mahmut beiin arafn at, kocaman bam beikten ieri soktu, uyanmasna aldrmadan ocuu iten, aprtyla pt. Meyro: Bir hayrl haber mi? Mahmut, yok, diye ban sallad. Meyro: Sen bu adam ldremeyeceksin. nkm sen bu adam ldreceine inanmyorsun, diye grledi. Gideyim de Beye syleyim. Syleyim ki Mahmut bu adam ldremeyecek. Sen vazge Mahmuttan da Murtazay ldrecek baka bir adam bul. izin ver bana da gideyim Mahmut. Sen bu adam ldremeyeceksin. Bunu ben biliyorum, sen de biliyorsun. Mahmut beie eildi, kck el beikten dar km, beiin kulpundan sarkan mavi nazar boncuuyla oynuyordu. Yusufum, Yusufum, yavrum. Yusufuk... Yusufum, Yusuf um, Yusufuk... Mahmudun ok tatl bir sesi vard. Meyro, Mahmut kadar bu sese de akt. Mahmut, Yusufuk adn bir ninni syler gibi ezgiyle sylyordu boyuna. Ninni az sonra uzun, dertli, zlemli 57 bir Krt trksne dnt. Ve Meyro trkyle brlcte agana-a balad. Mahmut da alad. Sonra uyudular. Mahmut iin adam ldrmek bir ey deildi ki. Bu kapda salt adam ldrmek iin duruyordu. Bey bunun iin besliyordu onu. Onu da tekileri de... Peki, Murtaza Beyin ldrlmesini neden tekilerden birisine vermedi? Vermedi de kendine verdi? En gvendii adam benim de onun iin, dedi, sevindi. Ben de onun dediini be yldr yerine getiremiyorum. Ben adam deilim ki... O da ama saklanyor. O adam da ele geirmenin hi bir mmkn aresi yok. iki ylda bir de ele getiinde ite byle oluyor. Onu grnce tutuluyor. Oysa elini kolunu sallaya sallaya nnden geip gidiyor. Mahmut, Meyro doru sylyor, dedi kendi kendine. Ben hi bir zaman Murtaza Beyi ldreceime inanmadm. Onun iin de onunla ne zaman karlasam bir yolunu bulup Oiiu ldrmedim. Bu sefer onu ldreceim, ldreceim. Ben yemek yediim sofraya bak sokmayacam, insanlkta bu yok. Sana iyilik edene yalan sylemek yok. Murtaza Beyi ldreceim. a Murtaza Beyi kim ldrrse onu da ldrrler. Akyollu evi, ukurovadaki en gl ev. Murtaza Beyi ldreceim. Daha gencecik bir adam. iei burnunda. Adam ona kyar m? Anas da Drdnc Ordudan. Bir Krt kz... Murtaza Beyi ldreceim. Murtaza Bey hi kimseye bir ktlk etmemi, halim selim bir adam. Kz gibi. Fakir fkaranm da dostu. Dervi Bey gibi bir kan dman olduu halde tabanca bile tamyor. Byle adama el kalkar m?. Yalan. Tabancas olmad yalan. Fakir fkaramn dostu olduu yalan. Hi bir Bey, hi bir fkaranm dostu olmaz. Fkaranm yanlarnda hi bir kymeti yok. Fkaralar onlarn yannda 58 insan say-^a^aj-- "" -m^i vuucvcgm. ^crvs xseyin aasn ldrenler onlar deil mi? Dervi Beyin eli armut mu topluyor? Dervi Beyin dedesini? Dedesinin dedesini... Onun da dedesini onlar ldrmediler mi? Dervi Beyler de onlardan ldrdler. Murtaza Beyi ldreceim. Meyro yanma yaklat, akla kocasn kucaklad, fkeyle, t yrekten: ldr onu, dedi. Ele gne kar Beyi rezil etme. Bak, fkara Bey el yzne kamaz oldu. Murtaza Bey ldrlrse, Murtaza Beyin Aabeyi Akyollu Mustafa Aa da Dervi Beyi ldrmez mi? Beye yazk deil mi? Halbuki Murtaza Beyi kimse ldrmezse Akyollular da gelip Dervi Beyi ldrmezler. nk ldrmek sras Dervi Beyde. nk bir yaz gecesi Akyollu Mustafa Beyin adam Kel Muharrem Dervi Beyin aas Cevdet Beyi uyurken ardan altndan kurunlayarak ldrd. Cevdet Bey, geceyars kurunu yeyince ardan iki metre yukarsna kadar srad, sonra ardaktan ye-1e mthi bir bartyla dt ve yere der dmez de barts kesildi, o anda da can kverdi. Gsnden kurunu yemi, domdom kurunlan gs kafesini para para etmiti. Dervi Bey iki ay sonra Kel Muharremi hapishanede ldrtt. Sra Murtaza Beye gelmiti. nk o, onun kardeini ldrtmt. Dervi de onun kardeini ldrtmeliydi. Ve treye gre de kendi eliyle ldremezdi. teki nasl yapmsa, o da yle yapmak zorundayd. Hangi tre? Treyi Dervi uydurmuyor muydu? Bunun byle olacan bilen Murtaza Bey, Cevdet Beyin vurulduunun ikinci gn ortadan yitti. imi timi belirsiz oldu. Ama nereye gitse kurtulamazd. Bu kaderdi. Kaderden de beter bir kaderdi. Ylann deliine de girse, kuun kanadnn altna da snsa, Dervi Bey onu bulduracak, ldrtecekti.

Murtaza Bey ancak yl gizli kalabildi. Drdnc yl Der59 vi Beyin adamlar onun yerini buldular ve arKasn lar. isteseler hemen ldrrlerdi. Dervi emir yollad: Zinhar ldrmeyesiniz. Yeri bulunan Murtaza Bey mutlaka memlekete dnecektir. Burada ldrrsnz. Arkasn brakmayn. Murtaza Bey akta, savunmasz, silahsz kalm gsz bir ocuk gibiydi, ylesine bir korktu ki soluu hemen Akyollu konanda ald. Burada kendisini daha iyi koruyabilirdi, ite be yldr da koruyordu. Seni Akyollu Murtaza hapisanede ldrtr. O hi bir eyi balamaz. Sonra da Dervi Beyini ldrtr. Bu dnyada Akyollu Mustafa Aa yaratlnda kurnaz, kan iici kimse yoktur. Nasl ldrtt Cevdet Beyi? Murtaza Beyi ldreceim. Murtaza Beyi ldreceksin. Baka hi bir aresi yok. Bu dnyada senin iin budur. Bu i de sana dmtr. Murtaza Beyi ldrmek ve de yakalanmamak. Hapiste seni sam sprge eder de beslerim. Ku sdy-le beslerim. Olunu da vezir oullan gibi bytrm. Murtaza Beyi ldr. Seni kim evlendirdi? Seni kim bu gne kim eritirdi, kim? Murtaza Beyi ldreceim. Dervi Bey tam bir ay onun yzne bakmad. Dervi Bey tam bir ay konandan da darya kmad. Kimseyle de konumad. Sofrasna da kimseyi armad. Yas iindeydi sanki. Bu bir ay iinde Mahmut tam be kere Dervi Beyin huzuruna kmak istedi, beinde de korktu, yapamad. Utand yapamad, ekindi yapamad, fkesi arttka artyor, arttka artyor, kendini Murtaza Beyi ldreceine inandrmaya alyor, altka da bir trl inanamyordu. ldreceim, ldreceim. En sonunda cesaretini toplad, Beye kt: Sana sz Bey, dedi, Murtaza Beyi ldrmeden bu tfei elimden birakmayacam. Murtaza Beyi ldrmeden bu 60 6 gjg, y un beiini sallamayacam. Senin yzne bakmayacam. Kurana el basarm huzurunda ki byle yapacam. Dervi Bey inanmaz, onu kmser bir surat taknd: Hi sanmyorum, hi sanmyorum ki yavrum Mahmut, sen o eytann hakkndan gelesin. Ben baka bir adam bulmalym. Sen bu iin stesinden gelemeyeceksin, ne yapalm. Herkesin her i elinden gelmez ki... Ne ise al unlar... Mademki bu iftlie ayak basmayacaksn sana bunlar gerek olur... Dervi Bey ona bir deste para uzatt. Mahmut: Sa olasn Bey, almam, dedi. Bey kalarn att, emreder bir sesle: Al! diye grledi. Mahmudun gen yz kpkrmz kesildi: stme varma Bey, dedi. Ben lrm de almam bu paray. Murtaza Bey lmeden ben de hi bir paraya el srmeyeceim. Yana doru birka adm att, gitti srmal bir kap iindeki duvara asl Kurana el srd. te bu kitap gzme dizime dursun. ocuumun ba iin, avradmn ba iin, Bey, senin u gzel ban stne yemin eder, ant veririm ki... Koarak merdivenleri indi, atma atlad. Gene de, gene de Murtaza Beyi ldreceine inanamyordu. Bu yaptklar ona hep oyunmu gibi geliyordu. Ama artk yemin etmi, Kurana el basmt. Evine vard, ayn yemini karsnn nnde, ocuunun beiinin banda da yapt. Artk kurtulmutu. Murtaza Beyi ldrmee inanmasa da ldrecekti. Yemin iip ant vermiti. Hem de tek ocuunun, sevgili karsnn ba stne. Hem de Beyinin... Hep kafasn kurcalamt. Nasl adamd bu Murtaza Bey? Gen, tysz denecek kadar yz sakalsz, byksz. Bir de yz uzun, soluk, kederli. Hi yz glmezdi fkarann. Bunca yl neden ldrmemiti? Hii, ldrmemiti ite. imdi ldrecekti. 61 yldr bir glge gibi Murtaza Beyin znucu ayumouu, ti. Ne ettiini, nereye gittiini biliyordu. imdi, u anda gitse, eliyle koymu gibi onun nerede olduunu bulabilirdi. Gecenin stne ar, siyim siyim bir yamur yayor, taze toprak badndrc bir kokuyla kokuyordu. Atn Akyollu iftliine srd. inde ne bir acma, ne heyecan, ne korku, ne de ylg vard. Yllar yl bunun hepsini, hem de tepeleme yaamt. Akyollu iftliinin aasndaki kamlkta suyun kysna indi, atn bir aaca balad. Bundan nce belki de yz kere atn ayn aaca balamt. Yamur iliklerine gemi, tenini rpertiyordu. Yamurlu, boucu, slak, yap yap bir scak duyuyordu etinde.

El yordamyla kamlktan yola kt. Hi bir tehlike yoktu onun iin. Akyollu konann azgn kpekleri bile yllardan bu yana onu tanyorlar, ona rmyorlard bile. Ama gene de kpeklerin onu grnce receinden ekiniyordu. iftliin adamlar da onu tanyorlard. Mahmudun adam ldrebileceini, Murtaza Beyin peinde bunun iin yllar yl dolatn unutmu gitmilerdi. Mahmudun ocuksu, kederli, adam ldremez yzne kimse adam ldrmeyi yaktrmyor, onun iin de ona kimse aldrmyordu. Akyollu iftliinde onun Dervi Beyin adam olduunu herkes biliyordu. Ama hi kimse ona aldrmyordu. Utanga, hep yere bakan, iyi sz syleyince kpkrmz kesiliveren, ellerini saklayacak bir yer bulamayan, utancndan ne yapacan bi-lemeyip, kendi yresinde dnp duran... Kimse kimse, bu dnyada kimse, Sarolu konanda, Akyollu konanda da kimse onu nemsemiyordu. Mahmut bu nemsememenin acsn t yreinin banda al, keskin bir bak gibi duyuyordu. Hi telasz iftlie girdi. Kpekler rmediler. stelik de onu tanyp geldiler, bacaklarna srndler, nne yattlar. K62 tti___________,. -------o- j-----&.m ouau. jxuiiagui uuvann az bir aramayla buldu. El yordamyla duvar boyunca yrd. Konan nbetileri her zaman kapnn yannda olurlard. Gene orada olacaklar. Ayak sesleri gelmiyor. Cgara da imiyorlar. Yamur iseliyor. Gkte bir tek yldz yok. Burnunun dibinde olsalar bile onlar gremezsin. Karanlkta karartlan bile farkedilmiyor. Sonunda arad pencereyi buldu. Pencerenin demirlerine tutunup bir kedi evikliiyle balkona atlad. Murtaza Bey evin tavanarasndaki ardams odasnda uyuyordu. Odaya dald. Hi bir eyi gremiyordu. Yrei arpmaa balad. Tabancasn yoklad. Yatakta iki kii vard. Soluk allarndan kadn ve erkei tand. Murtaza Bey iki kar tesindeydi. Tabancasn ekti. Eli titredi. Kurun sesini duyanlar konan drt yann, merdiveni, o anda sarmazlar myd? Tabancasn yerine soktu. Kocaman bir imek akt, her yan d. Murtaza Beyin ince, soluk, kederli yzn grd. Yz ter iinde kalmt. Karsnn da ak gsn grd. Bir memesi dar kmt, iri. Bir ehvet kasrgasna tutuldu. O anda da tabancasn ekti ateledi. Tabancasnda ne kadar kurun varsa hepsini boaltt. Kurunu yiyen Murtaza Bey korkun bir lkla tavana kadar srad. Mahmut, son derece soukkanl, tabancasn knna soktu, ar ar, telasz merdivenleri indi. Konan ii bir ana baba gnyd. Herkes bir yana kouuyor, kimse bir k yakmay akl etmiyordu. Mustafa Aa kere bard: Ocam snd, ocam snd, ocam snd, dedi. Konan byk kapsndan elini kolunu sallaya sallaya kt. Herkes kouuyordu. Kpekler ryor, iftlikte kyamet kopuyor, oradan buradan kurun sesleri geliyor, gk gdyordu. Yryn bozmadan kamla geldi, atn zd atlad, bir de cigara yakt. Bir de usuldan, yank bir Krt trks tutturdu. iftlik bir hay-u huy, bir grlt iinde kald. Uzakta 63 Hemitedamn stnde de durmaaau. m yordu. Eve geldi, Meyro hemen kapy ap atm ahra ekti. Ve Mahmut yataa girer girmez uyudu. Sabahleyin erkenden kalkp Beye gitti. Mthi yorgundu. Sanki bin yln yk omuzlarndan yeni kalkmt. aDmanyn mr bu kadar olsun, diye tabancasn Dervi Beyin nne att. Dervi Bey de tuttu onu alnndan kere pt: Varolasn, dedi. Varolasn. Gazan mbarek olsun. Yediin ekmek, itiin su helal olsun. Siyim siyim, yap yap, ar, yamyor gibi donmu bir yamur yayordu. Sanki bu yamur bin yldr byle durmadan yayor, hi durmadan da yaacak. Kirli, karanlk, kaygan, amur iinde, yeilsiz, kl gibi... r Uzak yakn kylerden, dalardan, Toros kylklerinden en nl at kadnlar gelmiler, Murtaza Beyin kanl ls basnda sallanarak, rpnarak at sylyorlard. Konak ince, yrekli, korkak, kaim, yank, gr, lgn sesli beyaz bartl kadnlarla dolmutu. Konan avlusu amur iindeydi, vck vck. Durmadan yap yap, sar, kirli, karanlka bir yamur, ar ar hep vayordu. Btn insanlar tepeden trnaa amura bulanmlard.. Konan pencereleri, kaplar, merdivenleri, bahedeki aalar amur iindeydi. Uzayp sararm, kederli yzl insanlar konan bahesinde ne yaptklarn, ne yapacaklarm bilmeden oradan oraya kouuyorlard. Hi kimsenin azn bak amyordu. At syleyen kadnlardan birisi arada bir, uzun bir lk atyor, kadnn l t teki kyden duyulurcasma, avludaki insanlar bir anlk irkiltiyordu.

Alyan, at syleyen kadnlar bir an iin bile durmuyorlar, ortalarnda, ak bir arafn altnda uzanm yatan lnn btn yaamn, soyunu sopunu, yaptklar iyilikleri, her eyini, her eyini en ince yerlerini bulup kararak vyorlard. Btn ift-'k, ova, her yer la kesmiti Ve yamur, bulak, yap ya-P' durmadan indiriyordu. Akyollu Mustafa Beyse odasna ekilmi ne kadnlarn a64 65 F:5 t dim duyuyor, ne de yap yap yaan jagmum bjr dnyor, hep bir eyler kuruyordu. Yrei, btn sinirleri, da~ marlar kopacakmcasma gerilmiti. Gerilmekten btn bedeni, havanda dlmcesine acyor. inde kt, umutsuz bir karanlk... Hemen bugn., bu gece balamal. Dervi Bey bir haftaya varmadan mutlak be mutlak ldrlme. Murtazamn mezarnda daha bedeni soumadan Dervi kara topraklar altna girmeli. Adamlar avluda gidip geliyor, bireyler yapyorlard. Bir arabada murt als duruyor, yamur altnda ezilmi murt yapraklar koyu yeil, ac kokuyor, kokusu Akyollu Mustafa Beyin burnuna kadar geliyordu. Mustafa Bey ansd ki, ocukluundan bu yana, btn ller kan ve murt kokar. Bir de kadn lklar... Bir de bzlm insanlar... Bir de inanlmaz bir kin, bir fkeyle kslm dudaklar, bak amayan'azlar. Bir de yap yap hi durmadan yaan karanlk, sar, pis bir yamur. Bir de poyraz yeli vurmu baaklar gibi dalgalanan ak bartler... Birden atlar durdu. Kadm lklar, avludaki adamlarn gidi gelileri, hay-u huy durdu. Sonra birden yamur durdu. Mezarla gittiler. Balk, tutkal gibi yapkan, killi bir topra kazdlar. Mezar talar kck, irice akltalarndan... Hititlerden kalma bir hyn yamacnda. Bir tek, yar gvdesi rm bir dut aac da ylecene, yars kurumu, yarsnn yapraklar fidan yapraklar tazeliinde. Balk toprak, mezar talar, yars rk dut, Hitit hy, tedeki kamlk, adamlarn srtlar ttyor. Her yandan mavi, kr edici bir bulut rnei buu fkryor. ly balktan kazdklar tutkal gibi kil mezara indirdiler. Saldrmalar dayadlar. Saldrmalar yal am aacndand. Saldrmalarn stne murt allar ydlar. allarn stn toprakladlar. Hoca Kuran okudu. Adamlar orada ellerim kavuturup beklediler. Burunlarnda ac murt kokusu. Yamur ye-riden yamaa balad. Mustafa Bey ayaklarn srye srye mezarlktan uzaklat. Sonsuz bir dncenin arl omuzlar66 ce bir tek eyi dnyordu, Dervi Beyi. lnn yaralarndan san, durulmu, kan gibi bir lk su szyordu boyuna. Az sonra mezarnn ii bu suyla dolacaktr. Dervi Bey be gn iinde ldrlecektir. Ne pahasna olursa olsun. nk onun ldrlmesi iin her ey, yllardan bu yana hazrlanmtr. Dervi Bey ne yapar, nasl yaar, nasl hareket eder, t ocukluklarndan bu yana Mustafa Beyce biliniyordu. Belki de yz yldr bu iki evden herkes herkesin her eyini biliyordu. Dman dman balamaz. Dman kadar kimse dman bilemez. Savrun suyunun batsndaki tepenin stne kurulmu konak Akyollular iin bir karanlk lm dayd. Gzlerini atklarnda karlarnda ilk bu karanlk korku, bu lm dan grrlerdi. Sarolu kona iin de Akyollunun gene bir hyk stne kurulmu kona yle, karanlk bir lm, bir lm korkusuydu. Akyollulardan hi kimse Sarolu konann iini grmemiti ama, konan iini orada doup bymesine bilirlerdi. Saroullan da Akyollu konan... Yamur gene balad. Ya gibi bulak, ar bir yamur. Yamur bir yayor, az sonra bir gne ayordu. Her yer cvk, bulak bir buuya gmlyor, sonra gene scak, buulu pis bir yamur balyordu. Islanm, kanatlar arlam, tyleri diken diken, top top clmu kel kafal bir ku tedeki yapraksz, yal incir aacnn dalma konmu, boynunu da iine ekmi bekliyor. Yamur iliklerine ilemi. Mustafa Bey adamna seslendi: Koca Hasan, dedi, git de u kuu al getir. Al getir de kanatlarn kurut. Kurut da koyver gitsin. Gen bir kua benziyor. Koca Hasan kvanla: Kocam bir karakutur o, dedi, frlad gitti, karakuu 67 elini dala uzatp tunu, gcum. ~~---- ____ 1ar Bey. Kanadna ila yap, iyiletir. Kanatlar slanm sereler pencerenin azndaki dut aacna yzlerce bir top indiler, cvldaarak geri uutular. * Yanann ukurunda iri bir ya damlas kurumutu. Y- | z sert, kprtsz, ta gibiydi. Murtaza Bey vurulmadan nce de i o byleydi. Can kadar sevdii kardeinin lm sanki onu hi etkilememiti. Szlm yz kocaman elleri arasnda ve nnde yanar dner bir Bulgar Beylii... Masann stnde bir yn mermi...

Koca Hasan! Buyur Beyim. Kapda bekleyen Koca Hasan odaya girdi. Dervi ne yapyor? Ne yapacak Beyim? Ne yaptn sen benden daha iyi bilirsin. O artk konandan bir adm dar adm atmaz. lnceye kadar da odasndan darya kmaz. Ben onun huyunu iyi bilirim. yleyse biz onu nasl ldreceiz Koca Hasan? Drt be gn iinde onu ldrmemiz art. Onu ldrmemiz art ya... imdi gelir. Mustafa Bey: Ka gn oldu? Kara Hseyin ka gndr Sarba kynde? U gn oluyor. Haber saldm ona, imdi gelir. Hi bir k szmyordu hi bir yerden. Pencerenin altndan doru ieriye yamur sular geliyordu. Titrek petrol lambasnn nda yz daha uzam, sararm, aln da kr kr olmutu. Sakallar da bir gn iinde bir aylk uzamt, diken diken, seyrek. ii alp alp veriyor, kaynayordu. Bunu titreyen elleri dmda, hi bir davran belli etmiyordu. Be gn iinde onu yakalamal. ldrmek kolay, yakala68 I mal. Getirmeli, gencecik, dal gibi, kederli, erkek gzeli Murta-zann mezar stne, orada bir aaca balamau... Sonra ar ar ldrmeli. Bu Dervi nasl bir adamd acaba? Bir kere, o da ok uzaktan grmt. Huyunu huunu ok iyi biliyordu. Ve byle bir dman olduundan dolay da vnyordu. Ak szl, yalan sylemez, mert, cmert, yrekli, geleneklere dkn, gzn daldan budaktan esirgemez bir adamd, ii sevgiden dolup tasan bir adamd. u ukurovada ktlklerle, alaklk, namussuzluk, namertlikle evrilmi bir cennet adasma benziyordu. ukurovada da iki ada kalmt. Yrekli, temiz, insanca, dosta yaayan iki bykte iki ada. Sanolu konayla, Akyollu kona, ikisi de batmaa mahkmdu, ikisi de son gnlerini yayordu. Bu hafta iinde Dervi Bey tamam. Daha sonra da kendisi... Btn ukurova artk kokan, irkef fkrtan bir bataklk... ocuklar m? Artk onlar yok. Onlarn her birisi yeni yetme aalar gibi birer Aa... Tpk tpksna bunlar gibi. Ahn-yazmz byle imi, ne yapalm! Yazgdan bakas olmaz. Acaba Dervi Bey bu sorunlar stne ne dnr? Pencereyi at, darya bam kard, yzne bir iki tane serin damla dt. Dervi ne dnr acaba? idam fermannn bugn deilse yarn, bu gece deilse yarn gece boynuna geirileceini bilip durur. Bilip durur da ne yapar acaba? Murtaza da, can kardeim de bilip duruyordu ama hi bir ey yapamyor, kurbanlk koyun gibi boynunu ban altna uzatm bekleyip duruyordu. stese daha uzatrd lmn. Dman sahibi adam kapsn ak brakr m? Bir yatt yerde her gn yatar m? O da bkmt beklemekten, her gn bir kere, her an lmekten bkm, btn gc tkenmiti. Gzlerinden belliydi, i daha uzasa Sanolu konana gidecek, ite ben geldim. Eline ayana dtm Dervi Bey, beni abuk ldr, diyecekti. Nasl, nasl korkmutu 'k gnler. Yere ge samam, beni nasl nasl ldrrler, ne haklar var, ne yaptm onlara, diye barp arm, tstanbula 69 NT kamt. Istanbulda her hafta bir ev, bir semt deitiriyormu. Ama gene dmann elinden kurtulamam, gerisin geri baba toprana gelmi, lme teslim olmutu. Hi kimse onun gibi hayattan bkp bylesine lme teslim olmamtr. Hi kimse... lm onun imdadna yetiti. Birka yl daha ona yetimeseydi lm, o, ya kendi kendini ldrr, ya da delirirdi. Yamur gittike artyor, konan kiremidindeki tprtlar arlayor, oalyordu. Kap ald, ieriye Kara Hseyin girdi. Giyitleri tm stne yapm, stnden oluk oluk su szyordu aalara... Islak, bedenine yapm giyitlerine samanlar, erp svanmt. Mustafa Bey: Syle Hseyin, dedi. Murtaza Beyi ldren Mahmuttur. Duydunuz herhalde, onu bir bir iyice izledim, Mahmut sapsar olmu, Mahmut l gibiymi, hi yryemiyormu, Mahmut demi ki kyllere, Mahmut demi ki, varaym gideyim Akyollulara, lmn aresi var, Akyolludan kurtulmann aresi yok. Mahmut demi ki, Mahmut ok alam, kydm dnya yiidi ceren gibi Murtaza Beye... Mutaza Bey ldkten sonra demi, dnyadaki btn insanlar yaam ki neye yarar... Varaym gideyim de Akyollu konann kapsnn eiini peyim, sonra ben o eii perken, beni nasl olsa birisi gelir ldrr. Mezarm Murtaza Beyin mezarnn yanma kazsnlar. Bir yanda Cennet, bir yanda Cehennem yanyana uyuyalm, demi. ok alam, zari, figan eylemi. Tfeini yere alm, balam stnde tepinmee. Durmadan, Murtaza Beyi ldren tfek diyormu, seni yerin dibine gmeceim. Seni gzlerim grmesin. yle yle ok tepinmi

tfein stnde, bir delice oyun tutturmu. Tfek amura, t topran dibine gmlnceye kadar, grnmez oluncaya kadar Mahmut tepinmi, sonra dm yola, uzun Krte bir at tutturmu, buraya doru alayarak geliyormu. Dervi Beyin adamlar onu yolundan evirmeye uramlar, yanma kimse yaklaa-mam, Mahmut bir acaip, bir homu... Kimse yanma varp 70 hir sev suji^wmjuuuu^. .j^tug rs.uj.iyc agua, vjyan is.un-leri sylediler, hep dnya yiidi Murtaza Bey, diyormu, sana hakan gzler kr olsun, sana kalkan eller rsn, diyormu. Sebep oy, diyormu, sebep evin yklsn, sebep gzn kr olsun diyormu. Geceye karm, geceden, uzaklardan uzun bir at sesi, bir rma durmadan Anavarzada yanklamyormus. Mahmudun sesinden kyller sabaha kadar uyuyamamlar. Mustafa Bey Hseyini nce durgun, hi oral olmuyormu-casna dinliyordu. Sonra yz yava yava sararmaa balad. Sonra yz kt gibi oldu. Elleri titredi sonra da... Birden Kes! diye bard bak gibi. Kes, Hseyin!. Kes, yeter! Bir sre ortalkta t kmad. Mustafa Bey uzun bir aradan sonra hi bir ey olmam, durgun bir sesle: Onu, onu, onu ne yapacaz? diye sordu. Hseyin: Dervi Beye gelince, evden hi kmyor. Onu evden karmann bir yolu? Hi yolu yok. Dnya yklsa o bir daha konandan darya admn atmaz. Kona da ykamayz ya... Hamdi: Ykarz, dedi. Baka hi bir yolu kalmamsa... yleyse biz Dervii nasl ldrrz? Hem de bu hafta iinde ldrmemiz gerek. Beni tanrlar, dedi Hseyin. Ben bir daha o iftliin yaknna bile ayak basarnam. Kurdu ininden nasl karmal? Btn i bunda. Bu hafta iinde olacak bu. Bir hafta vaktimiz var. t uzarsa hi bir ?eye yaramaz. Ettiimiz hayr rkttmz kurbaay karlamaz. Ne diyorsunuz, ne dnyorsunuz? Dndler, hemen karlk vermediler. Nasl karmal? 71 Hamdi baparmam azna soku, suiuumaa ^v*___ Sknca hep byle yapard: ldrmeli, dedi. Onu ok ldrmeli. ok fkelenmiti. Btn bedeni zangr zangr titriyordu, ldrmeli. Nasl ldrmeli? Beyimiz bilir, dedi Hamdi. O nasl emrederse, biz dmanmz o biimde ldrrz, ldrmeli. Koca Hasan: Evinden kmaz adam olur mu? Nasl olsa bir gn evinden kar, biz de onu tuzaklar, ldrrz. Hamdi: ldrmeli. ' Mustafa Bey: Bekleyemem. Hseyin: Konaa ate vermekten baka are yok. O dar knca da... Konak yanarken... Mustafa Bey: a Senin aren bu mu? Bakaca hi bir yolu var m? Mustafa Bey: Bunlar yol deil. Dervi bu hafta iinde ldrlecek. Bunun aresini bulan varsa bana hemen sylesin. imdilik haydin gidin, bulunca gelin. Koca Hasan: Bey, dedi, Dervi Bey gibi bir kurdu drt be gn iinde ldrmenin bir aresi var m? Kolay m byle bir kurdu bir ka gn iinde ldrmek? Bakalm onu ldrmek iin mrmz yetecek mi? Onu bu hafta iinde ldrmek zorundaym, anladn m dediimi Koca Hasan? Koca Hasan hi bir karlk vermeden odadan kt. Akyollu Mustafa Bey nndeki tabancay doldurdu, kn72 na *x>yi"* T" l/wi11"-' tafi-u- v^iuuueKi mermileri de fiekliklere doldurdu, onu da beline balad, dnceli, ar merdivenleri indi: Atm ekin, dedi, atna bindi, karanla srd.

Yamur hi durmadan, azalp oalmadan biteviye yayordu. Tepeyi aa yava yava indi. Altndaki at birka kere durup karanla kulak dikti. Dzle inince at doldurdu, Sav-run ayn geti, at gene doldurdu. At karanlkta dizine kadar amura gmlyor bir trl gerektii gibi koamyordu. Bir saat kadar sonra at direkledi kald, artk bir adm bile kosamazd. Yamur gittike aztyordu. O, atn ban evirmedi. Uzakta, yksek bir yerde bir k ipiliyordu. Atn bam a evirdi. Ve o Mustafa Bey ok iyi tanrd. Yllar yl gzn dikip de dnd, hayal ettii k buydu. Sabaha kar a yaklat ve k gn atarken snd. Alacakaranlkta, hyn stndeki ve nar aalar arasndaki Dervi Beyin kona seilmee balad. Atn bam ekti,, durdurdu. Boaz tkand. Gzleri acmaa balad. Bu konak onun elinden ne kadar, ne kadar ok yiit almt. ki scak damla ya gzlerinden dudann kysna, oradan da boazna kadar indi. Kardei Murtaza bu tc, bu cvk amur iinde yatyor, dman da koca konakta safa sryordu. Hayr hayr, ne olursa olsun, seni bu hafta iinde ldreceim. Bu yamur dinmeden, bu ldrc yamur dinmeden sen de kara topraklara gireceksin. Konan duvarlar yava yava kland, beyazland, narlarn glgeleri uzad. iftlikte bir grlt balad. Sonra kaln, tok bir ses btn sesleri bastrd. Yamur siyim siyim, kaln, buulu, kaygan, ip gibi, hi durmayacakm gibi indirip duruyordu. 73 Gvurdalan stnden gelen turna katar Anavarzadan szld geti ve batda Glek boaz ynnde gzden irad, kayboldu gitti. Turna katar her zaman gzkmez. Turna katar grmek belki de uurdur. Bir acaip itir turna katar ii. yle nasl da gkte naklanrlar! Turna katar grmek belki de gnl ferahlna iarettir. Belki de uzun mre, hasretlie ve kavumaya iarettir. Turnalar gllere yakn yabanl yerlere konarlar ve turnalar uarken ok uzak, ok ykseklerden uup gn mavisine dizilmi kara noktalar gibi dururlar. Serince bir rzgr esti. Bulutlar kapkara gneyden, Akdeniz stnden yukarya, dalara ekildiler. Ortalk karard. Sadan soldan, doudan batdan delicene yeller esti. Gkte bir turna katan vard bu sra. Douya doru uuyordu. Gkte bir frtnaya kaptrm olacak kendini, katar bozuldu, karmakar oldu. Bir top olmu turna katar bir sre soldan saa, sadan sola alkand. Batya doru azck alacak oldu. Bir frtna daha yedi. Ynn nereye dnse bir frtna yiyordu. Turnalar bir sre, bozguna uram, gkte oradan oraya alkandlar durdular. Sonra rzgr dindi. Turnalar gene katar oldular. Hm gibi bir yamur balad. Turnalar sland. Bulutlara kart. Turna ak yeile alar. Hznl, kaba bir sesi vardr. 74 Yamur dinmiyordu, ve bu yamur bu yasa yakyordu. Konan avlusuna bir yaral turna dt. Dervi Bey bu turnann dn gzleriyle grd. yle yaral ku gibi deil, bir tas paras gibi pat diye dt. Turnay Beye getirdiler. Turnann tyleri yap yap, iliklerine kadar ilemi yamur. Bir tuhaf buulu, ac kokuyor. Terli insan gibi... Turna daha scack. Birka kere azn at at kapad, sonra ld. Dervi Bey l josun her yerine bakt. En kk bir yara izi bile yoktu. Usulca turnay yere koydu. Yamur gkten bir rmak boanmseana yayordu. Turnay alp gtrdler. Bahedeki kam kmesi yamurda karanlk karanlk balkyordu. Bir lye bakar gibi bakyorlar. l sayyorlar. Acyorlar, lme acr gibi acyorlar. l byl, kutsal bir nesnedir, insan ls. Yamur altnda turna lsyle karn plak ocuklar oynuyorlar. Turnann iki kanad kocaman kocaman alp gerilmi. Bir olan ocuu gerilmi kanadn bir ucundan, baka birisi de teki ucundan tutmu. Her bir bacandan da birisi. ocuklar diz kapaklarna kadar amura gmlmler. Turnann ba dm, gagas amur iinde srkleniyor, teki ocuklarn ellerinde renkli turna telleri... ocuklar baryorlar. Turna stnde korkun bir yabanl oyun oynuyorlar. Gzleri dnm. Bartlar rtlar btn ky alyor. ocuklar gittike oa-byor, kz erkek ocuklar, gerilmi, telleri yolunmu turna ls yresinde. Turnay amura buladlar. Kyn dma kyorlar. Turna lsyle yabanl bir oyun srp gidiyor. Yamur yayor. ocuklarn stlerinden yere oluk oluk sular szyor. Giyitleri bedenlerine yapm. ocuk kalabal derenin kysna vard. amur iinde turnay bir iyice ykadlar. Turna bir iskelet gibi. Tyleri top top yapk ve yolunmu. lye acr gibi efkat duyuyorlar. Kocaman, kederle, acmayla alm, bym gzlerle ba75 kyorlar. Gzlerin arln tamak zor. Gzler hep stnde. Kutsal bir hayvana, byl, korkulu bir eye bakar gibi... Herkes biliyor, bugn deilse yarm ldrlecek. ldrleceim. Akyollu Mustafa Aann yllar yl bekledii oldu. Birlikte lseler bile Akyollu tez gnde ldrecek.

Ama yayorum. gn iinde de lsem, imdi yayorum ya... Ben onlara lye bakar gibi bakyor muyum? Onlarn hepsi de lecekler. Nasl olsa lecekler. Onlar biribirlerine lye bakar gibi bakyorlar m?. Ve turna gkten lme dt. Turna leceini bilmez. Turnalar birbirlerine byle bakamazlar. Turnalar sevinirler, ac duyarlar m? lm bilmeyen hi bir eyi bilmez. lm bilmeyenler yayor da saylmazlar. Ya lm olmasayd, ya lm korkusu olmasayd? Usandrc bir ey... lm olduu iin biraz daha ok yaamak istiyoruz, lm olmasayd... Turnalarn biraz daha yaamak tutkunluklar var m, bylesine, insancasna.. Hi kimsenin lmden kurtuluu yok. Benimki erken olacak. Btn abam birka gn daha kurtarabilmek. Birka gn, bir an... Gerekten hi mi hi kurtulu umudu kalmam myd? lm artk bir kurtuluu yok aln yazs m? Bir are, lme karm kk bir are... Ve birka gn iinde mukadder son... Uzasa uzasa birka gn. Birka ay... En ok da, ta atlasa bir yl... ldrleceim, Yreinden balayan scak, ac, ehvetli bir rperti btn bedenini sard, onu titretti ve btn bedeni bir mgma iinde kald. Yokolacam, yokolacam. Yok, yok, Yokolacam. Hem de bu gen yamda. stmden yllar, yllar, yllar geecek. Yzyllar geecek. Milyonlarca, milyonlarca yllar geecek. Ben yokluu yaayacam. Yokluu, yokluu yaayacam... Hi hi varolmayacam. Bu yaan yamur, bu esen yel, doan gne... 76 ~^.. V.U... Kjycyse jvurtazay niin l-drttm? lmden, hi olmazsa benim korktuumdan daha ok korkuyordu. Murtaza lmeseydi, ben de sonuna kadar yaardm. Murtazay ldrtmekle lm ardm. Neden, sebep ne? Murtaza yaasayd bu i de bitmi olurdu. Mahmut onu hi ldrmek istemiyordu. Neden zorladm adam? Murtazann lm Mahmudun da lm demekti. Mahmut bunu biliyordu. Neden kabul etti lm? Kendi sesini duymas houna gidiyordu. lm, yokluu lgncasna t yreinin banda duyuyordu. Sesini azc daha ykseltti. Belki de sesi hi kmyordu. Ona ykseltti gibi geldi. Hi bir yaratk, hi bir yaratk bu kadar ac ekmemitir. nsann acsn hafifleten ey, insann hi bir zaman kendi lmne inanmamasdr, derler. Yalan yalan... Herkes lmne inanr. En aptallar bile. lmne inanmayan bu kadar sevmez dnyay. Bu kadar balanmaz ona. Ben Sarolu Dervi Bey ldrleceime, hem de birka gn iinde ldrleceime inanyorum. Bugn deilse yarm mutlaka ldrleceime, hem de birka gn iinde ldrleceime inanyorum. Bugn deilse yarm mutlaka ldrleceimi biliyorum. Kurunu neremden yiyeceimi de biliyorum aa yukar. Biliyorum, netsem neyle-sem, bu lmden kurtulamam. Bunu bildiim iin her yaadm an bir kere lyorum. En ince ayrntsna kadar her an lm bir kere yayorum. Ve bundan dolay da yeryzne gelmi en ac eken insan benim. Ne kt oyun u lm oyunlar, insan soyunun icat ettii en kt oyunlar lm oyunlar... Varp en sona dayamak ve bitirmek, neden? Bu lm oyunlarnn da en korkuncu kan gtme oyunu, iren! Ve insan ldrmeyi gelenek haline getirmek, korkun! Bu oyunu burada kesmek, bitirmek benim elimdeydi. Murtaza Bey ldrlmese bu i burada bitecekti. Her ey bitecekti, yleyse yllar yl canm diime takp da, o alnyazsnn nne katp oradan oraya srkledii adam neden kovaladm? Neden 7? i \ \ I ona en kk bir kurtulma ans unmuamm, *,*.,_______, Mecbur olmasam bu kadar peine der miydim adamn? Bu korkun oyunda vazgeilmez bir ey mi var yoksa? s Olan oldu. Akyollu Mustafa ok akll bir adam. Onlar kardeimiz Cevdet Beyi ldrdler, biz de onlarn kardei Murtaza Beyi ldrdk. Artk tamam, bu i burada bitsin. Bir bizden, bir onlardan... Ama bitmez. Akyollu akll bir adam, her bir eyi inceden ince dnr ama bu ii burada bitirecek gc kendinde bulamaz. Ben nasl bulamadmsa, o da bulamaz. Akyollu beni ldrecek, hem de kendi eliyle... ikence c-derek. Kardeini canndan ok severmi. lmeyeceim, diye bard. Sonra da etraftan duydular m diye yanna yresine baknd. Bu korkun almyazsn da yeneceim. Bu korkun almyazsndan yzyllardr kimse kurtulamam ama, ben kurtulacam. Ama nasl kurtulacakt? ite orasn bilmiyordu. Yalnz, iinden inanl bir ses, kurtulacaksn Dervi, diyordu. Kudurmu Akyollu Mustafa imdi her eyi, kendisiyle birlikte btn teki insanlar da mahvedecek bir fkededir. fkesi dininceye, akl bana gelinceye kadar gzne gzkmemek var. imdi, u anda onun yapmayaca bir delilik yoktur. Birka ay sonra her ey deiebilir. bugnlerdeki fkeyi atlatabilmektc, ama nasl? Saklanamazsn, u koskoca ukurovada saklanacak bir yerin yok. iin gcn var. Bir gn bandan eksik olursan iini, yandn gittin. Baka yerlere gidip yerlemek kimsenin aklndan bile gemez. Baka bir diyar, bir dnya hayallemek bile akla gelmez.

Dervi Bey Murtaza vurulduu andan bu yana byk bir aresizlik iinde ban oradan oraya vuruyor, derdine hi bir yerden olumlu bir derman bulamyordu. Bunalyor, gz gre gre lmn kucana atlmann fkesi lm korkusundan da ona ar geliyordu. Hatun, Hatun, duyuyor musun beni, ldremeyecek, l78 u^cyaeK, sonuna kadar yaayacan. Yetmi yama, yz yama kadar yaayacam. Dedem kadar yaayacam. Dedemi nasl ldremedilerse, beni de yle fldremeyecekler. Ne bakyorsun bana yle, Hatun? Ne, ne ba-jcyorsunuz bana yle, lye bakar gibi? Ben l mym ben? Ben ldrlm mym? Syleyin bana mendeburlar! Alabildiine baryor, sesi iftliin stnde dalgalanyordu. Beni hi kimse, Akyollu Mustafa, hi kimse ldremeyecek. Ben kefeni dedem gibi yrtacam. Tpk dedem gibi. Bana lye bakar gibi bakann da boynunu koparacam. Ben l deilim ve de lmeyeceim. Anladn m Hatun, anladnz m mendebur kyller? Herkesi herkes ldremez. Karsnn azndan bir inilti gibi szler dkld. Duyulur duyulmaz: Aaah, keski,a diyordu. Aaah, keski... Bilmem ki... Keski, keski yle olsa. Keski yle olsa da bir kolum, bir ayam, iki gzm olmasa. Keski yle olsa da ikimiz elele tutuup kap kap dilensek. lnceye kadar. Aaaah, keski yle olsa... ldremeyecek, ldremeyecek Hatun. Bunu bylece bilesin de yreini salam, iini sevinli tutasin. Bu anda bunu t yreinden sylyordu ama, hemen imdi pencereden bir kurunun gelip de onu ldrp ldrmeyeceini bilmiyordu. Konan korkulu, ar, lml havas ona lmden de beter geliyor, bu arlktan kurtulmann yolunu bir trl bulamyordu. Belki bir yolunu bulur lmden kurtulabilirdi, ama bu lm havasndan nasl kurtulurdu? O seni ldrmeden, sen onu ldrsen... Nasl? Ama ikisi de lm... Bylesi lm daha gzel deil mi? Hi olmazsa ldrerek lmek... Btn Akyollu slalesini oluk ocuk, gen yal, kadn erkek dorayp sonra daa kmak... Bu dnce ona azck akla yatkn grnd. Bir sre bu; olumlu dncenin tadn yaad. 79 Bir gece... afaa kar... Memes uya-uua. ^^b^ __ kesinde... Akyollu konann her kesine birka kilo dinamit yerletirilmi... Sonra ate... indekilerle birlikte... Mustafa Bey... Konan yerinde yeller esiyor... Bir kl ve ta yn. Ve ondan sonra el elde, ba bata. Ver elini Toros dalar. Dada ne kadar yaayabirsen o kadar krdan. nsan yrek deil, dnce yrekli yapar. Koullar yrekli yapar. Hidayet, diye bard. Hidayet o anda konan bahesinden karlk verdi: Buyur Beyim. Elinde gcr gcr bir Alaman filintasyla karsna gelip dikildi, hazrol durdu. Boyu ksackt. Kz yz gibi yz kse, ocuumsuydu. Bu kse yzdeki bir iki krk onun ok da gn grdn her grene ilk anda sylyordu. ocuksu, sert, hileci, saf, yrtc, byksz yz karmakarkt. Beline koar stste, gsne iki koar aprazlama fiek balamt. Savatl, klaptan ileme, eskilerden kalma deerli fieklikler gz alyor, Kse Hidayetin karmakarklma hi uymuyor, Kse Hidayeti bir masal adamna benzetiyordu. Hidayet, ortalkta bir ey var m? Yok... Yalnz dn gece bir atl geldi. afaktan nce. Sabaha kadar yamur altnda kprdamadan durdu. Gzlerini de konan pencerelerine dikmiti. Ne at, ne de kendisi hi kprdamyordu. Tanyerleri rken atn doldurdu gitti. Kim ola ki dersin? Onu tandm. Akyollu Mustafann t kendisiydi. Onu ok yakndan grdm. Tam atnn burnunun dibine sokuldum da o beni grmedi, yle donmu gibi bir adamd. Ne gryor derdin, ne de duyuyor. Tfeim kere atnn burnuna dedi, o gene beni grmedi. Btn bunlar ortalk rken oldu. Gzleri cam gibi olmutu. Hi krpmadan konaa bakyordu. Tanyerleri yp ortalk alrken ahuna bir tutam k dt. Mustafa birden bard, hoplad, beni grd o zaman. Hemen de atn zenge80 jin. O da beni bilir... Sekiz yl altn onun evinde deil mi Hidayet? Sekiz yl Beyim. Onu iyi tanrm. Onun bu halinden korkulur. Akyollu bu hale gelmise onun elinden artk kurtulu yoktur. Keski onu ldrseydim Bey, yle deil mi? Keski ldrseydin Hidayet. Bu frsat bir daha ele geer mi dersin? znin olmadan ldremezdim. Bu frsat bir daha da hi bir zaman elimize gemeyecek Bey. Bir daha geerse byle bir frsat, karar verdim, onu ldr-meliyiz.

Aaah, bir daha byle bir frsat ele geer mi ki... Mahmuttan ne haber? Mahmut candarmalarn elinden kanca... Daa km... Bizim kylere gitmi. Kylden tfek, cephane alm, lnceye kadar dadan inmem, teslim olmam, diyormu. Beye selm syleyin, kusuruma kalmasn, bu gen yamda lmek istemiyorum. ocuum var, diyormu. Bana yardm edecekse dada yardm etsin, diyormu. nmzdeki yaza avradm, ocuumu alp memleketime, Vana gideceim, diyormu. Yardm etsinler Mahmuda diye haber gnderdin mi kylere? Gndermedim ama, gnderirim. imdi sen nbeti Muharreme ver. Sen de atlar ek, binelim, yle bir kasabaya kadar gidelim. Mthi bir yamur indiriyordu. Filintalar az aa omuzlarna aslmt. Atlarnn ayaklar aprtyla suya girip kyordu. Uzun sre hi konumadlar. Akar suyu geerken Hidayet: Bey, dedi, tetikte olmalyz. Az sonra yakalar bizi Akyollu. Deli olma Hidayet. 81 F:6 $ I bile senin ardn brakmaz. Bugn ktmza yanl ettik Bey. Yanl etmedik Hidayet. Bastne Bey. Yanl etmedik. Yam, pardes, hi bir ey almadan kmlard. Hzl yamur bir anda iliklerine geti. Giyitleri oktan bedenlerine yapmt. Oral grnmyordu ama Dervi Bey her an tetikteydi. Suyu getiler. Yolda taze at aya izleri vard. Akar suyun stnde, aa dallarnn, am kozalaklarnn ve kabuklarnn arasnda kanatlarm germi, ba suyun iinde bir kartal ls akp gidiyordu. Atn ekti, bulank, krmz akan suyun banda durdu. Gzn kartal lsne dikti. Bunda bir i var, Hidayet. Anlamadn m, bunda bir k var Hidayet... Anlamadm Beyim. Sabahleyin bizim avluya den turna, imdi de bu. Bu kartal kim ldrd dersin Hidayet? Kartallar kolay kolay kimse ldremez Beyim. Onlar kendiliklerinden lrler. Kartallar da ldrrler Hidayet, kartallar da... Kartal lsn kk bir aknt kyya srd. Kyda suyu tarayan lgn dallarna vard takld kartal. Bir sre dallarda rpnd. Sonra boand. Baka bir aknt onu kar kyya srd. Kartal ls bir sre akntdan akntya geti, sonra suyun ortasndaki kpklenen altya dt, bir anda aaya doru uzaklat gitti. Dervi Bey, i eker gibi: Ne tuhaf, dedi. ok tuhaf... Hidayet: ok tuhaf, diye karlk verdi. Ben kartallar lmez bilirdim. Dervi Bey atm srd, iini bir me sard. Sudan uzak82 ayaklarn zor ekiyorlard. Toprak sakz gibiydi. Bir ara yamur dindi. Gne at. Ortalk kaln, slak, kokulu bir buulu sis iinde kald. Gnein bir anda stt balk topraktan buhar fkryordu. Karaallktan buuya karm keskin iek kokulan geldi. Douda toplanan bulutlar bir anda btn ukurova gne, Akdenizden Torosa yayldlar. Ortalk karard. Scak, iri yamur taneleri ktrtyle topraa inmee balad. Gne batt batacak. O kadar yava gidiyorlar ki atlar yrmyorlar dersin. Ortalk kararrken nlerinden bir ku kalkt, sonra da bir tfek patlad. Hidayet kendini atn stnden yere att. Dervi Beyse atn stnde yle kalakald. Hi oral olmadan: Ne o, Hidayet? dedi. Cann bu kadar tatl m? Sandan solundan kurunlar vzr vzr geiyordu. Bir kurun sa kulam syrd geti. Sa kula, sa yz uyutu. Bey, in attan. Onlar Akyollular. Yolumuzu kestiler. Hidayet bir karaal kkn siper alm, karya kurunu ver ediyor, onlara gz atrmyordu. Hem attan insin diye Beye yalvaryor, hem eli makinal gibi iliyordu. arpma gn batanna kadar, ortala gz gz grmez bir karanlk dnceye kadar srd. arpma durunca Dervi Bey:

Haydi, geriye dnelim Hidayet, dedi. Bu adam kudurmu. 83 6 Bir trl uyku girmiyordu gzlerine. Amcas geliyordu gzlerinin nne. Uzun boylu bir adamd. Arap'atlarna benzerdi. Atakt, gzn daldan budaktan esirgemezdi. Yamatan aa indi. oraplarn kenger dikenleri dala-m, oraplarna, bacaklarna dikenler yapmt. ki baca stnde sanki yaylanyordu. Akamn alacasma mor kayalklardan duman ve keiler iniyordu. Keskin, mor kaya aralklarndaki kesme aalarnda bir k yand. Sonra ak gmlekler gerildi kesme allarna. Soluk solua geliyordu. Yere dt. Sol eli boaznn orasn sk skya tutmutu. iftlikte kulaklar sar eden bir ha}'-u huy vard, srp gidiyordu. Bir kayaya aya takld, kayann stnden br yana savruldu. Bir sre orada uzand kald. Ellerini yakasndan ekti. eker ekmez de kan fikrd. Alacakaranlkta yere gllendi. De kalka kye girdi. Bir sudan gemi, ya da suya girmiti. Her bir yerlerinden su szyordu. Konaa kadar tepeyi trmand. Yolda byk, sar, mavi, pembe iekler am pabu incirleri konan yolunu kapatmlard, yolda pabu inciri dikenlerinin stne dt. Her yerine diken batt. Geldi, evin nne boylu boyunca gfereli tozlarm iine, srlarn arama ykld. Bir su, dedi. Evdeki herkes telala kotu. Baucunda in84 i.* ce bir eftali aac vard. Ban ona dayamt. Parmaklar arasndan kan fkryordu. Tozlarm arasna gllenmi. BBeni, dedi, vuran biliyorsunuz. Durmadan tfekler patlyordu. Durmadan, ard arkas kesilmeden. Her yer, herkes, evler, ycedeki ay, papu incirleri, kayalklar, akar byk su toz duman iinde kald. Gecede, toz dumann iinde slak slak feslien koktu. Nal sesleri bastrd bir ara ky. Kurun sesleri durdu. Suyun alts durdu. Feslien kokusu da germez oldu. Kyn ii lk la. Kayalklardan karanla doru bir sr uyumu kartal havaland, kyn s_tnden byk rman te yanna nallar sakrdayarak atllar getiler. Atllar getiler. Her ey karanla kesti. Kartal kanatlarnn aprts biraz daha srd. Korkun bir sessizlie gmld her yer. Sabahleyin kpkrmz, bir yn kz gibi gne kt. Mor kayalar terledi, ylesine terledi ki, uzaktan baknca yamur yam sanrdn. Sonra kayalarn terleri kurudu. Kayalarda ine ucu gibi ipiltiler, elik ltlar kald. l kapda, tozlarn iinde, kucana doru gllenip, scaktan kprm kan tterek, pssz, tek basma bacaklarm'karnna doru ekmi gnein altnda yatyor, drt yannda yumurtadan yeni km, yumak yumak, tyl, sar civcivler krk bir tavuun ardna taklmlar dolayorlard. Kocaman, elik yeili bir ltyla bir sinek lnn burnuna girdi, kt, havaland. Az sonra oldular. Bir tanesi vzltyla lnn ba stnde bkmadan, yorulmadan dn ha dn ediyordu. Akyollu Mustafa Bey imdiki gibi ansyordu. Babas lnn bana dikilmi gzlerini krpmadan bakyor, yz hi kprdamyordu. Yz gerilmi, gzleri darya prtlemi, cam gibi olmu, dudaklar da mosmor. Salar pslak. Gne yle yatyor ki, insann giyitlerini gvndryor. En kk bir fslt yok. 85 Ne ly yerinden kaldrabiliyorlar, ne de ta kesilmie dokunabiliyorlar. Glgesi upuzun gbreli, dize kadar, kzgn demire dnm tozun stne, lnn yambama uzanmt. leye doru toparland. Kapkara bir kedi geldi, gllenmi kan koklad, sonra geldi babann ayaklar dibindeki karanlk glgeye snd. Kedinin gzleri yemyeildi. Bir toz frtnas geldi. Kedi hemen o anda frlad konan atma kt, uzun, kara ylan gibi yeillenen kuyruu sinirli siliirli arkasnda dalgalanyordu. Tozdan gne kapand. Toz, gne ac bir pembelikteydi. Tozdan bir sre hi bir ey gzkmedi. Azlar, gzler, burunlar tozla doldu. Kimse bir sre soluk alamad. Toz evlere, kapal sandklara, kutulara, aalarn kabuklar altna, insanlarn derilerine iledi. Her ey, her ey toza batt. Toz frtnas dindii zaman bahedeki aalar, imenler, konan atsmdaki kiremitler, insanlarn yzleri, giyitleri, elleri ayaklar, byk hayvanlar, tavuklar, kazlar boz bir pembelikteydi. l toz yn altnda kalmt. Ve babamn gzleri daha toz altnda kalm lnn stndeydi. Tozdan bir Hitit heykeline dnmt. Uzun yllar geti aradan, baba konan avlusunda daha yle durur. Gzlerini krpmadan. stne stne bir toz bulutu gelir. Mustafa Bey atna atlad, doludizgin srd. Btn bedeni elik bir yay gibi gerildi. Altndaki at da ylesine gergindi. Tozu dumana katarak ovay bir utan bir uca geti. Toz frtnas durmu, havada asl kalm tozlar ar ar topraa iniyordu. Bu toz bir gn, iki gn byle salnp kalr. Sonra bir gn bulut aar gibi, bir yel eser, bulut da Torosa doru aar gider. Tozun stne inceden, usul usul, bir yamur iseler gibi ediyordu. i der gibi ince, tozlu bir iselti.

Deirmenin karaallnda attan indiler, telerde Sekizg-?.n batakl uzanyordu. Yol, Deirmenin karaallyla Sekiz-gzn batakl arasndan geiyor, oradan Savrun kysna var86 vordu. Bataklk bir ucundan akar suya karyordu. Hep nergisler aan, iine hi bir zaman ne insan, ne de hayvan girmemi bir bataklkt. Karaallkla Sekizgz arasnda yol inceliyor, bir aq yokua vuruyordu. Bir yan kurtulunmaz bataklk, bir yan varlmaz karaallk, nde yoku. Mezarln hynn yokuu. Atlar karaalla ektiler. Kara Hseyinin kucanda bir makinah tfek vard. Mustafa Bey bir Alman filintas, koca Ahmet de kocaman bir Rus mavzeri tayordu. Gneli bir gn. Usul usul, belli etmeden bir yamur iseliyor. Toza karm bir buu... iselti kzgn toza deer demez buhar oluyor. Balk toprak. Kazmalara, kreklere yapm bir trl ayrlmyor. lnn parasndan sar bir su akyor... Kefen pslak, tabut, murt allar pslak. Gne kpkrmz, buulu. Tozdan soluk almann mmkn yok. Koca Hasan... Sen ate etmeyeceksin. Dervie ate etmeyeceksin. Yannda kim varsa ona... Kara Hseyin, otomobillen geliyorsa, sen otomobilin tekerine... iyi nian al... Kimsenin burnu kanamayacak. Yalnz tekere... Dervii yakalar yakalamaz siz teki adamlar alr gtrrsnz. Alr gtrr, konan bodrumuna kilitlersiniz. Kollarn sk balayn... tekiler kocaman bir kam kknn arkasna, tfeklerinin bana uzanmlar, gzleri yolda soluk almadan bekliyorlar. Mustafa Bey de bir kam kknn ardna yatt. Derviin yzn bir kere grmt. Salar kapkara, elmack kemikleri kk yz esmer, yank, byk ela gzleri zeytin tanesi gibi kara, byk, ekikti. Hep korkuyla, telala, drt bir yanma bakyor, yalpalayarak hzl hzl yryordu. Istanbulda, Beyazt meydannda ulu narn altnda grmt onu. O zamann modasna gre ok k giyinmiti. Lacivert giyiti ve aPak kolal gmlei geliyor gzlerinin nne. Birinci Dnya Sava nesiydi ve Dervi Hukuku-Alide 87 okuyordu. Onun iin diyorlard ki, her ii, iftlii, kan davasn brakacak, bir daha kasabaya dnmeyecek, hakim olacak, diyorlard. Mustafa Bey glmsedi. Toprakta bir karnca katar yol yapm, yollarndan, azlarnda buday taneleri, abuk abuk yuvalarna gidiyorlard. Onu ben ldreceim. Alnyazsnn elinden kurtulu var, benim elimden kurtulu yok. Sultaniyi bitirdikten soma Mustafa Bey okulu terketmiti. Halbuki teki yksek renim yapyordu. Yapsn, btn bildikleriyim kara topraklara gmlecek. Acaba Dervi onu hi grm myd? Acaba hi merak ediyor muydu? Merak etmez olur mu! Kendisi onu grmek iin deli oluyordu. Grmese onu, hncndan atlar lrd. Onun hakknda o kadar ok ey duymutu ki... Merak etmemek mmkn deildi. imdi de, imdi de bir merak ediyordu ki onu... Aradan ne kadar ok zaman gemiti. Onu ben ldreceim, dediini ansd. Acaba onu kskanm myd? Kskanyor muydu? Dilerini gcrdatt, elindeki tfein kabzasn skt. Yz, boynu krk iinde kald, fkelendi. Durup dururken elleri titredi. Onu ben ldreceim. iini ac bir sevin, kvan doldurdu. Kardeinin lmnden sonra iinden kovamad, utand bir sevin ve kvan vard. Hi kardei ldrlm bir adam, kardeinin lmnden dolay bylesine sevinir mi? Ayp, iren. Ama ne zaman bunu dnse... Dnyada en ok Murtazay severdi. Karsndan, ocuklarndan, canndan bile ok Murtazay severdi. Acaba ona her zaman bir l gzyle baktndan dolay m onu severdi? Vurulduunda kendi de lm gibi olmutu. yle miydi acaba? Acdan geberiyordu. Sonra da iini inceden, utanga, belli belirsiz bir sevin sarmt. te bu sevin ona kardeinin lmnden daha zor geldi. Ediyor ediyor, bir trl gelip yreine yer88 leen, iinde pr pr eden sevinci yreinden kovamyor, sebebini de bir trl bilemiyordu bu sevincin. imdi, u anda bile sevin geldi yreinin basma oturdu. Alamak istedi. Kardeinin lsn, kan iindeki bedenini^ kardeinin lsne sarlm karsn, ocuklarn gznn nne getirdi. Olmuyor, olmuyor, olmuyor ite... Bir tuhaf delilik bu.. lgnlk... indeki sevin gittike byyor. Elleri kocaman oldu. iseliyen yamur ald. Toz bulutu aa indi. Bataklktan nergiz kokular geldi. Harikulade bir toprak kokuyordu ortalk. Yamur sonu topra... Onu ben ldreceim. En gzel ata binen Dervitir. Yalan! Tabanca kurunuyla, krk metreden kendi adm gzel bir slsle yazan kimdir, Dervitir. Yalan!

Tekmil kadnlarn onu grmek iin pencerelere kotuu, kimdir, Dervitir! Yalan! En yakld? Dervi... Yalan, yalan, yalan! En nianc Dervimi, adn yazarm... imdi greceiz,, adm nasl yazdn. Onu ben ldreceim. Dervie, kfire siz kurun atmayacaksnz. nce ben, sonra siz. yi dinleyin, nce ben, sonra siz. Bacana, kollarna... Yakalamak istiyorum onu. Diri diri...Koca Hasan: Beyime de o yakr. dedi. Sana da, senin gibi soylu-bir Beye de o yakr. Kar karya... Kar karya, yek be yek. Dediimi kl klna... Kl klna yerine getirin. Kara Hseyin: akal yakalar gibi kulandan yakalamak kolay m? Dervi Bey gibi adam da... imdi nmzden yel gibi... Otomobilin iinde... Tekerlekleri vurduk... Kendisini kamla atar. arprz, karanlk kavuunca da... Kurtulu. Biz kiiysek, > da ... Pusu dediin, hemen ldrmek iindir. Yoksa ku kafesten uar, dedi. 89 Onu bu hafta iinde ldreceim. Onu bugn ldreceim, ldrmeliyim. Peki, Kara Hseyin, istediin gibi olsun. Nasl istersen yle ate et. Ama beni bekle. nce ben... Sonra hepimiz. Otomobili kalbur gibi... Aaah, onun gzlerinin iine baka baka... Onu yalvarta yalvarta... Her saatte bir parasn kerpetenle kopara kopara... Kopara, kopara... Kara Hseyin: Dervi yalvarmaz. Yalvaran dman, dman deildir. Ve de hi bir makbulluu yoktur, diye steledi. Onu ldreceim. Sekizgz bataklnn stne doru, kardan, Ceyhan rma ynnden bir top k balkd, geldi, yeil, sudan doymu, patlarcasna imi sazlarn stnde patlad, tuz buz oldu. Uzaklardan bir otomobil sesi geldi kulaklarna. Ortalk <:ok sessizdi. Sarca arlarn vzltlar bile duyuluyordu. ldreceim... Kalbur gibi edeceim onu. Dilini koparacam. .. Bir eline dilini dolam ek ha ek ediyor, ek ha ek... Dilden damla damla kan dyor tozlu yola. Tozlarn iine gmlyor. Otomobil yaklatka Mustafa Beyin heyecan byyp, yrei iiyor. Bir ho inanlmaz bir ehvette kvranyor... ine k dolmu. inde inanlmaz, eriilmez bir tad patlyor. Eli tetikte... nnden yel gibi geecek otomobili bekliyor. Hi amaz. ofr de... Otomobilin iinde kim varsa... Otomobili kalbur gibi edeceiz. Kalbur gibi Bey... Otomobil gemeden iindekilerin her birisi be kurunu yemi olmal. nallah Dervi yaral kalr. Evelallah Bey... Yar ah, inallah. Gn kavutu kavuacak. Mustafa Bey ayaa kalkp kalkp geri yatyor. Otomobil geliyor mu, diye bakyor. Bilinmez, allmam bir hummada kvranyor. Hi tatmad bir tad, almad bir koku. Hi bir tada benzemiyor... Hi bir sarholua 90 benzemiyor. Mthi, ince, bir mrde bir kere ele geen bir tad. Btn bedeni eriilmez bir tadda mgt. Gn kavutu kavuacak. Mustafa Bey duyulur duyulmaz d, rperdi. Elleri, gs, tm bedeni bir mestolma ateinde vamyordu. Anavarzann stnde batan gnn kzarts. Kendinden gemi, gzlerinin nnden pul pul uuan klar, renkler... Otomobil geldi znk diye tam nlerinde durdu. inden Dervi Bey kt. plak tabancas elindeydi. Saa sola gzlerini kirpitirerek bakt. Btn bedenini bir korku rtsnn sard belli oluyordu. Yznn sa yan stste seiriyordu. Ve yz apak olmutu, tozlu. Kam ekihni, cansz acnacak bir yz. Yol boyunca dimdik durmaa, yrmee alarak ar ar, l gibi, sallanarak, yalpalayarak gidiyordu. Gzleri de prs-niit. gnlk bir l gz canszhndayd. Sararm, bir l eli gibi yanma sarkm sol eli, dudaklar, yere bastka ayaklan usuldan titriyordu. Her admnda bir lme atyordu sanki ayan. Birden gk ktrdedi, her yan kararda kesti. Ar, scak, kocaman damlalarla bir yamur hm gibi gmbrtyle indi. Bir an Mustafa Beyin gz hi bir eyi grmedi. Az tesinden, dimdik, lme gidercene bir karart yolun ortasndan yryor. Neredeyse kt diye cansz, yere dp lecek. Yryen lnn arkasndan Hamza Day da otomobilini ar ar sryor. zin ver Beyim, izin ver de onu kalbura evireyim. zin ver Beyim. Kurban olaym Mustafa Bey... Mustafa Bey sevincinden uuyordu. Nerdeyse kalkp yolda yryen lnn boynuna sarlacakt. Ellerini filintadan ekip, bir elini Koca Hasann, bir elini de Kara Hseyinin elinin stne koydu, okad, ellerin stne bastrd ellerini. Az sonra Derviin aya bir taa, ya da tmsee taklm f'lacak, tkezledi, yere yuvarland. Arkasndan adamlar yetiS!P onu yerden kaldrdlar. Btn gs, karn, elleri, yz toz 'Cinde kalmt. Gene dimdik yrmee alt. Bacaklar biri91 birine dolanyordu. Ha dt, ha decek. Dimdik Dervi Beyin az sonra beli bklp kamburu kt. Adamlar onu kollarndan tutup, canszcasma otomobile koydular. Gne batp da ortalk iyice kararnca Koca Hasan sordu: Ne var, ne oldu bize Bey?

Mustafa Bey l l, kvan dolu bir sesle: Bilmem, dedi. Baka hi bir ey konumadlar. Atlarna bindiler, kasabaya doru yneldiler. Savc Mustafa Beye sordu: Kardeiniz Murtaza Beyi eskiden beri srp gelen ailevi kan davas yznden Sarolu Dervi Beyin ldrttne dair ihbar var, ne dersiniz? Kardeinizin katili Krt Mahmudun Dervi Beyin silhoru olduu syleniyor, onun iftliinde bym. Btn bunlar doru mu? Mustafa Beyin sevin iindeki yznde gzleri parlad: Geri aramzda ok eskiden bu yana srp gelen kk bir anlamazlk var ama, dedi, Dervi benim kardeimi niin . ldrtsn? Hi bir sebep yokken byle bir ey olamaz. Byle bir eyin dnlmemesi gerektir. Mahmuda gelince Mahmut Derviin konanda deil, benim konamda byd. Kardeimle aralarnda hususi bir anlamazlk olsa gerek. Dervi Beyi byle kltc, aalk bir vakadan vareste tutmakla vicdani bir i yaptma kaniyim. Dimdik, baka hi bir ey demeden kt gitti. Yrrken ayaklar halay eker gibi uuyordu. O ktktan bir saat sonra Savcnn yanna Dervi Bey girdi. Yz hi deimemi, apakt. Toprak gibi, kam ekilmi. Gzleri solmu, l koyun gz gibi, bitkin... Elleri tirtir... Sesi titreyerek, fkeli, ylgn, bezgin, baka birinden karcasna yaygn: Kim demi onu? diye inledi. Olamaz yle ey. Krt 92 lAvr JQ m bei kaSabaya P*** Yoksa'Akyollu Mustafa m ikayette bulundu? Hayr. Dervi Bey Savcnn yanndan biraz daha bitkin kt ve utancndan kl kocaman eliyle yzn kapatt. Bir Hayr onu iyice bitirmiti. 93 Konakta hummal bir alma srp gidiyordu. Ortak kadnlar konan byk sofasna dizilmiler, boyuna bezler biip, nlerinde diki makinalar, durmadan irili ufakl torbalar dikiyorlard. Yanamalar avluya arabalarn sokup kum boaltyorlar, bir ksm ocuklar, kzlar, yanamalar da torbalar kumla d olduruyorlard. Bir ksm kyller de bu ar kum torbalarn srtlarnda konaa tayorlar ve Bey bu torbalar pencerelere, kap arkalarna yerletiriyordu. Konaktaki bu alma geceli gndzl gn srd. Artk konak bir kale olmutu. Akyollu Mustafa da ne yaparsa yapsn, hangi areye bavurursa vursun konaa yaklaamayacakt bile. Gece ve gndz bahe kapsnda en gvenilir adamlarndan birisi, Muharremin gzclnde, nbet bekliyordu. Konan kapsnda da Hidayet. Konan her kesinde de drt adam. Gn batar batmaz odasna giren Dervi Bey kapy sts-te iki kere kilitliyor, sonra kapnn ardna kum torbalarm stste koyuyordu. Pencereler de yle, stste, zrh gibi kum torbalaryla kapal. lk gnler Dervi Bey bu durumda uyuyamad, belki bir hafta. Sonra ona da alt. Ne gece, ne de gndz konaktan darya admn bile at94 ----_ -w dar bana topluyor, onlarla konuuyordu. Onlara trk syletiyor, hikyeler anlatyor, daha da ok onlar anlamaa alyordu. Aradan iki ay geti. Akyolludan ses ada kmyordu. Btn aratrmasna karn Dervi Bey ondan en kk bir haber bile alamad. Ortaklarndan birisininin on iki yandaki ocuu Akyollu iftliinde bir hafta kald, ortak Rstem btn o yreyi bir bir arad, Akyollu stne en kk bir ipucu bile bulamadlar. Akyollu kasabada da oturmuyordu, daa da kmam, Adanaya, Ankaraya, stanbula da gitmemiti. yleyse ne oldu bu adama? Yer yarld, yere mi geti? Akyollunun bylesine yitii, imi timi bellisiz oluu onu rktyordu. Bir yerlerden ylesine bir vuracakt ki, darbenin ne yandan geldiini kimse bilemeyecekti. Derken yaz geldi. Korkun sar scaklar kt. Konan ii bir cehennem gibi oluyordu btn gn. iinde durulur gibi deil. Gndzler neyse ne... Dervi Bey gndzleri byk sofann bir kesine, gne vurmayan bir yerine smyor, almaya gitmemi iftliin ocuklarn bana topluyor, onlarla trl oyunlar icat ediyor, oynuyordu. nk yazn btn ortaklar, yanamalar tarlaya gidiyorlard. Ve ancak geceleri toplanyorlard Beylerinin bana. Btn iftlik halk, ocuklar bunun dnda, Beylerini, kartal gibi Beylerini bu hale getiren AkyoUuya kzyorlar, ona di biliyorlard. Onurlarna dokunuyordu Beylerinin bu hali. Byle konandan darya bir adm atamay, gn yz grmeyii onlar deli ediyordu. Bir de btn ky bir korku almt. Onlar da geceleri dar kamyorlar, onlarn da tarlada, dada krda nlerinden bir ku parlasa dleri kopuyordu. Bir aknlk iindeydiler. Ne yapacaklarn bilmez bir haldeydiler. Her an bir yerden bir lm bekliyorlard. Sebebini bilmeden, aratrmadan, Beyleriyle birlikte, ayn heyecan duyarak bekliyorlard. 95

"Gene knki gibi iten dnen ortaklaryla konuuyor, onlarla 1 birlikte akam yemeini yiyor, onlar geceyarsna doru dal] diktan sonra karsnn odasna gidiyor, onu ptkten sonra odasna girip kapsn kapatyor ve anahtar iki kere evirip kapy kilitliyor, sonra da kapnn ardna kum torbalarn yyordu. Pencerelerden ieriye en kk bir k bile szamazd. Ve yaz geceleri yap yap, boucu scakt. Hele Beyin odasnn ii cehennem gibiydi. Dervi Bey uykuyu yitirmi, sabahlara kadar odann iinde rlplak kendini o duvardan o Ouvara vuruyor, ama pencerelerden birinden en kk bir delik amyordu. Sabah olunca gerekten Dervi Beye gn douyor, sabah olur olmaz kendini konan byk sofasndaki kerevetin stne atyor, deliksiz bir uyku ekiyordu. Ve hep terliyordu. Nerdeyse Dervi Bey ter olup tkenip gidecekti. Baz baz dnyordu, lm m daha iyi, byle yaamak m? lm iyi olmasna daha iyi ya, yaamak inadma yaamak... Alakasna, teslim olarak lmektense byle yaamak daha iyi. Biraz daha iyi. Ve terli hayat srp gidiyordu. Her bir yn ter kokuyordu. Aalar, otlar, kilimler, konan duvarlar, insanlar, Dervi Beyin Hatunu, yeryz gkyz, tm giyitleri eki eki ter kokuyordu. Her ey, dnyada ne varsa, burada neyi gryor, neye dokunuyorsa herkes, her ey zrl zrl terliyordu. Bir gece Dervi Bey dayanamad, kendisini bararak dar att: Yanyorum, bouluyorum. Yanyorum! stne kova kova su dktler, kendine geldi ve gene odasna girdi, kapy kilitledi. Bu kadar tedbire karn gene de korkuyordu. Bam yasta koyunca artk bir daha uyanamayacan sanyordu. Bir daha hi hi uyanamayacak, artk dnyada ne olup bitiyor bilemeyecekti. Bir varm bir yokmu olacakt. Dnyaya hi gel96 ___a ___,, _, _T______-y &i^i... j^uyaua UUJta K Dliecekti onun var olduunu, kars, ocuklar, eli aireti, sonra tanlar. .. Onu unutmayacak bir tek kii vard, hi unutmayacak, t yreinin banda sonuna kadar duyacak, mezarna kadar onu tayacak, Akyollu Mustafa Bey. Ama ldkten sonra onun iin hi, hi bir ey.. Ve dnya olmayacakt ki... Dnya olmayacakt. Gerisi vz gelir... Vz gelmese bile, onlar da leceklerdi. Kars, ocuklar, Akyollu Mustafa- Onlar da erge leceklerdi. lmyle btn dnya sonsuz evren de lecekti. Demek ki her ey lecekti... Biraz daha yaamak neden? Yaamakta bir by var. Sonsuz bir g, sonsuz, eriilmez bir by. Gitmeli, diyordu, gitmeli Akyolluyu bulmal, btn bunlar, lm ve yaam inceden inceye onunla konumal. Birka kere atma binip ona gitmeye karar verdi, sonradan vazgeti. Ne acaip i bu byle. nada binip biribirini ldrmek... Bir trl sonu da gelmiyor. Bu iin korka, yiidi de yok. Sras gelen ldryor da, lyor da... Kimse bu kan oyunundan darda kalmay kendine yediremiyor. Bu kadar tatl bir ey mi bu kan oyunu? Bir sabah odasndan kapy krp baygn kardlar Dervi Beyi. Baygn, rlplak Dervi Beyin bedeninden bir pnarn gznden su szarcasna ter akyordu. Yatt tahta pslak olmutu. Kuyudan ektikleri kova kova souk suyu dktler stne de yle kendine geldi. Karsnn artk burasna gelmiti, birden patlad: Sen kurundan deil, bu inadndan leceksin Bey, dedi. Azck, hava alacak bir delik braksana... Bey... Ne olursun! Her gn baka bir odada yatsan kim bilecek? Bir de tavandan bir delik asan, oradan sana kim kurun skacak? Dervi Bey, delicene fkelendi: Sus Hatun, dedi. Sen sus bakalm. Ben iimi bilirim. lmek istemiyorum. Anlyor musun, lmek istemiyorum. Scaktan boulup leceksin. 97 F:7 drsn beni. Kurban olduum Bey, kck bir delik asan pencereden, dman o delii nasl bulur da gelir seni ldrr? Bulur ve de ldrr. Ben tere altm. Bundan sonra'terlemeden duramam. Sonra her yer kapal olunca sivrisinek de girmiyor ieriye. Dervi Bey ortaklarn, karsnn, akrabalarnn btn diretmelerine karn ne pencerelerden, ne de tavandan el kadar bir delik at. Geceler boyunca odasnda su dolu bir testi gibi terleyerek, scaktan yap yap, dili darda, soluk alamayarak doland durdu. Terli bedenini duvardan duvara yaptryor, duvarlarn azck serinliini yalm gibi olmu bedeni bir anda emiveriyordu. Doludizgin giden at ayaklar sesi geliyordu kulaklarna. At ayaklar sesi sabahlara dek bir trl kesilmiyordu. Bir an kesilir gibi yapyor, sonra birden gene balyordu. iftlik kona on be, yirmi metre yksekliinde geni, bycek bir hyn stne kurulmutu. Konan drt bir yan bir, bir buuk metre yksekliinde btn tepeyi iine alan bir avlu duvaryla evrilmiti. Duvarn stne, renk renk sivri

cam krklar akmlard. Eski duvarn ok yerlerini yosun balam, yamur, toz, scak, souk bir zamanlar apak olan duvar karart-mt. Konan duvarlar da avlu duvarlar rengindeydi. Asma ardakl, aklta deli bir yoldaa geilerek konaa girilirdi. Konan avlusunda byk aalar vard. Asma sarnm incir aalan, incir aalarnn bir ksmnn gvdeleri rmt. nar aalar ululam, stlerini leylek yuvalan doldurmutu. Byk bahenin douya bakan ksm byk, uzun bir nar bahesiydi. Avlu duvarn frdolay kavaklar, papu incirleri eviriyordu. Dikenli, iri, renk renk parlak iekli papu incirleri... Yarclarn evleri iftliin nne, yani gneye dyordu. Byk avlu kapsnn sanda Beyin tarlalar uzanyor, solun98 nasnalarn ve Dervi Beyin adamlarnn evleri balyordu. iftlikte yarc, yanama, Dervi Beyin adam olmayanlar da vard. iftlik tarlalarna yakn, be on dnm topra olan birka aile de bu iftlikte oturuyordu. Ve iftlikte bir tek aa yoktu. Atlar konan dousundaki dzlkten, pamuk tarlalarndan ffeip gidiyorlard. Atlarn getii yerde yatk, stbeyaz, kocaman bir kaya paras vard. Bu kaya paras ylesine bykt ki hi bir g onu bir yerden bir yere kaldrp gtremezdi. Bir tek ta kr bile olmayan bu kara, yal toprakl ovaya bu ta nasl, niin getirilmiti yleyse? Bu ta stne bu ovada birok efsaneler karlmt. Bu nl ta trklere de girmiti. Atllar her gece ite bu tan yanndan geip gidiyorlard. Dervi Bey merak ediyordu. Kimdi bunlar? Neydi, niin her gece durmadan byle nereye geip gidiyorlard? Muharrem, dedi, daha renemedin mi kim olduklarn? Tam on be gndr, durmadan gelip gidiyorlar. Nal sesleiinden sabaha kadar gzmze uyku girmiyor. renemedim Bey, kim olduklarm bir trl renemedim. Gece karanlk... Kim olduklarn renmek iin aym domasn bekleyeceiz. Hep de ayn zamanlarda geiyorlar. Gece yarya doru dalardan yana gidiyorlar, az sonra da dnp gneye, Ceyhan rmana sryorlar atlar. Sonra afaa kar da gene dalara srp, ortadan yitiyorlar. Ne diyorsun, kovalayaym m onlar? Kovalama. Ayn domasn bekle. Bir hendee yat, yzlerini semee al. Kyller de meraktaydlar ve tedirgindiler. Atllarn ak ta-:n oradan gei vakitleri gelince btn ky, genci kocas, kz kars, oluu ocuu uyanyor, kulaklarm topraa verip atlarn t uzaklardan gelen ayak taprtlarn dinliyorlard. Kyller ve Dervi Bey at aya seslerinden dolay kukuda, meraktaydlar. Bu atllar kimin atllaryd, kimse kimseye azn ap da bir ey sylemiyordu. 99 ti <; Akyollu Mustafa Bey az zamanda kendini toparlad, iinde bir karaal dikeni gibi byyen, onu yerinde durdurmayan fkesini yendi, olaylar btn etkilerden uzak, aklyla deerlendirmee balad. Kona kale yapan Dervi Bey ne pahasna olursa olsun artk darya bir adm atmayacakt. Otomobilden indii zamanki yz, hali, alacak gibiydi. Yzndeki, gzlerindeki, tekmil bedenindeki korku... Salt korkuya kesmiti Dervi Bey. Tepeden trnaa, t trnandan tepesine kadar, koskocaman bir korkudan ibaretti Dervi Bey. Ne gzel, ne gzel! Ooh, ne gzel! O, baz baz dnyann en yrekli adam, baz da en korkadr. Onda korkaklk da, yreklilik de bir deliliktir. Onun bu huyundan faydalanmak gerek. Yel Veli uzun ince bir adamd. u koskoca ukurovay iki gnde yrr gelirdi. Birinde, bir atlyla yara km, anl anl Arap atn atlatmt. Yel Velinin efsanesi dillerdeydi. u-kurovamn dzne dp de yrmee baladnda, uunur, ardndan kurun ulamazd. Byk, hep keder iinde, ela gzlyd Yel Veli. Hi evlenmemiti, evlenmee de niyeti yoktu. Bir de ukurovann en birinci izcisiydi Yel Veli. Kuun kanadnn dedii yeri bile izlerdi. 100 Muharrem avlunun byk kapsn gece yarma kadar bekliyor, gece yary az gee nbeti bakasna devredip doru ardana gidiyor^ karsyla en kk ocuunun arasna yatyor. Ban yasta koyar koymaz da hemen uyuyor. Tfei kucanda, ylece uyuyup kalyor. ardan tahtalar salam, kaln. Ama Muharremin stnde uyuduu dek ince... Bir tabanca kurunu bile geer bu dei. Geer de arkasmdakini ldrr. Muharrem her gece byle. Hi deimiyor. Muharrem giderse, kar taraf da seni ldrecek, ne dersin Yel Veli? Kader byle imi derim ya, Yel Veli postu yle kolay kolay vereceklerden deildir de, derim. Kara Hseyin, Yel Veliyle git. Bin bir ata da Yel Veliyle git... At istemez Beyim. Bu ite yayalk daha iyidir. Yel Veliye ulaamazsn. Yel Veli ayan bana uydursun. Kara kpek, sana nasl uydururum ayam?

Kara Hseyinle Yel Veli Muharremi iyi tanyorlard. elimsiz, sarn, ksa boylu, akmak gibi, hareketli, yerinde duramaz, hep glmseyen birisiydi. Bu blgede onun gibi ata binen kimse yoktu. Ve onun gibi kurun skan. Uan turnay gznden, kaan tavan art ayandan vurur derler ya, onlardand. Dervi Beyin konana nereden, ka yanda geldiini kimse bilmiyordu. Belki kendisi de bilmiyordu. T ocukluundan bu yana konan birinci silhoru oydu. En gzel atlara o biner, en gzel silahlan o kuanrd. Kyn dnda hep at stnde gzkrd. Kasabada, arda, pazarda hep at stnde. At stnde alveriini eder, at stnde de yemeini yerdi. Alt tane olu vard. En by yirmi yanda. Ve stanbulda okuyordu. Kara Hseyinin ii szlad. Geceydi, karanlkt. Gkte kara bulutlar Akdenizden To-ros stne doru ayordu. Kara Hseyinle Yel Veli bir sel ukurundan Dervi Bey iftliine doru gidiyorlard. kisi de ter101 lemisti. Bir ara bir yamur yeli gibi serince bir yel esti, Kara Hseyin d. Halbuki boucu bir scak vard. Topraa bu gecede bile elini dokunduramazsm. Kzgn demir olmu toprak. Sabaha kar bu toprak sour ama, daha gn atmna ok var. iki gndr Yel Veliyle Kara Hseyin yryorlar, saklanyorlar, ackyorlar, bellerinden azklarn karp bir kuytulukta yemek yiyorlar ama konumuyorlard. ki gndr ne o bir tek szck sylemiti, ne teki. Kye girdiler... Yel Veliye kpekler rmezlerdi. Kara Hseyin de kpekler iin hamur ve et almt yanma. recek olan kpee atmak iin. Muharremin ardann dibine geldiler. Birka sr ardan altna yatmlar gevi getiriyorlard. ite bu ardak, Hseyin. Az sonra Muharrem gelir, u merdivenden yukar kar. Birinci tahtadan sonra avulla... Tam drdnc tahtann stnde yatar. Karsyla ocuunu vurma, yi avullarsan, drdnc tahtann tam ortasn nian alrsan Muharremi tam yreinden ivilersin. Kolay gelsin. Ben seni Akasazn kysndaki tek dutun altnda beklerim. Szn bitirir bitirmez ortadan, o anda yok oldu, szld, iftliin dma kverdi. Kara Hseyin Yel Velinin ok abuk bir adam olduunu biliyordu ama, bu kadarln o da bilmiyordu. arda usul usul aratrd. Drdnc tahtay buldu, sonra gitti, evin itinin oraya, bir susam ynnn arkasna sakland. Buradan ardan stndeki karart grlebilirdi. iki gndr, Muharrem hakknda ilk olarak dnd, iki gndr ldrmek iin yollara dt adam hi aklma gelmemiti. imdi az sonra Muharremi ldrecek, ocuklarn ksz koyacakt. Belki de Muharremi ld(remeyecek, Muharrem onu ldrecekti. Ya Muharrem beni ldrrse benim ocuklarm ksz 102 kalmayacak m? diyordu. Muharrem benim ocuklarmn ksz kalacan dnr m? ok kalabalk olacak. Yarn sabah buras kyamet insanla dolacak. Kadnlar, ocuklar alayacaklar. Beddualar okuyacakjar, teki kylerden insanlar gelecek. Dalardan, kasabadan insanlar, candarmala, doktorlar, hkmet gelecek, Muharremi para para edecekler. ardaktan sabaha kadar, u gevi getiren ineklerin stne p *P kan damlayacak. Kyamet kalabaln stne kan damlayacak. ardaktan stlerine yamur gibi kan yaacak... Kurtasa kurtarsa bataklk kurtarr. Yoksa bu ovann yznde Dervi Beyin adamlar onu keklik gibi avlarlar... Bereket ki bataklk... Ucu buca belirsiz. Ve bu bataklkta Yel Veliden baka, ve de Yel Velisiz kimse dolaamaz. Bu batakla ylan gvdesiyle, ku kanadyla giremez. Bataklk bir kouluk yer, dut aacnn altnda da Yel Veli. Byle olunca adam ldrmekten kolay ne var ki... Gece yary geti. Muharrem bir trl gelmiyor. Gelmeyecek mi ola? Eer bu gece gelmezse yarn gece de burada beklemesi Var. Elini uzatt yandaki otu tuttu. Ot srganm, elini, kolunu yakt. Hrsla tfeine sarld. imdi, u anda Muharrem gelse de onu grse ne olurdu? Muharrem bela adamdr. Hi dnmeden, hemen, o anda tfeinde ne kadar kurun varsa stne boaltrd. Ve bir tek kurun da boa gitmezdi. Kara bulutlarn arasndan el kadar bir aydnlk paras gzkt, sonra yitti. Ortalk kurumu, taze sr pislii kokuyordu. Usuldan esen yel Akasazdan rm batak kokusu getiriyordu. rm, slak, yap yap, boucu bir scak koku... Kara Hseyin ayaa kalkt, sonra birden gene geri oturdu. Muharrem gene aklndan kt. Bey, diyordu, bu iten sonra bana elli dnm tarla verse Akasazn kysndan. Srsem ekseni bu tarlay. Bir pamuk olsa, boyumca... Her bir koza 103 yumruum kadar. Satsam pamuu, ok para kazansam. eva batsn. Allah bin belasn versin bu ukurovamn. ukurova, ukurova deil, ukurova bir frn iidir. Burada yaanr m ki! Alsam karm, alsam ocuklarm ksam Torosun tepesine, yaylasam. nsan mr ne kadar ki zaten... Onu istedii gibi geirmedikten sonra... Kamalkl, kara ardcn aras... Kekikli dalar... Yarpaz kokan pnarlar... Yaamak ki yaamak derim sana! Bir ykk da olsa, bir yazck da olsa...

insan mr pamuk ipliine bal, bugn varsn yarn yoksun... Bey bir elli dnm tarla verse, beni de artk azat eylese... Yalandm gayri... Muharrem mi bu gelen? Boyu bir ocuk kadar olduuna gre o olsa gerek. Muharrem yorgun, uykulu, sarsak admlarla geldi ardan merdiveninin yarmda durdu. Ban nne sarktp orada bir sre dnd. Kara Hseyin, imdi unu devir-sem olmaz m, ille de yatana m girecek, dedi. Sonra, ya yaralanrsa, dedi, elinde de zehir gibi mavzeri. . stelik de Muharrem bu, elinden uan da kurtulmaz kaan da... Derken, Muharrem ar ar ardan merdivenini kt. Soyunmadan ylece yataa devriliverdi. Kara Hseyin onun bann hangi yanda olduunu grd. Biraz daha bekledi. Azck heyecanlanmt. Muharrem geldi gznn nne. Doru bir atn stndeydi ve atn byk bir bahenin yanndaki yoldan dalara doru doludizgin sryor, elindeki tabancayla da nndeki bo yola durmadan ate ediyordu. ok genti o zamanlar Muharrem. Byle, bugnler gibi sa dkk deildi. Neden hep nndeki bo yola kurun skyordu ola? O zaman dnmemiti bunu, imdi dnyordu. Gerekten deliler yapmazd onun yapt bu ii. Birka horoz tt, bir tay kinedi. Akasazm stnden irkin sesli bataklk kularnn rtlar geldi. Kara Hseyin ayaa kalkt. ardan altna geldi. Tfeini bir iyice avullad ve tetie bast... Alman filintas otomatik gibi iledi ve be kurunu birden kustu. Kurunlar yiyen Muhar104 rem, yatt yeraen bir metre kadar yukar, korkun bir lkla bararak srad ve yatann stne geri dt. ardak salland, atrdad. Ve geriye der dmez de oluverdi. Onun dmesinden uzun bir sre sonra da ardak beik gibi salland. Kars, ocuklar neye uradklarn bilemeden uyandlar. Sersem sersem orada, Muharremin yanmda durdular kaldlar. Neden sonra kadn lambay yakmay akl etti. Btn iftlik uyand. Muharremin evine geldiler. Kadnlar, ocuklar alamaa balad. Bir hay-u huy iftlii sard. Dervi Bey: Eyvah, dedi, Muharrem gitti! Bu alakl yapacan, bilmezdim Akyollunun. insanlk defteri byle bir alakl yaznaz. Beylere gc yetmeyenler, yanamalardan alyorlar. Darya kmak istiyor ama, kendini tutuyordu. Belki kendi dar ksn diye ilemilerdi bu cinayeti. Tabancas elinde, bir batan br baa oday gidip geliyordu. Darya seslendi: lmemise, abuk doktora yetitirin Muharremi, dediAz sonra sznn karl geldi: Muharrem ld, dediler. Dervi Bey bu lme ok zld. Demir kafes iinde fkelenmi bir aslana benziyordu. Duvardan duvara kendini vuruyor ve elindeki tabancasnn kabzasn elini kanatmcaya kadar skyordu. Ne aslan, ne aslan be. Sere bile deil... insan da bu kadar korkar m? Yazk, yazk Muharreme. Atlar tepiiyor, arada bu zaval-lilar lyor. Ne hakszlk. imdi de Yel Veli lecek. Muharremin karl olsa olsa ancak Yel Veli olur. Belki Muharremi Yel Veli ldrmtr. Bunlar aklsz. Akyollu gelip de Muharremi ldrmez. Muharremi, Muharrem gibi birisi ldrmtr. Yel Veliyi de Yel Veli gibi birisi ldrecektir. Salt Beyler byle istedi diye. Harpler 105 de byle deil mi? Tpk. Byle istedi Beyler diye, milyonlar biribirlerini ldryorlar. Biz istedik diye. Ne acaip bir kurulu. Ne alak bir dzen bu. Bizim dzenimiz. Onlarn dzeni, u aadan yukar gelenlerin, Aalarn dzeni daha kanl, daha alaka bir dzen. u aalarn, bezirganlarn dzeni. Bizimkinden de alak. Dnyay kan bodu, kana batt dnya... anakkale gnlerinde... Kan daha srp gidiyor. Aaaah, bir darya kabilsem. u kaynaan kalabaln iine. Aaaah, bir kabilsem. Kapnn oraya yaklap darya seslendi: Kim vurmu Muharremi? Korku iinde, ylgn bir ses, Hidayetin sesi karlk verdi: Yatana yatm, uyudu uyuyacak, ardan altndan kurunlar... ki metre ge sram Muharrem kurunu yeyince.. Bir baryordu ki, kulam sar olacakt nerdeyse... Nerdey-se... Onu vuran kimse grememi. Ortalk karanlk. Gz gz grmyor. Arkasna dtler mi Muharremi vurann? Dtler. Dtler ama Akasaz varken burada adam yakalanmaz. Kurtuldu gitti. Nasl da can atyordu darya kmaa... Ama sz vermiti kendi kendine, kyamet kopsa da, hi bir gece bu odadan darya adm atmayacakt. Btn bedeni pslak olmu, donu gmlei de su iinde kalmt. Donunu gmleini de kard, rlplak kald. Scaktan bouluyordu. Azck, azck bir serinlik... Soluk alamyordu. Azck daha dursa boulacak. Zrl zrl ter... Hidayet... Buyur Beyim.

Gel kapnn azna otur. Tfein elinde mi, dolu mu? Dolu Beyim. Kapy ayorum. Yoksa havaszlktan leceim. Hemencecik kapnn ardndaki kum torbalarm devirdi ve tL Azn susuz kalm balklar gibi at, havay iine ekti. Baylacam, baylacam, bir su getir. Bir kova su getir Hidayet. abuk ol. Getir de bamdan aa dkver. Kars sofann teki ucundaki pencereden ona bakyor, hallerine ayordu. Kim gelecek de u koca konan iinde onu ldrecekti! Bu adam akln m oynatyordu acaba? Hidayet bir koca kova suyu tepesinden aa boca etti ve Dervi Bey serinler serinlemez hemen odasna girdi, kapy kirledi, kum torbalarn kapnn ardna yd. Kn daha iyi olacak, daha iyi olacak, diyordu kendi kendine. Yakarsn oca, geersin karsna, oooh! Kimseyi de almazsn eve. Olur biter. Bundan sonra stn aramadan kimseyi yanma sokmasnlar. Herif aztt. Hi bir alakl yapmaktan ekinmeyecek. Canavarlap hayvanlat. Bizimkilerden birisini satn alamaz m? Alamaz. Hidayeti satn alamaz m? Alamaz. Hidayete seslendi: Yel Veli ldrlmeli. Kim ldrecek? zin verirsen, ben ldreyim onu Beyim. Muharreme yreim yanyor. Onun cn yerde koymayaym. Bey: yleyse sen ldr Yel Veliyi, dedi. Yarndan tezi yok, k yola. ldr onu. Muharrem onun gibi yz adama deerdi ama, ne fayda. Kara Hseyin tek dutun oraya vardnda soluk soluay-d. Yel Veli onu dutun altnda karlad: Duydum, dedi. Tfeiyin sesini duydum. iftlikten banmalar geliyor. Seni kovalyan var m? Kara Hseyin: Be kii geliyor ardmdan, dedi. Yel Veli: Haydi yleyse Akasaza... Bir ordu gelse bizi Duamaz Akasazn zmcarnda, bknde. Elinden tuttu, Akasaza girdiler. Bataklk dizlerine kadar ancak geliyordu. Ve alt sertti, batmadlar. Byk, karanlk bklere doru ilerlediler. Onlar izleyen Dervi Beyin adamlarnn tek dutun yanna geldiklerini, orada birbirleriyle konumaa baladklarn duydular. I 108 Sarolu Dervi Bey Sanlar Airetinin Beyiydi. Bundan doksan yl ncesine, iskna kadar bu airet adrlarda yaard. skndan nce klaklar gene buras, Savrun ayyla Sum-bas aynn arasyd. Sanlar Beyi gene Beylik adrn Anavarzann yaknndaki bu yass tepenin stne, imdiki konan yerine dikerdi. Yazn da yaylaklar Binboalard. Sanolu aireti ok byk bir airet deildi ama, gz pek, kolu gl, trelerine bal, zengin bir airetti. skn olmu bitmi, dnya karmakar olmu, her ey deimi, Sanlar airetinde hi bir deiiklik olmamt. Varsa varsa bir onulmaz dertleri vard ilerinde... Osmanlya yenilgilerinin acs Beyinden obanna kadar bir a gibi kmt yreklerine. Bu unutamadklar bir eydi. Kozanolu isyanna Dervi Beyin dedesi girmiti. Osmanlya yenilen Beylerden birisi de oydu. Hi bir zaman, son soluuna kadar bu yenilgiyi bir trl yutamamt. Yutamamt ama, onlar yenilgiye uratan kumandana da hayrand. Torununa, kumandann adn, bu yzden koymutu. Ne kadar d-mansa Dervi Paaya o kadar da hayrand. Kozanolu yenilgisinden sonra airetler darmadan edilmiti. Yenilgiden sonra zaten airetler darmadan olmular, 109 KenaiKierucu ut umo (>uu___________, nilgiden sonra airetler krgn bekliyorlard. Dervi Paann kellelerden kale yceltmesini bekliyorlard. Halbuki bekledikleri krgn olmamt ama airetler krgndan da daha byk belaya uramlard. Airetin bir ksm, daha nce de srgn edildikleri Bozo-ka yollanmlar, bir ksm Diyarbakra, Kayseriye, Sivasa srgn edilmilerdi. Sarlar airetine gelince onlar da, bir sr baka airetlerle ukurovaya doldurulmulard. Artk baharn ucu gzkr gzkmez yukar Torosa kamak yok. Btn yaz bu ukurova cehenneminde yanacaklard. Btn da yollarna, yaylaya k yerlerine Osmanl asker dikmiti. Dalara, dalarn arkasna ku uurtmuyorlard. Korkun bir krm oldu ukurovada. Stmadan, sinekten, scaktan lmeyen kalmad. lkin ylesine bir krm oldu ki ukurda, lleri kaldracak adam kalmad. ller ortalkta ylecene koktular kaldlar.

Osmanl onlara bereketli ukurova toprandan tarlalar vermiti. Tarlaya kim bakar! Kim eker, kim bier tarlay! Bu bereketli topraklara dman kesilmilerdi. Aacna, kuuna, otuna, bceine dman kesilmilerdi. Zaten onlar topra srmeyi, ekmeyi, bimei bilmiyorlard ki... Onlar hayvancydlar, hayvanlar da bu kanl, bu her sinei bir alc kurt olan ukurovada insanlardan daha ok krlyordu. Hayvanlar scaa, sinee, bu boucu havaya insanlar kadar dayanamyorlard. lm, alk, krgn, salgn hastalklar babay oula, kary kocaya, aireti Beye dman etti. Birka yl iinde treler darmadan olup unutuldu. te bu hengmede Sarolu Sleyman Bey kendini de airetini de kurtard. Bakt ki insanlar ve hayvanlar sam demicene krlyorlar. Gerekte de insanlar byle sapr sapr dken samd. Bakt ki Sleyman kendisi de, kars da, ocuklar da le110 saneden kurtulmann yolunu arad. Atna atlad, Osmanlnn dalardaki kumandann buldu. Bu ok iyi okumu, iyi yrekli bir binbayd. Olan biteni ona anlattktan sonra: Maldan mal, altndan altn, kzdan kz been kumandan, dedi. Ve kumandan maldan mal, altndan altn, kzdan da kz beendi. O yln Temmuzunda Sarolu aireti scaa, sinee, salgn hastalklara bir ksm insan ve hayvan kurban vererek cann dar att Binboa yaylasna. Bu be on yl byle srd. Sonra da yollarn tutanlar ii gevettiler. Airetler artk sazlardan, kamlardan, allardan evler yapp kyler kurmular, topra srmeyi renmiler, yerli olmann, bu topraa balanmann tadna varmlard. Dalardaki Osmanl karakollar toptan kalktnda bile ukurovada yazn kalanlar oluyordu. Her kyde her yaz, ekinlerin banda drt be erkek kalyordu. ukurda kalan erkekle-ln karlar ocuklarysa yaylaya gidiyorlard. Bu byle Birinci Dnya Savana kadar srd. Birinci Dnya Savandan sonradr ki ancak ukurovada yazn bir kyn toptan kmad, ukurda kald grld. Sarolu aireti ite bu yzden ukurovada kalp krgna uramad, geleneklerini, greneklerini teki airetler kadar yitirmedi. Bu byk kona da Dervi Beyin dedesi Osmanl yenii Sleyman Bey yaptrd, iskndan ok sonralaryd. Airet yava yava topraa, ift srmee, ekin ekmee alyorlard. Sarolu bir i iin Maraa gitmi, orada Beyaztoullarmdan bir Beyle grmt. Beyaztolu: Sleyman Bey, demiti, Osmanlya kzma. Gebelik.. 111 yal ^auanv. uk, _, o km kabuunu beenmez. Osmanl ne kazand, ne yitirdi bundan, ne kendi bilir, ne kimse... Artk dnyada gebe kalmad. Bak, Firengistanda hi gebe var m? Yerlemek zorundayz Sleyman. Biz yerletik kt m ettik? Bir kck airetin Beyi iken koca Maran Beyi olduk. Sen de yerleeceksin. Sar-olu airetinin Beyi iken koca ukurovamn, Adanann, Tar-susun, hem de Sisin Beyi olabilirsin. nat etme, brak u adr da bir konak yaptr kendine, yaptr da kona, evine Osmanl, Beyler insin. Ondan sonras kolay... Bunun, bu gebeliin byle gitmeyeceini Sleyman Bey de anlamt, oktan. Daha Maratayken, hemen orada kendine Zeytinli bir duvarc, bir marangoz buldurdu. raklar, iileriyle onlar ald, takm taklavat ukurovaya getirdi. Hemen o k konan temeli atld. Kazlan temelden nakl, yazl, kabartma resimli bir sr ta kt. Hy kazdka nakl, yazl talar, trl trl insan, hayvan yontulan kyordu. Ev yerleri, temelleri kyordu. Sleyman Bey btn yazl mermer talar, yontulan biltekmil kire ocana gnderdi. Yazl ta, suret, put gnahtr. Bir Mslman konann temelinde, duvarnda bulunamaz. Ama ta burmak da meseleydi. u ukurun dzlnde yumruk byklnde bir ta paras yokken, nasl yapacaksn bu koskocaman kona? Nasl ykselteceksin du-varlan? Hykten kan mermerleri de kire yapnca... Demek daha nce de bu Hykte, bu ukurovada, bu sinekte, bu cehennemde, bu frnda insanlar otururlarm, talar yazar, suretler izer, putlar yaparlarm. Demek bizden nce de, ne deliler, ne sapknlar varm, bu cehennemi yurt tutan... Beyaztolu: Kona yaptr da, istersen iinde oturma, demiti. imdi Beylik konakla olur. Bir konak senin itibarn Osmanl yannda yceye karr. Konan ne kadar byk, ne kadar gz al-cysa Osmanl yannda itibarn o kadar byk olur. adrn Padiah adr gibi de olsa, iini som atlastan da desen, di112 ----, j------v*.*. njrci, aaycULlI \l\\ inci mercanla donatsan adrn Osmanl yannda gene de bir deeri olamaz. adr leli ok oldu, Sleyman Bey, ooook. fonakta oturan Beye konak Beyi, adrda oturan Beye de adr Beyi gzyle bakarlar. Beylik adrn bir

ingene adr ka-oar kymeti kalmad. Sleyman Bey, aaah, Sleyman Bey, geti o gnler. adrn grkemli gnleri yand gitti, bir top duman oldu bilinmeze ad gitti. Talar alp da kara barmz dvelim, Sleyman Bey! Zeytinli Ermeni ustas Sivasta, Sivas Beyinin konanda almt genliinde, rak olaraktan. Bu konaa hayran kalmU- O gn bugndr, yreinde dertti. Byle bir kona, u dar dnyadan gitmeden nce kaln topran srtna ben de dikeceim. Hem de daha byk, grkemli, hem de daha hnerli, diyordu. te frsat bu frsatt. imdiye kadar eline gemeyen frsat bundan sonra da gemezdi. Ha gayret, dedi kendi kendine, ha gayret Onnik Usta, namn kyamete kadar kalacak, Onnik Usta ad dillerden dmeyecek. Konan yeri de ok gzel. Bir hykte, hem de dzln ortasnda. Nerden, ne ynden baksan gn gibi parlayacak. ukurova hep kara toprak. Bir yumruk byklnde ta bile yok. Temelden kan talar da yazl talar da. Anlamsz, Onnik Usta yap ta bulmalyd. Hem de ok... Anavarza kalesi arpt gzne. Surlar, yaplar, su kemerleri... Onnik Usta birka hafta merakla Anavarza kalesinde dolat. Bu kayalklardan ta indirmek, indirip hye tamak zordu. Zordu, hem de mmknszd. Sleyman Bey: Sen meraklanma Onnik Usta, istediin Anavarza kalesinin ta olsun. Sen uraya bir konak konduracaksn ki Osmanlnn, ran ahnn da parmaklar azlarnda kalsn. Senin istediin ta olsun. Ve aireti erkek kadn, oluk ocuk, yal sakat t Ana113 F:8 lklarla... Sarolu aireti yetmedi, Sumbasldan insan ald, Ce-ritliden, Lek Krdnden, Tatarldan adam ald. Anavarza renlerinden sklen talar elden ele, elden ele gelip t hyn dibine yldlar. Drt ke, yuvarlak, kefenk, inke, mermer talar. Kilometrelerce dizilmi insanlar talan elden ele geirerek t hye gtrp yyorlard. Anavarzadan hye kadar kmldayan, eilen dorulan, inceden dalgalanan bir insan izgisi, kapkara... Kara bir duvar gibi. Ve ellerden ellere kayan talar... Ar, prtkl, cilalanm, sar, koyu mavi, ak, yeile alan, cam damarl talar. T Anavarzadan hye kadar insanlarn ellerinden durmadan talar akt, akt, hyn dibine yld. Ellerin ii soyuldu. Talar avular, parmaklar, trnaklar yedi. Eller kzl et kald, korkmu. Ellerden aylarca Anavarza kayalndan ukurova dzne sular gibi talar akt. Gnlerce ayakta durmaa dayanamayp dp lenler oldu. Kaanlar, ban alp gidenler oldu, bir daha dnmemecesine. Onnik Usta u Trkmen Beyi Sleymanm aklna, ferasetine ayordu. Kimin aklna gelirdi bu, sen insanlar Anavarza kayalklarndan t hye kadar diz, elden ele, elden ele talar ukurovanm ortasna dalar gibi y! Olacak i mi? Bu gayret karsnda Onnik Ustann cokusu artyor, ii iine smyordu. Sarlar airetinin kadnlar, erkekleri, ocuklar geceleri gndze katarak almalarn akla evkle srdrdler. Konak stne, ellerden ellere akan talar stne, daha temele balanmadan destanlar sylenmee balad. Sazn eken Ak Sar-olunun Beylik adrna geldi. Uzun destanlar sylediler Sarolu soyu stne, yaplacak konak stne. Sarolu Sleyman Bey de onlar arlad, dinledi, ho tuttu, armaanlad. Sleyman Beyin yle bir kona olacakt ki, Osmanl saray gibi. ukur-ovann dznde t telerden, Akdeniz kylarndan bile gzkecek, Peri Padiahnn saray rnei parl parl edecekti. Bu talar, yontulmu kadim mermerler, inkeler, kefenkler konaklk yoldan dizilmi insanlarca elden ele geirilerek, kan, 114 , ., -------~- uvuu, jusan cleri, insan ellerinin hneri, grenekler, naklar, kilimler... T Horasandan koparlm, buralara atlm, yldrlm, aalanm, ban topraktan topraa, lkeden lkeye vurmu, tuz buz olmu bir obann, airetin, yenilginin bir konakta zaferi, vncesi... Son bir yekini gibi, alma, dirili gibi. Son bir. insanlarn srtlar ta, kum, kire, tahta tamaktan nasr balad. Yaknmadlar, karlnda bir ey istemediler, stelik de neleri var, neleri yoksa Beylerinin nne serdiler. Sabrszlkla, yrekleri kalaklayarak konan yaplmasn beklediler. Bey, kona yaptrmaktan vazgetim, param, mmknm kalmad diyecek olsayd eer, canlarn bile satar kona bitirirlerdi. Son umuttu, ylgnla, perianla... Ya da kona yaptrmaktan vazgeen Beylerini ldrrlerdi. Sarolu konann hummas, cokusu btn Anavarza ovasn, ukurovadaki airetlerin ounu da sarmt. Peri Padiahnn bir sabah birden ortaya kverecek sra sarayn bekliyordu herkes. Konak tam alt ylda bitti. Konaa, elden ele taman talardan baka, her nne gelen, en gsz Trkmen bile Sis reninden, Bodrum, Hemite kalesinden, Ylankaleden, Misisten kim eline nereden yapl bir ta geirdiyse tad. yle ki tanan talardan byle iki konak daha yaplabilirdi. O talar hyn gnbat dibinde ylm, daha yle durup durur. Sleyman Bey kona boyayacak ustay da t Sivastan getirtti. Duvarcnn iledii talar, marangozun dorad kaplar, pencereler, saaklar gerekten grlmee deerdi. Bu konaa tekmil Anavarza yresi emeini, gnln, Anadolunun en nam-h ustalar hnerlerini koymulard. Konak bittiinde tam bir hafta toy dn edildi. Ulu lenler diriltildi. Bu dne srgndeki, ukurovadaki btn Beyler, Maram, Antebin Beyleri arld. Halepteki, Adanada-

115 K V^Milcuu a uouau.lx * :y~o_____ - du. Bu tren Konak leni diye daha ukurovada anlr, sylenir. Sarlar aireti, konaa emei gemi teki airetler konaklaryla ndler. Sarolu kona ukurovann ortasnda bir inci gibi balkyordu. Hele gn doarken, hele gn batarken konan pencerelerine vuran gn ndan aydnlklar dolduruyordu ovay. Sleyman Bey bu kona yaptrd ama, oturmak iin yaptrmamt ki... Kona dedi dayad ama, bir kerecik olsun iine girip de iinde ne bir kere uyudu, ne de oturdu. Osmanldan adam geldike konan kaplan alyor, onlar gittikten sonra da bir iyice kilitleniyordu. Sarolu Sleyman byk Beylik adrn konan geni avlusuna kurdurmu gene onun iinde oturuyordu. Nedense bu konaa bir trl smamamt. Konan ok seviyor, onunla nyordu ama, o kadar. Konak oturmak iin deil, ar misafirler iindi. Bu adr da konak kadar, konaktan daha da nlyd. Yedi direkliydi. Her bir direi bir trl ilenmiti. Her bir direine bir baka trl deerli talar aklmt, ii kaplan postlany-la deliydi. adrn iini yle gzel kilimler sslyordu ki, bu kilimleri airet Horasandan gelirken birlikte getirmi diyorlard. ylesine eski ve gzel. Horasanl kilim ustalar ylesine renk, nak vurmular ki bu kilimlere Horasan toprann tekmil renkleri, kkleri, yapraklan, iekleri, kokular btn ltlanyla birlikte gelmiti. Sleyman Bey bu kilimlere bakyor bakyor da: u dnyada renk, k komamlar da bu kilimlere vurmular, diyordu. u kilimlere bakp da anlayalm, Horasan topra ne ulu bir topraktr. Bir ne erenler, bir ne klar topradr. Ne kutsal bi topraktr. Bakp da anlayalm. Sleyman Bey lnceye kadar konakta kimse oturmad. Konak kzolan kz ve kapal kald. Konakta kimse oturmad srece de tekmil Anavarza yresi airetleri bu kona kendilerinin 116 te saydlar. Ve konak onlarn gznde byl bir peri padiah saray gibi her sabah, her akam balkd durdu. Savrun suyunun te gecesini, Kp tepeyi yurt tutmu Ak-yollular da kendi tepelerine Sarolu kona gibi yle gzel, yle ince, yle parlayan bir konak oturtamadlar ukurun dzne, ^yollularn konaklar da byklne bykt ama, belki de Sarolu konandan daha da bykt ama, olmuyordu. tekisi gibi tutmamt. yle gz kamatrc deildi. Bir de konak biter bitmez Akyollu Beyleri konaa girip oturuvermilerdi. ite airetler bunu yutamamlar: Grmemiin bir ocuu olmu da onu da tutup bacaklarndan ikiye ayrm, demilerdi. Sanolularla Akyollu Beyleri can dmanydlar. Aralarnda kan gtme vard. Kim kimi nerede grrse vuruveriyordu. Bu kan gtme ne zaman, nerede, niin balam kimse bir ey bilmiyordu. Byle grmler, byle srp gidiyordu. Belki bir talan, belki bir kadn meselesiydi. Belki de kan gtmelerini t Horasandan buraya getirmilerdi. Belki de klak, yaylak meselesiydi. Kozanolu ayaklanmas btn dmanlar dost klm, bin yllk kan gtmeleri bartrmt da Saroluyla Akyollu Beyleri bana msn dememilerdi. Diyorlard ki kyamet bile kopsa bunlar barmazlar. Soylar tkenene kadar kan gtmeleri de srer gider. Ne onlar Savrunun bu yanna geebilirler, ne bunlar te geceye varabilirlerdi. Savrun devlet snr gibi snrlaryd. Birinci Dnya Sava sralar Rumelinden gmenler gelmiti ukurovaya. On kadar ky eneltecek gmen de Ceyhan nehrinin bu yanna Anavarza yresine dmt. Ve o srada bu gmenleri yerletirmek iin bir komisyon kuruldu. Komisyon Bakan da Dervi Beyin kardei Cevdet oldu. Ve bu iskn Komisyonu btn gmenleri Savrunun dousuna, yani Akyollu Beylerinin bulunduu yakaya yerletirdi. Gmenler o yanda on kadar ky kurdular. Savrunun batsnaysa bir gmen aya bile basmad. Halbuki Savrunun dousunda ne kadar bo 117 toprak varsa, batsnda da o kadar bo toprak vard. Bu hakszlk Akyollu Beylerini deliye evirdi. Dervi Beyin dedesi Sleyman Bey kona yaptrdktan sonra Akyollu Beylerinden kiiyi de ldrtmt. Bu anl anl konak da Akyollulardan kurban isterdi hani. Akyollular Sleyman Beye birey yapamydrlard. Yllar yl bir an bile onun ardndan ayrlmamlar, hi birinin de eli onu vurmak iin tetie varmamt. Sleyman Beyde de bir by var, diyorlard. Onda yle bir by var ki, onu grnce elini atp tabancay bile ekemiyorsun, deil onu vurmak. Bir ho gzleri var. Onun gzlerine bakan bir ho olup kendinden geiyor. Ayplarn, korkaklklarm rtmek iin Akyollu Beyleri onun stne trl efsaneler kardlar. Ve bu efsaneleri adamlaryla ukurovanm her bir yanna yaydlar. Aklar trkler yakt Sleyman Bey efsaneleri stne. Bir gn Akyollulardan be kii Torosta, yaln kayalkl bir gedikte Sleyman Beyle kar karya geliyorlar. Bei birden tabancalarn ekip ona ate ediyorlar. Bir de ne grsnler, Sleyman Bey glerekten avucunda be tane kurun onlara geri uzatyor. Efsanelerden birisi bu.

Bir seferinde de yakalyorlar Sleyman Beyi, bir ate yakyorlar ki, kocaman. Sleyman Beyi bir aaca balayp bu byk atein iine atyorlar, orada onu brakp gidiyorlar. Birka gn sonra bir de bakyorlar ki Sleyman Bey gene ayn gedikte gene karlarnda... Sleyman Beyi grr grmez arkalarm dnp alp yatryorlar. Ve Sleyman Bey doksanna kadar yaad. Beli bkkt, gzlerinin feri kamt ama, gene de atndan inmiyordu. Bir gn hastaland, ama yataa girmedi. Yatakta osura osura avratlar lr, diyordu. Yatakta; lmek erkeklie yaramaz. Cerrah getirmek istediler, istemedi. Benim cerrahm Allahtr, dedi. 118 Birka gn sonra ayaa kalkamad. Belini duvara dayayp aksamlara kadar yle oturdu. Sonra boynunu dik tutamad. Sonra ka tutamad. orbay bakalar iirdi ona. enesini aamad sonra da... Tam bu sralar olunu ard: En gzel giyitlerimi getir de bana giydir. Al atm da srmal, klaptan ilemeli takmmla donat, dedi. Dediklerini hemen yaptlar. Sleyman Bey bir ey iteinde yapmasnlar! l de olsa dnyay insann bana zindan eder. Ayaa kalkmak istedi. abalad abalad kalkamad. Sert sert: Ne bakyorsun orada yle durmu da... Gel de elimden tutsana, dedi oluna. Oul onu elinden tutup kaldrd. Atma gtr. Atn yanna vardlar. At binek tama ek. Kimsenin yardm olmadan binek tama kt ve kimsenin yardm olmadan atma bindi. Atn stnde bir sre durup drt bir yana bakt. Sonra baklar geldi olunun stnde durdu. Atm zengiledi. At kara bir bulut gibi avludan ovaya szld kt. Sleyman Bey atn ynn mor, slak dalara evirdi. Yumulmu at, dalara akt gitti. Gnlerce, aylarca oullar, adamlar yzlerce insanla birlikte dalarda onun lsn, dirisini, atn aradlar, ondan en kk bir iz bile bulamadlar. Ve oullar Sleyman Beyin tresini srdrdler. Srdrdler ama, ilk ileri konan avlusundaki adr ykp konaa gemek oldu. Sleyman Beyin oullarna vasiyeti vard. Her sznn ba buydu: Amann oullarm, aman biliniz mi Osmanlyla iyi gei-n'n, airete zulmetmeyin: Airet topramz, Osmanl kolumuzc'.Ur 119 Birinci Dnya Savama kadar, bura topraklan hi. Ne ekilir, ne biilirdi o kadar. Deeri otlak deeriydi. Birinci Dnya Savandan az nceleri hayat azck deiti, kprdad. Ana-varza dolaylar ekilmee baland. Dervi Beyin babas ulu Anavarza ovasna yle bir bakt, sonra oullarna: Varn u tek duta, glek ukura takm koyun. dedi. Ceyhan rma ynn gsterdi. Kuzeye dnd: Bu yandan da hykten berisi bizim olsun, dedi. Yeter mi? Gidin Hkmete, bu tarlalar stmze yazsnlar. Sonra bize gerekecek bu topraklar. yle duruyor. Bu kadar toprak bize yeter mi? Oullar: Yeter. dediler. Akyollu Beyleri de yle yaptlar. Onlarn da klaklar iftlikleri oldu. Yaylaklarn da bylece stlerine yazdrdlar. Dervi Bey yetiip gelirken Akyollu Beyleri babasn l-drttler. Bir sabah babas atna binmi ceren avna kmt. Kova kova ceren yakalayacakt. Yani at cereni yakalyor mu ya da yakalayamyor mu diye deneyecekti. Babasn gzlerinin nnde vurdular. Gn iiyordu. Kanl ls her afak vakti kanar durur. Babas daha sekiz yandayken Dervi Beyin beline bu sap fildii nagant tabancay takmt. On yana varmadan Dervi en usta nianc kadar nianc olmu, dallardaki sereleri indirmee balamt. Nian retmenleri Torosun en naml ekiyalar, Dersimin metelii vurur kangal bykl Krtleriydi. On beine geldiinde nianclktaki n biltekmil ukurovay tutmutu. Kurun sesleri, barut kokulan, kara kangal bykl, gzleri damar damar kanl, sert bakl, kaya gibi suratl ekiyalar, at retmenleri arasnda bir ocuk dnyas deil, a gibi, her an onu alayan, kanma damla damla karan, iliklerine ileyen bir korku yaamt. Ona lmden korkmamay, lm karsnda yiite durmay retiyorlard ama, korku hepsinden stn ge120 ollar getike nndeki karanlk duvar younlayordu.

Her an, her saniye ldrmek iin ona ate edeceklerdi. Korkudan her an tetikte, elik bir yay gibi gerilmi, titreimde... Her kede, her kuytuda, her yolda, her alnn, her kapmn, her duvarn, karartrm ardnda lm pusu kurmutu. Bunun iin de lm daha tabancasna davranmadan... Gz ap kapayncaya kadar o tabancasn ekip karsndakini, nndeki glgeleri, canllar canszlar devirmeliydi. Yetiip geliyordu, ka yandayd imdi hi ansmyor. Belki on, on be... Aklnda kalmam. Krmz, tozlu, tozun altndaki mermer kzlts prldyor, yalnz bu duvar, bir de snen yalmlar anmsyor. Babas nde, at koturuyor... Yel gibi akan bir at. Kendisi de yz adm kadar babasnn ardnda, o da at koturuyor. Birden kurunlar vzldad. Babasnn uzun uzun baran yrtc sesini duydu. At aha kalkt drt kere. Uzak, n ayaklan ge uzand indi. Babas kt diye yere dt. alnn ardndan, hendein iine yatm ate edenleri grd. Byk gzl, uzun, kara, sarkk bykl adamlard. Orada yle, atnn stnde dondu kald. Kprdayamad bile. Eli tabancasna gitmedi. Kaamad, konuamad, baramad. Adam-;ara, ellerine, gerilmi yzlerine, titreyen ellerine, kulaklarna, gzlerine alm karanlk gzlerine bakt kald. Babas toprakta kvranyordu. Elleriyle topra yrtyor, dilerini bic alya takm, ekitiriyor, boazndan hrltlar karyordu. Adamlar kvranmasn, bym gzeile akn akn seyreyliyorlard. Babas bir ara ayaa frlad, adamlarn stne kotu, o koarken tfekten kurun yeniden babasn yere serdi. Babas upuzun serildi kald. Adamlar hendekten doruldular, ayaa kalkp stlerini silktiler, hi bir ey olmam gibi pamuk tarlasnn iinden Ceyhan rmana aa yrdler. Dervi Bey orada ylece atnn stnde kprtsz, donmu ne kadar kald, bilmiyor. Kan yumuak topraa gllendi. Az yukar, elleri ayak121 !ar alm, topraa boylu boyunca serili. Sonra toprak kpiii-m kan ar ar yuttu. Bir sre babasnn banda drt dndm tnsyor.'Ne yapacan amn orada dnp duruvord Bir sre adamlarn ardnca rmaa aa yrd. Adamlar dur madan grltyle konuuyorlard. Sonra nedense olduu yerde durdu, adamlar gzden rayncaya kadar arkalarndan bakt. Adamlar yitip gidince babasnn ls bana dnd, bir sre lnn baucunda oturdu kald. Birden yerinden frlayp iftlie doru bararak alp yatrdn yllar sonra hayal meyal ansyabildi. Eve geldiinde dili tutulmutu. te krmz, saak saak, toz iinde kalm yce duvar burada grd. Adamlar libasn ulu, krmz kayann dibine dayamlar ver ediyorlard kurunu. Babas kurunu yiyor yiyor, krmz damarl mor kayala elleriyle tm bedeniyle yapyor, yapp dmyordu. Kaln krmz damarl kayalk kpkrmz oldu. Babas da kpkrmz oldu, duvara kart. Krmz bir toz altnda kald. Bir hafa on gn kadar dili hi almad. Bir sabah hi bir ey olmam gibi dili ald, gn konutu, sonra epeyce bir sre, belki bir yl dili hi almad. imdi gzlerini kapasa, her gece yataa girdiinde babasnn krmz damarl kayalar nndeki rpnan ls gzlerinin nne olduu gibi gelir. Am pamuklar, kana bulanm, kpkrmz olmular. Tarladaki mermer, nakl ak bir tan da yars kana bulanm. Babas ta kucaklam kaldrmak istiyor. Ta kemiriyor, tan yresini fr dnyor Kpkrmz, yabanl, yce. keskin, akmakta kayalklar, ge am, babas kayaln dibinde kpkrmz, kck, yapm... Avularndan ufalanan kaya paralan, otlar, kkler... Kana bulam. Ulu bir toz calgas, krmz esiyor. Babas ldkten sonra btn iler aabey Cevdet Beyin stne kald. Cevdet Bey tez gnde AkyoUulardan birisini ldrmek zorundayd. Dervi, Cevdet Beyin dehet, inanlmaz, karmakark, hem ldrmek isteyen, hem de lmekten, ldrmekten lgncasna 122 korkan halini onunla birlikte, tm younluuyla yaad. Zaten onlar, oldum olas, sevinleri, aclar, korkular, lmleri tek baslarna yaamyorlard. Her eyde, her olayda btn Sarolu obas onlarla birlikti. Cevdet Bey byk abalardan, ikirciklerden, korkulardan s; ra bir gn Akyollunun aabeysini ldrtt. Ve ly atnn boynuna salam bir kementle balayp salverdiler. At, ly ar-cfihda sryerek tarlalardan, bataklklardan, allklardan, ta-lJdardan Akyollu konana gtrd. Azgn at boynuna bal l y srklerken huylandka oradan oraya arpmt. Dervi Bey Rtiyeyi kasabada bitirdikten sonra Adana Sultanisine yazld. Sekiz yandan beri tad tabancay killiye boyunca da belinden eksik etmedi. Btn retmenler, renciler onun tabancasn biliyorlar, ama bilmiyor gibi davranyorlard. Sultanide de tabanca yerindeydi. Sultani retmenleri ve rencileri de Derviin macerasn renmilerdi. Hi kimse macerasn, tabancasn ona soramad. Onunla hi kimse en kk bir aka bile yapamyordu. Derviin tavrlar buna hi bir zaman izin vermiyordu. Gururlu, kendine gvenen, ta gibi bir insan duygusu uyandryordu her grende. Onu her tanyanda da baka bir duygu uyandryordu. Onu her tanyan, onun macerasn her renen ona bir l gzyle bakyor, byle bir i. sana nasl davranlmas gerekse yle davranyordu. Ona acyorlar, ondan korkuyorlard. Ona byl, kutsal, yasak bir e-3 e. bir ermie yaklar gibi saygyla yaklayorlard. Dervi btn okul sresince bu korkun duygularn, dur-.-edan durmadan bu korkun duygular syleyen gzlerin ar-:, bunalm altnda yaad. imdi de ev halk ayn duyguyla t'La bakyor, ona yaklayordu. Hele son gnlerde... Her zaman arlndan kurtulamad bu duygu onu kudurtmutu. Sultaniden sonra istanbul Darlfnunun Hukuk

ksmna yazld. Burada bir iki yl kimse onun ne tabancasnn, ne de mace-lasnn farkna vard. Dervi Bey tabancasn ve macerasn y123 1 leine bir saklad ki... Fakat bir kt talih onu ele verdi, ondan sonra da hayat gene cehenneme dnd. Bir gn Beyaztta narlarn altndaki kahvede oturup sohbet ediyorlard. Yanlarndaki masada da arkadalarndan ikisiyle tanmad bir gen oturuyordu. nce, soluk yzl, byk kara kmr gzl bir gen. Az sonra yakn masalar birleti. Dervi Beyin arkadalarndan birisi, ince, soluk yzl delikanly gstererek: Tanmyor musunuz? diye sordu. Sonra da ekledi. Hayret, nasl olup da tanmyorsunuz? Ayn kasabadansnz? Dervi elini uzatt: Akyollu Beylerinden Mustafa. Dervi elini kz iine sokmu gibi, yldrm gibi ekti. Mustafa da ona doru uzanm elini ayn biimde ekmiti. Dervi masadan imek gibi kalkt, arkasn dnd, o anda da ortadan kayboldu. Mustafa da Derviin hareketini o anda tpks tpksna tekrar etmiti. Bu tuhaf hareketin sebebini merak eden arkadalar ksa bir srede her eyi rendiler. Bundan sonradr ki, iki yl cennet hayat yaad istanbul, artk Dervie cehennem oldu. Ve herkes, arkadalar, sevitii kzlar, hocalar gene bir lye bakar gibi saygyla, rkerek, ekinerek, korkarak baktlar. O artk herkesin gznde bir tuhaf bir yaratkt. Hukuk dersleri onu sarmyordu. Derslere yle byle alyor, ancak snfn geiyordu. Vazgeilmez iki tutkusu olmutu Istanbulda, kadnlar ve yabanc dil. Her gn deilse bile, her ay bir Rum, Trk, Levanten, Yahudi kzma delicesine ak oluyor, sonra da birden o kadndan bkp, ayn abuklukla onu unutuyordu. nanlmayacak kadar ok, abuk para harcyor, bu yzden de ou zaman meteliksiz dolayordu. ukurovadan Istanbula oluk oluk para akyor, onun harcad paralar Istanbulda da, ukurovada da dillerde dolayordu. ok cmert bir insand Dervi. Hayatm ve parasn, nesi var, nesi yoksa, tekmil duygularn su gibi cmertcesine harcyordu. 124 *> , f-----------.w**, ^-l cm yann yalm yanan, hemen hemen hi almayan bir genti. Tand kadnlar onun iin, bu yzden deli divane oluyorlard. Bir de Dervi durmadan dil reniyordu. Alt ay iinde Franszcay skt. Haftann her gn zel olaraktan Franszca ders alyordu. Franszcayla birlikte Ingilizceyi de reniyordu. Hukuku bitirmeden Franszcay, Ingilizceyi ve Rumcay, Arap-ay rendi. Hele Franszcas eriilmez bir Franszcayd. Istan-.bulun kibarlar arasna girmiti. Ve kibarlar arasnda onun kadar iyi Franszca bilen az kii vard. Macerasndan ve yakkllndan dolay istanbul kibarlar ona hayrand. Bu hayranlk ona ok olaan geliyordu. Hayran olunmaa, insanlara etki yapmaa alm bir soydand. Hukuku bitirmedi. Son snfta stste Hukukta, isteyerek, iki yl kald. Sonra anakkalede savat ve yaraland. Sonra da Kurtu-lu Savanda Toroslarda ete kurdu ve Franszlara kar dt. Binba rtbesiyle ve gsnde parlayan istikll Madalyasyla terhis edildi, iftlie geldi yerleti. Anasrm ve ninesinin bulduklar bir kzla evlendi. Kz gneyden, Amik ovasndand ve byk bir Trkmen Beyinin kzyd. Dervi kzn yzn ancak evlendii gn grd. Sarolu iftliinde dn on be gn srd. Bu ynlerde Derviin dnne gelmeyen hi bir Bey, Aa, amir, memur kalmad. Ve Dervi Bey Istanbulu, oradaki hayatn bir daha hi mi hi ansmad, istanbul deyince gzlerinin nne kaln bir sis iindeki minareleri, kubbeleriyle hayal meyal bir ehir geliyordu. Dervi Bey istanbul alkanlndan yalnz iki eyi brakmad, okumay ve yabanc dillerdeki bilgisini derinletirmeyi. iftlikte boyuna felsefe okuyordu. Okuyor, lm, hayat, insanlar, dnyay, evreni dnyordu. Tam be yl, nereden gelip nereye gidiyoruz, dedi ve Allann yokluunu uzun bir cebellemeden sonra kabul etti. Allah yok, insanlar vard. Bir de Ak125 de, lm vard. Bir sre bir ller dnyasnda dolat. Onun iin her bakt ey lyd. nsanlar, hayvanlar, otlar, aalar, bcekler, her ey, her ey lyd. Her eye, her gzel eye, her irkin eye, her canlya acyarak bakyordu. Tek basma byk, sonsuz bir mezarlkta dolayordu hep. Hi bir eyi kskanmyor, hi bir eye kzmyor, sevinmiyor, glmyordu. nk her ey lyd. Uzun yllar sonra karsna ak sakall, uzun bykl, gzel gzl bir piri fni, bir Alevi Dedesi kt. Ona syledi ki, her ey ne kadar lmse o kadar yaamdr. Bu tek ynl olamaz. Ve Dede kzd, onu aalad: Sen kt bakyorsun dnyaya, dedi. Hayr, sana kt bakyorsun demeyim. Kt bakyorsun demek yanl. Tek ynl bakyorsun. Baksana, lmden daha gl olan yaamadr. Yaam yoksa, hi bir ey olmayacak. Yaam olduu iin lm de vardr. Her eyin, tekmil evrenin ba yaamdr. Srp giden lm deil, yaamdr. Ters bakyorsun Bey, tam tersinden bakyorsun dnyaya. Ben aldamyorsam da byle aldanma teki trl aldanmadan iyidir. nk lm de var eden hayattr. Dervi Bey mrnde bir tek adama, yalnz bu Alevi Dedesine inand. Onu sevdi. te yaam bu

Dedeydi. Yaamn, tekmil lmler stndeki yd. Bu inansz, lmden baka hi bir eyin varlna inanmaz adam, Dervi Bey, yaamn bir ipil-ti kadar olarak yalnz be yalnz bu Alevi Dedesine inand. 126 10 Gn iiyordu ki, kararan bkle ulatlar, ikisinde de ayakta duracak hal kalmamt. Sabaha kadar ayaklarna tutkal gibi yapan batan, amurun iinde komulard. Sarolu iftliindeki grlt uzaklap azalacana, gittike byyor, yaknlayordu. Anavarza kayalklar Sarolu iftliindeki grlty alyor, birka misli oaltp Akasaz bataklna geri gnderiyordu. Batyorum, Yel Veli, yeti! Yel Veli sana dnd, bakt. Kara Hseyin bkn altndaki suyun iinde. Gsne kadar suya batm rpnyor. rpndka da gmlyor. Yel Veli bir zmcarjn stne atlad, bir eliyle salam budala yapt, teki elini de Kara Hseyine uzatt: Yap elime Allahm belas herif... Yap... dedi. Kara Hseyin onun eline yapt: ekiyorlar Veli, ayaklarmdan tutmu ekiyorlar. yi sarl elime, iyi sarl, mendebur adam. ekti kard. Kara Hseyin yar beline kadar tutkal gibi bir amura bulanmt. iftlikten gelen Anavarza kayalklarnn yanklandrd grlt kulaklarm sar edercesine patlayp duruyordu. Yeri g adam alm! u gelen grltye bak. Top gi127 ladk gittiydi. Battka batyordum. Azck daha yetimeseydin, ara ki bulasn Kara Hseyini! yle deil mi? Sana bir ey deyim mi Yel Veli, bu bataklk hep byleyse buradan bizim lmz bile kamaz. Buradan kalm da, dardan kaalm. Ne dersin? Ulan Kara Hseyin sende hi akl kalmam! Kurtarrsa bizi bu batak kurtarr. Akasazdan yrye yrye Akyolluya varrsak varrz, baka yerden lmz varr. imdi yaz yaban, da ta adama kesmitir. Delik delik bizi aryorlardr. imdi Sarlar aireti yediden yetmie yola dmtr. imdi k ovaya, k Anavarza yamalarna bak ine atsan adamdan yere dmez. Seni deil, stelik de beni aryorlar. Sra bende... yleyse u bkln iine girelim. Sen samalyorsun Hseyin! Ne oldu sana? Bana m vurdu kan? Kan m tuttu seni? Sus Veli! diye bard olanca sesiyle Hseyin. Yel Veli onun fkesinden korktu, bir sre sustu. Sonra usuldan: Ulan aklsz, onlar bizim buraya, sazla katmz bilmiyorlar m? Sazl aramayacaklar m sanyorsun? Dervi imdi arkamza yz canavarm salmtr. Biz bugn geceye bizim iftlii tutmalyz. Tek kurtulu yolu bu. Kara Hseyin hi yerinden kprdamyor, doan gnde kamaan gzlerini ksm kirpitirip duruyordu. Gzlerim grmyor Veli. u k gzlerimi kr etti. Gn azck daha ssn da... Yel Veli Kara Hseyinin tfeini elinden ald. Elinden de tuttu, ardnca ekti. Gzleri bir kurdun gzleri gibi keskindi Velinin. Ne kamayor, ne de bir ey oluyordu onun gzlerine. Gnein nlar ar, ustura gibiydi. Bataklk dizlerine kadard. Ve alt sertti. Batmyorlard. Koyver elimi Yel Veli. Bataklk dediin byle olur ite. Bataklk byle giderse onlar ardmzdan ulaamazlar. Bataklk byle gitmez. 128 musun, sesler gittike yaklayor. Yaklayor. Onlar bu sazln iini evlerinin ii gibi bi-Urler. Bu sazlkta ka kam, ka bk var, ka ar dolar burada, onlar bir bir bilirler. Yel Veli! Syle aslanm. Sen bu yalanlarnla birlikte u batakln amuruna bat da bir daha kma e mi? Ka ar dolar burada, bilirler mi? Ka sinek? Alimallah bilirler! Ver u tfeimi de fazla gevezelik etme. Bilirlerse ne olurmu, bizi yakalarlar deil mi? u tfek elimdeyken onlarn bir ordusu gelsin stme. Tfeini Velinin elinden ekti ald ve onun nne geti. Ayamz abuk tutmazsak, senin tfee yaknda i der. Onlar da batakl tuttular. Girdiler bizim girdiimiz yerden. Haydi. Bir anda ne.frlad. Veli yz elli adm kadar nde, Kara Hseyin arkada gn kzdrncaya kadar allara, kamlara, brtlenlere yene paralana batakln ortalarna doru yrdler. Bir yere geldiler ki nleri duvar gibi, kapkara bk. Bk yarp iinden gitmenin mmkn yok. Bkl dolanp tesine gemek de en azndan bir gn srer. Bir anda kendilerini bkln bir aklnda buldular. Buras batak deil, kupkuru yarlm toprakt. Burasnn otlar da kurumu solmutu.

Bu aklkta yzlerine gzlerine mucuk dedikleri sinekler svanmaa balad. Mucuklar ne yaparlarsa yapsnlar gzlerine doluuveriyordu. Veli iki kocaman eliyle her dakikada bir yznden boynundan mucuklar syrp atyor, mucuklar bana msn demiyorlar, gene hi bir ey olmam gibi yzne svanveri-yorlard. Uzaktan bakan onlar kapkara birer zenci sanrd. Ellerine, salarna, srtlarna silme mucuk svanmt. 129 F:9 Une KlZfliraiKa HIUCUK. yugayu, ava agu, jp>? japs bir buu oluyor, ortalk delicesine, insann cierini skercesine bir bataklk kokusuyla kokuyordu. Buudan havann arkasnda gne bulank, kllenmi bir ym kze benziyordu. Kara Hseyin ban saa evirince btn bir kam kkn peteklerle doldurmu sarca arlar grd. Yzlerce petein stnde binlerce sarca an. stste kaynayordu. Byle boucu, yap yap havalarda arlar azarlar, nlerine bir canl gelmeyegrsn, hemen svanr, iflahm keserler. Hit, Yel Veli, baksana unlara! Uyandrmadan uradan bir svsak, tatl can kurtardk demektir. Vay ocan bata vay! lmn ocana dmz Kara Hseyin. Vay ocan bata vay! Yr! Ayaklarnn ucuna basa basa oradan uzaklamaa baladlar. Btn bir kam kkne tepeden trnaa svanm arlar gnein altnda kvl kvl ediyorlar. Kamlarn, peteklerin stnde ar ar kprdanyorlard. Arlar, bu kadar ar scakta kendilerinden geip, gnee bylece serilirler, tek tk de olsa hi umazlar. Ama bir de dardan bir ses, bir kprt duymasnlar, hep birden azarlar, karlarna ne karsa saldrrlar. imdi arlarn titreyen, uunan kanatlan yzlerce binlerce renk ltsyla ipiliyordu. Arlardan uzaklatklarn anlaynca, bk boyunca baladlar komaa. Soluk alamaz oluncaya kadar kotular. Kesilip durdular. Soluklarm toparlyorlar, gsler; hrltyla inip inip kalkyordu. imdi hangi yne? Gn dousuna. Bu bk gemenin mmkn yok, dolanacaz. Akam olurken de, bu akam kary tutmamz gerek. Voksa kurtulmann bir mmkn aresi yok. Yr! Veli ilk adm atar atmaz, n derinmi, batakla gmld gitti. Hseyin orada, ylece bakt kald. Biraz sonra Veli su130 yUlx ekti. gcu, uu uaa yapp kendini dar Hseyin: Kusura kalma karda elinden tutacak halim kalmad, iyi jci ben dmedim. Yoksa kamazdm. Sazln te kysndaki grltlere kurun sesleri de kart. Arada bir stste birka tfek patlyor, sonra yerini uuldayp gelen grltlere brakyordu. Yrdler. Hseyin Velinin koluna girmiti. Artk yzlerine svanm mucuu kovamyorlard. Gne kzdrdka kzdryor, hava gittike arlayor, bula bula bir ey oluyordu. Bu sak, youn hayay iine ekmek gittike mesele oluyor, burun delikleri yetmiyor, alabildiine azlarn ayorlard. Bouluyorum Veli. Ne oluyor? Bireyler oluyor, haberin vi-r rai? Ben de, ben de... Bouluyorum. Ar... Ortalkta hi bir canl yoktu. Onlan grnce, kamlarn dibinden batakla dklveren su kaplumbaalarndan baka. Bir de sinekler... Bin trls, an kadar by... Seslisi sessizi. .. Berdiler, sazlar, bodur, kaim yaprakl aalar. Btn ba-taknk bitkilerinde bir azna kadar doymuluk, imilik vardr. Bir yapra, bir dal, bir otu, iei tutup koparsan gnlerce oradan yeil bir su fkracak gibi gelir. le oldu. Tere batmtlar. Gne de gittike kzdrmt. Gne kzdrdka mucuklar, teki sinekler de gittike azgmla-yorlard. Yediler paraladlar, yediler paraladlar Yel Veli. Yediler paraladlar, Hseyin. kisinin de elleri makina gibi iliyerek sinekleri komaa balad. Elleri bir an dursa... Sinek soluk aldrmyor. Ve bataklk fkr fkr kaynamaa balad. Kaynamann sesi derinden, uzak, yerin altndan gelir gibi geliyordu. Uultulu. Bereket versin ayaklarna ark giymilerdi. Yel Veli ky131 Vl^ll AJ.V bUiuu uiyw.^ 3-------3*_ drirdi. Ayaklarnda ark olmasayd bu bataklkta mmkn yok yryemezlerdi. Bir de bacaklarn evremek zorunda kalsalard, hele slkten hi yryemezlerdi. Kanlarn emer, damarlarn bir gn sabahtan leye kadar boaltverirlerdi. le sca atr atr ediyor, batakl kaynatyordu. Ter kaknlarndan fkrm, gzleri terden yanyordu. Gzm kararyor Veli. Bir glge bulsak da azck otur-sak. Bir el paras kadar kuru yer. Bir aa bulsak da stne jksak. Dallarna yle bir uzanp... Uzaklarda, sazln gney ynnde ulu, kararm aalar

kmeleniyordu: Kara Hseyin aalar grd: O aal grdn m Veli? Grdm. Oraya gitsek olmaz m? O aalara gidelim, gidelim ama... O aalarn altnda bir de souk aygara var ki adamn diini sker. Bir de... Oras tekin yer deil. Tekmil kaaklar oraya snr. Oras kaaklara lm tuzadr. evrilirsek, gn batmcaya kadar arpacak kurun var m yannda? Kara Hseyin: Var, dedi. Grmyor musun? Yel Veli sustu, bir sre dnd: eytana uymayalm. Souk su iyi. Bir de uyku ekeriz aalarn dallarnda, o da iyi... Anadan yeni domu gibi oluruz ama... Vazgel arkada... te dalanmadansa, aly dolanmak yedir. Bende yryecek hal kalmad. Baksana dudaklarm kuvudu atlad. Susumdan lyorum. Eildi, yar amur, kaynayan kan gibi suyu iti. Oof, kokuyor. im buland, kusacam. Su deil bu, tm zehir. Veli: 132 Tm zehir, dedi. Uzaktaki top aalar gittike a bouluyor, parlyor, een-netleiyor, onlarsa gittike yavalyor, halden dyorlard. Ya orada bizi bekliyorlarsa... Oras hi tekin deil. Adam u batakln iinde srteceine, lp gebereceine, gider de dmann orada bekler. Gel uraya, zncarlarn altna oturalm, geceyi buluncaya kadar. Zncarlara yrdler. Altna girdiler, amurlarn stne zncar dallarn yatrp, dikenli dallara oturdular. lkin bir yayla gibi serin geldi slak zncar dallarnn aras, sonra gittike bunaltc, soluk aldrmaz bir scak kmee balad. Burdan da kurtulursam, Mustafa Beye gideceim, emekli vap gayr beni Bey, diyeceim. ok emek verdim sana. Senin yoluna ok cana kydm. Canm yoluna harcadm. O da bana \z elli dnm tarla vermeli, yle deil mi, Yel Veli? Ben do bu tarlay srmeliyim ekmeliyim, yazn da yaylaya kmalym. Canmn istediini almalym. ocuklarm okutmalym, varsn adam olsunlar, eek kalmasnlar. Tarla bire otuz krk vermeli. te oldum bir ylda zengin. Bir ev yaptrmalym. yle deil rai Veli? Bey beni emekli yapsn gayr. Hakettim. Yaa, sana emekli maa balamal Hkmet gibi... Koca l^ymakam nasl emekli oluyorsa... Benimle oynama Veli. Benim derdim bana yeter. Bir de acktm ki... O aalarn orada bence karpuz var. Sen akln bozdun. Kim ekecek oraya karpuzu? Hani, belki ekmilerdir, dedim, o souk aygarann ya-i'ina... Oraya insan aya dememitir, kaaklardan baka. Gidelim mi oraya? Soluk alamaz oldum gene. Ben de... Bouzu hava... Buulu... Sazln stn koyu, odun duman gibi bir sis sard. 133 Kim akl edecek... Biz oraya gitmeyiz ki. Biz yabancyz. Akasazn ortasndaki topaal biz ne biliriz? Ne biliriz, dedi Yel Veli. Birden Kara Hseyin tts verilmi tilki gibi kouktan frlad, arkasndan da Yel Veli. Topaalara gn kavuurken vardlar. Vardlar ama, onlarda da ayakta duracak hal kalmamt. Topaalarn alt kck bir tepecekti, kuruydu da... Sevinle tepeye ayak bastlar. Yeil, -3ZC, yumack ayrlarn stnde bir sre yrdler. Ortalk azck serinledi. Gene de susuzluklar dayanlr gibi deildi. Yanyor'ard. Souk su ilerde. u ulu st aacnn kknden fkrr, t Hseyin var gcn toplad, ulu sdn kkne doru kotu. Vard, suyun banda bir an durdu. aygara sdn kknden aydnlk, ktr ktr, buz gibi kaynyor, aacn kocaman gvdesine aydnlk suyun ipiltileri vuruyordu. Hseyin suya eilirken iki tfek birden patlad ve kurun yadnmaa balad. Hseyin tam aygaranm yanna, suyun bir kar berisine dizleri stne dt ve suyun stne yumuldu, suyun iine doru upuzun uzand, nce eli dedi buz gibi suya. Sonra dudaklar. Kana kana iti. tike yanyordu. Su ierken iki kurun daha yedi. Kan aygaranm sularna kart. Kck aygara az bir zaman iinde kpkzl oldu. Kara Hseyin bir iki rpnd, sonra titredi. Sonra da ba kk, kanl suya gml-verdi. Yel Veli ilk kurun sesinde kendini bir aacn arkasna atm, sonra da batakln iine o anda girmi, kaybolmu gitmiti. Bklerin, sazlarn, zncarlarn, kamlarn, brtlenlerin, yaban asmalarnn arasndan ylan gibi akyordu. Hidayetle Koca Hasan ly aygaradan ektiler kard-x!.;. uzun bir kendirle omuzlarndan baladlar, arkalarndan s-tyerek sazln dna kardlar. Sazln kys topaalara o

134 i.tnv v.k6ii^i. uuuo ua uu^u uu cta uagayp /\jcyou-nUn iftliine srdler. Sabaha kar iftliin aasndaki dereye geldiler. Derenin kysnda ulu, ok uzun mar aalar vard. Hseyinin lsu en ulu narn en st dalma astlar. Atlarna binip doldurdu-jgr, deli gibi srp Saroluna afaa kar geldiler. l, doan gn iinde, seher yelinde plak, sararm ayaklaryla usul usul sallanyordu. 135 l yle rivayet ederler kim: iskndan ok sonralar Amber Aa adnda bir Afar Beyi Tard. Bu Afar Beyi kn ukura iner, adrn imdiki Vay. y.iylnn ^bana kurar, yazn da Binboalara ekilirdi, yle -'a kalabalk bir Bey deildi Amber Aa ama, cin fikirli birisiydi. Her gn sabahtan akama kadar olmadk iler dnrd. Bir gn gene dnrken aklna dt: Bu ovada, dedi, zorlu eltik yetiir. Ben ukurovaya eltik ekeceim. Halebe adamlar gnderdi. Oradan tohumluk ve eltik ekme ustalar getirtti.. Ustalar ukurovay grnce parmaklan azlarnda kald. Burada ylesine eltik olurdu ki, grlm deil... Halepli ustalar almalarna karlk Amber Aadan para deil, kan rnden yzde alacaklard. Amber Aa Slemiin bir kilometre kadar aasndan bir ark balatt. Bu arkta kendi obasnn erkekleri bele alt, teki obalarn erkeklerine de birer cgara paras gndelik verdi. Ve ark Slemiten Vayvaylmn stne kadar uzad. Ve Halepli ustalar gz alabildiine bir ovay eltik yaptlar. O yl gzn Amber Aa Binboalardan dndnde ambarlar almaz rnle karlat. Bu eltikleri develerle Halebe tatt. Oradan kese kese altn paralar geldi. Amber Aann eltikilii ne kadar srd, kimse bilmiyor. 136 /\ganm lnceye kadar eltikilik yapt herkese biliniyor. Birka yl sonra Amber Aa lnce eltik de, eltikilik de unutuldu gitti. Yalnz Amber Aann ark ve bendi olduu gibi kald. Hi kimse Savrunun stndeki Amber Aa bendini ykmay akl etmedi. Kn taan Savrunun sularnn byk bir ksm Amber arkna geti, eltik salam doldurdu, eltik salan da geip btn Anavarza ovasn doldurdu. O k su o kadar ok gelmiti ki yazn da kuramad. Kuramazd da, nk Amberin ark ovaya yaylm bu su basknn durmadan besliyordu.. Anavarza nnde, yerlemi, yerlemekte olan on yedi ky vard, ikinci k bu kylerden su altnda kald ve kyller evlerini brakp ovann baka yerlerine gittiler, oralarda ky kurdular. Ertesi k da teki kyler, daha ertesi k da btn Anavarza ovas su altnda kald. Ve birka yl iinde ova bataklk oldu. Batakln adna da Akasaz dediler. Akasaz yllar getike tat, byd, kuzeyde imdi Amberinark dedikleri yere kadar geldi, dou-gneyde Cck altn buldu, gneyde Ke-sikkeliye, Endele, Ceyhan suyuna kadar uzad. Akasaz sinek, stma yapt. Artk yaknnda ky, insan barnamaz oldu. Stmadan len ld, kalanlar da balarn alp dalara sndlar. ukurovanm ar olan havas Akasaz yznden bir kat daha arlat, yaanmaz bir cehennem oldu ukurova. Yazn Akasazn yaknna yaklamann mmkn kalmad. Ancak klaa inen Trkmenler yaklaabildiler Akasaza.. Gel zaman git zaman Kadirli Aalar gene eltik ekmee baladar. Ve Savrundan ark stne ark kardlar. Akasazn yanna Akasazdan da byk bataklklar yaptlar, eltik bataklklar... O kadar ok eltik etkiler ki ovaya Savrun suyu bu kadar eltie yetmedi. Byk su kavgalar balad eltikiler arasnda, kan dkld. Savrun da her yl Hazirandan Ekime kadar kurudu, ite bu be ayda Akasaz, her yl ana kayna olan Savrundan mahrum kald. Yldan yla kurumaa balad. Her yl kuruyan Aka137 saza kyller, Aalar tler, AKasaz lopagm yagu.,.* ^^-ler. Bentler yaptlar, kanallar atlar. Kyller Akasazdan tarla kazandlar, ama kazandklar tarlalar ellerinde kalmad, eltiki yeni yetme Aalara kaptrdlar. Akasaz bir dnm topra olmayan nice adamlar byk iftlik sahibi etti, zengin, milyoner etti. Fabrika sahibi etti. Akasazdan yetien Aalar politikaya atlp bir sre koca bir memleketin kaderine hkmedenlerin arasna katlp, en olumsuz, en korkun rolleri oynadlar. Btn bu iler olur, Akasaz yama edilir, topraktan mantar gibi yeni zenginler, Aalar, eltikiler trerken Dervi Beyie Mustafa Akyollu ite bu haldeydiler. Birbirlerine dmler, dnyadan habersiz kendi dnyalarna kapanm, bir lm kalm avandaydlar. Akasaz tam, onlarn grtlaklarna sarocak hale gelmi, onlar grmyor, duymuyor, bilmiyorlard. Grseler, bilseler de onlar birbirlerinden baka hi bir ey ilgilendirmiyordu. 12 Hidayet: yle bir kayordu ki Bey, dedi, arkasndan kurun ulamaz. Ben kurunu srdm, tetie basacaktm ki ortadan kayboldu gitti. Ben byle bir adam grmedim. Adam deil, eytann z bir karda. Derlerdi de Yel Velinin byle bir adam olduuna inanmazdm. Bir gn nasl olsa yakalarm. Yakalat da onun cann cehenneme yollarm. Ben Muharremin cn yerde koman Bey. Scakt. Btn konak, bahedeki aalar, otlar> pamuk fidanlar, toprak durmadan terliyordu. Dervi Bey de durmadan terliyordu. stndeki giyitleri suya batm km gibi olmutu.

Birden, uzaklardan bir tfek patlad, kurun geldi Dervi Beyin odasnn pencere altna yapt. Bu birka gndr byleydi. lk kurun yats vakti patlyor, geliyor pencerenin altna yapyor, ikinci kurun tam gece yars horozlar terken, nc kurun da tanyerleri rken geliyor pencerenin altna, tekilerin oraya yapyordu. nceleri Dervi Bey bu kurunlara kzd, kprd, dar kmak, bu kurunlan atan bulmak iin can att ama, kafesinden darya bir adm atamad, atr atr yanan, boucu, hamam gibi odasnda soluk alamaz oldu, kprd durdu. Ne Hidayet, ne de teki adamlar bu kurunlar atanm ya139 nna yaklaamyorlard. Adam pusuya dremezler miydi? Fakat ne sihirdir, ne keramet adam bir trl gremiyorlard. Daha dorusu Dervi Beye gremediklerini sylyorlard. Dervi Beyse buna inanmyordu. Bir gn btn yrekliliini stne toplad, cann diine takt, kum torbalarn bir el girecek kadar aralad, dary gzetlemee balad. Karanlk kavuurken Aka-sazdan bir atlnn doludizgin geldiini, akar suyun te kysndaki karacan aacnn yannda atn ban ektiini, hemen o anda da attan inip, kurunu sktktan sonra gene atna atlayp doludizgin gittiini grd. Adam neden attan iniyordu acaba? Atn stnden ate edemez miydi? Yoksa adam attan inmiyordu da yle mi geliyordu? nk olam biteni hayal mey al gryordu. Belki de grmyor, yle hayallyordu. Atl tam gece yars horozlar terken de geldi, tanyerleri rken de geldi. Silik bir glge gibi. Dervi Bey bunu bylece grd ama adamlarna bir ey sylemedi, siz bana yalan sylediniz, halbuki, demedi. Artk her gn kurun skan atly sabrszlkla bekliyordu. Biraz gecikmeye grsn iinde bir boluk oluyor, onu bir tuhaf ediyordu. Gece yans da tam horozlar terken, ne kadar derin uykuda bulunursa bulunsun, hemen uyanyor, deliine kouyor, karanlkta konaa kurun skan atly yrei ktr ktr, seyrediyordu. Tanyerleri madan ok nce de uyanyor, delikte atlnn gelmesini bekliyordu. Atllar birken oldu, sonra drt, be oldu. Her gn bir, birka atl karanln iinden doludizgin geliyorlar, karacan aacmn yannda bir an duruyorlar, kurunlarn konaa boaltp gene doludizgin uup gidiyorlard. Atllar gittike oald. Uykusunda boyuna kulaklarna at ayaklarnn taprts geliyordu. Bir de ok uzaklardan, Anavarza kayalklarnn oralardan olacak, nal sesleri duyuyordu. Hele bir ay dosun, ayn on drd olsun, o zaman da atllar byle geerlerse belki kim olduklarn grebilir, anlayabilirdi. Hidayete yeniden sordu: 140 Duyuyorum Beyim. Atllar gryor musun Hidayet? Gryorum Beyim. Kim ola ki bunlar? Bilemem Beyim. Pusu kursak olmaz m? Her gece baka yerden geiyorlar. .Karacan aacnn altnda... yle gzkyor Beyim... Her gece bir baka yerde dura-vorlar. Belki de bizim pusu kurmamz istiyorlar... Bizi pusuya ekip... J Beni kzdrp dar ekmek istiyor Mustafa... Dar ek-nek. kmayacam dar... Yiitse buraya gelsin. kmayacam. ldryor ben kmaynca. Onunla dmeyince. O benden bir adam ldrttke, ben ondan iki adam ldrteceim. Yel Veliyi de ldrebilseydin Hidayet, ite o zaman! Bir grdm, tfei dorulttum, yokoluverdi ortadan! Cin mi eytan m bu adam, ardm kaldm. Ay dodu. Aalarn glgeleri, Anavarza kayalklarnn, reninin glgeleri batya doru uzad. Ortalk gndz gibiydi. T uzaklara kadar btn ova, aalar apak gzkyordu. Uzaktan bir sr atl koptu, konan avlu duvarnn tam dibine geldiler, atlardan indiler, konaa ate ettiler ve geri bindiler, uarcasna Toros ynne gittiler. Adamlar bu kadar yakn olduklar halde hi birisinin yzn gremedi. Belki adamlarn hepsi de byklyd. Atlarn hepsi de soylu atlard. Atlar gittike oald. Be, on, yirmi, otuz... Nal sesleri sabaha kadar kulaklarndan gitmiyordu. Uzak bir yerlerde de kpekler ryordu. Nal seslerinin, kpek rmelerinin stne bir ses kyordu. Akasazdaki kurbaalarn sesi... inanlmayacak kadar grlt ediyorlard kurbaalar. Sanki da ta, ot aa, toprak, kurbaaya kesmi. 141 r Bir gn bekledi beklem auar gcu myor, kurbaalar tmyordu. Dervi Beyin iini ince bir keder sard. nce bir keder, derin bir korku. Bu atllar gelmezse, u anda gelmezse bana byk felket gelecekti. Bunu avucu-nun ii gibi biliyor ve felketi bekliyordu. Bekliyordu ki, Anavarzanm altndan ge doru korkun bir yalm patlad. Gneyden gelen yel azttka aztm, kasrga gibi olmu, evlerin damlarn uuruyordu. Sonra ate yayld. Yer yer patlad. Harmanlar yanyordu. Hidayet: Bizde harman komadlar, iftliin tekmil harmanlarna ate verdiler. Hepimiz a kaldk Bey, diye inledi. Sndrmeye gidelim mi? Bir yel esiyor ki... Demek bu alakl da yapacaktn Mustafa? Demek bu kadar harman, yakacak, fakir fukarann ocuklarnn rzkna kyacak kadar alaldn Mustafa? Seni de insan diye, dman diye karma alyorum, yle mi Mustafa?

Hi bir ey Dervi Beyi dmannn bylesine alal* kadar yaralayamazd. Odasnn iinde boularak, pldak ter olarak drt dnyor. Olamaz, olamaz, bunca yldr dmanm olan, onurlu bir insan bunu yapamaz. Benim, benim dmanm bu kadar alalamaz. Mmkn yoook, yok, bu olamaz. Bir trl, bir trl bu ie inanamyordu. Bu ii sen yapmsan Mustafa, ama olamaz, benim dmanm olan bir kii bu kadar alalamaz, bu ii sen yapmsan Mustafa, ben de dar kacam Mustafa, teslim olacam sana, var istediini yap bana... stersen kuruna diz, gzm krpmayacam. Seni grr grmez btn silahlarm suratna frlatacam, al alak, sen bu kadar alaldktan sonra ben seni bir dman deil, alak bir cellat, bir ingene cellat sayarm. O zaman ne yaparsan yap bana... Ne yaparsan yap... Senin beni ldreceinden korkmuyorum artk Mustafa. Bir iren katil gibi davrandn Mustafa. Her eyi yktn batrdn. bundan sonra sen de yaasan ne olur, ben de Mustafa, fiu kadar alak bir 142 au wau ua. a^au vusaa. lesm Mustafa, teslim sana. Ne istersen onu yap bana bundan sonra. Kanun sana helal. fkesi arttka artyor, odada drt dnyor, duvarlar yum-rukluyordu. Kanna, kanna, atalarmzn bunca dklen kanna, insanla, yiitlie, dostlua, onura ihanet ettin Mustafa! Bundan byle artk benim senin gibi bir dmanm yok. Beni ldrmek isteyen adi, adinin adisi, alan ala bir katil var. Buyur Mustafa, kanm sana helal. Yarclar, yanamalar konan avlusunu doldurmular, susuyorlar, t karmyorlard. Tatan adamlar gibi yle kprtsz, aynda duruyorlard. Dervi Bey konan balkonuna kt, bir sre parmakla tutundu, bekledi... Sonra konutu: nsan soyu her zaman bu kadar alak deil. Bu banza gelen benim yzmdendir. Ne yapalm, alak alakln yapm. A kalacak deilsiniz. Kimin ne zarar olmusa tesbit ettireceim, herkes zararn alacak. Ben buna yanmyorum. Dmanmn bu kadar alalna yanyorum. Akyollu soyu bu Kudurmu adama gelinceye kadar bylesine bir alakla hi bir zaman bavurmad. Biz de AkyoUular gibi dmanmz var diye, her zaman ndk. rnler iin hi cannz skmayn... O konumasn daha bitirmemiti ki, konan arka cumbasnda kulaklar sar eden bir patlama oldu ve bir uzun yalm konan tavanna doru snd. Dervi Bey yerinden hi kprdamad. Yanamalar, kyller yanan yere doru saldrdlar, atei sndrmek iin uramaa baladlar. Dervi Beyin Hatunu geldi, onun kolundan tuttu, tirtir titriyordu. Haydi aa in Bey. Burada grp de sana ate ederler. Seni dar karmak iin yapyorlar bunu. Aa inelim Bey de, bir eve gidip saklanalm. Dervi Bey elini sinek koar gibi sallad: Benim iin farketmez Hatun, dedi. lmek de yaamak 143 jLuuajuii da bir benim iin. eunuan gy tkten, bunca alaldktan sonra... lsem daha iyi. ok krldm Hatun, ok gcendim. ncindim Hatun. Mustafadan bunu beklemezdim. Ona nasl dmanm derim bundan sonra? Bir daha azn bak amad. Yerinden de kprdamad. nce, uzun, gl parmaklaryla balkonun parmakln sk ha sk ediyordu. Trnaklarnn dibinden kan kasya. Yalmlar stne stne geliyor, koca konak atrdyor, yanamalar suyla, toprakla, slak ullarla, kilimlerle atein nne gemek iin var glerim harcyorlard. Bey yanacaksn. Yanacaksn, yanacaksn! Buradan gidelim, diye onu sarsarak, kulann dibinde Hatun birka kere bard. O duymuyor, grmyordu. Akyar kamlnn iine oturmular bekliyorlard. En kk bir fslt bile yoktu. Kamlar en kk bir yel bile sallamyordu. Kamlar uzun ve sktlar. Byk, gsterili bir tozak vard her bir kamn ucunda. Ar bir scak kmt. Islak, buu gibi bir scak. Boucu. Mustafa Bey ayaa kalkt, sapsar olmu, stn kr kr toz kayma balam, saman plerinin yzd suya gitti, eildi, eliyle suyun yzn artt arpa arpa lk, kan gibi suyla yzn, boynunu ykad, geri geldi, srtn bir kam kkne dayad, tfeini kucana ald oturdu. Koca Hasan uyukluyordu. Sert, kartal gagas gibi burnunun delikleri bir alp bir kapanyordu. Byk, elmack kemikleri kk esmer yznde belli belirsiz bir sarlk gze arpyordu. Suyun yzndeki saman paralar gnee geldike gz kamatrc bir parltyla akp snyorlard. Kamlar yer yer suyun yzn rtmt. Kocaman yrtc bir ku uzun kanatlarn am, kamln stnde uuyordu. Uuyor deil, sanki mavi gkyzne aklm. Orada ylece gerilmi duruyor. Yanna, az tesine bir ku daha geldi gerildi. Scak cikiliyor, kuruyan, yarlan topran, scaktan gnen otlarn, aalarn, kamlarn atrtlar duyuluyordu. Az ilerilerindeki derin tekerlek izlerinin uzayp gittii tozlu yoldan kimsecikler gemiyordu. Az sonra Hamza Daynn toz iindeki kalm Fordu grnirl 145

F:10 UU, lerinden geti gitti. Otomobilde Hamza Daydan baka kimse yoktu. Mustafa Bey: Ne oldu? diye Koca Hasana sordu. Otomobil bo geti. Hasan: Vallahi Bey, Dervi kasabaya gitmeliydi. Hem de mecburi gidecekti. Bir yanllk ne, olamaz. Bankadan para almaa gidecekti. Bu paraya da ok ihtiyal vard. Kurtkulandaki iftliini de satacakt. erke Adil Aaya satacakt. Onu kasabada bekliyorlar. Bekleyelim bakalm. Otomobille deil de belki baka bir eyle gelir. Bekleyelim bakalm. Dumlukale stnden apak, top, prltya kesmi bir bulut ykseldi, stlerine doru gelmee balad. Masmavi lekesiz gkte Dumlunun stnden yekinen bulut tek bana kalm bir bulut, ulu bir ku gibi hzla hem geliyor, hem de ge yukar adka ayordu. Bulutun arkasndan bir yel kalkt, yollarn tozunu kaldrd, ukurova bir sre tozdan bir sis iinde kald. Yel azttka aztyor, yollarn tozlar biribirine karyordu. Yel durdu, tozlar ar ar topraa indi, yamur iseleme-e balad. Tozlu yap yap bir yamur... Sar, saman suyundan szlr gibi bulank, buu gibi, yerden yukar, gkten aa tten ar, bulak bir yamur... Bir buhar kazanndan fkrr gibi kan bir yamur. Scak da bastrdka bastryor. tede, uzaklarda bir kz yn olmu, buunun ardndan gzken hayal meyal gne... Sular kamlardan oluk oluk szld. Mustafa Beyle Koca Hasan pslak oldular. Giyitleri tenlerine bir iyice yapt. Baka bir yoldan, baka bir arala gitmi olmasn, baka bir otomobillen? Hangi yol olabilir? Doru, baka yol da yok ki... 146 I t> uu yaKaamaiyun, bir yakalamalym ki imdi onu. ldrmezdim. Hi ldrr mydm ki... Senin eline gese Dervi sen ldrr msn Koca Hasan? Koca Hasan dalmt, birden kendine geldi, hoplarcana: ldrmezdim, diye bard. Hi ldrr mydm? Yalvartrdm. Dervi bir can iin sana yalvaracak adam deil... Ben onu yalvartmasn bilirdim. Aaah, bir elime geseydi. O yalvarmaz dedim sana. Onu yakalaynca alr gtrrdm Anavarza kayalnn bana... Alr gtrrdm, rlplak ederdim. Sonra srtna omuzdan kuyruk sokumuna kadar bir bak atar yarardm. Sonra yarn tam dibine tuz ekerdim. Yz aaca doru onu iyice sara sara aaca, kprdayamaz, balardm. Sonra yarasnn stne erbet ekerdim. Anavarzann yeil sinekleri nah, byle, parmam gibi kemikli olur. Anlar azgn olur. Sinekler, arlar yarann stne okuurlard. Yerlerdi. Yalvarmaz m dersin? Dervi yalvarmaz. Sonracma trnaklarnn altna sivriltilmi, ince kam paralar akarm. Yalvarmaz m dersin? Yalvarmaz. Sonracma onu zerim aatan... Kuyruk sokumundan boynuna kadar deler, oraya yere akl bir kazk sokardm. Gnein alnnda susuz... stedike birer yudum tuzlu su verirdim. stedike sade tuza piirilmi ekmek verirdim. nnde de bir gn iki gn, iki gn buzlu buzlu sulan ierdim. Bilirsin Bey, Anavarza kayalklar yaz leleri ocaktaki demir gibi olur, elini dokunduramazsm. Yalvarmaz m bir damla su iin? Yalvarr Bey. nsan her eye dayanr da susuzlua dayanamaz, hele tuz yaladktan sonra. Dervi hi bir ey iin hi kimseye yalvarmaz. Bana bak Hasan, imdi bana bir haber gndersin, desin ki, onun ocana dtm, oluk ocuum var, yalvarmasn, yakarmasn, bes bunu 147 sylesin, btn kanmdan vazgeerim. Dauamm, uwwuxu, *^-deimin, olumun da onu da ldrm olsayd, btn kanmdan vazgeerdim. Aaah, onu bir yakalasam da, kyma canma Mustafa dedirebilsem ona! Ben dedireceim ona... De sus gayr Hasan. Yapamayacan ileri konuma. Onu ben bir yakalasam, nce hi bir ey yapmam. Elinden tutar ba keye yerletiririm. Ona hi bir saygda kusur etmem. Gece yarya doru yanna varrm, lmlerden lm been Dervi derim. O da beni kurunla ldr, der... Hay hay Dervi Bey efendimiz, derim, seni kurunla ldreceim. O bunu syleyince bilir ki ben onu kurunla ldrrm. Onun isteini yerine getiririm. Alrm Dervii, gzlerini balarm, Torosa, Tekedamm tepesine gtrrm, balarm onu bir aaca. Bir gn sabahtan akama kadar durmadan stne ate ederim. Amma vurmam onu. Hi vurmam. Belki bir kurun yle tenini, salarn yalar geer. Kulan yalar geer. Su isterse su, yemek isterse yemek veririm. Yeter, kyma canma karda Mustafa, derse, ben de onu hemen brakrm.

Ama demez o. ikinci gn de ona ate ederim. Durmadan ate ederim. Bir gnde be tabancayla yzlerce kurun skarm stne. Bacaklarnn arasna, omuzuyla boynu arasna, tam alnnn hizasna, gzlerine doru durmadan ate ederim. Bir de derim ki ona, dur, dediin anda duracam, derim. Vazge dediin zaman vazgeeceim. nc gn, drdnc, beinci, onuncu, yznc gn... O dur deyinceye kadar. Ne zaman ldreceimi bilmemesi gerek. Koca Hasan: Dayanamaz o... Dur, der, vazge, der... Dayanamaz, insan bu. Dayanr, insan deil o, Dervi o... Bir de yeter artk beni ldr Mustafa diye yalvarsa... Onu da sylerim. Yeter artk beni ldr Mustafa dediin anda da seni brakrm Dervi, derim. Yeter beni ldr, dedii anda da onu brakrm. Btn Ak148 yollu kan ona Jcurban olsun. sterse bundan sonra beni ldrsn. Koca Hasan: Dur dedii anda, beni ldr, vazge dedii anda da ben onu ldrrm. O lecek... diye yaltaklanarak szn kesti. Sar yamur biteviye yle irin gibi iseliyor, yere der dmez de, kzgn saa dm gibi bir anda buu oluveriyordu. Tozlar sar, yap yap balk oldu. Bulutlar da balk gibi sarard. Birden kapkara bir bulut geldi, ortalk gz gz grmez bir karanla kesti. Bu bir an srd, sonra ortalk hemen ald, ikindi st pusu kurduklar yerden ktlar, yarn stne vardlar, aa ovay, kasabay, Sarlar iftlii ynn gzleriyle taramaa baladlar. Ova bir insann yar boyunca buu iinde... Her ey yarm. Buudan gzkmyor. Buu bir yerlerde krmzya kesti bir ara... Kasaba altndan Savrunun oradan, narlarn gneyinden doludizgin bir atl kt. Yamur iseliyordu. At bir top olmu, atl da atn boynuna yatm ovay bir utan bir uca kl gibi kesiyordu. Binicisiyb bir olmu akan at yumulduka yumuluyor, kck bir nokta oluyordu. Grdn m Koca Hasan? Kasabaya gitmi de geri dnyor. Gayr bu gavuru yakalamann, vurmann mmkn yok. Sen buraya kurmusun pusuyu, o iki saatlik tenden gidiyor. Aaaah, aaah, yakalayamayacam onu. Aaah, aaah... Aaah, Koca Hasan... Belki o deildir Bey. yle bir atl. Belki hastadr, evinden kmamtr. Mustafa Bey, Dervi Bey hasta szn duyunca sapsar kesildi, dmanca Koca Hasana bakt: Sus sus, azndan yel alsn, dedi. O hasta falan deildir. nallah hasta deildir. Koca Hasan devirdii amn farkna varm, dzeltmee alyordu: 149 Hani dedim ki, azck krkl vardr, nezle olmutur oe-ki. Hani dedim ki can sklmtr da azck... Azck cam... Ona ne olur ki, daha gencecik. Bu giden odur o... Vurabilir miyim dersin? Sa dizini yere koydu, nian ald, ate etti vuramad. Koca Hasan: ok uzak Bey, dedi. Bir de ben deneyim mi? Olmaz. Bey bir daha, bir iyice nian aldktan sonra yumulmu uarcasna giden atn tam karnna dedi, tetie kt ama, at gene olduu gibi biteviye kouyordu. Oydu, o! Ama ok uzak. Kurun tutmuyor. Ayaa kalkt. Sar yamur buulanarak iseliyor, gkte kartal, tepelerinde, kanatlarn iyicene germiler, yamur altnda slak, karanlk, kprdamadan szlyorlard. Mustafa Bey tfeini dorulttu, ortadaki hi kprdamadan duran uzun kanatl kartala nian ald. Bir sre gz kartalda, eli tetikte yle kald, sonra tfeini arca indirdi. Sarkk, kara byklar azck alayc glmsediler. Kartallar orada, olduklar yerde yle szlp duruyorlard. Sar, imek gibi bir yamur durmadan ydryordu. 14 150 Savrunun dou gecesine yerleen gmenler kyler kuma-a baladlar. Bir gmen ky de Bozkuyunun alt yanndaki bo Ermeni kyn yurt tutmu, oraya yerlemiti. Gmenler geldiklerinde ukurovada bahar yeni patlamt. Byle bir topraa yerletirildiklerinden dolay derecesiz sevindiler. Yaz gelinceye, sar scaklar knceye kadar gnleri dn bayram oldu. Yaz gelip de atr atr ukurova sca ortal kavurunca iler deiti. Sivrisinekler de doldurdu scak, yap yap gecelen. Bu gmenler Balkanlarn yayla adamlarydlar. Bylesi sca, sivrisinei ne grmler, ne de hayal etmilerdi. Yazn burnu gzkr gzkmez birer ikier stmalanmaa baladlar. lk azda zehirli stmaya tutulan ocuk ld ve kye

ilk gmen mezar yapld. Ne doktor, ne kinin, ne de ila vard. Gmenler kasabada bavurmadk adam brakmadlar. Aldklar karlk hep: Tevekkel olun, stmann doktoru ilac yoktur, oluyordu. Derken yallar da lmee balad. ller her gn o kadar oald ki, gmenler lleri gmmee yetiemiyorlard. Sonunda kyde stmalanmayan kimse kalmad, her gn sabahtan ak-ama kadar, gnein alnna, kara topran stne serilmi yzlerce oluk ocuk, gen yal gmen stmadan titreip duruyor, 151 yalma dnm topran stnde kemikleri atraaymcaya Kaaar geriniyorlard. Kyde lleri gmebilecek, salkl hi kimse kalmad. Ocak balarna, kap aralklarna, sel ukurlarna dp kvrlm ller kokmaa balad. Yamur yamaa balad. ukurovada yazn bir yamur '' tutturursa bir daha kolay kolay dinmez. Sar sar, bulak, a- j murlu, tozlu, yap yap, ar ar yaar durur. Saman suyu gi-bi sar bir yamur usulca durmadan yayordu. Mustafa Akyollu atma binmi yamur altnda ky ev ev dolayor, llere, durmadan titreyen, inleyen gmenlere bakyor, konumadan, onlara bir gemi olsun bile demeden kyn iini gezip duruyordu. Arkasnda da Koca Hasan, baka birka adam daha vard. Akyollu Mustafa ikide bir topraa tkryordu. Birka saat iinde kendi de at da srlsklam oldu. Sonra atn doldurdu, gmen kynden kt gitti. O gece ky ekiyalar bastlar, kyden yetikin be tane stmal kz daa kaldrdlar. Birka gn sonra da kyn baim eken gen dris Efendi evinin kapsnda ldrld. Gmenler neye uradklarn bilemediler. Biraz inek, at, eek edinmitiler. Bir gece hrszlar gelip hayvanlarn srp gittiler. Gmenler stmal stmal hkmete bavurdular. Kasabann hkmet konann kapsn durmadan titreyen bir paavra yn gnlerce bekledi. U kii de hkmet konamm kapsnda can verdi. iyi bir adam onlara salk verdi ki: Hkmet mkmet size yardm edemez. Bu ileri sizin banza getiren Akyollu Mustafa Beydir. Varn ona dehalet edin, eline ayana dn, dedi. Bu sefer gmenler Akyollu iftlii kapsn tuttular. Mustafa Bey onlar grmek istemedi ve adamlarna gmenleri iftlikten kovmalarn emretti. Gmenler ne yapacaklarm bileme152 yip uJcurovada adamdan adama, kyden kye ilendiler durdular. Bir gn yamur durdu, gne at... Gmenler evlerini sazdan ve kamtan yapmtlar. Yamur durduktan iki gn sonra kyde yangn kt. Bu yangnda evlerinden kamayan be stmal yand. Gn anca baktlar ki, ky kapkara bir kmr ve kl yn. Stmal gmenler kyn orta yerine ylp akamlara kadar alatlar. Alaip titretiler. Arada srada bir gmen: Vatanmz dedik de, karde dedik de geldik, diyordu. O geceyi de yanm kyn alannda geiren gmenler sabaha kar uzaktan, yanklanan, geceyi yrtan yabanl bir ses duydular. Ses: Gmenler, gmen uaklar, sizin oturduunuz topraklar Akyollu Mustafa Beyin topraklardr. kn bu topraklardan. Eer iki gn iinde bu topraklan brakmazsanz banza daha ok iler gelecektir. Duyasnz, diyordu. Yabanl ses gn atncaya kadar yeniden yeniden duyuldu. Gmenler hem titriyorlar, hem de gittike biribirlerine sokuluyorlard. Onlara uzaktan bakan, yanm kyn alannda birbirine sokulmu bir koyun srs sanrd. Btn gn hi konumadlar. Biribirlerine sokulutular durdular. Ne su itiler, ne bir lokma yemek yediler... Ne istek vard ilerinde, ne de su, ne de yemek vard yanm kyde. atrdyan scan alnnda ylece kaldlar. Ve akam olup gn kararnca yola dtler. Ne yne gittiklerini bilmiyordular. Biribirlerine sokulmular var glerini harcayp bir yana kouyordular. Yank ky yerinde orta yal bir incir aac ykk bir duvara yaslanm yle durur... Bundan baka ky yerinde bir zamanlar evler olduu orada insanlar yaad stne hi bir iz yoktur. Kimse yank kyn insanlarnn nereye gittiini, ne yapt153 n bilemedi. Kimse onlarla ilgilenmedi. ldler m, Kaauar m, katlar m? Ne olduklarn ne kimse sordu, ne de rendi. Bir koca kyn insanlar iki ay iinde bir varm bir yokmu oldu. Yalnz, o da birka ay iin Akyolluolu soylu Mustafa Beye Ky Gren Mustafa Bey dediler. Onun bu n btn ukurovaya yayld. Btn ukurova halk, genci yals, aklls aklsz, zengini fkaras: Yaasn Muta Bey, dediler. te adam dediin byle olur. Topranda oturtmad elin gavurunu, dediler. Mustafa Bey de bununla vnd. 15 554

Karaallk o zamanlar iftliin alndan balar, uzakta, Akasazn ucunda, Haclar yolunda biterdi. Geni, kaplan giremez, sk bir karaallkt buras. Karaallk her bahar bakml bir bahe gibi, sapsar, gne rengi ieklerle donanr, gze kadar ortalk karaallktan gelen keskin, bir ho kokularla kokard. Gz gelip de karaallk yapraklarn dknce, ite o zaman karaalln ne olduu, asl yz ortaya kard. O eski, iekli, kokulu baheyi koydunsa bul, imi timi belirsiz olurdu. En yksek karaal bir insan boyunu amaz. Bir karaal kknden de yzlerce dal kar, her daim stnde de kartal crna gibi, byk ineler gibi sert, binlerce diken bulunur. Dikenler ylesine serttir ki, ular elik ucu gibi parlar. Karaal orman gz gnlerinin le scanda milyonlarca ufack ufack ipiltiyle kaynar. Karaallk ylesine sk, ylesine dikenlidir ki iine ylan giremez, dalna ku konamaz. Karaalln iekli gnlerinde btn ukurovann arlan gelir de alla doluur ve allktan kulaklar sar eden uultular gelir. Dervi Bey salt fkeye kesmiti. Doru atnn stndeydi. Elinde boa aletinden uzun kams vard. Kmili ahrdan karip getirdiler. Yakas bar alm, sa ba karmakar olmu, 155 giyitleri tm yrtlm bir paavra yn haline gem. tnndan da sa duluuna doru bir kan szyordu. Sar sal, yeil gzl, geni alnl, iri yar, ok yakkl bir adamd Kmil... Kmili karaalln ucuna braktlar. Dervi Bey at uzaktan doldurdu Kmilin stne srd. At, Kmili azck yanlad, atn yeliyle Kmil yere dt, sonra hemen geri ayaa kalkt, dimdik dikildi. Dervi Bey avan atnn ban epeyi uzaktan evirebildi ve ayn hzla Kmilin stne geldi, yanndan geerken krbacn Kmilin surunda aklatt. Krbacn sesi Anavarza kayalklarnda yankland. Atn hznn verdii g Dervi Beyin fkesinden gelen gle birleince krbac kl gibi keskin etmiti. Krba her dedii yeri biiyordu. Dervi Bey tam leye kadar at stnde Kmili hrsla krbalad. le olurken Kmili karaalla srd. Karaalla cann zor atan Kmilin her yeri kanyordu. Yz, kafas, elleri ayaklan, srt, omuzlan, gs, her yeri kanyordu. Karaalla snan Kmilin arkasndan Dervi Bey de at srd. nden, karaalln derinliklerine doru Kmil, canm diine takm kouyor, arkasnda da Dervi Bey, at stnde durmadan onu krbalyordu. kindiye kadar Dervi Bey nndeki adam byle krbal-yarak Anavarzann dibine kadar srd. Kmilin stnde en kk bir bez paras bile kalmam, allar para para giyitlerini alm bitirmilerdi. Pnar gibi Kmilin bedeninin her yeri kanyordu. Dervi Beyin iftliindeki kyller, olay duyup teki kylerden gelmi kyller, kadn erkek, gen yal, oluk ocuk karaalln kysna dizilmiler olan biteni seyreyliyorlard. Bir ksm da alla girmiler, Dervi Beyle Kmil nereye giderlerse, ardnca oraya gidiyorlard. Krbacn sesi durmadan Anavarza kayalklarnda yanklanyordu. kindiye doru Dervi Bey yoruldu, kolu kanad kalkmaz oldu. Hidayeti ard: 156 un. -iJLiuciyc, uea. jbm atna da gel. Eline bir de krlmaz krba al. Yanma da gene atl iki kii al... Hidayet gitti, abucak yannda atl iki kiiyle geri geldi. Bunu sonuna kadar krbalayacaksn, dedi, Kmili onlara teslim etti. O gece sabaha kadar Anavarza kayalklarnda krbalar saklad, derinden derinden iniltiler yankland. Sabah gn rken Kmilin lsn, dilim dilim olmu, insana benzer hi bir yeri kalmam bir et klesini getirip konak alnn kapsna attlar. Dervi Bey ar ar konaktan indi, geldi dilim dilim et ynnn stnde durdu: Bu mu Kmil? diye sordu. Hidayet: Dmanym mr bu kadar olsun Beyimiz, dedi. Her bir paras bir alda asl kald, ancak bu kadarn getirebildik. Dervi Bey glmsedi: Gtrn unu da yle iftliin dna, kpeklere atn, diye et parasna ayann ucuyla dokundu. Kmil, Dervi Beyin tek kzkardeinin kocas olurdu. Kz-karde de bu hali konan penceresinden hep seyrediyordu. Kmilin karaallkta bylecene ldrl btn ukur-ovada duyuldu. Valisinden milletvekiline, candarma komutanndan emniyet mdrne kadar herkes duydu. Yaasn Dervi Bey, dediler. te adam dediin byle olur. Gerekeni, gerekenden daha gzel yapt. Yapt ama azck sert yapt. Ve Dervi Bey bununla vnd. 157 16 Hidayet, Beyin karsnda ayakta kprdamadan duruyor: Bu byle olmaz ki, diyordu. Bu adam bir iyicene arm. Beyin yz askt ve konumuyor, ban da yerden kaldrmyordu. Bu adamn yaptn hi kimse yapamaz. Yapsa yapsa u

yeni yetme Aalar yapar. . Dervi Bey neden sonra ban yerden kaldrp Hidayete bakt, keskin gzlerini onun gzlerinin iine dikti: Hl, hl inanamyorum Hidayet. Bakas yapm olmasn, ne dersin Hidayet? Koca Akyolluolu Mustafa, soylu adam, benim dmanm bu kadar alaa der mi? Fakir fukarann ekinini yakacak kadar der mi, bu kadar klr m? Bunun uyurken baskn verip, adam boazlamaktan bir fark var m? Akyollu Mustafa benim dmanm... Benim dmanm derken stne basyordu. Yaaa benim dmanm bu kadar aalk bir kimse olabilir mi, ne dersin Hidayet? Kona yakan, ekinlere ate veren bakas olmasn? Hele bir dn. Hidayet gvenli bir sesle: u koca ukurovadan ondan baka bizim ekinlere ate verecek, kona yakacak adam m kar sanyorsun Bey? Olur 158 yu^ "j" 1-j- ->-----" j""">- va m vuKurovaaa/ Undan bakas akla gelebilir mi? Dervi ellerini dizlerine vurup ayaa kalkt, yars yanm odasnda bir duvardan bir duvara yrmee balad. inanamyorum, inanamyorum, inanamyorum! Dmanmn bu hale gelmesi arma gidiyor. Hatun, sen ne diyorsun bu ie? tede konan yank merdiveninde durmu onlara bakan karsna seslendi. Hatun ona doru yrd, odann kapsnda durdu. Ben sana sylerim Bey, ama sen dinlemezsin. Devran deiti, insan yozlat. .imdi herkes Akyollu gibi... Ya da Akyollu Herkes gibi. Ben senin yerinde olsam, bundan sonra Akyolluya dmanm demem. Ona onurlu bir dman gzyle bakmam. Ne yaparsa yapsm, ona karlk vermem. Onun bu yaptna karlk vermek, onun kadar aalanmak demektir. Ama sen laf dinlemezsin, fkeni yenemezsin, onun sana yaptn tpks tpksna sen de ona yaparsn. Bundan sonra da u ukurovada adam arama Dervi. Arkasn dnd, ayaklarnn altnda bastka dklen yar yanm tahtalara fkeyle basarak, yank, kmre kesmi merdivenden aa indi. Aklna hemen dmcesine: Bu konakta yaanmaz grmyor musun? Bugnden tezi yok kasabaya gelim. Ben ocuklar alp gidiyorum. Dervi Bey onun bu szlerini duymad, duydu da stnde dnmedi. Doru, dedi, bizim Hatun ok doru sylyor. Ben fkemi yenemeyeceim. Akyollunun dt ukura deceim. Ona aynen karlm vereceim, insanlktan da kacam. Ele aleme rezil olacam. Biliyorum, biliyorum, her eyi biliyorum. Gnlerdir dndm Hidayet, gnlerdir kendimi yenmee altm, elimden gelmedi. Kendimi bir yenebilsem de ona karlk vermesem, onun bu lm olurdu. Pusuda, o kendini yendi, beni vurmad. Nasl yendi kendini, naslda her eyi anlayp beni 159 be paralk edip uraya att. ______ yrrken, onun beni yzde yz vuracan sanyordum. Onun bu kadar gl bir adam olabileceini, ben nnden yrrken tetie kmeyecek kadar kendini tutabilen yiitlikte bir adam olabileceini bilmiyordum. Byle bir adam, byle yiit bir adam nasl olur da fakir fukarann ekinini, benim konam yakabilecek kadar klr? Anlamyorum, anlamyorum, anlamyorum. Ah, aaah, ona karlk vermeyecek gc bulsam kendimde... Aaah Hidayet, aaah! Sustu, yank odada yrmee balad. Konan, cumbas, byk sofa, odalar tm yanm, her bir yer kapkara kmr kesilmi, konak yar iskelet haline gelmiti. Bereket ki konakta teberi olarak hi bir ey yanmamt. Her eyi kurtarmlard. O gece Dervi Beyi odasndan zor karmlard. Hatun olmasa odasna kimse giremiyor, yanna kimse yaklaamyordu. Ya dumandan doulup lecek, ya da kavrulacakt. Uzun uzun kona szd, sonra derinden, iten aydnlanan bir glmseyile glmsedi, ban evirdi. Arma gidiyor, arma gidiyor, arma gidiyor, dedi. Byle bir dmanla kar karya olmak beni kahrediyor. Grsn o, grsn o, diye bard ve o ylgn, fkeli halinden o anda silkindi. Git Hatuna haber ver Hidayet, yarn kasabadaki eve gidiyoruz, diye gld. Hidayet: Otomobil getirmee adam gndereyim mi? stemez. Hatuna haber ver. Zlfikr da ar. Gelsin bakalm ne diyormu. Zlfikr iftibayd. Ne zamandan beri bu iftlikteydi, sorsalar o da bilmezdi. Ve ne zamandan beri iftibayd, onu da kimse bilmezdi. Hep krk yanda gsteren bir adamd. On yl nce de krk yanda gsteriyordu, imdi de, on yl sonra da yle gsterecekti. Uzun boylu, uzun yzl, ok uzun kollar, ok da uzun bir boynu olan bir adamd. Sa yanandan boynuna inen bir yank izi parlard. Gzleri ksk, kckt, y160 ziinde sanki gzleri yokmu gibi dururdu. Dudaklar incecik bir izgiydi- Sakallan seyrek, tel teldi ve bu tel tel kllar enesinden aa sarkard. Konuurken, bir yere bakarken olanca gcyle boynunu sundurur, kular gibi de ban bir yana eerek, tek gzyle ylece drt bir yann szerdi. iftliin her iini o grrd. rn alr satar, rgatlar tutar altrr, Dervi Beyin bunlardan hi bir haberi olmazd. Zlfikr toprak stne, tarm stne ok ey bilirdi. Dervi Bey iftlie ne zaman geldiini bilmedii bu Uzunyayla er-

Jcezini kendi haline braksa iftlik byle mi olur, bu hale mi derdi. Byle yl on iki ay para sknts m ekerlerdi? Ve iftlik byle yldan yla klr myd? Tam aksi olurdu. Topraklara toprak katlr, iftlik gittike byr, imdikinin be misli, on misli olurdu. Rstemolu geldi mi, onunla konutun mu, pazarlk ettiniz mi? Ne zaman verecekmi paray? Hemen imdi vermeli. Yarn getirmeli. Bak konam yand, kyllerim de benim yzmden a kald. Topra alacaksa, hemen yarm yarn isterim paray. ltn m Sakagzn topran? Ne kadar geliyor? Sakagzn topra yedi yz dnm. ltm, hemi de ok salam ltm. Nur gibi toprak. Adam eksen biter Bey... Bir kara topra var ki, buday eksen bire yz verir. Pamuk eksen dnmne drt yz kilo verir. Nasl kyarsn byle bir lopraa Bey? Kabaaacm grlemesi dal ilen. Topraksz insan srz obandan beter olur. Ka bin lira veriyor, onu syle. Ellerini kavuturdu, Beye doru boynunu yalvarrcasna iyice sundurdu, yle kald. Sanki hi bir ey duymamt. Duymadn m Zlfikr, ka bin lira veriyor Rstemolu Sakagzn tarlasna? Para, para vermiyor Bey. Hi para vermiyor... Bele alistiyor. Hi bir para vermiyor. Ne kadar verdi, sen onu syle bana. Zlfikr kekeledi, boynu azck daha uzayp kzard. 161 T*-11 O kadar tarlaya yirmi on ma vwui. ^.^______ tukurdum, kodum. Yzne tkrdne iyi yapmsn, diye Bey kahkahayla gld. Yzne tkrdne iyi yapmsn ya, tam yzne tkrlecek drzy bulmusun ya, koduuna iyi yapmamsn Zlfikr. Yirmi bin de iyi para. Kim bu zamanda bir elden karr da sana yirmi bini verir. Getirmi miydi paray, yannda myd? Zlfikr bzld: Yanndayd dedi. Bir torbann iindeydi. Kodum onu. Yirmi bin de para m Sakagzn tarlas iin. Sen de hi bir ey bilmiyorsun Bey. Yedi yz dnm tarla... Bir kocaman iftlik... Bin, ilci bin dnm de Akasazdan karr... sterse bin, drt bin dnm de Akasazdan karr. Be bin, on bin dnm de... Diker bizim iftliimizin karsna bir iftlik. Kim oluyor o! Zlfikr fkeye kesti tepeden trnaa, dimdik do-mldu. Ksk szleri de ald: Kim oluyor o! diye bard. O Vim oluyor da Sarolu iftliinden toprak alyor! Ona, o ite, o Rstemoluna gz ilac iin istese, milyon da verse bir zrnk toprak vermem. te benim syleyeceim bu kadar Bey. Bu Rstemolu alan, stszn, soysuzun birisi... Daha dn alktan az kokuyordu. Daha dn nnde bir topal eek, ky ky dolap zencefil, kna- karanfil, cnck boncuk satyordu. Daha dn... Daha dn... Sen bilmiyor musun Bey? Ben onu Sarolu iftliine komu edemem. Kellemi kesseler bunu yapamam. ok stme varma Bey, ok stme varma ki... Elimden bit kaza kmasn. Alaca kann topraa serpmeyeyim o Rstemolunun, o it olunun... Varma stme! Bey onun huyunu bilirdi, szn kesti. Haklsn. Yerden ge kadar hakkn var Zlfikr, dedi iini derin derin ekerek. Ama ne are. Alaklar evimi yaktlar, ite gryorsun. Kyllerimi a koydular, ite gzlerinle gryorsun. Koca Sarolu kona byle mi kalsn, byle drt duvar... El anamza avradmza smez mi? Kylmz bu yl a? 162 __----- .^.vuicuuu uuiaianm vattlar, onun yznden oluk ocuk a kald, onun da yeni yetme Aalardan fark kalmad, demez mi, anamza avradmza >-nez mi? Rstemolundan daha iyisini mi bulacaz? Ne sanyorsun, bunlarn, bu Aalarn hepsi birbirlerinden beter deil ini? Al birini, vur tekine... Sanki heriflerin hepsini bir kalba dkmler. Sanki hepsi hk demi de birisinin burnundan dm. Ne yazk, ne yazk ki parann bize ok gereklii var. Yoksa onlara bir avu toprak koklatr mydm? Onlar bu topraklara bastrr mydm? O murdar ayaklar altna bu topraklar yakr myd? Ne are, ne are ki ne are! yle deil mi Zlfikr? Adam gnder de Rstemolu getirsin paray. Bugn kasabaya gidiyoruz. Bir ay iinde de konak bitsin. Bilirsin ben kasabada ok kalamam. Amann ne olursun elini abuk tut karda Zlfikr. .. Dervi Bey konuurken Zlfikrn gzleri ya ile doldu Dervi Bey onun bu huyunu ok iyi bilirdi. Ne kadar alttan alrsan, Zlfikr o kadar alttan alrd. Ne kadar dikleirsen,, o da karnda o kadar dikleirdi. Dervi Bey biraz daha konusa, Zlfikr, bu koskocaman adam karsnda oturup alayacakt. Zlfikr byle yaknarak ok da alatmt. Bu aileyi, bu topraklan can- yrekten seven bir tek kii vard, o da Zlfikr. Zlfikr Dervi Beyin bir dkn yann grmesin, sezmesin kederinden deli olurdu. Onun mutluluu Dervi Beyin mutluluu, sevinci, acsyla birlikti. Zlfikr: Ben o Rstemolunu ldreceim, ldreceim, ldre, ldre, ldreceim, diye homurdanarak hmla dar kt.

Dervi Bey biliyordu ki imdi o dar kar kmaz d-nerek alamaa balayacak, evine gidip kapanacak, sonra da can dman Rstemoluna haber salacak, yeniden bitip tkenmeyen bir pazarla giriecek, onu yeniden koacak, birka gn sonra yeniden aracak, el skacak, iinden, al, haynn 163 grme. Ben seni nasl olsa ldreceim. Sen ae uu upaivalu hayrm grmeyeceksin, diyecek, paray^ elinden alacakt. Dervi Bey ne kadar acele ederse etsin bittecrbe sabitti ki, bu byle olacakt. Zlfikrn arkasndan Dervi Bey de aa indi: Atm, yaz atm ekin Hidayet, dedi. Karsna dnd: Siz Hamza Daynn otomobiliyle gelirsiniz, ben atla gidiyorum, dedi. Az sonra eerlenmi at getirdiler, Dervi Bey ata atlad, bir an ikirciktendi, iinden kapkaranlk bir korku geti. Avlunun ortasnda kalakald. Stl ynne srse at, orada pusu. .. Savmn Bvetine, Akta yoluna, Yalnzdut stne, Vay-vayi altna... Hepsinde hepsinde pusu olabilirdi. Bir sre korkuyla bam oradan oraya, oradan oraya vurdu, iindeki korku gittike byyordu. Bydke iindeki ikircik, kararszlk da artyordu. Sonra gzlerini yumdu, atn zengiledi, atn ban brakt. Ve at bir anda Vayvayl altna dt. Her an bir al dibinden bir kurun bekleyerek, atee kesmi bedenini atn kard azgn yele vererek altnda snp giden yaz krbalad. 17 164 Ulan Rstemolu, ulan kpolu, ulan aalk soy, bir topal eein ardna dp de ukurova yoljarn ky ky tepen, gn durmadan bir ine pazarl yapan, bir mal fkara, akl ermez kyl kadnlarna be misline satan gz bac, re sihirdir, ne keramet, el abukluu marifet olan mendebur mikrop sen deil misin? Zlfikr ite byle homurdanarak atna atlad, Rstemo-lunun evinin yolunu tuttu. Rstemolu ukurovaya geldiinde on be yandayd. Verimsiz, kra, ot bitirmez Darendeden geliyordu buraya. Yllardan bu yana Darende halk gurbetiydi. Her gittikleri yerde ufaktan bir ticaretle ie balarlar, sonra gittike ilerini gelitirirler zengin olurlard, ite bu yzdendir ki Anadolunun her byk ilindeki byk zenginlerden birka Darendeliydi. Rstemolunun asl ad Memetti. Sonralar o kendine Me-met Zeki Rstemolu demiti. Bu isim daha atafatl geliyordu ona. Rstemolu lafn duyduu zaman iine bir gven geliyordu. Rstemolu nce bir Aann yanma yanama durdu. Aa na, bir yl altktan sonra yirmi lira verecekti. Memet yirmi liray hi bir zaman alamayacan biliyordu, ama gene ^c Aann iftliine yanama durdu. 165 Memede sermaye gerekti ve bu sermaye de almakla hi bir zaman elde edilemezdi. Memet on be yandayd ve yana-mrv olarak iftlie girdii gn namaza balad. Hi bir dua bilmiyordu. Namaz nasl klnr, onu da bilmiyordu. Namazda dua okuma hi bir zaman ne rendi, ne de renmek istedi. Ama birka hafta iinde duasz namaz klma yle bir rendi ki anasndan namaz klarak domu derdin. Namaz az bir srede etkisini gsterdi. Aa onu iki ay sonra pamuk toplayan rgatlarn bana gnderdi. Irgatlarn pamuklan almalarnn nne geecekti, ite bu byk bir frsatt. Memet pamuk rgatlarn-uan cin gibi bir olan batan kard. Ama olan batan karmak yle kolay olmad, iki gn geceli gndzl ona dil dkmek, pamuk hu sizliinin baka hrszlklara benzemediini, gnah olmayacam sylemek gerekti. ok karanlk bir geceydi. Usuldan da yamur iseliyordu. Byle iselti havalarda gece koyu, duvar gibi dur. insan bir parmak nn bile gremez. Yrei kt kt atyor, eli aya titriyordu. ylesine zlmt ki, ocuun bekten doldurduu pamuk uvaln tutamamt bile, deil srtlayp gtrmek. Az tede rgatlar uyuyorlard. Ya bir tanesi uyanr da grrse... O zaman her ey, btn hayat bitmi olurdu, iste bu dnce bitirmiti onu. Halbuki arkadainm dnya umurunda deildi.. Memet sonunda cann diine takt, uvaln srtlam, tarlanrj, dna oktan km arkadana yetimek iin uvaln yklendi. Var gcyle kotu. Kasabann dndaki dereye geldiklerinde gn iiyordu. Memet arkadana dedi ki: Sen burada dur. Ben kasabaya gidip bir alc bulaym. Byle srtmzda uvalla kasabaya girersek bizi yakalarlar. Kasabadan bir saat sonra dereye yannda bir alcyla dnd. Adam hrszlk pamuklan artk burada onlardan teslim alacakt. Kasabaya sokmalarnn bir gereklii yoktu. Burada biriktirecek, sonra bir arabaya doldurup kasabaya gtrecekti. Kimse de phelenmezdi. Memet artiK r?er gece be alt uval pamuk armaa balad. Gece sabaha kadar iki arkada pamuk uvallarn yaknlardaki bkle tayp saklyorlar, alc da arabayla gelip pa-,jn.'klar oradan arabasna yklyordu. Pamuk toplama zaman bittiinde Memedin cebinde epeyce ykl bir paras vard. Aasna gitti:

Aam, dedi, Ben bu sinee scaa dayanamayacam daha fazla. Sen saolasm. Artk kapndan ayrlacam. Sen sa-olasn. Kapnda be ay altm. Senden son derece memnunum, istersen hakkm ver, istersen verme. Ben gidiyorum. Aa onun bu hareketine ok zld. Pamuklarn iyi korumutu. Byle Mslman, namaznda orucunda bir adam bir daha nerede bulacakt. Gitmemesi iin ok syledi ona, fakat dinletemedi. Be aylk almas karl ona tam on be lira verdi. Memet Aasnn elini pp helallik istedi, oradan ayrld, doru Adanaya gitti, bir Darendeli dkkan arad. Bir dkkan gsterdiler. Adam sar benizli, kaln pos bykl birisiydi. Byklar apakt. Dkkncya parasn gsterdi, istediini syledi. Hemerisi: Ondan kolay can sal, dedi. Gzel, dayankl, yanda iri bir eek aldlar, iki tane camekn yaptrdlar, iini de uiak tefek, dnyada ne kadar teberi varsa hepsiyle doldurdular. Memedin gene de cebinde bir tek daha donatabilecek paras kald. Ve Memet kylere kt. Vakitli olsun, vakitsiz olsun, Dir kalabalk grnce seccadeyi yere seriyor balyordu namaza. Yamur demedi, k demedi, dolu, frtna demedi durmadan btn ukurovay ky ky dolat. Durmadan namaz kld. Kasabaya dkkan atnn haftasna Darendeye bir hafta-L'na gitti, evlendi, karsn orada brakp geriye dnd. Gerekten de dkkan kasabann en gzel dkkanyd. Btn kyller nu yakndan tandklar, ona gvendikleri iin tutunmakta g-lk ekmedi. Karaborsa gnleriydi. Auanaaaiu. ucm^uv..___ ..^___ lar. Mal biriktir, mal biriktir, dediler. O, hemerilerinin szn tuttu, mal biriktirdi. Birka yl iinde sermayesi on ot be misli artt. Adanaya da bir dkkn at. Bu arada memleketinde kz olmutu. Adanaya dkkam atktan sonra memleketine bir haftalna gene gitti, bir daha evlendi. Sonra Allah Memet Zeki Rstemoluna yr ya kulum, edi. Rstemolunun kars drde, kznn says da on bire ykseldi... Derken Memei Zeki Rstemolu Anavarzann Haclar yanma den topraklarndan bin dnmlk bir Ermeni iftliine hi yoktan kondu ve tapusunu stne kartt. Bu bin dnmlk tarla iin ancak yedi yz altm liras gitmiti. Bugnlerde bir de fabrika dnyordu. Ama topra bytp, gelitirmeliydi. Her eyin bir temeli vard. Sermayenin de temeli topraktr. Fabrikalarn, dkkanlarn bana trl iler gelirdi ama, toprak topraktr. Sk tutarsan boyuna byr. Bu insanlar bu kadar ahmak olduktan sonra, toprak dediin sermayeden, fabrikadan ok daha abuk byr. Topra olmak insana mthi, bir gven verir, mrnde tatmad gveni, topra olduktan sonra tatt. Gvenlik uuygusu kadar inam insan eden hi bir ey yoktur. Onda, imdi ba dndrc bir toprak itah balad. Ne kadar ok topra olursa o kadar ok duyacakt iinde insanl, sevinci, umudu, efkati, gzellii... Btn bu duygular onun bilmedii, ya da oktan unuttuu eylerdi. Ticarette paradan baka hi bir eye balanamazsn. nk her ey gelip geicidir. Kt, pis bir oyundur. Topraksa kalc, salkl, lmszdr. Ve Rstemolu topraa saldrd. imdi gz Dervi Beyin topraklarndayd. Bu beyinsiz herifin toprak ayaklarnn altndan kayyor. Nasl olsa yakn bir gelecekte topraklar onun elinden kacak. Hi olmazsa, benim gibi toprak kadrini bilir, bir avucu iin cann verir bir adamn eline dsn. Sonra Akasaz vard. Bir gn ukurovann ortasndaki bu bataklk nasl olsa kurutulacakt. Zaman geliip gidiyordu. Bu 168 i-v... a*u u>uc.Li;c uonumuK verimli topraklar... Bugnlerde onun kycndan bir ayak basacak kadar bir yer tutmak gerektir. Akll adam ne demektir, gelecei gren adam demektir. Rstemolu Akasazm geleceini avucunm ii gibi gryor, ona gre de hazrlanyordu. o, on yl iinde, ok kalmaz on yl iinde be bin, on imdi Akasazm kysndan be yz dnm topran olsun, 7 bin dnm ' olur. Dervi Beyin topraklarysa Akasazm dousunu ve kuzeyini epeevre evirir. Tarlalarn ortasnda, yerden bir metre ykseklikte, dam sazdan, duvarlar kamtan yz elli metre kadar uzunluundaki penceresiz olan ev Rstemolunun iftlik binasyd. Bu uzun, slak binann on be metre kadar kuzeyinde gene kamtan ve sazdan kck bir kulbe duruyordu. Kamlarndan ve sazlarndan daha yeni yapld belli oluyordu. Bir de uzun bir kavak aac yapniD az ilerisinde salnp duruyordu. Rstemoiu, Rstemolu! Rstemolu hemen darya frlad. Yamal, rengi solup bomboz olmu bir alvar bir de onun gibi her bir yeri anm,, kirli, yrtk prtk bir mintan giyiyordu. Ayaklar yalnd ve bandaki apkas eskimi, tepesi delinmi, yamru yumru olmutu. Kara gzleri durmadan fldr fldr gz yuvalarnda dnyordu. Yz kck, ba kocamand. Hafif de kamburu kmt. Krl sakallan bir parmak uzamt. Aln, boynu, gzlerinin kenar-iar kr Krt. Ho geldin Zlfikr Bey kardeimiz. Ho gelip sefalar getirdiniz. Bu gece boyuna dmde grdm. ir eliyle atn basma sarld, bir eliyle de zengiye asld. Buyurun, in aziz ve de sevgili misafirim. Buyurunuz, in iKi gzm birader, in ki in... in de o mbarek ayaklarn benim de topraklarma bassn. Bassn da harmanlarm bereketten,tasn.

Zlfikr attan indi, Rstemolu at ekti uzun hua gtrd, hemencecik geriye dnd, ieriden bir hasr karp itine dibine serdi: 169 Buyur otur iki gzm, dedi. Ne yapalm, daha iftlii hale yola sokamadk. Bizimkilerden kimse gelmek istemiyor buraya. ok stma var. Sinekler de bulut gibi. Bizim oralar yayla. Bizimkiler bu scaa dayanamaz lrler. Almak gerek iki gzmn Zlfikr Bey. Duydum ki siz de uzak yaylalardan durmusunuz. Duydum ki ok soylu bir kiiymisiniz. Duydum ki felein kadrine uramsnz. Duydum ki soylu, kartal gibi bir Beymisiniz. Felek... Zlfikr dayanamad, iini ekti: Benim babam salnda... Bizim kapda otuz be tane... Bir deil, iki deil, otuz be tane at ylks vard. Btn Kafkasya bizim... Aaaah, aaah... ite imdi. Bizim klemizdi btn Kafkasya... Bizim babas... Gzleri, kck dme gzleri ya iinde kald. Rstemolu telala: Gl yerinden su eksik olmaz. Eskiden de kurt enii kurt olur. Sen olmasan oktan Dervi Bey batard. Seni btn ukurovada mert, yiit olaraktan, birinci adam sayaraktan biliyorlar. Bu her insann eline geer mi? Dn gece dmde ak bir su akyordu. Ak suyun stnde doru, k gibi bir balkyan cita binmi, elinde de bir ahin olan uzun boylu bir adam geliyordu. O geliyordu, akar su da onunlan bile geliyordu. Geldi geldi suylan atl. geldi bizim kapda durdular. Atl atndan indi, su da bizim kapda birikti, kprd durdu. Da gibi ykseldi sonra... Ne demektir bu, bereket demektir. Byk bir soylu adam buraya bereket, bolluK sayor demektir. Ben de sabahtan bu yana dar kp yollara bakyordum. Kim gelecek bize diye merak ediyordum. Bir de baktm ki stn ktn geldin iki gzm karda. ime sevin doldu. Ku gibi hafifledim. Ne haber, iyi haber deil mi? yi adamdan kt haber olur mu, elbette iyi haber olacak, deil mi? Bey raz oldu yle mi? Benden iyi komu mu olur, deil mi? Ksack, sskackt Rstemolu. Avurdu avurduna gemiti. Aadan yukar, bir daa bakar gibi bakyordu Zlfikra. 170 Bilmem ki, dedi Zlfikr. Sana iyi bir adam derler. Ben yle duydum. Bey sana topraklar satacak ama, beni dinlersen alma. noi ben bu Beyleri bilirim. nce topra satarlar, sonra da adanan bana bir i aarlar. Halil aklnda m? Haaa, satt Halile topra Dervi Bey, hem de iki bin dnm satt. Tarsus]?; HaiiU duydun deil mi? Rstemolu: Duydum.:, dedi inliyerek. Duydum ama... Zlfikr: Duydunsa bilirsin ki bin dnm satt. Satnca, daha topraa ayak basmadan... Paralar akam Beye gnderdi. Sabahleyin l bulundu evinde. Kafasn gvdesinden ayrvermiler. Haa, haa... Bey ldrtt demem! Demem ama bu Beylerin tarlalar uursuzdur. nsana hayretmez. Her gece de sabaha kadar hortlaklar dolar bizim iftlikte. Siz nasl duruyorsunuz, diyeceksiniz. .. Biz altk. Bir de Akasazn bir ejderi var, kysnda hi yabanc yaatmaz. Derakap yutar! Rstemolu yutkundu: Sen benim iin hi merak etme. Uursuz tablalar, ben admm iine atar atmaz uurlanr. Hortlaklar uramaz olur. Aka-sazm ejderhasn da eskiden beri sylerler. Asl yoktur inanma. Asl olsa da, bende bir muska var ki, keskin... O muskay Ak-asazm kysna gmerim. Ejderha batakla hapsolur, bir daha da kyya, lenedek adm atamaz. Demek alacaksn topra... Hi korkmuyorsun, yle mi? Korkmam. Dervi Bey bana hi bir ey yapmaz. Yapmalarna da izin vermez. O, soylu bir adamdr. Benim gibi bir adamn kendisine komu olmasn ok ister... Demek alacaksn ha? Ben sana acrm. Hem de severim Rstemolu... Ne yapalm, kendi den alamaz. Zlfikr onu caydrmak iin durmadan, durmadan konutu. Azndaki btn tkrkler kuruyuncaya kadar konutu. Rstemolu korksun diye neler neler sylemedi. Sonra da yalvarmaa balad. Rstemolu Nuh dedi de Peygamber demedi. 171 aresiz kalan Zlfikr, baka Dr are auunuu. uu mendebur adamn bu tarlalara bu kadar sarlmda bir i olmalyd. te, hi olmazsa bundan faydalanmak gerek. Bey cayd. yz dnm satyor. U yz dnme de on sekiz bin lira vereceksin. Yoksa mmkn yok. Bey topra bakasna satacak. Byle bir top-rak da dnyada yok. Her avucu bir kan eder. Aralarnda korkun bir pazarlk, bir cebelleme balad. Uzun srd. Btn gn, btn gece pazarlk ettiler. Bardla ardlar, biribirlerine aza alnmaz kfrler ettiler. Zlfikr on sekiz bin liradan bn; kuru aa inmedi, ibaten on sekiz bin lira istediine de bin piman olmutu. nk ne kadar ok para isterse istesin bu topraklar iin, Rstemolundan koparacan sezmiti. Tanyerleri rken ikisinde de kprdayacak hal kalmamt. En sonunda Rstemolu elini uzatt: Kabul ediyorum, dedi. Yalnz senin gl hatrn iin kabul ediyorum. Tapu muamelesine hemen balayahm. Yarn ben k^sr.baya ineceim. Paray da getiririm.

Zlfikr gn atarken atma bindi ama bitkindi. Atn stn-Je ikiye katlanm gibi bzlm kck kalmt. Boazna bir hkrk gelmi tkanmt. i yanyor, ii dolup tayordu. On sekiz yasnda vurulan byk olunun lsn grdnde de byle olmutu. Az sonra, ocuklar gibi, hkrarak alamaa balad. iftlikten her toprak satlnda byle olurdu. Nasl olsa, nasl olsa Bey bunu o Rstemoluna koymaz. Nasl olsa Bey bir gn tarlasn onun elinden alacak. Can- gnlden inand bu dnce bile onu teselli etmiyordu. iftlie kadar durdu durdu alad. 18 172 brahim Ibo fke iinde geldi: Yok Beyim, yok, dedi. Konaa girdi, burnunu bile dar karmyor. gndr bekliyorum, Ne arya kt var, ne bir ey. Kapsnda da drt kii bekliyor. gn iinde evine erke Yamur Aadan baka kimse girmedi. Ben ne yapabilirim bu adama? Bir odaya giriyor, bir daha da hi darya kmyor, iin yoksa bekle dur, bekle dur. Mustafa Aa sapsar kesildi, byklarn ekitirerek dnmee Daacu: Onu kasabadaki konandan karmay, daa kaldrmay bir istiyorum ki... Bir istiyorum ki... iftlikten kaldrmak baka, buradan, kasabadaki konaktan kaldrmak baku. Bir ey kta mal, bir yolunu bulmal, onu daa kaldrmalyz. Anlamyor musunuz, btn dnya gazeteleri yazar. Sonra dada... Akyollu Mustafa bir an gzlerini yumdu, dudaklar, burun delikleri titredi. Sitna binlerce byk ine sapl, inelerin ular imekleniyor. Gne altnda, kavruluyor. Boaznda bir ip, bir ata bal... Atn stnde Heko... At krbalyor. Derviin dili bir kar darda... Hayr, hayr ona pusu kurup bir kurunla ldrmek istemiyorum onu. Onu yakalayacam. Yakalayp elimle... Gnlerce... Dnya dnya, insan insan olal grlmemi, duyulmam 173 ikencelerle ldreceim unu. um__ _o konandan karmann bir yolu, bir aresi. Ka gn kalacak kasabada? ibrahim Ibo: iftlikteki kona onarmaa baladlar. Bir, bir buuk ayda biter, dediler. Gene tarla satm Dervi Bey. Rstemoluna... EkD: yananlara da para vermi. Herkese herkese para datm. Akyollu: Yazk, dedi, inler gibi, aah yazk. Sonunu getirmedi. Onu bir gece almalyz, Aladaa doru ekilmeliyiz. yle deil mi brahim bo? brahim bo hemen toparland. yledir Bey. ' Alada bizim damz deildir. Kimseler bilmez bizim Dervii, o kfiri oraya gtrdmz, s brahim bo o anda: Kimseler bilmez, dedi, irkildi. te orada... Hamd ksack yar cce bir adamd. Eski bir ekiyayd. Ekiya ba Krkayakn kasab diye anlrd. Hamdi ayaa kalkt, gerindi, dudaklarn lezzetle yalad: te orada... te o zaman... Gel ulan buraya Dervi Efendi. Gel, gel, gel... Gel buraya, korkma, iki gzmn bir iei! Korkma, avdar sapnn , ingen kynn yak... Hi korkma... Topaalarm altna gittiler. Her biri srtn bir aaca verdi, oturdular. Gel hele gel, gelkarda gel... Amma da sarard yzn! Yalvarma. Yalvarmak yok. Hi yok. Bak, yreim yufkadr, dayanamam. ylesine bir konuuyor, taklit yapyordu ki, karda Dervi vardr dersin. Dervi alyor, glyor, ac ekiyor, yalva-ryordu. Geldin deil mi, geldin. Bu iyi ite, beni zora komadn. Soyun, soyun bakalm. Soyun ulan. Utanyor musun? Hay174 uw_________~ i* uuguuu uuga n soyunmadn m? Soyun ulan, it soyu. Burada senin Beyliin para etmez. Soyunmuyor musun, yleyse al, ite... Mestan: Bu da yeni, diye gld. Bu mendebur cce imdi bakalm ne yapacak, o kfir giyitlerini karmyor ite... Hamdi: karmasn, diye kuruldu. Varsn karmasn. karmamas daha iyi... Bir teneke pekmezi alrm. Cvk pekmez tabi.... Tepesinden dkerim, trnana kadar onu pekmeze bularm. Yaknlardaki ar kovanlarn aarm. Anlar doru Derviin stne svanrlar. Bir de dalarn sinekleri yaman olur. Onlar da svanrlar. st ba ar oul verir gibi!

Komaa balar. O koar, arlar peinde... O koar arlar peinde. stnden bandan pekmez akar, ar akar... Sonra bir kovan, be kovan ary stne boaltrm... . Akyollu: Hamdi, dedi, bu seferki hi iyi olmad. Onu, bunun iin karacaksak hi karmayalm, bir kurun skalm, lsn gitsin. Hamdi: ok mu kt? diye sordu. Siz bir adam arlarn nasl paraladklarn grmediniz mi? Zaten bu arlar balans deil ki... Eek arlar. Mestan: Olmad, diye Akyolluyu onaylad. Olmad. Bu kadarck ikence iin onu t Torosun bana gtrmee demez. Bir kurun skarsn yreinin bana olur biter. Benimki de Bey bu sefer gene tutmad sanrsam. Alr onu gtrrz dan tepesine... Onu 'limlen gzelce soyarm. Yere oturtup srtn bir aaca gzelce dayarm. Elini kolunu, gvdesiyle birlikte aaca bir iyice eke eke balarm. Baladm m... Alrm elime bir bak. nce ayak parmaklarnn arasm dilerim. Sonra bacaklarn, sonra baldrlarn ince ince dilerim. Belden aasn dilim dilim eylerim. 175 Bir yanna tuz ekerim. Bir yanna bal dkerim. Bir yandan sarca karncalar, bir yandan sinekler okumaa balar. Bir yandan da rmee, kokmaa, morarmaa balar. Sinekler bal, sarca karncalar eti yer bitirirler. Sinek bir kandrr, insan olan dayanamaz. Sarca arlar bir kemirir, amanallah! Amanallah! O -lnceye kadar, kendini kendi gzleri nnde sinekler yer, bitirirler... Akyollu: Bu iyi,j> dedi. Bu iyi ite. Hi bir kitapta bylesine raslamadm. Bu iyi. Mestan: fkemden, hncmdan uyku uyuyamyorum. Onun iin yakaladmz zaman neler neler yapacanr.z dnyorum. O kimdir o! O, Murtaza Aa gibi bir yiidi yokedendir. Kara topraklara salandr. Bu bile azdr ona. Hamdi iyice alnmt: Sanki ben onun iin uyuyor muyum, Murtaza Beyimizi ldrene en gzel lm dnmyor muyum? Hani giyitlerin' karmazsa ne yaparz diye dnmtm de... Akyollu: zlme Hamdi, sen hi cann skma. Hele onu bir yakaayalm, en gzelini buluruz, dedi. Recep: Hele onu bir yakalayalm. Benim aklmda bk ey var ki, ne kitaplar yazm, ne de insanolu akl edebilmitir. Onu bir yakalayalm da... dedi. Mestan: Syle Recep nolursun, diye yalvard. Bir merak cdi yorum ki... Nolursun syle. Heko: Onu bir yakalayalm, benim de aklmda vardr azck. Akyollu: Recep dncesini sylemiyor. Hi mi bic sylemedi. Onun bildii okkal bir ey olmal. Okkah bir lm eidi. 176 --------------JT yledir Beyimiz. Hele bir ele gesin o... Grrsnz. Doru. Hele bir ele gesin. Mustafa Bey: Ibo gr bekledi, bir yolunu bulamad. Diyorum ki on kii bir gece Derviin konan bassak... Mestan: Olmaz. Bizde ne kadar silah varsa onlarda da var. Sonra candarmalar da abuk yetiirler. Ben diyorum ki, mz yabanc klna girsek... Hamdi: Deliye bak! Dervi uan kuu sokmaz evine, deil tanmad insan. Recep: Ben ok dndm, diye doruldu. Varalm Dervie diyelim ki, Akyollu Mustafa seninle bulumak, grmek, konumak istiyor. Varalm, Mustafa Beyin mektubunu eline vere lim. Bir de yer gsterelim. Mustafa Bey de yazsn ki mektupta ben yalnz geleceim. Sen de yalnz gel. Gelmez mi? Akyollu: Gelir, dedi. tekiler de: Gelir, dediler.

Eeee, sonra? Hamdi: Biz sizin buluacanz yerde allarn arkasna saklanrz, Dervi gelir gelmez de stne atlrz. Akyollu ban elleri arasna ald: Hele bir dnelim, dedi. Dervi bu arya gelir. Gelir ama... brahim boya dnd: Evini, tarlalarm benim yaktrdm sanyor, yle mi? brahim Ibo: Ne sanacak ya... iftliinin stnden yel esse bizden biliyor, diye karlk verdi. 177 F:12 Akyollu Mustafa Bey: Buna karlk ne evimi yaktrd, ne de tarlalarm. Beni bylesine aalyor, o kpek. Madem beni yle sanyor. . Alaca olsun, o kpein. Hamdi heyecanla onaya atld: Buldum, buldum, dedi. Yeni bir ey buldum. Onu yakalaynca... Durun durun anlataym. Sonra anlatrsn, dediler. Soluk aldrmaz bir scak kt. Buulanan, boucu. Sonra sar, bala karm, koyu, karanlka bir yamur balad. Ar, yamyor gibi, scak, buu gibi... 19 178 brahim Ibonun Dervi Beyin huzuruna kmas zor olmad. nce onu kapda tepeden trnaa bir iyice aradlar, tabanca-siu, hanerini aldktan sonra yukarya kardlar. ibrahim Ibo mektubu Beye uzattktan sonra ekildi, el kavuturup boyun krd, kapnn yannda durdu. Dervi Bey mektubu okuduka bir ho oluyor, renkten renge giriyor, bam mektuptan kaldrp Ibranim Iboyu szyor, yeniden mektuba dalyordu. Sonunda sert, ban kaldrd gzlerini brahim Ibonun stne ldrrcesine dikti, ibrahim Ibo titredi. t Syle bakalm, benim konaa atei sen vermedin mi? Ekinlerimize atei sen atmadn m? Ibidhim Ibo hemen o anda karlk vermedi, bir an dnd: Ben ate verdim senin konaa, ekinlerini de ben yaktrdm. Mustafa Beyin bundan haberi olmad. Neden sylemedin ona? Sylesem izin vermezdi. Git syle ona, istedii yere tek bama geliyorum. Yalnz sen haberi verdikten sonra buraya geri geleceksin. Sen hergele b[r adama benziyorsun. Ama yiide de benzersin. Syle, Mus-afay! ok mu seversin? 179 ok severim. Onun yoluna canm Koyaum. O da senin yoluna? Orasn ben bilemem. Mektubu verdikten sonra ben buraya gelemem, ister gel Mustafa Beyin dedii yere, ister gelme. Bu beni rgalamaz. Sizin bileceiniz bir i. Sizin aranzda. Air-. ma velakin konan ben yaktm. Benim kitabmda konak yakmak da, ekin atelemek de, arkadan vurmak da, baskn da, tuzak da, her trl melanet de, hainlik de yazar. Ben hi bir ey tanmam. Yanma ynme bakmadan dorucana amacma giderim. Seni o gnlerde konaktan darya karmak iin btn ukurovay kesmek gerekseydi, oluk ocuk, yediden yetmie tekmil ukurovay keserdim. Bey hi amad: Seni iyi tanyorum ibrahim Ibo, dedi. Hamdi nasl, Krkayan Hamdisi? Gene yle zalim mi, ta yrekli mi? Eskisinden bin beter. Sabahtan akama kadar sana lm eidi dnyor. Dervi Bey gld: Daha bulamad demek! Her gn bir tane buluyor. Bir bulduunu ikinci gn beenmiyor. Benim ona ne ktlm dokunmu ki? u dnyada onun kadar iyilik yaptm bir kimse yok ki... En az kere onu lmden kurtardm. Ona karda gzyle baktm. Ben ona ne yapmm ki? Onun herkese fkesi vardr, insanoluna dmandr, ister sen ol, ister bakas, ona ktlk edebilecei insan gster. Bakas gerekmez. Onun fkesi tekmil insanlara, tekmil yarata. O her gn bir canl ldrmeden edemez. Ya bir ku, ya bir kedi, ya bir kpek, bulamazsa bir karnca, bir sinek, bir an... Bir evine gittim ki ne greyim, binlerce ary bir iplie dizmi, srtlarndan ineleyip! Arlar vzldayp durdular gnete. Kuru-yuncaya kadar. Arlar ardanda daha yle iplikte kavrulmu dururlar. 180 jjemeK ooyle adamlarla alyor soylu Mustafam? Bulursa herkes byle adamlarla alr. Dervi Bey ibrahim Iboya doru birka adm att, elini omuzuna koydu. Sa eli tabancasnn kabzasndayd. Ibo odaya girdi gireli bir kerecik olsun elini tabancasndan ekmemiti. Var syle Mustafaya tek bama Tilkitepesine geleceim. Yanma hi kimseyi almadan. Sen bile yaktysan, konamn vaklnasn, ekinlerimin atelenmesini ona yaktramadm. Neredeyse yeni

yetme imansz Aalara benzeyecek. Bunlardan do-jay onun arsna tek bama gelmesem hakkm var. Ama geleceim gene de. Selam syle. Dnyada bir tek ey isterim, dmanmn u aalk Aalara benzemesini istemem. ok selam syle. ibrahim Ibo: Bastne Bey, sylediklerini tekmil Mustafa Beye iletirim, dedi, merdivenleri abucak indi, aada onu bekleyen adamlardan tabancasn ve hanerini ald, atma atlad gibi doludizgin srd. ibrahim Ibo gittikten sonra Bey piman oldu, karsnn odasna girdi, meseleyi olduu gibi ona at, mektubu verdi. Hatun mektubu okudu. Olmaz, diye bir lk att. te bu olmaz. Konan yakan, ekinlerine ate atan nasl olur da adam diye karna alrsn? Ona insan diye nasl gvenirsin? Seninle konumak istiyen senin evine gelir. Bir derdi varsa, tek bana seni Tilkitepesine mi arr? Olamaz, tek bana gidemezsin. Baka trl seni ele geiremedi, al ilen ele geirecek. Sen evden kar kmaz yolunu gzletecek, iki adam stne atlp seni yakalyacaklar, onun karsna gtrecekler. O da sana diyecek ki, ben seni yalnz bekliyordum. Demek yakalandn? Bylesi daha iyi oldu, diyecek. Dervi Bey, kederli, umutsuz: Hakkn var Hatun, dedi. Aynen byle eyleyecek. Ne vapmah? 181 I Gelmem deme, gnn ileriye at... Hakkn var Hatun. ocuklar nasl? Muzaffer arya gitti. Ceyhun da aada bahede. * Bu konak, ona Ermeni bir arkadann armaanyd. Erme- .-. ni arkada bir gece, daha kaka, daha srgn falan yokken ona gelmi, Bizim sonumuz yok. Bizi ya ldrecek, ya srecekler, ( demi, evin tapusunu ona vermiti. Gya evi Beye bin altna satmt. Bey arm, Amann dostum, bu nasl olur, sizi kira srer, kim ldrr? diye Ermeniyi teselliye alm, szn dinletememiti. Ermeni diyordu ki, Bu kona zendim bezendim yaptrdm, iinde de iki ylck oturamadm. Baktm ki gidiyorum. Konamda kansz, cieri be para etmez birisi safa srecek. Dndm ki bu ev kime layk, Sarolu Dervi Beye layk. .. Al, helal olsun ev sana. Al, gle gle otur. Sana byle bir ev deil, bin ev layk. Saraylar layk. Konan bahesine silme nar dikilmiti. Pembe, hi bir yerde bulunmaz cins narlar. Narlar iek am, bahe inanlmaz bir krmzlkta dalgalanyordu. ocuu karmazlar ya? Hatun: O kadar alakl u yeni yetme Aalar bile yapmazlar. ocuklara hi bir ey olmaz. Dervi Bey: Ondan her ey umulur, dedi iini ekti. u fakir fukarann ekinini yaktrdktan sonra... Arkasn dnd, odadan kt. Karsna hayrand ve onu delicesine bir akla hl severdi. Karsyla biribirlerini grmeden nianlanmlard. Aadan, Arabistan lne yakn yerlerden, nergis kokulu, bereketli Amik ovasndan olurdu kars. Oralara yerlemi, nl bir Trkmen Beyinin kzyd. Trkmen Beyi gelenei iinde dimdik, onurlu, yrekli bir insand. Esmerdi. Gzleri iri ve kapkarayd. Gamzeli yanaklar her 182 gn pemueeuege nazra. Kaim dudaklar kpkrmz ve ehvetliydi. Gld zaman azck yaylr, sonra sevgiyle toparlanrd. Her bir hareketinden bir incelik, bir sevgi yaylrd ortala. Hemen hemen hi denecek kadar az konuurdu. Ne syleyecekse, her eyini elleri, gzleri, hareketleri, yzyle sylerdi. Ve eski Trkmen kadnlar gibi giyinirdi. Srmal fes giyer, srmal feste dizi dizi altnlar, boynunda beibiryerdeler, fistan, parlak kundura, kollarda burma bilezikler. Yalnz, delik olmasna karn burnuna altm hrzma, bir de ayakbileklerine, Bey o kadar istedii halde, halhal takmazd. Kocasnn ldrleceinden hi mi hi korkmuyordu. nk onun baba evinde insanlarn ldrlmesi bir eski, bir yerin dibine batas gelenekti. Kocas ldrlecekti nasl olsa. Bunu evlenmeden ok nceleri biliyordu. Onun derdi kocas ldrldkten sonra ocuklarn nasl yetieceiydi. Boyu uzundu, suna gibiydi. enesi sivriydi. Hidayet: Beni ona gnderme Bey, dedi. Elini ayan peyim gnderme. O beni ldrr. Ben ona hi gvenemiyorum. Dervi Bey:

Allah Allah, dedi, inanamyorum. Allah Allah! Bu adam bu kadar dt m? nsamn nasl byle bir dman olur? Hidayet: Nasl olur, nasl olmaz bilmem ama ben canm ona g-venemem. Konak yakana, pusu kurana, yol bekleyene, tarlalar atee verene canm gvenemem. Var sen gven Beyim. O senin bilecein i. Can senin. Velakin ben o adamn yanna gidemem. Kusura kalma Beyim, senin bir dmann hakknda byle dnmek yakk almaz amma velakin ne gelir elimden... Can ii. Can tatl Beyim. Bey ona kzmt ama belli etmiyordu. Mustafa Akyollu hakkndaki her aalayc sz onu t yrekten yaralyor, kltyordu. ini ekti: 183 Alicii ar bari de o gitsin. Ne yapaym Hidayet, lakh-sn. Gene iini ekti. Ne gelir ki elimden! Hidayet sevinle: iyi, dedi. Alicik iyi. Onlar birbirlerine mnasip kiiler. Hidayet: iyi, dedi. Alicik gitsin. Kona yakar m, ekinlere ate verir mi? Alicik gitsin. Aliciin kim olduunu bilse Mustafa ldrr. ldrr, dedi Bey fkeyle. Ama ne yapaym ben, kendi den alamaz. Kendi yapt, kendi buldu. Alicik iyi. Hidayet durmadan uzun uzun parmaklarn sayyordu. Gzlerini -uzun bir sre tavana dikiyor, dnyor, sonra dnyor parmaklarn sayyordu. Ne zaman Hidayet? Hidayet dalm gitmiti, duymad. Hidayet! Hidayet uykudan uyanrcana irkildi: Buyur Beyim? Ne zamana Hidayet? Hidayet birden: Gelecek yl deil, teki yln Eyllne. Sen deli misin Hidayet? O bana imdi, hemen bulualm diye mektup yazd. Sen ne diyorsun Hidayet? Biliyorum Beyim. Ama ev yakan, ekin ateleyen, yol bekleyen bir adama da baka trl davranmak ne mmkn bir aredir. Ne ona seninle gremem diyebilirsin, bu olmaz, ev yakan karna adam diye dikmi olursun, ne yarn buluabilirsin. Onun yaptklarn yzne vurmak iin iki yl sonra Eyll aynn yirmisinde buluursun... O da yapt aalkl anlar. Gelecek yl deil, daha gelecek yln, yani devresi yln Eyll aynn bol gneli bir gnnde dersin, mektubu bylece bir gayr mmkn, binanalezikli donatrsn. Olur mu efendim? Beyim? O kudurur, byle yazarsan. Kudurur ki ok kudurur. Kona da 184 brahim Ibo yakmad. Tarlalara da o ate vermedi. Vermediyse, yapanlar bulmak onun ii. Onun kona yansa biz kendimizi temizlemek iin kona yakan bilmecburiye bulmaz mydk? Dervi Bey glerek: Bulurduk. Hidayet: O da bulup kendi namusunu kendisi kurtarsn. dedi. Dervi Bey: Kurtarsn. Hatun: Hidayet hakl, dedi. teki yln Eyll ayma. Kona yaktrr m! Hidayet: 19... ylnn Eyll aynn bolbolamad, nur saan, kl bir gnnde, hem de yirmisinde tanyerleri rken, Tilkilertepesinde deil de, Kulartepesinde yek be yek ikimiz, elimizde bir Kuran Kerim, hem de soyumuzun damgasnn resmedilmi bulunduu, krmz olacak ki grnsn uzaklardan, bulunduu, sancak deil, yasak, bayrak deil, bayrak ismet Paanndr, yasak, bir mendil, ama byk bayrak gibi dalgalanan bir ak mendil, ok byk bir mendil rzgerde, yani esen yelde dalgalanarak-tan biribirimizin huzurdan istikbaline kacaz deyip yazmalsn Beyim. ok kartrdn ama anladm. Hidayet: Ne bileyim Bey, dedi. Biz yoz adamlarz sizin gibi lgat mugat bilmeyiz ki. te yle yaz. Bir de yzne vur ki, tilki gibi yol beklenir, pusu kurulur mu? Beylik tresinde byle gay-rimnasebetsiz iler olur mu? Beyler nizamls tmcek mi ld? yleyse o zaman biz de u ii brakalm. Katillii katillik gibi yapalm. Neden elimizi kana bulayalm, bir insanla, yiitlie ya-ramayacaksa? Gzel yaz Beyim. Byle yazarsam onu dman diye karma almamam gerektir. Byle bir adama mektup da yazlmaz Hidayet. 185 Hidayet: Ben bilmem orasn. Sen iki yl sonrasnn Eyll aynda buluacan yaz da, bakaca ne yazarsan yaz. Ben ok fkelenir oldum bu Mustafa Beye. Muharremi de ldrtt. ok alak bir adam. JCorkak... Korkak. Bey fkeyle: Sus Hidayet, diye bard. Bir daha Mustafa Bey hakknda byle konuursan dilini koparrm.

Hatun hemen atld, serinkanl tok bir sesle: O bir korkak, hem de korkak olu korkak. Hem de alak olu alak. Hem de kurnaz, hileci, kt, aalk... Dervi Bey sapsar kesildi, elleri titredi. Hem de ev yaktran, harman ateliyen... Hem de pusu kuran... Hem de... Dervi Bey: Sus Hatun, dedi, sus. ldrme beni. Allah byle dostun da dmann da belasn versin. Sus Hatun sus! Sus da beni daha fazla ldrme, kltme. Sus! Hatun ellerini beline koyup, aadan soukkanl: Dervi, yaz ona, dedi. Yaz ki yreine ilesin. Yaz ki, Sarolunun karsnda nasl durulmal onu rensin. Ya da bu iten vazgelsin. Beceremeyecekse, altndan kalkamayacaksa gndersin adamlarn, vazgelelim desin. Bu i de burada bitsin. Dervi Bey: Burada bitsin, diye ekledi. Sarolunun karsna ya adam gibi klr, yiitcene, ya da hi, ya da hi... Ya da hi... Saroluna dmanm demek kolay m? Ya da hi, ya da hi! Dervi Bey: Ya da hi! dedi. Hidayet: Ya da hi! 186 20 Gene yamur balad. Ilk, sar... Sleyman Sami ortala dt. Gnlerdir kap eii andryordu. Her nne gelene de: Olmaz, diyordu, olmaz bu. Olmaz efendim. Soylarn bitirecekler, zrriyetlerini kesecekler biribirlerinin. Olmaz. Habire ldryorlar. Durmadan, durmadan, durmadan. Hepsi de am gibi yiitler. imdiye kadar bunlar biribirlerinden bir ordu ldrd. Bir ordu ne demektir, bir kii ne demektir? Bir ordu bir ordu, bir kii bir kii demektir. Evet, bir kii, bir kii demektir. Niin ldrlsn? Deil mi? Evet efendim, artk bu vahetin, bu canavarln, bu vatan haymhnn nne gemeliyiz. yle deil mi? Vatan haynl ne demektir! Vatan hayml demektir. Bartralm unlar bitsin. nc kezdir ki evine gittii Mahir Kabakolu: Haklsn Sleyman Sami, diyordu, onu kapda uurlarken, arbal, her szc duygusuz, tane tane syleyerek. Bu i amza yakmyor. Bir Avrupal duysa hi hi bu vaheti anlayamaz. Sleyman Sami cokuyla sz onun azndan ald: Anlayamaz! Anlayamad iin anlayamaz demektir. n-k bu ada vahetlii anlamak kolay bir i deildir. Biz ki, biz ki yurdumuzu Avrupann tam hizasna vardrmak iin byk 187 gayretler sarfederekten, canmz kalknmaya vereremen, nem de nurlu ufuklara giderekten... Evet Sleyman Sami, evet kardeim, senin bu insanca duygularn anlyor, hem de can gnlden senin bu abalarna katlyorum. Ama bu canavarlarn biribirlerini ldrmekten vazgeeceklerini hi sanmyorum. ok sylendi, ok gayret edildi, onlar bartrmak iin zaman zaman ukurova biltekmil ayaa kalkt. T Ankaradan buraya kadar ileri Bakan bile geldi. Bunlar gene aldrmadlar. Bana msn bile demediler. Ben bile, imdiye kadar kasabann, ukurovanm ileri gelenleriyle be kere her ikisinin de evlerine gittim, aresi yok, umutsuz bir i. Ama belki, Allahtan umut kesilmez. Bir daha, yz bin kere daha denemeye deer. u milletimizin alnndaki gericilik lekesini silelim. Bu ada bu olmaz. Ben hazrm kardeim, sen git tekilerle gr. Ben giderim ikisine de, ikisi de okumu, dnya grm adamlar, bu iin vahet, amza yakmaz bir gericilik, yalanclk, uydurma, insanca olmayan bir davran olduunu sylerim. Rezillik, alaklk, vatanmzn alnnda bir kara leke olduunu sylerim, Avrupallar duyarsa bu halimizi ne derler, diye sylerim. Dilimin dndnce sylerim. Murtaza Beyin lmnden sonra bir eyler oldu mu? Akyollu Dervi Beyin adam Muharremi ldrtt. Byk bir seyisti. u ukurovada ondan daha iyi attan anlayan kimse yoktu. Vuruldu gitti. Dervi Bey de Muharremi ldren Kara Hseyini hemen ardndan ldrtt. lsn gtrp Akyollu-nun avlusundaki nara astrd. Yazk deil mi canm, bu vatann ordusuna? Ordu ordu, vatan vatandr. Onu kimse ldrememeli. Muharrem genti. Kara Hseyin de... Mahmut genti, Murtaza da, her birisinin be olu olsa, al sana bir manga, deil mi? Onlarn da oullan... Zrriyeti kesmek olur mu? Gidelim Mahir Bey, gidelim, vatan adna ltimatomu verelim. Verelim de akllar balarna gelsin aklszlarn. Akl ne demek, baa getirilir demek. Umudum yok ama, gene de giderim. 188 yman am: Saol, saol, senden bunu beklerdim Mahir Bey. Avru-pada okumu bir insan vatann kalbinde kanayan byle bir yarann sonuna kadar kanamasna msaade edemez. Mahir Kabakolu: Edemez, dedi, byk altndan glerek. Kasabada herkes bar konuuyordu. Bu bar olmalyd. Neydi bu? Neydi bu sabahtan akama dek biribirini ldrmek? Olur mu? Ne vahet bu! nsanla yakr m? Dilleri byle sylyor, ileri barn olmamasn istiyordu. Yl on iki ay Akyo-luyla Sanolu soyunun biribirlerini ldrmelerini konumaa almlard. Yllardan bu yana cokulu, yiite, psrk, delice, ahmak bir hikayeyi izlemilerdi. Hikayenin birden kesiliverme-si olmazd. Bombo kalverirlerdi. Krolas Sleyman Sami, sana noluyor be! Allah belan versin. Herkes biribirini ldrr, ldrr. Bir gelenek ki, soydan, dededen, atadan gelir. Birden kesivermek olur mu? imdi kesiverseler o adamlar ne olur? Ak-yollunun, Sarolunun konann kapsn beklemilere ne olur? Emekli yaparlar onlar. Ekmeklerini nasl kazanrlar? A lrler onlar, a lrler. Ellerinden kurun skmaktan baka bir i gelmeyenler... Yaaa, bir de iin o yann dnmeli. Alm

kudurmutan beter olur. Dervi Bey ne yapar bombo? Mustafa Bey ne yapar? Gelir ehir kulbne sabahlara kadar kumar m oynarlar? Yaaa, ne yaparlar? Onlar bu ii brakrlarsa u azsz dilsiz millet ne yapar? Biribirlerini yerler alimallah. Veli Hasan Aa Sleyman Samiye: Ben gitmem, diye bard. Sana ne oluyor Sleyman? Ne karyorsun bu ilere? Dnya yansa iinde bir pn m var Sleyman? Vazge olum, yorulma. Byle gelmi onlar, byle gider. Onlar tkeninceye kadar biribirlerini ldrecekler. Almlar. Onlar baka trl yaayamazlar. Beyler biribirlerini byle ldrmeli ki fakir fkara azck soluk alsn Sleyman. Onlar biribirlerini byle ldrmeselerdi bizi ldrrlerdi Sleyman. 189 Yaaa Sleyman! Bak Sleyman, sana ne oluyor, sen baar oa-cam birisin. Sana ne be? Bir inen var m yakanda? Syle, neyin var? Sen neylen geinirsin Sleyman? Beygir gtndeki sinek sen deil misin? Kim syledi sana bunlar barsnlar diye? Seni kim kurdu da ortala salverdi Sleyman? u ovada sava oldu. Ali cengi gibi. Kan gvdeyi gtrd. Eskiden, airet zaman. Akyolluyla Sanoullar bir hafta, on gn kyasya sava eylediler Anavarzann ovasnda, stnde. Sumbas suyu kan akt. Kartallar insan etine doydu. Bir tekmil u-kurova, Anavarza ovasna dolutu da seyreyledi bunlar, ala-boz duman iinde. adrlar yand, ova yand, ekinler, ormanlar yand. Koyun, deve, at srleri talan edildi. Hi kimse ayrmad onlar. Sava kendiliinden bitti. Halleri kalmad, tkendiler. Yoruldular. Ayakta, ellerinde silahlan sapr sapr topraa dkldler savalar. Her iki yandan da. gn gece ovann ortasnda uyudular. Brakn dsnler olum. Bu iin bitmesini istiyorsanz, brakn dsnler. Brakn olum. stne varrsanz, onlar bilirse ki her an koca bir ukurova durmadan kendilerini konuuyor, onlarla ilgileniyor, hi vazgemezler ldrmekten. Hi oral olmayn, onlar kendiliklerinden bitirirler bu ii. Ben gidemem onlara. Onlar bin yldr delirmiler. Delidir onlar. Delidir yavrum. Ben yakndan bilirim onlar. Hi mi hi akl yok onlarda. Salt gsteri. Gsteri iin ldrrler biribirlerini. ldrsnler. ldrsnler biribirlerini. Ya yorulur usanrlar, y da tkenirler. Brakn yakalarn. Ben gidemem onlara. Onlar benim ayamn trnana kurban olsunlar. Siz de daha fazla kkrtmayn bu deersiz adamlar, smskleri. Bok herifler. Yzn buruturdu, kr kr, bir tiksinti geldi oturdu gzlerine, bir kmseme: Hadi sen de, siktirol bamdan. Hadi sen de... Kkrtmayn onlar, bartrmaa gidip de... Elini sinek kovar gibi sallad. Hadi sen de siktirol bamdan. Sleyman Sami soludu. Uzun boynu daha uzad. Boyun damarlar iti. Kular gibi, bir gzn yere evirerek, kck, ak 190 na ouu, enen ttryen, ellen kular gibi rpnan yal adama bakt bakt, boynunu kvrd: Var kret yallna. dedi. Biz de seni... Mendebur! diye grledi Veli Hasan. Seni ie yaramaz, bes para etmez, aalk herif... Sen gsteri yapacak, kendini millete gstermek iin, adam saylmak iin, Sleyman da varm desinler diye... Yoksun ulan, yoksun! At sineinden adam olur mu? Yoksun ulan... At sinei at sineidir, ne yaparsa yapsn, yaad yer bellidir. Haydi git karmdan, elimi sinek kanna bulama... Sleyman Sami hem koarcana, admlarn bir utan bir uca uzatarak, boynunu sundurmu yaylanarak oradan uzaklarken durmadan boynunu dndryordu, iri kz gzleri dar frlam aknlk iindeydi, kzyordu: Vay anan avradn kocam kpek, diyordu. Vay ki vay anan avradn. Vay ki vay... Barma ilerini imdiye kadar hep Sleyman Sami yrtmt. Byle iler de hep onun iiydi. u dnyada herkesin bir ii vard, onun da ii insanln przlerini, aykrlklarn dzeltmekti. ok iler vard yaaymzda insanla aykr. Bu aykrlklar dzeltecek bir kii olmamal m? Bunca yl byle ilerin bam, ekerdi, u kocam, tir tir yal koca kadar kimse onu bylesine aalamamt. Ben de vazgeerim, ldrsnler biribirlerini. ldrsnler! Vahetmi, olsun, insanlk dym olsun. Bana ne. Babamn olu deiller ya! Zaten bilinmeyen bir zamandan bu yana biribirlerini ldryorlar, tkeninceye kadar ldrsnler. Ulan, kap kap dolap az kokusu dinlediimiz yetmiyor gibi! Vazgetim ulan kocam kpek. Vazgetim ite. arnn ucundaki ulu nar aacnn altnda durmu, enesini sa avucuna alm, ii alp alp veriyordu. Uzundu, upuzun kararts narn alt dallarna kadar varyordu. Bklm beliy-'e. bir yay gibi... Yumulmu, bir izgi olmu gzleriyle. Sk s-frya kapanm dudaklaryla. Sol elini arada bir ne arkaya r191 il pyordu. Vazgeersem ne olacaK yam. nt >^^~~, _________ biribirlerini. Kim kazanacak, kim yitirecek bu iten? Vatanmz yitirecek. Ben kendimi gstermek iin yapyormuum! isizliimden, gszlmden yapyormuum. Mademki hi bir ie yaramyor yaptm, ben de vazgetim. Abdlhalik Efendi, tapucu. Cin gibi. Abdlhalik Ara. Bakan soyu. Gml bastonu. Uzun uzun bir adam. ok lgat kullanr. Ne dediini kolay anlayamazsn. Ya Veli Hasan Aa, sen Aa olmadan nce tapucu Abdlhalik Beyin evine odun tardn. Bir de Gl Faunay gtrrdn ona. Yana gl renginde. Gl. Yeil gzl. Ka kurua? Senin stne Sazanl iftliinin topran tapulayverdi Abdlhalik Efendi. Sen sonra anlarsn bunun deerini hay Veli Hasan.

Torunlarn, torunlarnn torunlar kyamete kadar bana dua ederler, hay Veli Hasan. Ben sana bir iyilik ediyorum ki, sonra anlarsn. Var git bir hu yap Sazanl bataklna, iftliin olsun. Gl Faunay da al. Aygr gibi kadn. Helal olsun. Dourt dourta bildiin kadar. Ben ondan memnunum. Allah senden ve ondan ve de bizim kardan raz olsun. Gl Fatma mrme mr katt. Onunla sen evlen ki, u kadir kymet bilmez insanlar iinde ziyan zebil olmasn. Tosun gibi kadn. Abuhayattr Gl Fatma, dedi. Sen Gl Fatmayla evlendin. ocuklarn oldu. Yedi olan, yedi kz. Hepsi de Gl Fatmadan. Hepsi de Sazanl iftliinde byd, boy verdi. Bataklk kurudu. Deli, alak olanlarn para savurdular Adana barlarnda. abuk yozlat soyun. En byk olunu Takanda bir orospunun stnde vurdular. Gl Fatma daha Abdlhalik Efendinin evine gider. Yaland, yalandlar ama, dnya alem biliyor ki Abdlhalikle Gl Faunann sevdalar gibi sevda Kerem ile Aslda da yok. Yanp tutumular krk yl. Gl Fatma diyormu ki yz yama da varsam, kocasam da lsem de gene de o... Gene de mezarmda biten ot onu diye barr. Ya sen nesin Veli Hasan? Sen kimsin bu ite? Na yapyorsun o evde? Hangi ocuk senin, hangi ocuk Abdl Beyin? Ayrdedebiliyor musun? Sen ayrdedemiyorsan millet ayrdedi192 uzun boylular, ela gzller, kalem parmakl kumrallar bir yana... isTasl uyuyorsun ulan? Sleyman Sami: Alacan olsun, diye bard. Ulan seni Allah deli ey-emi) ulan oduncu, ulan sen toprana kurban ol Sazanl iftliinin toprana. Ulan o Ermeniler kamasalard, sen de avu-cunu yalardn. Sazanl toprana sen de, Abdl de kurban olurdunuz. Gl Fatma ukurovada naml orospu, sen oduncu olur kalrdnz. kret ulan, kret, iki dinli Serkise... Serkis Hazne-ciyana... Serkis Efendiye. Serkis olmasayd... Ya kamasayd... Seni koca Serkis seni. Pos bykl. Altn dili. Elinde de kocaman, stnde bir adam, bir aslan sureti olan bir yzk tard. Yzk babamda daha. Babam Serkisi ldrmedi. Sadece dilerini, yzn, Bulgar Beylii tabancasn ald. Altnlarn da, ok altnn da alm derler. Yalan. Hi altnn alsayd, biz byle mi olurduk? Aaah Serkis, aaah! Seni byle syleten Serkistir Veli Hasan! Bunu dnya biliyor. Yeryzndeki tekmil mahlukat biliyor. Serkisi kim ldrd? Kimse ldrmedi. narn altnda hoplar gibi bir bkld, sonra doruldu. Aalayan da bir adam olsa, Veli Hasan ite. Oullan Istanbulda okumu, Veli Hasan. Atrma azm. Sen kimsin... Vazgetim. Uzun arya sapt. Gelip geenlere arpa arpa... Sonra yukar vurdu. Gz hi bir yeri grmyordu. Bir hendee yrd. Hi bir ey olmam gibi, az sonra hendekten darya kt. Geldi Veli Hasann konann avlu kapsnda durdu. Avluda Ermenilerden kalma ulu dut aalan vard. Konak da Ermenilerden kalmayd. Sleyman Sami dnd kald. Ulan dnyorum, dedi. Hem de derinden. Ne kadar bir zaman oldu u Ermenilerin gittii zamana? ok olmasa gerek. Daha evlerin badanalan yle duruyor. u ev de Serkisin. Bunu kim verdi sana Veli Hasan? Serkis senin baban m? Avlu kapsn hrsla at. Aar amaz da karsnda Veli 193 F: 13 Hasan buldu. Veli Hasan ona durmaaan suguu. ^, ^e__o___ rece Sleyman Sami azn aamadan, boynunu uzatm, boynu o sdke uzuyordu, dinledi. Sonunda: Vazgetim Aa, vazgetim. Bu kadar olduktan sonra vazgetim. Varsn biribirlerini ldrsnler, dedi arkasn dnd, kamburu km yrd. Can burnundayd. u dnyada iyilik yanls insan kalmamt. inden belli belirsiz bireylere souyordu. Sazanl iftliini, Abdlhalik Efendiyi unutmu gitmiti. Smesi gittike somutlayor, bir d oluyordu. arda, iri ak aktalarndan rlm caddede yrrken sallanyor, tkezliyor, yalpalyordu. Hac Osman Aa, o da yal, o da ok makbul adam deil ama merhametli. O da iftliini binbir dalaverayla elde etmi... Hac Osman Efendinin evinin yresinde doland durdu. Gitti geldi. inde bir korku akt snd, akt snd. Kendini evin yukar katnda buldu. Karsnda matru, boynu kr kr, gznn birisi altta, birisi stte bir adam. Hac Osman Aa glyordu. Olur, diyordu, olur. Olur olum Sleyman. Sen hayr ileri ok seversin. Yazktr, hem de gnahtr. Katillik Allah indinde gnahlarn en azimidir. nne geenin sevap hanesine ok hayrlar yazla. Hi de vazgeme. Veli Hasan Aaya sen aldrma yavrum. Nene gerek senin, varsn gelmesin. O, oldum olas aykr bir kiidir. Sen o ileri azna alma. Abdlhaliki bilmeyen var m? ocuklar da malum. Ama bize ne! Sen vazgeme. yilik iyiliktir. Kimse gitmezse, seninle ikimiz gideriz. Rasim Bey de gider. Bitsin u. Kasabann ahlak bozulur da, bunlar rnek alarak, herkes bunlar rnek alr diye korkuyorum. Alr da biribirlerini ldrrler, ldrmek bir sirayettir. Bir sirayet ederse, ldren ldrene... Onun iin bunun nne hemen gemeliyiz. Bu i daha srerse hepimizin can tehlikede. Yalmz Veli Hasan hakknda sylediklerini baka yerde syleme Sleyman Bey olum. O kan iici Veli Hasan seni vurduruvrir bir dal 194 j un aumu vuuumamu ceremesi ne Ki, adamna gre,

bes yzle iki bin be yz aras. Aaaah, Krt Temir sa olsayd, Sazanly benim elimden alabilir miydi Veli Hasan! Yaaa... Kendini koru Sleyman olum. Ne zaman gitmeliyiz? Yarn Aam. Yarndan tezi yok. Yarm olur mu? Yalnz bu kasabadan olmaz. Adanaya, Kozana git. Bun-[ jar soya moya merakllar. Soylu adamlar bul. Krt Ali Aa olmazsa olmaz. Kurdolunu da Hurit Beyi de al getir... Yetti, dedi Sleyman Sami. nsanlarn biribirlerinin kann bir hi uruna imeleri yetti. Olanca sesiyle birka kez: er Yetti, diye bard. Son bulduracam, son bulduracam. lme, hem de zulme, tamam m? Sen bana g verdin amca. Arkamda senin gibi bykler varken, ben de bu iin altndan kalkacam. Soylu adam bul olum. Eski, soylu kiiler. Milletvekillerini de alalm. Deli Halidi de unutma. Vali de gelse... Ona da giderim. Ya leceim, ya da bu ii bitireceim. Ya lm yaa... Yaaa... Onlar birbirlerini ldrmeyecekler. Sevinliydi Sleyman Sami. Gzelce de bir karnn doyurmutu. stne bir de kahve. Bir de elli lira sokmutu cebine Osman Aa. Herkes Osman Aa gibi olsa. Drt kii ldrmt ama, ldrsn. imdi adam ldrmekten vazgemiti ya... ki avukat olunun ikisi Demokratt. kisi de... kisi de yaknda Meclise girecekti. Dervi Bey u ii braksa da kendini politikaya verse, vatana, millete ok faydal olurdu. u derebeyler hi belli olmazlar. Bir bakarsn dnm smet Paaya. smet Paa bu eskilerin, soylularn tanrs sanki, tanrs be! Sizi smet bu hale getirmedi mi, behey mendeburlar? Behey ki behey. Rasim Bey, Rasim Bey... Olur be karde, ok iyi olur. Bize birer dana da keser mi Dervi Beyle Akyollu? Olur be canm olur. Rak da vardr herhalde. Bunca konuk decek evlerine. Bir daha biribirlerini ldrmemeleri iin yalvaracaz onlara, deil mi? Eek deiller, ^a bir iki kadeh rak da verirler, ha? 195 Vernier, aeai uuiuuku. ~~~j----------Bu kasabann adamlar da ne geveze adamlar! Kimse can^SX uyku girmedi. Onlar birbirlerini ldryor- kes kendi keyfinde Olur mu? Kardelerim* l ^SX uyku girmedi. Onlar birbirlerini ldryor lar kasabada herkes kendi keyfinde. Olur mu? Kardelerim* Srlyor, behey insanlar, kardelerimiz. Birlerini yiyorlar, birbirlerini. Yesinler ulan, yesinler anasn avradn. A bana bir at dedi Hac Osman Aaya. j venle. var. Amca bana bir at, Olur, dedi. Olur olum. Ata binerken: .. Gazan mbarek olsun Sleyman Sam olum, dedi gu-u iin altndan kalk. u i bitsin sana bir k sozum .a... Seni bilirim. Anladm. Bu i son buVarol Osman Aa lacak. Gn kavuurken Krt Ali Aann evine geldi. Ali Aa onu kapda glerek, sevgiyle karlad. Daha bitiremedin mi u ii Sleyman Sami Bey? dedi. '., dedi Sleyman, aaah, Ali Aa bu i biter mi? :? Biri bitse bei kacak, insanlarn ilerinde kan d\aah, dedi iuieyma.ii, aauu, ^^ *.o~ Biter mi hi? Biri bitse bei kacak, insanlarn *v._______ ken canavarlar var. Bir uyur, bin uyanktrlar. Aaah, nasl baetsek bununla. Sleyman Ali Aann evinde iki gn kald. Duvarlar Trkmen kilimli bir odada ku tyl yataklarda uyudu. Gzel yedi, iti, doydu. Boynu bkk, isteine kavuamam oradan ayrlrken, belki yznc kez yeniledi: Aaah, Aam, sen gelebilseydin. Bir gelseydin, bu iin altndan kalkardk. Krt Ali Aa onun atnn ban tutmu: ok yalym oul, dedi, ok. Yoksa senin bu soylu davrann geriye iter miydim. Bak ayakta duramyorum. Bartr onlar. Soylu adamlarn biribirlerini ldrme alar geti. Onlara syle ki soylular kalmad. Trkmen tkendi. 196 soylular. Syle onlara da biribirlerini ldrmesinler artk. Yeter, yeterince ldmz yeter. Sylerim, dedi Sleyman Sami, atn srd. Alaklar, diyordu diini skarak. Kimseden kimseye dostluk yok. Onlar biribirlerini ldryorlar. Ve bunlar... Sylerim Ali Aa, sylerim. Soylu Trkmenin son Beyi sylerim. Sylerim kardeim, Aam, Paam. Krt Ali Aa diyor ki derim, byle byle, onlar da biribirlerini ldrmezler. Sylerim kardeim, Aam.

Cebine bakt, bombotu. u alaa bak, u alaa, byle hayrl bir ie girimi bir insann cebi byle bo braklr m? Senin gibi Beyin de, Aann da, Paann da azna, yzne... gn sonra Adanaya geldi. Atn bir hana balayp doru bir terzi dkkanna gitti. Heybesinden kard lacivert giyitlerini tletti, orada masann arkasnda giyindi, eski giyitlerini heybeye koydu, dar kt ayakkablarn boyatt, tra oldu, san kendi eliyle uzun uzun tarad, Vali Konana vard, ieriye haber yollad. Valiyle grmesi leden sonraya kald. Yemei yaknlardaki bir kebapda yedi, soansz kebabn tad olmad ama, gene de Adana kebab kebapt. Vali onu saat e doru ard. Kocaman boyuyla Valinin nnde boylu boyunca birka kere eildi. Bu eilileri Vali konurlanarak, holanarak izledi. Ona yer gsterdi. Sleyman Sami anlatmaa balad. Vali: Biliyorum, dedi. Bu, dedi, yurdumuzu yiyen bir kanser. Her aileyi baka bir ile srsek, Dervi Beyi Vana, Mustafa Beyi Aydna, ya da Edirneye... Ne are, ne are ki mevzuat msait deil... Deil, dedi cokuyla titriyerek Sleyman Sami. Olsa hile onlar nereye giderlerse gitsinler biribirlerini bulurlar, gene de ldrrler. Zamannda Mustafa Beyin dedesinin babas bkm lmekten ldrmekten, kam Selanie. O zamanlar Selanik bizimmi Sayn Vali Paamz. Selanik bizim olunca Mustafa Beyin dedesinin babas oluunu ocuunu alm oraya s197 nm. Osmanl da ona iftlikler vermi ki Selnikte, ukurova kadar byk. Efendime syleyim de Selnikte bir saray vermi ki Padiah, bunlara Akyollu soyu daha ne ne bitiremiyorlar. Aradan bir yl gemi, bir de bakmlar ki ne grsnler tam Selaniin ana caddesinin ulu meydannda Mustafa Beyin dedesinin kardei yatyor, ala kana bulanm. stnde de bir yaz. Demir sanda saklamanz, dnyann teki ucuna da gitseniz sizi lm oralarda da bulacak, burada bulduu gibi. Her biriniz ldrlecek, tyisi mi, hemen geriye, ukurovaya, yurdunuza dnn, bir de kamak karasn, korkakl alnnza srmeyin. lnz yadellerde kalmasn. arnaar Akyollular geriye dnmler. Onlar bartrmaktan baka aremiz yok. Yazk oluyor Vali Paam, bu vatann fidan gibi yiitlerine. Savata lseler neysem ne... Benim btn slalem savalarda can verdi. Dedem, dedemin dedesi, bir de onun dedesi, babam, daylarm, amcalarm, btn soyumun erkekleri hep savata ldler. Erkek olarak bir ben varm bizim soydan. Ben de hi bir savaa katlmak erefini kazanamadm. Kimbilir belki de ben soyumun soy karas olup sava grmeden yatamda lecek, soyumun yiit geleneini bozacam. Ah ki ah, Vali Paam, aaah! Vali, zgn, Sleyman Samiyi nasl teselli edeceini bilemez: zlmeyin Sayn Bay Sleyman, zlmeyin, dedi. Siz de onurlu bir insansnz, bakn ne gzel iler iin savayorsun nuz. Aaah, dedi Sleyman Sami boynu uzayp incelerek, boyun damarlar ierek, burnu kpkrmz, sivri, morararak. Aaal bir savata lmek isterdim. Bu da sava, bu da sava ama, yatakta lmee almam bir soyun son kuana ar gelmez mi bu? Bana ar geliyor. Ne diyorsunuz Vali Paam? Ne zaman buyuracaksnz kasabamza? ok zaman gecikirsek birka kii daha gider. Elimizi abuk tutup bu ie son vermeliyiz... Sizi grnce hemen... yle mi dersiniz? 198 Hemen! dedi Sleyman Sami. Yaknda gelirim, dedi Vali. Kaymakama selm syleyin. Bastne, dedi Sleyman. Valinin gelecei, gelip ukurova ileri gelenleriyle Dervi Beye, Akyolluya gidecei hemen kasabada yayld. Bu ii Sleynan Sami yapmt. Kimi diyordu ki: Bu Vali becerir bu ii. Kimi diyordu ki: Vali deil, Padiah gelse, smet Paa gelse bunun nne geemez. Bu ie ne Beyler, ne Valiler, ne Paalar girdi, iki aiin barm gibi yapyorlar, sonra biribirlerini ldrmee balyorlard. Kimi diyordu ki: Bu kanun gibidir. Byk balk kk bal yemekten vazgeer mi? ahin avndan, kurt kuzusundan vazgeer mi? Kimi de diyordu ki: Kimbilir, kimbilir.. diyordu, belki... Gn ola harman ola... Belki... Umut kesmek insanla aykrdr. Ve herkes Valinin gelecei gn bekliyordu. Tam bu sralar, Anavarzann nndeki yolda iki kiinin ls bulundu. Her ikisinin de yreine birer haner saplanm kkne kadar. Her iki hanerin de boyu, sap, naklar tp tpna bir. llerin ikisi de ikiz gibi, ayn byk, ayn gz, ka.. Sleyman Sami o kahve senin bu dkkn benim adam adam dolap: ok kr, diyordu, ok kr, bu iin de stesinden geldik. Geldik kr. Bu i de bitecek. Artk soylu yurttalarmz biribirlerini ldrmeyecekler. Vatana faydal iyi yrekli vatandalar olacaklar. Zaten artk soylular tkendi. Soylu adam kalmad gayr. Geriye kalanlar da biribirlerini ldrrlerse ve de yurdumuzda soylu adam kalmaynca biz ne yaparz? Syleyin kardeler, bir millet koyun srs gibi yalnz yoz adamlardan olur mu? Hem de oluur mu? Bir milletin soylular tkenince o

199 millet yaamaz, yaayamaz ki... Soylular bir milletin kandr. Onurudur. Onlarn kendilerini imha etmelerine izin vermeyeceiz. Biz, biiiz soylu bir milletiz ki, soylu insanlarmz, Beylerimiz soyluluklarm tketmeyecekler, insan ldrmek elbette soylu bir itir. Ama soy tkenirse ldre ldre, ite biz, bu soylu davrana izin vermeyeceiz. Valimiz de soylu bir kii. Soylular Valilii istemezler ama, ne yapsn Valimiz, devir deiip i Cumhuriyete dnnce o da ister istemez Valilie dvermi fukara. Yava yava Adanann, Kozann, teki ilelerin Aalar, soylular kasabaya dolmaa baladlar. Sleyman Sami kasabaya her gelen yabancy tansn tanmasn karlyor, onu nemine gre bir eve konuk yerletiriyordu. Veli Hasann evine tam alt tane Aa yerletirdi. Veli Hasan, Valinin geleceini hi ummuyordu ama Valinin gelecei kesinlemiti. Bu yzden Sleyman Samiye iyi davranmaa alyordu. Valiyle birlikte gidecek olan bar kuruluna o da katlmalyd. u it Sleyman Sami bir terslik karmasn! Valinin otomobili bir sabah erkenden Belediye alannda durdu. Kaymakam, Candarma Komutan, Belediye Bakan koarak geldiler. Vali: Hemen Akyollunun evine gideceiz. Yazk, gnah, ayp... Gerilik. Bu ada olur mu? Olur mu Efendim? Candarma Komutan hazrolda: Olmaz Efendim, dedi. Kaymakam: a Olmaz Efendim, dedi. Belediye Bakam: Olmaz, olmaz Efendim, dedi. Vali otomobilinden indi: Bir kahve iimlik beklerim. Kimler gideceklerse hazrlansnlar. Ayp! Olmaz! Avrupallar, bereket ki bizim bylesine geri bir millet olduumuzu bilmiyorlar. Ayp, olmaz. Oradakiler hep bir azdan: 200 Olmaz, ayp, dediler. Vali kahvesini ierken Belediye Bakanlk odasna Sleyman Sami girdi. Vali onu sevinerek, ayaa kalkp karlad. Sleyman Sami: Maruzatn var Efendim, dedi. Syleyin, rica ederim Sleyman Bey... Yarm saat izin istiyorum Efendim, sizinle gelecekler var.-Kalabalk. T Adanadan, Kozandan soylular, Beyler geldiler. Bir otobsle size refakat edeceiz. Herkes bu lekenin stmzden silinmesini, bizim de u medeni dnyada medeniyetimize kavumamz istiyor. Ol sebepten Efendim, birok soylu kii. geldi kasabamza. Bekleyelim, dedi Vali kahvesini hprdetirken. Akyollu Mustafa Bey Valinin, onu Dervile bartrmak iin evine geleceini epey nceleri duymu, hazrlklar yapmaa balamt. Kona batan aa sildirmi, taban tahtalarn ovdurmu, byk sofay badanalatm, yerleri, duvarlar eski Trkmen kilimleriyle donatmt. imdi, birka yldan bu yana, eski Trkmen kilimleri deere binmiti. Her kilim gren okur yazar, kilimlerin nnde lal- ebkem kesiliyor, sonra da bir yn sz sylyordu. Ahla vahla... Soyumuz, kiiliimiz stne. Bir de Aklara merak sardlar bugnlerde. Kaymakam, milletvekili,, valisi, retmeni bu ingeneleri dinlemee baylyorlar. Akyollu Mustafa Bey uzaklardan, Toroslardan Kel A da smarlad. Kel Ak Mustafa Kemal Paamn nnde saz aldyla nr-d Trablusta. Mustafa Kemal o zamanlar Paa deildi ve l Arabistanda ba dertteydi. Mavi gzlerinde keder, l gecelerinde a adrna arr, al Ak, al, dermi, biz yandk, biz bittik, dermi. Kel Ak gelince: Mustafa Kemal Paadan sz et Valiye, dedi Mustafa Bey. Valiye ne diyecekti? Barmam onunla m diyecekti. Ne de-201 iirdi koskocaman, konana kadar gelmi bir Cumhuriyetin Valisine? Ah u i bir bitseydi. Zaten bitecekti. Bu son. Dervi ve Mustafa. Bu son. Ya Dervi lecek, ya Mustafa. Ya da ikisi birden. Gelenee,i lm ya da yaam geleneini srdrecek kimse kalmamt. Osmanl gmbr gmbr ykld gitti. Koca Trkmen de yaamyla tresi, insanyla can ekiiyordu. Bu son. Brakn da kendi kendimize, canmzn istedii gibi bitelim, tkenelim. Ne Dervite, ne de bende bu ii srdrecek kimse yok. Kkmz rd. Kkmz deil, dallarmz. Bir daldan, daim ucundan gvdesine, kkne doru ryoruz. Dervi bana gelse, glmsese, azck hznl yzne bakamayarak, ba yerde, elini uzatp beklese, eli tirtir, ben elini tutsam, hi konuamaz, biribirimizin yzne hi bakamasak... Uzun bir sre ellerimiz ellerimizde yle... Yz yln, iki yz, yz yln dmanl ellerimizde erie, scack, insan soyunun grmedii bir dostlua dnse... Bir dost olsak Dervile, bir dost, bir dost, bir dost olsak. Vali Bey kimbilir ne eit bir adam? Bir byl denek vursa topraa, havaya, bizim gnlmze, yreimize, suya, aaca, bizim dman ellerimize. Hemen her ey dostlua dnse. Evet Vali Bey, bu dnyada yalnz iki, iki tek kii sdkile candan dost olabilir. O da Dervi Beyle ben. Dost olacak, dman olacak, sonuna kadar, kkne kadar dost, dman olabilecek insan soyu tkendi. u ot gibi yaayanlar, bee alp da ona satanlar ne dost olabilirler iliklerine kadar, srlsklam, ne dman olabilirler lmne. Ne sevgi, ne mertlik... Onlarn ii gc korkudur. Elleri, ayaklan, trnaklar, salar, dileri, gzleriyle tmden korkuya kesmiler. Korku yerler, korku ierler, korku soluk alrlar. Korku uyur, korku d grrler. stlerindeki gk korku, altlarndaki toprak gvensizliktir. Onlar yaral, onlar insanlk dnda

kalm, insanl tmyle unutmu kavm-i bee alponasatandr. Kavm-i beealponasatandr. Brak Vali Bey, hi olmazsa... u ahmakl insanca yaayalm, insanlk bitmeden. 202 lm vardr. Hep olacak Vali Bey... Korku vardr, hep olacak. Ama insanlar, tepeden trnaa salt korku deildi. Gene de Valinin onlar bartrdn hayallemekten inanlmayacak bir tad alyor, barmalar, Derviin elini uzatp, ban vere dikmesi hi gznn nnden gitmiyordu. Bu olamaz Vali Bey, dedi Akyollu Mustafa. Ho gelmi safalar getirmisiniz ama, bu i olamaz Vali Bey. Biz Sar-olu Dervi Beyle hi bir ekilde, ne pahasna olursa olsun ba-rsamayz. Saolun var olun Vali Bey. Sizin yaptnz byk bir insanlk. Ama bunu, bu dmanl ben balatmadm ki ben bitireyim. T Horasandan bu yana srp durur. Bunun nne kimse geememi ki biz geebilelim. El gibi, ayak, gz, kafa gibi bu da bizim yaammzda. Elsiz kolsuz, gzsz de yaanr ama. bu bizimkisi ondan da beter. Kanmza karm. Yani bu ada Trkiye Cumhuriyetinde siz biribirinizi ldreceksiniz, bu da yetmeyecek fkara yanamalarnz biribirlerine ldrteceksiniz, biz de buna gz yumacaz, yle mi? Mustafa Bey sapsar kesildi, sustu. Orada yle dimdik, kan ekilmi kald. Valiye bu szlerinin karln eer evinde olmam olsayd, o kadar ar verebilirdi. Onu anasndan doduuna bin piman ederdi, ama Vali evindeydi, konuuydu. Kanunun kestii parmak acmaz, diyebildi usuldan. Vali fkesini, hrsn srdrd: Kanunun kestii parmak acmaz ama, kestii kelle acr. Mustafa Beyin ba dnd. Gzleri karard. Duvara tutun-masayd yere decekti. Halsizce sedirin stne kverdi. Vali Bey, dedi serte, azck da glmseyerek, kanunun kestii kelle de acmaz, eer kesecek kelle bulursa... Vali ald uzun konutu. Uygarlk stne, dnya, Avrupa stne, geri kalmlmz stne, insan ldrme stne uzun uzun konutu. Ben de bu bar salamadan buradan gitmem, buradan oianya bir adm atmam, diye szlerini bitirdi. 203 Mustafa Bey yumulmu, iine ekilmi, sapsar yzyle bir l gibi cansz oluvermiti. Gzleri akt ama grmyordu. Validen sonra yal, ince, uzun boylu, yallktan kemikleri dar frlam Krt Ali Aa konutu. Eski Trkmenden kalm bir yadigard ve Valinin geleceini duyunca dncesini deitirmi, barlara katlmt. Etme olum Mustafa, dedi alams, gz ukurlar dolarak, sesi karncalanarak. Etme Mustafa. Bak benim u halime. Bak bak halime. Benim buraya gelecek halim mi kalm, geldim ite. Seni, Dervii kurtarmaa geldim. u sizin srdrdnz i ne insanla sar, ne de, ne de, ne de... Hi bir eye... Barn oul, barn artk. u dnya puta pezevenge kesti. Siz de biri-birinizi ldrrseniz, ite dnya bylesi itlere kalacak. Yeryznden insanlk silinecek, ite, ite, bak unlara... Sa elini sedirde frdolay oturmularn stnde frdolay dolatrd, tte bunlar, bu pler, bu ptraklar kalacaklar dnyada... Bak, bak, bak ite unlara, bunlar adam m Mustafa yavrum? Dnyaya yazk deil mi siz bitesiniz de bunlar, bu kam cieri be para etmezler kala? ldrmeyin, yeter, dnyay unlara, bak bak, bak ite unlara, hi birisi adama benziyor mu? Adam olan adam salt bunlara brakmamak iin dnyay biribirini ldrmez. Bak bak, u avrat /yapl heriflere... Hah, hah hah, hah hah! lahi Mustafa. Eski, kaim kaputuna iyice sarnd, ayaa kalkt, dar prtlemi gzleri iskelet yznde sert, teker teker oradakilerin stnde durdu geti, durdu geti. Geldi Mustafann stne dikildi kald. Sert, emredici, gvenli sesi nlad: u heriflere, u adam suretinde gezen ecinnilere, eytan dllerine brakma dnyay. Bu sylediklerimi Dervie de syle. Yazk olur Trkmene. u gnne, u haline bak Trkmenin. Olur mu? Mustafa Bey, Ali Aa tepeden trnaa giydirince beealpcnasatanlara, kendine geldi: Sen sa olasn Ali Aam, dedi okar gibi bir sesle. Var olasn. Sesi dzelmi, rengi yava yava kendine geliyordu. 204 erkek sesiyle, yiit, umursamaz tavryla: Bu kadar adam seni demi de gelmi Mustafa. Kocaman bir ukurova Valisi... Krt Ali Aa da, yz yana gelmi Krt Ali Aa da, Trkmenin eski kocas, seni demi de gelmi yama bakmadan, lm zor. Yeter gayri. Allahm verdii cam kul almasn. Kulun her bir eyde hakk var. Can almakta hakk yok. silahn bile can almakta hakk olmamalyd, insann can vermei byk hakszlk. Anladn m Mustafa? Sen ana olmadn, siz ana olmadnz da can kymeti bilmezsiniz. Bir ana bilir bir can neyimi. Bir can deeri neyimi. Anladn m Mustafa? Allahm bile can almaa hakk olmamalyd, insan yapt en gzel, en irin, en onurlu, en grkemli eyi kendi eliyle ldrr m? yle deil mi Mustafa? Bu Allahm ii de i mi? Halbuki Mustafa, siz, siz o gzel yapy Allahtan nce ykyorsunuz. Kylr m insana bire Mustafa. Bak Murtaza ldrld. Bir yamurluk gn... ldrmeyin Mustafa. lm batsn. Gzkaraolunun Hatunu, eski, grkemli bir oba Beyinin kz, bir oba Beyinin karsyd. Kocas evlendikten on bir yl sonra ldrlm, ls Anavarza kayalklarna atlmt. ls kayalklarda bulunduunda onu kartallar, akbabalar

yar yarya yemilerdi. Sonra yetitike oullan ldrld, ldrlen delikanllarn ls hep babalarnn bulunduu kayala atlyor ve babalan gibi kartallar, akbabalar onlar da yar yarya yiyorlard. Gzkaraolunun Hatunu son olunu da varp Anavarza-nin kayalndan aldnda alamad. Son oluna at bile yakmad. Paralanm ly kucaklad, bir sre onu kucanda -ralad, ninniledi. Orada gn gece ninni syledi. Btn kyler bana birikti, o hi kimseyi grmedi, ninnisini srdrd. Sonra kalkt, hi bir ey olmam gibi stn rpt kayalklardan aa indi, dik, konur, umursamaz, dnyann ortasmda tek bana kalm. Atma bindi. ok gzel bir kadnd, iri, ge205 ni, biimli kalal, ceren yruyuu, Kara srmeli... ok salkl, ktr ktr. Son delikanl kayalklardan indirildikten, mersin allaryla gmldkten bir sre sonrayd ki, belki bir buuk, iki yl sonrayd, Aliua kynn btn insanlarn, hayvanlarn l buldular. Nasl lmlerdi toptan yle, kimse bir ey anlayamad. Aratrdlar, soruturdular, doktorlar, candarmalar, polisler geldiler, aylarca kyde dolatlar hi bir ey anlayamadlar. Gzkaraolunun Hatunu yank, gzel atlar, yiitlemeler sylerdi lmler stne. lm batsn, dedi. lm yerin dibine batsn. Benim olum can verirken, iekler rt at. Sonra oradakiler teker teker konutular. En son Mahir Ka-bakolu konutu. ok fkeliydi. Konuurken lgn bir fkeye kaptrd kendini. Elini kolunu, ban, tm gvdesini sallayarak, bararak, boynu ierek, kulaklar kpkrmz konutu. O cellat, dedi, Dervi adndaki deli cellat. Mustafa Beyden ne istemee hakkmz var ki... Daha dn o cellat Mustafa Beyin kardeini ldrtt. Daha dn Mustafa Beyin en iyi adam on drt ocuklu zavall Kara Hseyini ldrtt. lsn getirdi muhterem Vali Beyefendi, ite u narn dalma ast. Ama Mustafa Bey alicenap bir Aadr, soylu bir Beydir, soyu nadir, soyu tkenmi bir kiidir. Elbetteki balamak onun anndan, yceliinden beklenecek bir davrantr. Amma velakin o vahi, yrtc, kan iici bir canavarn karsnda ne yapabilir ki? Daha dn kardeini ldrtt, imdi de Mustafa Beyi ldrtmek, kkn kurutmak iin alyor. Bunu ben, ben, ben biliyorum. C canavarn bedeni u ukurovadan kalkmazsa ukurovada hi bir ey dzelmez. Dzelmez, dedi mmet Aa. Mahir Kabakoluna dnd. Byle konumamalydnz Dervi Bey hakknda. Bu Mustafa Beye hakaret olur. Haa, haa, haa, diye rkt Kabakolu. Bu konaktan haa. ok kzyorum Dervi Beye. Boyuna insan ldryor. 206 sa. ___________c--, ~Uwx nu_yccji. ayaa Kact: Dervi Bey bir canavar deildir. Hele bir vahi hi deildir. Kan iici de deildir. Kardeimi de o ldrmedi, ldrtmei. Kara Hseyini de o ldrtmez. Dervi Bey ok soylu, yiit bir kiidir. Byle dedi ve usul usul yerine oturdu. Mahir, arm, yanna ynne bakarak: Ne oldu, ne oldu? Ne syledik Dervi Bey iin? Haa haHaa, haa... Korktu. Nasl dzeltecekti bunu? Ya Dervi Beyin kulana bir giderse? Evet, evet, Dervi Bey soylu bir kiidir. Heyecandan, cokunluktan, bar olsun diye azmzdan kardk. Bar bar olsun diye... Bar bar... Yani dedim ki adam ldrmek vahettir. Dervi Bey iin deil. O soylu bir Beydir. Vali ayaa kalkt, fkeyle, dimdik, kmseyen, ben burada ne aryorum dercesine, elleri cebinde, aznda sigara, sigara titriyor, dumam titriyor. Vali kalknca hep birden tekiler de kalktlar. Vali ortaya doru yrd, sigarasn dudann soluna yaptrmt. Dudann solu saryd. Azck ne eildi, bir iki szck mrldanrken sa ayan ne kaydrd. Bir eli cebinde, teki eliyle yaylanarak: zlme Mahir Bey, dedi. iyi, gzel sylediniz. Doru. Bunlar, unlar ite. unlar ite, derken hmla elini Mustafa Beyin stne yukar frlatt. Bunlar vahi. Bunlar hasta, deli. Yalnz bilsinler ki, ne kadar canavar olurlarsa olsunlar Hkmetimiz bu canavar Derebeylerinin tepesine balyoz gibi iner. ok gzel sylediniz Mahir Bey. Gsteririm onlara. Onlar bartrmak benim devimdir. Bu devimi yerine getirdikten sonra onlarla, bu yabanl srtlanlarla greceim. Yrd, utaki Mahir Beyin yanna vard, onun koluna girdi, eildi kulana bir eyler syledi glerek. Mahir Bey de gld. Sonra ikisi birden kmser baklarla yerdeki, duvarlardaki kilimlere baktlar. Kede kucanda saz, bzlm kalm. 207 V ', S Kel A grdler, una ua gmum^. ~____, larn anlad, o da onlara gld. Glerken ayaa kalkt, merdivenin basma varm Valinin nne kt.

Ben, dedi, Mustafa Kemal Paann aym Vali Paa, beni dinlemeden mi gidiyorsun? Hep glmsyordu, alak gnll, umucu, gzlerinin iine gzlerini dikmi. Mustafa Kemal Paaya bir yl saz aldm. Vali onu tepeden trnaa szd. Mustafa Kemal Paann ann yznden bile daha kocaman, frlam, ucu prtkl kocaman bir burnu vard. Tepeden trnaa hilim hilimdi. Ayaklar da yalnd. alvar dizden aa pskl pskl olmu sarkyordu. Mintan kirden kerme balamt. Elleri birka el bykln-deydi. Gzleri ve d, kulaklar ve sap sedef ileme saz dehet gzeldi An. Yaaa yle mi? dedi Vali. yle, dedi Kel Ak dikilerek, yaltaklanmay, gln dondurarak. Silkinip bambaka bir adam olarak. Ya ne belledin yavrum beni? sesini ykselterek, sesi nlayp dklerek, sesi kocaman, byyerek, Valinin yzne arparak, sendeleyerek: Ben Mustafa Kemalin Aym. Var git yoluna uur ilen Vali! Valinin kolundan hemen kan Mahir Bey: Gel Ak, dedi, onu bir keye ekti cebine bklm bir kat para koydu, sonra hemen geriye dnd geldi Valiye kolunu uzatt. Merdivenlerden inerlerken, Gelenektir, dedi. Aklara iyi davranmazsan olmaz. Vali drt bir yana kmseyici gzlerle bakarak tepeden .-glyordu. Otomobile bindiler. 20K 21 Alicik Mustafa Beyin karsnda duruyor, Bu yl deil, diyordu. Tam brs yln Eyll. Gzleri yuvalarnda fldr fldr dnyordu. Telal, rkek, cin. Aliciin elleri kckt. Kk elli adamlar becerikli olurlar diye dnd Mustafa Bey. Alicik konuuyordu. Hayn, iki yzl, herkesten her eyi saklar devinimler iindedirler. Gzleri yeil mi, mavi mi, kara m, belli deil. Anas bile bilmezdi Aliciin gzlerinin rengini. Andan ana deiirdi, kapal, hayn adamlarn gzlerinin rengi. Mustafa Bey adam sarrafyd. ler bier, bir adam iin hemen yargya varrd. O anda hemen yargya varamamsa Mustafa Bey bir daha o adam stnde durmazd. Yreine tp etti: Ka ocuun var Alicik Aa? Yedi tane Beyimiz. Klen olsunlar. Ka tane avrat Alicik? ki. Nerelisin Alicik? Kutuderesinden. Dalarn tesinden. Ne yer, ne iersin? Beyimiz saolsun. Dervi Bey... iyi silah kullanr msn? Sayende Beyim, azck. y, Beyi ok sever misin, sana gvenir mi? 209 F:14 ok severim, canmdan da ok: U da oana guvum.. Mustafa Bey uzun uzun gzlerini Alicie dikip dnceye dald, sonra gene Alicikle konumaa balad. Alicik karsnda put gibi duruyordu. Otur Alicik, dedi. Alicik otururken onun btn devinimlerini izledi. Dervi bakasn deil de seni bana neden gnderdi? Ben ok gzel konuurum Beyim. Bir de bir ayak stnde krk yalan uydururum. Bir kan cieri be para etmezin birisiyim. Bir de Bey beni adamdan saymaz. Bey o iftlikte herkesi, itleri bile adamdan sayar, bir beni adamdan saymaz. Sen ne diyorsun bu ie? Gstereceim ona, gstereceim ki tm ukurovada adam kimmi. Benden baka adam varmym. Kulamla duydum. Ne duydun? Dervi Bey Hidayete diyordu ki Alicii gndereceim ona. Ben dardayken kulam kapya dayadm Alicik szn duyunca. Bey Hidayete dedi ki, ona Alicik layktr. Harman yakan, konak yakan, yanamalar ldrtene Alicikten baka uygun insan bulamazsn u yeryzn kar kar dolansan, araan... Doru mu? Doru Beyim, benden daha aalk, kll mnayip bir adam bulamazsn u dnyay delik delik araan. Marifetlerin ne? Gznden srmeyi ekerim de haberin olmaz. Yedi yl Yamur Aann ba eteliini yaptm. Avrat oynattm. Saysz adam ldrdm. Bi adam boazlarken ne kadar soukkanl olduumu kimse bilemez. Bir sereyi bile kimse byle ty kprdamadan boazlayamaz. Baka baka? Gen kzlarn rzna getim. Daha ocuk. Alt yl hapis yattm.

Baka? 210 urgu rsey Den oldurdum tam gnde yalvarta yalvarta. Ne istersin? diye soukkanl sordu Mustafa Aa. Canyn saln, diye gld Alicik. Belinden aas ok uzun, g'"> bacaklar olaan domu bir adamn bacaklar gibi dzgnd. Yalnz Alicii st yam, ba, omuzlar, beli, kollan, elleri on yanda bir ocuun ba elleri gibiydi. Kck yz, gzlerinin iine kadar kllarla rtlyd. Alicik mutluluktan, kvantan tayordu. te sonunda Beye kendini gsterme frsatn ele geirmiti. Syle bakalm Alicik, yalanclar padiah, ne istersin? Canyn sal dedim ya... Alicik bana yalan sylemeyecek, kazk atmayacaksn. Seni hemen ldrtrm. Biliyorum Beyim. Beni bir iki demez ldrtrsn. Seni ok yakndan tanyorum. Yalan da sylerim, sana kazk da atarm. Frsat bulursam da seni Turgut Bey gibi ldrrm. Peki yleyse ne istiyorsun Alicik? Sen ne istiyorsun Bey? Dervi Beyi karmak istiyorum, bana yardm edeceksin. oktan biliyordum bunu. Dervi Bey de biliyor. Yardm ederim. Sana be yz dnm toprak... yi... Bir traktr. yi. On bin Ura para. yi. Daha? Bir Arap at isterim. Bir Alaman filintas. Bir de ok g-^1 giyit. Adanada hususi, srtma gre dikilmi. Tamam. Tamam ama nasl alacaz bunlar? Ben Beyi karp da 211 sana teslim edince, sen de onu alp gtrnce avucunu yaa Alicik demez misin? Demem. Sen demezsen miraslar der. Ne yapalm Alicik? Ben bir yolunu bulurum Bey, anlatk ya... Anlatk. Bey sana bir ey soraym, kusura kalma ama, iine kar, mak gibi olmasn ya, u adam karacamza ldrversek nasl olur dersin? Dervi Beyi ldrvermek benim iin ok kolay da... Bir haftaya kalmaz ldrveririm onu. Ha, ne diyorsun Aam? Karacaz Alicik. Olur Beyim. Dnyada en ok kime gvenirsin Beyim? Mustafa Bey dnceye dald. Dnd dnd: Anladm, dedi. Ne istediini anladm. Krt Ali Aa var ya, senedi, paray, ne istersen onu Ali Aaya teslim ederiz, Dervii karnca da sen gider her eyi ondan alrsn. Bu olur, dedi Alicik sevinle. Her eyi de Ali Aaya ak ak syleyebiliriz. Ondan bir sr kmaz, kimseye bir ey sylemez. Sylemez, dedi Mustafa Akyollu. Ya lrse? Onun da aresini buluruz, dedi Mustafa Aa. imdi kasabaya gidip senin senedi yaptracam. Paray da yatracam. Adn, soyadn? Durmu olu, Elifceden doma Ali Dalaraan diye yaz. iyi, dedi Aa. Ben geceleri gelirim, dedi Alicik. Haftada bir kere. Tanyerleri d yacak. ibrahim boyu gr, dedi Aa. ibrahim Ibo Dervi Beyin adam. Dervi Bey bile bilmiyor. Bir ben biliyorum, bir de Dervi Beyin kzkardei... Yalca iftliinin sahibi Ceren Hatun... 212 Ne Diliyorsun/ ikimiz de o iftlikte bydk. Karde gibiydik. ksz, kimsesizdik. Ceren Hatun yerletirdi onu oraya. Dervi Beye haber verse Ceren Hatun, Dervi Bey kar koyard buna. O, d-nannn evine casus gndermez. yle mi? Gerekten gndermez mi? Gndermez, dedi Alicik. Vay anasn! dedi Mustafa Aa.

Bey, dedi Alicik, brahim Ibo ok aklldr, izini srdr onun, ylda bir iki kere Yalca iftliine gider ibrahim Ibo. Yaa! Demek? Bana yle geliyor ki... Haydi vebalde kalmayaym... Syle syle... Vebal... Yalan syleme. Sen vebal bilmezsin. Vebal de bilmem, hi... Allah kitab da bilmezsin. O kadar deil, dedi Alicik. O kadar deil Beyim! Syle!. Murtaza Beyi ldren ibrahim Ibodur. Hi dnmedin mi Bey, at gibi kpekler, nbetiler, t konan tepesinde Murtaza Bey, kaps da kilitli. Dardan bir adam gelir de nasl ldrr Murtaza Beyi? Bana bak Bey, bunca Murtaza Beyin ardna ben dtm de ldremedim. Halbuysam ki onu o kadar ldrmek istiyordum ki... ldrp Beyin gzne girecektim. Ondan sonra bana yok yok. Olmad, altm, ldremedim. Mmkn yok. Bir gece girebildim konaa, yukar ktm, zor-ladm zorladm kap almad. Sonra herkes haberlendi: Ben gn kap tavanarasmda saklanmasaydm, a susuz, yakalanyordum. Bir gece usulca oradan indim de katm. Yalan sylyorsun Alicik. Sen yalan belle Bey. ibrahim Iboyu, en iyi adamm ldrteceksin bana. ister istemez onu bir gn ldreceksin. Ibo kendini sana 213 zorla ldrtecek. ldreceksin onu. u benim ii ona aaym deme. Beni ldrtrsn. O canavar cadnn kulana gider, o da beni Dervi Beye bile haber vermeden ldrtr. Yalan sylyorsun Alicik. Yalan sylyorum Aam. Salcakla kal. Pazar gn sabah beni bekle. narn altnda olacam. Sen beni karacaksn Alicik. Karrm Aam. Peki, narn alt. Ne deyim Dervi Beye? brs yln Eyll aym bekliyor Mustafa Aa dersin. yle derim. Evi bitiyor mu, yanan evi? Bitiyor. Zaten yanmamt ki merdivenler, bir de kaplar. Konak olduu gibi duruyordu. Bu Eyllde oradayz. Alicik nerede, ne zaman dodu, anas babas kim, ky nerde, memleketi neresi bilmiyor, ilk ilk bir aa altn anmsyor. Bol bol kara sinek, bol bol mucuk, kel, yaral, irinlenmi kafasna sinekler okumu... Yz gz yara iinde. Ayaklarn yere basamyor, yarlm. Tm bedeni yara iinde. apakl gzleri krmz, yara gibi. rinli bir yara... Ak bartl, candan bir kadn, uzun parmakl elleri scack, apak... Dokunduu yeri saaltyor. Bol sabun, bol kpk, aacn dallar hrdyor, ar bir hanmeli kokusu... Bir bahe, kocaman bir pembe gl am. Gzne durmadan sabun kp kayor. Yanyor gzleri. Alicik hopluyor baryor. Ak bart, gzel parmaklar da baryorlar. Aa baryor, su, dallar, her ey lk la. Acmdan lyorum, Acmdan Selvi Ana, acundan. Al yavrum. Scack tandr ekmeinin iinde eriyen tereya, eriyor, dam-iyor. Aliciin az alm kocaman. Bir kocaman lokma. Bir kocaman lokma daha, bir daha. Ana acmdan lyorum ana, Selvi Ana, can ana. Kudret Bac en gzel ninniyi syler. Onu dinleyen ocuk 214 Jcirp diye agdn Keser. Yaralnn iniltisi durur, hastalar arlarn, szlarn unuturlar. Bac, Kudret Bac, ninnini syle nolursun. Git oradan kel domuz. Bac, kurban olam bac, syle nolursun. Akan sular durur. Esen yel durur. Atlar doludizgin dururlar. Alicik iyi ekin bier, Alicik iyi ift srer. Alicik pamuk toplar... Alicik gibi alkan bir insan daha yoktur ukurovada. Alicik Selvi Anasnn olu. Alicik olumuz. Aliciin kemikleri atrdar. ri yldzlar, tozlar, uzun, eri yollar. Aliciin kel banda salar bitmee balar. Alicik toplar, yaralar unutulur. Alicik, Alicik yok. Alicik kam! Selvi Ana kr ev halkna, ser, dr. Parmak kadar ocuk o kadar, o kadar altrlr m? Kaar ya, kasn. Bir avu ocua o kadar yk yklenir mi?

zlme ana, gene gelir. Gelir mi dersin? Buradan iyisini bulamaz o, senden iyisini bulamaz. Buras batsn, benim iyiliim batsn. Vay fkara, nereye gitti Alicik? Aaaah, Alicik, ne oldu ocua ola? Yavrum. Selvi Anann dokuz ocuu vardr. Sabahtan akama kadar baran. Her biri gl. Uzun boylu. Kaim, salkl. Kck o, kck. Bir ku kadar can var. Skversen kacak. Sizin gibi mi o? O, incecik. Kaar inallah. Byle ezerseniz onu, kaar ya. Kasn yavrum. Vah fkara, ldysen toptan, hepiciimiz, btn kasaba, btn konu komu boyumuzca gnaha girdik. Selvi Ana sonra alad Alicik iin. Atlar syledi ona, onun yitiine, lmne. Gnlerce Selvi Ananm yz glmedi, ^as tuttu aylarca. Alicik bunu ok sonralar duydu. Bir sabaht. Selvi Ana tandra ekmek vuruyordu. Telli geldi: 215 Ana, Ana, Selvi Ana, dedi, Alicik geldi. Selvi Ana ekmekleri tandrda brakp kotu. Ali, yavrum, diye onu kucaklad. Ali utandndan onun yzne bakamyordu. Gene bana sinekler okumutu. Krmz gzleri apaktan almyor, srtndaki kirden deriye dnm giyitleri para para... Ayaklarndaki yaralara kurt dm. Bir deri bir kemik, ld lecek. Zorla soluk alyor Alicik. Selvi Ana: Bir daha kama Alicik, dedi. Olur mu? Yumack, scack. Gc yetse bu candan karlantan dolay Alicik alard. Alamaa gc yetmedi. Konuamad. Gnlerdir uyuyamyor-du. Anann eli ona deince hemen zlverdi, o anda uyudu. ld m? diye bard Selvi Ana. Yok, dediler. Soluk alyor. lmedi. Ya bayld, ya uyudu. Aliciin ya kat? Ali yedi gsteriyordu, on, on be, on yedi, Alicik yz yanda gsteriyordu. Kapkara, buru buru derisi, kemiklerinden syrlp dklverecekmi gibi. Selvi Ana koca bir kazan su kaynatt, nar aacnn altndaki mermer tann stne yatrd Alicii. Narlar iek am, sval. iekler de arlar, arlar uulduyordu, yal narda. Mermer ta, Ali narn kk kpk iinde kald. Sonra Ali ok ok yemek yedi. Selvi Ana kendi eliyle yapt merhemlerle ban, bedenini ilalad. Bu sefer yaralar azgnd, kurtlanmt, kolay kolay iyile-miyordu. Netti neyledi de Selvi Ana Aliciin yaralarn bir ay iinde iyiletirdi. Alicik gene toplad, gene gzleri ald, canland. Alicii gene ie soktular. Yemek yiyordu, karln karmalyd. Alicik gene ala afaktan nce kalkt, atlara yem verdi, atlar tulumbadan kollar koparak ektii sularla sulad, tek bana arabalar kotu. Alicik karnca gibiydi. Alicik pamuk apa-lad, ekin biti, den srd, sap tad, harman savurdu. Alicik btn bu ileri ok iyi biliyordu. Telli kz da Alicik gibiydi. O da incecik, on altsnda bir 216 ( kzd. <J da ala alakta kalkar, bulaklar ykar, yemei pii-rifj skkleri diker, tarlada en ok alr. Alicik, bu gidile sen leceksin, dedi Telli. Alicik boynunu bkt: Ben leceim Telli Bac, dedi. Gz geldi, iler bitti, Alicik imdi yalnz atlara bakyor, kasabann iinde eski Ermenilerden kalma renlerin iindeki incir aalarndan incir toplayp yiyordu sabahlardan akamlara dek. Gittike de topluyor, boyu da uzuyordu. Selvi Ana kendi eliyle ona alvar, mintan dikmi, bir de ona krmz postal almt. Alicik postalna kyamyor, yalnayak geziyordu. Bir gn baktlar ki Alicik gene srra kadem basm. Selvi Ana hi kimseyi dinlemiyor: Siz, diyordu, siz gene bir ey yaptnz ocua. Yoksa niye gitsin? Ne demeye kasn? Kocas, ocuklar, teki ocuklar, kumas, kumasnn ocuklar yeminibillah ediyorlard: Onun tyne bile kimse dokunmad, diyorlard. Selvi Ana inanmyordu, inanmyordu ama ne gelirdi elden? Alicik birka ay sonra dndnde gene yleydi. Zayflam, kel ba gene yle yara iinde, irinli. Gene tepeden trnaa beterin beteri... Souk k yelinde, ahrda, ac sabun kp. Alicik yirmi yama kadar bylece Selvi Anann evine kat geldi, kat geldi. Selvi Ana onu azarlamad, ona darlma-d, ksmedi, her eyi olaan kabul ediyordu. Bu ocuun bir arad, bir derdi vard ama, sylemiyordu. Belki derdini kendisi de bilmiyordu. Selvi Ana ona derdini bir kerecik olsun sormad. Byle kap nereye gidiyor, nereden geliyorsun, demedi. ocuk isterse, iinden gelirse yaadklarn, varsa dertlerini sylerdi. Sylemiyorsa kendi bilecei iti. Alicik yirmi yandayken bir iyice yitti gitti, bir daha da dnmedi. 217

Yllar sonra Alicik, ok gzel giyinmi, cebinde para aoiu, yannda da gzel mi gzel, sarn, mavi gzl, salkl bir gmen kzyla kt geldi. Gene o narn altna oturdu. Belini de aacn kaim, adam elele tutusa eviremez gvdesine dayad. Kars da onun yanna, narn altna, yeni, prl prl giyitleriy. le topran stne oturdu. Alicik byle istiyordu. imdi grecekler onu, Selvi Anaya haber verecekler. Selvi Ana gene bama gelen nedir bu keelin elinden, diye koarak gelecek. Gene kan, irin, yara, kurt, apak, dklen buru buru deri grecek. Ulan sen kimsin? Nerede Alicik? Alicik benim Ana! Ana durup kalacak. Sevincinden iki gz iki eme. Boynuna sarlacak. ok kr, ok kr, diyecek. Allahm bu gzel gnne de. Aliciim adam olmu, ok kr. Bu da avradm Ana. . Ana ona da sarlacak kucaklayacak, pecek. te benim yiit anam bu, kan. Biz ta deliinden km deiliz. Ana eve gtrecek onlar sevin iinde. Gzel gzleri hep glen, yumuak, ka altndan hep bakp glerek, gzleriyle, beendim gelini, beendim, diyerek. Bir toy dn gibi len ekerek. Bir koyun kurban ederek, koyunun kann gelinle gveyin alnlarna alarak. Ellerini kana bulayp baparman narn kkne, gvdesine yaptrarak... Sana bir saat, gm kstekli. Rahmetli babamdan kald. Sana da bir altn bilezik, beibiryerde. Nasl, benim kimsem yokmuymu! narn altnda leye kadar beklediler, gzlerini Selvi Anann konana dikip. Scak kt. Ne gelen var, ne giden. Eskiden ne ok insan gelirdi nara. Ne olmu onlara, ocuklara? ocuklar hi eksik olmazlard narn altndan. Ayaa kalkt, bozulmu, krlm-Kalk avrat, dedi, l bir sesle. Sesi toprakta yiterek, topraa kerek, bir tortu gibi. Korkarak avlu kapsn at. Nar aacnn altndaki mermer ta aaryordu scakta, gnete. Nar > 218 eKiermaen ugutuar geliyordu. Kanatlan titriyen arlar vzldyorlard, youn. Tandrda bir kadn eilip kalka kalka ekmek yaptryordu. Alicik tandr kokusunu cierinde duydu. abuk abuk yrdler tandrn oraya. Alicik barr gibi, sesi n n, lgn yaz lesinde... indeki ksm byyerekten, acl, korkak, rkek belki de, glgesi ayaklarnn ucuna dm, koyu. Topra oymu. Selvi Ana nerde, Selvi Ana? Kadn akn, azck dorulmu. Bu tandra Selvi Anadan baka kimse ekmek vuramazd. Gzel yz eilip kalka kalka, ter iinde layan. Selvi Ana nerde, Selvi Ana. Selvi Ana ld. Yol tozukuyor, Garbi yeli. Kel Alicik, kostak kostak. Sanki kimse evlenmemi, grgsz. Tabancasn eker de adam ekmek yedii konaa kurun skar m? Ne kadar kurunu varsa, insan ekmek yedii sofraya skar m? Nankr, ekmeksiz. Sevincinden delirmi. Gider de insan mezarla, at gibi koca mezarl koarak, at gibi, kou at gibi, arkasndan avrad, kzn dili bir kar darda, yeti yetiebilirsen kel grgsze, koar m? Sonra da gidip mezarln iinde, adam olan kendini yerden yere vurur mu? Karanlk gecede nann yapraklan durgun, kprtsz. Selvi Ana ld. Ne yapalm, gidelim avrat. Ne dedi Mustafa Bey? Gld. Baka bir ey demedi mi?. ok ok gldkten, bir iyice kasklarn tuta tuta gldkten sonra, beklerim dedi. mr yeterse gelecek gze de, daha teki, daha teki gze de beklerim, dedi. Bir de gene ok gld. Dedi ki syle Dervie, Bey demedi, o kadar korkmasn. Baka? 219 Korkunun girdii beden rk aa gvdesinden Deter olur, nar da olsa. Sen ne dedin? Sen bilirsin Mustafa Aa, dedim, kimin nasl kimden korktuunu. Demek bekleyecek? Bin yl yaasam da beklerim, dedi. u yeryznde kalm tek dmanm bir kere olsun grmeden teki dnyaya gitmeyeceim. Gidecek, dedi Dervi Bey. nk gz gelmeden, o gidecek. Usandm, bktm, yeter artk. Yeter artk, dedi sevinle Alicik. \ 22 220

Sar yamur, gney yan klanarak, alp, turunculap, solarak, k gibi bir yan alp yldrdayarak yayordu. Karakz Hatun yal, bzlm, zayf, iki elinin parmaklan biribiri-ne gemi, karnnn stnde, ak barts altndaki erkeksi kaln kalar, iri ela gzleri byyerek, bir izgi olmu, buru buru dudaklaryla sedirin stne oturmu, yzn Anavarza kayalklarna dikmi ylecene duruyordu. kide birde de at syler gibi sama soluna ranyordu. ince sivri enesi byk ela gzlerini daha bytyor, ilk bakta yalnz gzleri gzkyordu. Ne yz, ne elleri, ne uzun boynu, ne yumulmu gvdesi, gzleri alm kederli fkeli slak, ipiltide ayna gibi, gzleri gzkyordu. Krpmadan, dimdik, zlemli bakyordu. Sar balk, snger gibi, yapm, erimi altn gibi, yeil, youn mersin allarna, yapraklarna bulanm, fkede, atta, hep gecede, tanyerleri rken, lklarda, lmde, sar balk-lardaki kanda, kurumu otlarda mersin kokusu... Islak, kan kpkl... Ac, kekremsi. Youn yeili kekremsi. Ve at sylenirken, Murtaza Bey daha gmlmemi, sapsar ls ak araflarn, melefelerin altnda... Sararm, ince, uzun ayaklan, terlemi. Kara, uzun, yeile alan salar, ak, sar bedenden, alndan, melefeden darya uram. Sallanan, o kadndan o kadna geen at, durmayan, kslmayan, n n 221 ten, sesten sese deien, uan, parampara olan, docuer, aie- samayan, durulam, nerede balayp, nerede bitecei bilinen. Tek dzende, seslerin renginin deitirdii yalnz. Uzun, uzak yollarda, llerde, dalarda, biltekmil talanlarda, hi bitmeyen, yzyllarca durmadan srm bir yolculukta, ak melefeler, krmz kilimler, nakl keeler, kl adrlar altnda, ulu Derhnevi ocaklar banda, sar ayaklar, uzanm, sar alnlardan fkrm kara peremler. Hep ldrlm, kprm kanl, kprm sarl, uzun lklar, uzun atlar, hep biribirine benzeyen, seslerin renginin ayrd enginli yksekli... Horasan elleri, Arabistan lleri, biribirlerine dmler. Doann yasas, durmadan, durmadan konup gmeler. Ayan bastn toprak bugn yurdundur. Bugn uruna kan dktn, uzun, yzlerce yllk atlarn tek dzye durmadan lkcasma uzattn, yp kesmediin, bu toprak paras yurdundur. Yarn deil. Adn bile bilemediin, akp gittiin, bu akar su kadar bile eleneme-diin, atlarm, destanlarn, trklerini, hikyelerini tadn, bir daha anmsamadn, otu varsa, yamas varsa, sd yourdu, karaklk besleyici buday bolsa unutamadn bu toprak bugn seninse yarn kimsenin olmad, dilden dile bereketinin, eki armudunun, yabanl kokulu elmasnn yllarca sylendii, dilden dile geldii, nakl, kck sandk diplerini, ngrakl, kk heybeleri, uvallar anca, yzne lk, birikmi, youn bir yaban elmas kokusunun, youn bir yaban gl, kurumu, youn bir salep iei kokusunun buulanp savrulduu... Sonra kan, lm, gerilmi pazularn ektii yaylarn gerildii terkeler, saraklar, oklar, kara barut kokusu, kan... Uzun, ak, gzel bartler, atlar. Karakz Hatun alamad Murtaza Beyin ls stnde, lnn stne atlp pmedi, kucaklamad, yanaklarn yzn yrtmad, salarn yolmad, yakasn paralamad, olunun kanl giyitlerini barna basp halay eker gibi ince, allm, dertli bir ralanmayla at sylemedi. Oluna yaklan atlar duyma di, ak melefe altndaki sararm ayaklan, kara peremi grmedi. 222 ieu sneKier DalJcmad sar scakta, elikleerekten. San yamur dinmiyordu. Karakz Hatun dudaklarn bititirmi susuyordu. Kmldamadan, iri alm ela gzleri donuk, krpmadan, kanszcasna, dudaklar bitimi, belli belirsiz bir izgi kede oturdu kald. Bada kur-jnu, dar omuzlar, yumulmu gvdesi, hi konumad. Grmedi duymad. Yemedi imedi, dua etmedi. duymad, smedi, yerinmedi. Olmaz, demedi, dnmedi. Dudaklar bir izgi, kavumu sk skya, gittike byyen, canlaan, camlarken koyulaan gzlerle bakmad. Gittike kocamanlaan. Akyollu Mustafa Bey anasnn yzne bakamad, onu bir kere olsun Murtaza Beyden sonra gremedi. Hi kimseye, karsna, ocuklarna, kardelerine, yanamalarna, hi kimseye anam nasldr, diye soramad. Biliyordu. Hep byle olurdu anas, ocukluundan bu yana. Neden sonra, yeniden domu gibi, hi bir ey olmam gibi uyanrd. Uyanr, konan iinde oradan oraya birka gn yrr, donmu, grmeyen, kprdamadan yrr, sonra da Anavarza kayalklarna kadar tek bana ala afak atarken yrr, orada ilenmi, mor iekli ak mermerin stne oturur dnrd. Yerdi ierdi, duyard, alard, at sylerdi ovaya, dnrd, grrd, dlerdi. Ve yabanl atlar geerdi ovadan... Anavarza at oyna... Eski Trkmenin yurdu. Binboanm mor smbU pnarlar yayla, Anavarzanm iei adam boyunda yazlar kla. Kana belenmi gmlei, kyman airetler kyman, kyman hay zalm-lar kyman kr karnn bir denei... Yenilmilik, hep yenilmi-lik... Trkmen hep yenildi. Kknden koptu, kkn kuruttu, bin yl nce, iki bin yl nce, kkn kuruttu, kk yoktu, kk tutamad. Uzun atlar, soylu atlar, koyun, kei srleri, kavallar, terkeler, oklar, yaylar, uzun, ak bayrak. Barta, dte, toyda dnde, utkuda, yenilgide uzun ak sancaklar, bir de tular. Grkemsiz... Sade, gsterisiz... Hep yenilgiler. Hep atlar. Ben de sana oul demem ykmaynca konaklar, saraylar,. 223 ehirleri, memleketleri... Ben e sana ogu uuuuu, ~... ,w_ mem... Kalmayan dzeltmek, ly diriltmek... lmde srp gidebilmek, tkenmemek iin... Varolmakta diretmek iin lm, ldrmeyi tank tutmak, ldrmeyi, ldrmeyi tank tutmak... Kan tank tutmak... Ben pmee kyamazdm, bele-miler kzl kana... Gideni lmde yaatmak...

Ykp yerle bir etmek... Uzun boylu olanlar. Kara peremler, aydnlk bir su gibi imeni yeil gzler, sars gneli atlar, alt ay gece, alt ay gndz koan, gnein doduu yerden batt yere kadar. Gnein doduu yerden batt yere kadar doludizginler, lmeyi kabul etmenin mutlu erginliinde, varolmay tanklamasnda, gvencesinde, lmde, ldrlmede, sonsuz varla kavumann konurluunda, korkusuzluunda. Memeleri szlard sonra da Karakz Hatunun. Memeleri yanard. Yal, lm, snm memeleri. Gzleri bir yangnda gibi olurdu. Anavarza kayalklar mor lekeli, kurumu, yeil yosunu mavileen, mor kayalklar scakta koygun, kurumu kekik kokulu... Atlar gelirdi Anavarza ovasnda, kayalklarndan topraa sinmi, koygun, ince, bin yl teden gelir gibi. Hep yitirmi. Bir daha, kyamete kadar yerine gelmeyecek, bombo. Hzn dolu. Karakz Hatun tekmil soyuna sylerdi, oturur topran ucuna, binlerce, yzbinlerce ldrlme, kan kprerek akma, Horasandan kma, ban le, Kafkas dalarna, ulu denizlere vurmua, krfacan gibi krlma, llerinin nerede kald bi- linmemie, milyonlarca kprm kana, yeil sinek me adn sylerdi. Ve bakaldrmaya, Osmanl krgnna, vefaszla, yenilgiye, Kozanoluna, Saralioluna, Payasholuna, Ca-doluna, Trkmen'in yetmi iki boyunun perianlna, tkeniine, gurbetine adm sylerdi. En sonunda kendi lsne, Ana-varzanm kayalna, bitmez tkenmez topran ucuna diz kp adm vurulmu kocasna, talanda ls dmanda kalm dedesine, kardelerine, hep vurularak ldrlm soyuna adn sylerdi. 224 T ^,______^u 51UCU uco uuera. mr eyi tketmemek, t>ir eylerden vazgememek iin tkenmi, tresini vitirmi? unutmu Trkmen atlarna sarlrd Karakz Hatun. Abuhayat gibi. Dirilii, varoluu atlardan umarak... Dervi Beyin Murtaza Beyi ldrmesinden, Mustafa Beyin de Dervi Beyi ldrmesinden umarak yaamay. Kar koyarak. Direnerek. Direniini yerli, kklenecei bir toprakta bir ada, azck cana balayarak. Mustafa Bey anasndan kayordu. Bugnlerde onun gzne gzkmemek gerekti. Bir yakalarsa... Evden ok erken kr, k ec geliyordu. Bir sabah, daha hrck karanlk, Mustafa Bey konan iinde yordamlarken nne ince uzun, azck sallanan bir karart kt. Ak barts alacakaranlkta avkyordu. Mustafa Bey ne yapacan, bu karartdan nasl kurtulacan dnr, hi bir ey yapamazken... Karart nnde bir saa bir sola ranrken, Mustafa Bey dili damana yapm, az kurumu, onun ne diyeceini bilirken gene de bir yolunu bulamazken kurtulmann, belli belirsiz, ok yrekten, derinden, scak, hrck karanln, atlayan tomurcuun sesini duyuran sszlnda bak gibi kesen bir ses geldi: Olum Mustafa Bey, dedi ses, okayc, yreklendirici, daha ldremedin mi onu? ldremezsin ya... Hi ele geer mi o? Biz geeriz iki gnde ele. Biz ldrlrz olum, Mustafa Bey. Kaplanlarn yieni Mustafa Bey. Elin adam gelir bizi ulu konamzn iinde ldrr. Elin adam eytann karda olmu. Onlar yakalamak zor. Sustu. yle karlkl durakaldlar. Kprdamadlar. Bu %]e ne kadar srd belli deil. Birden ses: Mustafa Bey! diye patlad. ldr onu! ldr onu! Faz-la uzatma. Gnm yaklat. ldr onu da gzm ak gitmeSn- ldr onu da da gibi, suna gibi yiidim Murtazann anas 225 F: 15 teki dnyaya yernik gitmesin. Olur mu AKyouu imu*.... ^^, Tez gnde ldr onu. Ya da, sana da at yaka yaka, Anavarza kayalklarnn dibinde lm itler paralasnlar, ldr onu! l, dremezsen, cm yerde koyarsan, senin de acna... ldr onu! Gittike kabard, uzad, younlat karart, sonra sustu duruldu, snd, soldu. Nasl yitip gittiini Mustafa Bey de gremedi. 23 226 brahim Ibo iin ne diyorsun Hamdi? Alak bir adamdr. Dervi Beyin bacsnn da oulluudur. Ne yapalm yleyse Hamdi? Ona hi gvenilmez. Bu iftlikte olmasayd o, oktan biz Dervii ldrmtk. Konamzda byd Hamdi, o da senin gibi. Bize bir ktl dokunur mu onun? Aman ha aman ha dokunmaz m hi? Kim yakt, kim, kim yakt, kiiim, Derviin konam, tarlalarn sen el iine kamayasm, aln ak geze-meyesin diye. Ibo, ibrahim Ibo yakmad m? Dervi ona, senin birinci, has adamna yaptrmad m? Yooo, dur orada, hele hele dur orada. Dur canm, sen deli misin? Ben sylemedim mi ona? Yak u herifin konan da dar ksn diye... Yak u herifin tarlalarn da kudursun diye... Biz sylemedik mi ibrahim Ibo-ya? Ne diyorsun, ayp ettin Hamdi. Peki Hamdi sen yardm etmedin mi ibrahim boya? De ne susuyorsun, sylesene Hamdi? Deli misin sen? Ben, ben Hamdi, ne sandn Hamdi, Dervi fkeli dedim, yle deil mi Heko? Silah arkadalarm. Hey Koca Mestan hey, sznden dnmeyen. Sen gen olmalymm, sen. Sen raz gelmedin, sana yakmaz dman kona yakmak, fakir fkaranm ekinini tututurmak, dedin. Bir sen syledin. Ben ne dedim, alaklk ettin, Mestann, Koca Mestann dnda, konak yanarken Dervi kar, ben de onu tutar karrm, vurur karrm, ldrr karrm. Ik, duman bulutu, Anavarza, dz

227 ova, kayalklar tepeden trnaa yalmlarn yla yuuuyu. kjWI harmanlar, ekinler, ortada yanan, atrdayan kocaman konak,. Dervi Bey, konan iinde yanyor, yanyor, eyvah yanyor, th yanyor. Hamd, Hamdi, iyi etmedik, Hamd yanyor. Heko yanyor. Anama, anama sylemeyin konan yakldm, yaktmz. .. Hamdi, Hamdi alaklk ettik. Uzun boylu, telasz, durgun yangnn iinden kyor. Ar ar iniyor merdivenleri. Tkrr gibi duruyor gecenin oyuunda, aydnln nnde, krmz yalmlarn nnde. Boyu uzuyor, habire uzuyor. Habire glgesi kapkara geceye dyor. Sallanyor geceyi oymu aydnln stnde, iki yanma, ellerini alnna gtryor, iki elini al-nma, sallanyor. Sofann ucunda... Bir ara kpkrmz yalm oluyor her yam sallanyor, uzun bir yalmla birlikte ge doru uzuyor. Terliyormuymu Hamdi, doru mu? Kim syledi? Sabaha kadar terliyormu Beyim, bouluyormu. Korkudan delleniyormu. Akln vdrm Beyim, ldrmemek daha iyi onu Beyim. Sofa atrdyor. Yalmlar drt yanm ald, terliyor, yalmlarn ortasnda, karanln ortasnda, uzam. Gzleri, kirpikleri lyor. Ilyor. Dur Hamdi, skma kurunu. imdi inecek, ibrahim Ibo, hulara da, tekmil kye de ate verin. Aaah, Muharrem, alak. Seni ldreceim, ldreceim. Yannda bir kpek gibi. Yel esiyor, esen yelde yalmlar uzayp uzayp kopuyor, yalmlar bulutlar gibi kopup uuyor. Merdivenlerden iniyor. Merdiven kt. Karanlk. Al getir Hamdi. Nereden geliyor bu kurunlar? Durma Heko, merdivenlere, den kurunu, den kurunu... Gn douyor. Usul usul ttyor ortalk. Mor kayalklar ttyor. Kapkara, is iinde, rde kesmi ova, kocaman konak kmr olmu, inceden, slak ttyor. Al at snd. Atn stne yumulmu, at kuyruunu dikmi, kllar saaklan-yor, uzun salar gibi yelde uuyor gerilmi, tel tel... Haydi ocuklar, binin atlara. Stlnn oraya vurdu. u Mahir Kabak-olu da bir alak. Onu ldrmeli. Boyuna toprak alyor. Bu kadar Daray nereden buluyor? Dn Mestan dn, dn Mestan dn... Dn Hamdi dn, baksana altndaki ata, yetiebilir m228 sin? Altndaki at ona arkada Arap eyhi gndermi t Urfa-dan, soylu bir atm. Dldl soyu. uradan, Hamdi, ite uradan, usulca, u geidi tutalm, stlnn geidini. Geri dnerken buradan geecek. Ben bilmem mi? Buradan geecek. Bilirim. Her zaman dnerken buradan geer. Uzad gitti, ovann ortasnda snm bir, uzam bir karart, kurun gibi akyor, top gllesi gibi. Ceyhan suyuna aa uuyor. u bataklk kokusu insann kusacam getiriyor. Dur Hamdi, inin atlardan, inin, inin, inin atlardan. Onu yakalamalym. u benim yaptm alaklk. Knbilir beni ne sanyor? Alak, szsz, konak yakan, tarla tututuran, eeini dvemeyip de semerini dven. Dnya bozuldu. Tfek icat oldu mertlik bozuldu. Bozulur bozulsun. Yatn alnn iine. Yatn ulan. allar kprdamasn. Bir atl daha kt yanan konan, kmrnn, tten dumann iinden. O da ovaya snd, uzad. Bir nc, bir drdnc. .. Nereye gidiyor bunlar Hamdi? Sen syle brahim Ibo. Beylerine gidiyorlar. Beyleri Dervi Beyin ardnca gidiyorlar. Sktrmadn bana, sktrmadn kurunu. Neye yarad evini yaktmz, ne ie yarad Bey... Hi bir ie yaramad. Ateten kt, kmrn karasndan, dumanndan, duman ar ar kalkyor. Gne altnda tten ova gm rengini ald. Gne dumanlar sildi ald gtrd. Gne emiyor ovay, dumanlan. Atllar gzkmez oldular. Bu kimin akl, tarlalar, kona yakmak? ibrahim Ibo syle, syle alak syle! O benim evimi yakmaz deil mi? Yakmaz Beyim. Kasabadaki konan da, yayladaki evini de, tekmil kyllerini de yaksak, o bizim bir pmz bile yakmaz. Bizim alaklmz yanmza kald, Dervi ok zlecek. Benim dmanm bu hale gelmi diyerekten, hem de k szmaz, her yan kum torbalaryla kapatlm odasnn iinde lm terlemesinde, lmden d koparken, yazk yazk, yazk Mus-tafaya diyecek. Belki bugn, belki yarn gelip uraya dikilecek, 'te geldim, bu alalmaa demez, vur beni, vur beni, diyerek avaz kt kadar baracak, ibrahim Ibo, brahim Ibo, kim yaptrd bu delilii bana, nasl ettim de raz oldum. Konak ne 229 zaman bitecek Hamdi? Bitti Beyim. Dn grdm, ierde marangozlar, ilemeleri gvnm bir ceviz sand onaryorlarcl. Kozanolu Ahmet Paa onlara srgne gitmeden nce armaan etmi. ngrakl bir sandk. i yank tahta, eki yaban elmas kokuyor. yi etmedik, iyi etmedik, iyi etmedik Hamdi. brahim Ibo, alak... Dur Ibo, dur bekle, sana bir ift szm var. Atllara ne oldu? Gne kzdryor. Sarca arlar azdlar. Kamln ii yanyor. Ar, yap yap, scak. Soluk alnmyor. teden, batakln bu ucundan ovay bir yangn nne katm geliyor. Kamlar, kurumu sazlar, otlar, allar, cilpirter, karaallar doludizgin, yangn oaltyorlar. Hamdi: yi biliyorum ki Aam, bugn bu geitten geecek. rkek bir cerene benziyor. Korkuyor. Korkup terliyor, terleyip korkuyor. Az sonra gzkr. Gece karanlnda, daha ilk akamda frlad konaktan. Atn yle sryordu ki, altndaki at bir topak oluyor, sonra upuzun uzuyor, uunuyordu. Arkasndan frlayan atllarla durmadan aray ayordu. Atnn ayaklar rpmyordu. Ben hesap ettim, gnlerden bu yana, bugn buradan geecek. Hi mmkn aresi yok, buradan, yanmzdan, tfeimizin altndan geecek. te o zamai, ya Allah 'bize verecek ya ona. O da kii. Biz drt kiiyiz, o kii. Biz pusudayz, o akta. Demek gelecek Hamdi? Gelecek Beyim.

Akasaz bataklndan sesler geliyordu. Uzun boyunlu, uzun bacakl, kanatl, uzun gvdeli, som mavide, gnete, glgede, hrck karanlkta, yldz nda mavisi bin trl maviye dnen kularn, iri, krmz, yanardner mavi, sar, baparmak byklnde kuyruklarn savurarak, binlerce, saydam, k damarl kanatlaryla uuldayarak uuan arlan, kepezlerinden teller dklen gmen kular, pembe balikllar, iri, gnete genileyen kanatlaryla, binbir renkte, benekte titreen gzleriy230 e ]celet>eKJen, akallar, kurbaalan, yaban domuzlar, ok y-lanlan> kaplumbaalaryla bataklar fokurduyordu. Gn kzdr-dka batakln fokurtusu daha artyordu. Mustafa Bey bu ba-takl1 avucunun ii gibi bilirdi. Dervi de bilirdi. Bataklk gnn her saatinde baka fokurdar, baka uuldar. Sabahlar sessizdir. Ortalarndan arada bir kopma fokurtusu duyulur. nler gibi sesler gelir derinlerden. Gn atarken kyamet kopar, her sey biribirine girer, karr, oalr, bir ner bir kalkar ortala kamlarn, ieklerin, aalarn, sazlarn, kularn, binbir bcein her birisi bir yerden ses verir. Gn bile ses verir. Gn kzdnnca da koyu bir buuda, buunun iinde bataklk erirken, tm canllar canszlar biterken, arkadaki Anavarza kayalklar fougnn ardnda bulank solar, incelirken bataklk ok derinden sarslarak soluklanr fokurdar. Top alln ardna, kam kknn dibine yatmlar, mavzerlerini tmsein stne yatrmlar bekliyorlard. Anam, diyordu Mustafa Bey, benim anam, Karakz Hatun, hi bir zaman byle olmamt. Arlar uulduyor. Batakln so-luklanndan yer sarslyor. lmeden, lmeden, lmeden, Mur-taza Beyin yerine bir Sarolunun lsn grmek istiyor. Onu bekliyor. Gzlerinin alt km. O bir ey deil. ok insan gzlerinden lmez. Gzlerinin kys krsa da, gzbebekleri ltsn, cann yitirse de, gene de cana benzer bir eyler kain*. Belki kirpiklerini krpmasnda, belki kan kaldrmasnda... Gzlerinin ii buru buru olsa da... nsanlar ellerinden lmee balarlar. Akyollu Hatunu Karakz ellerinden lm. Uzam, sar, buru buru, kprdamayan, ksm eller. Elleri lm dayanyor Karakz Hatun, olunun cn, olunun cannn karln bekliyor Karakz Hatun. lrm daha nce diyerek, elleri lm, ar ar arpan, belli belirsiz, yreinin stnde. Bu '? uzad. Dervi Bey olmazsa bir baka Sanolu can olmaz m? Dervi Bey de benim Mehmet Alimi ldrmez mi, ben onun o-lunu ldrnce. Glmsedi. 231 Traktr delisi Mehmet Ali. Her gn bir renk traKtor getirt yor kapya. Gidiyormu acantaya, sabahtan akama kadar sevdal gibi o traktr senin, bu traktr benim okuyormu. Bizim olan Mehmet Ali kz okar gibi traktr okuyormu. Sonra da babam selm syledi bana u traktr ver diyormu acantaya. Biniyormu traktre, sryormu iftlie. Mehmet Ali yeni traktryle btn iftlii, Anavarza ovasn, Anavarza ovas kylklerini usanmcaya, yoruluncaya kadar bir hafta, on gn dolanr. Bu kadar traktr ne yapacaksn Mehmet Ali? Bak, btn avlu traktrle doldu. Ne yapacaksn bu kadar traktr? Topra sreceim baba. Ekin bieceim. Pamuum olacak. Tm Anavarza ovasn sreceim. u batakl kurutacam. Benim olacak. Portakal bahesi yapacam. Buradan Ana-varzanm dibine kadar portakal bahesi olacak. Onlar da Mehmet Aliyi ldrecekler. Bir yeil, bir turuncu traktrn stnde. ldr Mustafam, ldr. Hayrm yerde koyma! ldr Mustafam ldr, ldr Mustafam ldr. Birden at aya taprtlar duydu, arkasna dnd, bakt, atl burnunun dibinde... Tamam, dedi, kurunlar patlad. Drt parmak drt yerden, durmadan tetiklere ktler. Ortalk duman iinde kald. Glgeler yitip gitmiti. Karanlk kavutu kavuacak, ndeki atlnn at tepetaklak gitti. Uzun bir lk gibi, bir brme gibi bir ses kayalklarda yankland. Sa kaan atn stndeki adamn aya zengiye taklmt, yaz binicisini srkleyerek batakln iine dalyordu. nc atl durup kalmt. Atnn stnde yle dikilip duruyordu. Mestan, Mestan, Akasaza giden at yakala. Yal Mestan yerinden ok gibi frlayp atna atlad, atn ardnca koturdu. Hamdi sen de ko, hendekteki adam yakala... Heko, var u donmu kalm adam atndan indir. 232 Donmu Kalm adam atn ar ar onlara doru srd. Sonra birden barmaa balad, iki kolunu kartal kanad gibi am: Teslim, teslim, diye baryor, rpnyordu. Vurmayn beni, vurmayn beni! Heko: in atndan, dedi. At silahn yere. Az bir srede Mestan kaan at yakalad getirdi. Aya zengindeki adam lmt. Hamdinin gittii adam hendekten habire kurun skyordu. Mustafa Bey sevin iindeydi. Mestan, Heko balayn unun elini. At da balayn aaca. Biz Dervi Beyi karmayalm. Bir anda adam balayverdi Heko, hem kollarn, hem ayaklarm.

Mustafa Bey yata yata Hamdinin yanma vard: Nasl Hamdi? diye sordu. Teslim olmayacak m Dervi? Diretiyor, diye karlk verdi Hamdi. Dehet de nianc Dervi Bey... Kaarsa vururuz. Sen sadan, ben de soldan. Mestan sen benimle gel. Heko, sen de hendein alt yanna yat. Hep bacaklarna skn. Hamdi: Kaamyor. Sanrsam bacaklarndan yaral. Gene de bacaklarna. Kurunlarn bitirttirelim. Karardk kavutu. Daha ay domamt. Ama allarn kararts seiliyordu. Aalann, kamlann tepelerinin en lk yelde salland seiliyordu. Gkyznde ok yldz vard, durmadan oradan oraya kayyorlard. Yaylm atei atlar adamn stne drd drt yerden. Adam karlk verdi. Mustafa Bey de ona iki tarak fiekle karlk verdi: Teslim ol Dervi, diye de var gcyle, n n ten bir sesle bard. 233 Kardan hi bir ses gelmedi bir sre. Bunlar durmadan o yana, hendein dibine ate ettiler. Atei kestiler, bardlar, yeniden ate ettiler. nallah diridir, lmemitir, deil mi Hamdi? Hamdi: lmedi, lmedi, diyordu. Dervi Beyi canl ele geireceiz. lmedi. Mustafa Beyin cokudan, sevinten ii iine smyordu. stndeki ar yk kalkm, insanlna kavumutu. Dervi kaamayacakt artk. Yaral olmasa bile kaamazd. Sabah erkenden, eer Dervi lmse ban kesip gtrecek anasnn nne atacakt. Kanl ba anasnn gznn nnde umursamaz, ayann ucuyla drtkleyecekti. Ay dodu, bir adam hendekten doruldu ay doar domaz, atn lsn bu yana atlad He-konun stne ate etti. Heko bararak yere derken, adam tarad, adam kalkt gibi nndeki atn stne devrildi. Aaah, dedi Mustafa Bey, aaah Heko katrdn' ocam, ldrdn Dervii! Olduklar yerden kprdamadlar. Heko inliyordu. Yaras ar deildi. Onu atma bindirip iftlie yolladlar. Anama hi bir ey syleme, dedi Mustafa Bey. Yarn ben Derviin kellesini getiririm ona. Mustafa Bey sabaha kadar batakln kysnda, pamuk tarlasnn iinde bu utan bu uca gitti geldi. Artk her ey bitmiti. Dervi Beyin lmyle bu ka yldr srp geldii bilinmeyen, kan oyunu da bitmiti. Kimbilir, her iki soydan da ne kadar insan ldrlmt, kimbilir! ine tarifsiz bir keder kt, gzleri yand, iki scack damla yanaklarndan aa boynuna kadar indi. Bir an ii boald, bombo kaldn t yreinin banda, iliklerinde duydu. Oldu, dedi, oldu Hamdi. imdi artk korkusuz, fkesiz, sz, insan gibi yaayacak, insan gibi. Artk canavarlar gibi kimse biribirini yemeyecek. ld m dersin Dervi? ld, dedi Hamdi. On adm tesine kadar vardm, atn boynunun stne kapaklanm kprdamyor. Ama belli olmaz Oervi. Hele bir sabah olsun. Sabah olsun, dedi Mustafa Bey. Bekleyelim. Sabah ola hayr ola. Hayr ola, dedi Hamdi. Konumadlar. ' ' Tanyerleri d, gn ald, Hamdi keskin, kurt gzlerini ala kta atn boynuna uzanm lden ayrmyordu. lm Beyin, diye bard. Sabahn sessizliinde ses nlad, Anavarza kayalklarna kadar gitti. Bir nda lnn yanna vard, l atm boynuna yzkoyun yatm, ly evirdi, evirir evirmez de: Anaaaam! dedi. Bu Dervi Bey deil. l-cesine elleri yanlarna dt. Mustafa Bey: Ne o Hamdi? diye koarak yanna geldi, ly grnce o da zmk diye olduu yerde kalakald, sessiz, kan kurumu, bitkin. Sonra dizleri arln ekemedi, yere kverdi. lnn gzleri akt, kara gzler cam gibiydi. Sivri uzun byklar kapkarayd, atk kalar kalnd. Sol yananda yanyana tane kk Halep ban izi vard. Yakkl l yirmi beten fazla gstermiyordu. Hamdi de Beyin yanma oturdu. Neden sonra Bey ar ar ban kaldrd, kan anana dnm gzlerini Hamdiye evirdi: Bunlar kim Hamdi? diye sordu. Bu ldrdklerimiz de kim? Antepli kaaklar, dedi Hamdi. Bu lnn ad Abbas. Kaak Abbas. Tanrdm, yiit oland. On erkek kardei var. Hepsi de kaak, vurucu krc adamlar. yi olmad bu i. Kalktlar, eli kolu bal adamn bana vardlar. Adam durmadan inliyordu. Gzleri yumruk gibi dar uram, akn aknd. Yz uzam, sararmt. Beni ldrme Mustafa Bey, dedi. Sen bizi benzettin. Sen kimsin? diye sordu Mustafa Bey bitkin, kararl. 234 235 Adam: Beni ldrme Mustafa Bey, diye syledi duyulur duyul-maz. Kimseye sylemem olan biteni.

Mustafa Beyin gzleri karard, ba dnd, kulaklar uul-dad. Bu srada da bir imar verdi Mestana. Mestan tfeini yerde yatan adamn akana dayad tetie asld. Tam bu srada Hamd telala: Bak Bey, dedi, bak, bak, bak! Mustafa Bey onun gsterdii yne dnd, top aalarn az tesinden doludizgin atn sren atly grd. Arkasndan da, ok gerilerden iki atl daha geliyordu. Hamdi: ite o, dedi. Mustafa Bey: uraya ok derin bir kuyu kazn, sazln kysna. uraya, u kam kknn dibine. Mestan, lleri soymadan, hi bir eylerine dokunmadan olduklar gibi atacaksnz kuyuya. Akama konakta olun. Atnn zengisine ayan bast, epeyi uramadan sonradr ki binebildi. lgn, ba yerde ynn iftlikten yana dnd, lgn lgn atn srd. Gn kzdrm Akasaz batakl derinden fokurduyor, toprak sarslyor, azm arlar imek gibi krmz damarl kanatlarn germi, titreterek peteklerde geziniyorlard. Mustafa Beyin gznn nnden kzgn arlarn okutuu petekler geiyordu. 24 236 Mustafa Akyollu: yi, derine gmdnz m? diye sordu. Atlar ne yaptnz, mallar nerede? Mestan: Getirdik, dedi. Gtr Cck kyne, Veliye, atlar satsn, dedi Mustafa Bey, Mallar da aranzda pay edin. Heko nasl? Yaras ar deil, bir syrk. Birka gnde geer. Ona da verin bir pay. Syleyin ona ki azn amasn. ahit yok, ispat yok ya... Dmanmz var. Syle brahim Ibo, ne yapacaz? Dervi Bey geldi. Her gn tarlaya gidiyor. Hem de yalnz. narl yoldan. Atl m, otomobilli mi, yalnz m? Atlan, yalnz. Pusu kuralm m? Bu gece? Bu gece, dedi Mestan. Belki sabaha kar. brahim Ibo; Belli olmuyor, bakmsn gece yars binmi atma, doludizgin. yice aratrdm, hep Anavarzaya gidiyor. Aligediinden teki yana ayor. Atya dayamama mmuu.^..__^ Jar. ,., ns. i Kayalklar bekleyelim. Olur, dedi brahim bo. Atla ardndan gidelim. Kovalayalm. Kovalayalm, dedi brahim Ibo. Bir kurun atm yaklarsak yeter. Atn vurursak gerisi kolay... Gerisi kolay, dedi arkadan bir ses. Sesi duyar duymaz Mustafa Bey ayaa kalkt. Anas iki bklm olmu, incecik, kurumu, hnca, fkeye kesmi ona doru geliyordu. Duydum ki ldrmsn, Mustafa. Duydum ki Dervi yerine, Derviin oullan yerine fkaray kurban eylemisin. Diyorlar ki Mustafa, elin varmyormu Derviini ldrmee. Diyorlar ki Mustafa, sen kyamaz olmusun Saroluna. Diyorlar ki ahinim, elin titriyormu Dervii grnce de kurun skam-yormusun ona. Vebali gnah boynuna, syleyenlerin boynuna, kasaba byle alkamyormu yavrum, yiidim Mustafa, elin elin, elin titriyormu. Titremekten elindeki tfek dyormu yere, Dervii grnce. Mustafa Bey susuyor, anasnn yzne ban kaldrp da bakamyordu. Murtazanm mezardaki ls rd, de, zld de gitti, daha yanma bir Sanolu varamad Mustafa. Kemikleri szlyor kardeinin yavrum, imdi mezarnda, c alnmam kardeinin. Yznde insafsz, kmseyici bir hava belirdi. nce dudaklar titredi, bir izgi oldu. Yaaa, Mustafa, bu kadar zor mu bir Sarolu ldrmek? Bu kadar zor mu? Murtaza kara topraklara gireli ka gn, ka ay oldu Mustafa? Bekliyorum Mustafa. Gnm yaklat yavru. Nasl giderim buradan, gider de Murtazama ne sylerim? Daha ok bekleyeceksin Murtazam kara toprak altnda, Sarlardan adam ldrmek zor. Bizden kolay, onlardan zor. Varr da kara toprak altna Murtazanm yanna, ne sylerim ona? Ne diyorsun Mustafa? 238 . i ^___^..c.. vjiuu, uen, ocei, sonra iki eliyle bklbelini tuta tuta oradan uzaklat. Gel benimle brahim Ibo! Yz gerilmi, dudaklan mo-rarrnt1- Koarak merdivenleri indi, tavlaya girdi, atn ekti bindi. Avlunun dna kt. Iboyu bekledi. Az sonra atna bin-mis Ibo geldi. Mustafa Bey dnd, gzlerini onun yzne dikti bir ey arar gibi bakt bakt. Yr! dedi. Atlan srdler, Aligediinden getiler, kayalklara vurup atlardan indiler, beklediler. Ay kt, dolanp orta yere geldi, sonra at, Dervi Bey grnrlerde yoktu. Sonra gn d -yacak aadan doludizgin bir atl gzkt. brahim Ibo: Demedim mi Bey? dedi. te geliyor. T kendisi, Dervi Bey. imdi u aa yoldan kayalklara kacak.

Mustafa Beyin elleri ayaklan titremee balad. Kekeliye-rek, sesi karncalanarak: Atma, dedi. Bu kayalklarda sabaha kadar drz. Sabahleyin de yakalarz. Atl atnn bam kayalklara evirdi. Tfek atmna girdi, Mustafa Bey uzun uzun nian aldktan sonra tetie bast. brahim Ibo da. At devrildi. At devrilir devrilmez de kardan, tfeklerinin na kurunlar gelmee, yandaki yndeki kayalar paralamaa balad. arpma gn ymcaya kadar srd. Dervi: Mustafa Bey, diye bard. Sana fakir fkarnn ekinini yaktrmay yaktramadm, arma gitti, $enin bu davrann. te bunu sylemek iin geldim buraya. Gnlerdir de her gece geliyordum. ok zayf istihbaratn var Mustafa Bey. O Antep-H ocuklar da bo yere ldrdn Mustafa Bey, masumlar. Yazk deil mi fkaralara? Bir lokma ekmek iin canlarn dilerine takm ocuklar. nsan kyar m? u atma da yazk deil mi? Halis Arapt. nsan azsz dilsiz hayvana kyar m? ldrdn Mustafa Bey, ldrdn atm, bu senin soyuna yakr m? 239 p u benim soyuma anei osm *. &zjl ^a^siii.* ^^^y,------------ rurken atlar ldrenleri... Mustafa Bey susuyordu. Dervi Bey konutu konutu, Mustafadan bir ses kmad. Mustafa Bey tan arkasna uzanm, eli tetikte Dervi Beyin en kk bir yerinin gzkmesini bekliyordu. Dervi Beye nian alp onu attan drmediine bin piman olmutu. At ldrmt onun yerine, azsz dilsiz zavall hayvan. Dur hele, azck bir yerini gster hele Dervi, seni de atn gibi... Tam bu srada kendisi kmldam, azck dorulmu olacak ki bir kurun geldi, civww! diye tam apkasn yalad geti. Eer o anda bam emi olmasayd can havliyle kurun, ikinci kurun ban parampara edecekti. Dervi Beyin alayl sesi: Merak etme, atma bir ey olmad. Seni yaya brakmadm. Hi bir zaman da tarafmdan atn ldrlmeyecek. Mustafa Bey de fkesine kaplp Dervi Beyin yanm ynn kurunlamaa balad. Mustafa Bey hrsndan kuduruyordu. Gn bir kavak boyu yekindi. Kayalklar buuland, ak bulutlar Ear di drt bir yan. Az sonra da ald. Ne o, ne de tekiler yerlerinden kmldayamyorlard. Kim ban karsa gidecekti. Arada bir, bam azck bir parmak gsteren Mustafa Beye Dervi Bey sallyordu kurunu. Ve Mustafa Bey her keresinde de kl pay kurtaryordu tath can. Sar bir yamur yayordu. Beyaztta, byk narn altnda, zayf, ince, uzun boyuyla Mustafa Akyollu. Yldran arpm gibi... Masadan kalk... Dervi Bey de yle, yldrm arpm, ayn anda, ayn bir gz krpmalk srede ayn tepki. Ama bu ne? At ldrmek, ekin yakmak, konak kundaklamak, yanama ldrmek... Tepkiler, uzun yllar sonra deimi. Doru, can pazar... u lm oyununda kim kimi ldrrse, i tamam. Bu yz yllk, belki de iki yz yllk lm oyunu bitiyordu. Mustafa Beyle Dervi Beyden birisi, kim kimi ldrrse o geriye kalacak, doal bir lmle lecekti. Hi birisi ocuk240 larna guvenemyordu. ocuklar, alttan alta, belli etmeden, ba-baz da aka alay ediyorlard bu lm oyunuyla. Murtaza ey de alay ediyordu amma sonunda lm geldi de onu buldu. IVfahnut yle sylyormu Murtaza Bey iin. ocuksu, bir l-me ldrlmee hi inanmaz bir yn varm, bir de korkudan jeli divane oluyor, ldryormu. Aynen benim gibi, diye dnd Dervi Bey. Bu da olmad, diye dnd Mustafa Bey. imdi orada kayann kovuunda, atnn ls yannda zrl zrl terliyordur. Bir de yiitleerek, lmden deli olarak. ok insan grdm, lmden bylesine deli divane olanna rastlamadm. Orada, karlatmzda otomobilden inip de yrdnde saln,' duruu salt korkuydu. Bast toprak, ald soluk korkuydu. Bylesine korkan adam dnyada hi kimse, insan olan insan bir kimse ldremezdi. Bir insan bylesine korkuyorsa brak onu, bin kere ldrmekten daha yedir, brak onu korku soluyarak, korku dnde, korku uyuyarak, karsyla korku yatarak, terli-yerek, lme, korkuya alarak, korkuyu kendine yaama yaparak yasyorsa brak yaasn. imdi daha ok korkuyor. te imdi, imdi, orada... Bugn onu akama kadar ldreceim. Her gz krpmalk srede, bir kere korkudan ldrerek onu ldreceim. Bir kere olsun kprdamayacak yerinden, bir kere olsun ban bile oynatamayacak, bir sigara bile iemeyecek. Gnein alnnda korku terleyerek, bombo kalacak. Hi bir zaman yrekli, lm var, nereden gelirse gelsin, lm kabullenip, ii oluruna brakamayacak ve ben onu ldrmeyeceim. Sesli, barrcana: ldreceim! dedi Dervi Bey glen bir sesle: Ne dedin Mustafa, iyice duymadm, dedi. Ne diyorlun? Mustafa Bey karlk vermedi. Dervi Bey, alak, diye dnyordu. Alak, alak olu '?ak. Hem de iki kiiler. Gzn bir an iin olsun onlardan ) irmiyordu. Belki onu ararlard. Az sonra belki Hidayet, bel241 F.16

ki tekiler arard. Hatun am eaeru uc im sm ^uuwuw, Du beni ldrmek mi istemiyor yoksa? Niin at vurdu da beni vur. mad? Ya da bana ate etmedi? Dorudan doruya ata ate etti, bu belli. Birden bir kurun apkasn deldi geti, arkadaki atn lsne sapland. Demek ki ldrmek istiyordu da tutturamad. ine korku girdi, eli aya tutmaz oldu. Bir anda t yu. reinin banda yok olmann, hi hi olmamann, bir varm bir yokmu olmann anlamszlm duydu. Her eyi, Mustafa Beyi lm atn, lm, bir boluk iinde yuvarlanarak, gz' hi bir eyi grmeyerek, uykuda, hemen kendisini az tedeki kayann arkasna att ve kendisini kayann ardna atarken elinin stnden uzun kuyruuyla bir kaya kertenkelesi geti. Kaya kertenkelesinin kl, krmz boncuk gibi akl gzlerini grd. O zamandr ki kardan stne durmadan kurun yadn farketti. imdi yeri daha iyiydi, hi karlk vermedi, nnde, kurun seslerinden, kayalara arpp paralatan, drt yana paralar yadran kurunlardan telaa dm kertenkeleye sevgiyle bakt. Bir eyler sezinliyor, dedi, bir igdyle. Yoksa burada dnp durmaz bu kadar sredir, ban alp giderdi bir yana. Kurun sesleri, krlan kayalardan kan atrtlar, toz duman kertenkeleyi uunan bir devingenin iine sokmutu. Biliyor, diye dnd, kertenkele de biliyor lm. lmn acsn, boluunu biliyor. Her kim ki, hangi canl ki korkuyorsa, o lm biliyor. Otlar da, aalar, kelebekler, bcekler de lm biliyor. Yalnz lmn boluunu bilmiyorlar, acsn, acsnn tesinde boluunu bilmiyorlar. Mutlular, mutlular, mutlular... nsanlarn ou da boluu, boluun boluunu bilmemiler. Onlar ti mutlular, onlar ki yaayanlardr. Kayann ukurunda, krmz dili darda kertenkele uarcana kouyordu. Bir Dervi Beyin srtna kyor, bir iniyor, bir ellerinin stnde dolayor, bir tfein ucuna kadar varp korkup geri dnyordu. Dervi Bey kertenkelenin srtnn usul usul kzardn grd. Vay anasn, dedi iinden, amma da korktu herif. Srt korkudan krmzlat. Dervi Bey biraz sonra iki kocaman kerten242 cillii ^u^^^wxv Yun.ua uauct uuugunu grd. Yangn nnden kayorlard demek. Bir ara kurun sesleri kesildi. Sesler kesilir kesilmez de kertenkeleler kaya duvarna abucak trmanp katlar. Dervi Bey belli belirsiz glmsedi. Boluu bilmiyorlar, boluu bilmiyorlar. Gene de lmden korkuyorlar, keratalar. Bir de boluu bilseler, yerlerinden kprdayamaz, olduklar yerde lr kalrlar. Ben de, u anda l gibiyim. l, l gibiyim. u kurunu kesmeler, kurun sklrken insan lm boluunu, sonsuzluunu daha az duyuyor. Azck dorulup bir tarak kurun boaltt stlerine. Yoksa onu boluk ldrecekti. Tfeini doldurdu bir daha, bir daha boaltt, delirmi gibi. Belinde, stste iki batan baa dolu fieklik vard. Heybesi de fiek doluydu. Her an da varp atn ter-kisindeki heybesini alabilirdi. Birden stbanda bir ses duydu, bakt ki tam yanndaki kayann stnden brahim Ibonun ba gzkyor, namlusunu ona evirdi, be el ate etti: Diini skt: Kpek, dedi. Yeniden yaama - dnd. Boluk, lm korkusu silindi gitti. Kpek, k oradan. brahim Ibo tan arkasndan kt. Tfeini nne atp: Kyma bana Beyim, dedi. Sen bir Beysin, ben bir yanama! Haydi git Beyinin yanma. Geriye dn! Yr! Koarak! brahim Ibo koarak Mustafa Beyin yanma vard. Mustafa Bey ona bakmad bile. lk olarak konutu: Bir teklifim var Dervi, dedi. Kalkalm, kalm deliklerimizden ikimiz de... kar kmaz da ate edelim biribirimi-ze. Dervi duymamla vurdu. Ona hi bir karlk vermedi, "e birden Mustafa Bey nndeki kayann ardndan atee ba243 lad Yeri derinde, azciK aa yuKsejue uuu w 3 j^ur du kurunu. Bu adam kudurmu, kudurmu, kudurmu. Terlemee balad gene. - * Gn batt, karanlk kavutu. Gece ar ar Anavarza kayalklarna indi. Dervi Bey yerinden, arkadaki koyaa doru usulcana, bir ylan gibi kayd. 25 \ 244 Mustafa Akyollu uykuyu dnei yitirdi. Yerinde duramyor, evinde, tarlada duramyor. Mehmet Ali bir traktr daha alm. Bir tuhaf, imdiye kadar grlmemi bir traktr bu. Mehmet Ali: Bu paletli baba, diyor. Tank gibi. Arkasna dnyay tak, yrtar gtrr. Topran yreine iler bunun ardndaki pulluklar. Eskiden olsa durur bakard. Okard traktr. Mehmet Alinin altrn seyrederdi. Seyreder holanr, konurlanrd Mehmet Aliden. Bu ocuk adam olacakt. Gece olsun, gndz olsun bir ey, bir grnmez ip, zincir onu Sarolu konana ekiyordu, nceleri, narn dibinde duruyordu. Bir sre byle o bir ipilti seyretti, tanyerleri alrken evine dnd. Birisi grr de, Mustafa Bey Sarolunun konan sabahlara kadar lal- ebkem seyreyliyor, hayran, der diye d patlyordu. Sonra konaa biraz daha yaklat. imdi bir kamln arkasnda duruyordu, atnn stnde, d iinde. Var m yok mu bilmiyerek, konaa, ierde terleyen, kum torbalan arasndaki adama snarak, yalvararak, glerek, tepeden bakarak, kendi kendini klterek bakyordu. yerek, st-ne i yam. Sonra bir hendekte buldu kendini. nnde ge-n?> bir yar gibi ykselen brtlen allar karanvordu. Islan-m'> mavzeri elinde, elleri kollar uyuarak, arlaarak, kona-

245 m gn atmadan nce soluncaya, ipiltisini yitirinceye kadar. pilti yitince, ipiltinin grnd pencereye ver ediyordu kurunu. Kurunlar pencere pervazlarn kryor, yavalam, h-zn yitirmi, sapr sapr yere dklyordu. Hendek alt yz adm konaa, yok yok, o kadar az deil. Daha uzak belki. Karanlkta, alacakaranlkta konak erirken, solmua, boza karp yitip giderken uzaklk, l bilinemiyor. Gn batmadan az nce, kuyrukyldz ngarak dndnde hendein stnden bir top ku kalkar, serpilir ge tane tane durulukta dalr, sonra toparlanr, birden bir top yere ak-lrcasma topraa iniverir, ovann dl hi bir ey olmam, kprdamam sszl srer gider. Tam gn atarken bir el kurun boaltr pencereye, Mustafa Bey. Atnn ban doldurur ovaya aa, alacakaranlk iinde, serin, slanm srer. Atnn ayaklar uzar, sars gerginleir. Toprakla, dallarla, uzam, ac kokulu yabanl ieklerle, atla sarslr, titrer. Konak ardnda gzkmez oluncaya kadar dner dner arkasna bakar... Mustafa Bey byle uyurgezer dolar, balanm, srklenen, ekilen, nne geilmez, her gece hendein iine geldi, orada tepeden trnaa korkan, yumulmu, incecik, sar ipile-yen, terleyen konan karsnda, orada durmaktan baka hi bir ey dnmeden, dnceyi, c, acy, btn istemleri unutmu, hayal kurmay unutmu orada atnn stnde durmaktan baka ii olmadan durdu. Sonra belinden tabancasn karp pencereye bir el ate etti. Tabancasnn kurununun oraya yetimeyeceini bile bile. Sonra mavzerle ate etmee balad, sebepsiz, oraya. Oraya hi gitmek istemiyordu. Btn gn kuruyor, kendi kendine antlar iiyor, kararlar veriyor, kesinletiriyor, tanyerleri madan ok nceleri yataktan kalkyor, hi bir ey d-nemeden yatandan hemencecik kyor, giyiniyor, elini yzn bol kpk, bol suyla ykyor, aada atn hazrlanm buluyor, atlyor, karda soluk ipiltisiyle kona grnceye ka246 Aai at Kouyor, sonra da alm, orada, konan yamacnda duruyor. nce bir atl geldi, ikisi birden, gn madan, kuyrukyldz tanyerinde bir aydnlk iinde dnerken, tfeklerini konaa dorulttular ate ettiler, sonra da doludizgin konan yresinde d'nnee baladlar. Sonra atl iki oldu. Sonra , drt, be oldu. Gn getike Mustafa Beyin yanndaki atllar, konan yresinde doludizgin dnenler, kurun yadranlar, hi konumayanlar, hayal gibiler, sadece geceye, toza topraa, ili dumana karanlar oalyordu. Tanyerleri rken de Mustafa Bey konaktan uzaklanca yanna ynne bir bakyor bkln ortasnda yapayalnz, hi kimse kalmam kalp kalyordu. Ar, bulank bir su gibi bir scak bastryordu bkle. Sarca arlar peteklerinin stne svanm kprdayamaz olmuken. Kular bulank scan, ar ar, soluk aldrmaz, dibe ken tortusunun iinden dalgn yukar, bulam, kanatlarn kaldramaz, yukar yukar trmanmaa alrken... Orada. Vurulmu insann iniltisi, scak kan, kaygan, yal, delirtici. Topran iniltiyi, kan, insanlar, para para bedenleri yutuu. Scak, ter iinde. Konak, konan iindeki adam, vurulmu, Jcan iindeki yznde ak kocaman gzleri, umudu yitirmi, yabanl. Yabanl! Yabanl! Ter iinde. Yabanl bir lm korkusu. Sinmi, k szdrmaz, ter iinde... Batakln toprana gmlen yabanl, paralanm, ak gzler, kocaman. Bedenler liyme liyme... Sinekler okumu, ac, kekremsi, bulak... Elleri boaznda, dehet... Scan altnda ba dm, boynu iinm bir at, gzleri dalgn, yorgun, bkm, inat bir atl. teden, kuluklaym, azck bir yelde kalkp snen, kalkp snen kk toz direkleri... Belki bir kilometre gittikten sonra snen... Orada. Birdenbire gecede patlad. Gece salland. Anavarza kayarlan atrdad, yankland. Kuyrukyldz, tanyerinde dnd. 247 Mustafa Beyin altndaki at nce bir toKezetu. lui, um, aur gitme, dur! Bir daha tkezledi. Ard ardna, drt bir ynden kurun vzldamalar geldi, uzun, uzak, karanla srnerekten At boylu boyunca yere serildi kald, teki atlar da yere seril-diler. Atlarn stne bafa basa, atlarn lleri ardna sinerek kendilerini ayn amurlu yatana attlar. Bellerine kadar amura girdiler. Dur, dur, dur, dur gitme! Korkak alak, dur gitme! Sol omuzu yand. Bir ey srm gibi. Atlar arka arkaya derin, uzak, keskin kinediler. Kinemeleri btn ovay, geceyi doldurdu. Sonra birden snd. Mustafa Bey gbeine gelen ay aa iniyordu. Bazan balk amura giriyor, zor skyor,, bazan ayaklarnn altnda serin, actc akltalarn duyuyordu. ayn stnde, aa doru kurunlar vzldyordu. Soluk solua kouyorlard aa. Soluk alp veriler, durmadan. ayn kylar binlerce gsle soluk alyordu. Burada, burada, ayn dibinde. ay karanlk akyordu. Salla kurunu. Seni kpek seni. Seni kpek seni. Seni kpek seni, Allahn gn gecesi konam kurunlar msn sen? Alla-hn gn gecesi. Seni alak seni. Seni alak seni. Seni seni alak. Burada, dedi bir ses. Ses sevinten tayordu. Mustafa Bey titredi. Yrei daha ok arpmaa balad. Aa aa... Suyun yzne yatarak kayd. ayn yresi binbir ayak, binbir ayak, sesi... Yryenler... Brtlen allarnn, karaallarn, kamlarn, gleklerin arasndan, stnden yryenler soluk solua. Soluk allar fkeli, delirmi... Dur kpek dur. Seni nasl olsa yakalayacam. Gn dodu doacak. Gerekten gn dodu doacak. Gz kapaklarnn ardnda bir k, bulank, karanln ardnda sallanan, rken bir k, dodu doacak. Seni yakalayacam, sen beni nasl l-dreceksen, seni yle, bir gnde, be gnde, elli, yz gnde... Kulan kesip sana yedireceim. Seni para parpa kesip sana yedireceim... Seni sana, seni sana... T ki sen bitinceye ka248

dar. JC11 aci J^y1^ ma-euceye Kaaar. su nzland, cotu. Bir aplayan gibi aldad. Mustafa Bey kendisini suya brakt. Birden de sol omuzu, krein st, ldrc, keskin, soluk kesen szlad. Su ald Mustafa Beyi, yar baygn Akasaza doru hzla gtrd. Bir sde taklan Bey kendisini sarm dallardan halsiz kurtarncaya kadar epeyce bir sre geti. Bey bakt ki gzkapaklarmn arkas aarm, ya da aaracak, bir srad kendisini saran dallardan kurtuldu, akmaa balad. Ayak sesleri gene oald. Kurunlar sadan sola vzldad. Ses homurdan-yordu: Sen istedin. Sabr ettim aylar ay, u adam yakamdan dsn diye. Oca snmesin diye. Yoksa seni bir ocuk vururdu her gn her gn pencereme kurun skarken, atnn stnde gerilmi yle ahmak, kendinden gemi dururken. Sabr ettim. O kadar sabr ettim ki... Ocan snmesin diye... Sabrede sab-rede sabrtana kestim. imdi seni az sonra yakalayacam, ldreceim. Yok yok, ldrmeyeceim. Sen beni nasl yapacaktn, ite yle... nce kulaklarn keseceim, sonra burnunu... sonra, sonra, sonra ...Seni para para sana yedireceim. Mustafa Bey birdenbire kendisini aydnlk iinde buldu. Omuzu dayanlmaz aryordu. Yanda ynde, frdolay yksek krmz kamlar, hrtl uzun yapraklaryla esen yelde, savrulan bir ltl aydnlktayd. Mustafa Bey grr grmez kendine geldi. Drt bir yan dinledi. Bataklk derinden soluklanyor, kaynyordu, bir dev kazanda. Sonra sesler, at, insan ayaklar seslerine karm gittike yaklayordu. Mustafa Beyin kafas imdiye kadar bulankt, ne gryor, ne duyuyordu. imdi her eyi aka gryor, dnyordu. Bakt ki kocaman bir alann ortasnda, dizlerine kadar su, amur, uzun kamlarla, perde perde evrilmi. Sesler yaklayor, ak seik anlalyor her bir dedikleri. Frlad, sk kamlkta buldu kendini ve bir kamn evreledii kuytuya atld, yaras daha kanyordu ar" a, nasl sarard, kan nasl durdururdu, bir trl yolunu bulamyordu. Tam burnunun dibinde bir ses duydu, eli aya zld. Ses durmadan: Bey, bey, diyordu. Bey, Bey, Bey benim ben. 249 Ses tandk bir sese benziyordu. Azck umutlu, Kunuu g. Serin. Benim ben, Mestan. Srtndaki ar derinden, elini ayan kesici, yrek durduran. Mustafa Bey iniltiyle birlikte, Mestan hurdaym, diye seslendi, a Mestan, Mestan, Mestan. i sonra kendinden geti. Yanda yrede ayak sesleri, yaklaan, suda aprdayan, amurda, fkeli insan sesleri, harlam at soluklar... Mestan kulak kabartt. Mustafa Beye yryecekti, birden olduu yerde kalakald. Sonra usuldan ardndaki kamln iine ekildi. amurdan adam olmutu. Gr kamln ortasnda durdu. Turuncu bir kelebek, geni, ku kanatlan gibi kanatlarm am, kamlarn tozaklar arasnda dolap duruyor, ok uzun izgilerle mavisi pembelemi gkyzne turuncu alar ryordu. Mestan gzlerini turuncu kanatlar benekli, yaldz yaldz yldrdayan kelebekten bir trl alamyordu. Kelebek bir ara geldi bana kondu. Konmasyla da kalkmas bir oldu. 26 Mustafa Beyin omzu on be yirmi gn iinde iyileti. Bylesi yaralar iyiletirmekte Krt cerrahn stne bir cerrah daha yoktu. Mustafa Bey yanmdakilerin, akrabalarn doktor getirtelim de yarana baksn demelerine, diretmelerine karn, o Krt Cerrah dedi de baka bir ey demedi. Krt Cerrah Aa ya belirsiz, Nuhu Nebiden kalma, seyrek ak sakall, kvlcm gzl, kapkara yank tenli, zayf, uzun boyunlu, elimsiz birisiydi. Hi konumaz, bir eye karmaz, ukurovaya geldi geleli, bu da ova benim, o dere tepe senin yl on iki ay dolap ot, iek, yaprak, bcek toplar, evinin nndeki byk narn altnda irili ufakl trl bakr tencerelerde bunlar kaynatr, btn ky ho kokular sarard. Cerrah, Mustafa Beyin yarasna trl, kokulu, ac, tatl, renk renk merhemler srd. Bir kere konutu onunla ve dedi ki: Yedi gne kalmaz yaran iyi olur Bey. Soylu insanlarn yaras daha abuk iyileir. Sen sandmdan da daha soyluymusun. Mustafa Bey soylu olduunu biliyor, bununla konurlan-yordu ama, gene de Cerrah gibi bir adamn byle sylemesine ok sevindi. Cerrah Akyollu konanda on gn kadar kaldktan sonra oradan ayrlrken bir daha konutu ve dedi ki: Bey, dedi, bizim Drdnc Orduda, kadim airet geleneinde bylesi 250 251 kan ii yoktur. Bylesi arkadan vurmak. Varm bir arkadan vurmak, o i bitmi. Sen srtndan alm yara. Tamam. Dervi Bey izgiden km. Sen ldrme onu. Demez. Sizin i bitmitir, Dervi Bey seni arkasndan vurmutur. Bu i tamam. Ayp. tr. O artk sana dman deildir. Ben byle derim. Soylu Akyollu olu Mustafa Bey eski Trkmen geleneince Cerraha yklce bir para verdikten sonra, onu bir soylu atla da armaanlad. Ve Mustafa Bey bu yirmi be gnlk yatak dneminde Dervi Beyi yakalayp ldrmek stne ok dler kurdu, akla hayale gelmedik. Gecede kulana birisi her an yeni bir ikence tr fslyordu. Bir de brahim Ibo, Mestan, Hamdi, teki yanamalar, iftlikteki kadnlar, ocuklar ona her an yeni ikence trleri getiriyorlard. Mustafa Bey beendii ikence trn anlattrp mestoluyor, anlattrp mestoluyordu. kence yaratcsn da byk bir cmertlikle armaanlyordu. En iddetli, en belal, insafsz ikence trn de Karakz Hatun getiriyordu. Getiriyor, olunun baucuna oturup anlatyor, couyor, olay olduu gibi yayor, baryor, aryor, alyor, kinleniyor, kuduruyor, te byle yap Mustafam, diyordu. te tam byle eyle ki ana-ym yrei yernik gitmesin. Bu dinsiz Saroullar bizden ok adam yedi. Krfacana dndrd soyumuzu. Tam dediim gibi eyle ki Dervii, yaptklarn deelim. Mustafa Bey byk bir imanla:

Yaknda ana, yaknda... Yaknda deeceiz. Yaknda ana yaknda, diyor, glnsyordu. brahim Ibo hzla ieri girdi: Geiyor Bey, dedi. Yoldan geiyor. Al atnn da stne binmi, ok gsterili. Doludizgin, sundurmu atn. Hem atn sryor, hem de bam evirip bizden yne bakyor. Ne yapalm Bey? Mustafa Bey sofaya kotu. Uzakta, Ceyhan rmann Ana252 varza ^ayan^aLiua vauaua yapug Kvrntya doru kara bir nokta akyordu. Drbnm getir brahim Ibo, dedi. Ibo koarak drbn getirdi. Mustafa Bey: O, dedi. Nereye gidiyor acaba? Yolunu keselim mi? Nereden dnecei belli mi? Nereye gidiyor bu, ne yne? Ne ii var oralarda? Hi gitmezdi Anavarzann o ynne. Nedir acaba? Bizi mi bir tuzaa dryor? Seni arkandan vuran insan her bir alakl dnr. Bir oyun var bunda. Ne yapalm Bey, Mestan, Yel Veli, Koca Hasan, Hamdi aada bekliyorlar, dedi brahim Ibo. Hele bekleyelim, dedi Bey, azck sevinli, gz doludizgin giden atlda. Dorusun, o bundan sonra her bir eyi yapar o. Ve Bey yeniden yatana girdi. Yatak ok houma gitmiti. Yataa giriyor, kendini durmadan trl ikence dlerine kaptryordu. inde kopan, gelien, atan, deliren byk ikence etme kasrgasnn tadn iliklerine kadar yayordu. O geceyi karmakark geirdi, uykuda m uyank myd, d m grm, karabasana m dmt, bilemiyordu. Baz sonsuz bir aydnln ortasna dyor, gzlerini kirpitirmi, dz, sonsuz bir dzln ortasnda kalakalyor, rlplak, yapayalnz. Baz bir karanln zifiriliine yuvarlanyor, derinlere derinlere, soluk alamaz, kayyordu. Baz da karsnda Dervi, glen, hayasz, alay eden, ak dileri parlayan, iri gzleri, kk elmack kemikleri, izmeleri stnde yaylanarak, plak nagant tabancas yanar dner, fildii sapl, Alman filintasnn kunda mavi sedeften kakmal, burma byklaryla. Kim sylemiti Derviin burma byklar olduunu? Gerekten burma byklan var m Derviin? llerle urayordu uyurgezerliinde arada srada da... ldrlen, az nce Akasazn bataklna gmdklerini hayal me-l'al anmsyordu. Bir scak gn geliyordu gzlerinin nne. Ge253 rilmi, rpman kanl kol ve bacaklaryla, DUKuen, &.vauou js.au. l gvdeleri, scann buusunun arkasnda, yeil otlara bulaan kanlaryla, kulaklar sar eden scan stne kurun gibi den lklaryla... O kadar... Orada, Dervi ldrlen kaaklar Hkmete bildirir miydi? Orada... O Dervi Bey... kk, ok yank elmack kemikleriyle. Hain, cesur ve korkak, iyi, yufka, dokunsan incinecek yrekli, ve zalim. Onurlu, kck dalan ben yarattm diyen, sonra da gidip olmadk aalk iler beceren... Yiit, mert, lmden korkmaz, sonra da gnlerce, aylarca deliksiz bir odada ukurovanm yalm olmu sarscanda terleyen, yllarca da terleyecek olan... Karsnn eteini, yzn, ayam kimse grmemi, kzkardei ukurovada koynuna almadk erkek brakmam, yanamadan obana, obandan kaakya kadar. Enitesini, yani kzkardeinin kocasn nasl ldrd, bu koca ukurovanm gzleri nnde, kudurmu, deli, zalim! Elinde boa aleti krbala, karaalla srerekten, her bir parasn karaallkta brakaraktan... Hi bir sebebi yok. Ne diyordu Yel Veli? Yel Veli hep doru konuur. Onun huyudur, bir iin gereine varamazsa geberir. Yememi imemi, dur durak bil-memi, aratrm, olayn knhne inmi. Ondan sonradr ki ldrlenin, ldrlme sebebi anlalm. Gzlerimle grdm, kulamla iittim, diyor Yel Veli. Ant iip Kurana el basyor. Sabahat Hatun, kendisine Hatun demeyi yasak etmitir. Adanada kz lisesinde okumu, btn Adanadaki erkekleri batan kard iin liseden koulmutur. Sonra Kmille evlenir iftlie dnnce. Kmil Bitlislidir. Yakkl, iri yar bir kiidir. Sabahat Hatun evlendiinin birinci yl doru durur. Hi bir ey yapmaz. Dervi Bey, btn soy kvanldr bundan, kurtulmulardr. Derken sevinci kursaklarnda kalr... Sabahat Hanm iftlikte, yakn kylerde kimi gz kesmise, hi kimseyi dinlemez, yatar brakr, yatar brakr. Anavarza kayalklarn, yresini, be on erkekle mekan tutar. rlplak soyunur, gbek atar. 254 perv ocy umuu uuuar Dinr, ses iKarmaz. Bana ne, kocas var. Anavarza reninin dili olsa da sylese. Ve gnler, haftalar, aylar sonra baz da, yar plak, saba darmadan, dudaklar yenmi, gzaltlar kapkara, kanam, yara bere iinde bacaklar, morarm bedeniyle, o kadar kyn gz nnde, hi kimseyi takmadan Anavarza kayalklarndan iner, gelir Sarolu iftliine oturur. Yer ier, kendine gelir, baharsa ver elini Anavarza kayalklar, yazsa Torosun alabalkl sularmn yarpuz kokan ba, ksa ver elini samanlklar, ahrlar... Kmil, Kmil u karma sahip ol Kmil. Karm hi bir ey yapmyor Bey. Karda leke var, karmda leke yok Bey. Kmil, bir koca karsna sahip olmazsa, kimse sahip olamaz. Senin karn, benim kzkardeim ama bir karya ancak kocas sahip kabilir. Bir karyla ancak kocas baa kabilir. Ne diyorsun Kmil? Karn btn soyumu rezil etti. Btn soyumun namusunu be paralk etti. Ne diyorsun Kmil?

Benim karm Bey, hi kimsenin soyunu rezil etmez. Hi kimsenin de namusunu be paralk etmez. Defol karmdan Kmil! Bastne Bey. Btn bunlar ne biliyorsun Yel Veli? Konuurlarken yannda miydin? Yel Velinin uzun yz biraz daha uzayp krt, krklklar kabard, sonra da derin szld. Oradaydm Mustafa Bey. Hilafm varsa iki gzm nme aksn. Vay anasn demek doru btn bunlar? Bu benim grdklerim Bey. Daha da kimbilir, bilmediklerim ne kadar, hnerleri var Sabahat Hatunun! Sabahat Hatunun, diye gerindi Mustafa Bey. Etine dolgun, imeni yeil ekik gzl, uzun uzun boyunlu... Uzun boynu aPak. imeni yeil gzleri, kirpikleri, kalar, salar kapkara, yeillenen, yeili dalgalanan... Uzun boylu ...Oynak. Yel Ve255 li! diyecekti, vazgeti. Yel Veli Sabahat Hatunu or ee geirsek, diyecekti, Dervii ldrmekten daha iyi olur. Bin kere daha iyi olur. rlplak oynatmak. Bir hafta gece gndz. Derviin kzlarn, karsn da. Kendi kendinden utand. Uzun bir sre de Sabahat Hatun dncesini kafasndan silemedi. Tanyerleri iiyordu ki birden yatandan frlad, darya kotu. Sonra odasna girdi. Hemencecik giyindi avluya kt. Byk, hangar gibi bir rtmenin alt yepyeni, renk renk traktrlerle doluydu. Memet Aliyi grd, traktrn birisinin yresinde dnp duruyordu. Onun yanma vard, elini omuzuna ko-yuncaya kadardr ki Memet Alinin babasndan haberi olmad. Birden irkildi, aknlkla gzleri byd: Baba, dedi sonra da, yz allak bullak olmu, glmsemenin, armann, kzmann, yorgunluun uyandrlmasnda. Baba, bu yle traktr ki hi byle bir traktr gelmedi Trkiye-ye, salam, gzel... Baksana una. Uzaa ekildi, hayran traktre uzun uzun bakt, sonra da babasnn yanna geldi, soluk almadan Mustafa Beyin anlamad bir sr deyim, kavram, szcklerle traktr anlatmaa balad. Mustafa Bey btn bunlardan anlad ki Memet Ali bu gece hi uyumam traktrn yresinde dnp durmutu. Bu Memet Ali Dervi Beyin oullaryla konuuyormu! Doru mu? Dmanlar m uyduruyorlar bunu? Byle bir ey olabilir mi? O lanetleme Sarolu soyuyla Akyollu soyu her eyi unutup bir gn araya gelebilirler mi? El skp bir masaya oturabilirler mi? Memet Aliyi orada iinin banda brakt Anavarzaya aa yrmee balad, alacakaranln iine. rkek, kendini kollayarak, eli filintasnda drt bir yann inceden kollayarak... Alacakaranlkta Akasaz bkl daha bir kabarm, duman iinde bym, aalar daha uzam gzkyordu. Bu Memet Ali, eli yz yaa bulanm, Akyollu soyu, ne ata bakyor, ne soya sopa. Bunun derdi traktr. Gece gndz de tarlada traktrlerin stnde, harman makinelerinin, orak makinelerinin yannda, 256 sijern arasnaa ve para gzl. Gece gndz de kafas hesaplarla urayor. Bee alnca ona satabilir miyim? Bir traktr, bir harman makinas eskiyinceye kadar ne kazandrr, ne gtrr? gu iftlik bir misli daha nasl byr? iileri daha ucuza, boaz tokluuna nasl altrrm? Adanada ne zaman ka tane fab-iikam olur, nasl bir kk yaptrrm u tepeye, iinde havuzu, elektrii, scak suyu, souk hava veren makinalar? Btn ocuklar bunu byle dnyorlar, yalnz Memet yy i deil... Yeni yetiip gelen aalan, zenginleri rnek alyorlar. u Memet Alinin, teki ocuklarn u kadar sredir azlarndan bir kere olsun Sarolu sz kmad. Onlar amcalarn ldrdkleri gn bile onlar stne konumadlar. Tepeden bakyorlar bu ie. Bunu da her davranlaryla herkese gsteriyorlar. Kmsyorlar bu ii. Yrekleri yanmyor, acmyor, bir eyleri eksik bunlarn, insanlklarndan bir eyler yitirmiler. Bunlar dmeyecekler, diye hzla yere tkrd. Kan tutkular yok, insanlklar yok bunlarn. Dervi Beyin ocuklar da byleymi. Szlemiler. Dervi gidince, ya da birimizden birimiz gidince her ey bitecek. Bir eyin, bir an, bir baka tr insanln sonuyuz biz. Bizden baka bir insanlk balyor. Belki de bu insanln balangc biziz. Belki bir izgi olan biziz teki insanlkla, Memet Alilerin insanl arasnda... Anas geldi gzlerinin nne. Salt fkeye, ce kesmi. Sarolu duyan, Sarolu dnen, Sarolu yaayan, Sarolu len. imdi anama deseler ki, u Sarolu soyundan bir tek kii kalmam yeryznde, hepsi bir anda oluvermiler, bir an yaamaz o da oluverir, ite Memet Alinin bykanas bu. iki gbek. Konuuyorlar, seviyorlar da biribirini. Ama Memet Ali her tavryla onu kmsyor, o da her haliyle tekini. Gnlerdir, aylardr elik tel gibi gerilmi, tm tn ten elik tel gibi, tetikte, Derviin lm haberini bekliyor. Dervi lmeden lmemek iin pasl bir aba harcyor, inanlmaz. Mrl mrl daha uzun sre kendi kendine konutu Mustafa Bey. Birden kendine geldi ki mrldanyor, glmsedi. Ya257 F: 17 lanyprum, diye dnd, yalanyorum. nae ou nu$ uu ac bir eziklik duydu. Bir aalk, bir kendini kmseme duygusu geldi iini karartt. Olduu yerde durdu kald. Gn atncadr ki bir adm atp, bir znk deyip durmaa balad. Niin beceremi-yordu u ii, nasl olmutu da daha Dervii ldrtememiti? Nasl olmutu bu? imdiye kadar bu kadar

isteyip de, btn varlm koyup da stesinden gelemedii bir i yoktu. Neydi bu Derviin gc? Gc yok, diye dnd. Hi bir gc, hneri yolj Hi bir zellii yok. Korkak. Sadece bir san kadar korkak, bir san kadar. Orada... Bir tarla san... Ya anam lrse Derviin lmn grmeden, gzleri ak gider, diye yldrm gibi iinden kasp kavuran bir ac geti. Orada. Bam kaldrd, gzlerini yeni doan gnn tam ortasna dikti. Anam lmeden onu ldreceim, dedi kendi kendine birka kez. Gz kamat ama hzla konaa yrd. Anam lmeden onu ldreceim, onu ldreceim. Orada. Konaa geldiinde yer masasnda kahvaltsn buldu. Scak st ttyordu. Bir top gibi bakr sahann ortasnda duran tereyann stnde daha ayran kabarcklar, parmak izleri vard. Masann bana kt, nce yufka ekmeinin iine tereyan koydu bycek bir drm yapt, sonra tten st tasna uzand. Mustafa Bey kahvaltsn oldum olas yalnz yapard, eer eve bir konuk gelmemise. Kahvalty bitirmi odasna ekilecekken gene soluk solua, ter iinde kalm brahim bo merdivenleri kt, telala: Bey, Bey, nolursun Bey, bak, bak bak gidiyor. Bak nereden gidiyor. Bak bak... Konaktan, buradan buradan sksak kurunu atnn trnann dibine drveririz. Mustafa Bey sapsar kesildi, dudaklar morard, hemen ayaa frlad, rtmeye kt: Bu adam delirmi, szckleri dkld dudaklarndan duyulur duyulmaz. Delirmi. Arkasndan gidelim mi Bey? Mustafa Bey karlk vermedi, sustu. 258 iNe uyursun rey.' Mustafa Bey duymuyor gibiydi, ibrahim Ibo durmadan, gz kayp giden atlda: Uzaklayor Bey, uzaklayor, bir ey syle. Uzaklayor, uzaklayor, yetiemeyiz ki... Tata ses var, Beyde ses yok. Aradan uzun bir sre geti. Pey ylece durmu gz kayp giden atlda, sapsar kesilmi, kan ekilmi, kurumu kalm. Dervi Bey gzden rayip yitip eidince kendine geldi, kprdad azck. brahim Ibonun kollar yanlarna dt: Gitti, dedi, Bey... Kodu da gitti. Bir frsat daha kardk. Pusu kursaydk, onu ku gibi avlardk bugn. Kurunu atna, bacana skar, onu diri diri de yakalardk. Eyvah, diye derinden iini ekti. Sonra birden telaland, canland: Yarn, yarn, btn gn bu yola pusu kuralm Bey... Yarn da o buradan geer. Geer mi dersin Ibo? O bir gittii yerden bir daha gider mi? Gider mi Ibo? Bilmediimiz adam deil ki... brahim Ibo: O delirmi Bey, dedi. Vallahi de billahi de, tallahi de delirmi. Greceksin yarn da ayn yerden geecek. Gemez o Ibo, gemez o gemez! Arkasna dnd, bakt ki anas tam arkasnda, iki bklm, olan biteni izlemi, gzleri yuvalarndan frlam, tepeden trnaa tirtir titreyerek orada duruyor. Mustafa Bey utanga, sklm: Naslsn ana, iyi misin? diye sordu. Karakz Hatun bzm dudaklar, yalvaran gzleriyle ona bakt: Demek ldrmeyeceksin onu sen Mustafa, diye ylgn, bitkin, bir umutsuz sessizlikte konutu. Baksana olum, evinin iki adm tesinden sana zort atarak ceylan gibi atnn stnde utu da gitti. Demek ldrmeyeceksin onu, imdi anladm Mus-lafa. Demek iki gzlerim ak gidecek Mustafa? Ne yapaym, y259 le olsun. Sen sa olasn Mustafam, sen sag oasjn. i-nc umrsa ok sun, ben senin saln isterim Mustafam, yiidim, aslanm. Uzand, olunun elini okad, yumulmu, kck, ayaklarn sryerek bir at gibi oradan ayrld. Mustafa Bey salland, decekti, rtmenin korkuluuna tutundu, soluk alamyordu. Bir sre orada salland kald, sonra gzne brahim Ibo iliti, duyulur duyulmaz, Git, dedi. brahim Ibo usulca oradan ekildi, usulca merdivenleri indi. Mestan Hamdi onu aada bekliyorlard, brahim Ibo dudak bkp: Yok, dedi. Beyde bu adam ldrecek gz yok. ldreceim diye kendisini aldatyor. Biz de burada kendimizi bitiriyor, paralyoruz. gndr adam burnumuzun dibinden geiyor, onun aldrd yok. Bize ne! Bize ne! dedi tekiler. Mustafa Bey azck toparlanp kendini yorgun bitkin yatana att. O geceyi de karabasanlar iinde, uyurgezer sersemliinde, uyuukluunda geirdi. nnde, Anavarzanm mor kayalklarnda klar bir patlyor, btn ukurova bir k seli iinde balkyor, yalbrdyor, sonra da dehet bir karanla gmlyordu. Yarlmaz, ar bir su gibi, ta gibi, terleyen bir karanla. Karanln iinden harman yeri kadar oyulmu, gzleri kr eden bir aydnla durmadan atyla doludizgin Dervi Bey dyordu. Nakl kilimli, kolanl, krmz, kalkk burunlu postallar, el dokumas bol yn alvarlaryla, develeri, atlar, uzun atlar, derin, uuldayan kavallar, ukurova dzne kara kartallar gibi konan

adrlaryla Yrkler dyordu oyulmu aydnln iine. Ve Yrkler Akasazn kurtulmu topraklarn, Dervi Beyin, Akyollunun topraklarn talan ediyorlard. Gz kanl adamlar, skm, cann diine takm bir kar toprak iin can veriyorlar. Oyulmu aydnln iinde kvl kvl kaynayorlar. Aydnlk gittike klyor, yalnz bir sr insann, atn ba kalyor aydnlkta. Bir de Memet Alinin traktrleri gelip homurtularla aydnln iine giriyor. Yeni Aalar, tccarlar durmadan durmadan durmadan, tutmular ukurovann ucundan ekitirip 260 duruyorlar, tier paras koca ovann, birisinin elinde kalyor. Nereli, neci olduklar bilinmeyen bir sr kimseler ukurova topram paylayorlar. Derviin, Ali Aann, Hulusi Beyin topraklar, Akyollunun hem de Sardelioullarnn, Hsam Beylerin topraklan daha imdiden yarya indi. Fkara dm eski Trkmen aalan klaklarn yok pahasna satyorlar. Topraklar stne yeni kyler, iftlikler kuruluyor. Mustafa Bey yar uyur yan uyank, derinden, yrei sk-liircesine inledi: Aaaah Dervi! Sen ettin bu ii. Sen yktn bizi, ukurova-y. Yaknda yeller esecek Sanolu konann yerinde. Onun yerini tutacak bir tek olu, kardei yok. Hepsi smsk, kan cieri be para etmez adamlar. Cierini skeceim senin Dervi. Elimi yle gsnden ieri elimi daldrp yreini koparp alacam oradan. Kpeklere, kpeklere, kpeklere atacam. Kpeklere derken, uzam, sapsar, yeillenen yzyle yatanda doruldu, deli gzlerle bombo, odaya bakt. Durmadan bakyor, gzlerinin nnden, karanln stnden, oyulmu aydnla doru hayal meyal karmakan bir koumadr gidiyordu. Mustafa Bey, Mustafa Bey, Mustafa Bey, diye nlayan bir sesle yatandan frlad, konan rtmesine kt. Bak bak, bak Bey, geiyor. Ne yapalm? brahim Ibo rpmyordu. Ve Dervi Bey bugn daha yakn geiyordu. O mu? diye sordu Mustafa Bey. O, dedi brahim Ibo. Klot pantolon, ak gmlek, Antep ii kuak, yakas men-dilli lacivert ceket giymiti brahim Ibo. izmesi prl prl, byklan sivri, angaid, gzleri bir noktaya sert bakyordu. Sa kasnn stnden gm savatl, sap altn ileme bir erke haneri sarkyordu. 261 Mustafa Bey doludizgin uup giden atl gzden rayncaya kadar kprdamadan orada durdu kald, gzlerini de atldan ayramad. Pusu kursaydk, dedi ibrahim tbo, ite imdi yakalardk onu, her gn ayn yerden geiyor. Yarn gemez, dedi Mustafa Bey. brahim bo karl^ vermedi. Mustafa Bey arkasn dnnce anasyla gz gze-geldi. Bir an bocalad durdu, ard. Anas gzlerini onun gzleri iine dikmi, prlt iinde, soru dolu, mahzun, umutsuz bakyordu. Naslsn ana, iyi misin? szckleri naslsa dkld azndan, sonra kirp diye sustu. Yarn pusu kuralm m, ya da bugn? Belki dnerken gene buradan geer. Buradan geer derken, atl gene uzaklarda, belli belirsiz gzkt. Bak Bey, geliyor. Karakz Hatun hemen canland, koarcana rtmeye atld, korkulua yapt, boynunu uzatm, atlya doru atlacakm gibi, avna atlmaa hazr bir yurtii ku gibi gerildi. Bey, inip bir pusu kuralm, aadaki hendekte, kamlarn iinde. Karakz Hatun bu sefer ayn durula Mustafa Beye dnd. Gzleri bir yrtc kaplann, aresiz kalm gzleriydi. Mustafa Bey bu gzlere daha fazla dayanamad, odasna koarak kat, kapy olanca hzyla arpt, kendisini yataa att. Pencerenin nnde geni, yayvan dallaryla ulu bir nar ykseliyordu ve her bir dalnda, knnda bir ku yuvas vard. Ku yuvalan biribirlerine benzer gzkrler ama deildir. Bunu Mustafa Bey bilir. Penceresinin nndeki yuvalara yllar yl inceden inceye ister istemez bakmtr. Yumurtadan yeni km ku yavrular da sar, lk la alm byk azlaryla biribirlerine benzer gzkrler ama benzemezler. Akar sular, bir bahedeki iekler, u Akasazda frdolay am sar ner-gizler, sularca denmi nilferler, bcekler, karncalar, bulutlar 262 p Dirorerne oenzer gozuicurler ama deildir. Derinlemesine baknca her bir paraya, yarata her birisinde ayr bir zellik, bir kiilik gzkr. Cerrah ne diyor Cerrah, dil bilmez, konumaz, seyrek sakall hakim Krt Cerrah, otlarn, biltekmil bceklerin, hem de yaratklarn dillerinden anlayan, huylarm husla-rn bilen Krt Cerrah diyor ki, u akan su btn sular gibi denize akyor. Durmadan akyor, ii gc akmaktr onun. teki, az tedeki su onunla ayn topraktan akyor. Ayn kayalklardan, ayn gzlerden kmlar gibi, yle gzkyor, ite yalnz gzkyor, iki suyu da yaarsan bakar grrsn ki yalnz akmalar benziyor biribirlerine... Baka hi bir yerleri. Uzun bacakl atl karnca srs hepsi birbirine benzeyen... yle mi? Benzer mi hi? Olur mu? Hi birisi tekine benzemez. Uzun, ince bacaklar, krmz yalm

gvdeleri, uarcana yeil otlarn arasnda ve tozlu yollarn stnde... Dklmler ukurova toprana bir utan bir uca kayalar. Her birisinin ayr gzellii, lts... Btn Sanoullar biribirine benzer... u atyla her gn ayn vakitte gelip uradan geen... Btn Saroullarnm atlan aldr. Btn Sanoullar ok konuurlar. Alaktrlar. Btn Saroullarnm kadnlar erkee yangldr. Erkek dkndr, dkndr. Btn Sanoullar ayn biimde giyinirler. Btn Sar-oullar kan iicidir. Ve kurnaz ve korkak ve arkadan vurdururlar inam, arkadan vurdururlar. Uyurken ldrrler. Kim daha ok ldrd, biz mi, onlar m? Son yllarda biz. Daha ncelerini ne onlar bilirler, ne de biz. Kim daha fazla insan ldrd, biz. nk bizimkiler daha sert, daha az konuandr. Onlar konuular, korkarlar, nrler boyuna ama bir ey yapamazlar, insanlar ovlaryla nrler. Sanki soylu insan varm gibi yeyznde. Cerrah sen soylusun derken alay ediyordu. Mendebur Krt. O, yeryznde hi bir yaratn soyluluuna inanmaz. Olur mu? Arap at daha iyi koar, ama ukurova beygirinden dayankszdr. Dayankl, ksa bacakl, eytan gibi ko-masyla bence ukurova beygiri daha soylu deil mi? Bunu, bu dnceyi babama sylesem, beni oulluktan karr, bir daha 263 yzme bakmazd. Soyluluk bir yozamauu. n*. vomu.m ra_ diahma bak bir, bir de Sultan Reada, son Osmanl Padiah-na bak. Kadnlardan yeni, taze kan aldklar halde... Her birisinde bir sakatlk... Soylu insan yozlam insandr. Soyluluk yapaydr. Ya insanolu toptan soylu, ya toptan soysuzdur. O zaman Dervi Beyle derdimiz ne, niin ldrmeliyiz biribirimizi? O lmden diyar diyar kaan Murtazay niin balamad, ldrtt? Ba-lasayd, bu kan ii de bizde biterdi. Belki dost olurduk, en iyi iki karde ukurovada... u skn edip gelen para canllara kar... Bey, Bey, Bey! diye bir lk geldi merdivenlerden. Hemen frlad. Ve Dervii grd snen al atnn stnde, dimdik, atnn yelesi esen yelde kaval gibi durulmu, kuyruu akan yelde sanan... Kendinde olmadan Mustafa Beyin eli tabancasna gitti, tabancay ekti, nian alacakt ki Dervi Bey o anda nnden kayd, uzaklat. Ve Mustafa Bey tabancasn ar ar yerine koydu. Sana dnd anasn grd, kurumu kalm, uzaklap giden atldan gzlerini ayramyordu. brahim Ibo, gel buraya. Buyur Beyim. Yarn, u kamln ukuruna pusu kuracaz. Bak gndr hep ukurdan geiyor, ite oraya. Ama yarn gelir mi dersin? Gelir, diye abuk abuk syledi brahim Ibo. O delirmi, canndan, terlemekten bkm, kendini bize ldrtmee geliyor. Biz de onu ldrelim mi dersin? Hayr, dedi Mestan. Hayr Bey, ldrmeyelim. Karakz Hatun birden olduu yerden frlad, yrtan, kendinden umulmaz bir sesle, daha dorusu lkla: ldr onu Mustafam! diye onun eline sarld. Bakma sen bunlara, ldr onu da kopar yreini de bana getir. Y264 utuc, ^.^.m, uuuu... iun,giiu anana gcu. r>ir tas Kann bana getir. Mustafa Bey durgun, hi bir ey olmam gibi merdivenleri indi. Avluda Memet Ali bir traktre binmi, traktrn tekerlekleri amur iinde tarlalara gitmee hazrlanyordu. Traktrn rengi masmaviydi. Avlunun ortasnda masmavi, kocaman bir iek gibi amt traktr. Mavi bir efsane bcei gibi. 265 27 yle Kaymakam Bey, bunlarn kk kaznmadan hi bir zaman, hi bir surette bu memleket kalknamaz. Bunlar bu memleketin yreindeki urlardr efendim. Haa yksek huzurumuzdan bunlar habis urlardr. Akasaz bataklklarnn kylar, evet Kaymakam Beyimiz, frdolay mezarlktr. Bunlarn ldrp de gizli gizli gmdkleri fakir fkaramn mezarldr. Bunlar ok ok fakir fkara, az az kendilerinden ldrrler. Tarlalarn stne konmular, ne ekip ne biiyorlar, ne de bizim o gzelim topraklar ilememize izin veriyorlar. te byle Kaymakam Bey. Bundan bir hafta nce Anavarza yolundan giden be kiiyi Mustafa Akyollu ldrm. Atlarn, paralarn alp kendilerini batakln altna, amurlarn derinine gmm. Biz Hkmet olarak bu vatandalarn canlarn mallarn korumak zorunda deil miyiz? Bunun, bunlarn biribirlerini, fakir fkaray ldrmeleri insanlk d birer davranlardr. Btn bunlarn nne geilemez mi? Krt Mahmut, fkara Van yrelerinden ukurova dzne dp scaktan, sinekten lm bir ana babann oludur. Bir zaman, ka yanda belli deil, Derviin evine kaplanm, Dervi de onu silahor olaraktan yetitirmi. Mah-muda, Murtaza Beyi ldrtmeden nce o kadar ok insan ldrtm ki hesapsz. Bu yetitirdii insanlar taparlar Dervi Beye, byler onlar Dervi, istediini yaptrr. imdi bu Mahmut 266 yakalanamyor, aze, aevete meyaan okuyor, iorosta her ta, cali, aa, kovuk onu saklyor. Dervi ve Mustafa Beyler bu blgede her eydir. Biz bu blgede Hkmet var sanyoruz, halbuki burada Hkmet yz yldr Dervile Mustafadr. Ve onlarn bu nfuzlar krlmadka...

Krlacak, diye bard Kaymakam, zayf boynu uzam, ttnden sararm parmaklar titreyerek. Bizim Hkmetimiz her eye kadirdir. Bir gnde yok ederiz istersek btn bu gerici Beyleri... Alrm bir blk candarma, alrm bir sabah erken ya-Dima, derim Anadoluya, ky ky dolap bir blk candar-mayla btn bu Beyleri toplar, boaltrm bir kasabay doldururum iine, kasabann kapsna da dikerim nbeti, tamam! Bunlar bu yeni gencecik Cumhuriyetimizle baa kamazlar. Biz Kurtulu Savamzda btn bir dnyayla doutuk. Deil bir iki kiiyle, bir koca dnyann ordusuyla doutuk. Bu bir iki derebeyi kalnts nedir ki karmzda... Odaya kasabann ileri gelenleri, nlerinde Mft Efendi girdiler. Kaymakam ayaa kalkt, onlar kapda karlayp buyur ettikten sonra szn srdrd. Gittike couyor, kendi szlerinin hzna, bysne kendini kaptrm, syledike kendinden geercene, meydan okurcana gleniyor, boynunun damarlar imi, imanl, odada dolaarak, ayam hzla yere vurarak baryor, sesi iniyor, kyor: Eveeet, diyordu. ok tela ediyorsunuz Beyler, oook! ite bizim blgemizde iki derebey kalnts, onlar da biribirlerini ldryorlar. Evveeet, biribirlerini. Hkmetimiz o kadar gldr ki, istedii an bunlarn topunu armut toplar gibi toplayabiliriz. Evveeet, toplayabiliriz, istersek. Biz derebeyliin kkn kazdk. u geni topraklarn stne oturmular, btn glerini yitirmi kiilerdir. Biribirlerini ldrmekten baka gleri kalmamtr. Onu da, onu da pek yaknda kaybedeceklerdir. Topraklarm da kaybedeceklerdir. Bizm milletimiz, Hkmetimiz yolunu izmitir. Biz Avrupann hizasina kadar k267 maa imanl kararmz, uu onaermzm Kiiavuziuguuua, ulu Bozkurdumuzun bakanlnda vermiiz. Bundan hi bir pheniz olmasn. Olmasn derken ayam iddetle yere vurdu. Taban tahtalar, yan duvarlar salland, atrdad. Kaymakam kasabaya geleli on gn olmutu ama kasabann ileri gelenlerini resmen daha yeni kabul ediyordu. Kabakolu Mahir Bey ilk gelendi odaya, nce kendisini eksiksiz takdim etmi, kala gz aras Viyanadaki rencilik yllarn sylemi, Almancasmdan sz etmi, kendisini vatanna vakfetmek iin, byk memuriyetleri, Bakanlklar istemeyip bu kck kasabay setiini bir iyice anlatmt. Sonra sura hal-i ahvaline gelmi, onlar da yeni Kaymakama bir bir sylemi, her eyi derinlemesine aklam ve uzun uzun kan iici derebeylerinin stnde durmutu. Kasaba ileri gelenleri geldii zaman... Hakk aliniz var, dedi Sleyman Sami. Dnyay, dnya ordularn ve de devleti muazzamay yenen ordumuz, iki derebe-yinin tozunu havaya attrr. Gelenler eskimi gcrdayan sandalyalara, kanepelere kerlerken: Attrr, dediler. Yce ordumuzun karsna kacak hi bir g yoktur yeryznde u anda. u anda, dedi Sleyman Sami. u anda bizden yedii tokad hazmetmee alyor devleti muazzama. Bir daha da bu Hal Ordusu karmza kamayacak. Bu derebey kalntlar da artk gcmz anlamal, memleketin asayiini bozmaktan vazgemeliler. Dmanla birlik olup vatanmz peke ektikleri yetmiyormu gibi... Yetmiyormu gibi, diye mrldandlar. Sleyman Sami: ldre ldre tketmeseydiler bu derebeyleri yiitlerini bu vatann, bu vatann, Devleti muazzama deil, yz devleti muazzama gelseydi, ulu nderimizin sayelerinde vatanmza girip harbetmek deil, uzaktan bile vatanmza bakamazlard. Amma velakin bu derebeyleri... Btn teceddde engel oluyorlar. Olamazlar efendim, buna msaade etmeyeceiz. 268 ^ guven, gcryan koltuklara kurulmu, Kaymakamn uzatt sigaray yakm, odac Dursunun getirdii kahveyi hprdeterekten, Olamaz, dediler. Sleyman Sami: Bu derebeyleri, biz kefenimiz boynumuzda dmanla u alarda drken, onlar Adanada Franszlarla ampanya patlatyorlard. Sleyman Sami bu ampanya patlamas buluundan sonsuz kvan duydu ve bunu birka kere daha syledi: Eveeet, ampanya patlatyorlard. Eveeet... Patlatyorlar... Patlatyorlard, patlatyorlard! Mahir Kabakolu: Patlattlar, diye syleniverdi. Scnra da ekledi: Biz bu vatan yerde bulmadk. Bu derebeylerine harap ettirmeyeceiz. Kaymakam kzd: Ne demek, ne demek! diye bard.. Kim klna doku-nabilirmi bu vatann! ok yaknda, u derebeylerinin hepsini hepsini toplayacaz. Uzun konutular, her biri, ukurovay anlatt Kaymakama, kasabay, cennet gzelliini... Derebeylerinden ektiklerini, onla-n bu vatana yaptklar ktlkleri... ikinci gn kasabada bir haber patlad, dilden dile t Dervi Beye, Mustafa Beye kadar gitti. Kasaballar bu haber stne ikiye ayrld; sz sava gibi bir ey balad. Kimi: Doru, Hakk var Hkmetin. Bu derebeyleri sabahtan akama kadar fakir fkarann kann dkyorlar, bu da yetmiyor, dnp biribirlerinin kann dkyorlar. Bunlar kaldka bu millet iflah olmaz. Dnya cihangiri Al Osman bunlar bir fiskede ykmadlar m, imdi Cumhuriyeti ykacaklar. Doru, Hkmet bunlar... Hkmet bunlar bir sabah btn Anadolundan toplayacak, hepsini bir ssz adaya dolduracak, sonra da Yavuzu, Midil269

liyi getirecek adann yresine, dnureceK topar, uug am d edecek aday, vakta ki adada hi bir canl kalmayacak. Hakk var Hkmetin. Bunlar, bu Beyler dzenini bozuyorlar milletin, memleketin. Kimi de: Yazk, diyoidu. ok yazk... Bu derebey deyip de horladmz kimseler bir zamanlar karlarnda elpence divan durduklarmzdr. Milli mcadelede dmana kar kaplanlar gibi denler kimlerdi? Yakasnda layan krmz altn madalyay sallandrp u kasabada dolaan kimdir, Dervi Bey, Mustafa Bey deil mi? ok byle sz kt. Hkmetimiz Beylerimize hi bir ey yapmayacak. Beylerimiz elvan gln stne... Beylerimiz. .. iin byle ok szler kt. Bu mlkn temeli Beylerimizdir. Kim dedi, kim dedi? Kim diyecek, Kaymakam dedi. Ne dedi, ne dedi? Ben byk selahiyetlerle geldim, ya bu kan oyunu bitecek, ya da yeriyle yurduyla, oluk ocuuyla srgn edeceim bu Beyleri, dedi. Bunlar, bu vatann habis urlardr, imha edeceim onlar, dedi. Bir ordu geldi gelecek iki gn iinde, banda da Mir Fevzi Paa Hazretlerleri... nallah o gelmez. Niye gelmesin? De bakalm niye gelmesin? Tayla toprayla yakar ukurovay. Sert adam o. Ne sert, ne bir ey, haydiyin siz de... Be vakit namaznda niyaznda. Siz onun gibisini, yrei ku kadar merhametlisini hi grdnz m? De sen de be! Deli mi ne herif? Maarif Vekili Necati ne demi, ne demi, Allah yok, Dev-iet var, demi. Buna karlk Fevzi Paamz ne demi? Allah yoksa demi... 270 u,v^ i^tau, acu uc yoksun ciem. ekmi tabancasn Mir Fevzi Paamz, a azn Necati demi. Yiitse amasn. A azn Necati. Aacak, mecburi. A azm... Dang, dang, dang... Boaltm. Gazi Mustafa Kemal duymu bunu, hemen gelmi... Necatiyi ok severmi, Mir akmakzade Fevzi Paamza da ok hrmet edermi. akmakzade ve hem de Erzurumlu akmakzade Paamz... Bakm bakm, bakm Mir akmakzade Fevzi Paamzn yzne, ne demi bakalm? Ne demi? Demi ki, Paam demi, bir kolumu keseydin, bir gzm karaydn, ordumdan elli paam ldreydin de Necatime do-kunmayaydn... Necatinin ala kanl ls stne kapanm, ok zarlk eylemi. Fevzi Paa hi bir ey sylememi, oradan sert admlarla uzaklam. <(te her biri bir kaplar yavrusu olan yce ordusunun basnda, ukurova Beylerinin stne gelen, ta stnde ta, omuz stnde ba koymamaya yemin etmi olan Fevzi Paa bu Fevzi Paadr. Ona, ona... Ona... Ona dnya kar koyamad ki! Ona jedi iklim, drt kenin devletleri... Ordular onunla baedemedi ki... Teh, tuzlaym da kokma! Tutar kulandan ukurova Beylerini... Fevzi Paa her omuzunda yldz yerine bir kilo altnlan, dolairm, yaaa... Geliyor. Geliyor ki, ne geliyor! 271 Fevzi Paann bir orduyu ekmi as ^uKurova Beylerinin stne geldii, ve bunu Valinin, Kaymakamn syledii, hem de Mebus Ali Saip Beyin bu szleri tasdik eyledii, Mustafa Beyin Dervi Beyin artk sularnn ld, onlarn da, Kaymakamn Valinin, Ali Saip Beyin de kulana gitti. Kasabay byk bir tela ald. Dervi Bey kasabada anlatlanlar uzun uzun susup dinledikten sonra glmsedi. Bir eyler dnyordu ortada ama neydi? Bou bouna kmazd bu kadar sz. Mustafa Beyin davran sert oldu. Bard ard, hakaret etti. Byle bir ey olamazd. Dmanlar, ekemezler uyduruyorlard her eyi...

Ben biliyorum, diye grledi Mustafa Bey. O sralar Ankaradaydm, Necati Bey kendi eceliyle ld. Herkes biliyor bunu. Bu kuyruklu yalan nasl uyduruyorlar? Niin? Bizi srmee ukurovaya Fevzi Paa tenezzl edip gelecekse, ho geldi sefalar getirdi. Gelsin de bizi srsn. Fevzi Paann buraya gelip de bizi srmesi deil, kendi eliyle bizi ldrmesi bile ereflerin en by bizim iin... Bir sre kasaba bu szlerle de alkaland. Dervi Bey, kim karyor bu szleri diye bir aratrmaya girdi ve Kaymakam odasndaki toplanty Sleyman Samiden dakikas dakikasna, sz sz rendi: Vay alaklar vay! dedi, sonra glmseyerek ekledi: Vay alak Mahir vay! 272 28 Sleyman Sami: te, dedi, ite oldu. Olaca buydu. imdi kurtulsun lortulabilirse Dervi. Biz ona syledik, ricalarda bulunduk, skmez bu ada, dedik. Dinlemedi efendim, dinlemedi! Kumarc Rza: Ne diyorsun sen Allahakma Sami? dedi. Sleyman Sami ona aldrmad. Dinlemediler beni. Btn kasabann en soylu, en sznden geilmez adamlarn, biltekmil ukurova nllerini ayaklarna gtrdm, aldrmadlar. Olan oldu ite. ki soy da tkendi bitti. Bitsinler, bitsinler, bitsinler ama yazk deil mi? Vah Dervi Bey! Vah, dedi Kumara Rza. Vah ki vah! Ulan Sami, vah denir mi onlara? Vah, dedi Sleyman Sami. imdi Dervi Bey ne yapar acaba? Akyollu imdi ondan btn soyunun cn alyordur. Hi ldrmeyecekmi onu. kisi de yok ortada. Nerede olduklarn kimsecikler de bilmiyormu. p Murat: Biz de de haan var idi Beyler, haan kan iici. Hem kendi kanlarn, hem de bakalarnn kanlarn ierler idi. Yalnz i"lez idi benim Bey, benim Bey soylu dedem, hem de babam. 273 F: 18 I Veli Hasan Aga: Dinlemediler, dinlemesinler, dedi. Mahir Kabakolu: Oh olsun onlara, oooh. Yesinler biribirlerini. Onlar, 0 aklszlar yaadka bu vatan l demektir, ldr, l. Demirci Ahmet: Ne de olsa insanlk... imdi biz Akyollunun Dervi Beye neler yaptn biliyoruz. Hemen hemen, hemen kurtarmalyz Dervi Beyi o canavarn elinden. nsanlk borcumuzdur bu. Tarihin gremedii, grp de yazamad ikenceler. Bir canavar bir insanolunu alm iki penesinin, enesinin arasna... Neler neler, neler ediyor... Pusu kurmu. Akyollu Mustafa kurnaz adam. Bir kam kknn iine pusu kurmu. Alt ay adamlaryla hi kprdamadan orada beklemi. Dervi binermi atna, her gn baka bir yerden srermi. Mustafa Bey de hesap etmi, nasl olsa gnn birinde Dervi atn da buraya srecek. Nasl olsa bir gn. Nasl, nasl olsa. Bir kedi gibi sabrla orada beklemi Dervii, kam kknn iinde. Kam topluluu onun evi bark, yuvas olmu. Eer Dervi onun orada pusu kurduunu renmezse, bir gn ana decek. Al bir rmcek gibi orada, Anavarza ovasnn ucunda, kesinde onu bekliyormu Mustafa, yumulmu. Dervi Bey sadan soldan, yel gibi akp giden atnn stnde dimdik geiyor, bir trl Akyollunun pusu kurduu yere yaklamyormu bile. Akyollu inatla bekliyormu. Ben oradaydm, orada oturmu evsinin iine tilki bekliyordum. O gn tane tilki vurdum. Kocaman kuyruklarn sallayarak korkusuz geliyorlard stme. Ben de bir kurunda deviriyordum. Baka baka, koklaya koklaya geliyorlard stme. 0 gn ok acaip iler oldu. Bir kartal srs, az ilerime inip inip kalkyordu. Uzaktan bir atl kt, doludizgin. At ylesine kouyordu ki karn yere deiyordu dersin. Atl geldi kamln orada 274 u^ r""" patama siyla, atn ahlanp yere dmesi bir oldu. At dnce adam batakla doru komaa balad. Kamlktan be adam kt, adam kovalamaa baladlar. Adam benim stme geliyordu. Soluk solua kalmt. Solumas t uzaklardan duyuluyordu. nmde birka kere dt kalkt. Arkadan gelen be kii durmadan kursun skyorlard. Derken adam kendisini batakla att. Arkadan gelen be kii de batakla daldlar. Batakln iinden kurun sesleri geliyordu. Ben o gece iki tilki daha vurdum. Tilkiler hep stme geliyorlard. Batakln iinden btn gece kurun sesleri geldi. Sonra uzun uzun bir lk geldi. Ve sabaha kar btn atlar bir azdan deli deli kinediler.

Kartal krmz tyleriyle kocaman. Bakr rengi. Tpk bakr rengi. Ilt iinde. Akyollu Mustafa Bey bir koyunu uraya kovuyor, akyor iaretini kartala, kartal uuyor, geni kanatlarn germi, ar ar dnyor koyunun stnde, dnyor, alalarak dnyor. Sonra kanatlarnn ular titremee balyor. Sonra yava yava titreme btn kanatlara, gvdeye yaylyor. Kartal koyunun stnde bir sre titriyor titriyor, birden toparlanp ge ayor, gkte tortop olup koyunun stne iniyor ve bir inite bir gzn alyor, onu ykseldii gkte yiyor, yeniden ar ar alalarak koyunun stnde btn kanatlan, bedeni tit-reyinceye kadar dnyor, sonra gene ykseliyor, gene tortop olup hm gibi koyunun stne iniyor, bu sefer baka bir yerinden bir para alarak ykseliyor. Akyollu Mustafa bu kartal Dervi Bey iin eitmi, yllar yl byle be tane kartal eitmi. Dervi Beyi yakalaynca... Akasazm batanda Dervi Beyi yakalam. Hakaret etmemi, smemi, saygda kusur etmemi. Aralarnda hi bir ey gememi gibi davranm ona. Dervi Beyi alm Anavarzanm kaya-l'na gtrm. Onu orada bir kayaya iyice balam. Kartallar da gndr am. Ha, Mustafa Bey Dervii kayaya balamadan nce, anadan doma, rlplak soymu. Soymu da y275 le Dagaui. j\anau uu. m^,*.j~. -------------_. da bir koyun postu atvermi. Kartal havada szlm, alalms kanatlarnn ucu titremi, sonra ge ykselmi, oradan byk bir hltyla yldrm gibi Derviin stne inmi, bir gzn alm gitmi. imdi Anavarzada be eitilmi bakr rengi kartal gnler-dir para para azar azar Dervii yiyorlar. Adamda da amma kin var, grlm duyulmu deil. isil isil bir sar yamur yayordu. Yamur yaarken mor kayalklar, yeil aalar, allar, toprak, gkyz, akar sular, orman, evler, kyler, kasabalar sarya kesiyordu hep. Akyollu Mustafa Bey de sapsaryd. Kular, karncalar da sapsaryd. te byle dnya sarya kesmiken Akyollu Mustafa Bey ortadan silindi gitti. mi timi bellisiz oldu. Dervi Bey can bir dmann arad, aratt, sordu soruturdu, ondan en kk bir iz bile kalmamt. Ama Dervi Bey korkuyordu. Bir gn Mustafa Bey hi olmadk bir yerden karsna kacakt. Hi olmadk bir trde onunla karlaacaklard. Mustafa Bey ylacak bkacak, korkup sinecek bir kii deildi. Dervi Bey byle dnyordu ama yava yava da korkuyu stnden atyor, Mustafa Beyi unutuyordu. Sakncay, bu insann en iyi dostu duyguyu brakmt. Bir gn Mustafa Bey birdenbire karsna kverdi. Altndaki atn dtn, debelenmeden lverdiini grd. Akasazm bklne ald yatrd. Mustafa Bey alt adamyla onu arkadan izliyordu. Aralar otuz admd. Ne yaklayor, ne uzak-layordu. Derken Dervi Bey bklkten kt Anavarza kayalklarna vurdu. Yamalarda, keskin kayalklarn arasnda, atr atr scan altnda eli, dizleri kan iinde kalm, soluu tamt. San yamur yalm gibi, ince ince yalmdanmcana, ince, keskin, yakc, krba gibi, ustura gibi iseliyordu. En sonunda yere kapand Dervi, bir kayann dibine. Kan akyordu. Kayalklar akmak tamdand, usturayd. Ayaa 276 kalkt. Kalkar kalkmaz da boylu boyunca yere dt. Gene kalkt salland. Mustafa Bey vard koluna girdi. Gemi olsun, dedi. Dervi hi bir ey sylemedi. Bir kuyu kazn, diye bard adamlarna. San, ustura gibi yamur daha yayordu. Hemen oraya, keskin kayaln dibine bir insan boyu bir kuyu kazdlar. Dervii anadan doma soydular, grtlana kadar o kuyuya gmdler. Sar, keskin, ustura gibi, ince elik teller gibi, krlmaz, krba gibi yamur arpyordu. Gne at. Scaktan kayalklar atlad. ki gn sonra ilk olarak, soluksuz, l gibi Dervi konutu. Btn gvdesi topran iinde, salt ba darda. Gzlerine sinekler okumu, azna burnuna, kulaklarna yeil anlar girip kyor. Mustafa Bey kulan t Derviin azma kadar yaklatrd. Dervi Bey: Su, su su... diyordu. Mustafa Bey: Anladm Dervi, dedi. Demek benden su isteyecek kadar alaldn. istediin kadar su sana. Jtbrahim Ibo bir byk kovaya su boaltt fdan. Suyun iine topak topak buzlar att. Kova terledi, buuland. Gtrd kovay Derviin bann iki adm kadar tesine koydu. Derviin gzleri byd, falta gibi ald. Dudaklar da kprdad. Mustafa Bey: Talihsiz adam, sana su vereceim, dedi. le scaklan kt, kayalar, topra eriten, ibrahim Ibo bir kovaya tuz koydu, stne de su... Dervi Beye gtrd. Dervi Beyin dili diardayd. Su, su, su... Al sana su. . Su, su, su...i< Al sana su. brahim Ibo barda dudana dayad. Dervi Bey tuzlu suyu iti, iti, bitirdi. Sonra gzleri prtlemi gibi dar urad, gerilmi, kanl, iki adm tesinde terlemi, stnde buz topakla-n yzen kovaya frlayacak gibi, uzam, yuvalarndan kurtulmak 277 \

istercesine... Mustafa Bey vard, kovay ald, iki kar tesine gtrd koydu Derviin bann. Derviin dili uzad, uzad, uzad, inceldi, ama kovaya kadar yetiemedi. Sar, ustura gibi yamur gene yamaa balad. Mustafa Bey derinden bir inilti duydu. Gel, dedi Akyollu Mustafa Bey. Gel Dervi. Yllar yl ben bugn bekliyordum. Bu gzel gn. Seni u atn kuyruuna balayacam. Seni srkleye srkleye... Yooo, olur mu, yava yava... Olur mu? Yooo, istersen seni bir odaya atarm. A susuz... Her gn kurtlanm, kvl kvl kurtlandrlm, kokmu bir tavuk atacam... Yooo, Dervi, seni adamlarnla... Yooo, Dervi... Sarca karncalar m Derviin tekmil bedenine. Ufak ufak... Azck, azck belli belirsiz yiyorlarm Dervii. ardaki narlarn altndaki nalbant atlar nallyordu. ki ra durmadan nal dvyor, o da nc rayla kr bir at nallyordu. Atn sahibi de bam tutmutu atn. arnn teki ucundan koan bir atn nal sesleri geldi. Nalbant daha ban kaldrmcaya kadar atl geldi narn altnda durdu, dimdik de atndan aaya atlad: Nalbant ba, diye sevin taan bir sesle bard. At hemen nallayabilir misin? Nalbant az daha kk dilini yutuyordu. Bir sre konuamad, dili diline dolat. Bey, Bey, Bey, diyordu durmadan. Bey, Bey... Aradan uzun bir sre getikten sonradr ki nalbant ancak kendisini toparlayabildi. Bir ayak kald. unu da bitirince senin at... Glmsedi, akn, beklemez: Bey, dedi, biz de seni. Dervi Bey gld: Bey biz de seni... Bey gene glmsedi. 278 NalDant: sarca Karncalar, diyecekti. Milyon milyon lcadar. Sarca karncalar, eli kolu bal... Bal dkmler bedenine. Sarca karncalar m. Mustafa Bey gn sonra gelmi ki, aeyvah ki eyvah, demi, Eyvah ki eyvah. Dervi Beyin apak kemikleri, biribirinden ayrlm, kvrlm, uyumu bir adam gibi. Eyvah ki eyvah! Benim istediim bu deildi ki... Bey, Bey, biz de... dmz koptu. < Bey grtlana kadar topraa gml. Aznda pompa, i-siriyorlar. Azndan, burnundan kan geliyor. Bey, Bey, dmz koptu. Dervi Bey hep glmsyordu. Benim arda az bir iim var. At nallayanlar durmular, tuhaf bir yarata bakar gibi, bym gzlerle Dervi Beye bakyorlar. Ben dnnceye kadar nallayver unu. nce uzun bacaklar stnde yaylanarak arya yukar, az nce atla geldii yne yrd. Dkkanclar, arda bulunanlar, kahvedekiler darya frlamlar, arnn ortasndan geip giden Dervi Beye bakyorlard. eki sesleri arnn akn sca stne damla damla dyordu. Ve altnda atlar nalladklar aacn gvdesinden aaya svanm sarca karncalar akyordu. Yal aacn gvdesi sapsar kesilmiti. Koyu ipildiyen milyonlarca gz, milyonlarca ine ucu gibi layan, yanan balarla. Derken sarca karncalar tekmil ary ald, dkkanlarn kepenklerine, yollara, aalara, evlere, sokaklara, alanlara svandlar. nsanlar, yollar sapsaryd. Akar su sapsar akyordu. Ustura gibi, diken diken, sar yamur yayordu. 279 29 te byle, dedi Mustafa Bey. te byle ibrahim Ibo. Hemen hazrl yap... Akasazn kysnda, ylan giremez bir bkln ortasna, bir yuva gibi, rahat... Uzun bir sre kalacaz orada. Ona gre yapn hazrl. Her sabah gn domadan gideceiz, her akam gn battktan sonra dneceiz. Neresi olsun? diye sordu brahim Ibo. En ok nereden geer Dervi, getii yeri bulmal deil miyiz? En ok getii yolda beklemeli deil miyiz? En ok getii yer yok ki onun. Her yerden geiyor. Biz bir yere oturacaz. Onun oradan gemesini, atn stmze srmesini bekleyeceiz. T ki atn doludizgin stmze sre. Doru, dedi brahim Ibo. Bundan baka hi bir gelir yok elimizden. Yerden ge, gkten yere kadar hakkn var. Atlar hazrlayn. Atlar hazr, dedi Hamdi. Yel Veli geldi mi? diye sordu Bey. Yarn gelecek, dedi Hamdi. Gelsin, dedi Akyollu. Belki haberler var onda. Boyuna kayor, bir yerde duramyor, durdurak bilmiyor, bir gece uyuduu yerde bir daha uyuyamyor. Bize ondan hayr yok, dedi Hamdi. Hseyinin lsn grdkten sonra akln yitirdi. Belki akimi yitirmedi. Bir gn duydum, habire, beni

280 lm kovalyor, diyordu. lm onu katm nne tekmil u-kurovay, bir batan bir baa, koturuyor onu. Bir bakyorsun Aya kalesinde, bir bakyorsun ieklideresinde... Denizden To-rosa, Torostan denize. Mustafa Bey yzn buruturdu. Zarar yok, dedi. Biz Dervii yakalarsak onun da korkusu biter. Hemen yetitirdi: Biter, diye bard Hamdi. Karakz Hatun az ilerde durmu onlar seyrediyor, konutuklarn dinliyordu. Onlar merdivenleri inerlerken iki elini havaya at, dudaklar kpr kpr dualar okumaa balad. Sonra her zamanki yerine, rtmenin direinin yanna varp diree sa koluyla sarld, orada yle kald, boynunu uzatm. Atllar atlarna binip dolduruncaya, Akasazm bklnn karanlna karmcaya, otlarn arasnda yitinceye kadar orada ylece kald. Hi kimseyle konumad. Yanna yresine bakmad. kindi styd ki Karakz Hatun yerinden bir irkili, birden sramayla doruldu, sonra gene eski durumuna geldi, diree sarl. Kar ovadan, karacan aalarnn yaknndan, yaz parlayan bir atm stnde, doludizgin Dervi geiyordu. Atnn zengisi, dizginleri, zengi kaylanndaki savatl gmler, eerinin ka bir parlayp bir snyordu. Srtndaki filintas da hayal meyal bir iniyor bir kyordu. Aaaah, diye inledi Karakz Hatun, Aaah, lmeden senin de gnn grecek miyim kfir, Dervi? Gene dualara balad. nallah imdi, imdi karlarlar, Mustafam da onu kskvrak yakalar. Yakalar da gel Dervi, der. Gel de senin derini soyaym, yzeyim... nallah inallah imdi karlarlar. Dervi bir kii, bizimkiler drt. stelik de bizimkiler pusudalar. Daha tfeine davranmadan... Gel Dervi, dile benden ne dilersen... Dile benden. Salarn elime dolaya dolaya... Dolayacam. Dola dola dolayacam... Sryeceim Dervii... Belki benim gcm yetmez dolamaya, srme281 ye. Mustafam dolar salarn eline. Mustafam, Mustafam, yavrum Mustafam, geliyor. Geliyor stne. Tut onu. Tut onu. Bala atna, doldur atn, doludizgin. Srkle onu atnla. Her paras bir yerde kalsn. Her bir paras bir alda. Buras iyi deil mi? dedi Mustafa Bey. ite yol da tede. Bir gn buradan mutlaka geecek o. Geinceye kadar bekleyeceiz. Bir ay, bir yl, ne kadar bir sre olursa olsun. Olursa olsun... Bu iyi akl, dedi Hamdi. Bekleyip yakalayacaz. Gnein alnnda, Anavarza kayalklarnda, ylann, yann iinde, gnete kurutacaz onu. Bunu ok dinledik, diye bard Mustafa Bey. Yeni bir ey bul Hamdi. Hamdi: Bulurum, diye karlk verdi. Elbette bulmalyz. Yerimizi bulalm da. Yerleelim de... Bak ben neler bulacam! Neler de neler! ite onu... Birden: 3ak, bak, bak Bey, geiyor. Drd drt yerden atlarnn balarn ekip soluklarn tuttular, gzlerini de az teden snp giden atlya diktiler. Atl iekli ovada, parlak gnein altnda, takmlar, tfei parlayp snerek, doludizgin atn da sars parlayp snerek Ceyhan rmana aa gidiyordu. Atl gzden rayp yitince Mustafa Bey bir ada gibi ovann ortasnda kararp kalm bk parasn gsterdi: ite burada kalacaz. Burada bekleyeceiz. Bu yreye geldiinde naslsa stmze gelecek. Ada gibi ovann ortasnda kalm bkn kysnda indiler, atlar kam kklerine balayp iine girdiler, ibrahim Ibo! Buyur Beyim. imdi eve gidip, nacak, tahra, trpan alacak, uray, u kam kknn nn aacak, oda gibi yapacaksn. Evden de kee, yastk getireceksin. Bir de kahve takm getireceksin. Bir de burada bize ne gerekecekse... Olur mu? 282 Olur Beyim. Yarn sabah her ey tamam. Gzmden iste Hamdi: Gelecek, dedi. ibrahim Ibo: Hem de nasl, hem de nasl gelecek! Hem de nasl! Hem de... Her syleyite baka bir tadm karyordu. Bkten ayrlp yola dtler. Bey nde, ibrahim Ibo onun arkasnda, Ibonun arkasnda da Mestan, en arkada Hamdi. Hamdi dncelere dalm. ndekiler gittike ondan uzakla-yorlar. Hamdi geride kaldnn hi farknda deil. Derin bir dncenin, bulmu da karm, ucundan dnceyi yakalamlarn abasnda. Yz karanlk, seyirme ierisinde. Dik gne tepeden aa iniyor. Ovada bceklerin, sineklerin, arlarn teker teker iri vzltlar, sonra gne altnda uultular. Hamdinin yz birden d, altndaki at znk diye durdu. Hamdi ban kaldrd bakt, tekiler uzaklam gitmiler. Farknda olmadan bard: Buldum, buldum, buldum Bey! At doldurdu. Hem at var gcyle sryor, hem de durmadan, grtlan yrtarcasma, Buldum, buldum, diye baryordu. Mustafa Bey atnn ban ekti: Ne buldun? diye tepeden, umursamaz sordu. Hamdi cokudan titriyordu: Buldum, dedi. Bizim hapiste bir Kara Bekir vard.

Eeee? dedi Mustafa Bey. Atlar yanyana srdler. Kara Bekir yirmi yanda bir delikanly ldrmt. Nasl ldrmt? Nasl ldrmt? te orasn hi sorma Beyim. Hi sorma. imdiye kadar dndm dndm, tandm dndm, dndm tandm, 283 Kara Bekirinki aklma neden gelmedi acep? Bundan gzeli, bundan mnasibi bulunmaz. Yeryzn, ran Turan ve de ingiliz hem de Alamam dolasan byle kimse kimseyi ldremez, hern de dnemez bile... Kara Bekir ieri geldiinde, ben yi^ hapistim: Kapkara, kurumu bir insan getirdiler. Kurumu g^, rni, uzam, kapkara, yar Araba benzer. Kocaman, kara gzl. Geti oturdu koua. Herkes ho geldin, dedi. Ona herkes ho geldin dedikten sonra, Kara Bekir, ok yorgunum arkadalar, dedi. ok yorgunum ama, ok ok yorgunum ama, size bamdan geenleri bir bir anlatmalym. Beni asacaklar, dedi. Varsm assnlar. Suum yok ama assnlar. Ne olacak yani, aslmak kt bir ey mi? Belki de asmazlar. Kara Bekir o gn gece yarsna kadar bandan geenleri anlatt bitirdi. Sabahleyin uyanr uyanmaz gene balad anlatmaa. Aradan bir ay geti, her allann gn, al batan Kara Bekir bir kere, frsat bulursa, adam bulursa birka kere hikayesini anlatyordu. Aradan bir yl geti, Kara Bekir daha durmadan, eline bir kii gemesin, mahpusaneye yeni bir kii gelmesin Bekire gn douyordu. yle her zaman yeni mahpus da gelmiyordu. Hapistekiler de Kara Bekirin hikayesinden bkm usanmlard. Kara Bekir kimin yanna varsa, o kayor, aman Kara Bekir, canmdan bezdim, diyordu. Sonunda Kara Bekir Ltfiyi buldu. Eeee? dedi Mustafa Bey. Ltfiye her gn bir lira veriyor, hikayesini yle dinletiyordu. Bir de yeni bir mahpus gelmesin ieriye, Kara Bekir kedi gibi yalanyor, mrl mrl ediyordu. Hemen onunla gz ap kapayncaya kadar ahbap oluyor balyordu hikayesini anlatmaa. Yeni mahpus da aknlk iinde hikayeyi dinliyordu. Her mahpus ierde hikayesini anlatr Beyim. Mahpuslar ierde hikayelerini bire bin katarak anlatrlar. Bir tek Kara Bekir bakayd. O hi bir ey katmadan anlatrd. O gn yeniden, o an tpk tpksna yaayarak, terledii yerlerde terleyerek, gld yerlerde glerek, korkarak, serek, gzleri parlayarak, fkelendii yer284 ----------O o""*'" v%* J **"* J,er anlatnda aynyd. Eeee? diyordu Mustafa Bey, her szn bitiminde. Eeee, sonra? Sonras, sonras Beyime syleyim ok gzel gerdanlklar .apjyordu oyarak aalardan, kabuklardan, ekirdeklerden Kara Bekir. Bir de tebihler yapyordu, grlmemi gzellikte... Eeee, sonra? Hi uyumuyordu. Durmadan mrldanyor, kouun iinde dnp duruyordu. Eeee, sonra... Beyime syleyim, kars Kara Bekirin ieri dtnn yl dolmadan ondan boand. Gitti Hasann amcas oluyla evlendi. Kara Bekir bunu duyunca ierde deliye dnd. Eeee, sonra... Kara Bekir eve gelince kars ona her eyi olduu gibi syledi. Ben derede yunak yuyordum, dedi. Btn amarlar yudum, aalara seriyordum, ardmda, ok yaknda bir trt duydum, arkama dndm ki ne greyim, Hasan kocaman hanerini ekmi byklarn da burmu, yle glp durur. Orada bama kverdi. Kuluk vaktiydi. Kuluk vaktinden gece yarsna kadar rzma geti. Bekir olanca gcyle bard. Yeter, sus avrat, yeter, sus avrat. Yeter sus! Baka bir ey demiyordu. Durmadan, yeter sus, diyordu. Sonra ince uzun bir tabanca buldu Bekir. Yepyeniydi, yeilleniyordu. Tabancay her gn yalamaa, parlatmaa balad. Kadn genti, Bekir yal. Bekir kyn iini, tarlalar, kayalkl da, orman, su balarn, evleri, en kuytu yerleri fr dnyor Hasan bulamyordu. Olan biteni btn ky duymutu. Ne kadn sylemiti, ne Hasan, ne de Kara Bekir. ok nceden Hasanla Bekirin karsnn ilikilerini btn ky biliyordu. Son gn de yunan allklar arasnda, i stndeyken Hasanla kadn kelebek avlayan be alt ocuk grm, ka285 ekti. Bekir sabrlyd. Hasan aramaktan hi yorulmuyordu i gc brakm uyurgezer dolanp duruyordu ortalkta. Hem de gece gndz. Dur durak bilmeden, uyku dnek grmeden Hasan yok ortalarda. Ban alm gitmi. Bir sabah ok yamur yad. Gnn ucunun azc, dumanl, ok krmz, bir hos dalarn stnden grnr gibi etmiti. Yamur ta gibi hep birden dmt yere. Dolu gibi, ar. Kara Bekirin srt kam yemi gibi aryordu. Kayalk, ii ltl, cam krklaryla donmu gibi ltl akmak tanda. Krmz, daha ok mor, birazck sar, keskin... Her yer, her yan kayalkt. Dur Hasan, dedi Kara Bekir, Hasan durdu. Gzleri kocaman, iri iri ald, yuvalarndan darya frlad. Orada, kayann yanbanda btn kan ekilmi, elleri titriyerek kald. Gzlerini Bekirin elindeki tabancann azna dikmi, durmadan prtlek gzlerini krptryordu. Bekirin elinin titremesi geti. Hasan Bekirin o anda tabancay ateleyeceini sanyordu. Bekir de yle sanyordu. Nedense Bekir tetie kmedi. Hasann korkusu daha da artt. Bir ho, bir kusmak geldi

iinden, bekledi. Kara Bekir gzlerini yumdu, tetie basacakt, basmad. Gzlerini anca Hasann yalvarr, donmu gzlerini, iki yana alm donmu kollarn grd. Gzleri donuk cam gibiydi. Kara Bekir gene tetie kemedi. Hasann yz apakt. Gzleri de gittike byyordu. Sonra Hasann yzne kan gelir gibi oldu. Yz kpkrmz kan iinde kald, sonra soluverdi, btn kan ekildi. Bir kzaryor, gzleri parlyor, bir kan kuruyor apak oluyordu. Bekir l, cansz bir ses duydu. ldrme beni. Bekir sese ok ard. Ses Hasandan gelmiyordu ama, nerden geliyordu. Ses gittike canlanyor, ykseliyor, hzlanyordu. ldrme beni, ldrme beni, ldrme beni... Bekir bir bakt ki Hasann yz m, deimi, salkl, yle bir yz olmu, yolda mutlu mutlu yryen bir insann yz olmu. Kara Bekir kendine geldi, davrand, tabancann ucunu dorulttu. Birden gzlerini kapad at ki, Hasann yz solmu, apak... Gzleri kirpiiyor. aknlk iinde. l gibi. Korkun 286 jiir beni, ldr beni, ldr beni. Ses Hasandan kmyordu. Eeee, sonra? dedi Mustafa Bey. Beyime syleyim, Kara Bekir... yi, iyi, dedi Mustafa Bey. ok iyi. Kadim bir ldrme eididir ama, iyi... Savata Almanlar ok kzdklar dmanlarn byle ldrrlerdi. Gzel gzel, ok gzel. Hamdi: ok gzel. diye vnd. Btn hapisane irenirdi Kara Bekirden. Hapisancnin yans adam ldrmekten yatyordu, gene de yapt iten dolay Bekirden irenirlerdi. Sonunda kimse konumaz oldu Bekirlen... Mustafa Akycllu: Almanlar ldrecekleri dmanlarnn bana dayarlar tabancay yle tutarlar, bir saat, iki saat, saat, belki bir gn, iki gn... ounun buna dayanamayp ld, oraya dverip ld ok olurmu. Gazeteler yazd, dedi. Hamdi: Dervi Bey lmez kolay kolay, deil mi? diye sordu. nallah, dedi Mustafa Bey. nallah ok dayanr. Bu usul iyi usul Hamdi. nallah bir hafta, on be gn dayanr. Dverip lmez. Dn, akanda tabanca... Bir terliyor, bir buz kesiyor. Yaasn Alaman, dedi Hamdi. Alaman Kara Bekirden de yaman. Alaman bizim kardamz, dedi brahim Ibo. Silah arkadamz. Alamanda ton kadar akl var. Alaman bizim z bir yoldamz, dedi Hamdi. Aaaah, onun ulu nderi Hitler Paa bir lmeyeydi. Dmanlar ekemediler onun yiitliini de ldrdler, dedi brahim Ibo. Yiit adam saf olur. Dmanlar onun saflndan faydalanmlar. Hitler ldnde onun yreini yarmlar, tam drt yrek km gsnden, hepsi de bir arada. 287 1 iinde. Ben buldum. Ara ki, kafan altr ki bulasn. Bizim aklmz Alaman akl. nde Mustafa Bey arkada brahim Ibo, Hamdi, bir de Mes-tan gn madan evsinlerine giderlerken, Karakz Hatun rtmenin direine yapm, olunun talihinin yaver gitmesi, dmann yakalamas iin dualar ediyordu. Yrei sklrcesine candan dualar. Kara Bekirin, Alamann ilerini de ona sylemiler, Karakz Hatun iyidir, en iyisi bylesi, demiti. Ona bundan daha yakr lm olmaz. nallah gn sonra Mustafamm ayann ucuna cansz dmez. Dayanr o, dayanr o, dedi glerek. Sarolu soyu, rezil it soyudur o. Dayanr, dayanr o. Diree yapm, gz Akasazda gn ikindiye kadar kald. Birden lk gibi bir ses kard. tede, uzakta bir atl, atn sn-drm Anavarzaya doru gidiyordu. Gidiyor, gidiyor, gidiyor, diye el rpt Karakz Hatun. Tam da Mustafamn stne gidiyor. Geliyor, geliyor, geliyor Mustafam, diye bard Karakz Hatun. Yakala onu, yakala, yakala... Daya tabancan akana. yle bekle. Amann yanlp da tetie kme ha, kme ha! 30 288 Orada, direin dibinde, kavurucu scan altnda, salam, tahtalar atlam iskemlenin stnde, kararm, yosunlan kurumu sandn iine dikili, yapraklar tozlu kadife ieinin yannda, arkasn dnnce ak salon kapsnn tam kar duvarna aslm kocasnn altn yaldz, bartkan bir ereve ierisindeki, uzun bykl, kara kalemle bytlm ela, iri gzl, atlm ka-yla somurtkan, sert, resmini grrd, onun iin hi ardna dnmeden dnme korkusunda, aklmdakini hi unutmadan oturuyordu. Yanndan geenler, rgat karlar, hizmetiler, gelin, ocuklar, konuklar ayaklarnn ucuna basarak, bir kutsal rknt iinde, uyuyan uyandrmamak iin ellerinden gelen abay harcayarak kayar gibi, sessiz, glge gibi yryorlard. Sofann parmaklna incelmi, st benek benek olmu, mavisi gzkmeyen imi damarl elleriyle yapm, hep ayn yere, gzlerini Akasazn batakl stne dikmi, sivri, uzun, inat enesi, bzlm titreyen dudaklar, kr kr derisi soyulmueana dklm uzun boynunun ak derisi... Yz yankt, kararmt, is karas gibiydi, boynu akt, yeil damarlar darda gibi, uzun bklm, cansz parmaklan sapsaryd,

sigarann birisini yakp birisini sndryordu, her seferinde de belindeki ipekli kuann arasndan usulca altm tabakasn karyor, ayor, iki uzun parmayla inceden sigaray alyor, elleri titreyerek, titreyen duda289 F: 19 na gtryor, akmaKtann usune Kav yercmcc*., eueri uarcana titreyerek, demirci, elik, ortas akla akla anms akmam taa vurarak ve ortala top top nglar salarak kavi tututuruyor, bu sralar dudandaki sigara slanm olup, tten kav deitirdii yeni sigaraya tutarak, mavi, gnete bozarnis gmlemi duman derin bir ekile dar, gn na, yanan scaa savurarak, sa ayam altna kvrm stne yerlemi rahat oturmu, bir kabartma gibi, scaa, ipileen, arkas gzkmeyen, dumanlanan scaa yapm, nerden geldii bilinmeyen bir at geliyordu, derinden, duyulur duyulmaz, ne arkaya -ranarak Karakz Hatun... Usulca, duyulur duyulmaz bir at, uzun. Sigarann kl altnda, atei gn altnda kaybolmu, parmaklan yanarak. Gzleri kamln stnde, ovaya dklm, snen al atllar, lekeler, uan ku gibi atllar grerek... Atllarn durmadan tkezledii, hep Akasazm kysnda bir ada gibi kararan bke doru gittii, kat, dald... Kurun seslerinden ortaln kaynad asl kalm scan, yangnn gerilmi, titredii, Karakz Hatunun ovaya doru kanatlanp utuu, sabrszlktan, beklemekten deliye divaneye dnd, umutsuzlua dp kahrolduu, sevince dp katland, ovaya serpilmi atlarn, scan ortasndan, koygun yararak, kararm, nemli, serin bkle akt... Bklkten tfeinin stnde, gzleri iki ahin gz gibi, beklemekten frlam, gelen atllarn stne atlad, uzun hanerini ekip... Durun ocuklar, durun hele it sdkle-ri, grlt etmeyin... Durun ha durun... Durun ha durun. Durun Sarolunun yrei gelecek. Daha scack. Avucunda Mus-tafamn, ata ata, ata ata, delirmi gelecek. Durun insanlar du-tun. Durun mmeti Muhammed durun! Sarolunun kellesi gelecek... Dudaklarndaki yalvarmayla, gzlerinin ya kesik boynunun kanna bulaarak. Durun milletler, durun! Bir umut gibi, fke gibi orada, sofaya dizilmi, tek kadife ieinin yanndan balam, sralanm, sandklara ekilmi, taze, mor mor ieklenmi, yars tozlu feslienlerin yannda donmu. Sca oymu, or iKartma git, yle. Kmltsz. Ne gndz, ne gece, uyku dnek yok. kartma gibi kprtsz. Bekleyen, beklemi, kyamete kadar burada burumu, yumulmu, bir topak olmu, ince, yal bir taz gibi, yz uzam, gvurdu avurduna gemi, karn karnna gemi, bir hayal olmu, uzaya uzaya bir hayal olmu, scaa gerilmi, oyulmu, kartma. Murtaza Bey de birisi Murtaza Bey de birisi Murtaza Bey de birisi. Gzkmeyen, uzayp giden, tadna hi varlmayan, sigara duman, uyumu ayaklar, el, dudak, oturak, ba... Tm beden, inceleyen, scakta eriyip giden. Eeri kaplan derisi Eeri kaplan derisi Eeri kaplan derisi. Ka yldr sylenen, ka bin yldr? Kannda dolaan... Grdm dmanm elinde Yreciinin yars Yreciinin yars Yreciinin yars. Yamurdan iki adm teni gremezdin. Sapsar, balk gibi bir yamur. Balk gibi yamurun ortasnda sararm yz, ak gzleri, apak dileri, canl... Upuzun, rlplak yamurun ortasna yatrmlar. Bedeni, elleri, ayaklan, yz uzam. l uzayp iki misli olmu. tede, uzakta bir konak... Dman, yklas, yanas... Yangn yalm yalm ge ayordu. Gene buraya, kadife ieinin yanma oturmu, sofann korkuluklarna yapm, uzayan, kkre-yen, fkran yalmlarla birlikte uzuyor, byyordu. Yan, diye bard sevinli. Kalkt, oynar gibi sofada dn-. d. Yan, yan, yan, kavrul. Ekinler tututu, Anavarza kayalklarnn dibine kadar her ey yand. Yan! Yan! Sabaha doru kararm Mustafa Bey geldi. Ter iinde kal290 291 ini, karmakar, isli yz, hi grmeyen gozerye. Ana om kar karya geldiler. Ne o ona bir ey syleyebildi, ne o ona bir ey sorabildi. Belki de biribirlerini, uzun uzun kar karsya kaldklar, yle duiduklar, sessiz donduklar, biribirlerini hi grmediler. Ka gndr, belki de bir aydr, gnleri bellisiz, gn gecesi yok, biteviye, sresiz, Mustafa Bey tanyerleri madan yatandan kyor, elini yzn yumadan hemen sofaya frlyor her seferinde anasnn nnden gemekten rpererek, korkarak saklanarak, merdivenlere atlrken anas karsna kyor, yle duruyor. Mustafa Bey de olduu yerde yle durup kahyor. Ka-akz Hatun bekliyor, Mustafa Bey bekliyor. Bekleiyorlar. Kadife ieinin ucuna ilk k dyor, yaylyor, uzuyor. Kara-kz Hatun eski yerinde, sandalyasnn stne tnemi, korkulua yapm, ellerinin damarlar imi, Mustafa Bey geip gidiyor, kskn, alanm, merdivenleri ar ar inerek... Atna atlyor. Mestan, Hamdi, ibrahim Ibo da arkasnda. Koca Hasan gelmiyor. Duruyor avlunun ortasnda, Memet Alinin yannda, elleri belinde, yal, bklm, arkalarndan bakyor. Ka gn oldu Ibo, ka gn oldu Hamdi, ka gn oldu Mestan? Ne bir atl, ne bir yaya, hi kimse gemedi buralardan. Hani ne oldu, ne oldu, ne oldu her gn kapmn nnden al atnn stnde gelip geen Dervie? Hani ne oldu? Ibo:

Gelecek, dedi. Hamdi: Gelecek, dedi. Mestan: Gelecek Beyim gelecek, nasl olsa gelecek. Evine kapanm, hi kmyormu darya. Nasl olsa, bu yol burdayken, bir kere olsun bu yoldan geecek. Mustafa Bey hi birisini dinlemiyor. Ka gn oldu, ka gn, diyordu. Syleyin ka gn oldu Aalar? 292 Ibo: Gelecek. Mestan: Gelecek, gelecek. Hamdi: Gelecek. Bir yl da olsa bekleyeceiz, be yl da olsa. Burada byle. Nasl olsa gelecek. Bu yol burdayken gelecek... Mestann bir kilometre teden sereyi sekilmeyen gz Dervi Beyi grecek. Yel Veli yel olup evinden kar kmaz, buraya, ovaya, karanlk bkle bir haber ulatracak. Mestan uan sinei karmaz. Mestan tfei elinde darda, mor ieini gnee sermi bir hayt alsnn ardnda, elinden dmeyen galyeniyle. Yal, bir tilki gibi kurnaz, bo veren, her eyi oluruna brakm, gnn gn eden. ierde Mustafa Bey, Hamdi, ibrahim Ibo... ierde einen, kamln iinde srlsklam terleyen atlar. Ge am, ieklemi, tozaklam kamlar... Kamln ortasna alm bir alan, glgede tten, fokurdayan semaver, ince belli bardaklarda tavan kan ay... Mestan, grnrlerde kimse yok mu? Yok Bey. Gel de bir ay i. Ibo ay buraya getir. Beyim belki u anda kverir. Bu kadar bekledik. Bir ay iin karmayalm. Ibo, u ay Mestana gtr. Mestanm bir dizi yerde, tfei kucamda, ay ttmez. Semaverin tokurtusu buradan duyulur. Semaverin donuk, pirin lts. Kamln yap yap scakl... Fokurdayarak soluk alan, yem kran, sineklenen, tepinen atlar... Beklemek zor. Gelmeyeni, gelmeyecei... Burada oyalanmak, karnn iinceye kadar ay imek, drt atn drt yandan uzun uzun, her gn iemelerini seyretmek... Zor, Scak, ter, ya293 pi yap. En kk bir yelin girmedii, KOKunun, gm szmad, yanan, kavrulan, hasta, stmal bir slaklk, zor. Ama aksama kadar beklemek, korkulua yapm, bekleyen, gzleri beklemekten darya uram, donmu, uyumu, yumulmu, kr kr durulmu, kemikleri ten erimi insan grmek... Onun yolunu kesmesi, her gn, hi konumamas, sormamas, ylece-re, sofada kprtsz durmas. Ne yapaym Mestan, ne yapaym? Ne yapaym Mestan ne yapaym? Gelmiyor Mestan gelmiyor. Nasl eve gideyim Mestan. nasl eve gideyim? yle durmu, yapm korkulua, elleri imi, boynu uzam, gzleri prtlemi bekliyor. Bekliyor Mestan bekliyor. Nasl gideyim eve Mestan? Bu her gn byleydi. Akam olup gn kavuunca Mustafa Bey kamlktan kyor, orada sylenerek dnp duruyordu. Drt dnp duruyordu. Mestan da: Gitmeyelim eve, burada, bu kamln iinde kalalm. Gndz bile onlar sivrisinek yiyordu. Atlar yiyor, atlarn srt kzl kana kesiyordu. Mustafa Bey sinein paralamasna razyd, ama anas gene yle boynu uzam, gzleri prtlemeye-cek miydi? Scaa oyulmu, solan, glge gibi gznn nne gelip dikilmeyecek miydi? arnaar atna atlar, altndaki at ldrrcesine eve doru srerdi. Daha avlu kaps alr almaz, alacakaranlkta bir kaynama grd. Byk avlu azna kadar oluk ocuk, gen yal kadn erkekle dolmutu. Kalabal tanynca aknl geti. Herkes susuyordu. Ortalkta t yoktu. Uzaklardaki bataklk uuldamasa bu akam karanlnda fslt bile duyulurdu. Ne o, ne var, ne toplanmsnz byle? Bir ey mi oldu? Hi kimse karlk vermedi, suskun kalabalk kprdamad bile. Atndan indi, kalabaln ortasna yrd, yal bir adamn yanna varnca durdu:

294 iaaau, vu. isegn m var.' Sorma Bey, dedi Hasan. Halimizi dirliimizi hi sorma. Biz nereye gidelim imdi, yurdumuzu yuvamz brakalm da, baba klamz, ilimizi obamz? Syle Bey biz nereye gidelim? gizi kim kabul eder? Mustafa Bey: Nereye gidiyormusunuz? diye sordu. Ne oldu ki? Haberin yok mu? diye sevindi Hasan. Biliyorduk haberin olmadn zaten. Hepimiz biliyorduk, konutuk, senin bize bunu yapmayacan... Hepimiz... Neyi? Neyi olacak? diye sesi dikleti Hasann. Kalabalk da kprdad. Mustafa Bey ka altndan yukar, sofaya bakt. Karakz Hatun bir glge gibi sofann korkuluuna iki eliyle yapm, kanatlarm am bir ku gibi. Uzanm, kalabaln stne atlaya-cakm gibi. Mustafa Beyin iinden hemen buray brakp gitmek geti iinden. Atna atlayp nereye olursa olsun gitmek. Her gn u kadnn bu durumunu grmektense... Olun Memet Ali Bey dedi ki bize, bu aydan sonra gayr buradan, iftliimizden gp gideceksiniz. Size bir ay izin... Toparlanmanz iin. Evinizi barknz toparlayn, hularnz ykn, gidin. Nereye gidelim Bey, Memet Ali Beyimiz dedik. Cannz nereye isterse oraya, dedi, Trkiye Cumhuriyeti ok byk, hem de topra oic geni. Yeter artk topramzda kaldnz, yeter. Memet Ali Bey, dedik, Efendimiz, dedik, sizin topranz, sizin malnz, doru, hepsi doru, ama buralar bizim de ata klamz deil mi? T iskndan, Frkay Islahiyeden nce buralar bizim klamz deil miydi? Deildi, dedi, yeter, dedi. Biz de edemedik, sana, Beyimize geldik. Ne diyorsun Bey? Kalabalk iyice kmldad, alacakaranlkta salland. Bir ses birden konutu: Ne diyorsun Bey? Mustafa Bey burada, bu kalabaln ortasnda kalmak, ana295 snn onunaen u aacaKaramiKia gememe*, xsuyuiuu. re de bir ey syleyemiyordu. Murtaza Bey ldnden bu yana iftlikle hi uraamam, her ii Memet Aliye brakmt. Artk kadn erkek, gen yal, herkes konuuyor, Memet Aliden dert yanryorlard. Mustafa Bey onlar konuturmak iin elinden ne gelirse yapyordu. Memet Ali iin azlarna geleni sylyorlard. yle st kapal, sayglca. Ama Mustafa Bey dillerinin altndakini, saygl szcklerin iindekini anlyordu. Memet Ali diyorlard Bey deil, Aa, tp demi de yeni yetme Aalarn burnundan dm. Nekes, huysuz, onun yannda bir adamn bir it kadar deeri yok. Ne selam verir, ne konuur, ne hal hatr sorar. Burnu sekiz arn yukarda, onun yannda ha insan ha karnca, ha p... Onun yannda... Grlmemi bir ey bu olan... Grlmemi, bir ey bu olan... Grlmemi. Allah onun eline dreceine, tez gnde ldrsn bizi. Allah onun eline dreceine... Allah onun... Ata klamz brakr da gideriz. Karanlk bir iyice kavuuncaya kadar konutular. Karanlk kavuunca Mustafa Bey: Ben Memet Aliylen hemen imdi konuurum, bakalm ne istiyor, anlarz. Salcakla kaln, dedi merdivenlere, ayaklan geri geri giderek, yreinde dayanlmaz bir korku, utan rknt, yrd. Anasnn nnden hzla geti, ondan yana bakmadan. Kurtulmutu. Odasma girdiinde yreinin stnden ar bir yk kalkmt. Kars Seher Hanm onu odada bekliyordu. Yz soluktu. Uzun boylu, zayf, sivri eneli, byk gzl, elmack kemikleri kk, arbal bir kadnd. Duydun ya, dedi. u Memet Alinin ettiklerini. Duydum, dedi Bey. Anam nasl? Nasl olsun, diye iini ekti Seher Hanm. Nasl olsun fkara. Ne yiyor, ne iiyor. Bugn bir bardak ay iirinceye kadar canm kt. Gzleri sizin gittiiniz yerde, orada, oturduu yerden kprdamadan, elleri korkulukta, bakp duruyor. Sigara stne sigara iiyor. Bugn sigara bile imedi. 296 yapam, dedi Mustafa Bey, ele geiremiyorum adam. Bir gnde de ldrlemiyor ki Dervi gibi bir adam. Can pazar. Ele gemiyor ki... Anamn da hakk var, bu i bu kadar uZamamalyd. Aaaah, uzamamalyd ama... Olmuyor ite... Sesi grledi, btn konakta yankland. Ama onu erge ele geireceim. Ele, ele, ele geireceim... Anam zlmesin, yerinmesin, bugnlerde onu ele geireceim... Geireceim... Bu< szlerini anasnn duyacandan sevinerek... Az kald, az kald, az kald Hatun... Derviin boazna ip takp anama getirmeme az kald. Az kald Hanm, ok kr az kald. Yaknda pusumuza decek, yle bir decek ki... Seher Hanm: Decek, dedi. u Memet Alinin ettiklerini? Nerede o? ar unu Hanm. Seher Hanm dar kt, Memet Ali odasnda bekliyordu:: Seni baban aryor, dedi Seher Hanm. Bakalm ne diyeceksin babana... u senin fakir fkaraya yaptna bak, deli, mark. Senin akim ermez ana, dedi Memet Ali toparlanrken. Usulcana: Babamn da... Babasnn odasma girinceye kadar sylendi. Anlatmayacam, anlatamayacam... Anlamazlar, anlamyorlar...

Mustafa Bey olunu ok sert karlad: Nedir bu ettiin, ne istiyorsun benim ilimden obamdan,, adamlarmdan Memet Ali? Memet Ali de dikleti: Hi bir ey istemiyorum senin elinden obandan, hem de adamlarndan... Nedir yleyse bu yaptn? Baka hi bir arem yok. Ya bu byle olacak, ya da batacaz baba. Silinip gideceiz. Niin? Bak baba... Bundan byle karasabanla, atla kzle ift 297 ilik olmaz. Bundan sonra yarc omaz. rmnuan suma... ur traktr bin insandu. Bir bierdver on bin... Ama olum bunlar bizim adamlarmz, ilimiz obamz. Ad san kalmam yllardan bu yana Akyolluoullar etle kemik gibi bunlarla bileyiz. Nereye giderler, ne yaparlar bunlar? Sonra olum, bu topraklar bizim olduu kadar onlarn da... Sonra olum buras onlarn klaklaryd. Tapusu kimde? Bizde... Bizde ama baba... Nasl olsa erge bir gn yarclk bitecek. Bizim bu kadar insan beslemee gcmz yetmeyecek. Baba, baba, baba... Ne var Memet Ali? Baba biz de onlarla birlikte batarz bu gidile. Vakit crkenken... Hi olmazsa kyde kalsnlar. Kyden zaten karamayz. Aman baba... Bunu bilmesinler. karamayacamz bilmesinler. Bilmesinler, dedi Mustafa Bey bezgin. oktandr bu gn bekliyordu. oktandr ovada ortaklk, yarclk bitmi, topraksz kyller aralkta ky ky, iftlik iftlik dolamaa balamlard. Birden ieriye hm gibi Karakz Hatun girdi, kapy hzla duvara arpt. U etek fistan yol yol mavi stne sar, krmz, mor naklyd, topuunu rtyordu. Belinde Hint ipeinden sar bir kuak balyd, psklleri de dizinden aa dklyordu. Banda kenarlar stste altn deli fesi, fesin stnde ipekli renk renk krepleri, fesin altndan fkrm knal salar ince boynunu rtyordu. Beli incecikti, kopacak gibi. Karakz Hatun bu haliyle uzun, gnete petei kurumu, ine iplik bir sarca arya benziyordu. Gergin, boynunun damarlar imi, gzleri dar uram, tirtir: Avrat yrekliler, diye bard iki elini yukarya kaldrm. Hi Allahtan korkmuyor musunuz kfirler? Bir o kald, bir 298 ilimiz ooamz Kaii elimizde, onu da m, onu da m, onu da m, avrat yrekliler? Hele avrat yreklilere hele... u fakire f-caraya yetiyor gcnz, yle mi? Yurtlarndan yuvalarndan atarsanz, nasl, nerede yaar fkaracklar, nereye giderler? Ne yaparlar? Biz ne yaparz, biz ne yaparz obasz airetsiz? Ben neylerim? Hi dndn m Mustafa, insan hi obasz airetsiz yaayabilir mi? u, u bir kmk ocuun aklma uyuyorsun deil mi? Adamlarm... O kadar yiitseniz yavrularm... O kadar... O kadar... ite o kadar... ki adm ileriye yrd, kollarn yukarya kaldrd, yukarda yumruklarm skt, bklm beli dikeldi, alttan, alayl a gibi bir sesle: Yiitlerim, dedi, kollarn indirirken, yiitlerim, dedi bir daha, Eer o kadar yiitseniz, her gn kapnzdan dman al atnn stnde szlp geiyor. Utanmasa, elden alemden utanmasa gelip de eiimize sacak Sarolu, yiitlerim, yle deil mi? Usulca kapya yrd, suskun, bitmi, beli bklm, bir avu, kck. Kapnn azndan birden hzla kendinden beklenmez, gene dikelerek, gzleri prtlemi: Ben saiken adamlarmn klna dokunamazsnz Mustafa, ne sen, ne de senin u smkl olun. Dudaklarn buruturdu, kt bir koku alm gibi burnunu evirdi, irentiyle Memet Aliye bakt, aalar... Ben saiken... Unutmayn ki bu iftlik... Anladnz m? Gcnz benim fkaralarma, obama airetime mi yetiyor? Ben de, ben de... Ben de... Soluu tat. ok kr, ben lnceye... Obam airetimi kimseye muhta etmeyecek kadar... Soluu iyice tat. Birden darya kt, kapy hzla kapatt, vard eski yerine, sandalyasma oturdu, korkuluu iki eliyle kavrad, skt, avular terledi. Gnlerden beri avular terliyor, ter tuttuu parmaklk tahtasnn iine iliyordu. Alaklar, dedi kendi kendine. Eer siz de azck insanlk kaldysa ldrrsnz Sarolunu. Sizin yerinizde, yerinizde 299 olsayd o Dervi, onun kardeini lUreynz, o sz m toptan bierdi ...Bier, bier, bierdi... Mrl mrl, durmadan syleniyordu. Birden iine bir pis_ manlk geldi oturdu. Keski, keski, dedi. Keski... Ar ko_ nutum Mustafamla. Yreini yktm yavrumun, o pis, smsk Memet Aliye fkelendim de, u ingene Seher gelinin dourduu... Keski dourmaz olayd. Keski... Onu douracana, o kansz, ta dourayd. yle kandan da byle it enii doar. Ona fkelenip de... Mustafam az m urayor o iki dinliyi ldrmek iin...

fkesi getike pimanl artyordu. Nasl, nasl etsem de gnln alsam Mustafamn? Vay olum, vay kara gzlm, seni ldrdm. Ay geldi orta yeri doland. Tanyerleri d yacak, Kara-kz Hatun sandalyasmm stne bzlm ii alp alp veriyordu. Mustafa Bey de uyumam, anasnn ettii hakareti dnyordu. Anas imdiye kadar ona byle fkelenmemi, onu bylesine aalamamt. Alaca olsun anamn, alaca olsun o Karakz Hatunun. O lmeden Derviin kulan, burnunu, kellesini ona getireceim. Ne yapacak bakalm? Utancndan yerin dibine gemeyecek mi? Ahdim olsun Karakz Hatun, ahdim olsun, seni utandracam, te o zaman bu szlerini sana... Ahdim olsun! Birden yreine bir korku, bir ac dt, bir ey olmasn bu kadar fke sonucu Karakz Hatuna? Hemen dar frlad. Karakz Hatunun kararts kprtsz, kck, yumulmu duruyordu korkuluk direinin yannda. Ortalk feslien kokuyordu. Ilk, km. Ana, ana, uykun gelmedi mi ana? Karakz Hatun birden doruldu, yumack dnd: Ya yavrum, dedi en tatl sesiyle. Ya yavrum uyuma-lym. Kalkt, olunun kolundan tuttu, yrdler. 300 Ugium, dedi sevgiyle, kusuruma kalma. Ben lmeden je obam airetimi buradan koma. Ben ldkten sonra da... Dnyada hi bir eyin gerei olmaz da bir insana, dnyada her sey eskir de, her eyin gerei geer de, bir eyin gerei gee-nez. O da insann. Obann airetin... Obandan airetinden kopma. A kal, susuz kal, dilen ama obam airetini brakma. stersen Sanolunu ldrme, Allah onun belasn verir, ama elini airetini brakma. Sana ak sdm helal etmem Mustafa. Birakma! Mustafa inanl bir sesle: Brakmam ana, dedi. 301 31 Scakt. Semaverde fokur fokur su kaynyordu. Bataklk fo-lurdadka derinden toprak sarslr gibi ediyordu. Mustafa Bey almt btn bunlara. Artk ne ince belli ay bardandaki tavan kan renginin pul pulunu gryor, ne de fokurdayan uuldayan, blnbir seste kaynaan batakln derinden soluklan-n duyuyordu. inden boyuna, bekleye bekleye gzm drt oldu, drt oldu, drt oldu da bin oldu, diye geiriyordu. Yrei sklyor, hzl hzl atyordu. Anasnn sabrszln, kendinin beceriksizliini, Derviin sklmez kaya oluunu dnyor kah-roluyordu. Hepsinden daha ok konaa akama nasl gideceini, anasnn nnden, bu buru buru olmu, yumulmu tm fkeye, ce kesmi, bir tek soluu kalm kck, kahredici acnn nnden nasl geeceini dnyordu. Karakz Hatunun duruu, bak, konumas, her durumu, her tutumu artk bir aalamayd. Onun yanma varmak, bakma uramak, nnden gemek aalanmak, yerin dibine gemekti. Bir de Mustafa Beyin yrei paralanyor, anasnn bir avu hali gznn nne geldike... Murtaza ldrlmeden hi byle deildi, cvl cvld, sevinliydi. Gzleri mutluluk iinde balkrd. Memet Aliyi bile ho grrd. Onun traktr, onun para sevdasn, aalk zentisini, Saroluna dman olmamasn bile ho grrd. Murtazay-la birlikte kamas, onunla her gn, her an ldrlmeyi yaa302 mas, lm, acy, kurunu birlikte yreinin banda duymas, lm karsnda, aresizliinde onunla birlikte drt dnmesi bile sevincini, mutluluunu glgelememiti... Olu ldrldkten sonra bir ay sabahlara kadar onun kanl giyitleri banda kular gibi rarak at syledi. Bir ay sonra belini tuta tuta odandan ktnda artk erimi bitmiti. Gn getike de eriyordu. Dayanyor, dedi Mustafa Bey. Bekliyor ve dayanyor. lmez, dedi Mestan. Hatun lmeyecek. Biz elli yl Dervii ldremesek o daha elli yl orada, sofann korkuluuna yapm, gz yollarda bekleyecek. Biz Dervii ldrdmzn akam da ldverecek, ya tkenmi kandil gibi usulca, kendiliinden snverecek. Gnlerdir burada, bu kamln yap yap sca iinde, fokurdayan semaverin karsnda hep byle dnyor, tp tpna da her gn byle konuuyorlard. Yel Veliden bir haber? Getirir Beyim. Kamln dndan Hamdinin telal sesi geldi, kendi de-koarak, kamlar yatrarak ieriye girdi: ite geliyor Bey! dedi. Kara bir atl tozu dumana katm, atn sundurmu geliyor. Hep birden kamln dna ktlar, grnrlerde kimse yoktu. Derenin ukuruna girdi, dedi Hamdi. Atnn koumlar parlyordu, ondan bildim Dervi Bey olduunu, imdi kar. Mustafa Beyin sevinecei yerde can skld. Keski Dervi stmze gelmese diyecekti. Telaland. imdi ne yapacakt? Anasn, her akam eve gitmenin acsn, telan dnmekten her eyi unutmutu. imdi ho bir kararszlk iinde ne yapacam bilemez, orada, elinde tfei durup kalm, sa elindeki filintas cansz, l topraa sarkm. ite grnd, diye bard Hamdi utkuyla, ite, ite, te grnd. Tam da stmze geliyor. Ne yapalm Bey? 303

brahim Ibo: Atna m, kendine mi? tedeki alya doru yryen Mustafa Bey bezginlikle, kenedinden gemi, halbuki sevinmeliydi, gnlerdir bekledii ite kendine doru, hem de doludizgin geliyordu. Az sonra tfeinin altnda olacakt. Niin, niin sevinemiyor, iindeki boluk gittike byyordu? alnn arkasna yatt, tfeindeki tara karp geri doldurdu. Ortalk mavzer ya koktu, tekiler de geldiler yanna oturdular, onlar da onun gibi filintalanndaki taraklar kartp geri koydular. Atna m, kendine mi? Drdmz drt yerden kendine, dedi Mustafa Bey. Kendine, dedi Mestan. Kendine, dedi ibrahim Ibo. Tam yreinin bana. Yaz atl gittike yaklayor, belirleniyordu. Kendine, dedi Hamdi. Amma da ok bekletti bizi. Her gn, her gn geerken... inallah yolunu deitirmez, dedi Mestan. Azn hayra a, diye kt brahim Ibo. Atl at ham araba yolundan, rahat, kuyruu esen yelde, snerek, son hzla, karn yere yaklaarak geliyordu. Drd de soluklarm kesmiler, gzleri uunup gelen atlda... Elleri tetiklerde. Atl yaklatka rengi, stndeki adam, adamn grnts, giyiti, kl belirleniyordu. Hi bir ksm yok, gelen Derviti. Az sonra drt atc, alkan elin drt kurunu birden onun yreine yapacak, onu atnn trnann dibine indirecekti. Atl geldi geldi... Tam... Mestan: Durun! diye bard. Durun! Elini Mustafa Beyin tfeinin stne koydu. Zangr zangr titriyor, tkanyordu. Dili diline dolaarak: Bakmsana, baknsana bu kim? Kimi ldryorduk? Eyvah! dedi Mustafa Bey. 304 X CLllUll JL UU, Eyvah, dedi Hamdi. Mustafa Bey sapsar kesilmi,, paketinden zorla kard aray dudaklarna gtremiyordu. Kurtboann olu yr git, anan Kadir gecesi dourmu seni. Bundan da kurtulunca sana artk kyamete kadar lm yok! Kyamete kadar. Yr talihi yaver gidene... Yr... Atl tam yz elli metre telerindeki yoldan geti gitti. Byklar yeni terlemiti. Dervi Beyden daha geni omuzlu, daha uzun boyluydu. Spor giyiniyordu. Salar da ok uzundu. Az, daha, dedi Mestan yznn apakl usul usul geerek. Az daha... Saol Mestan, dedi Mustafa Bey. Saol... Bizi byk bir beladan kurtardn. ibrahim Ibo, Beyin dudaklarnda dt decek titreyen sigarasn yakt. Btn mrmde bylesine korkmadm, dedi. Byle korku yaamadm. Mustafa Bey ok korkmu, korkusunu da belli etmiti. Ben de mrmde hi byle korkmadm. Bir baktm, tetie bastm basacak basacakken, bir bir, bir baktm, o deil bakas. .. Bakas, dedi Hamdi. Tam da Sarolu konandan kmt. Boynunu bkt. Ne bilirsin ki... Ne bilirsin? Mustafa Bey ayaa kalkt, gerindi, filintasn yerden ald, kamln iine yolland, geldi, kendisini semaverin nne, incir aacnn glgesine serili kilimin stne att, uzand, bam da heybesinin stne koydu, az yukar uzanp dizlerini dikti. Bir el kadar byk turuncu bir kelebek kam tozaklarnm yresinde hzla uuyor, dnyordu. Tozaktan tozaa durmadan bir sre utu, sonra geldi tedeki bir hayt alsnn mor a-m? ieine kondu, yerleti. Ayaklaryla kocaman gzlerini, ba-uu svazlad. Mustafa Bey kelebee gzlerini dikmi onu seyrey305 F: 20 panan kanatlarnda nce mavi, sonra siyah, siyahn iinde krmz, ak halkalar vard. Byk halkalarn yresini kk yuvarlak lekeler doldurmutu. Ardarda iki kelebek daha utu kamln stnden. Baz yere kadar alalyor, deercesine, otlar yalarcasma, baz kamln stnden yanan, boz ge avyor, gzden yitiyorlarch. Bu kelebekler de kocamand, maviydi. Kanatlarnda yzlerce ak noktalar vard. Kelebekler gittike oald, kamln tm to-zaklarm, ilerdeki haytn ieklerini doldurdular. Turuncu kelebein titremesi, kanatlarm ap ap kapamas durmu, kanatlarn dikmi kprdamadan, l gibi duruyor, yresinde kaynaan, uuan, irili ufakl, renk renk teki kelebeklere aldrmyordu. Mustafa Bey usul usul kendine geldi, doruldu: Bir ay ver Hamdi, dedi. ibrahim bo, sen de nbete. Gzn Derviin yolundan ayrma. yle iime douyor ki, bu kfir bugnlerde decek. Bana yle geliyor, ya bugn, ya yarn. Hamdi ay getirirken, brahim bo dar kyordu somurtuk. Bir ay i de yle git, dedi Mustafa Bey. bo geriye dnd, tfeini kucana alp bada kurdu. Hamdi ona da bir ay doldurdu. Smrerek iti, sesli sesli. U ay itikten sonra ayaa kalkt.

ime yle douyor ki bugn gelecek. Gelecek, dedi Mestan. yi ki hemen farkettim Kurtboann olunu. Kurtboann olu svirede okuyormu. Hem okuyor, hem de Allah yok diyormu. Hakk var. Allah olsayd, babas o kadar pislik yapabilir miydi? Sus, dinden imandan kp da kfir olma, diye bard Mustafa Bey. lk olarak da usulca gld. Yel Veliye ne oldu? Hani o bize salam haberi getirecekti? Mestan fkeyle: 306 vivj-^u uuu. KorKak deyyus. Bir de herkes onu, btn ukurova, dnyann en yrekli adam sanyor. Dervi Beyi gzlemee giderken kendisi gitmedi, ls gitti. O mu Dervii, evini gzetleyecek! Hamdi: O iini yapar, dedi. Hem ls gider, hem de iini grr. Yaknda grrsnz. Mestan daha ok fkelenerek: Bey, dedi, u kpee syle de sussun. Ulan, dedi, ulan mendebur, ben olmasam Kurtboann olunu ldryordun. ldreydin de o zaman greydin gnn. Kurtboa seni nasl havada kebab ederdi. Mustafa Bey fkeli: Susun, dedi. Susalm ve dikkatli olalm. Bir daha bakalarn ldrmee ramak kalmasn. Kalmaz, dedi Mestan, benim gzlerim bir gnlk yoldaki arnn... Gene balad, diye gld Hamdi. Duyduk, duyduk! Sen de Yel Veli gibisin. Bir gnlk yoldan o bir gz ap kapayncaya gelir, sen de armm kanadndaki damar grrsn. Damarlar krmz m, yeil mi... Sus, kpek, dedi Mestan. Kurtboamn olunu kim grd? Saol, dedi Mustafa Bey. Sen olmasaydn, imdi Kurtboann olunu u Akasaz bataklna gmyor olurduk. Kt de olmazd. imdi dner, ayn yoldan geer, dedi Hamdi. stersen ldrelim Bey. svireli, dedi. Solcuymu da... Hemen ldrelim, dedi Hamdi. Isviirayada da okur mu, kfir solcu olur mu! ldrelim, dedi Mestan. Ne olacak, kim bilecek bizim ldrdmz? Kim bilecek? dedi Mustafa Bey. Hele bir dnelim. 307 Hepsi dmanmz aegu m: no. u^ya, ua uml olu. Mustafa Bey derin bir dnceye vardktan sonra bam kaldrd Mestana bakt: Bu iin stesinden gelemeyecek miyiz yoksa Mestan? diye gzlerini onun gzlerinin iine dikerek bakt. Mestan gzlerini karp: Geleceiz Bey, dedi durgun, ar. stesinden geleceiz. Ne olursa olsun Dervii ldreceiz. Mustafa Bey gene gzlerini Mestann gzlerinin iine dikti. Mestan gene gzlerini kard. Krl sakallar titreyip, yank derin krkl yz zora gelmi gibi acyla burutu. Yel Veli lm olmasn? Mestan: imdiye kadar bir haber ulatrrd bize ondan, diye gvenini yeniledi. Hamdi dik dik: Ulatrmazd, diye sertleti. O kadar lmden korkan bir kii... Varp da, gidip de Derviin konan gzleyecek de bize ondan bir haber ulatracak. Tuzlaym da kokma. Kokma e mi Mestan? Olur, dedi arbal. Olur karde. Olur kpolu kpek Hamdi. Bey: Onu ldrm olmasn Dervi? Kimbilir, dedi Mestan hznle. O yle bir izciydi ki... O yle bir... O yle bir yrrd ki... Kanat takp. O, o, yle... At syler gibi balad. Hamdi: O yle bir iz srerdi ki... O aalarn tepesindeki kularn bile izini... Mustafa Bey: Onu ldrm olmasn Dervi? diye yineledi, zgn, z aslm, azck da sararm, elleri titrer. 308 Sustular. Beyin hali hi iyi deildi. Scak da gittike k-vordu. Bir ay daha iti. Sonra doldurup imee balad. Ayaa kalkt oturdu. Kamln dna kt, ibrahim boyu hayt calisin111 ortasna sinmi, alnn stne de birka iekli kk atp altna oturmu, dizinde filintas, boynunu Sanolunun konandan gelen yolun ucuna dikmi grd. Kamln iine girip kyor, girip kyor, gzlerini konaa dikip bir sre yle kalyor, yere eiliyor, bir p koparp

iniyor iniyor tkr-vordu. Kaml dolanyor, ilerde, arkasndaki bataklk soluklanan, uuldayan bkle gidiyor, an seslerini, hrtlar dinliyor, hep biteviye, geri dnyor, gnete, daha yeni onarlm Sarolu konann camlan parldyor. Nasl renmeli Yel Veliyi, nasl nasl renmeli? lsn nasl bulmal? Niin lsn getirip nara asmadlar onun? Btn Aalar, btn Beyler, kalem efendileri, paalar, komutanlar Yel Veli gibilerini kskanrlar. Byle herkesten becerikli, stn akll, stn becerikte insanlar kskanrlar. Ben de kskanyorum Yel Veliyi, Mestan. Kskanyorum Mestan... O olmasayd Kurtboann olu oktan. .. Kurtboa o zaman yirmi sekiz oluyla... Evet, kabaaacm grlemesi dal ilen. Yirmi sekiz tane olan... Vay anasn Kurtboa... Durmadan da glen, nne gelenle akalaan bir kii... Bklkte, kamlkta, brtlenler arasnda dolat durdu. Ge kalm bir kaplumbaa diinin ardnda taktaklyarak bklkten kyordu. Uzun bacakl pembe bir balkl kere kanat rpp toprakta sekerek uup gitti. Bir tilki bir brtlen alsnn iinden sivri ban uzatp geri ekti. Mustafa Beyin gzlerinin nnde bir ift keskin lt kald. Bir kara ylan ar ar arada bir kere bam kaldrp yreyi dikizleyerek akt gitti, karaalla girdi. Kamla girdiinde ikindi oluyordu. Ter iinde kalmt. brahim Ibo haytn iinde, ba gsne dm uyur gibiydi. Bey onu uyandrmad. Kamln iindekiler de uyuyorlard. Hayt dallarna konmu kelebekler de uyuyorlard. Mor iekli 309 dallar, ar bir koku salarak, belli belirsiz bir yelde Aranyorlard. Turuncu kelebek kanatlarn dikmi orada, uzun ieklerin stnde, kocaman prtlek gzleri hi devinmesiz, kprtsz duruyordu. teki kelebeklerin bir ksm da onun gibi. Bakaca, kimi kanatlarn indirip kaldryor, kimi ban svazlyor. Bir ksm da usul usul, incitmezcene sar, ak, mavi, benekli, boz hayt ieklerini dolamyor usulca konuyor kalkyorlard. Birden, az telerinden bir at kinedi, onu birka at kinemesi daha izledi, nce turuncu kelebek arca havaland, geri kondu, doland, havaland geri kondu. Hayttaki btn kelebekler havalandlar. Gkyzne parlak, billurdan paracklar, pullar... Serpildiler. Turuncu kelebek de havaland. Gzden ra-yncaya, yitinceye kadar, hi sapmadan dikine ge ad gitti, silindi. Atlar stste, habire kiniyorlard. Uykudakiler uyanp silahlarna sarldlar. 310 32 Yel Veli nce Adanaya gitti, Airet Hannda gn kald. Hanm avlusundaki tulumbaya bakamyor, yzn varp da tulumbadan yuyamyordu. Kirli kirli yunmam gn Adana sokaklarn dolat. Mor yaldzl eker kam somurdu ocuklarla birlikte. Bak gibi bir adamd. Sivri yz, sivri, birka tel sakal, sivri sobe gzleri vard. Ayaklar, elleri ince, ok uzundu. Yel Veli tpk bir pembe balkla benziyordu. Bir gn sabahtan akama kadar saat kulesinin karsnda durup saatin yryne bakt. ini tarifsiz bir korku, korku geince sknt sard. Kendiliinden Mersin yolunda buldu kendini. Ayaklarna kanat taklmcana, ardndan kovalyorlarmcana yrd. Bu gidile gn batmadan Mersine ulaacakt. Tarlalarda san scan alnnda kapkara yanm, boyunlarm sundurmu, ter iinde, gzleri dar frlam rgatlar alyorlard. Yel Velinin bunlar grmeyi oldum olas ii gtrmezdi. Byle lrcene almaa mahkum olmulara yrei paralanrd. Bir ara gene o korku geldi iini ald. Yoldan geen her kiinin elinde bir tabanca gryor, kendini ldreceklermi gibi her insanda siniyor, iki kat oluyordu. Uzakta, byk pamuk tarlasnn ortasnda uzun bir adam egilip eilip kalkyordu. Yel Veli onun elinde parlayp snen bir ey grd. ine tp etti. te, dedi, ite Derviin adam, beni 311 burada da buldu, yolumu gzlyor, gittike hzlanarak yoldan sola avd, Akdenize doru gittike hzlanarak pamuk tarlalarnn iine vurdu. O uzun karart arkasna dmt. Ardna dnp de hi bakmyordu. Tarsustan ok korkuyordu. Eskiden bu yana. Tarsus onun iin bir tlsmlar ehriydi. Yediuyurlarn maaras buradayd. lmn ilacn bulan Lokman Hekim Tarsustan olurdu. Ylanlar ah ahmerdan Tarsusta otururdu. Bu Tarsus dedikleri tekin bir yer deildi. Onun iin Tarsusa girmemek, kasabay dolanmak gerek. Ne olur ne olmaz. Bir portakal bahesine girerken, naslsa dnd ardna bakt. Bakt ki arkasnda kimse yok. ok sevindi. Sevinle daha da hzland. Can bir de Tarsusa girmek istiyordu ki... Ulan, dedi kendi kendine, ulan Dervi, dedi, sonra Dervii karsna alp, ulan bana Yel Veli demiler, adam atlattm ya... Tam byle dnrken karsna eli trpanl birisi kverdi. Hemen sola avd can havliyle Yel Veli. Vay anasn, diyordu durmadan, vay be, az daha herif, Derviin adam beni ortamdan biecekti. Vay vay anasn, tatl can zor kurtardk. Yok be canm, yok bire Yel Veli, sen korkubasana dmsn. Yerdeki karncay, gkteki kuu Derviin adam sanyorsun. i gc yok da Dervi diyar diyar seni mi kovalatacak? Ya o eli trpanl adamn gzleri neydi, nasl bakyordu yle? Hi insanolu Derviin adam deilse yle bakar m, yle ldrecek gibi, kesecek gibi? Portakal bahesindeki bir adamn elinde trpan ne geziyor, syle aklsz Yel Veli, syle ne geziyor, ne geziyor? Yel gibi akp giden bir g vermi sana Tanr ya, hi akl vermemi. Sen onu baheci sanaydn da, o da seni, stne vardnda tam ortandan bieydi. Korktuka kouyor, kotuka korkuyordu.

Gzlerinin nnden bir kan seli akyor, iinden ikiye biilmi bedenler geiyordu. Arkasna hi bakmyordu. Trpanl, uzun boylu adam gene ardna dmt. Adamn belinde de tabancas vard. Yalancktan baheci donuna girmiti ki, Yel Veli nnden gee, o da Yel Veliyi yakalaya, gzlerini oya oya, derisini yze, dilini kese, susuz brakarak, topraa grtlana kadar gme gme ld312 re... Olur mu, gnah deil mi, insan soyuna bu zulm reva m behey alak Beyler, canavar soylular? Hseyinin kanl ls geldi gzlerinin nne. aygaraya eildi, eilme, gel Hseyin, eilme. Saklanalm, souk suyu sonra iersin. Aman, aman, aman Hseyin! Hseyin gel. Patlayan kurunlar duymuyor musun Hseyin? Aman Hseyin, Kara Hseyin.. Hseyinin ba bir girdi aygarann iine, bir girdi bir kt. Kurunlar cv cv deli-yordu sca... aygarann ii kanla doldu. Kan tat. Cv cv, sca durmadan terek deliyor kurunlar. Hseyin debelenmee balad. Dnd dnd Hseyin. O dnerken birka kurun birden gene cv cv etti. Cv cv Hseyin, cnv! Hseyin aygaraya kotu eildi. Tam suyu ierken ba suya gmld... Gel Hseyin gel kaalm. Gel kaalm... Hseyinin uzun uzun ayaklar titredi, sonra kaskat kesildi. Birisi daha vard. Cv cv cv! Birisi daha, birisi daha... Yel Veli. Haydi Yel Veliyi bulalm. Gzn karalm, derisini yzelim. Ka Yel Veli. Beyim, Beyim, Mustafa Beyim ka, geliyorlar. Bak, bak, ayaklar sararm, sarkm, yz kehrbar gibi, ba yere sarkm, upuzun, dili dar sarkm, upuzun. Gzleri prtlemi, upuzun. Upuzun, upuzun. Beyim, Beyim, Mustafa Beyim ka. Bak benim ardmdaki ne, bak bak, kovalyorlar, ben gidiyorum, sen de ka. Nereye, nereye, nereye Veli? Ben gidiyorum, nereye olursa oraya. Derviin, lmn varamad yere. Yok yok, oras yok. lmn varamad yer yok. Sen tez ayaklarna gveniyorsun Yel Veli. Nereye gidersen git, lmn varamad yer yok. Olmal, olmal, olmal... Herkes duydu, biltekmil ukurova duydu, olmal, olmal, olmal, diye Anavarza kayalklar alkand, yankland, ukurova topra, Ceyhan suyu, Ylankale, Nurhak Da, Byk-lee, Kklee, Gvurdalar yankland. Olmal, olmal, olmal. Murtaza Bey bulurdu, bulsa bulsa o bulurdu. Geldi de kendini lmn kucana atverdi. Srkuyruklar, stnde kzlca arlar... Kapkara, vzlts dnyay dolduran, yuvarlak, avklaarak, yeil bir ar... Ayaklar gl, gr sesli. Dnyor ha dnyor. Dnyor ha dnyor. Dn Yel Veli. Yel Veli ar313 dma dnp bakamyor. Trpan atm geliyor. Tarsusu geerken gneye, gneye avd bir ok gibi... Ardna bir baksa, bakamyor. Gne tam tepede. Yakan, bomboz... Tten, atr atr. Yel Veli kurudu. Suyu ekildi. Hseyinin dili uzam, topraa deiyor. Toza, topraa... Yel estike l sallanyor. Yamur balad. nce yel esti, tozlar kalkt, toz direkleri ykseldi. Serin. San bir yamur balad, iri taneli, seyrek. Tap, tap, tap! iri taneli. Sapsar, kehrbar tebih taneleri gibi. Al seyret bir damlay, suretin stne ksn. Tap! Tap! Tap! lnn sureti stne kyor, l dalda, vgnn ortasnda, bir o yana, bir bu yana sallanyor, uzam. Islandka, drt bir yandan gelen vgn yedike uzuyor boyuna. Neredeyse uzaya uzaya, ulu aacn dalndan topraa kadar uzayacak, deecek. Uzuyor. Mersin. kr kr klar iinde. Gr bir su gibi akyor klar. Deniz mavi bir k, alkanyor. Sar yamur klarn, denizin stne yayor. Dkkanlar, gzel giyinmi insanlar. Denizin kylar turuncu, ortas mavi. stnde gemiler, havada, kta asl kalmlar. vgnn ortasnda sallanyorlar. Altlarn bir k basm, kapkara gemiler. Havada n, mavinin ortasnda, turuncunun stnde. Dnd arkasna bakt, soluk solua durdu. Elini gzlerine siper etti. Simsiyah, toz iinde, gndz bile klar yanan kocaman bir otomobil durdu nnde. Gkten, ok yakndan, bir hrtyla, kulaklar sau: eden bir uak geti. Asl kalm gemilerin direklerini yalad geti. Otomobilin iinde kirpikleri tozlu, iri gzl bir kz vard. Kart, gerdan katmerli bir adam, gzlerinin altn is balam, tulum tulum, kzn elini avular iine alm, kendinden gemi. Satm alm. Kirpikleri tozlu, dudan sarktm, beli ince... San topuz etmi. Zorlu glyor, ama glyor. Blucininin kemerinin tokas iri, parlayan, pirin bir apa. Pirin apa kzn gbeinin stnde, kz gldke apa hayasz bir kp bir gmlyor. Kz gdklanr gibi glyor, eilip dorularak. Kz sar yamura kt. Kirpikle-rindeki tozlar silinip, yol yol yzne akyor, sar. Yel Veli kalabal yard. Kalabalk durmadan, telal ora314 dan oraya akp duruyordu. Oradan oraya. Telal, dalgalanan, vorgun. Tren dumanlar fkrtyordu. Yalnz demiryolu uzayp gidiyordu. Hanmeli ardaklar uzuyordu yol boyunca. Bayltc kokular scan dibine kerek. Demiryolunun tesi ipiler-ken, ipiltilerin ardnda bir adam kararts byd geniledi, elindeki tabancann, belki de klcn, belki de hanerin, belki de... Demiryolunun uzayp giden parlak, ayna gibi demirlerinin ltsna kart. Karart hzla stne geliyordu. Yel Veli arkasn hzla dnd, ald yatrd. Nereye gidiyor, nerelerden geiyor hi farknda deildi. Denizin kysna geldi. Asl gemiler denizin yzne inmilerdi. Sar yamur durmutu. Oturdu, denizin kysna, akllarn stne, ala bir karpuzu krd ekmekle yedi. Birden ban kaldrd ki ne grsn, eli trpanl adam, uzam gitmi, bir heybet gibi baucunda durup durup durur. Denize yrd. Ba dnd. Gemiler havalandlar. O boyuna yrd. Su boazna geldi. Birden deniz ekilmee balad. Kurudu. atr atr. Denizin yeri yarld. Toprak dilim dilim, oya gibi, rmcek a gibi oldu. Tekmil deniz utu. Gemiler denizin uan buusu iinde eridiler. Denizin atr atr yarlm yerinde mavi kald. Kurumu, yarlm, dilim dilim, gzalabildiine mavi. Deniz durmadan alyor, buuya kesiyor, alyordu. Tanyerleri rken am pamuk tarlasnn iinde ayaklar bileklerine kadar yumuack topraa gmlrken, ayaklarnn alt yanarken, uzaktan uzun bir trk gelirken, pembe, uzun boyunlu, incecik uzun bacakl, gl kaln

gagal balkl topran stnde yryp ar ar gelen n ortasnda kanatlarn geni geni am, umaa alrken, yaylanarak uup konarak, uarken, teden hyn beri yanndaki tmsein stndeki brtlenlerin altndan bir adam kalkt, Yel Veli adam grr grmez ald yatrd. Vay anasn, bu Derviti be, t kendisi! Tozlu yola dt, toz dizlerine kadar kyor, Yel Veli dyor, tozlarn iine boylu boyunca seriliyor, geri kalkyor gene komaa balyordu. Ardndan fokurdayarak, soluu ensesini yakarak, kantarmas, sars kpk iinde, krmz yakut gzl, dileri dar frlam, ya315 kut gzl, dileri dar frlam, yakalayp yere ala ala ldrecek bir at geliyordu. Atn stnde Dervi Bey var. O ya, o ya! Baka kim olacak! Kim srer byle at, ondan baka? Bir bkle girdi, atn soluu gene ensesinde, bklkten bir batakla vard, atn soluu ensesinde, bir akar suya vard, ulu bir suydu kprerek, bozbulank akyordu. Kendini kapt suya koyverdi batt kt, batt kt, dar bir boaza geldi. Burada su keskin kayalklar arasndan akyor, alayanlayordu. Nal sesleri geldi kulaklarna. Nal sesleri kayalklarda yanklanyordu. Yel Veli uzun bir sre gzlerini yumdu. Urfada Aynzelha... Balklar stste. Ulu bir ate, dalar kadar, durmadan har har yanyor. Ovann t te ucundan, Arabistan llerinden grlyor. Ceylann besleyip bytt iri gzl, kvrck kara abanoz sakall delikanl, uzun, ince, boynu ak bir harmani, ayaklar plak, elinde bir devedikeni, uzun, mor, ok dikenli, yanan... Ceylan sdyle maarada byyen, ulu Mezopotamyada binlerce ceylanla birlikte lde koan uzun bacakl delikanl. Uzun atlar, ceylan trkleri syleyen... Halil ibrahim Peygamber, ceylanlarn olu, ardnda onu yakalamak iin bir insan, bir sr insan ardnda. Her tan, kayann, her bulutun, her toz direinin ardnda bir insan glgesi. Halil ibrahim Peygamber soluk solua kamada.' Ve ate harman. Peygamber soyu kalmam. Ve Nuhtan bu yana. Arkasnda nal sesleri ...Yaln kllar, inip inip kalkan... Mezopotamya lnde yerden biten kllar. Hi kimse, hi bir kl, hi bir at ceylanlarla birlikte uan, ceylann olu Halil brahimi yakalayamaz. Kara kvrck sakallan, kara ela gzleri nemli, kendi ayayla gelir kamaktan usanm, bakaldrmayan... Fkara, boynu bkk, gelir teslim olur. Dan tepesindeki mancnktan yanan, gr-leyen, bir da gibi harlayan atein iine atarlar, ardnda da glge... Ate su olur, odunlar balk, gl glistan, ulu aalar, serinlik... Halil brahim ortasnda! Beiini ceylanlar sallar, ceylanlar emzirir ldrlecek ocuu... Glge, elinde yaln kl... Beiin stne indi inecek... Ceylanlar alrlar bebeyi doludizgin 316 le.-- tum -iv usuuc, nu meceK. vocuK byr, delikanl olur... Kvrck kara sakallar, ela byk gzleri, gle yz, wzun boylu, uzun bacakl, ceylan soylu. Hep prl prl yaln k-li stnde, indi inecek... Ve verimliliin, katmer katmer aann, cayr imen olann, yer altnda uzayan kkn, yer stnde gelien n kk Halil Ibrahimde. Bast toprak, elinin dedii hava, su grleiyor, fkryor. Yel Veli bir deri bir kemik kalmt, yorulmu bitmiti, kulanda nal sesleri... Halil ibrahim teslim oldu, teslim oldu. Hajil ibrahim Nemrudun stne yrd, stne yrd. Ardnda glge. Mersinden bu yana artk dnp de ardna bakmyordu. Dalar aarak Maraa geldi. Ardnda glge, elinde parlayan kl, yaln kl, indi inecek, iki gecede Mustafa Beyin iftliine indi. Gece yars onu uyandrd: Bak, bak, bak, dedi. Parlyor. Halil brahim Efendimizi kesmek istediler. Bebecik. Onu anas bir tahta, ilemeli, mavi oymal bir beie koydu. Nemruda demilerdi ki, bu yl doan bir erkek ocuunun elinden olacak senin lmn. O da, olsun demiti, olamaz, demiti. nk onun da kolay var. Mavi oymal beie yatrd anas ocuu, stn rtt, sard sarmalad, beii suya brakt. Nemrud o yl doan btn ocuklar ldrtt. Beikteki ocuk akt geldi, bu maarann azndaki aacn kkne, lgnlarna takld. Su ald beii maarann iine, karanlna, kuytusuna ekti. Bir dii ceylan yavrulamt oraya. Beikteki bebeyi grnce onu da erhzirdi. Byd, ceylan gibi bir delikanl oldu. Nemrud bunu duydu. O yl doanlardan kurtulan tek ocuk dediler. .. te Beyim, Mustafa Bey, ben, ben, ben izleyeceim Dervii. imdi bir iyice karnm doyuraym. Sonra izlerim Dervii. Evinden admn dar atar atmaz, ben de sana ulatrrm haberi. Bak, bak, bak arkamda, srtmda adam. Grdn m? Kurtulu, iyisi mi ldrmeliyiz onu. ldrp kurtulmaktan baka aremiz yok. Bekliyorum, dedi Mustafa Bey. Bekliyorum onu. Kamln iinde. Sabr, sabr, sabr... Sabrla dalar yol olur. Sa317 pr. js.amgu % ni lm biliyordum. Sabr. Hseyini astlar. Sabr. Nasl olsa bir gn atn kamln stne srecek. Sabr. Sabrta atlamadan. Anam lmeden. O lmeden, lemez zaten. lemez, dediler. Git ama, iyi izle onu. izlerim, dedi Yel Veli. Ben izleyemezsem onu kimse izleyemez. O lmezse, biz leceiz. Bak, bak, bak, kapnn aznda duruyor o, o, o! Grdn m? Nerelerdeydin? Halil ibrahim Efendimiz tam atein ortasna dt. stnde inmee hazr yalm kllar... Yaaa, dedi Mustafa Bey. Onu evinden dar uratmadan buraya gelmeyeceim, evime gitmeyeceim, oluk ocuumu grmeyeceim. O beni

ldrecek. Beni de, dedi Mustafa Bey. Al u paray. Al, Yel Veli al! Sana gerek olur. Yarsn evine brak, yarsna da bir at al... Bir deri bir kemik kalmt. Yel Veli gld. Ak dileri, sivri sakal, kk elmack kemikleri, kslm akr ela gzleri hep birlikte gld. Atn bana gereklii yok, dedi Yel Veli. Daha, iyi bir at kadar koarm. Sen bana bir tabanca ver. Al, dedi Mustafa Bey. Yastnn altndan toplu, burnu kt bir tabanca kard. Al! yi bir tabanca. Murtaza Beyin tabancas bu. Al! Ne iine yarayacaksa... Al. Ben gn madan kamlktaym. Bugn gelecek, iime yle bir douyor ki bugn gelecek. Hem de stme. Bugn Dervi lecek. Anam da bekliyor. Bugn lecek, lecek. Dervi lecek, diyordu anam gzleriyle, Dervi lecek. Sen git. Ondan bir haber alrsan gel Aka-saza uzun ay sl al. Ben neredeysem karm. Ay sln al. 318 33 O sebepten gzleri ceylan gzlerine benzer Haytn dibindeki krelerinden iri, besili kara karncalar kaynayan semaveri dolanarak, atklar iki parmak enindeki yoldan kamlarn iine gidiyorlar, bkln beri yanndaki harman yerinden tok, krmz, azck da yamurda, gnete solmu budaylar srkleyerek, ar, abal, ince bacaklaryla yere tutunmaa alarak, uzun bir sre kayarak, toprakta tutunacak bir yer bulamadan, kocaman balarn, kendilerinden daha byk budayn nne yatrarak, uzayarak, ekerek arl yerinden kprdatamadan, kskalarn skarak, hi amadan inatla tutunmu, ayaklan topra kazarak, tozutarak, bir toz bulutuna gmlerek, ltl kocaman, yuvarlak, prtlemi cam gzleri, kara, gl ba, ince, belli belirsiz tyl, bulank, toz iinde kalarak, yzlerce, binlerce, kaynaarak, durup koklaarak, koklatktan sonra yerinden kprdamayan buday tanesine iki karnca birden yaparak, buday kprdaynca, ince bacaklarnda sevin titremeleri, iri toprak tanelerini, yce kesekleri aarak, uurumlara girerek, krenin bana getirilip braklm buday, mestedici her gelen, yuvadan her kan karnca bir kere koklayarak, sonra getiren, kurulmu, buday tanesinin yresinde 319 I geliyorlard. Krenin yresine frdolay, tane tane kara toprak ylmt. Bir sur gibi toprakla evirmilerdi kreyi. Bulgur gibi tepelerce ylm topran stnde, daha, sert kabuklan solmam bir sr parlak, kurumu renk ltsnda parlayan, yalnz bacaklar kuruyup katlam, uzam, dimdik gerilmi, bir ksm srtst yatm bcek lleri, buday taneleri, iek tohumlar, ince, uzun, kt, eri, kaslm, yeil parlayan, sapsar bcek bacaklar, ylm... Kaynaan karncalar bir ara alncadr ki btn btn gzkyorlar. Mustafa Bey az aa yatm gzlerini kreye dikmi, kaynaan, koklaan, abalayan karncalara bakyordu. Krmz, bir kck karnca belki kendisinin on be misli, srt nakl, parlayan, sert, binbir incecik lty yanstan bir bcek lsn tamaa alyordu. ki gndr ancak bir ahadet parma uzunluu bir yeri gelebilmiti. Bu sabah bcei yerinden kmldatan kk krmz karnca onu aadaki ukura drd, bylelikle de belasn buldu. Kk krmz karnca bcee yapyor, yapyor, ince bacaklar geriliyor, topra deiyor, tozutuyor, bcei yerinden azck olsun kprdatamyor, bcek kaya gibi, oraya, ukurun iine aklm kalm. Karnca bir sre bcei byle sabrla ekitirdikten sonra brakyor bacaklaryla byklarn, tozlanm gzlerini, ban svazlyor, sonra bcein yresinde dnyor, kokluyor, aratryor, gene var gcyle, uygun bir yerini bulup yapyor, ekitiriyor, ekitiriyor, bcek azck bile yerinden kprdamyor, teki ylmyor, incecik boynu ektike uzuyor, kopacakm gibi. Kk karnca, enesi kenetlenmi, o da kprdamayan bcek gibi, snm, ayaklar topraa battka batyor, lp kalm gibi, bcee yapm, devintisiz. Uzun bir sre byle kprtsz duran karnca bcekten yavaa boand, byklarn, gzlerini, kskalarn ayayla svazlad, terliyor gibiydi. Kuyruuna doru tozlanm, halka halka kzltl karn terlemi gibiydi, donuklamt. Karnca bir sre 320 olduu yerde ylece durduktan sonra birden yrd, bcein yresinde dnmee balad. Hi oral olmadan, sanki az nce ce-belletii bcek o deilmicesine bcein yresinde, parlak, renkli ltl, sert kabuu, iri, binbir balkmada sert gzleri stnde dnp duruyordu. Bir ara ban ge diker gibi etti, havay kok-, Jar gibi kskalarn birka kere kapad kapad at. n, ksa, elimsiz, prtkl bacaklar titredi. Ar gibi vzldar bir ses kard. Belki de karmad. Sonra arbal, bir dadan iner gibi, yldz snm, yenik bir komutan gibi, ba nde bcein srtndan indi, bcei ba tarafndan tarakl, sert azndan yoklad, bir kere tam taraklardan kskalaryla tuttu, brakt, koklad brakt, vazgeip srtn dnd, epeyce, ar ar, azck da topallar bcekten uzaklat. Kuzey douya kaym bcein glgesinden kt, yokuun bana vard, yorgun. Orada bir sre bekledi, sonra birden dnd abuk abuk, telala vard bcee yapt, ekitirmee balad. imdi canm diine takt, bu bcei yerinden kprdatmak, alp gtrmek iin sonsuz bir direnle abalad belliydi. Bcein bulunduu ukurdan, ukurun stnden, yandan ynden durmadan karncalar geiyor, bir

ara durup bakyor, kimisi de kokluyor, sonra hi bir ey olmam gibi ekip gidiyorlard. Hi birisinde en kk bir yardm belirtisi gzkmyordu. Belki de kk karncann gayretine glyorlard. Kocaman, katmerli, yalanp kararm tok karncalar umursamaz, kk karncay sonsuz, lmne cebellemesi iinde brakp gidiyorlard. Byk deneyden gemi karncalar uzaklara, gtrebilecekleri, srkleyebilecekleri avlarnn ardna gidiyorlard. Sonu ne olacakt? Mustafa Bey hem aym iiyor, hem de karncay seyreyliyordu. Bugn artk meraktan atlayacakt. Karnca, bcei ukurdan karabilecek mi, Dervi bugn tam stlerine decek mi? Mestan koygun scakta ok byk, mor bir kenger dikeninin yannda, hayt alsna dolanm, iekli brtlenlerin altnda yan uyur yar uyank Dervi Beyin yolunu gzlyor, d321 F: 21 lyordu. lam yirmi yl olu, diyordu, tam yirmi... Vur, kr, l. dr, d, zulmet, insanlar aala, dalkavukluk et, eee, sonu? Sonu bir kar toprak. ocuklarn da senin gibi, Eeee, sonu? Sonu ne! Bu i bitince varacam huzuruna, hem de yksek bir huzuruna Mustafa Beyin, tamam, oldu ite. Bu i burada biter. Biter olu biter. Bir dn Bey, bir dn, senin iin neler yaptm, ka insan ldrdm, bir dn Bey, bir dn ela gzlm, bir dn atal yreklim, hem de ifte, hem de drt yreklim, insanlar iinde soyu Arap at soyuna benzeyen, bin yllk yoldan belirip gelen... Dervi de gitti. Bak, beni Memet Alinin, otomobilden inmeyen Salahattin Beyin eline koyma. Onlar bizi acmzdan ldrrler. Beni azat eyle, ver dirliimi de beni azat eyle. Yeter gayr srndm. Bak ka gndr, ka haftadr burada, boynum snm Derviin yolunu bekliyorum, kurumu kalmm, kara marsa dnmm. Gel Dervi, gel kul olaym sana. Yam geti, dayanamaz oldum. Gel yeti. Gel yeti. Geleceksin. Geliyorsun. Elin kulanda, gel kpek! Nasl olsa leceksin. Sana kurtulu yok. Beyim beni Memet Alinin, zpr Salahatti-nin eline brakna. Beni senin airetin gibi eder. Duydun mu Beyim, soylu Beyim, duydun mu olan biteni, duymazsn ya, iine gelmeyince duymazsn, hi duyar msn? Beylerin Paalarn huyudur, t kadim zamandan bu yana, fakir fkarann ahm duymamak... Hi duyar msn? iftlik boald Beyim, ortaklarn yars balarn aldlar da gittiler; bir daha sana gelmediler. Biliyorlar, senin de, Karakz Hatunun da elinden bir ey gelmeyecek. Memet Alinin, o para gz Memet Alinin dedii olacak. Sen hisin imdi, sfrsn. Avuruna zavuruna bakma. Sen yoksun. Memet Ali var. Bundan byle Memet Alinin her dedii olacak. Oldu da. Memet Ali kylleri o hale getirmi ki, ylesine onlar aalam, her gn ylesine onlara ikence, zulmetmi ki Memet Ali, kyller gelip ayaklarna kapanmlar, biz ettik, sen etme Bey olu Bey, demiler. Biz ettik sen etme! Biz hemen iftlii, buray, ata klamz, evimizi yuvamz brakp gidiyoruz. Amann Mustafa Bey, Beybaban duymasn, Karakz Hatun duyma322 sto, belki bizi yolumuzdan dndrmee kalkarlar. Amann duymasnlar, biz rzkmz baka diyarlarda arayacaz... Gittiler jjustafa Bey, kendiliklerinden, gnlleriyle gittiler! Yaaa! Gittiler, ite byle. Hah, hah, hah! Sen onlar geri mi evirecektin, canna minnet. Beni de onlar gibi edersen, ite unun iinde be kurun yatyor, ikisi bir gzne, ikisi de teki gzne, birisi tam alnnn atma. Bizi sen silahor etmedin mi? Beni koarsan, kursun skmaktan baka i gelir mi elimden? Baka bir ey renmek gereini duymadm ki... ki... ki... Al ite, al ite. Mestan ayaa kalkt oturdu. Kemikleri atrdad. Birka yldr hep kalkp otururken kemikleri atrdyordu Mestanm. olumun de yoluna kurban gitti. n Dervi ldrtt, srf Mestamn olu diye. Sana dostlukta, sadklkta kusur etmedik. Beyimizdir, dedik deil oul, canmz da, malmz da, her bir eyimiz de Beyimizin kesip att trnaa kurban olsun, dedim. Ama stkm syrld sizden. Aaaah, aklm bama geldi ki neden sonra. Kylleri, yarclar Memet Aliye yalvarrlarken grdm. Oturmu turuncu traktrn stne, kyller yalvaryor, o alttan alta glmsyor, alay ediyordu. Kartal gibi insanlar kul gibi yalvar-yorlard o para gze. Hepsi de eskiden, isteseydi cann da maln da Beylerine gzlerini krpmadan verirlerdi. Kpek derisinden post, Beylerden dost olmaz. Geti mrmz. Aklmz bamza geldi ama geti mrmz. oulu da verdik, bok yoluna. Tam oulu... Karakz Hatun, soylu Beylerin kz. Arap ata binerdi. Belinde tabancas... Erkek gibi srerdi atm. Ba dik. Bir yeil, vgack, iekli dal gibi, yakm dururdu Arap ksrann stnde. Dii bir kaplana benzerdi, Geyikdada hey-kiren. u smse bak, d kopuyor. Delirmi, sabahlardan akamlara kadar kamln iinde ay iip, karncalan seyreyli-yor, fkara azsz dilsiz, garip karncalan dtryor. Hayvan, insan deil ki, canavar, vahi... Bir sr karncay taktrm biribirine, onlar can dnde, bu zevkleniyor. Dervi Bey vurulduktan sonra yz dnm tapulu tarla isterim, bu bir. On bm lira da para isterim, bu iki. ki olumu da kendi oullarn 323 gibi, kzlarn gibi, okuyabildikleri yere kadar okuyacaklar, bunun iin de senet isterim, bu . Bir tabanca, bir lacivert takm elbise, bir at, bir de nagant tabanca isterim, Bulgar Beylii, bu drt. Vermezsen, ben de seni vururum, evini de yakarm, Memet Aliyi Hseyini astklar nara asarm. Anladn m Mustafa? Kimse bilmez Mestan ama sen bilirsin. Oullarm ldrldnde senin dn kopmad m? Tirtir titriyor, Mestan delirip bana bir ey yapar diye dn kopuyordu. gn kimseye kapy amadn, gya zlyor, yas ekiyordun. gn sonra yanma girdiimde glyordum, hi bir ey olmam gibi, sen ardm. Dilin tutuldu... Gel Mestan.

Buyur Beyim. Ban saolsun, byle olsun istemezdim. Beyimin can sa olsun. Beyime bir oul da, be oul da kurban olsun. Memet Aliye yalvaryordu. Seyrek, uzun, tel tel sakal ya iinde, titreyerek: Memet Ali Beyim, diyordu. Kimsem yok ki benim. Ben nereye giderim, ne yaparm? Bilmeeeem! stediini yap. Hasan Hseyin Onba Hasan Hseyin Onba Hasan Hseyin Onba Kirli Sakal Kaddi bklm Gz az grr olmu. Yetmi yanda, seksen yanda... Doksan... Dokuz yl Yemende kalm. Kardei, Dervi Beyin aabeyini korurken ldrlm. Dokuz yl Yemende askerlik, yetmi yl Bey kapsnda. Nereye gideyim Memet Ali Bey? Bilmeeem! istediin... 324 Hayasz, utanmaz, eretsz, alak, namuzsuz bir gl ki it olu itte, srngen, alttan alta bir gl. Yemene git Emmi, Yemene. Karnndaki kurunlar Yemenden kald. Yemene Yemene, Yemene Yemene... Size de karde verdim, size de yetmi yl verdim. Size de can verdim. Yemene, Yemene ha Yemene. Yemene ha Yemene. Yemene.ha Yemene diyerek, bklm beli dorularak, drt dnerek, oynayarak, Yemene ha Yemene ha Yemene, Yemene ha Yemene, diyerek, sesi Anavarza kayalklarnda yanklanarak, pamuk tarlasnn iinden Akasaz bataklna doru, derviler gibi dnerek, Yemene ha Yemene! Sesi lklaa-rak. Gn kavutuktan sonra, ala afaa kadar dnerek, Yemene, Yemene ha Yemene... l gn doumuna dek uzayarak, biterek yitti gitti. Yemene ha Yemene ha Yemene ha Yemene! Ha Yemene Yemene! Yemene hele Yemene Karn toza dumana Hele Yemene Yemene Yemen scak kahve pier Asker talime knca Aceminin akl aar Hele Yemene Yemene ' Gnden yam soldumola Yerden yan uldumola Memedimin ala gzn Karncalar oydumola Yele Yemene Yemene Yemen scak dayanamam Tan borusu ev vurulur Genceciksin uyanaman .Hele Yemene Yemene Ya kimlere baba desin Senin bebek dillenirse 325 Hele Yemene Yemene Karncalar oydumola Hele Yemene Yemene... Hasan Hseyin Onba! Kartal gibi! Kaplan gibi! Dne dne, dne dne. Hele Yemene Yemene, diye diye. Dne dne. Kollarn am, semah sner gibi. Byl, acl. Yitirmi, hi gelmeyecek, acmal, la kesmi, fkeden delirmi. Pimanlk olmu. San scan altnda, k yaz dememi. Souk saban demirinin topran derininde giden lts olmu. Kavrul-mu, uzun, beli bklm. Uzun yzl, avurdu avurduna gemi, ince bacaklar bklerek, kocaman tabanlar alkn, topran stnde srtnerek, anm,

nasr kabarp anm. Bir kartal gibi, umay, unutmu. Kanadnn birisi dk. Ya da m, tyleri slanm, boynunu ieri ekmi bir ku. Dne dne. Bklen dizlerle, durup soluklanarak, dne dne. Kabarm, kaynam batakla doru. Bataklnn yambanda, iki adm yukarsnda, yarn ucunda, dne dne. Yarn alt, kaynaan, fokurdayan su, amur, bataklk, koku, dne dne. Sonra karanlk, bir ulu aydnlk gibi yrtlan. Hasan Hseyin Onba kaplan gibi. Brnden lm yaras alm. Can havliyle dne dne. Kabarm su ar ar, yuta yuta, dne dne. Hasan Hseyin Onba... Dne dne mi timi bellisiz olmu Dne dne. Sonra suyun ukurlamas, kpkler, suyun kapanmas, kk, ince dalgalar, kaln, karanlk suda. tmi timi bellisiz, dne dne. Yemene ha Yemene Hele Yemene Yemene Yemen benziyor dumana Karncalar oydu mu acep 326 Hele Yemene Yemene l Yemene. ldrrm Memet Aliyi, ldrrm. Hele Dervi Beyi ldrelim. ldrrm, seni ldrrm, ya da... Hep korkuyorlar. Kendilerini bylesine yiit gsterme abalar ondan. Hep dleri kopmu. Uan kutan, yryen bcekten, glgeden korkuyorlar. Yiitlie, yreklilie bu kadar hayranlklar ondan. Korkaklar, korkack olu korkaklar, diye mrldand Mestan. Mustafa Bey hemen: Bir ey mi var Mestan? diye sordu. Yok, dedi Mestan. Kk karnca ne yapt bcei, merak ettim de... Cebelleiyor, dedi Mustafa Bey. Daha hi yerinden kprdatamad. ldreceim, diye dnd Mestan. Kslm gzleri bir izgiydi ve yresi krk iindeydi. Uzun boynu da kr krt. Elleri tfei sert kavramlard. Kk karnca bu gece bcei o kuyudan karacak, dedi Mestan. Dervi de bugn mutlaka gelecek, dedi Mustafa Bey. Yel Veliyi merak ediyorum. Ondan hi bir haber yok. ldrmesinler? lmden de d kopuyordu. Derviin hep kendisini kovalattm sanyordu, dedi brahim bo. Korkudan delirmiti, dedi Hamdi. yleyse niin Derviin stne gitti? diye sordu Mustafa Bey. Korkusundan, dedi Mestan. Byk korku hep byledir. Korkunun snrsz... Hasan Hseyin Onba da... Oynaya oynaya gitti batakla... Korku... Korku... Korku, diye dnd Mustafa Bey, iliklerine kadar titredi, sarsld, ayaa kalkt, kamln dna kt, gzlerini Dervi 327 yannda. Yoldan hep arada bir toz kalkyordu, yolun bir yerinden. Hi yel esmiyordu. Yoldan kimse de gemiyordu. Yolun orasndan burasndan toz kalkyordu gene de. Soldaki batakln st belli belirsiz bir buuyla rtlyd. Anavarza kaya-liklaryla arasn inceden uuk mavi, saydam bir buu perdeliyordu. stnden, kanatlarm ar ar sallayarak, geni bir pembe balkl geti. Mustafa Bey orada uzun durduktan sonra kamla dnd. Semaver kaynyordu. Ackmt. Gelin ocuklar, dedi. Gelin de bir karnmz doyuralm. Baku-, nakl, ok eskilerden kalma kalayl sefertasn at. Bir de nakl bir sofray ortaya serdi Mestan. Yufkalar birer ikier herkesin nne pay etti. Kapakl bir lengeri atnda iinden kzarm iki tavuk ve pilav kt. Mustafa Bey tavuklar elleriyle, alkn, kolaylkla paralad, herkesin paym drl yufkasnn stne koyduktan sonra yal parmaklarn azna sokup yalad. Sefertasnda etli bulgur pilav vard, kaklamaa baladlar. ri bir termostan souk su iiyorlard. Salatalk kestiler, domates doradlar. Her gn aa yukar yemekleri byleydi. Yemeklerini yufka ekmee sararak, kaklayarak, elleriyle paralayarak byle yerler, sonra da yalanan bir kedi gibi brtlenlerin koygun glgesine uzanp parmak! arn yalar, aylarn ierlerdi. Nbet kimde? diye sordu, yemek bittikten sonra Mustafa Bey. Bende, dedi Hamdi. aym al da sen darya git. Bugn Dervi gelecek. Karmayalm. Mestan, ibrahim Ibo tfeklerini, ay bardaklarn alp brtlenlerin kuytuluuna ekildiler. Mestan Mustafa Beye bakp bakp, alak pezevenk, alak pezevenk, diyordu. imdi de fkara karncalara dadanm. Onlara rahat vermiyor. Alak pezevenk. Ulan behey muzur adam ne istersin dan kck, az var dili yok hayvancazlarndan? Ne istersin behey dinsiz iman-

328 iflah eder mi? Eder mi behey drt kitapta katli vacip bir alaklar ala... Allarmz, kitabnz severseniz bakn bakn hele su eek kadar kocaman herife! Bebeler yapmaz yaptn. Bakn, bakn hele una... Bir de Bey olacak. Bir de Dervi Beyi ldrecek! Sahi bugn gelecek mi Dervi? Gerekten Yel Veliye ne oldu, ldrld m? Yoksa dnyann teki ucuna, dne dne, Hasan Hseyin Onba gibi dne dne, yar dne dne, dost dne dne ban ald da gitti mi, gitti mi dersiniz? Gitmitir. Onu bildim bileli bir yerde duramaz, kaar. lmden kaar.. Sanki o kanca ardndan lm yetiemeyecekmi gibi. Bildim bileli bir yerde duramaz, oradan oraya kaar, ardna da hi bakmaz, azn am, onu kovalayan, yalm gzl, yalm dilli lm canavarnn nne dm kaar ha kaar. lm canavar onu yakalad m acaba, Dervi Beyin konamda? O da her eyi, yerimizi syledi mi Dervie, syledikten soma da o tatlca cann teslim etti mi Hidayetin yal kurunlarna? Ne dersin, Mustafa Bey, it soyu? Her gn geen Dervi, hem de bu yoldan, konann nnden, biz buray bekledik bekleyen' niin hi gemiyor? Bunu niin hi dnmyor da boyuna karmcalarla uraarak, fkaralarn canlarn yakarak, gelecek diyorsun? Dervi bugn bugn gelecek diyorsun. Bekledik bekleyeli her gn, d grdm, Dervi bugn buraya gelecek diyorsun, ite gelmiyor. Gelmiyor, gelmiyor, gelmiyor ite. Gelmiyor, ite gelmiyor. Gelmiyor. atla da patla! Gelecek, ben de biliyorum gelecek. Ama her gn gelmeyecek. Bir gn gelecek. Sen d grsen de gelecek,, grmesen de... Tp tp gelecek. Al atnn stnde dimdik gelecek. Bir bakmsn... Bir bakmsn... Bir bakmsn... Dervi atnn trnann dibinde, ala kan iinde debeleniyor, drt kurunun drdn de gsnden yemi, drt delikten drt oluk kan fkryor telere... O kvranyor, yerleri crtyor, atnm ayaklarna sarlp, atn toynaklarn diliyor. At onu tekmeliyor. Biz karda durmu onu seyreyliyoruz, drt ke, hemencecik lme329 derlerdi adna, Mustafa Beyle byle ldrmemi miydik? Kurunu yeyip atnn trnann dibine dm, Veli atnn n bacana yapm, bacaa diini geirmi brakmyor. At deliriyor, dnyor, rpnyor, aha kalkyor, kayor, Veli bacaa yapm brakmyor. Uzun srd Velinin bu hali. Bey, diye yalvardm, bakn bakn, u kck karncalara ne yapyor, bakn bakn, tuh sana Allahsz alak, tuh sana, tuh sana, Bey dedim, yazk una, bir kurun sallayalm, lversin. Veliye acmyorum, ama atn ne gnah var? Veliyi ben drmtm ama, benim ne gnahm var, Bey emretmiti. Yok, dedi, Veli, dedi, gnde de lse, byle dileriyle atmn ayana yapm lecek. Velinin suu neydi, ne bileyim ben, unuttum herhalde byk bir suu vard. Olmaz olur mu? Gene Dervilerle ilgili bir su olacak. Bey etme, dedim, dayanamaz oldum... Derken at aha kalkarken daha Veli zlverdi, az yukar, kollan, bacaklar sonuna kadar alm topraa, mavi da lalesinin arasna seriliverdi. Kurtulan at ald yatrd, Mustafa Bey, ite bu karncalarlan oynayan kpek, kurun yetitirdi atn ardndan. At bir tkezidi, kalkt, bir... Kalkt bir daha, sonra tepesinin stne gitti. Alak pezevenk, alak pezevenk. Daha ata yreim yanar. imdi de u kmencik karncalara dadanm. Mestan daha fazla Mustafa Beyin karncalarla oyununu seyredemedi, arkasn dnp, gzlerini brtlenlerin kkne, slak, koygun kuytuluuna dikti. Mustafa Bey karnca srsnn arasndan, ahin gibi gzleriyle karncalardan en irisini aryordu. Hemen buldu. Bu iri karnca krmzdan karaya dnm, kskalarnn keskin pr-ikleri belli olan ana, srt tyl gibi tozlanp matlam iri gzlerinde prltlar, karn ikin, krmz halkal bir karncayd. O karncay avucuna ald, ahin gzleri baka, onun ayarnda bir karnca aramaa balad. teki karncay tam krcnin aznda yakalad. Bu da baba bir karmcayd. Byle bir karnca, az nce yakalad karncasna e bir karnca bulduuna ok 330 sevindi, sevncnaen enen utu, parmaKiar varp bir ustalkla karncay yakaladlar, ilk karnca kskalarn at, geni geni, jju geni alm kskacn arasna ikinci karncann incecik boynunu getirdi yerletirdi ve birinci karncann karnn azck skt, Karm sklan karncann kskalar hzla kapandlar, teki ka- nncaiun incecik boynunu sktlar. Mustafa Beyin eski, byk deneyi vard, -karncalar hemen yere koydu. Bir sre birinci karnca stte, ikinci karnca altta, boaz sklm, gzleri prt-lenmi yle toprakta kaldlar. Sonra stteki karnca nedense kskalarn ap teki karncann boynunu brakt. Ve hzla oradan uzaklamaa balad. Boynu sklm karnca da tekisi gibi, can yanm hzla uzaklaryordu ki Mustafa Beyin soylu, uzun, ince parmaklar birer canavar gibi kaan karncann stne, bir da gibi iniverdiler. Bu sefer boaz sklan karncann kskalar teki karncann boynunu buldular. Mustafa Bey gene karncalar yere koydu. Az sonra karncalar gene biribir-lerinden ayrldlar. Bu sefer Mustafa Bey birinciye sktrd tekinin boynunu, yere koydu. Gene braktlar. Daha ok yineledi bunu Mustafa Bey. Artk karncalarn kztna akl kesince karncalar kska kskaca tututurdu. Biliyordu ki artk bu karncalar biribirlerini brakmayacaklar, byle gnlerce kska kskaca ekiip duracaklard. Bazan kzgn, fkeli bir karnca incecik boynu ilk kskaca alta brakmyor, koparncaya kadar skp duruyordu. Bazan da ikinci, nc, beinci altncda birisi tekinin boynunu ldr Allah brakmyor, d, teki karncann boynu kopuncaya kadar srdryordu. Karncalarn uzun yollar, krenin yan yresi kska kskaca den, birinin kskac tekinin boynunda ekitirip duran karncalarla dolmutu. Sava alanyd imdi karnca kresi-nin yreleri. Byk bir umutsuzlukta den karncalarn sava alan. Mustafa Bey usanp brakan karncalan, nerede olur-Jarsa olsunlar hemen gryor, yakalayp, byk bir

keyifle hemen tututuruyordu. Baz iki karnca inat ediyorlar, Mustafa Bey onlar tututurur tututurmaz brakveriyorlard biribirlerini. 331 OUL/U-llLC karncayla cebelletii oluyor, tutumamakta ayak direyen karncalara fkelendike fkeleniyor, tututuruyor canlarn yakyor, ayaklarn koparyor, barsever karncalar bir trl d-tremiyor, gn kavuup da eve dnme zaman gelince Mustafa Bey lgn bir fkede kvranarak aresiz her iki karncann da balarm koparveriyordu. Ondan sonra da anas aklna dyor, sinirleri bir iyice bozuluyordu. Ama byle barsever karnca ok az kyordu. Mustafa Bey imdi tutumu yzlerce binlerce karncay seyrediyor, keyifleniyordu. Bir sava alann yneten utkulu komutan gibi konurlamyor, kabaryordu. Alnnda defne elenkleri Mustafa Beyin. Ve sava alannda den, can ekien, kellesi kopan binlerce karnca. Dervi Bey bugn gelecek. Dn gelmedi, bugn, ite uradan gelecek. Hamdi, usullack, bey diyecek, geliyor. Hem de aln aktma sakar al atnn stne binmi geliyor, diyecek. Sonra, sonra, sonras malum efendim, ite yle olacak. Yakalamak ne gzel olurdu Dervii. Ama bir daha, onu bu kadar bekledikten sonra, karmay gze almak zor. Mustafa Beye kalsa onu bin kere bile, sa sa yakalamak, ikenceyle ldrmek iin, bin kere bile karmay gze alrd. Ama ne are ki anas sar sabr olmu bekliyor, eli yreinde. Olunun kanlsnn lsn grmeden lmemek iin cann diine takm dayanyor. Dervi lmeden, anas da lverirse, oluverir de gz ak giderse, o zaman Mustafa Bey de yaamaz, anasnn ardnca oluverirdi. Nereye kayorsunuz, nereye? diye bard Mustafa Bey. Korkaklar, yreksizler! Mestan bu gr sesle dalgasnda irkil-di, sonra Beyin karncalara bardm anlaynca, kpek, dedi iinden geri dalgasna geti. Mustafa Bey parmaklar terlemi, kayan karncalar son bir gayretle tututuimaa alyordu. Bir ak tan stne oturmuum. Anavarza kayalklar tam bamn ucundan, t ge ykseliyor, usuz bucaksz. Gk yok. 332 fji mi hi yok. Gn yerinde ne var? Hi bir ey yok. Yok, vok, yandm, unutmuum. Gkyz bir boalyor, bombo, fle br renk, ne k, ne karanlk. Hi yok. Ak tan stne oturmuum. Kayalklar kpkrmz, yalm krmzs, billur krmzs... T ge kyor. Gk hi yok. Sonra gksz yukarda bir k seli--- I1^ selinin altnda karncalar, karncalar, her ey karncalar. Anavarzann dibinde, st yazl, iri iek nakl, ak bir inke tann stne oturmuum. Birden ayamn dibinde bir deniz dalgalanmaa balam. stnde sallanan, alt k, daha altta deniz, asl kalm gemiler... Birden ne deniz, ne k. Deniz ekilivermi. Bir bakyorum, bamn stnde, krmz kayalklarda alkanan deniz, mavi, krmz, yeil, mor, sonra deniz siliniyor. Ben ak bir akmak tamn stne oturmuum, kertenkeleler, darda dilleri, srtlar yark yuruk... Yal kertenkeleler, mercan gzl. Sonra gece... Gecede hi k yok, ne ay, ne yldz, ne ra , hi k yok. Bir bakyorum, ilerimde, yamata, yzbinlerce krmz mercan, k, karncalar gibi. Bir kocaman karnca bu klar bir utan balayp, inanlmaz, uunan bir hzla yiyor, o yedike klar gene bitiyor, mercan prltlar, som krmz, milyonlarca, pul pul, geceye, karanla yaylyor. Iklar, altndaki ta, karncalar, gemiler, ahmeranlar, boyuna gmbrdeyip, nne gelen kayay, tepeyi, aac, orman yutan bataklk, toprak, sular, her ey, gkyz birden silinip gidiyorlar. Boluk, bolua benzer bir yokluk kalyor. Ak tan stne oturmuum. Ta kayyor, kayyor... Bolukta al atnm stnde Dervi. Altndaki at habire tepesi st, bolukta takla atyor. Dervi sarlm atn boynuna ve boyuna takla atyor. Birden Yel Ve kyor atn ayaklarnn altndan. Boluk bile yok. Yel Veli frl frl dnyor. Nerdense, Yel Velinin eline bir uzun, kapkara, ince, oluklu bir bak gelip oturuyor. Bak Derviin gzne katyor, sonra teki gzne. Bir gz kyor, sonra bak teki gzde... Bak gzden gze mekik dokuyor. Gzden gze... Bak bir gz karp tekine varp karncaya kadar beriki saalyor. Kara bak mekik dokuyor. Birden bir haykr bo333 luu dolduruyor: Yeter! Yeter! Yeter! Atlar kiniyor. Boluk sarslyor. Kulaklar sar eden, geceyi, boluu sarsan. Bolum bile sarsan... At kinemeleri... Yeter! Yeter! Yeter! Mustafa! Mustafa! ek ban! Al Yel Veliyi! Al Yel Veliyi! Brak gzlerimi. Yapma bunu da ne yaparsan yap. Ne yaparsan yap... Dervi gelecek, bugn gelecek, dedi yksek sesle Mustafa Bey. Hem de nasl! byleyse, hal byleyse, hal byleyse, ak, nakl, inke ta umuda iarettir. dedi uykulu Mestan. Gelecek. Ak ta lme iarettir. Bir kafese, yolculua iarettir. Dardan inanm, gvenli sesi geldi Hamdinin: Bugn gelecek, dedi. Az sonra. Az sonra, dedi brahim Ibo. Bekleye bekleye... Gelecek, dedi Mustafa Bey. Yel Veliye ne oldu? Keski gndermeyeydim fkaray. yice kocad, Yel Veli eski Yel Veli deil ki, yz bin hile icadedip Dervii konandan imdiye kadar yz kere dar uratp stmze yollayayd. Kocad fkara. Kocad fkara... Bir de ldrlrnse, yanarm Yel Veliye. Yanarm, dedi Mestan. nsan soyunda dnyaya gelmi, imdiye kadar, en ok lmden korkan kiidir Yel Veli.

Yok, dedi Mustafa Bey. Dervitir. Mestan sen de varsm, diyemedi, sustu. Eer Dervii ldrdkten sonra sen de bana istediimi yapmazsan... Sen de... Sen de korkarsn aslanm. Btn can oyunu oynayanlar en korkaklardr. yle deil mi? u den karncalara bak. D-en insann onlardan ne fark var? Yok mu, diye sordu kendi kendine. Hi yok mu? Yok, dedi inatla, Mustafa Beye karlk vermedi. ukurdaki kk karnca epeydir bcein yresinde, stnde dolanp duruyordu, sonra hrsla bcee saldrd, ekitirmee balad. Gn kavuuyor, akamn glgeleri ar ar siliniyordu. Mustafa Bey ayaa kalkt, uzun bacaklar stnde yayland, gzn Anavarza kayalklarn knalam, at aacak gne dikti334 Bugn artk gelmez, dedi usullacana. Bugn artk ermez. Yarna. Yarn gelecek. Yarn gelecek, dedi Mestan. Kamlktan kp, bkln iindeki atlarmn yanma vardlar. Atlar balarn kl torbalarnn iine sokmular ktr ktr arpalarn yiyorlard. 335 34 Hac Kurtboa gene vaktinde uyand. Halbuki bu gece uzun bir sre uyuyamam, kurmu durmutu. etin bir savan ei-indeydi. ok yaam, ok alm, hep baarl olmutu. Kendisine sorarsanz dodu doal att her adm bir baaryd. Ba-aclaryla da sonsuz konurlanyordu. Her konurlandka, hayal meyal anmsad ocukluu geliyordu aklna. Stmadan kvra-na kvrana len anas, Yemene kimbilir ne zaman gitmi de gelmemi babas geliyordu gzlerinin nne. Sekiz tane erkek kardei vard. Her biri srasyla ld. Hepsi de ayn hastalktan, olancktan gitti. Anavarza ovasnda olancktan gitmeyen, hele olanca yakalanmayan ok az ocuk vard. brahim geliyordu gzlerinin nne. Hac kardeleri iinde en ok brahimi severdi. nce, uzun, yakkl, iri gzlyd brahim, hnerli parmaklan ok uzundu. brahim en gzel, nakl kam ddkleri, st dalndan develeri, arabalar, yapraklardan, ieklerden eytan evlerini yapar, kurumu irisiklerinin iinden ac, kekremsi, genzi yakan, azck insann bam dndren, biraz fazla yeyince her soluu iek kokturan kokulu ballar o karrd. Baka ocuklar bir gnde on tane ball irissiki bulursa Anavar-zann kekikli, kurumu, esen yelde ufalanan, dalan, dalga dalga t ovaya kadar giden kekikli yamalarnda o bir kucak toplar, sonra gz scanda kavrulan bir kayann stne oturur, 336 L mestolmu, kutsal bir eye dokunurcana irisikilere dokunur, onlar ar ar aar, bir prlt gibi azcak yeile alan, on buday tanesi kalnlnda, oyulmu ince irisikinin iine, dibine doora uzatlm bal bulur, yalanr, yarsn bir ple alr, tam ortasndan bler Hacya uzatr, sonra da kendisi, irisikinin oluu iindeki bal gzlerini kapayp dilinin stne koyar, dilini aznda usul usul dndrrd, t ki azndaki tat silininceye kadar. Sonra baka, baka irisikileri aard. Hac Kurtboa u i'nyada ne renmise brahimden renmiti. atr atr eden bir yaz gnyd. Gne kaynyordu. Birden brahim dut aacnn altnda, ayak bileine kadar gelen tozun iinde kvranmaa balad. nleyerek, buyuyorum, diyordu. Buyuyorum, diyor, dileri takr takr biribirine arpyordu. Buyuyorum. ki kat oluyor, alp kapanyor, kopacakm gibi, ellerini ayaklarm aarak, uzatarak, uzanabildii yerden daha ok uzanarak geriniyordu. Sabahtan gn kulua kadar byle srd. Sonra yanyorum demee balad. Bir yanyorum, diyor, bir yorum diyor, alp kapanyor, geriniyor, titriyor; yumuluyordu. Sonra gerinmesi durdu, dilerinin tkrts durdu, rengi sandan daha sarya, sonra yeile dnt. Bedeni ar ar rpertilerle titriyordu. Sonra az kprmee balad brahimin. Konular komular toplandlar. Aralarnda konuuyorlard. Bu ocuk iflah olmaz, diyorlard. Sert arpt, uzun srmez. Sonra imeni yeil gzl Hsne Kar geldi. Beli bklm, deneine ke ke. ocuun banda durdu. Bu ocuk gitmi, dedi. Vay brahim. Ben bu ocuklardan korkarm, diye de mrldand. Bu bir keye bzlp sabahtan akamlara kadar dnen ocuklardan korkarm. Bunlar uzun yaamazlar. Vay brahim. Ne de gzel, ala gzl bir ocuktu! Vay brahim vay! Bir semer getirin, diye grledi sonra da. abuk bir semer. Allahtan umut kesilmez. Hemen oracktan bir semer buluverdiler. Semeri az yukar toza yatrdlar. Semerin keesi yer yer anm, iindeki otlar darya frlam, otlarn kylar terden, tuzdan, yadan kirlenmiti. brahimi kaldrp semerin iine yatrdlar. brahimin boyu semerden uzun 337 F: 22 geldi, bacaklar, plak sapsar ayaklan araa kaa. Bacaklar usul usul, rpertilerle titriyorlar, titriyorlar birden yukar fr. layveriyorlard. brahim bir ho sesler karyordu. Azndaki kpk oalarak. Arada srada bir kadn ocuun azndaki kpkleri siliyordu. Kadnlar gittike oalyorlard. ocuklar da gelmilerdi. Yapraklar tozdan gzkmeyen, dallan kanat gibi alm dutun altnda, az kpren, gittike titremesi usul usul snen, rpertiye, seirmeye dnen brahimin yresinde halka olmulard. brahimin alnndaki boncuk boncuk terler de kuruyordu. ocuklar hi kprdamyorlard, ask donuk suratlaryla gzleri brahimde. Azck akn. Birka kadn alyordu. Bunlar, ocuklar byle, brahim gibi len kadnlard.

Hsne Kadn semerin yanna, tozlarn iine bada kurmu oturmu, titreyen, burumu, lm eliyle semerin tahtasna yapmt. Semerden ac, ekimi bir ter kokusu geliyordu. teden bir kadn geliyordu. Delirmi gibi, oynar gibi... Alayarak, ustura gibi sesi kayalklarda yanklanarak... Geldi kadnlarn yresinde dnmee balad. Yz uzamt. Kollar ku kanatlar gibi iki yannda rpmyordu. Sonra kalabal yard, semerin yanma geldi. Sesi brahimi grnce daha da lkajp usturalat. Bu sefer semerin yresinde dnmee balad. Dnd dnd, birden sesi kirp diye kesildi, orada, hastann ayak ucunda dikildi kald. Kaskat kesilmi, kprtsz. Gzlerini bile krpmadan, bym, dudaklar morarm, atlam, elleri sapsar, darmadank olmu salarla. Gencecik. Kalabalk mrldand. O bytt brahimi, dediler. Teyzesi. ocuu da olmuyor. Yangn gibi. Birden hasta semerin iinde doruldu, baksz, grmeden bir sre yle kald, sonra usulca gene arkas st semerin iine yatt, gerildi, kprdamaz oldu. Kprtsz kadn yle donmu kalakald. Birka birden rtlar. Kalabalk kart, her kafadan bir ses kmaa balad. Hac usulca kalabalktan ayrld. Ky dar knca komaa balad, koarak, soluu taarak Ceyhann kysna geldi, yar aa indi, bir kuytuya sokuldu, 338 alamaa oaaa. uun oatt gitti, o nep alad, sonra uyumu. Uyandnda gece yary geiyordu. Usulca, merdivenleri sallamadan ardaa kt, yatana girdi. Sivrisinekler bulut rnei eliyorlard. Sesleri kula sar eden... Paralyorlard. Al stma diyordu birisi... Hep al stma. Doktorlar bir ine yapyorlar... Vay brahim... ukurova batsn. Burada hi bir ocuk yaamaz, bu batan iinde, bunca sinek varken... Burada hi bir ocuk yaamaz, bu batan iinde, bunca sinek varken... Yaylalar. ld brahim. lecek ocuk deildi. Hac yatanda tm bedeni sivrisinek srndan imi, yara olup aztm, kanr, soyulurken, yar uyur, yar uyank bunlar duyuyor, dinliyordu. Gn kzdrm, ar, gz atrmayan bir scak kmken merdivenlerden indi. Teyzesi orada, alnnda bir kara atk, elleri belinde yle duruyordu. Yasl, kurumu, kan tkenmi. Teyzesinin yzne bakamad, ban yerden kaldramad, hi bir eyi gremedi. Otur da bir ey i. Bir sen kaldn. Bir ey ye... Hac duymad. Kyn dnda yrd. Yordamlayarak, bir karanlkta yrr gibi. Sonra bir yola dtn hayal meyal ansyor, yolun tozlarnn ayaklarn kzgn demir gibi yaktn, acya dayanamayp kotuunu, bir kasabada gzlerini atm da hayal meyal ansyor. D gibi... O gn kasabada azck azma bir ey att m atmad m hi ansmyor. Neden sonra bir gzn ayor ki bir evde, bir sarkl adamn karsna diz km bir eyler ezberliyor, kargack burgack bir eyler yazp karalyor. Buraya kadarki yaants bir d olarak bile aklnda deil. Kasabada ne yapt, nereye gitti, bu eve nasl geldi, kim getirdi? Ne zamandan beri bu mamn karsnda byle diz kp durmu, durmadan hi duymad bir eyleri, sze benzer bir eit sesleri grtlandan karyor, ansmyor. Elini yzn yudu, bada kurup sofraya oturdu. Her zamanki yapt kahvalty hazrlamlard gene. Kalayl bir bakr ahanm ortasnda bir tereya topa duruyordu. stnde par339 inak izlen ve domur domur olmu ayran damlalar... Bir de pe, tekli bal vard sofrada, ieklideresinden getirilmi. Baln te yannda gz gz, bir petek gibi olmu peynir duruyordu. Hac Kurtboa nce ak sakaln iki eliyle svazlad. Sakal yle uzun deildi, deirmi kesilmiti. Uzun sakal hi sevmezdi. Yufka ekmeinin yarsn kopard, drd, nce tereyan bir tahta kakla ald, yle bir top ekmein ortasna koydu, ayn ka bir de bal anana soktu, onu da getirdi ya topann stne yayd, ustalkla, alkn ellerle... Ekmei katlad, drd, gzlerini kapad, drmii srd. Drmn dibinden yala kark bal avu-cundan aa, nne ylm yufkann stne damlad. Sonra o damlam yufkay alacak, drm yapacakt. O, birinci lokmay inerken yanda kaynayan semaverden eline annda bir tten ay barda tututurulur, Hac Kurtboa bu ie ok sevinir, beklemez, aard. Sonra da kelekle peyniri drm ederdi. Onun ardndan bir ya bal drm daha... Kahvalt ya bal dr-myle ayakta sonulanrd. Atn stnde, otomobilin iinde. Daha tanyerleri yeni iiyor, kyde derinden, koygun seslerle yayklar yaylyordu. Yayktan ilk alnm tereya Hac Kurtboamn nne gelirdi ve azck am kokard, tulum yayn yzne srlm, krmz am kabuundan dolay. ri bir kei derisini tulum karrlar, kllarn yolarlar, tuzlarlar, binbir ottan, aatan karlm ilalarla deriyi ilerler, kokusunu alrlar, bekletirler, nce yaykta su yayarlar, birka gn, sonra yourdu yaya aktarrlar yaymaa balarlar. Yayk krmz olur. Yay ii bittikten sonra, dlp ufalanm, pul pul olmu krmz am kabuunun iine yatrrlar her zaman. Kadim Trkmen geleneidir. am aacndan, uzun fya benzer yayk daha yeni icat olundu, ama Hac Kurtboa daha evine sokmad aatan yay. Olmaz. ofr arn. Otomobili uzun siyah bir Ford'du. Daha yeni almt. Bir yl bile olmuyordu. Eskiden en gzel Arap ata o binerdi. Grkemli bir Arap at kadar insanlara etki yapan hi bir ey yoktur. onra yepyeni, gcr gcr tay tona en grkemli kr atlar o kotu, faytona kurulup sigaray tellendirmek, tek attan daha grkemli oluyor, daha byk etki yapyordu. Fayton a da az bir' srede geti. Otomobil balad. yle bir otomobil olmalyd ki, u ukurovada bulunmasn, Mustafa Kemal Paann gzbebei Ali Saip Bey ve de Deli Memet de kskansn. Hem de Ra-nazanolu Beyleri, hem de... Hem de... Antep Beyleri, gz kanl Mara Beyleri kskansnlar. Ata

binmek gibi yok ama, her eyin bir a var, atn da a eskidendi. u dik kafal, mendebur suratl, kendisini Allann olu, Peygamberin halifesi, Mustafa Kemalin kardei, Cengiz Hann torunu sanan Derviten baka ata binen kalmad ovada... O da korkusundan biniyor. Ouzun, Yreirlinin, Cengiz Handan kopup gelen Yre-irli Beylerinin, hem de ulu Avarn, hem de Kay boyunun, hem de Osmanlnn dedesi olan obalarn, airetlerin soyundan akp gelen, hem Dulkadirlinin yeeni olan Derviten baka... Soyuna stm. Ata binsin, ata binsin, ata binsin varsn. Binsin de o alak soyu ycelsin. Merhaba Hac Aa kardeim. Merhaba canm. Gzleyi gzleyi gzm drt oldu. Mahir Kabakolu otomobilin kapsm at. Otomobil gelmi ehir kulbnn kapsnda, ulu narn altnda durmutu. Ho geldin. Hac Aa ona elini yle uzaktan, kaslarak uzatt. Kimsenin elini skmaktan holanmazd. Bu el skmak da yeni bir icat. Herhalde gavur icad olacak. Ama Mahir Bey okumu adam, efendi adamd. Viyanalara gitmi okumu, dnyay gezmi grm, her bir eyi ezber etmi, ismet Paann sofrasnda yemek yemi, Fevzi Paann huzuruna korkmadan varm bir bey kiiydi. Bilmedii yoktu. eytana pabucunu ters giydirirdi. Birka ylda nasl tapucu Abdlhalik Efendinin azndan girmi burnundan km, ne kadar Ermeni tarlas varsa Kabak-olunun stne yazdrmt. O Kabak m, uyuzun bi-1 isiydi. Sonra ite bu eytann sayesinde Kabakzade oldu. ha j340 341 Hac Aa yukarda bekliyorlar. Muallim Rstem Bey de geldi. Sleyman Aslansoypene de geldi. Cafer zpolat da var Zalmolu da... iyi, iyi, dedi Kurtboa Hac Aa, yrd. Yrrken geni, izgili alvar yalpalyordu. Ceketi beline oturmutu. Yrtmacnn altndan ak kua gzkyordu. Ve ayaklarnda tozlanm rugan kunduralar donuk donuk parhyor-lard. imeni yeil gzleri iri, imekliydi. Yz uzun, kalar gr, pskld, ilk bakta insan onun knal gr kalarn, sarkk, uzun byklarn grrd. Hac Aa insana sakalsz gibi gelirdi her zaman. Bir doksan boyunda, geni omuzluydu. Dimdikti. Sa yananda byk bir Antep ban izi hep kzarrd. Aln geni, krk iindeydi, kaln, geni krklar. Kocaman elleri, ayaklan, byklar nereye girerse kendinden nce girerdi, sonra o bir heybet gibi kerdi vard yere. Kulptekiler hep birden saygyla grrr diye ayaa kalktlar. Kurtboa Hac Aa glerek, iri eli gsnn ortasnda kk kalarak, herkesin gznn iine dimdik, gzlerini hi krpmadan bakarak: Selamnaleykm, dedi Selamnaleykm. Ayaktakiler: Alaykm selam, diye grlediler. Her davranlarndan Kurtboaya kar korkulu bir sayg belli oluyordu. Oturunca her yerden tabakalar uzand ona. Hac Aa ban sallayarak: Kusura kalmayn, dedi. Ben kendi tabakamdan... Altn tabakasn kard, ar ar sigarasn sard, yaktlar. Eeee, efendiler, eeee, Aalar, demek o Savc olacak adam direniyor ha! Dirensin, dirensin. Dirensin bakalm... Haydi bakalm. Grelim onu. Mahir Kabakolu: Grelim onu, dedi. Oradakiler alttan bir mrltyla: 342 vjuciii unu, uyc muucuulcu. Bu Savc izzettin Fahrettin Beydir. Kasabaya ne zaman geldiini kimse bilmez, irice gbeinin stnde birka altn zinciri sallanr, hem de yirmi drt ayar, altnn has. Hem de krmz, yer ver nav dklp, karas kalm kravat elmasl bir altn ineyle tutturulmutur. Savcnn dedesi eski Sabrazamlardan-dr. Dedesinin ban Padiah kesmitir. Hangi Sadrazamdr dedesi, ban hangi Padiah kesmitir, bilinmez. Savc da bilmez, hem de sylemez. Soyuyla da nmeyi sevmez. O bir kskndr, dnyadan elini eteini ekmi bir mnzevidir. Gelmi, garip bir ku gibi, yalnz, kimsesiz bu kasabaya snm, daha dorusu bu kasabaya demir atmtr. Yce frtnalardan kurtulup bir s kyya, sonsuza kadar alnmayacak bir demir atmtr ve hayat teknesi bu s suyun iinde rmektedir. Ve hem de ryecektir efendim. Her akam Incecikolunun lokantasnda, teki memurlarla birlikte rak sofrasn kurar, tekiler anlasnlar anlamasnlar o durmadan Hayyamdan Rubailer, Fuzuliden, Nedimden, Nailiden, Nabiden, Nizamiden, rfiden gazeller okur ve anlamlarn bir bir syler. Yirmi yldr bu masada reklenmi oturmular da vardr, izzettin Fahrettin Beyin iirlerini ezbere bilirler. Rak sohbeti izzeti ikram ile saat onda biter ve yaran tam onu eyrek gee ehir Kulbnde olurlar. Masalar kurulmutur. Gece yarlarna kadar kumar balar. Poker, ak poker, remi, rulet... Ne kadar belal oyun varsa... Savc kumarda deiir bambaka bir insan olur. Yenildii zamanlar kudurmutur. Yenildike saldrr, bir canavar kesilir. Yenilip paras kalmaynca kulpte kim varsa, nne tansn tanmasn kim karsa nce on lira ier, adam verirse, ald paray gene verince gene gelir, bu sefer yirmi lira ister, otuz, krk, elli, yz, bine kadar, ne kadar yenilirse, ne kadar

alabilirse alr. Kulpteki btn insanlar trtklayp, hi birisinden bir daha yz bulamayp, saat sabahn nde, drdnde kasabada nne gelen herhangi bir evin kapsn ald ok olmutur. alp ev halkn bir a-bir tela iinde uyandrd: Bitirdiler beni, soydular 343 dah aa >y onr, tan knlk. ----------J----------------J de am kapataym, yoksa yarn a kalrm, karm da bana grlmedik hakaret eder, dedii ok olmutur. Kurtarn beni. Kasabada baz geceler byle on, on be kapy da aldg! olmutur. Savcya ii denler byle geceleri, byle yenilgi kumar gecelerini seerlerdi. Sabahleyin Savc ounluk para aldklarn, aldklar kaplarn sahiplerini ansmazd ama, baz baz dairede byk hrlar da kard. Ald paralara karlk ou zaman hi bir i grmez, vazifesini ne pahasna olursa olsun suistimal etmezdi. Yalnz baz ekindii, korktuu kiiler vard ki, onlarn dediklerinden de kamazd. Bunlardan birisi, daha dorusu birincisi Hac Kurtboayd. Dn gece on bin lira aldn. Efendim, siz kimsiniz affedersiniz tanyamadm sizi, za-talinizi, ne on bin liras? Birisi on bin liranz m gasbetti? Kimsiniz Efendim? Gerekten izzettin Fahrettin Bey akmlk iinde. Ellerini uuturuyor, kibar, nazik... Vah vah efendim! Demek on bin liranz... Ulan kara dinini, ulan Allahsz, dn on bini kumara verirken beni iyi tanyordun, imdi mi ulan kara dinini, ulan Sadrazam dedesini, ulan... Telalanmayn, telalanmayn, telalanmayn... Kimsiniz Bey? Ulan btn varm elimden alrken... Birdenbire yeillenen bir tabanca akt. Namlu tam zzettin Fahrettin Beyin geni alnnn ortasna dnd. Rica ederim, rica ederim, biraz sakin olun. Siz kimsiniz? Bana Kurtboa Hac derler. Recep Cmbn katiliyim, elimden bir kaza kt. Sana on bin lira daha var. Beni bu katillikten kurtaracaksn. Evet, nasl kurtarrsan kurtar. Savc terlemiti. Terini sildi, sararmt, kendine gelince yzne yava yava kan yrd. 344 uift.e. curas resmi dairedir, tabancanz yerine koyunuz, telalanmaynz, imdi sizi gayet iyi tanyorum, on bin liray ne zaman temin edilebileceksiniz onu bana syleyiniz, nk ihtiyacm vardr. Siz benim kardeten-ileri bir can kardeimsiniz, iiniz grlecektir, bu ite bana yardmc olacaksnz. Olurum efendim, Para da hazar. Siz hkm giydiniz. Bana baka bir Kurtboa Hac bulacaksnz. Hkm giydiniz ve Temyizde de kesinleti. Yirmi drt yl m giymitiniz? Yirmi drt yl. Bana bir Hac Kurtboa bulunuz. Her yl iin de iki bin be yz lira temin ediniz. iki bin be yz lira kolay ama... Hac Kurtboay nereden bulaym? Nfus Memuruna gidiniz. Deil mi efendim? Bir adam bulunuz ki nfusa kaytl olmasn. Ulan Mddeiumumi Bey bu iyi be! Vay anasn... Feraset. Ulan sen sahiden izzettin Fahrettin Bey deil, Paaymsn. be... Yaa be... Ben sana ingenelerden... Olur mu? iyi bir ingene, iyi bir Hac Kurtboa Aa olabilir. Onu Diyarbakra yollarm... O sonra ben Hac Kurtboa deilim, ingene Recep Zobiyim, diye istedii kadar barsn, ilk affa kadar o Hac Kurtboadr. Hac Kurtboa olu Hac Kurtboadr. Yaa bire Mddeiumumi! Sen Sadrazam torunu deil. Padiah torunuymusun. Ulan ne biliyorsun Recep Zobiyi, nerden akl ettin? Hay bin yaayasn. Karlkl glmee baladlar. Gller biribirine kart uzun bir sre. Gbekler, byklar hoplaya, eller rpla, dizler dvle dvle oda bir glme kasrgasnda alkand bir sre. Ve Recep Zobi, Hac Kurtboa oldu. Daha da yledir. Hapisten kal epeyi bir zaman oldu, daha da Hac Kurtboadr ad. Yalnz ona Aann yannda kimse Hac Kurtboa diyemez, 345 JVZiO.1 j JVI^tllll^Ll IV^L/Cll II -t\JU XLl.il L Hac Kurtboalk. Sevdi. Mahir Kabakolu:

aralm m buraya onu? diye sordu Kurtboaya. Hac Kurtboa uzun, salam parmaklarn sakallarnn arasna soktu, kad, dnd. Herkes tetikteydi. Eli sakalndan byklarna, sonra burnuna gitti. Uzun bir sre orada dolat. Sonra: Olmaz, dedi, elini dizine indirdi. oktandr nnde bekleyen kahveye uzand. Sesi toktu. O bizim can bir kardeimiz-dir, uamz deil. Ve de hem de yce devletimizin burada z bir, ulu temsilcisi, alicenap, onurlu bir kiisidir. Onun hatr yoksa yannzda, onun hatr benim yanmda dalardan ycedir, yce bir Hkmetimizin hatr vardr. Ol sebepten onu buraya, ayamza aramayz. imdi burada biz bir heyet kuracak izzettin Fahrettin Bey kardeimizin, Sadrazam soylumuzun huzuruna, hem de ayana gideceiz. Olur mu? Bundan mnasibi olmaz, dedi Mahir Bey. Bir ben, iki sen, , , ... Gzlerini frlatarak dimdik oradakilerin stnde dolatrd Kurtboa. Hah, ! Muallim sen de gel. Senin azn iyi laf yapyor. Oturtuyorsun. Sleyman Aa, sen de gel. Olur, dediler. Mnasiptir. Evet efendim, ite byle. Akasaz pay ettiler. Bu Yrkler de nereden kt? Ya bu kyller, hele u smkl kyllere! Ne oluyor bunlara yahu? Yrkler oturdular Boa Hyne, nian tann yukarsna... On bin dnm zaptettiler. adrlar ykp yerine hu yaptlar. Buras bizim ata dede klamz diyorlar da baka bir ey demiyorlar. skndan nce klamzd, iskndan sonra yurdumuz oldu. Dervi Paa bizim obamza burasn kendi eliyle verdi. Omuzlarnda srmalar gne gibi parlyormu Dervi Paann. Atnn stnde aslan gibi... yle iri, gk gzl bir adamm ki Dervi Paa, altndaki atn beli yere doru bklyor346 mu. isKan zamanmaa aKisz unanen sKana Kar Koyar, verilen tarlalar, dede klaklarn brakp brakp kaarlarken, Der-vis Paa Islahiyeden Hassaya kadar, Haebe kadar toprak koymam stne yazdrm. Bu aklsz Yrkler de neden sonra, is iten getikten sonra geliyorlar da klaklara sahip kyorlar. Evet efendim, ite byle. Amma velakin bu Yrklerle baa klmaz. Ha deyince yz tane silme silahl, cengaver karyorlar. Ha deyince... Her birisi de kan iici, ahin gibi adamlar. Onlar oradan, Akasazdan skmenin mmkn yok. Akasaz kuruduka onlar Akasazdan ieri t ortasna kadar yryecekler. Sonra sonra, en belals, bu dil bilmez Yrklerin Ankarada da hkm yryen bir adamlar var. Nfuzu taa geen... isterse bin silahl karsnlar. Evet efendim, evet! Ya o kyller! insann hallerine yrei paralanyor. Paralanmaz m? Vatanda deil mi onlar, vatanda? Karde deil mi? Tam Akasazn ortasnda, gbeinde... Gbeinde... Bir kara paras... Onlarn maceralarm ite u iki gzmle grdm. En kk hilafm varsa iki gzm nme aksn. Brakmazlar bu ky orada, yerinde... Bu her tutam bir altn olan topra brakmazlar o kyllere... Ama brakmazlar. Kurana el basarm ki onlara bu tarlalar vermezler. Yreim yanyor fkaralara... Yamyor yreim, evet efendim evet. Yan-nyor yreim kor gibi... Yreim yanmasn da ne yapsn! Yan yreim, yan! Yan ki... Dalardan geldiler. Ayaklarnda ham ark, krmz postal, sar edik... Bacaklarnda nar kabuuna, ceviz kabuuna boyanm el dokumas kaim yn alvar, yakalar ilemeli Mara man-sndan izgili mintan, ellerinde terkeler, kadnlar srma ileme al nlkl, yallar mavi dolama, ak barts, kzlar gelinleri srmal fes, gm tepelikler, ellerinde terke, ifte dolma, akmakl tabancalar, dudaklarnda yzyllarca teden gelen atlar, trkler, sazlar, tulumlar, kabaklar ve davullar ve zurnalarla geldiler. Kimileri uzak Torostand ve Krte konuuyorlard. Semah dnyorlard her dzlkte, her kaya dibinde, ulu ateler 347 yakarauan ve atee ve insana ve guze aemeere, u aunyada ne ki var, ne ki gzel, ieklere, koca bir mavi iek olaraktan am gkyzne, dibinden k kaynayan aydnlk sulara ve insanlara ve topraa yere diz kp, sa dizlerini lmsz toprakla bititirip niyazda bulunuyorlard, her eyi unutup, kendilerinden geip... Yurtlarn brakm, kylerini, evlerini brakm, ulu Torosun yamalarndan, am, kiraz, it burna ieklerinin arasndan inerek geliyorlard. Krgna uramlard. Yzyllardr zul-me uramlard. Ve orman kesiyorlard, orman kklyorlar, hopur ediyorlard. U ylda, be ylda bir dnmlk, iki dnmlk toprak karyorlar ormandan, kan emek, her karnda bir avu almteri... Bir yl ekiyorlar, ikinci yl sel gelip topraklarn alp gtryor ve topraklarnn yerinde sivri kayalar kalyordu. Bir yl deil, be yl deil, yz yl belki, yz yl belki... Ve Torosun aac, ormam eridi ve topra eridi. iekleri, otlar, anlar, bcekleri, kular yokoldular. Ve g balad Torostan cvaya azar azar, sonra ymlarca. Stmadan, sinekten ldler. lmeyenler yarc, yanama oldular. Gzkarann Hatunu telaland, ok topra, ok yarcs vard Anavarza yazsnda. Hkmet iledikleri tarlalar yarclara verecekmi diye, bir kaygl haber dolat elden ele... Gzkarann Hatunu bunu duyunca yarclarna seslendi, ey kardeler, dedi, su bende deil Hkmette, benim topram sizlere verecekmi. Yarndan tezi yok topram brakp gidin. Dediler ki etme Hatun, biz bu topraklan, seni ok sevdik. Burada ok ldk alncaya kadar. Bizi buradan karma, biz senin topram almayz. Sen bize iyilik ettin, yarc yaptn, biz ekmek yediimiz sofraya bak sokanlardan deiliz. Biliyorum, dedi Gz-karamn Hatunu, siz benim topram almazsnz, ama Hkmet size zorla

verir. Zorla verse de almayz diye zarlk ettiler kyller. Karagzn Hatunu, ben Hkmeti bilirim, dedi. Siz onun verdii topra almazsanz size zulmeder, grlmedik ikence eder, bakaldrdnz diye sizi ldrr. Biliyorum, siz betopram almazsmz, soframa bak sokmazsnz, amma ve-lakin Hkmetle de baa kamazsnz. Kyller bir ey demediler, elleri brnde kald, o gece sabaha kadar alp teberilerini topladlar, ala afakta Gzkarann Hatununun kynden ktlar. Anavarza kayalklarna vardlar. Kayaln dibinde bir ulu ate yakp semaha durdular. Sabaha kadar dnyaya, aya, yldzlara niyaz ettiler. Ala afakta bir de baktlar ki, Anavarza yazs, Akasaz kylar topraklardan atlm kyllerle kaynayor. Topraklarndan atlm kyller ovada dolandlar durdular. Bavurmadk kap, konmadk yer brakmadlar ukurova topranda... Bir le scayd. atr atr. Sca bir ses yrtt. Gzkarann kylleri, Gzkarann kylleri! Gzkaramn kylleri bir aacn altna birikitiler. Stmadan hepsinin dudaklar atlamt. Bir deri bir kemik kalmlard. ocuklar da durmadan lyorlard. ocuklarnn lsn gtrp, hrszlama, Gzka-ra kyne gmyorlard. Uzun Ali Rza derler bir yal kii vard ilerinde, gn grm, mr eskitmi, ok uzun boylu, kavi bedenli bir er kii ki, szne salam, hem de szne yiit... Ali Rza dedi ki onlara, bu byle olmayacak komular, aylardr dolandk durduk ukurovann dznde, bavurmadk ta ko-madk, elimize hi bir ey gemedi, ldk, stmalandk. imdi size bir ey nereceim, zor bir i, yars lm, yans dirim ama, sonu selamet bir i. Her bir yolunu anlatacam, benimle gelen gelsin, gelmeyen de ukurovada drt dnmeyi srdrsn. Syle dediler. Sana canmz da kurban, malmz da. Sen yeter ki syle, yeter ki bizi bu beladan kurtar... Kurtaralm, dedi Ali Rza, ona Uzun Ali Rza derlerdi, ok uzun boylu, kavi yapl bir kiiydi. Balad Ali Rza, ddk gibi bir sesi vard, uzayp ksalan, alalp ykselen, hem de baran. u Akasaz gryor musunuz, u zmcar, bkl, kara ald, u bata, sazl, u burgalar, bvetleri? te burada, ben deyim yz bin dnm, siz deyin iki yz bin dnm toprak yatyor. Hem de ne toprak, inl 348 349 san eksen biter, kn verir bir toprak, ite ben, sz ^uKurovada ayanz basacak bir toprak ararken, ite ben bu Akasaz bir bir yokladm. Tam orta yerinde Akasazn bir tmsek var, kuru. Dpedz ite bu toprak gibi kuru. Bu kuru yerin uzunluu bin yz krk alt adm, eni baz yerde on sekiz, baz yerde yirmi , baz yerde de on iki buuk adm. imdi size sylyorum, buraya gidip yerlemek istiyorum ben. Bu kuru yerin kylan da epeyi s, arklar, kanallar ap ekersek suyu ok toprak kazanrz. Hep bir azdan gidelim, diye bartlar. Uzun Ali Rza bir sre susup parmaklarn trdattktan sonra, zor iler var, dedi iini ekerek. Mkl iler. imdi efendim bu tmsein yan yresi uzun kamlar, sazlar, berdilerle sarl, gkyz bile gzkmyor. Scak ldrc, ieriye azck bir yel bile szmyor. Kaln, buulu, kokan, al bir hava, her bir sivrisinei nah bu kadar, parmam kadar, kemikli, tanesi sokunca bir insan alar. Batakln ne kadar ylan yan, brt bcei varsa hep gelmi tmsee cemolmu. Bir ylan grdm, nah uradan uraya uzanyordu, ylan deil ejderha! Boynuzu var derler ya, ite onlardan olacak. Beni grnce dilini kard, atal dili ite tam u elim kadard. Ne diyorsunuz, gidelim mi oraya? Oray imar edip yurt tutalm m? Ama ne azndan drtte mz lr ocuklarmzn da tm krlr. Bu szler stnde hi kimseden bir sz kmad. Ne olur dediler, ne de olmaz. Dndler kaldlar. Sonra teker teker, balar yerde, derin bir keder iinde oradan ayrldlar. Yaaa, evet efendim, evet. Bizim halimiz dirliimiz byle ite. Byle! Byle! Byle ite byle! Uzun Ali Rza orada, uzun boyuyla dimdik, ta kesilmi kald. Gn batncaya, karanlk kavuuncaya kadar orada kald, sonra geceye kart gitti. Birka ay sonra Ali Rzadan bir haber geldi kyllere, sonra Ali Rzann maceras tm Anavarza ovasna yayld. Ali Rza bir sal yapm st aalarndan, alt ocuunu, karsn, iki ineini, dvesini, beygirini, eeini, tavuklarn salla batakln ortasndaki tmsee tam, oraya bir hu, bir ardak dikui, iki dnmlk bir de tarla kazanm bataktan, o tarlaya da karpuz ekmi. Bir karpuz olmu, bir karpuz, bir karpuz olmu, karpuzun her birisi diz boyu ykselmi. Hem de karpuzlar tadndan yenmiyormu. Ama ne yazk, ne yazk, eyvah ki ne yazk, Ali Rzann alt yandaki en kk ocuu Mustafa Ke-nal stmadan lm. Bu haber geldiinde kyller Akasazn yresinde dolanp duruyorlard. Ne oradan ayrlp bir yere gidebiliyorlar, ne konduklar yerde uzun sre kalabiliyorlar, ne de tmsee geebiliyorlard. Orada, batan kysnda, her birisi bir gl kadar kocaman am nergisleri grmeden, kokusunu duymadan frdolay Akasaz dolanp duruyorlard. Kse Duran, bunun baka bir mmkn aresi yok. Yer gk, kurt ku, brt bcek bizi kabul etmiyor. lm lmse burada da lm, orada da lm. Benim burada dolana dolana iki ocuum ld, Uzun Ali Rzann bir tek. Ben oraya gidiyorum, te bylece Kse Duran da vard tmsee... Ali Rza onu candan karlad, kucaklad. Hemen birlikte Kse Durana bir hu yapp, bir ardak diktiler, tarla karmaa baladlar. Sonra bir ay iinde, birer ikier Gzkara Hatunun kylleri gelip tmsee yerletiler, canlarm dilerine takp toprak karmaa baladlar. meceyle, iki ylda bin iki yz dnmlk bir tarla elde ettiler bataktan. Can eksen biter. Ama hi ocuklar, yallar kalmad, hepsi de stmadan ldler. Ve ky oldular. Ktn adm Cankurtaran koydular. llerini, hrszlama, bata aarak Gzkara Hatunun kynn mezarlna gmdler. Ol sebepten Cankurtaran kynde mezarlk yoktur.

Evet efendim evet, ve de sad hazar evet... Ve Aalar iddia ediyorlar ki, biz eltik ekip ve batakl besleyen Savrun ayn btn bir yaz, alt ay kurutmasaydk Akasaz batakl kuramazd. Ve de efendim ve de, ol sebepten Akasazdan kan tarlalar bizim hakkmzdr. Evet efendim evet, dnya dnyaya bin-se bu hakkmz bizim elimizden kimsecikler alamaz. Ve Cankurtaran kyn, bir tarafna inme inmi ama gebermeyen, o. el h ' SC 350 351 canavar tohumu Uzun Ali Rzay bataklktan kurtardmz, imar ettiimiz topramzdan atacaz. Hkmet deil, dnya ksa karmza atacaz. Akasaz bizim olacak... Evet efendim, evet biz lmedik daha. Kim kurtard topra, kim kuruttu Akasaz, kim kondu tarlalara... Vayvayl ky... Ocanz bata ulan, birer a kurt gibi saldrdlar batakla... Sizin snrnz, ite uras, u hendek. Batakln suyu ekilmeden nce. Eeee, nereye byle? Nerede kald hendek? Hendei be kilometre aa indiniz. Ne yapacaksnz bu kadar tarlay? Yzer dnm, iki yzer, yzer dnm pay etmisiniz. Babanzn mah gibi. Kim kurutmu, kim imar etmise bu toprak onun, ve hem de Aalarmzn. Anladnz m? Anlamadysamz banza dipii yeyince anlarsnz. O Kaymakam m, sizden yana m kyor? O Kaymakam vz. Bugn deilse yarn soluu Kaz-manda alr. Aalarn cam isterse, hem de paalarn, soluu em-dinlide aldrrlar ona. Evet, ve de evet... Onun can Muradiyevi ekmitir. sterse Kzlakcaka da gnderilir. Paalar, paalar hey paalar... Yaaa, paalar. Heeeeey paalar. Bizim paalar. Rstemolu yalnayak pezevenk. O aklsz kandrp birka kurua yz dnm topra alp Akasazm ortasna kadar ilerler misin? U yz dnm bin dnm yapar msn? Grecek o derebey art vatan dman, Dervi Bey. O Dervi Bey, Beylie kurban olsun. Zenginin paras, zrdn enesi. Ak alatr, dert syletir. Sen nereden ktn Altgzolu? Nesin necisin? Bu tapuyu nereden buldun? Kim kuruttu bu topra? Ulan deden batakl m satn alm? Senin o yce akll deden batakl ne yapacakm? Anavarza kayalklarm da satn m alm? Allah, allah ne \ a-pacakm kayalklar?... Bu kadar tuhaf bir dedesi olan adam... yle deil mi? Ka fabrikan var Altgzolu? Birisi Tarsusta. rr. Birisi Adanada, dokuma. Birisi de Ceyhanda, eltik. Bir de batakln tapusu... Byle bir dede? Syle allahakna bu tapuyu buraya nasl uydurdun? Srrilahi deil ya be kardeim. 352 sFedefl olmasn? Ama, bu bata kurutanlar, hem de Hkme-f'mizio, hem de partilerimizin, hem de... Evet, ve de efendim evet. Muallim Bey, Muallim Bey... Muallim Rstem Bey, sen bir muallimsin, gkgzl. Bu kasabadaki tekmil ocuklar, ite u kartal gibi Aalar senin dayann altnda geti. Hepsinin kafasna bu akl, bu feraseti sen soktun. Kasabaya geldiinde yalnayaktn. Ve Ermeniler katnda en ezel Ermeni evine sen kondun. Artin Klekyann evine. Kendirlinin konan sen ilkokul yaptn. Tandklarna, konar ger Trkmen Aalarna, ileri gelenlerine teker teker Ermeni evlerini sen dattn. adrdan kp Ermeni konaklarna getiler, ite simdi seninle ukurovay paya km olanlar bu Aalarn oullandr. Hayk Topuzyann topram, kan eder iftliinin tapusunu nasl kardn stne Muallim Bey, nasl? O n eekli Rahmet Efendi o iftlii almay akl eder miydi hi, sen ol-masan? Nasl akl ettin de arda yakasndan tutup, ne kadar paran var ulan dedin Rahmete. Onun ak ak karlk vermesi mi houna gitti? Alt bin dnmlk Vartan Beyann tarlasn hemen onun stne bir gn iinde yaptrverdin, niin? Ne geti aranzdan, neyin olurdu Rahmet? Sen bir Rumelilisin, o bir Malatyal. Neresi houna gitti Rahmetin? Ne oldu? Kzkarde: ince uzun, kara gzl, gzeldi. On yedi yanda. Sen o zaman krknda vardn. Bir ey mi oldu? imdi zengin olmu, Rahmat, Rahmet Aa olmu. Ona Bey diyen de var. Akasaza iki bin dnmlk bir yerinden de o girdi. O mu kuruttu Muallim Bey?... Senin hakkn var, oullarn var okumu stanbullarda, kzlarn var tuvana, okumu, damatlarn var, eski Trkmenden kalma, kartal gibi... Bu bata kurutma ilk sen akl ettin Fani Beyle birlikte. Birinci Dnya Sava ktnda ie balanyordu. Kyllerden ok para toplamtnz, korkutarak. O paralara ne oldu Rstem Bey? Senin hakkn, istediin kadar bataklktan kurtu-mu tarlalar iftliine kat. Sen bu kasabada herkesin retme-Ri, babassn. Sen akl etmesen, ileriyi grmesen, yol gsterms-Jen, kim gelir de bu Ermeni konaklarnda otururdu, isterse al353 F: 23 tn kapl olsun. Sen olmasan kim gelir de o Ermeni topraklarnn tapusunu alrd, avu avu tapu harc vererek? Sen olmasan Abdlhalik Efendiye kim metelik verir de nadide, ak pe, tekli bal, yayla yayla arayarak bulur da getirirdi? Kim bilirdi kim, bu tarlalarn sonra byle altn pahasna olacam, bir avu-topran bir avu altn olduunu, senden baka kim, kim, kim kim bilebilirdi. stersen tm Akasaz senin olsun. Helal olsun sana. Sen yaratan ki varedensin. Evet efendim, ve de evet. Ve de zulm, hem de kan... Hem de lm, stma, sinek, dz ova tepeden trnaa cilpirti, karaallk, kars aac, bklk, zncarlk... Kim akl ederdi ki... Kim akl ederdi ki u bataklklar kuruyacak, u karaallklar, cilpirtilikler, u kars orman kklenip hopur edilecek... Kim akl ederdi ki bu kasabann nfusu iki binden bine, binden on bine ykselecek? Yarsna Krtlerin yerletirildii, geriye kalan da harabolmu Ermeni renlerinin dolacan senden baka kim, kim, kim akl edebilirdi? Kim, kim, kim Hocamz, babamz, Allann bize akl ermii olaraktan gnderdii, kim akl ederdi ki bu kasabann insan says otuz bine, krk bine ykselsin yirmi yl iinde,

kim? Akn akn, topraklardan atlp geliyorlar. Orman, topra bitirip geliyorlar ve karncalar gibi ryorlar, yle ok... Btn bunlar senin karanlklar birer otomobil far gibi delip geen gzlerinden baka kimin gzleri grebilirdi? Btn bu kasaba, yeriyle yurduyla senin olsun. Ne almsan bu topraklardan sana az, anan sd gibi helal olsun. Evet, ve hem de sad hazar evet! Hem de ok evet, efendim evet! Yce bir kartal gibi dalardan indi. Knal, ar, geni kanatl bakrdan bir kartal, salar kudretten knal, diken diken, kirpi oku gibi. Byklar da krmz, diken diken, st dudan tam kysndan, kaim, ok gibi, burun deliklerinden, gr, ok gibi frlam. Gl enesi atal... Elmack kemikleri kk. akr ela gzleri ekik. Yeili, a yeili gibi bir ey, aklar da kanl-Uzun bacakl, beli ksa, omuzlar dk, ne doru, kollar ok 354 uzun, elleri yayvan, geni. Ba byk alnndaki damarlar parmaklar parmak parmak, kabarm. Yayvan ellerini arkasna, tarn knn stne balar, kayklarak, hi bir zaman bast yeri grmeden, ba havada yrr. Dalardan geldi. Kendinden ok nce n gelmiti. ok ok nce de n tekmil ukurovay tutmutu. Hacn yolunda, kprnn banda, Hacndan kap kurtulmaa alan Ermenileri gecenin karanlna, bir kartal gibi stlerine inen, hepsini dorayp kprden attktan sonra heybe heybe altnlarn alan, cnu da gtrp Adana Paasna veren oydu. Koz maarasnda on be tane knal, yeni yetme kz avenesiyle birlikte kirletip, on be gn tepsi iinde gbek attrdktan sonra hepsini, byle namusu kirlenmi kzlar insanoluna yaramaz diyerekten hepsini teker teker ldren odur. Ekiya Sultan Yzba onu evirince, hep yzba elbisesi giyerdi de Kzlba dedesi Sultan Ekiya, ona Sultan Yzba derlerdi, kendisini gn ortasnda on minare boyu uurumdan atarak, bir am aacna asl kalaraktan, krlm tfeiyle kurtulan oydu. Gidip Urfadan, Krt, Arap Beylerinin tavlalarndan yz krk alt soylu Arap atm bileinin gcyle alp getiren, tekmil ukurovann parman azmda lal- ebkem brakan oydu. Drt karsndan on dokuz olu olan oydu. Kabaaacn grlemesi dalilen diyen odur. Yaprakszda glge olmaz dal olmaz diline o pelesenk etmitir. Btn Torosu adm adm bilen, her koukta, kede saklanm Ermenileri delik deik arayarak bulan odur. Bir trk syleyince kasabay n m ttren, can isteyince atma binip kasaba arsnn ortasndan doludizgin kurun ska ska geen, Valinin makamna Arap atmn stnde merdivenden kan ki odur. Tarablus kuak balayan, krkl izme giyen, srmal abay Adanada srtndan karmayan, bana, ipek pou dolayan, alvarnn cep k-raklarn altn srmayla ileten odur. Ve soyad kanunu ktnda elinde soyadlar listesi ev ev, kahve kahve, ky ky dolaarak anna, yiitliine yakr, kahramanlna uygun bir soyadn aylarca arayan odur. Beendii bir soyadn bir hafta kul355 |! lamp eskittikten sonra baka baka soyadlarn deneyen odur. Kim emretmi bu soyadn, ulu byk Mustafa Kemal Paamz. Kendisi ne soyad alm, Atatrk. yi, ok mnasip, ona bu soyad yakp gider. Dnd tand, kendine yakr ilk soyadn, tm yaknlarna, akrabalarna sorduktan sonra koydu: Ulutrk. Yaaa, Ulutrk. gn Ulutrk, Ulutrk diye dolat, olmad. Ulutrk soyad trl sebeplerden dolay bir haftada eskidi. Birka gn de Trkl soyadyla dolat. Neden karmlar bu soyadn? Onu derinlemesine aratrmay ihmal etmedi. Efendim, Avrupada herkesin bir soyad varm, herkes, btn c soyadn adlarnn arkasna takarlarm. Eeee, bizde var soy knyesi ama yakksz, mnasipsiz birer soy knyesi. Hem de z adn banda gelir. Meymenetsiz adlar. Kulakszolu Memet, Gngrmemiolu Hasan, Osurukluolu Cuma... Hayrszolu Hseyin, Tmbzkolu Veli, Ktkholu Sl... Say sayabildiin kadar, pis, mundar soyadlar, ya Avrupadan gelen soyadlar yle mi? elikyldz, Sunguryldrm, Altndemir, ahinkanat, Ycebulut, elikpene, styldz, Klyrek... Been been beendiini al... En gzelini, en yakrn... Trkl soyadn ald. Sleyman Aslanyrei... ilkin ok houna gitti... Aslan-yrei de gnde eskidi. Sonra Soytrkdemirz ald, bir gn dayand. Bu arada soyadsz ary gn doland durdu, sonra Ulucengizsavakan oldu. En gzeli buydu. Sevincinden doldu tat. Her nne gelene sordu: iyi mi, yakt m bana? Bakn bana, Sleyman Ulucengizhansavakan... Bu da bir hafta srd. O da eskidi. Eskisin. Yakr soyad ok. Biri olmazsa tekisi... Biri olmazsa tekisi. Kynn adn kimseye syleyemiyordu. Ne yakksz ky ad yle. Bu Hkmette akl olsa esas bu ky adlarn, bu Trkln yce anna yakmaz ky adlarm birer birer deitirir. Aman Allahm aman, ne aman bilir ne zaman... Be mbarekler, iyi has ettiniz u mendebur soyadlarn atp, hem de batan alp ka balayarak deitirdiniz, ya ky adlarm? Kstky... Ne demek Kstky? Kstebek, yani yaban san, san azman ky demek. Trkln ulu bir 356 vatanna ooyxe Kaba bir ad yakr m? iftliin ad da bir berbat, Narlkla... Yrldkten, konup gmeden, kl adrdan I alma yakksz bir ad... Ne olmal, ne olmal iftliin ad, Gn-selitrk iftlii, ky, kasabas olmal... Btn dalara gzel gzel adlar bulmal. z bir Ouz soyumuza, Avrupa medeniyetimize yakr. Sonra batan alp ka balamak btn adlar ya, deil mi? Bu milletin tann toprann, dann suyunun, insannn adn deitirip yeni medeniyetlere ulatrmak. Kabalktan kurtarmal. Ve de, hem de yce vatanmz bu gerilikten kurtulmal. En sonunda Aslansoypene soyadnda karar kld. Zaten ok soyad tam, eskitmi, btn yakkl sydlans-__ dan hevesini almt. Aslansoypeneyse bulunmaz bir soyadyd.

Dalardan geldi, bir kartal gibi dalardan indi. nl Pa-nosyann iki katl yksek, ak badanal, ok pencereli, atsnn ortasnda ayrca ge am bir odas olan, on drt gzeli konan atalhyk Mustafa Aaya vermilerdi. Bir gn le st Sleyman dokuz silahk kiisiyle Mustafa Aann kapsn ald, buyur ettiler. Buradan kacaksn. Panosyann miras bana dt. Pa-nosyann olu olduumdan deil... nkleyin Panosyani ben iteledim. Ol sebepten Panosyann btn mal mlk, kona, tarlas, iftlii, dkkanlar hep bana kald, s Cebinden bir kat kard: ite de kad. Mustafa Aa kada bakaym diyemedi, azck izin ver de teberimi toplaym diyemedi, hemen: Azck izin Sleyman Aa, dedi, ve karsna seslendi: abuk Hatun, ocuklar l, kye gidiyoruz. Bu kasaba, Emeninin kona bize hayretmez demedim mi? Haydi abuk... Son-'a ben bizimkileri gnderir teberiyi aldrrm. Ve bakr rengi bir kartal gibi dalardan indi, dokuz silahl-syla; Panosyann konana oturdu, iftliini ald. Mustafa Aai, .1.1 i'. 1 357 ya gsterdii kat bir mektuptu. Konak iin, itiK iin... /a_ a sksan geer, Osmanlda, Trkiye Cumhuriyetinde ve bilcmle devlete geerli tapular, katlar kard. Btn bunlar Sleyman Aslansoypene bileinin, penesinin gcyle, kafasnn hakkyla ald. Byle bir yiide deil Panosyann iftlii, btn ukurova tayla toprayla feda olsun. Byle vatanperverane alan kiilere, aslanlara. Byle aslanlara yle soyadlar da feda olsun. Kynn ad da deiecek, Iklar olacaktr. Byle bir kahramann kt kyden deil k salmas, gne doar, gne. Gene alak gnll Aslansoypene Aamz... Kynn adn nfusa Gndoar yazdrmad da Iklar yazdrd. Drt karsndan on dokuz olu oldu. En bynn adm Kemal, ikincinin smet, ncnn Fevzi, drdncnn Kzm, beincinin Tufan koydu. Sonra srasyla bata kim varsa adlarn ocuklarna koydu. Her ii iyi, her davran dz. Halk Partisine girdi. T bakanla kadar ykseldi, sonradan Celal Bayan, Menderesi elinden tutup kasabaya getirdi, ar ar, ev ev, bunlar ellerinden tutmu dolatrd. Menderes Babakan olduunda ilk deveyi ona kurban eden, Adanaya geldiinde yol boyunca alt kan pahas boay ayaklarnn dibinde kesen odur. Her ii, her davran iyi ama, bir ii kt. Olu Adaletin elinden nasl kurtuldu? Dal gndz arnn ortasnda Hasan Kimsesizi yedi kurunla ldrdkten, hem de lnn banda durup, sa ayan lnn gsne koyup, halka dnerek: Nasl, iyi geberttim mi pezevengi? diyerekten, elini kolunu sallaya sallaya giden olunu bir gn bile hepiste yatrmayp Adaletin elinden nasl kurtard? Arceza Reisi Hurit Beyi kahrndan ldren, Mazlum Beyi Urfaya srdren ve de Antep Arcezasnn iinde ldrten kimdir? Her ii, vatanseverlii iyi, iyi ama... Kurtulu Savanda da n cephelerde alt ama... Arceza Reisine varlr da, olumu hapise sokma, bu olumun ilk avdr, sonra psrk, korkak kalr, bu vatana da korkak, psrk adam hi yaramaz denir mi? Ne olur iki gn yatsn olan hapiste. Teli mi incine358 ki, ikicik gn iin? Her ii iyi de... Btn bundan da vazgetik. Ya ikinci olunun ldrd adam? Ya onun ldrd teki adam? Yllarca onun olunu beraat ettiren hakimler balarn yukar kaldrp insanlarn yzne bakamadlar. Savc, kocaman devletin kocaman bir Sav-cs izzettin Fahrettin Tusalur. Ak ak insan ona arnn ortasnda rvet yedirir mi? Adn byle rveti karr m? tin hatr yoksa, sahibinin hatr var. Gl yzl smet Paamza, seni, bizi, hepimizi adam eden smet Paamza insan kyar m? Alsn, alsn, ne kadar tarla alacaksa alsn Akasazdan... Akyollu Mustafa Beyin, Sarolu Derviin ne kadar tarlas varsa alsn... Srgn ettirsin onlar... Hazr eline frsat gemiken... On dokuz olu var. Ancak Sarolu, Akyollu iftlikleri veter onlara... Ama onlara tabanca ekemez. Neden, tekilerin de var... Ama Hkmeti onlarn bana bela edemez, neden, onlarn da Hkmette adamlar var. te imdi byk frsat geti eline. Yerle bir edecek onlarn yurdunu, yerle bir edecek Aslansoypene onlarn... Ocaklarna incir dikecek... Akasaz bir anak bal, Aalar, kyller balans, sinek... Drt bir ynden saldrmlar Akasaza... Talana ha talana... Talana ha talana... Talana ha talana... Altta kalamn can ksn. Gc, gc yetene... O, bakr kanatl, bakr renkli bir kartal gibi Toroslardan ovaya indi ve Panosyann zenilerek yaplm konana kondu. Ve srgn eyledii, kard, ldrd, imini timini bellisiz eyledii Panosyann iftliim yurt edindi. ok maceralara girdi kt. Bir fabrika yaptryor imdi... Yce bir kartal gibi dalardan inen odur. Bakr renginde, hem de bakr kanatl. Yalnz bir ii kt... Kanl oullar, ellerini kollarm sallaya sallaya... te byle bizim halimiz dirliimiz. te byle. Evet efendim evet. Sad hazar evet! Bu oba ayanl obasdr. Balangta belki bin adrd, belki iki bin... T Horasandan, Harzem elinden, iki byk akar suyun arasndan geldiler. Usuz bucaksz,

359 byk Trkmen boyundandlar, onlar da bilmiyorlar imdi Obadan, elden koptular. Harzemin ykln, ta stnde tas kalmayn grdler. Kck atlarn stnde ekik yeil gzl karncalar gibi bir lm kasrgas sildi sprd, oluk ocuk gen yal dalardan bellerden, ulu ller ararak elden ele att onlar. Caber kalesinde denlerin iinde onlar vard. Diyar. bakr kuatp bir k Diyarbakr surlarnn dibinde oluk ocuk kladlar. Surlarn dibi sel gibi akm gelmi Trkmenle kaynyordu. Diyarbakr surlarnn kaps onlara almad, burlar dmedi. Yaz gelince dalara ekildiler. Diyarbakr surlarnn dibi ald. Ocak yerleri kald kararm, benek benek, adr kazklarnn delikleri kald bir de. Bir de srlarn, koyunlarn krnekleri kald. Baharn o krneklerde, incecikten tten, yer yer yeil otlar bitecektir, teki yeil otlardan ayrlan. Malatya, Kayseri kuatmalarnda da bulundular. Baba Ishakta ok can verdiler, yar yarya dorandlar. Onlar dorayanlar oluk ocuk, gen yal, kadn demiyorlard. Btn Trkmen, insanlk geleneini bozmulard Baba Ishak yenenler. Ve yaman d olmutu. Baba Ishakllar yalnkl dalmlard mnkir srsnn iine. Yenilmilerdi, ekin gibi biilmilerdi ama, bu d tarihin en byk yengisi, Ulu Trkmenin kendi Beylerine ilk byk bakaldrlan olmutu. Uzun yllar bir destan gibi, en kutsal bir Tanr emaneti gibi Baba Ishak ve onun gazas unutulmad. Ve o de girenlere ve Baba Ishakn yolunca yryenlere Baba Ishakl dendi. skndan nce yz, yz elli adrlk ayanh obas yazn Torosa, km ukurovaya inip kyorlard. Savrun aynn bu ulu narl bkntsn, derin burgal yerini klak tutmulard. Frkai slahiye ayanllar klaklarna yerletirdi. Ky oldular. Cayardlar Anadolunun ok yerlerinde ky olmulard. Eski grkemli gnleri atlarda, trklerde kalmt. skndan sonra kaan kat, kaamayanlar, ukurun scanda kalanlar krldlar. Kurumayanlar ekip bimeyi rendiler arnaar. Onlar yer360 sevmiyorlard. Yzyllardr bozkrlarda srleriyle ora senin bura benim akp duruyorlard. Ve ekik gzlydler, gzleri kimi ela, kapkara, kimi akr, yemyeildi. Kocalarn uzun sakallar tel teldi, sivri eneli, ince uzun boyluydular. Kadnlarnn yr-", lde ok gezdiklerinden olacak, ceylana benzerdi. skn gerekten ayanllara iyi gelmedi. Korktuklar birka kat fazlasyla balarna geldi. Olmadk zamanlarda, olmadk vergiler verdiler. Asker oldular, yl belirsiz, be yl, on yl, on be yl. Bir askere giden bir daha gelmiyordu kolay kolay... Gelinler, nianllar yalamp kocakar oluyorlard bekleye bekleye... skn bels balarna bir hm gibi inmiti. Trkmen kadnlar lk la Gitme Yemene Yemene, karn toza dumana. Mektubunu sal kardam, diyorlard. Bacm koyma gmana. Ve Yemeni, Yemen ln dnyorlard. Yemen lne gidip de gelmeyenleri. Mezarsz llerini. sknn kumandan Dervi Paaya bedduann bini bir paraya. Yemen belas da bu iskn yzndendi. Tarlalar vard, iftleri ubuklar vard, samal inekleri, koyunlar vard, ama lm de vard, zu-im de vard, yzyllar boyu t Horasandan Arabistana, Anadoluna alkanp durmular, dlere girmiler, krgnlara uramtlar ama, bylesi balarna gelmemiti. Bu iskn belas,, bu Yemen belas gibi... Scak, sinek, gkyzn gstermeyen sazlklar, otlar, bataklklar... Gnden yan soldumola? Yerden yam uldumola? Memedimin ala gzn, karncalar oydumola... Gitme Yemene Yemene, Yemen scak kahve pier, asker talime knca, aceminin akl aar. Gitme Yemene Yemene, gitme Yemene Yemene... Kyn erkeklerinin epeysi asker kaayd. Kamasnlar da ne yapsnlar, Yemen lmd. Bir de nedense, hep gney uam Yemene gnderiyorlard. Gelenek gibi olmutu. Asker, askerlik deyince Trkmen kadnnn aklna Yemen geliyordu. sterse gneyli delikanl askerliini Istanbulda, dounun ala karl dalarnda yapsn, isterse Trakyada, Balkanda yapsn, askerlik 361 1, li Onun iin trkleri, atlar, gidip de gelmeyenlere rmalar Jep yklas Yemen stnedir. Olan Seferberlikten sekiz on yl nce oldu. Bir gece sabaha kar ky candarmalar sardlar, eli ne kadar silah tutan insan varsa hepsini yakalayp gtrdler. Dalardaki kaaklar da yakalamlard. ayanl obasnn kynde hi bir erkek kalmad, yedisinden yetmiine. Gene kavga seslenmiti. Kimbilir nerede? Ama kadnlar iin erkekleri, yavrular, babalar gene Yemene gtrmlerdi ve gelmeyeceklerdi... te tam bu sralar kyde hi bir erkek kalmamken, kyde bir delikanl belirdi. Uzun boylu, geni omuzluydu, hem de yakkl. Birka gn kyde yle avare avare dolat. Sonra bir de baktlar ki, ad Hac olan bu delikanl nne gelen kadnn iine kouyor. iftini sremeyenin iftini sryor, ekinini bie-meyenin ekinini biiyordu. Hastalara sayrlara, kimsiz kimsesizlere, elden ayaktan dmlerin yardmna kouyordu. Gzel de Kuran okuyordu llere, hastalara... Bayramlarda, cumalarda... Ve erkeksiz kalm kadnlar Hacnn yank sesine alyorlard. Bir gn ac bir haber ky batan aa dolat, herkesi feryad- figana bodu. Yemene gidenlerin topu da lmler, askerlik dairesine knyeleri gelmiti. Sorup soruturmadan inandlar. Yalan olamazd. ok byle knye, ok byle haber gelmiti. Attan, yastan bir hafta sonra Hacnn, kimseden habersiz, kyn gzel gelini Fatmalyla evlendii, kendi nikahn kendinin kyd anlald. mam deil miydi? imam olduundan dolay Hkmetin onu asker etmediini sylemiyor muydu? Baka bir mamn olmad yerde bir imam kendi nikahn kyabilirdi. te, hem de kendi eliyle gzelcene kendi nikahn kymt.

Fatmal mutluydu, Hac mutluydu, kyl mutluydu. nk Hac evlenmesine karn gene de herkesin iine canla bala kouyor, kylye babalk ediyordu. sknda herkese, her kiiye toprak vermiler, bunu da ta362 oagtuau. mu muuauya. eveu evlenmez, nemen Patmaly alp kasabaya kotu ve Fatmalnn topran, ona miras dm btn topraklar stne yazdrd. Kasabadan dndklerinin ikinci gnnde de Hac Fatmaly karsna ald, ten dokuza bosun dedi. Fatmah ard ama ne gelir elden. Ha-c boanmadan birka gn sonra hemen baka bir kadnla evlendi ve tarlalarn stne geirtti. Geirtir geirtmez onu hemen ten dokuza boad. Beinci kadndan sonra artk kyn kadnlar ii anladlar ve gzellik, genlik srasyla sraya girdiler. Be ylda Hac kyn tekmil kadnlarn nikahlad ve boad. Bu arada Hr Gelin bu boanmaya, Hacnn sevdasna da-vanamayp kendisini batakla atp ld. Zala on yedisindeydi. Gerdek gecesinin sabah onu da suyun kysndaki narn dalnda asl buldular. Hacmin an, n btn blgeye yayld. Hacya gnll kar olmaa baka kylerden tarlas ok dullar da gelmee balad. Hac lyor biiyor, tarlasnn lsn belliyor, kadnn gzelliine, boyuna pouna bakyor, evleniyor, tarlalar stne yazdrdktan bir ay, iki, en uzun ay sonra kadm bouyordu. Yalnz bir kars tam bir buuk yl onunla evli kald. Bu, Sumbasl Beyinin iri yar kzyd. Hac ten dokuza... diyecekken, teki... Seni ldrrm Hac, diyordu fkeyle. Ve Hacmn szleri grtlanda dizilip kalyordu. Sum-basl kz en sonunda Hacy kendisi brakt gitti. te bu Hac Kurtboa o Hacdr. Sonra Hac, Cumhuriyetten sonra ok glendi. Halk Partisine girdi, 11 Meclisi yesi seildi, kasabada bir ka yl da tayinle Belediye Bakanl yapt. Valiyle, Savcyla, yarglarla, candarma komutanlaryla, kaymakamlarla can bir arkada, karde oldu. Btn bu memurlarn st, ya, yourdu, eti, bulguru, bal kayma hep Hac Kurtboadand. Partinin ileri saygdeer bir ileri geleniydi. Ondan gelen her ey kabul edilir ve rvet saylmazd. Bir gn Hac, en glendii, Hkmette el stnde tutulduu bir a, tamam, dedi. Artk bu ka-cnlar kyden karmalym. Bu yoksulluk ynlarm. Hepsi de eski karlarydlar. Belki ocuklar da vard ilerinde epeyce... 363 tan ireniyordu. Bir yoksul, paavra iinde insan grmesin ldryordu. u yoksullarn ne gerei var bu dnyada... Yasamalar ne gerek. Hepsini, hepsini ldrmeli. Bir yoksulun bir sinekten ne fark var? Niin yaasnlar? Hepsini ldrmeli ve bu asil vatan hep, toptan varllara brakmal. Hac ooook yoksulluk grmt, ooook... Ol sebepten yoksullardan nefret ederdi. nce Dursun Bekiye bir tellal arttrd. Dursun Bekinin ya yetmii geiyordu. Naslsa Yemenden dnmt. Yemenden dnm tek kiiydi ve kyllerinin l Yemende nasl krfaana uram gibi krldklarm anlatyordu. Kz sesi gibi sesiyle, alaya alaya... Ey ahali, eeeey ahali, eeeey ahalimi, ve eeeeey avratlar, duyduk duymadk demeyin, gn iinde herkes ky, Aamzn kyn terkeyleyecektir. Bir daha bu kye hi basmayacaksnz. Hkmet byle emreyledi. Nereye giderseniz gideceksiniz... Eeeey, avratlar, direnmek, mzrdanmak yok, ite bakn, bir blk candarma geldi, kye kondu. Hepinizi ldrmek iin Aamzn bir imarn bekliyor... Ey avratlar, duyduk duymadk, demeyin. Birden bir vayeyla ykseldi. lklar gkyzn tuttu. Yer gk inledi bir sre. Sonra Aann evi nne yltlar oluk ocuk... Alamaa baladlar. Biz nereye gidelim, biz nereye gidelim? Nereye nereye nereye gidelim? ok zardk eylediler. Ve gn geti. Kadnlarn ku gibi lklar, gndz akamlara, gece sabahlara kadar srd. Umutsuz kadnlar yeniden, gn sonra suskun, ta gibi, toprak yn gibi Aann kapsna birikitiler. Azlarndan t kmad. Konumadlar, bakmadlar bile. Her birisi yalvaran bir umutsuzluktu. Aa bu grntye, bu yrtk, kirli, toprak rengi, perian paavra ynna daha fazla dayanamad: 364 Candarmalar, diye bard, u vatan dmanlarn, u n Trk devletini ykmaa uraanlar derhal topraklarmdan atacaksnz. Sng tak! Candarma Komutam: Sng tak, diye emir verdi. Kadnlarda dehet bir iine, korku balad. Candarmalann nnden, oraya buraya dalm kayorlard Hac Kurtboann eski kanlan ve ocuklar. Candarmalar ulatklarm dipikleyip kyn sr gbresiyle dolmu alanna ykyorlard. Kyl kadnlarla candarmalar cengi akam olup gn kavuuncaya kadar srd. Candarmalar son Trk devletini ykmaa alanlardan en az yansn dipiklemiler, yaralamlard. Sabaha kadar iniltiler geldi evlerden, ulu narlarn dibinden, kyn dndan... kinci gn ala afakta kadnlarla candarmalar cengi hularn arasnda gene balad. Bu arada yal bir candarma mavzerini alnna dayayp, sa ayann baparmayla tetie kp kendi kafasn paralad. Bugn de akam oldu, gn kavuurken mtareke ilan edildi ve candarmalar kendileri iin kzartlm bekleyen kuzularn bana, Aa konana dndler. Bu sefer btn gece kslm seslerin duyulur duyulmaz iniltileri kyn dndan geldi.

Sabah ald, cmlemizin stne hayrl sabahlar alsn. Hacnn, Candarma Komutannn stne de hayrlar alsn... Candarmalar kyn dndaki kadnlarn stne son, ldrc bir hcuma daha getiler, dipikler iledi. Hac Kurtboa Candarma Komutannn ellerine sarlm, dayanamyorum, diyordu, dayanamyorum lklarna, iniltilerine, dayanamyorum. Yeter, yeter, yeter bu ektiklerim, bu vatan haynlarnn elinden, yeter ektiklerim. Bakn Kumandan Bey, bakn nasl diretiyorlar. Bakn hele unlara bakn, milletin ordusuna, candarma da ordu deil mi, hem de ordunun gz, gzbebei deil mi? Bakn koca ordumuza u karlar nasl bakaldnp ayaklanyorlar! Daha bunlar kadnlar, ya erkekleri de olsayd, ya erkekleri Yemenden gelmi bulunsaydlar, al bana belay, al bir isyan da365 ha, ura dur... Son Trk devletini bunlar ykmazlar da kimler ykarlar? Dayanamyorum, bu karlarn koca Trk ordusuna direnmeleri arma gidiyor, arma gidiyor... Ve leye doru kyde bir tek canl kalmamacasna darya atld. Bu sefer de srnerek, emekleyerek kyn yresinde dolanmaa baladlar, sessiz, iniltisiz. Akam oldu, gn kavutu. Kurtboayla Komutan bu gece, gece yarya kadar glp elenerek kafay ektiler. Sabah uyandlar ki ne grsnler, kyde t yok. Kolkola kye ktlar. Sava alann gezen iki konur, utkulu kumandana benziyorlard. Kaplar akt, baz eski, yrtk prtk teberi oraya buraya dalmt. Korkmu kpekler, kediler kelere sinmilerdi. Kaplarda kan izleri yard. Kumandanla Hac Kurtboa kolkola konaa geldiler. Kumandan: Tamam m Aa? Gazan mbarek olsun Kumandanm, saol, dedi. Sen de saol. Hac Kurtboa Kumandann ellerine sarld: Bir ricam daha var. > ;.; Syle Hac Aa. yle anl hretli olsun. Nasl? Candarmalar havaya el ate etsinler ki yakn kyler ; duysunlar. \] Olur, dedi Kumandan. i' Kurunlarn paras benden. Anladm, dedi Kumandan. Saol. Bir blk candarma havaya el ate etti ve kurunlarn sesi dz ovada hzla t uzaklara kadar kayd gitti. te o Hac Aa, bu Hac Kurtboa Aadr. Ve Dervi Beye sonsuz fke iindedir. Ulan pezevenk, kan iici Dervi, sen bu kadnlarn anas babas msn? Kanlarsa bizim eski karlarmz, tekmili. Merhametli Paa, sen mi kaldn bizim karlar koruyacak? Bu topraklar benim alnmm teri, 366 bileimin hakk. Sen, istersen topraklarndan yarclarm atamaz-nsn, ben de ie yaramaz karlar attm kymden. Benim iftliim darlaceze mi? Ulan ne urarsn benimle? Ben sana ne yaptm, gzn stnde kam m var dedim? Senden bunun, bu benim eski karlarm kkrtmayn cn alacam, alacam er ya da ge. Bunu bylece belle... ukurova dznde benim karlar alktan, yoksulluktan sinek gibi krlyorlarm, sana ne, bunu varp da koca bir Valiye sylemenin alemi var m, kan iici? Sen ne muzur adamsn sen! Sizin gibi kan iici derebeylerinin kkn Cumhuriyetimiz bile kazyamad, aaah, kazyama-d, aaaah! Ama dur, bekle. Biz kazyacaz. Ulan bir de bizlere inat, gider de en iyi topran, Akasazn kysn Rstemoluna satarsn. Ulan Rstemolu kim, bir n eekli Darendeli. Ulan adam ona toprak satar m? Ulan oras bizim tarlalarmzn bitiii deil mi? Hele dur, hele dur, nm keser misin, beni Ak-asaza karmaz msn? Ulan birka dnmlk bir delik ver de biz de Akasaza inelim. Bak kuruyup gidiyor. Kan pahas topraklar, kp duruyor, yedi kat yabanc paylap duruyor. Sen de bizim yolumuzu kesiyorsun. Duuuor sen, hele dur. Dur hele dur, dtn peneme. Bir dtn ki, kurtulmayn hiiii mmkn aresi yok. Gnn batmasn kulpte havadan sudan konuarak beklediler. Gn batnca Hac Kurtboa: De haydin kalkalm, dedi. Tedarikiniz yerinde mi? yle az maz olmaz. Birincisi ben gidiyorum, ikincisi o Kaymakam filan, osuruk mosuruk deil, bir koskocaman Arcezann Savcs... Bir yle yoz adam deil, dokuz tulu bir Sadrazam to-lunu ki heybetinden yer yarla. Sleyman Aslansoypene: Yer yarla ki ne yarla, dedi. Amann tedarikimiz Sadrazam soyluma layktr. Evet, dedi byk yzl, salar smsk taranp bana yaptrlm Muallim Rstem Bey. Evet, tedarikimiz tamdr 367 ama, bu tedarikten benim haberim yoktur. Kl gibi tl, ince krmz izgili kahverengi pantolonunun diz yerlerini yukar ekitirerek.

Tedarikten benim de haberim yok, dedi Mahir Bey. <;Tedariki Sleyman Aa idare edecek. Sleyman Aa: Evelallah, diye ayaa kalkt. De kalkn da gidelim. Ona daha gndzden haber gndermitim, bir yere kmasn, beni beklesin diye. Ewelallah, sonra sizin sayeniz, tedariki kala gz aras tedariki onun cebine indiriveririm. Siz hi kmlenme-yin. Ayaa kalktlar. Hac Kurtboa en nde, Sleyman Aslan-soypene onun arkasnda, onun arkasnda da Mahir Kabakolu, en arkada yava admlarla gelen arbah Rstem Bey. Onlar uurlamak iin kulptekilerin hepsi ayaa kalkt. Kurtboa kapya gelince durdu, yana ekildi, elini uzun 'byna att: Hocam gemeden, hepimizin Hocas gemeden bir adm dar atmam. Hepimizi yetitiren, bu kasabanm tm genliine hocalk ederekten, hepimize insanlk, faziletilik reten o deil mi? Arkadaki kalabala dnd, elini yreinin stne koy-<du. Btn haklan, ana baba, Hkmet haklarm inkr edebiliriz ama, Hocamzn hakkm hi bir zaman inkr edemeyiz. Edemeyiz, dediler hep bir azdan. Alak gnll, kaln, yava, sarn, kaim boyunlu, gl Rstem kpkrmz kesildi. Durmadan, estafurullah, estafurullah, diyordu duyulur duyulmaz. Ben ne yaptm, ben ne yaptm, ben devimi yaptm. dev kutsal bir davrantr insanlar iin. Kurtboa kestirdi att: O olmasa... Tane tane, yeniden syledi, biraz daha kaslp arkaya kayklarak, glerek, byklan oynayarak, arkaya biraz daha kayklarak. O olmasayd bizim hepimiz imdi dalarda ekiyaydk. Bizim hepimiz... Hepimiz. O bize dnyann btn 368 j'aZjletgn, msaimgm ogrett. u olmasa biz bu dnyaya hayvan gelir bon giderdik. Elini gsnden ald, Rstem Beye doru savurdu: Buyur ge* Hocam. Hoca ar ar, alm elin altndan geti. Kpkrmz, kulaklarna kadar ate iinde kalm. Otomobile bindiler. Gene ayn trenle. Gene otomobilin kapsnda birka oturakl sz dinleyerek. Otomobilde Rstem Beyle Hac Aa yanyana oturdular. Hac Aa otomobil kalkar kalkmaz Rstem Beyin kulana eildi: iyi konutun mu, beendin mi yiidim Hocam? dedi. i Anlasnlar terestler kim kimmi, it kimmi, adam kimmi. Mahsus yle yaptm ve de mahsus yle konutum. Anlasnlar ki bu Trkiye lkesinde Hocamzdan by yok. Rstem Bey boyuna, durmadan, ellerini ousturarak, arbal, yava, olgun: Teekkr ederim, teekkr ederim. diyordu, szcklerin stne basa basa. Savc onlar evinin kapsnda karlad. Sevin iindeydi. Sevincinin iinden tela da her halinden belli oluyordu. Buyurun, buyurun, oktandr sizi bekliyordum. Ho gelip sefalar getirdiniz. Sefalar... Sefalar... Gcrdayan bir merdivenden yukar ktlar, byk, Ermenilerden kalma bir odada sedire sralandlar. Gen bir kz onlar oturur oturmaz, altn mahfazal fincanlarda hemen kahve getirdi. Savc Bey batan balayarak teker teker sigara tuttu. Gel hele gel otur Fahri Bey biraderim, dedi Hac Aa. < Meseleyi, buraya niin geldiimizi biliyorsun. Byk bir vatan-perveranc ricam biliyorsun. Estafurullah, dedi Savc izzettin Fahrettin Tusalur... Biliyoruz soyun ok byk ...T... T... T... Durdu, bekledi, herkesin yzne teker teker bakt. Hi kimse bir ey sylemedi. Senin soyun T, t... bulamad gene. T nerelerden gelir. Mahir Kabakolu dzeltti: 369 F: 24 ucuna ilimi, biraz T Evrenoz Paalardan... Savc alak gnll kerevetin teki utanga: Teekkr ederim Aa, dedi. Hac Aa: Teekkre hacet yok, diye serte elini onun dizine vurdu. Dizinden bir aplak sesi geldi. Teekkre hi hacet yok. Senin yksek bir soyunu cmle alem biliyor. Dmez kalkmaz bir Allah. Yere dmekle cevher sakt olmaz kadr kymetten... Ne gzel oturttum deil mi dercesine herkesin yzne teker teker bakt. Sakt olmaz. Yani bozulmaz, kymeti dmez. Dmez, dedi Sleyman Aa. Demez. Asil azmaz, yol tezikmez. Hac Aa ona sze karma dercesine sert bakt: Asil insanlar memleketi korurlar. Onlar vatanpervanedir-ler. Vatana yanan pervanedirler. Sen durumu bir iyice biliyorsun. Bu sra Sleyman Aa Savcya doru usul usul kayyordu. Yanna yaklat, zarf kard, tekilere gstermeden glerek Savcnn gzne tuttu, glerek, zarf elinden Savcnn cebine o

anda kayd. Benim sen kardeimden ricam, ben seninle kardeiz diye bu Aalar, bu kartal gibi Beyler, senin iin getirttiler. Ben de kardeime, Sadrazam soyluma gvenirim dedim de seni deyi geldim. Bu adamlar memleketin bana bela kesildiler. Vetan-mz on bin yl ncesinin maara hayat karanlna ekiyorlar. Biribirlerini ldryorlar. Varsn biribirlerini ldrsnler. yi has, hem de mnasip... Varsnlar tez gnde tkensinler. Ama biribirlerini ldrrlerken bu vetann asil, soylu, hem de yiit kanl ocuklarn da biribirlerine ldrtyorlar. Bu ova ok fakir, biliyorsun be yz liraya bir adam ldryor, bin liraya yirmi yl hapis yatyorlar. Bu Beylerde de toprak ok, dedeleri binmiler atlara srmler, atmzn ayann bast yer bizim370 dir demiler, tm ukurova onlarn olmu. Onlarda para ok... O veriyor kendi silahoruna onun adamn ldrtyor, o onunki-Gi. Yz, iki yz yldr bu byle. Bu hyanetlktan kurtar bu milleti Savc Bey. Senin de soyuna bylesi bir davran yakp gelir. Kurtar vetanmz, kurtar. Dn Fahri Bey kardeim, bir dn her yl ka askerimizi nahak yere ldrtyorlar bu canavarlar! Byle giderse bu Beylerin sultas bir sava vukuunda bizi Suriye, Yunan, Lbnan Mutasarrflmz bile bizi yener. ldre ldre gen kalmaz ki... Deil mi Hocam? Rstem Bey beklemiyordu, dalm gitmiti, birden irkildi. Deil mi Hocam? Evet, evet, evet... Yeniliriz efendim, Lbnan Mtasar-flmza bile. Bekle Hocam, bir iki kelamm daha var. Sonra sen konuacaksn. imdi efendim kardeim, sen bu topraklan, bu belalardan, Sarolu Dervile, Akyollu Mustafadan kurtaracaksn... Bunlar kasabadan tam be yz, bin kilometre teye sreceksin. Bu vetan senden bu iyilii bekliyor. Onlar da mallarn mlklerini satp srgn mahallerine koa koa gidecekler. Bundan sonra da ben Ankaraya gidecek, senin Temyize terfiini gerekletireceim, sz... Sz sz sz! Benim hi... Birka kere ayaa kalkt kalkt oturdu. Benim hi szmden caydm, szmde durmadm grlm mdr, sen syle. izzettin Fahrettin de ayaa kalkt, elini gsne koydu, vakur, temkinli, haa! dedi oturdu. yleyse, sen bala Hoca... Meseleyi, kanunu olduu gibi anlat. Rstem Bey oktan hazrlanmt. Usul usul, sesini hi ykseltmeden, yumuak, biteviye balad. 3236 sayl kanuna gre kan gderek biribirlerini ldrenler ve bunu gelenek haline getirenler Savcnn teklifi ve Arceza Mahkemesinin onayyla bulunduklar yerden be yz kilometreden aa olmamak suretiyle baka yerlere gnderilirler. imdi sizden rica ediyoruz, Sarolu Dervi Bey ve akrabalan371 n, yaknlarn, Akyollu Mustata Bey ve ats.u<uiuu vc ^ larm srgn etmek iin aba harcamanz ve bu hususta bize zellikle yardmc olmanzdr. Bizim kasabamz kadim bir kan gtme davalar merkezi olduundan, buras da kan gden aileleri baka yere iskn etme kapsam iine giriyor. Hem de hassaten giriyor. Btn Trkiyeden, birka il ve kasabayla birlikte bu kanunun kapsam iine bizim kasabamzn da girmesi bizim in, gelecek kuaklarmz iin utan verici bir alaklk, bir leke rteii mi? Ol sebepten Savc Bey iki aileyi buradan kaldrmak iin derhal faaliyete gemeliyiz. Memleketin evlatlar daha fazla, yurdumuzun, kasabamzn kanseri olan, bu iki aileye kurban olmadan... Benim szm bu kadar. Savc onlara biraz daha yaklat, yz sertleti, kalar atld. Bir kanun adam olaraktan ben bunu, bu iki aileyi baka illere, mesel Karsa... Kars iyi, diye bard Sleyman Aa. yi, dedi Hac Aa. Mnasip. Hi gelmezler. Dnyann teki ucu. Mesela Edirneye... * O da iyi, dedi Sleyman Aa. Cehennemin dibi... Evet efendim, ok dndm. Kanun bana yalnz teklif selahiyetini veriyor. Gerisi Arceza Reisinin elinde. Ne zaman isterseniz ben onlar hakkndaki dosyay hemen hazrlar, Ar-cezaya takdim ederim. Hemen, dedi Hac Kurtboa. Hemen takdim ederim. Elimde yle ok dokuman var ki, iki aile iin de, elli yldan bu yana... Mahkeme yle bir dosyaya bakmakla ii hemen anlayverir ve onlar iskna derhal tabi klar. Yalnz siz Arceza Reisi Tahsin Beyi benden iyi biliyorsunuz, ona sz deil, kurun kr eylemez. Hak hukuk vardr, dedi Rstem Bey. Bakan onlar iskna tabi klmaa mecbur. 372 Ya yeler? dedi M^ahir Bey, uykudan uyanrcana konutu, aki ye bizden olunca ne yapabilir Tahsin Bey? Hi bir ey yapamaz, dedi Rstem Bey. ye Tevfik Bey bizim yargcmz. Benim szmden kmaz. ye Osman Alnak da benim, dedi Sleyman Aslan-soypene. ye Osman Alnak Tahsin Beyin sznden hi kmaz, dedi Savc. kmasn da greyim onun orasn, dedi fkeli Sleyman Aa. Bir greyim onu.

Bir hafta iinde, dedi Savc. Ben dosyay gtrr kendi elimle Arcezaya veririm. Sizin yksek, alicenap hatrnz iin deil mi? Yalnz siz gene de Bakan Tahsin Beyi elde etmeyi ihmal etmeyin. Her ey onun elinde... O kolay, dedi Hac Kurtboa. O da yola gelmezse, alimallah soluu o da Karsta alr. Evvelallah, dedi Sleyman Aa, sonra yce bir partimiz, Hkmetimiz. Saolsunlar, bir dediimizi iki etmiyor An- . karamz. Ankaramz, dedi Mahir Kabakolu alayh bir sesle. pah. aha aca y373 35 Dkkanlarn kepenkleri birer ikier dakika arayla grltlerle alyordu. Baz drd bei birden alyordu. Daha gn domadan. Frnc tanyerleri madan, dalarn srt aarmadan ok nce allar frnn iine atm, frm kzl kor eylemi, taze ekmein kokusunu tekmil arya bir utan bir uca yaymt. Acktran, mesteden, taze, lk bir koku, tten, buulu. Frnc paytak paytak yryen, iki gz de bozlu, yrrken hep afaklayan, afaklarken siperlii byk kasketini t gzlerinin stne indiren, durmadan baran, arda herkese taklan, z-lrse zldn, sevinirse sevindiini herkese gstermee alan, ocukla ocuk, bykle byk kasabann sevdii birisiydi. Ekmekleri tezgaha bir gzel, elleri yanarak, kzarmlna hayran bakarak dizdikten sonra arya kt. Her sabah ekmekleri tezgaha yandaki raflara dizdikten sonra arya kar, dkkan dkkan dolar, her dkkann nnde bir iki dakika afakladktan sonra frna geri dner ekmeklerini satmaa balard ama bugn bakayd. Frnc fke iinde durmadan mrl mrl souyordu. Baz da sesini ykseltip, btn arnn duyaca biimde ana avrat, kzm sana sylyorum, gelinim sen anla kabilinden syordu. Kasabann kepenk angrtlar kesilmi arnn stne gn douyordu. Uzaktaki sra sra, arkaya dizilmi biteviye giden 374 yayvan, uv"- mavi, uzan.iasiiK.ca oerszeen, solan, gn bozuna iyice karp yiten, arada da ovalaan dalarn arkasndan, telerinden dimdik, kn tepeden trnaa kara kesmi, yazn ala carl Dldl da, sabahn tekmil aydnlna, gneine immi, elini uzatrsan tutacakmsm gibi, koyaklar, kayalklar, glgeleri belli, baz ok mavi, baz baz krmzya alan, baz da ok ak, ge am?> ovann stne yrm orada durup duruyordu. Dldl da ovadan ayrlamaz, ayr dnlemez, serin, bakr kzltsna kesen, ikindi vakitleri garbi yeli ktnda, kp da dalara doru ok ak, kabaran, yksek bulutlan, karanlk gl-geleriyle srdnde, ien, genileyen bulutlar saydamlap, dalarn arkasnda, stnde, saydamlan Dldl dann dibinde sndnde... Dldl da Austos ortalarndan sonra dmdzlak, kel, bulutsuz, soyunmu, bir pembe kzltda, tysz krlang yavrusu renginde kalr. Kasabann ars irice, bir insan ba byklnde yzyllarca akar suyun dibinde, srklene srklene sykallap cilalanm akltalanndan rlmt. arnn caddesini, kaldrmlarn eriilmez bir incelik, bir sevgiyle ren, akltalarn akl eden usta, onun hnerli elleri, belki uzun boylu gleti, belki uzun parmakl, belki azck kamburdu, ama muhakkak, hi amaz, gzleri kara, hznl, hep trkler mrldanan biriydi, ak akltalarn yanyana dizerken, aralarna krmz, mavi, donuk mor, yeile alan benekler atarken, uzunca durup bakarsan bu beneklerden iekler rerken, gzel glen, glerken inci gibi stbeyaz dileri gzken, ii bozulunca da delisine fkelenen birisiydi. Buras muhakkak, onu kimse anmsamyor bu kasabada. Bu arnn, bu kaldrmlarn yapldn, bu uzun caddeye sram sram akltalarmn dizildiini de anmsayan yok. Bu usta uzun yaasayd, raklar olsayd, onun gibi yumak, onun gibi devce fkelenen, fkeden deliren, az dolusu glen raklar olsayd, btn kasabalarn arlar, alanlar, sokaklar byle sy-kal, yunmu arnm, nakl, mavi, krmz, yosun yeili talarla donanrd. Basmaya kyamadmz... Usta ne yapar yapar, bu 375 "pai-. 'aha acc yiimaymun, bu insanlktan km, yeryzn, gkyzn pis, smk gibi, kat imentoya boan, renksiz, kiiliksiz kasabalar yaratan, kanl, donuk, l kasabalar douran, yknc, hi bir insanca yn kalmam, duymayan, dnmeyen, alamasn glmesini unutmu, comayan, trk sylemeyen, okumayan yazmayan, trk dinlemeyen, slk bile almayan snepe, sadece kendi olmaktan baka, kk olmaktan baka bir ey olmaya alan, kendinden, ocuklarndan, baka olmayan her eyden irenen kasaba ileri gelenlerinin, yeni yetme, grgsz, kasaba Belediye Bakanlarnn elinden ne yapar yapar, azlarndan girer burunlarndan kar, kalbm basarm ki, hi olmazsa bir soka masrafm cebinden yaparak, iri aktalaryla stbeyaz, benekli naklamay becerirdi. Ne raklar kalm bu gzelim elli ustann, ne kendisi... ite bu kasabalar imdi bu sebepten l. Kokuyor. Srngen, imento, kat. Maymun. Hnersiz. Ve lnceye kadar birbirleriyle cebelleen para gz, ne gzel, ne umutluysa stnden bir krgn gibi geen, biribirlerinin gzlerini oyan. rvet veren, insan ldren, yalan syleyen, durmadan nen, pis lokantalarda sabahlara kadar ien, bar kapatan, zavall, perian, hznl, bkm bar kzlarna kabadaylk taslayan, kurun skan,

ldren, karlarm, sevgililerini aldatan, kar, oluk ocuk, hep birden kumar oynayan, hor gren, delirmi bu kasaba zenginlerinden de, kopmu, ustay unutmamay, raklarn el stnde tutmay, gzel kiilikli, hnerli bir tad saklamay, korumay, ldrmemeyi bekleyemeyiz. O usta var ya, o ans bile kalmam, toptan silinmi, imi timi iyice bellisiz olmu ustay, bu grgsz, bu kiiliksiz maymunlar, gzellikte, incelikte direniyor diye, soyadn Soyaslantrk deil de, alak gnll, bana soyad ne gerek dedii iin, kanundur, mecburi soyad alacaksn, dediklerinde de, boyun krp, benim soyadm 'aolu olsun, t ezelden beri bize Taolu derler, dedii iin ldrr ldrrlerdi. Belki de salt bunun iin ldrmlerdir. Ne ki insan, ne ki gzel, bu yaratklar, banazlar, deliler, vck vck olmular, bu eli kanl, gzleri dnm kasaba Aa376 lan hepsini ykacaklar, ldrecek, silip sprp bir yana atacaklar. Halkn direnmesi para etmeyecek. Kilimi, trky, dnceyi, yrei, alamay, glmeyi, sevinmeyi, sevgiyi ldrecekler. Paralar, kasabann, kck, gzelim akar su^nun yanna tek bana diktikleri, irkin, sipsivri on katl kendileri gibi ucube apartmanlar yaayacak. Tmden insanl ldrecekler. Unutulmu ustann elinin hneri, gzel naks bir kede kskn, yenilmi yle kalacak. Bu arnn akltalarn skecekler... arnn bir ucunda kaynayan pmarm banda narlar var.. Dallar uzaklara alm, bir byk alan rten... Kaln, adam elele verse gvdeleri evrilemez narlar. br ucunda da arnn birka dkkan aralkla, iinde de ulu narlar var. Issz kaldrmlarda karpuz kabuklan, scakta, karpuz kabuklarna krmz, sar halkal eek arlar, kara benekli sarca arlar, bal arlan konup kalkyorlar. Arlar, ince, uzun belli, mavisi belli belirsiz kz bcekleri arnn ortasmda, yerle bir uarak, akltalarn koklayarak dolanyorlar. zgr, gelip geenlerden rkmeden, karpuz kabuklarna, akltalarna, limon ieklerine, aalarn stnde kurumu kalm, konuyorlar. narlarda crlavuk bcekleri le scanda susup, ikindiye doru soluksuz crlayan. narlarda bir kyamet gnne evirerekten ortal ten kular. Bu narlar da kesecekler. Hem de Hac Kurtboann Belediye Bakan, sonra Milletvekili olan, ngen, dalkavuk, cahil, maymun, eeolu eek, kpolu kpek yavak olu. Kesecek, kesecek, bu narlar kesecek. Bir kz bcei geldi frncnn omuzuna kondu, bir ileri bir geri mavi uzun ty frncnn omuzunda salland. narn tebanda, akar suyun yannda arabac ustas demir douyor, demiri cazzz diye suyun iine sokuyordu, iri iki kol uzunluundaki maasyla tutarak krmz demiri. Suyun yz bir sre buulanyordu. Arabac ustas apak uzun sakal olan, kafas dazlak dnceli yzl, yz izgileri derin, krmz yzl yal bir adam377 topak daha aacc iiyii-onr Ul. JSjrUllZl AUctgllU UMULUpiU, UUtgu, la u^anicui guiiuiu. 11C1 zaman balad gibi balamt. Frnc: Oldu, dedi. Oldu. te yaptlar dediklerini. Ocamz sndrdler. Demedim mi ben sana koca muhacir, srecekler Beyleri. Savc peki demi. Arabac tuttuu demiri sudan karmadan, czrts, duma-in bitmemi: Haan olamaz byle iler. Memleket var, kanun var. Haan biz dedik anavatandr, gidelim anavatana. Bak atlar ne iler bamza... Dedi kim? Kim diyecek, btn millet biliyor. Arabac demiri sudan ekip ylece rsn yanna indirdi. Yanda yrede paslanm nalar, krlm tekerlek paralar, tekerlek toplar, dingiller, hamutlar, koumlar, krkler, bir iki km fayton eskisi, somunlar serpitirilmiler kllerin, yar yanm kmrlerin stne. Byk bir kl ynn yarp altndan taze bir yeillik filizlemi, ortalarnda, kocaman, dikenli mor bir iek am, azck pembeye alan. Arabac ellerini kuann altna soktu: Batacak bu kasaba haan, dedi. Biz dedik vatan ana. Geldik, ne vatan ana!... Vatan ana ok barbar... Barbar Aalar var. Yok bizim Haan orada... Byle... Hi olmaz, ldrrler, ldrrler hep... Yok i baka. Yok almak. Yok sz... eker altpatlar, dang dang... Yok havaya, yok ayaa, haan skarlar tam iine gzlerinin... Vatan ana barbar... ldrsnler, srsnler... Bakalm... Sen yap ekmek, scak, kzarm, evi pimi, yok karmak, tak tak... Yok, ldrsn... Yerden demirini ald, ocaa soktu, kre asld. Ulan, dedi frnc, ulan deli muhacir... Ulan sryorlar Beylerimizi, ulan Beylerimiz elvan gln stne. Ulan Beyler giderse bu grgsz Aalar hepimizi acmzdan ldrr, kul kle ederler. Nasl, yok karmak, dang dang! Usta ban kaldrd: Yok oaica Dr ilen, anca dang dang... Dang dang, derken, demiri ocaktan kard, rse koydu, dmee balad, demirden kvlcmlar sald. Gl kollaryla indirdii ekicinin sesi t arnn teki ucundan duyuluyordu. Bilseydim var by-]e barbarlk, hem de vatan ana... Kambur tellal frncya kotu:

Duydun mu olan? dedi, durmadan alyordu. Kck boyu daha klm, kamburu bandan yukar daha sivrilmi-ti. ocuk gibi durmadan burnunu ekiyordu. Gzlerinde o kadar ok ya yoktu ama, hkryordu. Ben, ne yapacam imdi? Alak, vatan haini Kurtboa... Namussuz... Seksen karsnn katili. Hepsini ldrp Akasazn bataklna gmmedi mi? Ben de imdi, ben de imdi... Hemen smet Paaya, Fevzi Paaya tel ekeceim, onun seksen karsn bir gnde boazladn syleyeceim. Ne zaman olursa olsun. Eskiden olsun. Seksen karsn ldrdn u kasabada bilmeyen var m? imdi ben ne yapacam? Tam yirmi yldr unumu deirmeninden Dervi Bey gnderir. Yam iftlikten Mustaf Bey verir... Benim urada kazancm ne ki, Dervi Bey her kasabaya geliinde cebime bir yirmi belik koyar. Ben ona ne yaparm ki, arya geldiinde koar atnn ban tutarm, abucak. Gtrr hana balarm. Ya Mustafa Bey, her zaman evime, her Kurban Bayram bir koyun gnderir, ben ona ne yaparm, hiii... Kalabaln iinde, dmanryn gz kr olsun, derim. imdi ben ne yapaym ben... ikyet edeceim, ikyet edeceim. Bas bas baryordu. Seksen tane karsn ldrdn... Frnc azck rkm: Delirme yavrum Tellal, ulan olum delirme... Kim diyor kanlarn ldrm diye? O, karlarn ldrmedi, srd srd. Candarmaya sngletti. Sus barma, bamza i ama, ona t veriyordu. Aarm, diye bard tellal. Onlar Beylerimizi srsnler, ben de onlara yapacam bilirim. 378 379 Kambur tellal dkkan dkkan dolap ayn szleri sylyordu. Dolatka fkesi artyor, sesi ykseliyordu. Arada srada bir manifaturac, bir kker, bir marangoz korkuyla: Sus karde sus, diyordu. Bunlar, bunlarn yapmayacaklar ktlk yok. Sus karde sus, canndan olursun. Canmdan oldum zaten. Malmdan da oldum. Ben acmdan lrm, srnrm bundan byle, Beylerimiz srgne gidince. Bu kasaba yklr Beylerimiz srgne gidince... Syb-yin millet, syleyin kasaballar, benden daha iyi tellal aran bir tellal arnca avaz Hazreti Davud gibi yanklanan, yrei eriten, taa, demire ileyen, bir ezan okuyunca yedi dini bolam bir mrtedi derakap Mslman eden bir tellal daha var m? Bana yazk deil mi? Ben ne yapaym imdi, iki ocuk okutuyo-ium, Adanada yksek okullarda, okusunlar da benim gibi olmasnlar, byle el eline bakmasnlar, Bey kaplarnda srnmesinler diye. Syle sara Aam syle sara Aam syle! Ben ne yaparm imdi? Saracn dkkan ykk Ermeni renlerine bakyordu. renlerin duyarlarnda krlang, yzlerce, hzl hzl gidip geliyorlar, lk la, keskin sesleriyle ten kck deldellicelere karyorlard. Deldellice en kk bir krlangtan biraz daha byk, boz, kanatlarnn ucu kara, uzun, yrtc bir kutu. Ve bir srsnn yuvas saracn khne dkkannn delikleri, tavan-arasyd. Sara bu kular ok severdi. Haklsn tellal karde haklsn. Yerden ge kadar hakkn var. Bu kasaba, bu Beyler srgn edilince, Beylerin srgn edilmesi yklas, yerin dibine gecesi kadim bir tredir, tresi batsn, Beylerimiz gidince bu kasaba batar. Bu kasaba lr. Sonradan grmlere, para gzlere, yanlarnda bir adamm deeri be para olanlara, ata binmezlere kalacak. Ata binmezlere, ata binmezlere... Sara Maralyd. T dedesi Maratan gelmi, ukurova Beylerine srmal Trkmen eerleri, savatl erkez eerleri yap380 ve egercr ve uzgnier, nem e Kee Bellemeleri altn ilemeydi. Saracn dedesinden kalm altn, klaptan ilemeli bir eeri bir yldz gibi khne dkkann duvarnn kurt yemi, karar tahtalar stnde parlyordu. Ve her sabah sara bu eerin altnda yere Siz vurup, el kavuturup niyaza duruyordu. Bir zenaat gzelse, bulunmazsa, kadir kymet bilmezler yznden o zenaat lyorsa, o zenaatn ustasnn lme giden sanat huzurunda niyaza durmas haktr. Hem de vaciptir. Hem de Kuran hkmdr, ite gidiyorlar. Son kalan iki soy kii de gidiyor, gjna yaknsnlar para gzler. Eyer kymeti, at kymeti, nakl klaptan ileme at takm kymeti bilen, yavuz atlara, soylu atlara binen naslsa bunlarn, bu srngen yalanclarn arasnda kalm son iki kii de gidiyor. Bir onlar, bir onlar kalmt attan, eyerden anlayan... Bir onlar. Onlar gittikten sonra, u ba, u masat, u ineyi, ite yldz gibi yanan u eyerin yanna amal, sonra lene dek gelip huzurlarnda, bu dnyaya gzellik katmlarn huzurunda niyaza durmal. Saracn geni, krk iindeki aln boncuk boncuk terle-miti. Sarkk, krl byklar, uzun boynu, deriden kararm hnerli uzun, boum boum gl parmaklan da terlemiti. Bir dten uyanr gibi uyand. Kaldrmn akltalarnm stne, bir karpuz kabuunun yanma, oraya atlm mor iekli bir hayt dalnn altna kzbcei konmu, soluk alp veriyorlar, uzun belleri, saydam, gzkr gzkmez mavi kanatlan inip inip kalkyor. Olamaz, dedi serte. Bu i olmamal. Diyorlar ki her ey koca Hakimin elindeymi. Elindeymi, dedi tellal. O da Savuranlarn gveyi. Hem de i gveyi. Savuranlar da Beylerimizin dman. Olsun, dedi sara. Ben ona gveniyorum. Ne oluyor bu tereslere yahu? ldryorlarsa biribirlerini ldryorlar, on-!ara ne? Yz yldr, iki yz yldr biribirlerini ldryorlar, kime ne! Can onlarn deil mi? Akasaz kuruyor, dedi kambur. Beylerin iftlii de Ak-

381 topak i daha aaca byiison,} va.) asazn kylarnn yarsn tutuyor. Bunlar srgn etsinler ki... Tm Akasaza, tm Beylerin topraklarna konsunlar. Olan bana oldu, bana oldu, dedi kambur tellal, gz ukurlarnda iki kocaman ya tanesi. Hkrmay, rpnmay kesmiti, Bir ey yapmal, dedi sara, ok hznl, lm gitmi bir sesle. Elimizden hi bir ey gelmez mi? Tellal, saracn yere yakn tezgahnn yanndaki yer iskemlesine oturmu bzlm, bir topack olmutu. Bir yl var ki doru drst hi bir ie elimi sremedim. Oooooh diyecek bir ey yapamadm. Alt Arap atl Beyler gidip de bu soysuz, bu Allahsz, bu vicdansz, bu drt kitapta katli vacip namussuzlar gelince ben gittim. Arap atlar kalmad. Beyler kalmad... Bu son ikisi... Bunlar deli mi, onlar da birbirlerini ldrmeseler, bu i bitseydi ne olurdu yani... Sustu, gene d iine gmld, sarkk, krl, uzun byklaryla. Olamaz, dedi tellal, kamburu dikleerek. Biribirlerini ldrecekler. Kadim Beylik gelenei budur. Bir Bey kan gdyorsa sonuna kadar... Yoksa o lmtr, insan olan onuruyla yaar. yle, dedi sara. Haklsn tellal kardeim. nce, keskin, kalem kulakl Arap atlar, Urfadan, Arabis-tandan germi. Bakmaa kyamazsn. Szlr. Ksa bacakl, uzun, sall, ince belli ukurova ksraklar Arap krmas. T kadim zamandan beri ukurovann yak. Koarken ayaklar gzkmeyen, karn yere deen, insandan da akll, dost... Bu eyer, altn ltlar iinde bu duvarda sarkk bykl sara lene dek kalacak, byle duvarda. Cennette alm taze, kl, balkyan bir bahe duracak ve sara, atalarnn ruhu iin binlerce yllk, len zenaatinin incelii, gzellii, ak iin her sabah gn domadan gelip sa dizini yere koyup, sa elini yreinin stne gtrp niyaza duracak. Sonra sonra, sara ldkten sonra, hayrsz olu onu belki bir kumar masasnda, belki bir rak meclisinde, ayayla fldrtarak elli liraya, yreinde azck gzellik 382 kalm, ya da kilim dokuyan anas daha lmemi bir kyl delikanlya satacak. Al al, sara babamdan kald. Moruk sa olsayd bunu be bine de, on bine de vermezdi, al! diyecek. Ve dkkann kapsnda Beyler sra beklerlerdi, yalvarrlar, kese kese altn verirlerdi Ustaya. Usta en gzel kimin atysa, atn beenirse en gzel eyeri dizgini, bellemeyi ona yapard. Usta, usta bak, Halepten getireli bir hafta oldu. Bak, beendin mi? Beendim, beendim. Yap yleyse bu ata bir takm. U ayda. Alt aydan nce olmaz. Yoksa, yoksa Usta, beenmedin mi at? At gzel ama i ok. Atn bu kadar gzel olmasayd bir ylda bile kmazd bu senin eer. Usta drt ay... Olmaaaz... Usta ka altm istersen. Dile benden Usta... Be ay olsun Usta, be ay... Olur mu? Haydi be ay!... Be ay. Gl hatrn iin, u yaz atn gzellii iin. Hayrl oldun. Ve atlar koard ukurova dznd. imdi at koturanlar yanamalar srgn ediyorlar, el ilen... Ne oldu, ne oldu Dulkadiroluna, Beyaztlya, Payaslolu-na, Canpolatoluna, Kozanolu, apanolu, Kkalioluna, Cadolu, Menemenciolu, Mursaloluna...? At binenlere, kl kuananlara? ln ala gzl aslanlarna, ceylanlarna... ocuklar kald, ocuklar kald. ocuklar Kurtboa Hac oldu. ocuklar Arap atlara, insana, dosta, ele airete dman kesildiler. En para gz bir Aadan bir tefeciden daha tefeci kesildiler. Avrat oynatyor, fkaraya zulmediyor, adam ldryorlar. Faize para alyor, para veriyorlar. Beter oldular beter! Tellal suskun ayaa kalkt, dkkann dna yrd. Tefeci dkkann ayordu. Uzun boylu, ilk bakta sarkk, kaim, bir dudama benzer duda gzkrd, biimsiz, iri yar, kaln,. 383 yan cat-kaba bedeninde. Gzleri bn kz gzlerine benzerdi. Uzun boynu bir direk gibi, bklmeyen... Okuryazarl, bnl yznden ok ge, okulda renememi de, dayak yiye yiye askerlikte renmi, sonra candarma

onbas olmu, sonra da tezkere brakp douya, dalk bir bucaa karakol kumandan olarak atanmt. Dou Anadolunun bu bucanda uzatmal onba ancak be yl kald. Dou Anadoluda bir bucak karakolunda be yl kalmak yeterdi de artard bile. ok fakirdi onbann anas babas. Sonra babas anasn brakm, anas da ukurova dzlnde el aralnda srne srne alktan lmt. Onba kasabaya geldiinde hemen bo bir dkkan buldu. Tahl almaya satmaya balad. Durmadan nyordu. Doudaki bucakta nasl rvet aldn, kyllere nasl sopa ektiini, bir kyn kadn erkek teker teker nasl srtlarna bindiini, kyllerin kuzu kuzu tek tavuklarm, koyunlarn, keilerini, kilimlerini, keelerini satp nasl rvet verdiklerini, rveti almaynca nasl gcendiklerini bbrlenerek anlatyordu. Tahl alverii srp giderken, onba kasabadaki ileri gelenlerle, Kaymakamla, Candarma Komutanyla, Milletvekiliyle tanmak, onlarn rak masalarna oturmak yolunu buldu. Bunu candarma-lmda renmiti. Biraz sonra da an muhalefet partisi Demokrat Partiye girdi. Kyllere budaylma, arpalna, pa-mukluuna para vermee balad. Bir de yz lirasna, be yz lirasna, bin lira faize vermeye balad. Skm kyller, tarmclar, ister istemez gzn kilosu yz kuru edecek pamuklar karlnda yz kuru alyorlard. Birka ay iin, rnein Maystan Eylle kadarlk bir zaman misli kr ona az geliyordu. Gittike sermayesi byyor, kyller onun kulu klesi oluyorlard. Seimlerde ok alt. Ondan para alan kyllerin hi birisi baka bir partiye oy veremedi. Veremezdi. Ve partisi iktidara gelince, her ey tamam oldu. Onba on drt Mays gn radyo banda sabaha kadar ierek, yaasn demokrasi, yaasn zgr vatan, kahrolsun Derebeyleri, kahrolsun Halk Partisi, diye bard. On sekiz Mays gn Ankaraya gelip Menderesin, Celal Bayarm, elini skp boynuna anda sesi hi kmyordu. Liderler onu glerek, anlayla karladlar onun sesinin kmamasn. Ksk, duyulur duyulmaz sesiyle halk kurtuldu, ok kr bu zulmden kurtuldu deyiini- On drt Maystan sonra onbaya bankalar istedii kadar kredi atlar. imdiye kadar onba on alt kyle alyordu. On drt Maystan sonra alt ky says otuz dokuza, ve datt para says milyonlara kt. Para alan kyllerin bir ksm paray aldklar yl, trl sebeplerden dolay paray, ya da sattklar tahl veremiyorlard. Ya dolu vuruyor, ya ot basyor, ya bir kazaya uruyordu rnleri. O zaman faiz alt misline... Bir yl daha veremezlerse on iki misline kyordu faiz ve kyl artk borcunu hi deyemez hale geliyordu. Onba ne yapsn buna kar? Para vermiti ve hakkn istiyordu, alacakt. Senet sepet, mahkeme, bover. Onba silhl adamlar besliyordu. Bir kyl borcunu vermedi de, hele bir dik-leti mi, vay haline! O gece evi yanyor, srlar baklanyor, gzel, gen bir kz varsa daa kaldrlp rzna geiliyordu. Btn bunlar kimin yaptrdn kyller, polis, kaymakam, mahkeme, herkes biliyor, hi kimse kyllerin ahna vahna ses karmyordu. Onba bir seferinde bir kyn yarm yaktrm, bu ie de ok ok zlmt. Rak meclislerinde, milletvekillerinin, kaymakamn, yarglarn yannda, ok yandm o kyllerin haline. Baka bir ey gelmezdi ki elimden! Ky yaktrmak zorundaydm. Yoksa iflas ederdim. Ky yaktrdm da ne oldu? Sonra ben ektim gene belasn. Ky yandktan sonra hemen ertesi gn bana geldiler. ok zarlk eylediler. Yreim dayanmad hallerine. K, yamur akta, ayaz da... Benim insan y-<eim buna dayanmaz. Hemen para verdim, bin duayla gittiler, yeniden evlerini kurdular, diyordu. Yarglar, kaymakam, milletvekilleri: Hr topak el daha ' aacc . biiy' sone;} ' yanfiil! .k: eve du584 385 F: 25 Onbann insan yrei... diyorlard. Onba couyor, yap grlyordu: Trk kyls asildir, fedakrdr, alicenaptr, cesurdur ve karada ve denizde ve gkte bu milletin temel direidir. Bu tatU canmz onun yoluna kurban olsun. Trk kyls, Trk vatanndan daha kutsaldr. Asil, kan temiz, Orta Asyadan kopup gelen mazlum, eline vur ekmeini elinden al kylmz... Evet, diyorlard milletvekilleri. Evet, ikinci yl borlarm verebildiler mi, eskisini ve yenisini... Kaln, gr, ok uzaklardan duyulan, gm gm kahkahasn atyor onba, altn dilerini, az k sayordu, gstere gstere, gbeini hoplata hoplata atyordu kahkahasn ve: Vermezler mi? Verdiler, hem de kuruu kuruuna. Dkkann nne kuyruk olmular. nce elimi pyorlar, sonra borlarn veriyorlard. Trk kyls asildir, kahramandr, fedakardr, ekmek yedii sofraya bak sokmaz. Bir de onda para bitmez. Trk kyls dnyann en zengin kylsdr. Yalnz vuracaksn boynuna, vuracaksn, vurmazsan ok kurnazdr, aldatr, boyun bker, alar, inanmayacaksn, zinhaaar inanmayacaksn, ve de vuracaksn, vuracaksn. Trk kyls, asil kurnaz, sert, icabnda dinsiz ve Allahsz. Trk kyls un uvalna benzer. Vurduka tozar. Vurduka vurduka, tozar, tkenmez... Hah, hah, hah...

Onba da Akasazdan be yz dnm kadar bir toprak paras kapm, burasn hemen kavaklamt. On yl sonra bu bir kavak orman olacak ve milyon getirecekti. ksz bir dul karnn da iftliini taksitle alm, yava yava dyordu. Yeni kurulan bir zel bankaya da ortak olmutu. Dkkannn iinde onba tm fkeye kesmi, gidip geliyor, gidip geliyor, byklarm ekitiriyor, kuduruyor, arada srada dar kp, bir utan bir uca ary gzlyor, geri, dah? da fkelenerek ieriye giriyordu. Pusuda gibi bir hali vard. Tellal sinerek onun dkkannn nnden geerken, onba onun stne avma inen bir kartal gibi atlad, boynundan tuttu* 386 ieri goturau. oem aas., sem aaK, eme getin m ma, neydi o sabahtan bu yana bize smelerin, hem de atp tutmalarn? Al! Al! Kamburun kck suratna kocaman elleriyle indiriyordu. Seni ldreceim seni! O senin Beylerini de sreceim sreceim, sreceiiiim! Tellal var gcyle yere frlatt. Tellal vard sert imentonun stne kapakland. Seni kpek! Yeter ettiin! Kambur kpek! Tekmelemee balad. fkesi geince bir de bakt ki tellalda ses soluk yok. Telaland. Hemen kamburun azn yukar evirdi. Sallad, yzne souk su serpti. Allah Allah! Allah Allah! Elini nabzna att tuttu. Nabz falan bulamad. Belki de atmyordu. Al bana belay... Bunca sersefil, yok yoksul kazan da, onu bir alaa, kan cieri be para etmez bir kambura feda et. Alamakl. Olmaz, olmaz, bu olmamal. Sesi yumak, yklm, alamaklyd. Kamburun soluk almayan yresinde drt dnyor, yalvaryordu. lme karda lme! Ne olursun lme! Ben sana ne yaptm ki... Bir fiske vurmadm ki sana... Elini ayan peyim... Bokunu... Karda... Uyan karda, ne olursun uyan! Sen lrsen, u arnn ortasnda... Herkes de grd, aaaah, lme! lme nolursun... Sapsar kesilmi, tirtir titriyor, elleri ayaklar titremekten uuyordu. Vard tellaln boynuna sarld, ban kaldrd dizi stne koydu: Uyan karda uyan, sana ne yaptm ki... Uyan karda, uyan yiidim aslanm. Sen lmez de uyanrsan bir koca boay kurban keserim. Haydi de koyun olsun. Vallahi billahi keserim. Bunu nasl getirdin bama! Dkkannn n dolmaa balad. Gittike kalabalk artyor, fslt derinden derine yryordu. Onba bir igdyle hemen dar frlad. Grdnz ya, ahitsiniz ya, dedi. Geldi, girdi dkkann kapsndan, hemen yere dt. Tavuk gibi patrdamaa balad. Hemen arkaya gtrdm, yzne su serptim ama soluu kesildi., 387 4. Sara: ahidim, dedi. Allah iin ahidim. Fkaray yere arparak ldrdn. Gzmle grdm. Etme sara etme, Allah var, Allah var da Peygamber var. Birden yz d. Skm en bn kafa bile bir eyler yaratr byle durumlarda. Allah vaa... Durdu. Doktor da var. Bozuk bir plak gibi: Doktor var... Doktor, Doktor, Doktor da var, demee dnmee balad. Verirsin on bini, olmazsa yz bin... Yarm milyona dayanacak can var m? Dikleti: Gelip dkkanma gebermi bir kambur iin iftira etme. Yal kker: Ben de grdm, dedi. Tam arnn ortasmdan boynundan tutup tavan ls gibi, ayaklarn yerden kesip gtrmedin mi fkaray dkkanna? Allah var, Doktor var. ftira... Ben de grdm, dedi frnc. Onba kzd, dkkann arkasna yrd, tellal bir eliyle tuttu, hzla ald, srkleyerek gtrd, arnn ortasna, karpuz kabuklarnn stne, arlarn arasna att: Bunu mu, bu fkaray m ben ldreceim, niye, niin? Ben Allahtan korkmaz mym? Uzun, biimsiz, akn kollarn am, az kprerek, duda sarkm, imi konuuyordu. Kalabalk yle duruyordu, kprtsz, zntl, akn. Birden bir by gerekleti, kamburun dorulduunu grdler, bir homurtu dolat kalabal. Tellal oraya, ak akltalarnm stne, oul verir gibi ok arlarn arasna, karpuz kabuklarnn yanma oturmu, akm gzlerle, ne oldu bana byle dercesine oturmu yanna yresine, bir kalabala, bir onbaya bakyordu. Her eyin farkna varr varmaz hemen ayaa frlad, kalabal yard, ary aa komaa balad. narlarn ora388 ya varmcaya kadar arkasna bakmad. narlara varnca bir nalbant ktnn stne oturdu. Krk gibi soluyor, soluu tayordu.

Elinden kamburu karan onba o aknlk iinde ne yapaca bilmeden hemen elini atp tabancasna sarld, kamburun arkasndan komaa balad. Seni alak, seni dzenbaz, seni. Seni ldreyim de seni... Birka kii yetiip onbay tuttular. Onba kollarna aslm ayrclar ardnca epey bir sre srkledi, sonra durdu: Srlecekler, srlecekler, srlecekler o kan iici Beyler, diye ortal m m ttrerek dkkanna girdi. Kvanlyd. imdi onun bu davramm Aalar, Cafer zpolat, Sleyman Aa, tekiler duyacaklar, yanlarnda itibar artacakt. Bir ey, kt bir ey sevincine bir kara leke gibi dyordu. Ne demiti de be paralk bir kambur iin bir boa, be koyun adamt! lse ne olurdu yani! Aalar, dostlar bir kambur iin hapiste mi yatracaklard onu? Amaaaan, kambur iin, o telataki kurban da adak da adaktan saylr m? Kurbanm ve de verdiim sz geri aldm. Parti sa olsun. Ne demek. Tellal nalbant ktnn stne oturmu, kck kse yzn iki eli arasna alm dnyor, dndke fkesi artyordu. Kalkt, abuk abuk ayn kysna, stlerin altndaki hzar atelyesine gitti. Hzarc arkada olurdu. Gz pek, bileine gl birisiydi. Varr varmaz: Beni ldrd, dedi. Faizci alak onba beni ldrd. Dervi Beyle Mustafa Beyi de buradan sryorlar, dedi. Size hi iyilii, dostluu dokunmad m Dervi Beyin, bu burnu yukarda Aalar yzmze bakmazlar o bizi sofrasna arrd, unuttun mu can bir yoldam? Hi el airet, insanlk gayreti kalmad m? Duyduk, dedi hzarc. Duyduk da yreimiz yand. Ama 389 -Jc: hne gelir elden, Hkmet sryor onlar, Mahkeme sryor. Bizim elimizden ne gelir, eriatn kestii parmak acmaz. Kambur kzd, iki aya stnde hoplayp duruyordu: Bak, u halime bak, u halime gnme, ben buna layk bir adam mym, yirmi yldr tellaln arrm bu kasabann tam on be yldr. u halime bak benim: Benim de parmam eriat m kesti, onba m? Ortalk hayt, st yapra, koyu glgede yarpuz, koygun, topraa oturmu, topraa oturmu bir de am tala, sedir tala kokuyordu. eriatn kestii parmak acmaz ama, kelle acr. Bizim kellemizi kesiyorlar. Sen de, sen de, herkes bu kasabada senden korkar. Eski ekiya sen deil misin? Kasabay, makinal tfekle gece, akamdan sabaha kadar, Cafer zpolatn keyfi itn atee tutan sen deil misin? Tuh sana, pis, mendebur, uak, alak. Hzarc konuamad, yutkundu kald. Neden sonra, topallayarak, iki kat olmu, kamburu birka misli bym tellaln arkasndan: Anlamyor, anlamyor, dedi. Fkara anlamyor. Benim am geti. Beylerin a geti. imdi el de airet de, Hkmet de Cafer zpolat, hem de Sleyman Aslansoy... Anlamyor, anlamyor, yiit adam u kambur karde, hi bir eyi anlamyor. ldrecekler fkaray, oluk ocuu el aralarnda kalacak. Aaah, hi bir eyi anlamyor. Kambur arnn aznda yitinceye kadar arkasndan hznle, bir tabut arkasndan bakar gibi bakt. Karsna berber kt. Boyu tellaln boyu kadard: Ulan kambur it, dedi, sen mi kaldn Beyleri koru\a-cak? Onlar bu vatan yktlar, perian, yoksul eylediler. Elbette srleceklerdir. Onlar buradan fizana kadar... Bir daha... Bir daha... Bir daha... O Beyleri... Aalarmza, hele Hac Aaya sveyim deme... Elindeki usturay at, stne bir iki adm daha yrd: 390 yle, cart der, karnn ikiye ayrr, barsaklarm dkerim. Hastir karmdan, it seni, seni it! Seni beni bilmez. Kambur dudaklar mosmor, atlam, srkleyip uzaklarken, kardan Hac Kurtboann otomobili grnd. Doruca tellaln stne geliyordu, hzla. Tellal kendisini narlarn altna atmasayd otomobilin altnda oktan kalm gitmiti. Duuur! diye bir ses grledi. Kambur olduu yerde durdu. Krmz eek arlar, hzl boncuklu arlar daha kzllaarak, iniltilerle younlaarak, maviye alan kuyruklar san, nokta nokta benekli arlar, aklta demeyi iki parmak yukardan uarak kokluyor, ary bir utan bir uca dolayorlard. Ta uzakta, sra sra perdelenmi dalarn arkasnda Dldl da uuk, belli bellisiz bir pembelikte ykselip duruyordu. Eteine vakn yerlerde yanyana ak bulut kabarp, iiyordu. Dur kpek dur! Ses tm arda nlad. Dkkanclarn hemen hepsi kapya ktlar. Duuuur, kambur kpek, dur! Otomobilinden indi, kamburun stne yrd. Aman, ne alacak ey, bir heybet gibi stne yryen Hac Kurtboann nnden kamyordu kambur. Ulan aman ha! Ulan kambur, bu nasl i byle? Amann ha! Kurtboa bunun byle olacan bilseydi hi otomobilden inmez, u pis kamburla bir uvala girmezdi. Ne yapmalyd, arnaar uzun bacaklarn, heybetli savurarak, bir fke kasrgas gibi kamburun stne yrd.

Kambur orada, olduu yerde durmu kalm, ynn de stne yryp gelen heybete dikmiti. Hac Kurtboa yrd, tam kamburun yanna geldi, kocaman elini havaya kaldrd, indirdi indirecek: Dur, diye bard kambur. Eer elini indirir, beni d-ersen, seni urackta temizlerim. Ala kanm kara topraa saarm. aknlk iindeki Hac Kurtboann eli havada kalakald. 391 Yrelerine yava yava arnn kalaDag DiriKiyorau. Kurtboann havadaki eli ar ar yanna dt, snm tkenmi bir balon gibi. Kpek, diye kekeledi Hac Kurtboa. . Kpek senin slalen, diye karlk verdi kambur. Alkn sesi arda n n tyordu. Seni ldrrm ulan, dedi usulca duyulur duyulmaz, tehditle dilerini skarak Kurtboa. Bir bok da yiyemezsin, diye bas bas bard kambur. Sen de slalen de hi bir bok yiyemezsiniz. Kurtboann gz dnd, tabancasna eli gitti, hemen ekti: Ulan seni bana sayyla m verdiler... Pis... derken, kambur hemen, evik bir devinmeyle ileri frlad, Kurtboann drt adm ilerisinde, tam nnde durdu. Tellal uzam, bym heybetlemiti. Srtndaki kamburu da silinmi yokolmutu. Gsnn dmelerini yrtarak at: Sk ulan kan iici, erkeksen sk! Tabancay ekmek kolay skmak zor ulan palavrac... Skmazsan, skmazsan, o srgn edip de ldrdn seksen karyn donu bana olsun, ite gsm, ite elinde ii kurun dolu nagant. Sk ulan orospu kasnda yatm. Sk ulan sk. Bak, yreksiz, bu kadar insan durmu senin makma, yiitliine bakyor. Ne bok yiyeceksin diye... Kurtboa sapsar, az kurumu, ba dnyor, nne dikilmi kalm, bas bas baran kamburu hayal meyal gryor. nsanlar, nar, Dldl da, kambur biribirlerine karm dn ha dn ediyorlar, bir duman iinde, nar yapraklan arasnda... Elindeki tabanca yle kalakalm, ucu bir saa, bir sola, bir aa, bir yukar sallanyor, titriyor. imdi ate etse bile nndeki, burnunun ucundaki kamburu vuramayacak, hi bir ey dnemiyor. Arlar gryor, kuyruklar sar benekli arlar, nokta nokta, sar benek... Kanatlar som mavi, incecik, saydam 392 laa jvufiaayacifi., un pamaK. yujvaiuu.il Kayara.*.. ince kanatlarnda duyulmaz bir vzlt. Kambur n n, stma grmemi sesiyle boyuna konuuyor. Artk ne dediini anlamyor Kurtboa... Ba dnyor, dnya yresinde fr fr dnyor. Arlar, akar su, insanlar, bym gzler, narn dalna an kurmu kocaman bir rmcek ve kocaman, bir araf gibi esen yelde dalgalanan a, kamburun ak dileri biribirine karm, dnyor, dnyor, dnyor. eltik ekerekten, ovay zehire aya boar aktan, her yaz bin ocuu ldrerekten, stmadan, sinekten ldrerekten vatan kaynl yapan, yapan, yapan sen deil misin? Sk ulan, sk, mademki ektin. Erkek olan ektii tabancay... Bas tetie avrat yrekli alak, bas. Bir can iin sana eyvallah m ederim sandn. Fkara az var dili yok, kocalar Yemende lm karlar alaraktan boayan, sonra da Hkmetlen bir olaraktan, hepsini bir kendirle balayaraktan diri diri Akasaza onlar gmen sen deil misin? Her yl, her yl, her yl bin tane ocuu... Haydi ulan, haydi yreksiz... Haydi paavra... Hac Kurtboa gzlerini kirpitirerek, yreden yalvarrcasna bakarak yardm bekliyordu. Btn bunlar ok az bir srede oluyordu. Lisan hal ilen, yalvaran gzlerlen, gelin de beni uradan aln der gibiydi. Teker teker kalabaln arasndaki dostlarna bakyordu. Elindeki tabanca da bir aa bir yukar, uzun; bir izgi izerek sallanyordu. Cafer zpolatla gz gze geldiler. Cafer de ondan beter olmu, bir trl ne yapacan bilemiyordu. Gz gze gelince Cafer toparland, dt decek Kurtboaya doru kotu, kamburla arasna girdi ve kambura bir tokat atacak oldu, bir anda kamburun elinde irrak diye bir sustal parlad: Parman dokundurursan, seni para para ederim. Cafer zpolat ^oukkanl, geriye dnd, ne arkaya sallanmakta, benzi kl, bitmi Kurtboann koluna girdi, otomobile doru gtrd, kapdan zorla ieriye iteledi. Kurtboa zld, elindeki tabancas n kanepeye dt. Gzlerini kapad. 393 Cafer zpolat: ek, dedi, ek ofr Bey, ek yavrum. Bire Aa, sende de hi akl yok mu, insan gider de arnn ortasnda u pis kamburu karsna alr m? Otomobil yrd. Kalabalk ikiye blnp yol at Mersedese... Kambur dimdik, elinde uzun, ldayan sustals, mutlu, alnnda boncuk boncuk ter, bacaklarm am, bir eli belinde duruyordu. t kmayan, akn kalabalktan birden, nce bir mrlt, konumalar, sonra glmeler, barmalar, tartmalar ykseldi.

Kambur yorgun, oraya, narn kkne yrd, usulca nalbant ktnn stne oturdu, bam krd, cebine koydu, bir sigara yakt. Kalabalk da birer ikier narn altna gelmee, kamburun yresinde halkalanmaa balad. Ulan olum, sen ne yaptn byle, adamn hi bir yerini brakmadn. Kurtboa bunu senin yanma kor mu sanyorsun? Adama yle ok kt syledin ki, seni ldrmediine daha ayorum. Benim sana diyeceim, sen fkara bir adamsn, karma bu Beylerin, Aalarn iine, nene gerek olum, atlar tepiir, arada eekler lr. Kalabalk skt, n nlkl, sarkk bykl, geni ablak yzl kker ellerini nlne kurulayarak: Eekler lr, dedi. Kurtboa bunu senin yanma brakmaz. Tez gnde senin ala kanm u talarn stne salm grrz. Keski keski karmayaydm bu ie. iyi olmad. Marangoz geldi, uzun kollar vard, kravat takmt: yi yaptn ulan, iyi oldu. u millet de anlasn bunlarn be paralk insanlar olduklarn, korkak, cebin, ektikleri tabancann tetiine kemeyecek kadar alak olduklarm. Kardeim tellal, sen uhud gazas enginden bu yana insanolunun en y-reklisisin. plak, hem de alil, hem de malul, hem de yarm bedeninle onun nagant tabancasnn karsna gsn aaraktan 394 elikten kale oldun. Tellal kardeim pravo, hem de yz bin akla senin soyuna da sopuna da, douran anaya, st veren memeye de pravo. Bu kasaba yzyllar gese de senin bu iyiliini unutmayacak. narn altndaki kalabalk skt. Ktn stndeki sigara ien, yumulmu, bitkin, bir topack, yamr yumru bir karpuz uval gibi kalm tellal kalabalktan gzkmyordu. Kapkara ltl, baparmak byklnde ar inanlmayacak bir ses kararak adamlarn ba stnde uuuyorlard. Kahveci: Ulan kpek, sen kimsin ki... Sdn adama, dedi bararak. Herkesin duymasn istiyordu. Boyac: yi yaptn abi, dedi. erefe senin ayakkabm boyaya-cam. Sana can feda. Kamburun nne sandn att, ayan ekti boyama yerine koydu, fralarn afili, sallamaa balad. Traktr, otomobil, bierdver, yedek para, buz dolab acentesi ince byklarm svazlad: Pis kambur, dedi. Bir gsteri iin Zemzem pnarn pisletiyor, canm tehlikeye atyor, bundan sonra hayatta kalrm sanyor. Hayatta... Ulan kpek, pis, srngen kpek, srngen, srngen... Kurtboann senin gibi bir kpein kanma elini bulamayacam bildiinden adamn stne vardn... Demirci fkelendi: Hastir ulan zppe, dedi. Sarm senin aznn tam orta yerine... Bir koyarsam dnyan arrsn. Onun gibi yz Kurtboa kurban olsun bokuna tellaln. Nesi var tellaln, aslan gibi adam. imdi ben tokad ekersem, deil tabancay, sen soluu Adanada alrsn. ri, kocaman balyoz gibi yumruunu kapkara skt, acentanm stne hmla yrd, bard: Hastir, hastir oradan... Acenta hemencecik kalabala karp bir keye sindi. Arlar kalabaln ba stnde, siyah, kl halkalar izerek vzldyorlard. tede, uzakta Dldl da pembe395 leereK, uuk, azciK aa maviye aan, tepeennaeym go duruyordu. Demirci kalabal yararak geldi, tellaln karsnda durdu sonra da eildi, onu alnndan pt: Ama sen ldrecekler seni bunlar, ya bugn ya da yarn. Bunun bir aresine bakmalyz. Senin ala kann u kaldrmlara batan aa saacaklar, ln de bu narn altna, u oturduun yere serecekler. Yaa, aslanm yiidim. Ne yapmalyz? iyisi mi ortadan kaybol birka gn iin. Tabancas elinde teden Deli Hac bararak, delirmi, kprm geliyordu: Ulan, ulan, ulan kambur, geliyorum ulan it. Sen kimsin ki... Sen... Gr imdi... arnn ucundan, yalpalayarak, tabancas plak, havada... Ulan bu milleti sahipsiz mi sandn? Ulan bu vetan, ulan Aalarmz? Kann, kann imee... Kann ulan, kann... Pis kann aktmaa... Deli Hac uzun boyuyla kalabaln stnden sarkt, ktn stndeki, gzleri kapal, dudaklarnda bir glmseme, ayak-kablarm boyatan tellal grd: Al, dedi, tabancay ona dorulttu, al! Kurun patlad, tam bu srada demirci alttan bileini kavram, namluyu yukar evirmiti. nardan bir iki yaprak dt kalabaln stne. Demirci Deli Hacmn elinden tabancay kolaylkla, dirensiz ald, sonra da irentiyle: Hak tuuu, dedi, yzne kocaman, ak bir tkrk att. Aalarn, Beylerin iti, anak yalayc. Tuttuu bileini brakmamt, Deli Hacy suyun tesine bir silkile savurdu. Hac vard, imenlerin stne az aa serildi. Sarho kekeliyerek, azmda dili imi: Abi abi, demirci abi... Tvbe, tvbe, bir daha kambura tvbe... Olur mu? Ver tabancam... Tvbe... Kambur benim kardeim. Sremeyecekler Beyleri...

Sremezler. Koca Hakim var. 396 Hakimin birisi Kurtboalarn hakimi... Birisi de Sleyman Penenin, hem de Rstem Beyin... Koca Hakim kimsenin deil... Sevinle: Deil koca Hakim kimsenin, dediler. Sremezler. Koca Hakim heyye demeden sremezler. Srsnler bire! Onlarm da u Aalardan bir fark var m vani... Brakn it iti, bir kere de srsn. Tam bu srada, yal, iri, byk bal, prtlek gzl, yz ok sert, gbei sivri, ne doru frlam, izgili, dar bir pantolon, rugan iskarpin, mor yelek, stnde de kaim altn saat zinciri, smokine benzer, smokin kumandan bir ceket giymi, elinde topuzu altn ileme kehrbar bastonunu kaldrmlara tek tek vura vura, ar, temkinli Koca Hakim geiyordu. Dazlak kafasna simsiyah bir apka giymiti. Demirci: Koca Hakim variken sremezler, dedi Hakime duyurmak istiyerek. Kalabaln, yardan ou bir azdan: Sremezler, dedi. Frnc bard: Ona Koca Hakim demiler, felee de feritaha da eyvallah etmez. Bakkal tok, kaln sesiyle: Sremezler, dedi sevinle. Beklemi, konumam, lp tartmt. Dervi Beyde halen otuz alt bin lira alaca vard. Dervi Beyin kasabadaki her eyiydi Bakkal... Para, mal veriyor yazyordu deftere, veriyor yazyordu. Zaman gelince, Dervi Beyin paras olunca, Bey sadece: Ne kadar? diye soruyordu. Ne deftere bakmak, ne hesap etmek... Sadece, ne kadar? Koca Hakim olan biteni biliyordu. Kendisine atlan szlerin de hepsini duydu ama renk vermedi, istifini bozmadan yrd, boydan boya ary geti gitti. Sadece bir kere ban kal397 drm, kederli, slak gzlerle kardaki Dldl aagna or an bakmt. Bu her gn byleydi. Sremezler. Ama Kurtboa tellal ldrr. Ne yapalm? Yazk tellala... Ona para toplayalm. Onurlu adamdr almaz. Bildirmeden. Bu gece. Verelim paray... Alsn ban bir gitsin bir yere. zmire. izmir iyi. Sapa yerdir, iyi... O gece sabaha kadar sarala frnc uyumad, ev ev dolaarak, tellala bir hayli ykl, belki ona diyar gurbette yl yetecek bir para topladlar. Demirci, frnc bir de sara bu paray tellala verecekler, tellal bir gece alp istasyona gtrecekler, uurlayacaklard. Tellaln gittii yeri kimse bilmeyecek, bylelikle de tellal tat can kurtaracakt. Tellal kiiyi, candan dostunu dinledi: Saolun, dedi, varolun. Paray yle bir elinin srtyla itti. Ben hi bir yere gidemem, bu paray da alamam. Bu kadar iten sonra, ele anama avradma sdremem. Ama seni ldrecekler. Biliyorum, ldrecekler. Yel Veli kouyordu. Uzun, taz bacaklar gerilmi, beli uzam, avurdu avurduna gemi. Pamuk, susam, kavun karpuz, Dohut, mercimek, soan tarlalarndan, buday, arpa, yulaf firezlerinden geerek... Arkasna bakmadan", ama hi dnp baka-madan, d koparak, ardnda koyu, soluu kesen, frn kl gibi scak, frn kl gibi iinde yldz yldz kzler, krmz bir toz savrularak kouyordu. Krmz tozlar ardnda kaynaan, bulutlar gibi krmz, iinde kz ltlar parlayarak, ge, uzaklara savrularak, tabann, topuunu yakarak... Krmz toz bulutlar bir, iki, insan boyu, belki bir minare boyu kabararak, ardnda uzun bir izgi izerek, havaya aslm, sallanarak, krmz kzler, yldzlar gibi kayarak... Glge de ardndan, tozun iinden bir hmla geliyordu, topuunda... Dervi Bey, iri uzun bacaklaryla, altnda uzun, sall, kulaklar kalem, kuyruu savrulan, yelesi durulmu al atyla, krmz savrulan, asl kalm tozun iinde, glgenin

yambanda, ardnda dileri gzken, kara izgili, koyu krmz, mora alan kurt kpeiyle bir toza girerek, bir karak doludizgin, snm, plak tabancas krba gibi sa elinde geliyordu. Senin lmn benim elimden, benim elimden, yazgdr bu, yazgdr, yazgdr Yel Veli, bozamazsn. u insan soyu senin gibisini grmedi. Senin gibi yakklsn, yel gibi kayann, u. 398 399 topran stnden iz srenini, karncann izini bile, ne fayda senin lmn benim elimden olacak. Kzgn, firm kl gibi kz-l tozlara girip karak... Sana ulaacam, sana ulaacam, yazg hi bir zaman bozulmaz, diyerek, usulca, kulann dibinde fsldayarak. Ve khin syledi. Yaa Nemrut, dedi, senin lmn bu yl doacak bir erkek ocuun elinden olacak. Tekcen bir yldz, hem de saklanm ay, doan gn bunu byle sylyor. Bunun bir aresi yok mu? Syledi khin, yoktur ya Nemrut. Hi mi, hi mi, hi mi yok? Syledi khin, bunun iin mmkn ve aresi yok. Yaaa, khinim, dedi ben bu yazgy bozarsam ne dersin? Bozulmaz, dedi khin, ya Nemrut bozulmaz. Khin gld. Krmz tozlar savruldu, yalm gibi Haran lnde, Urfa dalarnda... Ben bu yazgy bozacam. Bozmazsam olmaz. Bozulmaz, dedi khin, salar dimdik olmu, gzleri kpkrmz, mercan gibi. Ve Nemrut emir verdi, ve dalara ve ovalara ve sulara ve gllere ve adalara ve maaralara, kendi lkesinde, lkesinin yaknlarnda kim varsa, hangi lke varsa oralara adamlar, askerler gnderdi. Emir verdirdi. Ve ldrtt, bu yl ne kadar ocuk domusa... ldrlecekti hangi erkek ocuk doacaksa... Ve tekmil ocuklar ldrld. Ve bir Hatun kii kocasndan, ocuklarndan, kyllerinden, uan kutan, srnen karncadan habersiz, bir su banda ocuunu dourdu. ocuu sevdi, okad, ilk sd verdi. St aacndan beik yapt, zene bezene. Su gemez. Bir kayk gibi. Bebei kaya koydu, akar suya brakt. Ve akar suya ninniler syledi, yrei yanarak, dalara, ieklere, ceylanlara, aalara, uan le, salar dalm, memesi st dolmu da imi, ninniler syledi. Topraa kapanp bebei iin dualar eyledi. nsanolunun eline gemesin diye bebesi. Bebesinin stn bir altn bulut rtt. Beikle birlikte, dalarca, avlanlarca, ovalarca akt altm bulut. Ve bebeyi saklad, ve korudu. Beik geldi, ite uraya, Urfanm dna, u maaramn azna, bir salkm sdn dalna dolat. Beik durdu. Ay vard. Altn bulut ekildi. Dalardan, llerden 400 ceylanlar su imee indiler. Bebe baparmam azna sokmu c!Iiyordu. Dii bir ceylan bunu grd. Ceylanlar bunu grdler. Dileriyle aldlar beii maarann iine gtrdler. Dii ceylan doya doya st verdi ona. Her gn akam olup gn kavuunca maaraya gelip st verdiler ona ve ocuk ceylan sdyle abuk byd. Boy att. lde ceylanlara kart. nsan yz grmedi. Ceylanca konutu, ceylanca koklat. Ve delikanl oldu. Ve ol sebepten gzleri ceylan gzlerine benzedi. Kvrck, uzun, yalp valp ec*en kara sakal, kara bir yalm gibi gsnde dalgaland. Yzne hi bir insanolu bakamazd. yle gzel oldu ocuk ve delikanl oldu. Ve bir gn farketti ki arkasnda bir glge kovalayp durur onu. nsanlk rendi, insanca dil rendi ve ardndaki glgeyi rendi. Boyu uzundu, dudaklar yalm gibiydi... Arkasnda binlerce ceylan bir gn Urfa ehrine girdi dal <nindz. Ve yaaa Nemrut, dedi, kovalanmaktan bktm. Ve ite ben, bu, bu, buyum. Ve Nemrut sevindi. Ban hemen vurun unun, dedi. Cellatlar kllarna el urdular. Ve kllar bir tyn bile kesmedi. Boun, dedi ve kement ilemedi. Trl trl ldrme denediler ve ldremediler. Bir ulu ate kaktlar dzle. Bir da kadar. Ve mancnkla bir dadan atein ortasna attlar onu. Ve ate su oldu. Ve eskiler balk ve kller iek oldu, ayr imen... Ve kara sakall, iri ceylan gzl delikanl ceylan gibi sekerek bu has bahede dolar oldu. Ve Nemrudu ldrd. Ve Halil brahim Peygamber bereket peygamberi oldu. Ve harmanda, ve hasatta ve ba bozumunda kim ki onun adn an-dysa rn bereketten doldu tat. Ve evlendi ceylan gibi bir kzla. ok oullan oldu ve yz binlerce ceylan her yl gelip onun lkesine sndlar, korundular. te bundan dolaydr ki ceylanlarn eti haram, st helaldir. Ve ol sebepten gzleri ceylan gzlerine benzer. Ay dodu, on drd, parlak, sar... Sar pul pul ipiltili bir ay bastrd, kr kr ykad geceyi. Yel Veli konan yresini dnyordu. Ka gndr, bunu o da, kimse de bilmiyordu. brahim, Dervi Beyin ilk oluydu ve boyu uzundu, e401 F: 26 kik gzleri karayd, ve mazlumdu. Ve rkekti. Baba, baba baba, dedi, o adam gene kt. Gene uunarak konan yresini dolanyor. Ve Dervi Bey gzn penceresinin bir gz kadar deliine ilitirdi ve Yel Veli kouyordu durmadan... brahim, Dervi Bey sabaha kadar uyumadlar, Dervi Bey deliinden, ibrahim teki pencereden kona koarak, uarak dolanan Yel Veliye baktlar. Gn atp tanyerleri aarrken koan adam kayboldu, bulut olup, buu olup ge ad belki de. Ve koan adam geceler gecesi, konakta kim varsa herkes grd. Kovaladlar, ulaamadlar. Kpekler saldlar ardna, kpekler adama yaklaamadlar bile. Atllar yolladlar, adam yitiklere kart. Yel Veli acknca kye girdi. ardaklarn stnde byk leenlerin iine kyller yourt alyorlard. Yel Veli yourtlara dadand. Her gece bir evin yourdunu smrveriyordu. ardaklar, yourtlar beklediler, sabahlara kadar uyumayp, Yel Veli yel gibi gelip yourtlar kapyor, iiyordu. Kimse onu yakalayamad. Ve Yel Veli geceleri suyun kvrmnda nar ormann iinde, dallar sk bir st aacnn yatkn dalnn stnde uyuyordu, gndzleri. Baz geceler dolanmayp orada, yerinde, daln stndeki yatanda kalyordu.

Ve sudan bir kadn kt. Ve ayn ondrd, ortalk gndz gibiydi. Kadn uzun boyluydu, genie yuvarlak kalalar, ukur gbei, dar omuzlan, dimdik memeleri, salam, ktr ktr, ince beli, ince bilekleri, bedeninin btn kvrmlar ho, yakc, belliydi. Yel Veli solundaki gvdeyi kucaklad. akltalan parlyordu ayn altnda... Mavi iekli yarpuzlar ekin gibiydiler. Uzak tepenin dibine kadar esen yelde ranyorlard. Dalga dalga koku geliyordu ieklerden, youn, mestedici, ba dndren. Kan kaynatran. Kadn geldi, narn altna, iekli imenlerin stne yatt, yuvarlanmaa balad. Yuvarlandka trl, insann kann depretiren, deli eden, ana, bir ho sesler karyordu. Yel Veli aaca daha ok sarld. Avular terledi, tekmil 402 bedeni terledi. Kadn yuvarlana yuvarlana geldi, narn altna iekli, gr, yumuak imenin altna az yukar yatt, dizlerini bkt, bacaklarn at, o tuhaf, insan delirten, iniltiye, bir arkya, belki bir dii ku tne benzeyen sesi karmaa balad. Tam bu sralarda hayt allarnn arasndan bir delikanl kt, plakt, kadnn yamna kadar geldi, ayakucunda durdu, kadn o sesi biteviye karyordu. Erkek kadnn yamna yatt, dizlerini tpk kadn gibi dikti. Kadn dnerek yuvarlanmaa balad. Bir tuhaf sesini azgnlatrp keskinletirerek. Erkek de bir kere ona benzer bir ses kard. Sonra ayaa kalktlar, ayakta kucaklatlar. Sonra yanyana iekli imenlerin dikenli ptraklarm yanma dtler. Erkek kadnn stne geldi, o anda birletiler. Yel Veli gzlerini kapad. Aaca daha ok sarld, avular, btn bedeni terledi, oluk oluk. Kadn inceden, duyulur duyulmaz inliyor, erkek bir yar at gibi, yar sonras, soluu tam, soluyordu, sesli sesli. Bir an btn sesler durdu, Yel Veli gzlerini at. ikisi de ayaktayd. Delikanl arkasn dnd, haytln iice, akltalarna yrmee balad. Kadn arkasndan: Gitme, gitme, gitme, gitme! diyordu. Kal gitme, gitme! Gitme kal! diyordu ve delikanl yryordu. Haytln iine vard, orada giyitleri olacak, eildi ald. Aaran akltalarnm stnde durdu, giyindi, suyun te gecesine geti. Kadn orada, haytln ucunda, akltalyla imenliin birletii smrda durdu kald. Olan gzden yitinceye kadar yle arkasndan bakt. Yarm saat m, bir saat m orada ylece durdu, sonra imenlerin stne, -arn altna geldi, orada da bir sre dikildi kald. Sonra topraa eildi, diz kt. Eski bir tapn gibi durdu. Usul usul bir ses karyor, memeleri bir tuhaf dngde bir saa, bir sola titriyordu. Sonra narn yresince kadn emeklemeye balad. Ay-nda kalalar yuvarlakt. Haytlktan zayf, dal gibi, incelikten krlacakm gibi bir delikanl kt. plakt. Orada, ortada, hayasn iki eliyle rtm, yumulmu, kamburu km, ba nnde kalakald. Kadn emekleyerek, o tuhaf trksn usul usul syleyerek, gittike de aztarak, sesin en azgm yerinde az 403 yukar yatp, bacaklarn ap dizlerini dikerek, delikanly utanga, belki elleriyle yzn kapatarak, birden stne ekerek... Birletiler. Birleme ok uzun srd. Delikanl hi soluk almyordu. Kadn ldryor, imenin stnden oraya buraya kayyordu. Byle byle, byk bir alan, koca narn altn dolatlar. Yel Veli terliyordu. Gzlerini aa, delikanlnn omurga kemikleri olduu gibi km srtna dikmiti. Kadnn ok uzun salar alm tm bann yresine dalmt, tel tel... Neden sonradr ki delikanl la benzer, alamaa benzer bir ses kararak kadnn stnden kayd, baylgn, bitmi, tkenmi. Kadn onun ban kucana ald, delicesine pmee balad. Sonra boynunu, omuzlarm, gsn, karnm, kalalarn, tepeden trnaa tekmil bedenini pe bodu, trnana kadar. Sonra delikanly brakt, baucuna diz kt, memeleri tapnnda, zikreder gibi sesler kararak, arada bir kollarm ge aarak titremee balad. Delikanl birden toparland, ayaa frlad, kotu, haytln iinden giyitlerini ald, aktalarnn stnden telere kayordu. akltalar ayaklarnn altndan kayyor, aymda youn ses uzaklara gidiyordu. Kadn orada, diz km, sessiz, kprtsz kald. Uzun sakallan, ak, aymda parlayan, kamburu l'm bir adam geldi. Kadn hi bozmad. Sessiz, bir toprak paras gibi yle durdu kald, kprdamad, gelen adama bakmad. Adam yresinde dnyordu. Sabahat Hatun, Sabahat Hatun, ben geldim ben. Ben, ben, ben koca Mslm avu, ben. Ben geldim ben. Kadn aldrmyordu. Adam dnerek: Ben, ben, ben, diyordu. Birden kadn onu elinden tutup hzla ekti, yanma oturttu. Balad pmee. Yatrd, tekmil bedenini, trnaa kadar pmee balad. Adam tuhaf sesler karncaya kadar. Adam solumaya benzer, hrltl sesler karncaya kadar yatt, yal adam stne ekti. Uzun bir sre hi kmldamadlar, yle birbirlerine yapm kaldlar. Sonra kadn erkein altnda usul usul kaymaa, oynamaa balad. Erkekten hi ses kmyordu. Ve erkein iki eli kadnn memelerindeydi, usulca okuyordu, doku-namamazcana... Ty gibi... Ve sonunda erkek kadnn elinden tutup kaldrd. Ayakta ptler, bir sre, erkek yarpuzlarn arasna dald, tepeye doru ar admlarla yrd. Sakal aymda gm gibi dalgalanarak parlyordu. Kadn narn dibine diz kt, sonra diz km, dizlerinin stnde aya kadar gitti; orada ayaa kalkt, kollarm geni geni ap gerindi, kemikleri atrdad. Kollar havada, bacaklar alm, gerilmi, btn bedeniyle narlara dnd. Stten bir trt duydu: Kim var orada, diye candan, scack bir sesle sordu. Kim var orada, kimsin sen? Bir karlk alamaynca, akltalarnn stne dm glgesi kayarak, kendisini upuzun, incecik ltlarla akan suyun karanlk bvetine att. Bir sre bvetten aprtlar geldi.

ibrahim: Baba, baba, baba, diye bard Dervi Beye. Bak, bak, bak upuzun bir adam ...O, o, o, o! Tandm, vallahi o, bak nasl kouyor, taz gibi. te gitti gitti. Neden bakmadn, neden gelmedin baba? Ben bu adamdan korkuyorum. ldrecek, ldrecek, ldrecek beni baba! Babasna sarld: Beni kurtar, kurtar beni baba. ldr u adam. Yakm geiyor konaa baba! Yakn! Bu gece onu ldrrm ibrahim. Kim olursa olsun, ister dost, ister dman bu gece onu ldreceim, senin iin brahim. Ve krmz toz savruldu ve aymda aaran tanyerine, ay-nm stne pul pul ltl, yarpuz ieklerinin, kokulu hayt ieklerinin moruna, sapsar yamur yamaa balad. Bir vgnla gelerek, afakta yeil, yemyeil kta, patlam eltik tarlalarn dalgalandrarak, verimli, olgun pirin baaklarn ar, topraa kadar arlktan sarkm, ala afakta, sapsar bir vgnda buulanarak... Balk topraa kzlerin byk trnaklar ginulerek, ar kokulu, kaim yeil mersin kokusuyla, sapsar, slak toprak kokarak... Ve bakt ki ibrahim, kurtulmann hi bir aresi yok. Arkasnda glge. Ve Nemruda geldi. Arkasnda binlerce ceylanla... Urfa surlarm atlar. Yaaa Nemrut, dedi. Arkasnda krmz toz bulutu, inerek, ceylanlar sessiz, yasl... Yaaa Nemrut, ite ben geldim. Ve Nemrut ok sevindi. Ve sonra ateten kt geldi ibrahim Nemrudun sarayna. Hanerini ekti. Nemrut dize geldi. Ve khini ard ve boyun krd. Ve ibrahim, dedi, zulm ldryorum. Sen ldkten sonra yeryznde zulm srmesin, dedi. Ve ldrd. Haneriyle. Ve Nemrut ldrldkten sonra da zulm srd. Ve ceylanlarn bytt ibrahim buna ok at. Zulm ldrdm, dedi ve zulm oldu. Ve ibrahim umudunu yitirmedi. Ve zulm bitecek, dedi. Zulm bitmeli, dedi. Ve ibrahim ceylanlarn ald, le indi. ok ocuu oldu, soyu byd, oald, yayld. Ve onlara vasiyet etti ibrahim, size u dnyada ne kadar tad, rn varsa dolu dolu verdim, dedi. Ve siz zulm bitireceksiniz, dedi. Ve bir gn yeryznde ve zulm bitecektir. Ardnda krmz toz, sar glge... Ve Yel Veli Sarolunun kona yresinde, dn ha dn... St aac, Sabahat Hatun, pul pul ay... I Baba, baba, baba gel! Kouyor! Dervi Bey: Duuur! diye grledi. Olduun yerde, yerde kal! Yoksa yersin kurunu. incecik glge olduu yerde, aaran afan ortasnda kakld. Hidayet, git bak bakalm, kimmi o? Orada durdu kald. Hidayet temkinli, eli tabancasnn tetiinde, ala afan ortasnda, avlu duvarnn hnnap aac, binlerce sar, krmz, pembe ieini salvermi, sikirdim gibi, pabu inciriyle rtl, kapanm kesinde, sar, uzun srkuyruunun yannda durakal-m glgeye yanat At elindekini, dedi. Upuzun durmu kalm glgede hi hi bir ses olmad. Hidayet daha bard. At elinde406 im, a .eunucjs.nu. uoge geceye karm, yapm, orada erimiti. At elindekini, yoksa tetie kerim. Glge gene ses vermedi. Hidayet birden stne atld, yana sarkm iki kolunu ja yakalad, glge hi bir diren gstermedi. Hidayet belini yoklad, tabancay klfndan kard. Bak, tabancan da varm, dedi. Glge suskun. D nme! Glge canszcana, eilip bklmeden, yle kaslm yrmee balad, geldi, konan merdiveni banda durdu. k merdiveni. Yel Veli merdiveni kt. Byk salonun ortasnda kalakald. Gzlerini kirpitirerek, yerdeki kilimlere, kar duvardaki iri gzl, uzun bykl resme, duvardaki eski, sedef kakmal, oymal silahlara, naklanm kerevete, sra sra merdivenin te ucuna dizilmi, her biri umaa hazrlanan, kanadn dzm, hemen uacak birer kartala benzeyen, yosun balam, inceden, am bardaklara bakt. am bardaklar azck, belli belirsiz taban tahtalarna su szdryordu. Kimmi o? Getir bakalm! Konumuyor Bey. Uyumu kalm. Kim olduunu bilemedim. Getir bakalm. Yel Veli gene yle kaskat, uyurgezer, uyumu, Dervi Beyin pencereleri kum torbalaryla rlm pembe badanal, kede st caml bir ceviz masa, nnde minderi ku ty bir ceviz sandalya, stne Bitlis battaniyesi atlm, nne kck bir Yac Bedir hals serilmi divan bulunan odasna girdi. Dervi Bey ayaktayd. Hi bir yana bakmyordu. Yel Veli kaskat ieriye girince: Sen kimsin? diye sert, sesi keskin, bak atar gibi sordu. Yel Veli gzlerini kirpitirmee balad, ok karanlktan bir aydnla km gibi. Sen kimsin, nesin? Niin konamn yresinde bunca zaman dolanp durursun? Yel Veli daha olduu yerde kaskat, ukura, derine kam gzlerini kir-pitiriyordu. Boynu incelmi, ba bymt. enesinin kemikleri apayr gzkyordu. Alnnn krk iinde olan derisi, salara kafatasma yaptrlm gibiydi. zlm, dt decek deri paralar... Giyitleri bir korkulua giydirilmi gibiydi. Sen kim407 sin, necisin, akll msn, deli misin, neden gnlerdir, ner gece konamn?... Birden ne oldu ne olmad, kaskat kalm Yel Veli Dervi Beyin ayaklarnn dibine salverdi, dizst kt, inilti gibi; Beni ldrme, ne olursun beni ldrme Bey. ocuk ocuum var, ok yalandm, beni ldrme. Beni ldrmezsen, sana ok diyeceim var. Senin ok iine yararm. Beni ldrme. Peki sen kimsin?

Yel Veli gzlerini odada kirpitirerek, korkuyla dolatrd. Gzler geldi Hidayetin stnde durdu. Dervi Bey anlad: Hidayet, sen darya k, dedi. Hidayet bu diz km yalnz gzleri layan adama merakla bakt, darya kt. Kapda ibrahim bekliyordu, korkulu bir coku iinde, sk sk solak alarak, soluu yetmeyerek: Kimmi, kimmi, kimmi bu adam? Bilemedim, diye karlk verdi Hidayei. Sylemedi. Deli, alnm birisine benziyor. leye doru odadan Dervi Beyin sesi geldi. Hidayet hemen kotu. Aln bu arkada gtrn, bir iyice yunsun arnsn. Son-racma efendim, benim amarlarmdan amar verin, lacivert elbisemi de, ayakkablarm da verin... Hatuna syle, yemei bu adamla birlikte odamda yiyeceim, birka efc, yemek karsn. Aa benim deerli misafirimdir. Dervi Bey ikinci gn ala afakta bir kzgn demir gibi, bir fke olmu yataktan kt, hemen giyindi. Tabancasn takt, izmelerini ekti, boa aleti krbacn eline ald. Dervi Bey mrnde ancak birka kere byle fkeli gzkmt. Gzleri kzl kan iinde... Kmili arn. Neredeyse, mutlaka onu hemen bulup getirin. Kmil yelyepelek hemen koarak geldi. Yel Veli, Kmil, Dervi Bey odada bir zaman fsr fsr konutular, ierden arada bir Dervi Beyin sesi geliyor, syledikleri az ok anlalyordu. Biz sana, diyordu, bu kz, Saba408 hat, Dunun m m verk/ r erkek, bir erkek, bir erkek karsna sahip kamaz m? Bir karya sahip kamayan... diyordu.. ,,O erkek lmeli... lmeli... lmeli... diyordu. Sarolu na-nusu senin yznden be paralk oldu. Sen leceksin, diyordu. Biz kzkardeimizi... Sana... Bir ara ierden ses ada kesildi. Dervi Beyin ierden, gzleri yumruk gibi dar uram, burun kanatlar bir atn burun kanatlar gibi inip kalkarak dar frlad grld. Atm ekin. u iti de aln karaalla gtrp, rlplak, rlplak... Merdivenleri koarak indi, at avluda bekliyordu, hemen ata atlad: rlplak, rl rl rl, rlplak... ki kii koluna girmiler, Kmili konaktan indirdiler. Kmilin az burnu kan iinde, ba gsne dmt. Ayaklarn: sryordu. Kmil nde, Dervi Bey arkada karaalla geldiler. Karaallk koyu bir kahverenginde ldyordu. Keskin, ince ince dikenleri plak dallara svanmt. Kk, dal gzkmyor, allk sade diken gzkyordu, iki kii Kmili hemen anadan doma soyuverdiler. Kmil ortadan, karaalln ucunda, iki eliyle hayasn kapatm, r gibi, titrer gibi ne eilip bir yay gibi olmu, gergin, sallanyordu. Dervi Bey dilerini var gcyle skt, dileri gcrdarken altndaki at doldurdu, Kmilin stne doru. Boa aleti krba, gz ap kapayncaya kadar Kmilin srtnda saysz saklad. Kmilin srt her krba yapta parmak parmak kabaryor, kamyordu. Dervi Bey azgn atn evirip evirip, krbalyor, fkeleniyor krbalyor, krbaladka fkeleniyordu. Srt kan iinde kalm, Dervi Bey krbac her salladka tutmaa alan, kl gibi inen krbac bir trl yakalayamayan Kmil karaalln iine ald yatrd. Dervi bunu bekliyordu. Ardndan srd. Kmil karaalln iinde dyor kalkyor, karaallar tm bedenini paralyordu. Kyller, kadn, ocuk, gen, yal orada, karaalln kysnda, hendein stbamda, hyn stnde durmular, karaalln iindeki kaan, yklp kalkan adam ve at stnde, 409 >ar. ha ca eilip kalkarak krba sallayan Dervi Beyi seyrediyorlard. Kmil srtna her krba inite, saklayta, kendi srtlarna inmi gibi bklyorlar, rperiyorlard. Dervi Bey krbalya krbalya Kmili karaalln ortasna, en gr yerine srd. imdi artk bu hykten bile Kmil gzkmyor, sadece her krba sakladka barmalar duyulu-voru. 37 On dokuz yanda Akarcann stndeki, u her bir evi bir evi bir koyakta olan ve aralar en azndan bir buuk saat eken, tepeden tepeye arlan, hopur ettikleri iki evlek tarlaya tohumu eken ve birinci yl bire krk alan ve ikinci yl verimin bire on bee dt, ve nc yl, drdnc yl tm topra sellerin alp gtrd, yerinde sivri mor kayalklarn kald, sonra gene baka bir orman bulunup birka ylda kk karlp hopur edildii ve ekildii, sonra gene sellerin alp gtrd kylerden Bacak kyne geldi Ala Temir Yamakl. Ala Temir Yamakl bir dul kadnn yanna yanama girdi. Kadnn yz elli dnm tarlas vard, verimli, yal, kapkara. Batakln kysnda, daha gc yerinde, bire otuz, bire krk veren bir tarlayd. Ala Temir Yamakl bu tarlada ift srd, ekin biti, hasat kard. alkanl kyde dillere destan oldu. Sabahlar kadn ona ince bulgurdan, iine bir cimcik ya att sade suya mrmrk orbasn bir tencere dolusu koyar, o da dalardan getirdii, kendi eliyle yonduu kan eker, bir tencere dolusu mrmr ierdi kzarm yufkayla birlikte. leyin yasz ayrana ekmek dorar, bir ba soanla birlikte yerdi. Akama da sofrada bulgur pilav olurdu, azck ya kokusu duyulur duyulmaz. Ve her gn yemei buydu. El dokumas, binbir yama iindeki trlk alvarm gece gndz hi bacandan karmazd. Mara mamsndan bir aha acs y-

ra 410 411 izgili mintan, gene izgili trtktan bir ceket yaptrmt evinde alt dul karya. Giydii elbiselerin hemen hepsinin kumam, bezini kynden getirmiti. Anas zene bezene btn bu kumalar, bezleri kendi eliyle dokumutu oulcuuna. Yalnz, ark giymeyi sevmezdi. Bu yzden krmz, koncu dizine kadar kan, kylar sar deriyle sslenmi, burnu sivri, deriden balar salkm saak, dzgn balanm bir krmz postal en byk bir tapnmayla ayana eken, bir sre, belini duvara dayayp ayaklarn uzatarak postallarn akla evkle seyreder, postallarnn seyrine bir trl doyamazd. Neden sonra, alaca afakta yerinden birdenbire frlar yola derdi. Postallarn dikenlere yrttrmamak, allara yedirmemek iin olmadk abalar harcar, yere bile basmamaa urard. Bu yzden ukurovada ald bir postal on bir yl giydi. Postaln ou zaman almada, uzun yollarda, kayalklarda, al aralarnda, amurlarda giymiyordu. Dul kadn Zhrenin ya epeyi ilerlemiti ve ocuu yoktu. Ala Temir Yamakl ona yanama oldu olal tarlalarnn verimi artm, Zhre kyn en zengin kadn olmu, parayla oynamaa balamt. Ala Temir Hatununa: Hatunum, diyordu, benim hakkm da sende ka^n, biriksin, biriksin, ok biriksin, t ki bir uval olsun, diyordu. Bacaklar ksa, kalnd, bir aa kt gibi... Yrrken, dz, yuvarlak bir aa kt dikilmi yryor gibi olurdu. Beliyle omuzu ayn genilikteydi. Gzleri kck, sarya alan bir yeildi, salar bozarm sar, her bir teli ekile aklm gibi dimdikti. Elmack kemikleri kk, avurdu kk, dudaklar ince, enesi arasna bir parmak sacak kadar atald. Sakal gene diken diken, btn yanan gzlerinin altna, boynuna, gsne kadar sarmt. Kulaklarna, kulaklarnn iine kadar. Zhre Hatun Ala Temirin kapsna geldiinin altnc ylnda onunla sessiz sadasz evleniverdi. Kyller bu evlilii, o da mamdan, ok sonralar duydular. Evlendikten sonra Ala Temir gece demiyor, gndz demiyor, yamur amur, k kyamet demiyor, dinlenmiyor, yl on iki ay alyordu. Sabahlar bol bol mrmrk orbasn iiyor, leleri imansz boz ayrana gene ekmek dorayp bir ba soan kocaman yumruuyla kryor, aksamlar bu sefer iyice yaszlam bulgur pilavna lokmalar sallyordu. Giydii gene tpk eskisi gibi yamal trlk alvar, izgili ceket, izgili Mara manisi, anasnn kyden dokuyup gnderdii i gmlei ve paalar bzgl donuydu. nceleri ok inek, ok boa ald Ala Temir. Kadn evlendiine bin piman olmutu ama Ala Temirin her inek, her boa alnda, ykln altndaki, keye gmlm kk kahve tenekesinin iine her birka kuru atmdaki tarifsiz sevincine kendisini kaptrmaktan da alamyordu. Ya satyorlar, tarlalardan gelen rn, tavuklar, tavuklarn yumurtalarn satyorlar, biriktiriyorlard. Bu arada stste ocuklar oldu. ocuklarn srt yedi yalarna kadar giyit grmyordu. Zhre de kocas gibi da kolundan gnderilen tirhk alvar, Mara inanndan mintan giyiyordu. O da erkek postalna almt. Kocas gibi o da, gn durmadan kker Kocaman Hasanla pazarlk ederek postaln alyor, omuzuna atyor, kar koca eve geliyorlar, postallarn giyip, evin gnden yanna oturuyor, srtlarn duvara verip ayaklarm uzatyor, sabahlardan akamlara kadar gzlerini krpmadan, hayran, yemeden imeden postallarn seyreyliyorlard. ocuklar da byd, onlar da almaa baladlar. Gavur tutsa gibi... Gece gndz demeden. Kede gml teneke birken iki, ikiyken , ken drt olmutu. Boyuna da oalyordu. Yaknda kck teneke kutular byk bir gaz tenekesi olacak, iine deste deste, tepeleme paralar ylacakt. Ala Temirin yz elli dnmlk tarlas artk bu kadar almaya, bu kadar alkan insana yetmiyordu. Oca snm sekken yanda bir kocakarnn alt yz dnmlk bir tarlasn Ala Temir ok ucuza kapatt. Yok pahasna. Bir de taksitle... Ala daha aca iyra 412 413 Temir taksidin hepsini deyemeden kadn ld. Ala Temir namuslu, hakyemez bir adamd. Kadnn geriden kalan alaca-.yla ona Mevlut okuttu, mezarn yaptrd, hayrna zm, eker datt ocuklara. Geliri birka misli artan Ala Temir, bir de Sarho Mslmn tarlalarn ald. Sonra durmadan tarla ald. Abdlhalik Efendiye de yanamann yolunu bulmu, burnu Abdlhalik Efendide i olduu kokusunu hemen almt. Bir gece da kollarndan getirttii bir kovan bal, kendi eliyle doldurduu bir teneke ya alarak Abdlhalik Efendinin evine vard, tapu memuru Abdlhalik Efendiyi grr grmez hemen ayana kapand, ayaklarn pmee balad. Abdlhalik Efendi eilip salarn okayarak, omuzlarndan tutup onu yerden kaldrd, karsna, sedirin stne gtrp oturttu. Abdlhalik Efendi onun bu davranna derecesiz sevinmi, kvan iinde kalmt. Tel ereveli gzlklerinin altndan ipil gzleriyle bu acaip, aya krmz postall adama aknlkla, sevgiyle bakyordu. Kapdaki tenekeleri gsterdi: Nedir bu?

iki eli, iki dizinin stne parmaklan alarak, yaptrlm, yle dimdik, ter iinde kalm, kaslm, gzleri ileri, bir noktaya dikilmi, donmu duran Ala Temir azck kprdad: Birisi ya, dedi. Kendi elimle yaptm. Sapsar, ner^z kokar efendim, hrmetlim. Hani bizim inekler Akasazn kysnda nergiz iei, yarpuz, it burnu iekleri yaylrlar da, ite onun iin bizim kokulu yalarn stne de ya yoktur da... Ben de dedimkine, efendimiz, hem de yce hrmetlimiz, Abdlhalik velinimetimiz, bize, kymze, hepimize ok iyilik eyledi, varsn kokulu yamz o mbarek zat yemeli ki, yemeli ki, kul olana ok bir iyiliklerde bulunmal. teki tenekede ne var? Onda da bal var, dedi Ala Temir. Ben yukarlardan, da kollarndan olurum. Dalarn bal ifadr. Her bir hastala iyi gelir devadr der Karatopakl Hoca. Sen Karatopakl Hocay hi grdn m? 414 Onu kimse gremez. O bir ermi kiidir. Aynen senin gibi, hrmetlim gibi. Aynen senin gibi, hrmetlim gibi Cennetlik bir yksek kuldur. Onu bizim gibisiler gremezler. Yksek bir huzuruna varamayp, yksek bir destlerinden, hem de glden nazik, ipekten yumuak bir ellerinden pus edemezler. Biz ancak ylesi yksek bir ermiin, Peygamber soylunun namm duyarz. Abdlhalik Efendi az kulaklarna vararak glyordu. Rahat otur, rahat otur, dedi. Ala Temir daha da toparland, elleri dizlerine bir iyice yapt. ite efendime syleyim ki, bu bal ifadr, devadr. Bizim dalarda pren olur. Demi ki Lokman Hekim prende yetmi iki derde deva var. Pren kurun yarasna, ince hastala, stmaya, ylanca iyi gelir... Durdu, uzunca Abdlhalik Efendiye, onun kartal burnuna, yallktan krm boynuna, benek benek olmu ellerinin stne bakt: Lokman Hekim Efendimiz demi ki bu pren bal yiyeni yirmi ya genletirir. Bu srada Abdlhalik Efendinin gen kyl kars, nakl, ak bir rtyle ieklenmi bir tepsinin stnde iki kahve getirdi. Fincanlar krmz izgili ve azlar yaldzlyd. Ala Temirin gzlerinin nnde yldz gibi akt. Buyur. Ala Temir sa elini dizinden ald, usulca kahveye uzand,, elindeki fincan titriyor, titredike Ala Temir kaslyor, kasldka tekmil bedeni cendereye sktrlm gibi oluyor, kaslar acyordu. Boncuk boncuk terledi. Srt, koltuklar, omuzlar ter iinde kald. Gzlerinin ii terle doldu, yakmaa balad. Hi kahve imemiti, ienleri ok grmt. Kahvenin nasl iileceini bii-yordu. ilk kahveyi dudaklarna gtrd ve scak kahveyi hpr-detti. imdi artk her eyi, karsnda rahat rahat oturmu sigarasn tellendirip kahvesini yudumlayan Abdlhalik Efendiyi, nerede olduunu, ne yaptn, niin buraya geldiini unutmu,, kahveyle babaa kalm cebelleiyordu. Abdlhalik Efendinin ona uzatt sigaray almadn, almadna kt m ettiini 415 topar daha aacc l*~ hayal meyal ansyordu. Beinci hprdetmede kahvenin bittiini sevinle grd. Yava yava teri de souyordu. Bo, yaldzlar pul pul uuan kahve fincan elinde kalm, ne yapacan, nasl, nereye koyacan bilemiyordu. Uzaktan, derinden bir ses imdadna yetiti: Bana ver fincan! Fincan hemen kendinde olmayarak Abdlhalik Efendiye uzatt. Uzatr uzatmaz da elini hemencecik sa dizine yaptrd, azck eilmiti kahveyi ierken, doruldu, dimdik dikildi. Nereli olursun, adn ne bakalm? Bacak kynden olurum, adma da Ala Temir Yamakl derler. Abdlhalik Efendi ok ard ama belli etmedi: Demek siz o Aasnz, Ala Temir Aa? u ok alkan Temir Aa... Bravo, Bravo... Ala Temir kendisinin tanndna, Aa dendiine sevindi, -alak gnll glmsedi, azck zld, ister istemez birazck kendisini koyverip gevedi. Hani demem o ki, seni deyi geldim. Sen hrmetlim dertlilere derman, yoksullara fermansn. Benim tarlalarm Ceyhan suyu yannda, kyn aa yanna karaalla doro der. Oralarda emvali metrukeden, yanicma Ermeni dostlarmzdan kalm hi tarla yok mu? Onu sormaya geldim. Benim tarlalar gayri bana yetmez oldu da... Abdlhalik Efendi, ciddi, gzln, karp gzlklerini silip geri takarak, derin dncelere dalarak dnd. Ala Temir birden grd ki, gevemi, bklm, dizinin stndeki elleri yanlara kaym, hemen yldrm gibi toparland, dikildi, elleri dizlerine yapt. Dimdik, yle donmu, kprtsz

kald. Evet, dedi yumuak Abdlhalik Efendi. Evet Temir Aa. Ala Tenure ok nem vererek. Evet Efendim. Oldu, oldu bu i. Hem tanyor, hem de efendim diyor. Ne adam, ne iyi, ne iyi adam. 416 Biliyorum, Kuolu da oralardan emvali metruke sorutu da aramtm. Var, olacak efendim. Olacak muhterem Temir Aa kardeim. Karaalln orasnda ok tarla var... <onra da... Sonra da... Karaall... Karaallk sanrsam alt bin yz dnm. Karaallktan Ceyhana kadar... Bir hafta sonra gelin siz de bir ey yapalm. Abdlhalik Efendi ayaa kalkt, hemen onunca birlikte yayna baslm gibi Temir Yamakh da ayaa kalkt. Evet efendim, dedi Abdlhalik Efendi kapya yrd. Evet efendim, gelecek hafta hallederiz. Ben defterlere bakaym da... Ala Temir Yamakl odann ortasnda, ellerini bacaklarna basarak, parmaklan alm, yaptrd, sert, hazrol, dimdik duruyordu. Abdlhalik Efendi bakt ki Temir kprdamyor, geriye dnd, yannda yresinde dnd aknlkla, teki hi durumunu bozmuyor, kprdamyordu. Birden Abdlhalik Temir Aann niin byle durduunu anlad, omuzuna dokundu: Anladm, dedi. Ne kadar varsa o kadar ok getir. nk benim de ok ihtiyacm var. Temir bu sz duyar duymaz bir ktk gibi Abdlhalik Efendinin ayaklarna devrildi, kunduralarm, dizini pmee balad. Abdlhalik Efendi eildi, o ayaklarn plere boarken, salarm okad, sonra da Temiri tutup ayaa kaldrd, elinden tutup kapya gtrd. Temir durdu, gzlerini yere dikti: ok tarla gerek bana ok, ok, ok efendim. ok tarla gerek. Ne kadar varsa kyda kede, satar satar, hepsini sana getiririm. Bana ok, ok, ok tarla ver Abdlhalik Efendi, yce hrmetlim. Abdlhalik Efendi onun omzunu bir baba cokusuyla okuyordu, gzleri dolmutu. imdiye kadar kimse bu Temir Aa gibi ona insanca davranmamt. iftlik sahibi ettikleri, milyon 417 F: 27. kazandrdklar, ukurova kadar topra bir Kuru amauau ust-lerine yazdklar... Sizin gibi alkan, saf, drst vatanseverlerle bir gn Trkiye iftihar edecektir. Bundan, u andan, yaadmdan emin olduum gibi eminim. Hariciye Vekili Doktor Tevfik Rt benim akrabamdr, hem de yakn. Ona yazacam ki Trkiye byk ilerlemelere gebedir, Trkiyenin istikbali parlaktr. u. k bu memlekette Temir Aa gibi z trk, saf kanl, soyu temiz vatandalar, aalar yetimitir. Atatrkn korkmadan, ekin, meden, gz arkada kalmadan emanet edecei ahsiyetler yetimitir, ite bir tanesi karmda elik tabyalar gibi duruyor. lkesi ve milleti bir btn olaraktan, ayrlmaz, kopmaz, lmez.,. Ala Temir btn bunlardan hi bir ey anlamamt ana, bir eyler, iyi bir eyler sezmiti. Onun iin Ankaraya yazlacakt. Sonrama, iyi bir adam memleketin bir yanm tutuyor diyecekti Abdlhalik Efendi. ok, ok tarla versin de, az para alsn da ne yazarsa yazsn. Kurnaz, kck, yeil sar gzleri kland, parlad, gld. Ne kadar varsa kyda kede, inekleri, boalar da satarm... Bana ok, ok, ok tarla... Ala Temiri aaya, kapya, btn merdiven boyunca ta gibi sert, prtkl ellerinden tutarak indirdi. Gle gle, dedi. Ala Temir onun elini ald pt, bana gtrd, hzla Bacak kyne yolland. Yolda bildii tek trky tutturdu, kye varncaya kadar tekrarlad durdu. leri, serveti, tarlalar, bankalarda kredileri byd. Alt olunun drd toprakla urayor, ikisi Adanada lisede okuyorlard. ocuklarn hepsi de babalar gibi tutumlu, en az babalar gibi tutumlu, en az babalar kadar alkandlar. Yalnz, bir tek kusurlar vard, babalar gibi deil de kasaballar gibi giyiniyorlard. Bir de, en kts, by, arada bir kocaman tavuu kesiyor, karsna piirtiyor, her kasabaya gittiinde de kasaptan bir kocaman kei budu alp getiriyordu. Ala Temir 418 caksnz beni, batracaksnz beni, diye bas bas baryor, ky nlatyordu. Kyl ne zaman, batracaksnz beni, szcklerini dayarsa, anlyorlard ki gene Ala Temirin evine et girmi. Ala Temir byk olann bu korkun israfnn nne bir trl geemiyordu. nk byk ocuk bir traktr, bir bierdver ustasyd ki, bu blgede onun gibisi yoktu. Babasndan, babasnn genliinden bile on kat alkand, eli yz, tm giyitleri ya iinde durmadan bierdver, batos, traktr onaryor, sryor, altryor, srcleri, ustalar ynetiyor, baz oluyor aylarca evin, karsnn yzn grmyor, traktr, bierdver stnde uyuyor dersin, traktrn, batosun, bierdverin bir paras gibi dm tarlalara, makinalarn iine, yaa, toza topraa bulanm uunuyordu. te bu sebepten Ala Temir onun stne vaamyordu. Geriye kalan olanlar alak gnll, fazla bir ey istemeden durmadan alyorlard. Hepsi de hk demi tptpma babalarnn burnundan dmlerdi.

Ala Temir hi deimemiti. Ayaklarnda gene krmz postal, gene Kocaman Hasana yaptrrken iki gn durmadan pazarlk ettii postal, trlk alvar, Mara inanndan mintan... Donu gmlei gene yukarlardan, kynden geliyordu. Anas leli epeyi oluyordu ama kynden ukurovaya almaa gelen akrabalar ona tpk anasnn yapt giyitlerden geti-iiyorlard. Ala Temir giyitlere ok seviniyor, akrabalarna tarlalarnda i veriyordu. Gene eskisi gibi yeni postaln giyiyor, evin gnden yanma oturup srtn duvara dayayp ayaklarm uzatp postaln doya doya gnlerce seyreyliyordu. Her sabah karn iinceye kadar mrmrk orbas iiyor, leyin imansz ayrana ekmek dorayp bir ba soan yumruuyla kryor, abanyordu. Ayn agzllkle, abuklulukla. Yalnz akam yemeinde deiiklikler olmutu. Bulgur pilav her zaman nne yal geliyor, bu yal pilav, bu kar, bu gelinler bizi batracak, diye diye, iinden sylene sylene kakl419 im t 1 e\v duyoruu. js.aucic nc<x, uu tuv uv. ^}, aman Ala Temir, yalandn, ton kadar da, yz mr yesen de bitmeyecek variyetin var, ye i keyfine bak. Sen gzn kapar kapamaz, olanlar har vurup harman sararacaklar, diyorlard. O btn bunlara hi karlk vermiyor, kck sar gzleri daha da klm, iinden, aaah, bilmiyorlar, bihniyorlar, kimse kimsenin halinden anlamyor, aaah, anlamyor, geiriyordu. Baz da byk oulun kasabadan getirdii etler, kestii tavuklar, av kular, nereden geliyorsa, ne soruyor, ne renmek istiyordu, sofray donatyordu. O zaman Ala Temiri inanlmaz bir sevin alyor, bir tad denizinde yzyordu. Tepeleme, bakr siniye ylm pilavn stnde, para para etler... nce Ala Temir karsyla karlkl postallarn seyreder gibi etli pilav, burun delikleri ala kapana seyreyliyorlar, sonra yufka ekmekle elleriyle, kutsal bir eye yaklarcana yaklayorlar, ilk lokmay azlarna gzlerini yumup atyorlar, sonra ar ar, gevi getirir gibi iniyorlar, gzleri taddan kaym, mest, sofrann bamda saatlerce kalyorlar, yaamn tadn sonuna kadar karyorlard. nemli, ok nemli bir deiiklik vard Temirde, bana kaim, simsiyah, sa banda uzun bir ty olan, geni kenarl bir ftr apka giyiyordu. Tarlaya, ifte ubua hep apkasyla gidiyordu. Temir eskisinden, genliinden daha ok alyordu. Traktr, bierdver kullanmasn renmiti. Byk olu kadar deilse de Temir baya ustayd. Gene de byk oluna, elinin hnerine, yksek aklna gptayla, azck da kskanlkla, hayranlkla bakyordu. Ftr apkas iki taneydi. tekini, evde bir ipek bohann iinde sakl olanm ancak kasabaya giderken karyor, kasaba beyleri gibi nce uzun uzun, kck fiskeliyor, tozunu alp yle giyiyordu. Bir de altn di yaptrmt, tam n st iki diini ektirip. Halbuki dii sapasalamd. Bir deiiklik daha olmu, tenekelerdeki paralar, byk oluyla bir gece topraktan karmlar, bir taksiye koyup Adanadaki bankaya yatrmlard. Evin kesinde ykln altnda, 420 toprakta gene tenekeleri duruyordu ama, byk paralar artk bankaya gidiyordu. Ala Temir Adanaya gittike bankasna, mdrden bir kahve imee uruyor, mdr yalvar yakar onu ehrin en byk lokantasna gtryordu. Ve, aman Beyefendi, aman Beyefendi, diyordu. Sizin gibi iyi iki mterimiz daha olsa, deil Adanada, btn Trkiyede srtmz yere gelmez. Ala Temir ylda bir iki kere de hi gn geirmeden ayn gnlerde emekli olmu olan Abdlhalik Efendiyi gene eskisi gibi bir teneke ya, bir teneke balla grmee gidiyor, yle iki eli dizlerinde kaslm, dimdik sedire oturuyor: Ya kendi elimle doldurdum tenekeye. Bataklk kurumaya yz tuttu ama ya gene nergis kokuyor. Bala gelince has pren bal. Bizim dalarda, ak asakl pnarlarn yresinde pren olur. Lokman Hekim der ki pren yetmi iki derde devadr. Bir de adam genletirir, der. Bir de yarpuz, bir de am... Bizim dalarn apak petek bal... Abdlhalik Efendi onu candan karlyor, buyur ediyor, sonsuz kvancn gsteriyor, nnde eiliyor, ona Beyefendi diyordu. Ala Temir bir tek eyden ikayetiydi, o da artk Abdlhalik Efendinin nnde yere kapanamyor, elini pemiyordu. Neden, niin pemiyordu? Yalanmt da ondan m, yoksa alak gnllln m yitirmiti? Babasna sormadan byk olu bir Mersedes satn ald. Uzun bir sre Ala Temire bunu duyurmadlar. Halbuki Temir otomobilin alnd gn her eyi, otomobilin fiyatn, paray nereden bulup verdiklerini, otomobilin modelini, her eyini, her eyini renmiti. Hi oral grnmedi, haberi bile yokmu gibi davrand. Otomobil yar ykk evlerinin kapsnda arada srada gelip duruyor, Temir Aa grmezlikten geriyordu. Byk olan babasnn her eyi rendiini, sustuunu anlamakta gecikmedi. Bir gn otomobili yudu, temizledi, evin nne ekti: Bunu aldm baba, dedi. 421 I*: r

Temir Aa uzun uzun otomobilin yresini doland, tekerlerine, direksiyonuna, amblemine, aynalarna, en ok aynalarna bakt, bir ocuk gibi otomobille oynad, altrp yeil n grd. Yeil, krmz, sar... Koltua kt, n koltua geti. Olu onu merakla izliyordu. Kasabada bu arabadan baka kimde var? diye sordu. Kimsede yok, dedi oul nerek. Sonra ansd. Kurtboada var ama bundan deil, bu son model. Demek bylesi u kasabada hi kimsede yok? Yok, dedi oul. Otomobilden kt, az tede durdu, ge gn derinliine uzunca bakt, sonra iini ekti: Demek kasabada bundan hi kimsede bir tane bile yok? Yok, dedi olu. ar kardelerini. Oul hemen kotu. Toz toprak iindeki delikanlyla birlikte geldi. Ala Temir kabard, birka kere elini rpt. Az oynad ama ses kmad. Kendi yresinde dnd. Gld, yz aclat. Alayan bir hal ald, dudaklar sarkarak. Gene gld, yzndeki o alams hal silinmeden... Aanz diyor ki bu otomobilden kasabada bir tane bile hi kimsede youmu. Yok, dedi ortanca oul. Onun k: Adanada bile ancak iki tane vardr, olsa olsa. Adana bizi ilgilendirmez, diye gsn iirdi Ala Temir Aa. Kasabada yok, dedi orada bulunan oullarn en k. yleyse, dedi Ala Temir, hemen bugn Adanaya, yoksa stanbula gidecek, siz nz de bundan, tpks birer tane ekeceksiniz. Okullulara yok. Onlar okuyor, o onlara yeter. Siz alyorsunuz. Yalnz onlar okuldan dnnce isterlerse kardelerinizi otomobilinize alrsnz. 422 Alrz baba, dediler. Ala Temirin ii dolup dolup kabaryor, gzleri ya iinde, boaz tkanyordu. Gzyalarn oullarna gstermemek iin eve kotu, ykle gitti oturdu, alamaa balad. Boynu bkk- Alktan, yoksulluktan len, mezar bile belli olmayan anas geldi gzlerinin nne. Sonra teker teker len, rlplak kardeleri, sonra gurbete gidip de dnmeyen, Yreir toprandan nakl orabnn teki gelen babas geldi gzlerinin nne. Yllardr, kynden ukurovaya indiinden bu yana alamamt. Alamak aklna bile gelmemiti. Alamas bitince iini bir sevin doldurdu, apkasn bohadan alp dar kt, usul usul fiskelemee balad, sonra iki eliyle apkay muhkem bana geirdi. Byk oluna: Beni bindir de otomobiline kasabaya, kulbe gtr, dedi otomobilin kapm ap bindi, kuruldu, belki mrnde ilk olarak bacak bacak stne atmak istedi ama, kaln bacan bir trl tekinin stnde tutamad. Otomobilin penceresinden ban karp: Byle aval aval ne baknp duruyorsunuz? Gidip otomobillerinizi ekinsana... Parasn, parasn... Banka mdrne benden selam syleyin. Ya da durun... Ka Ura bunun tanesi? Byk oul syledi. Ala Temir czdanna el att, ek defterini kartt: Yaz, dedi. tane. Ayns. Baka kabul etmem. Delikanl yazd. Ala Temir imza atmay tam bir yl uraa didine renmiti. abalaya abalaya, ter dke dke imzasn ekin altna jazd. Zafer kazanmcana: Aln, gtrn, dedi. Otomobil alt. ** Kulpte Cafer zpolat onu sevinle kucaklayarak karlad. Hep birlikte, Savc, Kaymakam, Avukatlar, otomobili grmee aa indiler. Cafer zpolat bir ara onun kulana eildi: 423 yan<cak (eye-dui. iTemir, dedi, bir iyi haberim, hem de mjdem var, mu tumu isterim. yle az buz deil ha! Temir gzlerinin ii glerek: Mutun bam stne Beyimizin olu, dedi. Mjde bile vermesen, senin emrin benim bam gzm stnedir. Cafer zpolat, ukurovada obas son yllara kadar J ozul-nam tek oba Beyiydi. Babas yoksulluk iinde lmt ama on iki kye yerlemi obas onu, eskisi kadar olmasa da, daha Bey biliyor, sznden kolay kolay kmyorlard. Kylerden birisine, daha konup gerken alt katl bir konak yaptrmt. Bu kylerden birisi, ok vurucu krc olan,

erkeklerinin hemen hepsi at hrsz bulunan her eyleriyle Beylerine sk skya balyd. l dedii yerde lr, kal dedii yerde kalrlard. Beyin alt gze trklere, atlara gemi kona sazlardan, kamlardan yaplm kyn hular arasnda apak badanas, penceresindeki camlaryla parlard. Babas ldnde Cafer zpolat iki kardeiyle yoksul, ortalkta kald. Kardein birisi ortaokula kadar okumu, birka kk memuriyetlerde bulunmu, sonra kendisini ikiye vermiti. Alak gnll, yle Beylik taslamayan birisiydi. Kyde kalan ortaokulu bitirmi, liseye bile gitmiti. Alc vurucu, glgesinden rklen, kendisine bal kalan, at hrsz kyn banda Beyliini srdryordu. En genci olan Cafer zpolat gl kuvvetli, uzun boyluydu. Bey oullar gremezler, pehlivanlk yapmazlard, bu, dnlerde bir sre gremi, dller bile almt. Geni omuzlu, kk avurtlu, geni alnl, yank yzl, kaim eneliydi. Yrrken, ba havada, bast yeri grmeyerek, kaslarak yrr, yanna ynne hi bakmazd. Kravat takar, her zaman tl pantolon giyer, izgili ceketinin cebine mendil sokard, renk renk. Ve gzel, yank Trkmen trkleri sylerdi. Uzun yllar bu Bey oullan Akasazdan geindiler. Zengin olup onmadlar ama yoksulluktan da lmediler... Akasazn byk bir ksm sazlk, berdilik, kamlkt. Ve ukurovada kyl evlerinin ou, hemen hemen tekmili kamtan, sazdan, bcrdiden yaplyordu. Bey ocuklar yaz gelince Akasaza bekiler koyuyor, saz, kam, berdi kesmee gelen kyllere bunlar satyorlard. Uzun yllar Bey oullar Akasazn rnleriyle geindiler. Sonra da kurumaya balayan Akasazn bir yanm batan aa aldlar. Buras bizim, dediler. Akasazn kamlarn satarken, niin, bu kamlara neden para vermeliyiz, diye kimse sormad. Kaak saz kesenleri Bey bekileri sopann altna yatrp bayl-tmcaya kadar ddler, sdler, atlarn aldrp, srlarn kestirdiler. Akasazn kuruyan binlerce dnm toprana konduklarnda da kimse niin, neden, diye sormay akl etmedi. Soramazlard da... Bu sralar Marallar kasabaya tek balarna, kasaba zen-, ginleriyle ortaklk eltik ekiyorlard. Cafer zpolatn Akasazda topraklan vard, bire krk, elli veren... Yeni kurtulmu. Elinin altnda kendisine candan bal, alc vurucu, hrsz birka ky vard, vard ama, eltik ekecek kadar bir paras yoktu. eltik Haziranda ekiliyor, Eyllde biiliyor, bire yz, yz otuz veriyor, o yl bir dolu, srekli yamur olmazsa hasatta eltiki birden zengin oluveriyordu. Topra srmek yok, ilemek yok. Topran yzne eltikleri ekip basyorlard suyu... Dnya sinee, stmaya kesiyor, ovada stmadan binlerce insan lyor, tekmil ovada stmalanmam kimse kalmyordu ama, para geliyordu. Para geliyordu ya, btn ova yaz boyunca bataklk oluyordu, olsun. Cafer zpolat kvranyordu. Ne yapsa da bir yerlerden birka yz bin lira bulsa... Bu gidile, gittike Akasazn batakl da kuruyacak, sazlarn kamlarn gelirat bitecek. Bo, bataklktan kurtulmu tarlalar da ekmek bimek gerek... O zamanlar Demokrat Parti daha iktidara gememi, bankalar Aalara, Beylere oluk oluk krediyi aktmamt. Bir arkada Cafer zpolata akl verdi: Bak, dedi, Cafer Bey, senin obann kynde oturan birisi var ki... Vay anam vay! Ton kadar paras var. Eer yolunu bulabilirsen ondan istediin kadar para koparrsn. te yaca ' -1. fevv is424 425 Kim? diye umutla sordu Cafer Bey. Temir, dedi arkada. Temir lr de kimseye bir kuru szdrmaz. Onun gibi nekes bir kiiyi dnya dnya olal grmemitir, dedi zpolat .umutsuzlukla. Sen bir dene. Karna gelince ne yapyor? Hazrol duruyor. Sen ona merhaba deyince ne yapyor? Az kulaklarna varyor, sevincinden uuyor. Anladn m ne yapacam? Anladm. Cafer zpolat o gece sabaha kadar uyumad. Bir umut belirdi. Tam da eltik ekim zamanyd ve Maral eltiki de onunla ortak olmaya can atyordu. nk tarlas vard, kyllerden de yok pahasna ekmek iin tarla alabilirdi. Sabahleyin erkenden uyand, bir iyice tra oldu, kokular srnd, klot pantolonunu giydi, izmelerini ekti. Uzun bir sredir izme giymiyordu, bugn giydi, nk Ala Tenure izme daha etkili olurdu. Lacivert ceketinin yakasna krmz bir mendil takt, krmz kravatna incili ineyi takt, eline gml krbacn alp byklarn bir iyice burdu. At o kadar grkemli deildi, hrszlanp Urfadan daha yeni getirilmiti, komudaki Arap ata gm savatl bir erkez eyeri buldurdu. Ata bindii zaman gerekten grkemli, etkileyici bir grnts vard. Bacak kyne srd. Bir saat sonra bacak kynde Ala Temirin evinin avlusundayd. Temir, Temir, Temir Aa!

Sert, tepeden ieriye seslendi. Gml krbac sa elinde Are eli sa bacann stndeydi. Atn stnde, gzleri ilerde, kalar atlm dimdik duruyordu. Ala Temir sesi tanmt, yel yepelek, alvarm ekitire ekitire darya kt: Buyur, Beyim, buyur, buyur Beyim buyur. Ho geldin safalar getirdin. Sen bizim Beyimizsin, hi bizim eve de urar 426 miydin? eriye seslendi: Bak, bak, bak avrat bizim eve kim gelmi! Kim, kim, kim gelmi, oca yanas avrat... Atn ban tuttu: Buyur Beyim, in Beyim. Cafer Bey biraz daha dikeldi durdu, dnd kasld. Uzaklara bir sre bakt, sonra birdenbire attan, ar, indi. eriye doru yrd, kadnn snm ocan yaylm klnn ya-cna serdii dein stne oturdu, belini yasta dayayp izmelerini uzatt. Temir telaland: Bu i g zaman... Ben ne yapaym, ben ne yapaym, bin ylm bir ba Beyim evime geldi de ben kr olaym, vurgunlardan gideyim, bir kahve de yok. Bir ay da yok... Bir ayran da... Drt dnp dnyor, kars ileriye keye oturmu bir tuhaf yarata bakar gibi Cafer Beye bakyordu. Cafer zpolat ar, tok, sert, keskin, emreden bir sesle: Hi bir ey istemez, dedi. Temir hemen sustu, ellerini bacaklarna yaptrp hazrola geti. Biz seni deyip, Temir deyip, elimiz obamz deyip geldik. Hi bir ey istemez. Gel otur uradan! Temir hemen vard, sevinle izmelerinin ucuna, topraa oturdu. Cafer zpolat bu ilk etkiyi yitirmemeli, hemen bastrma-lyd. Gzleriyle avrat darya ksn diye iaret etti ve kadn hemen, merakla bir kocasna bir Cafer Beye bakarak darya kt. Temir sana geldim. Sizin Beyiniz olaraktan. Bir hacetim dtnden. Sen ki bizim elin obann en variyetli, en alkan, en soylu adamsn. Dalardan, yaban ormanlardan geldin ama ekmein yenir, szn dinlenir. Ben, tm oba seninle iftihar eyleyip hep seni konuuyoruz. Sen ki bu kylere geleli hu kyler asaletini... Daha etkili olmak iin Ala Temirin anlayamayaca bir sr Arapa, Farsa szler etmeliydi. te 427 te binaenaleyh, binanazalik, bunu mteakip, asil bir adem olupsun ki... Asil ademler iinde bervehi cihet ve canip ve kffar nazarnda makbul olmayan, nazar bin hmeyra ve deryadaki se-mekl melakut oluptur ki... Ala Temir gzlerini kirpitiriyor, ban sallyor, az kulaklarnda, tm kulak kesilmi Beyini, evine konuk inmif Beyini dinliyordu. Beyin azndan ballar akyordu. Ne de gzel, ne de anlalmaz konuuyordu. Binanaleyh, sen sonradan geldin ama, seni kabul edip barmza bastk, diye szn bitirdi Cafer Bey. Sonra durdu, elik yeili gzlerini Temirin gzlerinin iine dikti, bekledi, Temir gzlerini karacakken bindirdi: Senden bir isteim var. Bam stne Bey. eltik ekeceim, seninle ortak olmak istiyorum. Bunun iin bana... Bey... Ben ben... ite... Mem... Dinlemedi. Bana... Yz bin liray hemen vereceksin. Sert: Anladn m? Bey... Bey... Bey... Hemen ...Sana senet de vereceim... Be paralk da hak-km olacak. Gz gelince yz binini ve de krn alacaksn. O kadar. Bey bey, yok ki... Anlamam, var... Ben biliyorum. Ne kadar paran olduunu... Sen ki kartal... Ayaa kalkt, Bey, Bey, diyerek darya kt akn, kpkrmz kesilmi. Gzleri darya uramt. Avrat, avrat, duydun mu bamza gelenleri, duydun mu olanlar? Ne olmu? dedi kadn durgun, oral bile deil. Bey bizden para istiyor, yz bin. Ortak olacakm. eltik ekip... Eeee, versene! Gz krolas herif, koca Beyimiz aya428 uj,^ 6wiuuj, uu uc sen... sen... Sen... Vay gzn kr olsun herif! Kapmza gelen Bey, Bey, Bey... Duydun mu herif? Temir ieriye geri girdi, Beyin izmelerinin oraya diz kt-' Yirmi be binim var, olmaz m? Cafer Bey kadnn szlerini duymu, yz bini alacana inanmt. Oral bile olmadan, yumak bir sesle: Olmaz, olmaz, dedi. Temir gene darya frlad. Yirmi be bine raz olmad.

Ne isterse ver. Beyimiz alp da senin paran yiyecek de-oil ki... Yese de ne olur, hakk deil mi? eriye girdi, gene izmelerin ucuna diz kt, yalvarmaa balad. Bey, gzlerini kapam onun yalvar yakarlarn dinliyordu. Uzun uzun yalvard, yemin etti, ilendi. Yz bine ihtiyacm var, bir kuru aa olmaz. Aralarnda uzun bir sessizlik oldu. Bey gzlerini kapam bekliyor, Temir dizst km dnyordu. Sonunda Temir: Bey, bey, dedi, senden senet menet istemem. Ortaklk da istemem. Sana bor veriyorum. Gzn geri verirsin bana, olur mu? Olur, dedi zpolat. Temir ayaa kalkt: ierisi scak, dedi. u dutun altna gidip oturalm. Olur mu? Zahmet olmazsa zatna... Cafer zpolat anlamt, hemen ayaa frlad, darya kt, dutun altna yrd. Daha o dutun altna varmadan dei kucaklam kadn koarak vard dei dutun glgesine att. Bey oturmad, ayakta gezinmee, krbacyla usul uul izmelerine vurmaya balad. Sonra ban kaldrd, orada durup kalm kadna: Naslsn bacm, halin dirliin iyi mi? 429 Beyim sa olsun, dedi Kaan. mu ki, gl gibiyim. Beyimizin can saolsun yeter ki... ocuklar? Klen olsunlar, iyiler onlar da... Gene yrmee, kalarn atm, dnr gzkerek, usul usul izmesini krbalamaa balad. erde Temir kutular karm, paralar bir ulun "stne dkm durmadan sayyor, gene sayyordu. Temir ierde tam leye kadar para sayd, Cafer Bey dar-da, dutun yresinde tam leye kadar durmadan izmelerini krbalad, dnerek, kap gitti mi, beni aldatt m, diyerek, gzlerini kapya uzun uzun dikip bekleyerek. Temir iki eliyle bir torbaya skca sarlm, evden kt. Buna Cafer Bey derecesiz sevindi. Neredeyse u iki insann karsnda, sr pisliiyle yer yer beneklenmi tozlarn stne yatacak, t buradan kyn dna kadar takla atacakt. Sevincini belli etmemek iin dudam srd, atma atlad, Ala Temkin iki eliyle ona uzatt torbay ald: Saol, varol Temir, dedi, atn mahmuzlad. Geriye dnd: Bacm sen de saol... At yel gibi kyn iinden tozu dumana katarak szld. Cafer zpolat Maralyla ortak tam bin dnmlk bir eltik ektirmiti. Geriye kalan paray, tarlalarn ipotek ederek bulmutu. Gz geldi, hasat yapld, eltik harmanlar verimden tat. Cafer zpolat ylesine ok para kazand ki bundan sonra srt hi yere gelmezdi. Cafer zpolata ana paray Temirin verdiini naslsa herkes rendi. Kimi at, kimi sd: Kendisi bir lokma ardnda srnr, acndan lr de bakalarm adam eder pezevenk, dediler. Ala Temire taklmaa baladlar. Nereye gitse yz bin stne bir sz geliyordu. 430 U V LI WVA. ^^.puanjgu v^ac ney sciueu aug yuz Dine verecek! Ulan tuzlaym da kokma Ala Temiiiir! Hah hah hah, Temir, Temir, Ala Temir Allah verdii can alamyor ondan. Hah hah hah ha... Sen ondan para m alacaksn? Yemeyip imeyip, kimbilir ka ylda biriktirdin o paray! Vay fkaram, vay gn grmemiim vay! Keski, keski Temir, kekiii o kfire vereceine o kadar paray, ayana bir ayakkab, bacana bir pantolon, srtna yn. bir ceket ala da sen de insanlar iine yle insan gibi karay-dm. Onlar Beylerdir Temir, kes umudunu. Verdiklerini almazlar, aldklarn vermezler. Sen imdi evine git, o yz binin stne bir gzelce bir tas souk su i. Bak, eltik kalkal, satlal nicedir, niye vermedi senin paran ka aydr? Niye? Vermeyecek de ondan. Verir mi, verir mi hi o kadar paray eline geirmi de... Vay fkara Temir, vay fkara! Yemeyenin maln yerler. Bu vicdanszlk canm. Tam bir vicdanszlk. Vicdanszlk ki vicdanszlk. Sen al adamn parasn, o parayla eltik ek, milyon kazan, sonra verme fkaranm parasn, hi olmazsa yarm, yarsn ver parann, behey Allann kulu. Bak Temir, varaym da Cafer Beye, yzne dikileyim de param isteyeyim deme. Adam ldrrler bu Beyler. Hem param alamazsn, hem de bir bakmz ki ln bir hendekte kurt lanm, rm yatar. Aman ha aman, bu Beylerin stne varmaya gelmez. Aman ha aman Temir, Temir, Ala Temir! Aman ha aman! Bunlar yaban atma benzerler hangi yandan ifteyi savu-lacaklar belli olmaz. Btn bunlar Temir dinliyor, hi bir sze varmyor, eline bir p alp stne meldii tozu kartryor, kk sar gzle431 ri dncenin, zorlu bir dncenin abasnda klyor, gnler getike avurdu avurduna geiyor, elleri de usuldan titriyordu. Ha bugn, ha yarn Beyimiz param getirecek diye, Temir alaafakta uyanp hemen dar frlyor, elini alnna siper edip gn atmcaya kadar Cafer zpolatn kynn yoluna bakyordu. Gn atnca hemen ieriye girip bir smrte orbasn

iiyor, yeniden dar frlyor, yorulmadan usanmadan Cafer zpolatn yolunu gzlyordu. Umudunu kesmeden, inadndan amadan... Bey gelecekti, gelecekti ama, ne demeye gecikiyordu? Bu kadar da, sandk sandk, teneke teneke de para kazanmt. K geldi, souklar balad, deli poyrazlar ard arkas ke-silmemecesine ortal altst etti, kavurdu yakt, gene Bey gelmedi Gelmeyecek Temir, gelmeyecek. Hi umudunu zme. Beyimiz gelmeyecek. Gelmeyecek. Gelecek. Uzun bacakl ukurova yamurlar gkten aa boand-rlm iplikler gibi salmaa balad, yp, durmadan... Ala Temir deli poyrazda, yamurda doluda, orada, huunun kesinde, bzlm, slak, Beyinin yolunu gzledi. Bir gece bu byle olmayacak, belki unutmutur, Beyler unutkan olurlar, varp bir Beyime grneyim diye dnd. Deneini alp yola dzld. Yemeden imeden kesilmi, bir deri bir kemik kalmt Temir. Yolda durup durup soluk ah-yor, dizleri zlyordu. Demek bu hale gelmiim, diye dnyordu. Demek para yitirmek evlat acsndan da, lmden -zormu, diyordu. Ama imdi az sonra Beyinin konana varacak, Beyi onu grnce aracak. Kusuruma kalma Temr: Aam... Aam diyecek... Yaaa, ne belledin ya... im oudu da, elim demedi, sana paran getiremedim. Al imdi, diyeceK. Ne zahmet, ne zahmet, istersen hi verme. Bana imdilik bir gereklii yok. Ne zaman elin bolalrsa, o zaman ver. Ne hacet canm. Bizim canmz da, malmz da Beyimize kurban. Kimin byle bir ey var/ Alp paray koynuna koyacak. Bey diyecek ki, bugn burada kal... Bir gzel bir yemek karacak Hatun..- Dnd... Kaz kzartmas, dedi, kaz kzartmas... Kpkrmz, tepeleme, yal, ya l l, pirin pilavnn stnde... Yannda ayran... alarsn ka, alarsn ka... Konan avlusuna girdi. Bey onu ok uzaklardan grmt. Savuup gitmek mi, diye dnm, epey bir cebellemeden sonra kalmaa karar vermiti. Bekleyecek, onu avluda karalayacak, ar ikramlarda, sayglarda bulunacakt. Yanamaya emir verdi: Ala Temir gelir gelmez, avluya bir kuzu yatrp keseceksiniz. Karsna, hizmetilere de: Saygdeer bir konuumuz geliyor, bugn onu el stnde tutacaz. Gsterin kendinizi, dedi glerek. Velinimetimiz geliyor. Temir avluya daha girer girmez Cafer zpolat: Ho geldin, ho geldin Aamz, diye onu karlad. Ho geldin, ho geldin... Kusuruma kalma. Malum, iler, elim deip de bir kere yksek zatn grmee gelemedim. Kusur iledik, dedik ki o bizim bymzdr kusurumuza kalmaz. Dedik ki kusur kkten, ba bykten, dedik, gelemedik. Ho geldin, safalar getirdin. Sen de bizim evin yolunu bilir miydin aslan Aam? erefyaboldum. Evimizi yksek sayvanl Kuolu konan nura garkeyleyip, erefe bodun. Koluna girdi, bacaklar feldirdiyen Ala Temiri ar ar merdivenlerden yukar kard. Bu fukaraya, da gibi, salkl adama ne olmutu byle de bir deri bir kemik kalmt? Gzleri de iyice ukura kam, feri kalmam, snm. Doru, stne iekler ilenmi, gcr gcr, sakz gibi, sabun kokan ak patiskayla rtl sedire gtrd, elinden tutup cnu yumuak sedirin stne oturttu. Temir sedire oturur oturmaz ayaklarn birletirip, ellerini dizlerinin stne yaptrd. Dimdik kasld, sar, artk krk iinde kalm gzlerini de kar-?>ya dikti. Cafer zpolat boyuna: 432 433 F: 28 Rahat ol Temir Aa, rahat ol! Buras senin evin. Senin evin buras. Cafer Bey syledike o daha ok kaslyor, ellerini dizleri, ne daha ok yaptryor, dizlerini biribirine kenetlercesine bititiriyordu. On yedi yalarnda yeil gzl, iri kym bir kz, arkasnda krk rg beliklerini sallaya sallaya elinde ibrik, leen ve omzunda asl havluyla geldi. abucak Ala Temirin postallarnn ban zd, sa ayandaki postal karnca amansz bir koku tekmil konaa yayld. Kz elinde olmayarak burnunu tuttu. Cafer zpolat hi bozmadan ieriye seslendi: Benim bir ift orabm getirin. Giyilmemi olsun. Hemen bir ift orap geldi. Kz Ala Temirin birer ta paras gibi olan sert ayaklarn ilk suyla, bol sabunla ova ova bir gzelce ykad, kurulad, orab gzelce giydirdi. Bck bck tek iinde kalmt kz. Aann postallarn aa indirin, bir de benim en yeni terliimi getirin. Terlik de geldi. Btn bu iler olurken Temir hi kprdamam, gzlerini krpmadan karya bakmt. Kvanl, deli divaneydi ama hi renk vermiyor, ii cokudan tayordu. T ezelden kurt enii kurt oiur. Gl yerinde de su eksik olmaz. Bu yksek, hem

de yce, hem de ulu bir da kartalna benzeyen, hem de byle yiit mi, benim, benim gibi bir fukarann parasn vermeyecek? Verir verir. Kibarca... Beni bir gzel arladktan sonra... Elinde kocaman bir kasap bayla ieriye giren bykl adam: Beyim hangi koyunu keseyim? Gster de bana... Bey: Benim en aziz, en erefli konuum gelmitir. Bu konak, bu konak oldu olal, bu konaa byle erefli bir konuk daha inmemitir. Bu dedemin soylu, yce kona ok vali, vezir, Bey, 434 sadrazam grmtr ama byle aziz bir varl ilk olaraktr ki barna basyor. Hangi tavl, hangisi iyiyse en iyisini kes. Anladn m? Anladm Bey... Utanm, sklm Ala Temirin dudaklar kprdad: Ne hacet, ne hacet, ne zahmet, dedi. Bir yumruk gelmi boazn tkamt. Neredeyse, kendini tutmasa ocuklar gibi Cafer Beyin dizlerine kapanp hkra hkra alayacakt. Canm da kurban olsun, malm da kurban olsun byle Bey olu Beye diyordu. sterse param hi vermesin, geriye kalann da alsn. Byle konuksever, byle insan deeri bilir bir insana ben mrm boyunca alaym, o otursun yesin. Akama kadar yle elleri dizinde oturdu. Cafer Bey bir iki szck sorarsa, iyice toparlanarak, ona karlk verdi. Akam oldu, gn kavutu. Aadan, aaneden kzaran etlerin kokusu geliyordu. Uzun bir len sofras kurulmutu. Derken, Cafer Beyin kylleri birer ikier, ellerini gslerine gtrp, ho geldin, merhaba Temir Aa diyerek, nnde eilerek, saygda bulunarak ieriye girip sedire sralandlar. Temir hi durumunu bozmad, ellerini gene dizlerinin stnde, dizleri gene bitiik ...Yalnz, gzleri artk karya bakmyor, her gelenin stnde bir sre duruyor, sonra bakasna evriliyordu. Yer sofras yaplmt. Yemekler geldi, kyller sedirden aa usulca kaydlar, bada kurup sofrann yresine sralandlar. Temir de yle yapt. Temir kyn en yalsyla Cafer Beyin ortasna dmt. Bey benim iin toy veriyor, on iki kyn Beyi... On iki kyn tam. Sevincinden ii halay ekiyordu. Baka bir zaman u gzel, kokulu etin tadn kara kara bir yer, bir yer, bir yerdi! imdi et mi yiyor, dert mi yiyor, bir trl bilemiyordu. Yemek bitti. Yemekte bereket versin kyller konumazlard. Gene de konumadlar. Yemekten sonra sohbet balad. Pamuk, eltik fiyatlarndan, Hkmetten, teki devletlerden, 435 I ekiyalardan, her eyden konutular. eimr suz,& mV na d. Dizleri bitimi, eli dizlerinin stnde dinliyor, kck ukurdaki gzleri o adamdan o adama fr dnyordu. Yatma zaman geldi, kyller kalktlar. Temir mrnde bu kadar ge uyumamt. O gen kz gene geldi, onu elinden tuttu, bir odaya gtrd, bir karyolay gsterdi kt. Biraz sonra, daha ban yasta koymamt, Cafer Bey girdi: Allah rahatlk versin n byk konuum, dedi. Temir, don gmlek karyoladan frlayp hazrola geti: Saol, saol, varol, varol Beyim, diye bard. Sen binler yaa. Cafer Bey onu elinden tutup karyolaya geri gtrd. Yataa soktu, yatrd, stne yorgam rtt kt. Temir ban yasta koyar koymaz annda uyudu. Sabahleyin erkenden kalkt. Sofrada tereya, peynir, bal, st kpkrmz, yadan pul pul, sarmsak kokan tarhana orbas vard. Temir her eyi unutup yumuldu, nce ya bal kocaman bir drm yaparak gvdeye indirdi. stnden, byk bir kristal bardaktaki st bir dikite iti, sonra tarhana orbasn kaklad. Karn davul gibi oldu. Sofrana Halil brahim bereketi Bey, dedi sevinle. Hemen kalkt, yerine sedire, ellerini dizlerinin stne koyup oturdu. Bey gitti geldi, kye kt, Ceyhann kysna gitti, le oldu, Temir daha yle oturuyordu. le yemeini de gene o itahla yeyip sedire, yerine geti. Elleri dizleri stnde... Akam oldu, sabah oldu. Ayn minval zre... nc gnn sabah, gzlerini Beyin gzlerinin iine yal-varircana dikti. Boynu bklm, klm sedirin stnde, btn bedeniyle, sann tyne kadar yalvarr, yle bakt kald. Bey de bylenmi gibi orada, sedirin te ucunda kalakald. Ka saat byle kaldklarn ne o bilebiliyor, ne de teki... le yemei geldi. Yediler. Yemekte de Temir tekmil bedeniyle yalvanyordu. 436 1 Yemek bitince: i Beyim, Beyimizin olu, ben gayr gitmeliyim, dedi. Tepeden trnaa imdi bir umutsuzluk olmutu.

Aman Aa, aman, dedi Cafer. Aman Aa aman... O u demek yle... Hemen arabay koup seni gtrsner. Aya-a kalkt, glyor, seviniyordu. ok sevindirdin beni ok. Gene beklerim. Byle aziz, deerli bir konuu bu konak imdiye kadar vallahi de billahi de grmedi. Hem vallahi, hem de billahi. Ben byle bir konuumu yaya yapldak gnderir mi-vim? El ne der sonra bana? El anama avradma smez mi, konuu olan, Temir Aa gibi konuu olan bir zat muhteremi evine geri yaya yapldak bu Cafer Bey nasl oldu da gnderdi demezler mi? Ala Temir ayakta durmu sallanyor, aknlk iinde Cafer zpolata bakyordu. Cafer zpolatsa durmadan salonun bu ucundan teki ucuna gidiyor geliyor, konuuyordu. Aadan, araba hazr Beyim, sesi gelinceye kadar konutu, sonra ayakta durmu kalm, hazrolu bozulmu perian Ala Temirin yanna vard, sa elini tuttu, eli buz gibi olmutu. Koluna girdi, Ala Temirin dizlerinin feldirdediini, bedeninin titrediini duydu. Ona azck acd. Aada, merdivenin dibinde, elinde Ala Temirin postallar bir yanama bekliyordu. Eildi, alkn ellerle postallar onun ayana geirdi, balarn balad. Ala Temiri . kii karga tulumba ancak arabaya atabildiler. zlm adam bir trl kendisi arabaya atlayamyordu. Arabac hemen atlar krbalad, araba abucak oradan uzaklat. Cafer zpolat bu ie ok fkelendi, kendi kendine sylendi: Pezevenge bak, dedi. Sanki paraya ok ihtiyac varm gibi. Aman be, bylesi smsklerden de bor alnr m, pis adamlardan? Neredeyse lecek, lecek be! Be on kuru iin... Tu sana, tu sana ulan kpek... Kppek... Avluda bir aa bir yukar dolamaa balad. Sinirleri 437 I yatana kadar dolat. Sinirleri yatnca da Ala Temiri gznn nne getirip getirip glmee balad. Kars, orada bulunan yanamalar, kim varsa Ala Temiri gren anlatp anlatp glyorlard. Cafer zpolat duruyor, dnyor, kahkahalarla uzun uzun glyor: Seni pezevenk, cimri pezevenk seni, diyordu. Ala Temir eve varnca arabadan yz sararm, halsiz, bir yn kemik gibi indi. v Kars korkuyla: Ne var, ne oldu? diye sordu. Vermedi, dedi Temir, kendisini ulun stne kaldrd att. Az aa oraya, canszcana, bacaklarn ap uzand. Yanna diz km kars: Skma cann kurban olduum, skma canm. Beyimizdir, varsn vermesin. Seni iyi karlad m, seni iyi arlad m? Kars sordu, konutu, onu teselli etti. Ala Temirde ses ada yok. Neden sonra Temir olduu yerden kprdamadan, yzn, sa elinin stnden karsna dnerek: Zhre, dedi, Zhre, bir grmeliydin Bey beni nasl karlad! Bir koyun kesti. Kokulu sabunla bir kz ayaklarm yudu, elleriyle, yumuack... Karyolada, kuty yatakta uyudum. U gn beni Bey yere ge bastrmad. Eeee, yleyse derdin ne? Ben de utandm param istiyemedim. O da akl edip de al borcumu demedi. Biliyorum, Beyler unutkan olurlar ama, param neden vermedi? Verecek, dedi kars. Vermese ne olur? Elin alemin iinde seni adam yerine koyup byle ba tac edince hi vermesin. Gelsin, ne kadar paramz varsa, hepsini de alsn. Ya, bal, dedi Temir. Bir de akamki toya tekmil kylsn ard. Kyllerin hepsi ellerini yreklerinin stne koyaraktan, nmde boyun kraraktan bana merhaba dediler. Bey 438 f dedi ki onara, aynen Dyle dedi, dedi ki bu ev ok anl, byk konuk grd ama Temir Aa gibisini grmedi, dedi. Ben de utandm, paray istiyemedim. ok ok iyi yapmsn, dedi kars. nsanolu insanlk yapmsn. Bey de anlasn imdi, insan kim imi, dman kim imi- Anlasn, bellesin bizi. Bellesin, diyerek ayaa kalkt Temir. Daha ince bir sabun kokusu geliyor bir yerlerden, onu mestediyordu. Bundan sonra Temir ayda, iki ayda bir Beyin konana gitti, gene yle akla evkle karland. Elleri dizinde tepeden trnaa yalvar olarak, sonra bir umutsuzluk kesilerek Beyin gzlerinin iine bakt. Bey oral bile olmad. Baz da Beyi konakta bulamyordu. Temir, Beyin onu uzaktan grp katn anlamakta gecikmedi. Beyin olmad bir gn Hatunu yakalad, her eyi ona bir bir anlatt: Syle de Beye benim param versin, dedi. O bizim byk Beyimizdir. Kadn: Sylerim Aa, dedi yumack. Bey unutmutur. Temir sevindi: Biliyorum, biliyorum Bey unutmutur ama... unu bir aklna drver.

Hatun ona gene gzel yemekler kard, kuty yatakta yatrd onu. Tabii unutmutu. imdi Hatun onun aklna drecek, o da binbir zr nazr, hemen paray eve getirecekti. Gene yollan gzlemee balad. Bir umut olaraktan sabahlardan akamlara kadar Beyin yoluna bakyordu. KyliMer de durmadan onunla alay edip onu kzdryorlard. Sonunda canna tak dedi Ala Temirin, hemen, gnlerdir bakt yola dt uarcana yrd. Bey onu ayn sevgi, cokuyla avluda karlad. Koluna girecek oldu, Temir onun kolunu silkti att, kendi nden, Bey arkadan merdivenleri ktlar. Vard, sedire, her zamanki oturduu yere oturdu, ellerini kt 439 diye dizlerinin stne koydu. Sert, diken gibi olmu gzlerini Beye dikti, boynunu da ona doru uzatt. Bey arm, ne yapacan bilemiyor, durmadan: Ho geldin Aa, Aa, Aa, Aa ho geldin, diyordu. Sedire aknlk iinde kt. Ala Temir sert, tok, gm gm, stma grmemi sesiyle balad: Niye vermiyorsun hakkm, alacam arkada? Benden aldn parayla zengin olmadn m? Bu senin yaptn ne insanla, ne dmanla, ne de alakla sar. Hemen ver param. Vermezsen seni, vermezsen seni, vermezsen seni... Sen bilirsin... Cafer zpolat aknlndan syrlp, alayl: Vermezsem ne yaparsn? Temir dizinin stndeki ellerini savurup ayaa frlad, gzleri dar uram, boynunun damarlar oklava oklava imi: Ben bilirim ne yapacam, sen de bilirsin, diye bard. Sesi btn kyde duyuldu. Kyller Beyin konann yaknlarnda, dut aalarnn altnda birikiip kavgay dinlemee baladlar. Sen de Bey misin, adam msn? diye balad Temir, can yanm. Senin gibi bir adam ben kapma kpek bile tutmam. Benim paramla adam oldun ama, borcunu vermeyecek kadar namussuz, erefsiz bir kiisin... kret, kret ki evimdesin. Evinde olmasam bile ne yapar bana senin gibi alak, namussuz, kapmda yal verdiim kpekler? Cafer zpolat da kzd. Ayaa kalkt, yle bir stne yrd. Birden Ala Temirin sesi iniverdi. ok ileri gittiini anlamt. olunun ocuunun arasnda, karsnn yannda ne yaptk byle adama, ne hakaretler ettik, ite atsan it yemez szler syledik. Hemen yerine oturdu, ellerini dizlerinin stne koydu,, boynunu bkt, gene tepeden trnaa bir yalvar kesildi. Bey, dedi, ver benim param. Biliyor musun, ben o paray nasl kazandm, kan emek? Mrmrk orbas ierek, ot yiyerek, a kalarak... Biriktirdim... Stmalanarak, stmadan titreyerek, gene de ii brakmayarak. Yl on iki ay, yamurda amurda lerek, Allah insan olann bana vermesin byle bir huyu, ala afaktan gece yarlarna kadar alarak kazandm. Be kuru be kuru, on kuru on kuru, yllar yl stste koyarak... Byle bir para yenir mi? Yersen bile seni iflah eder mi sanyorsun Koca Allah? Yukarda her eyi bilen Allah yok mu sanyorsun? Ksa kes, diye sertleti Cafer zpolat. Ksa... Byle demesiyle Ala Temirin ayaa frlamas, delirmi gibi serek merdivenlere yrmesi, serekten merdivenleri inmesi bir oldu. Avluya kt, ellerini kollarn sallayarak, bararak smee balad: Ulan senin de, byle bir fukarann hakkn yiyenin de... Ulan sen de Bey olacaksn. Senin mezarnda yatan o Bey bedenin de... Uian benim param yiyeceine... Ulan, ulan, ulan... Benim, benim param, param... Delirmi kprm azna geleni sylyordu. Avlunun ortasnda dnyor, kuduruyor, baryor, yrtnyor, yukardan hi bir ses kmyordu. Gn kavuuna kadar bard ard, yeryznde ne kadar hak yiyen alak Bey varsa hepsine sd souturdu. Sesi kmaz oluncaya, bir kez gibi tslaymcaya kadar kapda bard. Sonra da birden derecesiz bir korkuya kapld. Ortada derin bir sessizlik vard. Kendi sesinden rkp avluda deli gibi dnmee balad, sonra birden znk diye durdu. ine bir yerlerden bir umut usul usul doluyor, korkusu gemee balyordu. Birden kslm sesiyle bard: 440 441 Bey, bey, Bey... en naKKimaan vazgeum. ocum o-sun, senin olsun, senin olsun. Anan sd gibi sana helal olsun. ok an, ok ar gitmiti. Bey btn bu smeleri onun yanma koyar myd? Onu mutlaka ldrtrd ama, lmden kurtulmann aresini bulmutu. Ne gzel, ne gzel bulmutu. Evine gece yarya doru sevin iinde geldi. Kars sordu: Aldn m? dedi. Yok, dedi Temir gzlerinin ii glerek. Ne oldu?

Fkara perian. Yreim bir yand ki Cafer Beye, buyand, bir yand ki... Haline oturup alayasm geldi. Bir Bty, bizim Beyimiz, bana o kadar insanlk gsteren, ayamn dibinde kurbanlar kesen Beyimiz bu hale dsn... Olmaz. Yreim paraland. Gene isteyemedin mi? Haline baktm, boynu bklm, bir ocuk gibi dudan bzm alad alayacak. Ben iyilik altnda kalan adam deilim. Alacamdan vazgetim. Senin bundan sonra bana bir tek kuru borcun yok. Ne zaman ban skrsa da gel. Gelmezsen iki elim yakanda olsun, dedim. Beyimizi, bir tek Beyimizi... Yoksul, a koyacak deiliz. Zhre sevinten doldu tat, kocasnn boynuna sarld: yi etmisin, dedi. Senden de, senin gibi adamdan da" bu beklenir. Bu beklenir, dedi Temir Yamakl. Bu beklenirdi benden de... Koca Beye... Gerisim getiremedi. Omuzlarndan ar bir yk kalkm, ty gibi yeynimiti. mrnde ilk olarak sevincinden uyuyamad. Kanat takp ucas geliyordu. Bundan sonra Cafer Bey para almaa gene geldi Ala Te-mire. Ala Temir gene verdi. Eskisi gibi aylarca yollar gzleyerek, umut kesilerek alacan Beyinin gene getirmesini bekledi. O gene getirmedi. Temir gene yollara dt, Cafer Bey onu avluda karlayp koluna girdi, lenler verdi. Eli dizi stnde bacaklarn bititirip tresince sedire, eski yerine kurulup oturdu. Ayaklarn kokulu sabunla uyudular. Tepeden trnaa yalvarma olup gene Beyin gzlerini iine bakt. Umutsuzluk olup ylp kald. Sonra gene eskisi gibi Cafer Beye sd, avlusunda ona hakaretler yadrp gene balad. Yllardr ite bu iliki hep byle sryor. Temir souyor, sayyor, balyor. Cafer Bey ne zaman skrsa ondan istedii kadar para alyor. kisi de gnler getike zenginleiyorlar. Frsat bu frsat Aa, dedi Cafer zpolat. Dervi Bey enitesini ldrm. Bir yanamasnn stne atyor, kyller de, hep bir azdan Kmil kendi kendini ldrd diyorlar ya, sen aldrma. Bu iten kurtulmak iin gene ok paraya ihtiyac olacak Derviin... ok paraya... Biz de bu cinayeti kurcalayacaz, ardn brakmayacaz. Dervi ok tarla satmak zorunda kalacak. Sen hemen ona gitmelisin. Sana verir. Seni takdir ediyor ve seviyor o. Temir: iyi, dedi, alt dudan sndrerek, yal bir atn duda gibi sndrerek. O beni sever. Tam zaman... Bin yaa Beyim. Az paraya ok tarla alacam, bir de Akasaz... Bin dnm, on bin dnm olacak. On bin dnm, dedi Cafer Bey. Hakkm da unutma. Hakkn bam stne, dedi Ala Temir kaslarak, koluna girmi Cafer Beye dosta yaslanarak. Yarn sabah, gn madan Derviin ordaym. Gn madan, dedi Cafer Bey... 442 443 38 Bcek ukurda yle duruyordu. Yalnz srtst dmt. Ayaklar yumulmu, karnna yapmt. Kk karnca da ortalarda yok. Bcei brakp gitmiti. Dn biribirine tututurduu karncalarn hepsi ayrlmlar, yalnz ince bir stleenin dibinde iki kck karnca ekiip duruyorlard. Karncalar gene byk gayretleriyle tanelere aslmlar srklyorlar, kreye doru biribirleriyle koklaarak, arada bir cie ukura inip bcei koklayarak gidip geliyorlard. Birden Mustafa Beyin gzleri parlad, sevindi, kk karnca gelmi bcei koklam, bcein kskacndan yakalam ekitirmee balamt. Mustafa Bey: Aslan, dedi, Aslan kk karnca, yenilgiyi kabul etmedi. Bakalm ne olacak? Bu kk karnca da biliyor ki bcei yerinden kprdatamayacak. Ama salt yenilgiyi kabul etmemek iin deil, yenilmemek iin... Eer u kk karnca brakp gitseydi bu dev bcek lsne yenilmi olacakt. imdi savat srece bcei bir sefer olsun yerinden kprdatamasa da yenik deildir. Kannca bcein kskacna yapm, n ayaklarn salama dayam, arka ayaklan kayarak, tozutarak ekitiriyor ylmyordu. 444 y y uaannaa n grmedii kocaman, kuyruklar tyl mavi halkal, benekli, kanatlar byk arlar dolayorlar, ieklere konup hemen kalkyorlard. Mestan, darda hayt alsnn altnda, gzleri yolda, az aa, dirseklerinin stne kerek uzanm, gene Mustafa Beye souyordu. Yap yap ar bir scak kmt. Havada ku bile yoklu scaktan. kide birde bataklk byk homurtularla kaynyor, kylar, bulunduklar yer sarslr gibi oluyordu. Leylekler uzun krmz bacaklaryla yaylanarak batakln kysnda, ak, sar, iri am nilferlerin, nergislerin arasnda dolayorlard. Am nilferlerin her bir iei iki el byklndeydi. Bataklk byk, grlmedik bir trde, durmadan kaynyor, derinden soluklanyor, sarslyordu. Batakln bir derin soluk al gibi grltyle kaynaynn sesi byyerek Anavarza kayalklarnda yanklanyor.

Mustafa Bey yllardr bu batakln kysnda oturur, dolar, bu batakln iini dm bilirdi, ama, onun bylesine, kylarn sarsacak kadar soluklann, kaynatn grmemiti. inde bir felaket gelecekmi gibi bir duygu vard. Yel Veliyi konan yrelerinde, yaknlarnda Hamdiyle birlikte kiiye aratm. Arayanlar Yel Velinin imine timine rastlamamlard. Yel Veli bir yerlere mi gitmi, yoksa yakalanm, ldrlm myd? Onun bildii Yel Veliyse yakalanmazd. Ne olmutu? Bir de evde bir eyler dnyordu ama, neydi? Kt bir eyler oluyordu. Anas dn gece ona dmanca, ldrr gibi cieil de acyarak, bir umutsuzluk olmu bakmt. indeki rahatszl, iini dolduran ha geldi ha gelecek felaket duygusunun sebebini anlamt. Anasnn gzleri salt umutsuzluk bakyordu. Bir eyler dnyordu ama neydi, ne oluyordu? Gn kuluktu. Scak gittike kzdryor, batakla, kamlarn, aalarn, otlarn derindeki karanlk kklerine iliyordu. Mestan dardan, ayaa frlayarak bard: 445 Gozuktu, dedi. Hamd, Ibrahim Ibo, arkasndan Mustafa Bey darya frladlar. Batakln derinden, sarsarak fokurdamas sca dalgalandrd ve kayalklarda yankland. Aman grmesin, grmesin, haytm iine, hemen, hemen, hemen... Haytn iine sokuldular. Hyk stnde grdkleri atl aa doru, gnee gelince gm koumlar layarak, usul usul, eerin kana yapm, dizginleri atn boynuna atm geliyordu. yle yava, at ban drm uyur gibi yryerek, tam yanlarna kadar geldi. Drdnn de parma tetikteydi. tedeki bataklk iki kere daha fokurdayp solukland. Atl zengilere basp dorularak, ayaa kalkarak kamln iine, sokulduklar haytlara bakt, sonra eyere oturup, onlara doru, tam stlerine atn srd. Mestan Beyin kulana: Elimi keserim ki Dervi Beyin adamdr, bizim yerimizi aryor. Elimi keserim ki... Bey: yleyse sus da bizi grmesin. Haytm kkne iyice sokuldular. Atl atn tam haytn dibine kadar srd. Eildi bakt. Gzlerini outurdu, sonra atn kamla doru, srd, sonra da Hemite kalesi ynne at-mn ban evirip doldurdu. Mestan: Grd, dedi. Dervi Beyin adamyd. Bizi izliyordu. Bana yle geliyor ki yerimizi buldular. Bizi burada kstrp bamza bir i aacaklar. Mustafa: Keski bulsalar, bulsalar da stmze gelseler. Gelseler de derek, birimizden birimiz lsek. Ya da, en iyisi, ikimiz da adam gibi, derek, kar karya lsek... Yok Bey, dedi Ham di. Olmaz Bey, olmaz. Ne demek! Biz onu yakalayacaz. Nasl olsa bir gn bu atl gibi o da byle kpek gibi koklayarak stmze gelecek... Biz de onu yakalayacaz. Sonracma sen ekeceksin tabancan, namlunun azn tam gznn ortasna dikeceksin. Ve byle duracaksn, gir saat, iki saat... be on... O, gzlerini kapadka, ben elimdeki uvaldz kaba baldrna daldracam. Mustafa Bey yorgun, bitkin derinden iini ekti: Usandm bktm, dedi. u anam olmasayd, vazgeerdim bu iten. yle bktm. Bak, ne kadar bir sredir burada bekliyoruz, her gn bu yoldan geen adam gnlerdir bir kere gzkmedi. Byle kaan, korkan, korkudan ldrm bir adam ele geirmek kolay m? Aaah, u anam olmasayd. Aaaah olmasayd, aaah... Beklerdim, onu uyutur, yakalardm. Yakalar, oynatrdm. Ona, o lmden bunca korkan adama bir can oyunu oynatrdm ki... Felek de maallah desin... Dnyalar byle bir can oyunu grmemi olsun. Biteviye iini eke eke konuuyordu. Ama anam gryorsunuz, son solukta bir umut olmu bekliyor. O, Dervi lmeden lrse, benim Dervii yakaladm neye yarar? iini ekerek: Neye yarar, dedi brahim Ibo. lmez, dedi Mestan. Karakz Hatun lmez. lemez,. nkleyim de Dervi Bey lmeden, onun kesik kellesini grmeden Karakz Hatun lemez. Dayanr. Dayanr... lemez. Bin yl yaasa, bin yl da orada, diree yapm, her gn eli yreinde, gzlerini krpmadan yolumuza dikmi yle bekler. Ben onu bilirim. Onun gibi yok. Bekler o... Bekler o, dedi Hamdi. On yl da on be yl da bekler o. lemez. Mecburen lemez. Doru, diye onaylad Mustafa Bey. Anam lemeye-cek... Ama o beklemesi, her an, hi umudunu zmeden beklemesi yok mu, beni kahrediyor, ldryor. Mestan: Bakn, bakn, dedi, bir atl daha gzkt hykten... Dur bakalm, dedi Mustafa Bey. Atlya gzlerini diktiler, atl atn hara kaldrm geliyor446 447

i <lu. Geldi geldi, nlerinde durdu. Sana soluna, naytn iine batakla, kamla bakt, sonra gene scakta silinmi gitmi, incecik bir buu gibi kabaran Hemite dana doru srd. Bir i var, dedi Mestan. Gzm bu atly srr gibi ololdu. Bir i var, dedi Ibo. Var, dedi Hamdi. Bugn gelecek, dedi Mustafa Bey. Yeter artk, gelsin! Yeter artk, yeter artk. Acep yerimizi buldular mola? Bulsunlar, dedi Mustafa Bey. Eer daha beklediimiz yeri renmediyse Dervi, yuh olsun ervahna. Yuh olsun, yuh! Bugn gelecek... Bugn bu i bitecek. Bir atl daha grd Hamdi, uzakta, Savrun aynn batakla kart bkln orada, stlerin yamnda... Atl kollarm yukar kaldrp kaldrp indiriyordu. leye doru atly seebildiler, sesini duyabildiler. Atlnn kararts atnn stnde kk bir ocuk kararts kadard. Sesi de grd, t Anavarza kayalklarnda duyuluyordu ama ne dedii, byle ne arp durduu anlalamyordu. Ayaa kalkp batakln kys boyunca durmadan bararak gelen kk adama baktlar. Bugn bir eyler, bir eyler oluyordu ama neydi? Atl az daha yaklanca ne dediini, kimi ardn ak seik duydular. Mustafa Bey kendinde olmadan rperdi, yrei arpmaa balad, ama kendini abuk toparlad. Bir felaket geliyordu, daha sabahtan iine domutu, rahat deildi, ama bu felaket ne olabilirdi? Aman lmesin, Mestan? diye sordu. Ya ldyse. Mestan gvenle: Mmkn yok, lmez o, dedi. Hem bu gelen atl bildiimiz birisi deil ki... Konaktan bir haber gelse bildiimiz biri olurdu. yle ya... Bu yabanc. 448 Sesi kaln bir ocuk. Baknsana, atn stnde bir yum-juk kadar. Mustaa Beeeey, Mustaaa Beeeey! Mustaa Beeeey! Sesi karki kayalklarda yanklanyordu. Dzgn, barmaa alm bir ses. Tatl, bir uzun ukurova trks syler gibi, ,. Mustafa Bey bu sesi tamyordu ama nereden? ok ok yajundan tand, ok duyduu bir sesti bu. Tand aklar, trkcleri getirdi gzlerinin nne, sesi can kulayla dinledi ama karamad. imdi sesin sahibinin kim olduu anlalacakt. Mestan, k da u geleni karla. Haydi ocuklar biz de u sdn dibine gidelim. Gelen adam dostsa da dmansa da yerimizi bellemesin. Mestan hzla atldan yana yrd, onlar da kalkp, tede, Akasazn bir tmseinde bir top yeillenen, arkas krmz uzun kamlarla duvar gibi sarlm stlerin altna gittiler. Mustafa Bey: Buras ne serin, dedi. Bakn kocaman, akr akr, a-akl bir de aygara var. ldk kamln iinde. Ne gn giriyor, ne yel. nsan soluksuzluktan lyor orada. lyor, dedi Hamdi. lyor, dedi brahim Ibo. Ben bu sd iyi tanrm. stnde de kii yatacak kadar geni, yatkm dallar var. Kaaklmda bir yaz, tam ay bu sdn dallarnda uyudum. Yatam ku yuvas gibi yumackti. Candannalar Akasazn iindeki tm stleri aryorlard da burasn aramak akllarna gelmiyordu. Buras ukurovanm cennetlik yeri. Bir de havaldr, serindir buras, bir incecik yel dner dolar, serin, bu sdn dallarn yalar geer. Mustafa Bey: Niye sylemedin de gnlerdir o kamln iinde uyuz olduk? u gelen yabanc deilse... dedi. Adam hayitlaxm orada karlayalm, dedi ibrahim Ibo. "Hem srtmz da Akasaza vermi oluruz. Belki gece de burda kalrz. 449 F: 29 I Eve gitmeyi hi canm istemiyor. Anam yle grmek, gzmn iine yle, bakar, mell mahzun, alam ceylan gzleriyle... Artk bu gzlere dayanamayacam. Dervii bekleyecck-sek, gece gndz burada beklemeliyiz bundan sonra. Evden iyi yayla gibi de... Krmz kamlarn iinde de cibinlik kurarz. Uzaktan Mestann yal, ksrkl, bouk sesi duyuldu: Tellal, tellal gelmi tellal! d ibrahim Ibo: Tellal gelmi Bey, diye aknlkla sylendi. Tellal gelmi... Bir ey var bunda. Tellal bizi sever saolsun. Bir yaramazlk olmasayd, tellal kasabay brakp gelmezdi. nemli bir ey olacak. Az sonra tellal attan indi. Uyumu bacaklarn amak iin, ksack, bir top gibi ayaklarnn stnde hoplamaa balad. Bey tede, arlarn oul verir gibi biriktii, kendi boyundaki, kl krmz ieklerle donanm srkuyruunun yannda duruyor, merak iinde tellaln devinmelerini izliyordu. Tellal onu grnce koarak yanna geldi. Elini uzatp dimdik

Beyin elini skt dosta. Elini skarken tellaln yzne bakmamas, bir de bir kask kaim> yz, ukura kam, morarm gz kenarlar, titreyen elleri, tere gmlm, alayan, hemen alayacak bir ocuun dudaklar gibi bzlm, kskn dudaklar, sa duluunda-ki daha kabuk balamam taze yaras, yeni yrtld belli pantolonu, km kamburu Beyin gznden kamad. Cokusunu, merakn belli etmeden tellaln getirdii kt haberi bekliyordu. Ho geldin. Ne var ne yok? Ba yerde. yilik salk. Beni nasl buldun burada?... Eve geldim bu sabah erkenden, daha gn domadan, yaya, koarak... Eve gelince seni sordum, yerini bilmediier, syleyemediler. Yalnz Akasazda dediler. Ben de bara ara bulurum, dedim. Karakz Hatun bana bu at verdirdi. Konutuk. Ne? O seninle konutu mu? Konutu ya... Hep merak ediyor, bu afaa kar neye eldim diye bana soruyordu. Konaa vardmda herkes uyuyordu. Karakz Hatun bir diree yapm, ayaklarn altma alp bir sandalyanin stne tnemi, gzlerini de tam buraya dikmi, yle, ta gibi, diree bitimi gibi duruyordu. Ne syledin? Hi bir ey sylemedim. Yalnz kasaba Aalarnn beni ldreceklerini syledim. O da Mustafay ara bul da seni ldiirtmesin, dedi. Gzlerini hi mi hi buradan ayrmyor, krpmadan hep bu yne bakyordu. Ben de sizin burada olduunuzu anladm, ata bindim, bu yne srdm. Mustafa Bey: Bir dakika karde, dedi. Hele sen uraya bir otur, din-Icnedur, ben geliyorum. Kamla girmesiyle kmas bir oldu. Tellal onun geldiini grnce ayaa frlad: Otur, otur, dedi Mustafa Bey ona sevgiyle. Otur kardeim. Daha cebelleiyor. Aslanlar gibi. Tutmu kanadndan bcei... Aslanlar gibi, ylmyor, usanmyor, bkmyor. Tellal elinden tutup kamln iine soktu, karnca kre-siin oraya gtrd: Bak una, u kk karncay gryor musun? Bak srklemee alt bcein byklne, bak bak. Gnler nce bu bcei bu karnca srkleyip getirdi, ite bu ukura drd. ukurdaki bcei o gn bugndr bir kere olsun yerinden kprdatamad. Ama ylmyor, bkmyor, bcein yresinde dnyor, ekitiriyor, bir yolunu aryor. O bcei bu kk karnca mutlaka bir gn bu ukurdan karacak. Bunun hi bir mmkn aresi yok. Elinden tutmu tellal gene dar kard. Seni kim ldrecek? 'fl 450 451 Aalar. Neden? Tellal sorunu batan sona en kk ayrcalklaryla anlatt. Bitirdiinde yz kpkrmz olmu, ter iinde kalm, soluu tayordu. ldrecekler beni, varsn ldrsnler, vz gelir. Demirci var... O demirci benim kardamdan ileridir, ocuklarma bakar, onlar kimseye muhta etmez, okutur adam da eder ocuklarm. Ben bu yzden hi mi hi lmden korkmuyorum. Demek bizi srecekler. Bugn, yarn m? Eli kulanda ha? Derviin haberi yok mu? Mahir Bey Kabakolu dedi ki bana... Aman aman, aman bilin mi Tellal Efendi... Amman amman... Amman... Ben gidersem Aalar ksm kaparlar, sen git, sen her eyi benden iyi anlatrsn, nce Mustafa Beye, sonra Dervi Beye git, onlara durumun vehametini anlat. Hem kendilerini, hem akrabalarn, hem de obalarn, airetlerini Edirneye, Karsa srecekler, salt tarlalarna, iftliklerine, Akasaza konmak iin. Yaa, yle mi? Mustafa Bey, yz aslm, endieli, dnrken birden bir kahkaha patlatt, kasklarn tuta tuta, gzleri yaararak glmee balad. Demek heybetle otomobilden indi, hm gibi senin stne yrd. Hah hah hah... Hah, hah, hah, haaah, erkee hele erkee, yiide hele yiide... Tabancay alnna dayad... Hah hah hah... Sen ne dedin? Ne, ne, ne-dedin? Hepsi birden, bata tellal makaralar koyvermiler, gl ha gl ediyorlard. Sen de dedin ki... k, bas ulan alak tetie... Namlu alnna dayal, souk souk... Bas ulan, k ulan, kmezsen anan avradn... Sarard, dondu kald ha... Hah, hah, hah... Yeniden, yeniden... Yeniden durup durup Kurtboann tabanca ekmesini ona anlattrd. Gzlerini sildi. Oh ldm, oh ldm glmekten, dedi. Son yllarda hi byle glmemitim, jjay kar cellad korkak teres hay! Hay para gz hay!

Beni ldrecek ama Bey, dedi. Beni ldrtecekler. korkmuyorum. Varsn ldrtsnler, nam olur. Demirci olmasayd arkamda yanardm. Vz gelir lmm bana. Ben lmden ok getim. Kanksadm. Ben ok ldmden dolay, ok ok, ok ok, lm bana koymuyor, bir de gzm arkamda kalmaynca... Gle oynaya giderim lme. Bey tellal teselli edemiyordu. bu kerteye gelince Aalar tellal mutlaka ldrtrlerdi. Kader de beter bir kaderdi bu. Mustafa Beyin aklna hemen bir dnce geldi. Bana bak karde, dedi. Sana bir teklifim var. imdi ben sana baka bir ehirde yaayabilecein bir para... Olmaz, diye ayaa frlad tellal, ite bu olamaz. Dur karde, dur celallanma! Dinle ki ne diyeceim. Bana bak Mustafa Bey, bunu sen teklif etme hi olmazsa. Sen bizim yzmzden leceksin. lrm, dedi tellal. lrm, lrm ama arkamdan tellal cann kurtarmak iin, bir pis cann kurtarmak iin, korktu da terki diyar etti dediremem. Ve de, hem de arkamdan bir can iin anama avradma sdremem. Bari sen Mustafa Bey, sen... Atna doru fkeyle yrd. Durmadan: Bari sen... Sen... Sen... Bari sen... diyordu. Mustafa Bey: Dur, dedi, dur. Dur karde, dur! Kusura kalma, yanl miadn. Onu demek istememitim. Kolundan tuttu, irilemi, bir heybet gibi olup, kamburu ortadan yitmi gitmi tellal dndrd. Tam bu srada yoldan tozu dumana katm, doludizgin bir atl geiyordu. Atl yaknlarndan doludizgin geerken Mustafa Bey onu tand. Bu Sleyman Sami, dedi. ibrahim Ibo yeti arkasndan, o da bizi aryor. Onu da Kabakolu yolluyor, dedi tellal. 452 453 ibrahim Ibo ata atlad, arkasndan srd Sleyman Satni-nin. Az sonra iki atl geri geldiler. Sleyman Sami attan iner inmez Beyi kucaklad, bara bara: Sizi sryorlar Bey, Bey, Bey sizi sryorlar. Bugn deilse yarn, bugn deilse yarn... Yarn, yarn... Sizinse hi bir eyden haberiniz yok. Sryorlar. Hem izmesinin stnde bacaklarn gererek yaylanyor, hem durmadan anlatyordu. Uzun uzun, her eyi anlatt: Mahir Kabakolu Beyin selam var, i Koca Hakime kald. Koca Hakim de bir tek Aziz Aadan alr, baka hi ki*nseseden deil. Mahir Bey Kabakolu dedi ki, Beye syle ne yapsn yapsn, Aziz Aay grsn, ya da kendisi dorudan doruya Koca Hakimi grsn, dedi. Orada akam konuarak, kasabada olanlar bitenleri biri-birlerine anlatarak ettiler. Sonra atlara binip konaa geldiler. Karakz Hatun orada, diree sarlm, ayaklarn altna toplam, sandalyanm stne tnemi bekliyordu. Mustafa Bey onun nnden ba yerde geti. Karakz Hatun nnden geip giden olunun arkasndan btn gvdesiyle dnerek bakt, bir eyler mrldand ama Mustafa Bey duyamad. Sryorlar bizi Mustafam, sryorlar. Dnyann teki ucuna. Daha teki ucuna da dmanmz sryorlarm. Ksas kyamete kalsn. Murtazamn kan yerde kalsn diye... Mustafa Bey ardndan odaya giren karsna sordu: Anam ne syleniyor? dedi. Bugn tellal gittikten sonra balad alamaa, sylenmee. Bizi sryorlar diye lklar atmaa. Daha imdi durdu. Birden kap ald, Karakz Hatun kapya gerildi: Elini abuk tut Mustafam, elini abuk. Bak imdi de bizi sryorlar. Ksas kyamete, Murtazamn kan yerde kalmasn. Kalmasn Mustafam, kalmasn. Dnd kapy kapad gitti, vard sandalyasna tnedi. 454 raz sonra yemee oturdular. Sleyman Sami durmadan Konuuyordu. Bir ara sofrann banda klm kalm, bir avu tellala gz iliti: Bu Aalar aztt, dedi. Bak, bak Bey imdi de unu fildreccklermi. Kurtboa, uncacik tellal... Parman dik-(j. ite uncack adam, bu zavally ldrmek iin tane zbandut gibi adam silhlandrm. Adam olan adamn una eli kalkar m? Sleyman Sami byle konutuka tellal ona alttan alta fkeyle bakyor, mrldanyordu. Yemek biter bitmez tellal hemen ayaa frlad: Bana izin, dedi. Yolum uzak. Mustafa Bey onun nereye gideceini anlamt. nne gemee almad, bu gece burada kal da yarn sabah gidersin demedi. Onu avlu kapsna kadar uurlayp alacakaranlkta cebine bir eyler koyuverdi. Tellal derinden derine lm, lmn, yokolmay, lmn nasl olacan, nasl ldrleceini, can ekimesinin ne kadar sreceini dnyor, alacakaranlkta yryordu. Bu demirci gibi yoktu. Olursa insann byle bir dostu olmalyd, u dar dnyada. kardei vard tellaln... de hayrsz. Tellal ldrdkleri zaman tyleri bilekprdamaz. Baz yolda duruyor, aknlk iinde kalyor. Allah Allah, ciiye dnyordu, bu yata beni nasl, nasl, nasl ldrrler? Ben, ben, ben nasl lrm? Kurtboaya yle kar koymas, smesi aklna geliyor, srt rperiyor, tyleri diken diken

olu-\ordu. Nasl, niin ldrlrm? Demek tane adam silhlandrm bir beni ldrmek iin, ulan cebimde bir kck tabancam bile yok. Zamannda tabanca kullanmt. Hi de kt kullanmazd tabancay, iyi bir atcyd. lmemeli, insan byle lmemeli, eh kolu bal... ldiirmeli, adamdan ikisini hi olmazsa... lfrrncli. 455 men Beye kp: Kambur Felek geldi, dedi. Dervi Bey olan biteni hemen ogn duymu, tellal bekliyordu. Onu sevgiyle, dostlukla, elini elleri arasna alm okayarak karlad. Yemek getirin u kambur hergeleye, dedi glerek. Ulan yle ne yaptn Kurtboaya? Yemek yedim, dedi tellal. Karnm tok. Biliyorum senin nereden geldiini ulan kambur Felek. dedi Dervi Bey. Salona gtrd. Yerde, solgun n altnda uuan, renkli, koyu glgelerde naklar. Ve ceviz sandklar... Kabartma iekler, kular, cerenler, aalar, yldzlar, sularla... Bir sr lgn kta renkleri deimi koyu kahverengi ceviz sandklar. Duvarn dibinde, pencerelerin altnda sra sra... lgn klar altnda oynaan naklar. Ulan iyi yapmsn korkak deyyusa... Onlar yle kar gibidirler. Bizi de sryorlar ha? Srsnler, nasl sryorlarm bakalm! Mahir Bey Kabakolu diyor ki bu sefer ii salam tuttular Aalar. Amman, dedi amman amman, ocana dtm, dedi, Bey Koca Hakimi grsn, baka are kalmad, dedi... Doru syle tellal, sen akll, her eyi gren bir kiisin. Bunlarn ba ekeni Mahir deil mi? O, dedi tellal. Savcya giden, onunla konuan... Her eyi ilk bata dzenliyen Mahir Bey Kabakolu. Eee, bu gnderdii haber ne? Sizden ok korkuyor Mahir Bey Kabakolu, dedi tellal. d patlyor. Biliyor ki her eyi bir bir duyacaksnz. Bari ben haber vereyim de... Dalkavuk, korkak, alak, diye yzn buruturdu Dervi Bey. 456 tiyle. aiaK, dedi tellal tpk Dervi Bey gibi irenSeni Kurtboa ldrtecek deil mi? diye birden, tepeden inme sordu Dervi Bey, tellaln tepkisini denemek iin. Tellal buna karlk olduka soukkanl: ldrecek o beni Bey, dedi. ldrtecek. imdiden kocaman adam silhlandrm. Bir iki ay sen burada kalsana, iftlikte... Karn, ocuklarn da getir. Bir hava deiiklii olur onlar iin de... Tellal fkelendi, boynunun damar iti, ayaa frlad, Dervi Beye doru eildi, srtnn kamburu byd. Herkesten beklerdim de bunu senden beklemezdim Bey... Ben senden beklemezdim. Biliyorum lm zor. Bir lm kabul edemiyorum, edemiyor, etmiyorum ama, Kurtboamn nnden de kat dedirtmem. Bir can iin de olsa bunu yapmam. Varsn ldrsn, ldrtsn... Demirci... Bey ayaa kalkt, onu elinden tutup yerine oturttu. Kusura kalma karde, dedi. Sen haklsn. Bir can iin bu pezevenklerin nnden kalmaz. Tabancasna barn ap?.na avrat sdkten sonra geriye dnlp kalmaz. Sen otur. fkelenmekte yerden ge kadar hakkn var. Yeter, fkelenme. u dnyada senin derdini bir tek anlayacak varsa o da benim. Biliyorum, sensin, diye sevinle konutu tellal. Tabii sensin. Bir dakika, dedi Dervi Bey. Bir dakika karde... Demek ki insanlk daha rmemi karde. Daha bitmemi, insanln bir yan ne kadar alalyorsa, bir yam da ylesine ykseliyor. Bunu senin sayende rendim Felek karde. Sana tabancay ekince, sen de karsna dikilip gsn aarak... Skmazsan eer... dediinde ne yapt? Tellal rahat gvenli: Gzlerimi diktim gzlerinin iine, diye gld. Elleri, dizleri titremee, sallanmaa balad, ileri geri, bir sapsar, bir de yana yne, kurtaran yok mu diye yalvaran... Bir dee... 457 Hepsini, nepsn Diliyorum, in e guze, ne guzc emsn pezevenge! Ellerini rpt. Ne gzel... Bir dakika, dedi ayrld, az sonra da elinde bir tabancayla geriye dnd, tabancay tellala uzatt, tellal ayaa kalkp, sol elini gsne koyarak tabancay Beyden ald, az kulaklarna vararak sedire geri kt. Gzlerini tabancadan ayramyordu. Tabanca uzunca namlulu, hareketli, menevilenen, sap fildii bir nagantt. Bu, dedi, vurulan kardeimin nagant. Yrekli, yiit bir cdamd. Kardeimin nagantm teki, yiit, yrekli kardeime armaan ediyorum. Sol elinde tuttuu klf ve bir krmz torba iindeki kurunlan da tellala uzatt. Al!

Tellal sevincinden ne yapacan bilemiyor, tabancay eviriyor eviriyor, lambann na tutuyor, minnetle gzlerini Dervi Beye dikip ona dakikalarca bakyor, tabancaya dnyor eviriyor eviriyordu yeniden. Duyduuma gre sen ok iyi bir niancymsn da... Utanarak, konuamayarak, gzleri l l, nasl teekkr edeceini bilemeden onun yzne bakyor, bir eyler sylemek istiyor, dudaklarnda inceden bir minnet glmsemesi... Ah, ah konuabilse, bir konuabilse, Dervi Beye bir eyler, ok candan bir eyler syleyecek ama, boazna bir eyler tkanm kalm. En sonunda enesi azck alabildi, dili dnd. Hi, hi, hi, hi... diyordu durmadan. Beyim, Beyim... hi... bir zaman... Benim... Btn mrmden byle... byle... ite... tam... byle... Tabancaya hayranlkla bakt. Gld, mutlu. Bir tabancam olsun istedim, dedi. Gene tabancaya dald. O gece tellal sabaha kadar bir damlack bile uyuyamad. Tabancas elinde, evirdi evirdi, bakt. Fiekleri doldurdu kard. Topu dndrd son hzla... Pencereye vard, yldz na tuttu. Tabanca yldz nda menevilemedi, tellal buna ok kzd. Yldzlara bir az dolusu sd. Bu yalnz kendileri-r;i aydnlatan mendebur pezevenklere... 458 Sabahleyin erken, daha gn madan uyand, alaca a tuttu tabancasn gene menevilemedi tabanca. Bu sefer ge kalan gnee sd bir dolu. Gitti geldi, elindekini a tuttu, karanla sd, derken tabancann yal karas stne ilk k dt, meneviledi, tellal mest, gzn bir trl elindekinden alamayp yle, uzun bir sre pencerenin nnde kalakald. Arkasndan Dervi Beyin sesini duyunca irkildi, hemen utand, tabancasn klfna telala sokup Beye dnd. Tok, gvenli, sevinli bir sesle: Merhaba Bey, dedi. Senin uyanman bekledim. Bana hemen izin. Bir kahvalt... Tellal szn bitirtmedi: Hemen, hemen, hemen komalym kasabaya... Doru kasabaya. Kimbilir arkamdan ne diyor, ne dnyorlar? Kimbi-lir? Yetimeliyim. Kahvalt falan yapamam. Boazmdan gemez. Bey her eyi anlad: Pekiyi arkada, dedi, haklsn. imdi sylerim sana at hazrlasnlar, biner gidersin. Hzl srp de dme ama... Dmem, dedi cokuyla tellal. At da gmen Ramazana ver, o hemen geri getirir. Burada ii var zaten. Olur, dedi tellal, Beyin ellerine sarlp hemen merdivenlere atld, koarak indi, avluda hazrlanm bekleyen kr ata bindi, doludizgin, avludan szld kt. Bir altnda yel gibi uan at krbalyor, bir tam kasnn stne takt tabancasna bakyordu. Kuluklayn kasabaya girdi, arnn ortasndan at yldrm gibi te uca kadar srd. At kzmt, arabaclarn orada atn ban yenemedi, at ald onu kasabann dna kard. Neden sonradr ki tellal arya ekin yryle girebildi. Atn stnde dimdik durarak, eliyle tabancasnn stndeki ceketi arkaya itmi, sa elini kasna koymu, belindeki tabanca-}'i gstererek, at burnundan soluyarak, kantarmas kpk iin459 ude, kapkara terlemi, gene de tellal ban braksa doludizgin komaa balayacak, fkeli atn ban demircinin arnn te ucundaki tek dkkannn nnde ekti. At oradaki anaacma balad, koarak dkkana geldi, demirci kocaman eliyle krn sapna yapm krk ekiyor, ocan iinde iri kzler yalmla-yarak, oradan oraya oynayordu. Tellal dkkana bir top sevin gibi girdi, arkadan tellal kucaklad. Bak, dedi, bak... Demirci burnunun ucunda tabancay grnce nce irkil-di, sonra da glmee balad. Tellal: Dervi Bey, Dervi Bey hediye etti. Vurulan kardeinin... Dediki bana o yiit, atal yrekli bir adamd, ite onun tabancasn sana... Sen ki dman sahibi bir adamsn. Dmanlarn da zalim, kfir, hem de alak... Bu tabanca sana gerek olacak... Hznlendi birden: Amma ne fayda, netsem, neylesem onlar beni ldrecekler... Demirci fkelendi: ldremezler, diye bard, ldremezler seni. Biz burada bostan korkuluu muyuz? Yumruklarn skt. Tellal: Kzma karde, diye onu yattrmaa alt. Kzma l.arde! Kzmakla bir ey elde edemeyiz. Onlar beni ldrecekler. Demirci krn sapna elini hzla indirdi bard:

Biz de bostan korkuluu deiliz! Tellal byle arnn ortasndan hmla at srerek demircinin dkkanna indiini grenler bunda bir i olduunu anlayp demirci dkkannn nne, ulu narn altna birer ikier birikitiler. T arnn te ucundan bile dkkanclar meraka kaplmlar geliyorlard. Sara da, frnc da geldi. 460 Demirci darya kalabala kt, arkasndan tellal da ktKzma karde, kzma, diyordu boyuna tellal demirciye. ,je olur beni ldrrlerse? ocuklarm, karm sana emanet. Sen onlara benden iyi bakar, benim yokluumu onlara belli bile etmezsin. Arkas senin gibi bir arkada olan, byle da gibi, lmden, zulmden, o alak Aalardan korkar m ki... Demirci grledi: Senin klna dokunana bir kurun var. Sana yan bakann... Biz lrsek ardmzda yars krk bir rs, yama iinde bir krk, ite unlar kalr. Ya onlar lrse dnya kadar mal mlk... Para, at, araba, saray... Bir de orospu avratlar kalr, fakir fkarann delikanlsna... Bir de orospu avratlar kalr, Orospu kzlar, gelinleri kalr. Bizim bir rsmz, rsmz kalr. Hele bir dokunsunlar tellal kardeime, hele bir tyne hile gelsin onun, grrler bol dnyay balarna nasl dar ediyorum, hem ,de balarna ykyorum. Smkl, alak pezevenkler, bulmular az var dili yok fkaralan zulmedip duruyorlar. Onlarn her eyi var, bizim bir tek krk yrek gibi rsmz... Ocamzda yanan kzmz var. ite burada ilan ediyorum, tellal kardeimin kim klna bile dokunursa onun kim olduunu biz biliriz... Hem de ocan sndrrz. Yediden yetmie, yediden yetmie... fkelenmi, uzun boyu daha uzam, iri, bir insan ba kadar byk, kll, kocaman elleri daha bymt. Tellal elinden tuttu, ileri doru, okarcana iteledi: Haydi var git kardeim, keyfine bak. Gelecekleri varsa grecekleri de var. Biz lrsek, bir ipimizle kuamz, onlar lrlerse ceren gibi avratlar kalr, hem de orospu... Varsn ldrsnler bizi... Dkkana girdi, fkeyle kre asld, ekmee balad. Ocan iinden kller, kzler savrulmaa balad ve demir kzd az bir srede, demirci kpkrmz demiri rse yatrp dmee 461 I balad. Kzgn demirden boanan kvlcmlar top top dkkan-n 1 iinde patlayp snyorlard. '* Darda, kalabaln arasnda kalm tellal: Ben bilmiyor muyum, bu kadar iten sonra onlar beni sa korlar m? ldrrler beni, vah vah ldrrler. imdi ben u anda ayakta dolaan bir lym. Bunu biliyorum, ttc lm yiite, metanetle bekliyorum. Hem de tabancam belim* ' de. Ceketinin yakasn ap tabancann fildii sapn kalabala gsterdi. Sizi byle bir arada bulamam. ounuzun bir ac kahvesini itim, acsn tuzlusunu yedim. Ac tatl gnlerimiz oldu. Kimin yreini en kk incittimse kusurumu balasn. te ben gidiyorum kardeler, hakknz helal edin. Helal olsun, dediler, homurtuyla, zgn, duyulur duyulmaz. lm zor, dedi tellal. Byle burada durmu, lm eli kolu bal beklemek zor. Bana ka dediniz. Para topladmz aranzda, lmden korkup da kasaydm, hepiniz arkamdan anama avradma serdiniz. Zaten ne idi ki, bir avu kadar tellal, ondan baka ne beklenirdi ki, diyerek... imdi burada durmu, u arnn ortasnda vekarla lm bekliyorum. nsanca, hem de o zenginlerin, Aalarn yapamayacaklar bir ekilde, ahsmn vekarn koruyarak ldrlmeyi bekliyorum. Hakknz, hakknz helal edin... Helal edin... arnn iine yrd. Bir eli tabancasnn stndeydi nne gelen tandklarna: Hakkn helal et karde. diyordu. Bu aalar beni ldrecekler. Katlime ferman kardlar, hakkn helal et, diyordu. Helallaa helallaa ary kt, kasabann kuzey dousuna, tepelerin dibine, deirmenlerin oraya doru yrd. Tellal gerekten ahsnn vekarm koruyordu. Hem de fazlasyla. Orada, akar sularn altnda, deirmenlerin abaralarndan arklara den sular top gibi patlyordu. arklardan aa inen sular som kaynayan kpkt. Kpkler deirmenlerin kemerlerinden yukarya fkryorlard. Ar talarn stste hzla dn462 melerinin sesleri de katlyordu suyun ktrtsne ve kulaklar sar edecek bir grlt dolduruyordu deirmenlerin koyan. Tellal orada bir sre durdu, arklardan gelen delirmi sulara bakt, sonra deirmene girdi. Scak un kokuyordu ortalk ve hzla dnen ar talar yrelerine apak unlar fkrtyorlard Deirmenci yal bir adamd, teden, deirmenin karaniisc bir kesinden, arklara den sularn gmbrtsne, talarn uultusuna kararak sesi geldi. Tellal grnce ok sevinmiti. Onu bir daha hi gremeyeceini sanyordu. Uzun, beli bklm, una batm ak sakall, prl prl bir yal adamd. Undan yalnz dileri ve gzleri lyordu. Hakkn helal et diye geldim, dedi tellal. Biliyorsun, katlime ferman kt. Bugn deilse de yarn... Duydum, dedi deirmenci. Ne dersin de bularsn bu itlere! Onlar, yan bastn, eri durdun diye adam ldryorlar. Kep hayfl hayfl boynunu dndryordu. Keski bulamayay-dn bunlara... Aaah keski... Durdu, tellaln koluna girdi sonra da darya kp salkm stlerin altna yrdler. Burada konuabilirlerdi. Daha az

grltlyd. Bir iki yl buradan zaklasan... Ben seni oluk ocuk, bizim kye gnderirim. Bir iki yl sonra dnersin. O zamana kadar da her ey unutulur. Tellal: Olmaz amca, olmaz. Sen bana kamay yaktrr msn, bu iler olduktan, herifin tabancasna gsm yrtarak atktan sonra? Benim adamlm kalr m? O zaman yaamm ki neye yarar... imdi ahsmn vekarn koruyarak lmek daha iyi deil mi? Deirmenci karlk vermedi. Bir sre karlkl, salkm sdn altna oturup, bellerini aalarn gvdesine dayayarak sustular. Hakkn helal et diye geldim, dedi tellal. Ne yapalm, bizim de kaderimiz byle imi. Yerden ge kadar helal olsun, dedi deirmenci. Yamur geliyor. 463 Tellal dalarn stne yukar bakt: Hem de ne geliyor. Deirmenci bir ey sylemek, bir teklifte bulunmak istiyor ama bir trl bunun yolunu bulamyordu. Akam yemeini birlikte, burada, deirmende yesek, dedi rkerek, tellal incitmekten korkarak... Adama hot be hot, sen leceksin, en ok kl breini seversin, sana gittilik sana bir kl brei yapaym da, br dnyaya aznn tadyla var git diyemezdi ki... Uzun yllardan bu yana tellal sazm alr, cnunluu stn--de deirmene damlar, durdur u grlty, diye barr, oturur eikliin ak tana, balard alp sylemee. Saznn stne yumulur, gn yz grmedik trkler sylerdi. Sesi gzel, yankt ve tekmil ukurovada onun stne saz alan trk syleyen yoktu. Kars trksn duymu, ona sevdalanm, ne etmi eylemi de tellalla evlenmiti. Belki kasabann en gzel kzyd. Ve yllar yl deirmenci bu hnerli, bu altn gibi dostuna, hamur yourup bazlama am ve kaln, ift bazlamann iine soan, biber, tereya, patates, yarpuz yapra, maydonos koyup, onu kzgn kllerin altna koymu, stne de kzleri kmelemiti. Tellal ocan banda aznn suyu akarak, sabrszlkta! patlayarak, drt dnerek beklerdi. Sonra kller usul usul alr, kllerin altndan kzarm kl brei btn gzelliiyle kard. Bunu da en lezzetli ite bu yal deirmenci yapard. Canm diine takp: Sana, dedi kekeliyerek, hani ok seversin de... Sana... Sana bir kl brei piirsem... Tellal glerek: Ha diline salk, ha babana rahmet... Son gittilik, u dnyadan giderken, bari azmzn tadyla gidelim, dedi. Ne sylemek rkyorsun bire amca? lm haktr, ne yapalm lecek-sek. lmeden sana bir daha saz da getiririm. Sen bugn kl breini yap! 464 jjagiarm ustunu Kaynayan kl rengi gibi koyu bir bulut tutmu geliyordu. nce souk, tc, oradan burada, doudan, batdan, sadan soldan, tozlar kaldrarak bir yel esti. Tellaln srt rerdi. Sonra telerde imekler akt ama grltleri duyulmad. Ilk bir yel geldi, arkasndan ar scak damlalar tozlarn iine dt, ukurlar aarak gmldler. Uzaklarda, gn derinliklerinde patlayan gkgrltleriyle birlikte bir sanak indirdi. Sanak bir krk dakika kadar srd, geldi geti, ortala bir serinlik kt. Hava temizlenmi, ortalk prl prl olmu, alabildiine toprak kokuyor, tellaln burun delikleri alp alp kapanyordu. Dldl da da yunmu arnm, uuk pembe bir k iinde balkyordu. stne de ulu bir yay gibi kaim gkkua gerilmiti. Gkkuann yeil, mor, turuncu, krmz, gene turuncu, mor, yeil, uuk mavi glgesi usuldan belli belirsiz Dldl dann stne yansmt. T geceye kadar gkkua dalarn stne prl prl ykanm, yanp snerek, balkyarak, bulutlan, g uuk pembeye, mora boyayp srmalayarak kald. Kl breini yerken tellal, gzleri kapal taddan mestola-raktan, karsn, ocuklarn dnyordu. lm iini, ldrmek iini karya byle sylememeli diyordu. Bak kar, lm Allann emri. Bir gn lrsem, demirci var. O ocuklarma bakar. Seni kimseye muhta etmez. Bak kar, bir gn lrsem, lmm, ahsmn vekarn koruyarak-tan, ocuklarma unutulmaz bir nam brakaraktan, dillerde destan olaraktan olacaktr. Bak kar, o Kurtboaya yaptm duydun ya, ite yle... Dev olsalar benim... Hi korkma... Demirciye baban, anan, kardein gibi gvenebilirsin. O benim ana bir baba bir z kardelerimden, kardelerim batsn, anamdan babamdan ileridir. ocuklarm ona emanet... 1 1 465 F: 30 39 Kesilmi kellesi gzleri bakar.

Daha ncesi bilinmiyor. Belki iki obann biribirlerni ta-lanlanyla balad. Belki klak, belki yaylak sorunuydu. lk bilinen olay iskandan epey sonralar ortaya kan bir olaydr. Bu yrenin Trkmenleri arasnda, o gnn d daha sylenir durur. D stne saysz at, trk karlmtr. Hikayesi kuaktan kuaa anlatlr. O dn lleri ukurovadaki bir hye, Krmezara gmlmtr. Yayladan dnlyordu. Saroullar Dikenli stnden, As-lantatan, Hemiteye doru iniyorlard. nce Bozkuyu altnda biraz konaklayacaklar, sonra asl klaklarna geceklerdi. Ak-yollularn da niyeti buydu. Onlar da Bozkuyu altnda konaklayacaklar sonra yurtlarna dneceklerdir. Vaktini imdi kimse ansyamyor. Belki kuluktu. Esen z yelleri inmiti. Belki tam leydi, sar gz sca yaz sca gibi kmt, vakti bilinmiyor, iki oba dz ovada karlatlar. Mavzerler, av tfekleri, tabancalar, sapanlar, hanerler, saldrmalar, deneklerle kyasya bir d oldu. Kadnlar ocuklar da giritiler de. nce kimin balad, ilk kurunu hangi yann skt bilinmiyor, nemli de deil... Dn tam bir hafta srd, gen yal, kadn ocuk yz otuz kiinin ldrld, kpeklerin durmadan rt, atlarn sabahlara ka466 dar kinetii, srlarn brt, baz hayvanlarn delicesine ukurovann yazsna dp kotuu, balarm alp gittikleri bir daha da geriye dnmedikleri, baz kiilerce anmsanyor. De hi bir kolluk gc karmad, ne de teki obalardan hi birisi, btn ukurova bunlarn yllar yl dmelerinden, biribirlerini doramalarndan bkp usanmt. Dora-smlar, diyorlard, biribirlerini. nallah unlardan bir teki bile kalmaz da ukurova erlerinden kurtulur. Bir hafta sonra dn durduu, llerini toplayp Krmezara gmdkleri biliniyor. ukurun yeil aynlarna dklm kana yeil sinekler indi. O zamanlar Akyollularn banda Hac Yakup Aa vard. Sarioullarnn banda da Kerim Bey. Bu dte Kerim Beyin sekiz olundan bei vurulup ld, kald. Kalanlardan birisi ocuktu, aklm oynatt. Hac Yakup Aarunsa on dokuz olundan onu vuruldu ve balarn aldlar terki diyar edip gittiler. imdiye dek onlardan bir haber alnmad, imleri timleri belirsiz oldu. Kesilmi kellesi gzleri bakar. Bilinen ikinci d Hemite danda, tam tepede, trbenin bulunduu kayalklarda oldu. Yayladan dnen Trkmen Hemite dann tepesindeki ziyarete kurban kesmee kmlard. Davullar douluyor, trkler syleniyor, zikirler ediliyor, halaylar ekiliyor, kavallar alnyordu. Gzel, ince Trkmen kzlar kayalklar ala, yeile, mora, pembeye, turuncuya, maviye boyayan, naklayan giyitlerini giymilerdi. Birden bir tfein patladn, al kann mor kayalklara dkldn, bir sr erkein, kadnn rtn grdler. Bu ie obalar karmadlar, dn dernei, ziyareti kesip dadan aa indiler. Denler Kerim Beyin oullar, torunlaryla, Hac Yakup Beyin oullar, torunlarydlar. Dan tepesinde, ziyaret cevizinin oralarda, keskin kayalklarn arasnda biribirlerini ldrmeyi srdrdler. Hemite Da douunun ne kadar srd bilinmiyor. Bu dte kii ulu bir uurumdan kendilerim 467 kapp aa koyuverdiler. Uurumdan aa denlerden, arandklarnda en kk bir para bile bulunamad. Ne bir kemik ne bir giyit paras... Bu kii yedikleri kurunlarn acsna dayanamayp da kendilerini kayalklardan aa atanlard. Dtkleri yerin gnde gn durmadan, kanatlar biribirine srnerek, lk la kartallar, atmacalar, karakular dnd. Sonra kartallar kayalklara tneyip dinlendiler. Yirmi kiinin lsn obalar atlarla aa indirdiler, stlerinde bakr renkli alak kartallar dne dne. Bundan sonra, uzun bir sre d olmad. Balkan Sava, Birinci Dnya Sava girdi araya. Gidenlerin ou gelmedi. Gelenlerin de bir bl sakat, hasta dnmlerdi. Bir savatan, lmekten, ldrmekten bkmlard. Herkes iine gcne bakt. O obann da, bu obann da insanlar ellerinden geldiince biribirleriyle karlatklarnda da birbirlerinin yzlerine bakmamaa ok dikkat ettiler. Bylelikle aralarnda savatan epey sonralar da hr kmad. Kurtulu Sava, Fransz, Ermeni etecileri sava... Balarn kayacak vakit bulamadlar. ilk byk d hemen Kurtulu Sava biter bitmez oldu. O zaman Akyollularn banda Yakup Aann torunu H-sam Aa, Saroullarnn banda Kerim Beyin torunu Huric Bey bulunuyorlard. ilk hu* iki obann dyle bir krnekte balad. Bu balang bir bahaneydi. Pamua dm bir kvlcmd iki obann d. obanlarda krlmadk kemik kalmam, hurdaha olmulard ama d burada kalabilirdi, iki obann komuluklar, birbirlerinin klaklarna gz dikmeleri olmasayd, belki ds unutulmu gitmi kavga bir daha balamayabilirdi. Hurit Beyin olu Ali Bey bu olay stne, II Genel Meclisi yesi olan Hac Yakup Aann torunu Hsam Aann olu Kadiri atlanm kasabaya giderken, Narl bkle pusu kurup adamlaryla birlikte yakalad. Kadir Beye ok fkeleniyordu kan gtmeden de fazla, ar. Saroullar daha okumu olduklar, konaklar daha konukla dolup tat, obas daha byk bulun468

juu halde Halk Partisi 11 Genel Meclis yeliine Kadir Aay semiti- Bylelikle de Saroullarnn ardndaki Hkmet dayana incelmi oluyordu, ile Parti Bakan da Kadir Beyin kk kardei Reit Aayd. Hkmette, Partide hi kimseleri yoktu Sanoullarnn. Bu da obalarnn, soylarnn az zamanda u-kurovada ortadan ekilmesi demekti. Arkasn Hkmete dayamam bir obann, oba Beyinin tez zamanda silindii, dald ok grlmt. Kadir Aay yakalayp aldlar, k ortasnda Mazga yaylasna gtrdler. Onu, adamlarn rlplak edip karl, buz tutmu bir yamataki aalara baladlar. Ellerine keskin usturalar alp Kadir Aann, tekilerin bedenlerine tepeden trnaa dek inceden inceden izgiler izdiler. izgiler bir anda kanyor, kanlar hemen c anda krmz, incecik yukardan aa donuyordu. Donduran, krbalayan deli bir poyraz esiyordu. Ali Bey ve adamlar gece demedi, gndz demedi aaca bal adamlarn bedenlerine durmadan izgiler izdi. Ayazda, poyrazda dan yamacnda adamlar dilim dilim kan iinde kv-uJp dondular, kaskat kesildiler. Ali Bey Kadir Aay, adamlarm dan yamacnda donmu, stlerini kar rtp kapatm, aalara bal yle brakt, ukur -cvaya ynn dnd. Hi konumuyor, durmadan yolda dnyordu. Kale boynunun oraya gelince arkadalarna: Azck burada duralm, dedi, atndan indi. Siz inmeyin, burada byle durun, dedi, ilerdeki amn altndan kaynayan pnara yrd, kollarn emreyip aptest almaa balad. Aptest ?Jd, ceketini karp pnarn yanna att, namaza durdu. Namaz uzun srd. Namazdan sonra srtn ama dayad, uzun bir Miic gzleri kapal ama dayal dnd kald. Kardeler, dedi l bir sesle sonra da. Ben bu ii kt yaptm. Kadir Beye yaptm insanla yakmaz bir iti. Hi kimsenin bir insana byle bir ey yapmaa hakk yoktur. Bu alak ie sizi de kartrdm, ama bunda sizin hi bir gnahmz K'k... Konumas duyulur duyulmaz, ancak anlalyordu. 469 du1 Byle bir ii yapan insanolu kendini ldrmeme bile bu lanetten, kendi kendinin lanetinden kurtulamaz. Ben de kurtula-rnam ama... Gene de tek kurtuluum kendi kendimi ldrmemdir. Tabancasn ekti, atlarn stnde donmu kalm adamlarna dnd: Ben burada kendimi ldrdkten sonra, kellemi kesip alacak, doru Hsam Aaya gtrecek, meseleyi ona olduu gibi anlatacak, bu vahet bitsin artk diyeceksiniz. Ali Bey dedi ki, alsn kellemi ne yaparsa yapsn ama bu vaheti, bu alakl bitirsin. Beni adem alakln, vahetin bu kadarna layk deildir, dedi dersiniz. Siz de banzn aresine bakn... Bir daha byle kan ilerine karmazsanz belki bir gn gelir bu pislii unutursunuz. Gzlerini kapad, namluyu tam yreinin stne dayad, tetie bast, cansz yere ylverdi. Vardlar, kellesini kestiler, Hsam Aaya doru yollandlar, Hsam Aa kelleyi grnce nce sevindi: Bu Ali Bey, bu Ali Bey ha, dedi gld, admanlk eyledi. Bu Sarolu Ali Beyin kellesi ha... Hah, hah, haaa! Sonra meseleyi dinleyince lgna dnp Ali Beyin kellesini tekmelemee balad, sonra da tabancasn ekip kelleyi getirenlerden hemen birisini vurdu. Adamlar kargaalktan faydalanp kendilerini korumasalar, sonra atlara canlarm dar atp binip kamasalard hepsinin ls Akyollu konanda kalacakt. Kesilmi kellesi gzleri bakar. Bu olaydan sonra, uzun bir sre ortalk duruldu. Herkes bu i bitti derken, bir gece Anavarza kynden Veli Aadan bir haber geldi Kadir Aann kardei Reat Aaya. Reat Aa sevinten utu. Adamlarn hemen toplayp atlandlar. Yamur, poyraz, k kyametti. Parmam gzne soksan gz gz grmez bir karanlkt ortalk. Tam gece yars Veli Aann evine vard Reat Aa. Veli Aa: c u ouaaa uu ae uyuyorlar. Az nce tfeklerindeki kurunu kardm, palaskalarm aldm. iyi, dedi Reat Aa. Senin bu dostluunu lene dek unutmayacam. Benim onlar tandm bilemediler. Herhangi bir konuk gibi indiler evime. Bir baktm Sanoullar, de Sarolu. Ne yapaym, ne yapaym, bunlar nasl halledeyim derken... Siz aklma dtnz. Varaym haber vereyim de dman sahiplerine kendi ilerini kendileri grsnler, dedim. Benim olan ata bindirdim dn sabah, altndaki at atlatana kadar sr, Akyollu konana ula, dedim. erdekinin birisinin ad Fethi, birisinin ad Enver, birisi de Niyazi... Sarolu Ali Beyin kardei oullar olurlarm. Reat Aa adamlaryla odaya dalverdi, uyuyanlar uykuda yakalayp kollarn baladlar. Enver on dokuz, Fethi yirmi bir, Niyazi on yedi yandayd. Kollarn kendirle biribirlerine balayp Anavarzadan ukurkprye doru yola dtler. Reat Aa yolda yksek sesle konuuyordu: Bunlar alalm dalara gtrelim, aalara balayalm, usturayla... Ali Beyin yapt gibi, dilim dilim... Adamlardan birisi:

Bu gidile dalan tutamayz. Saroullar, candarmalar da haberlenirlerse, bu ovann yznde iyi olmaz. Hemen bu gece bunlar burada ldrmeliyiz. Oradakilerin hepsi de Reat Aaya kar geldiler. Burada ldrp Sumbas cayma atmalar en akllca yoldu. Sonunda Reat Aa: Ne yapalm, dedi. Kadere rza... arnaar burada ldreceiz. Baka zaman, baka Sarolu yakaladmzda dalara gtrr usturalarz. ukurun kprsnn stndeyiz, dedi birisi. Der demez de, bal kiinin kendilerini kaldrp suya atmalar bir oldu. Aman katlar! Kurunlaym. 470 471 On be el birden karanlkta kprnn altn taradlar. ay boyunca, karanlkta durmadan suyu, suda grdklerini sandklan her kprty, glgeyi, kararty kurunladlar. ukurkpr ky silah seslerine uyand. Sabaha kadar Sumbas ay kylarndan gelen kurun seslerini dinlediler. Sabahleyin her eyi rendiler, Veli Aann oyununu da... Fethi, Enver, Niyazi souk suda rpndlar, battlar, ktlar. Sumbas Anavarzann dibine gelince yaylr. Suya denler rpna rpma suda aktlar, geldiler Anavarzamn yukarsnda sudan ktlar. Enver vurulmutu. Niyaziyle Fethi bal olduklar ly aralarnda sryerek Anavarza kyne, Veli Aann evine geldiler. Veli Aa onlar grnce akl bamdan gitti. Kyller balarna biriktiler, kollarm ap, kuru giyecek verdiler. Veli Aa: Benim bu ite hi suum yok, dedi'. Gece evimi bastlar, bu adamlar aldlar gittiler. Bu szlere ne kyller, ne Fethi ne de Niyazi inanmadlar. Candarmalar Veliyi alp kasabaya gtrdler. O da evini basanlarn, bildiklerinin adlarn teker teker bildirdi. Bilmedikleri iin de: Sylediklerimi yakalarsanz, yakalananlar tekilerin adlarm verirler, dedi. Kasabadan dnerken Veli Aa Alikesiinde yolunu bekleyen bir kyls tarafndan kuruna tutuldu. Veli Aay vuran kyl ok genti ve Veli Aayla aralarnda en kk bir gemi bile yoktu, ifadesini alan candarma komutanna: Sen olsan ne yapardn Kumandan Bey? diye sordu, baka bir ey konumad. Adanann, Ceyhann, Kozamn Beyleri, Aalar, Milletvekilleri, Vali, Candarma Komutanlar belki yirminci kere gene araya girdiler, iki soyu bartrmak iin aba harcadlar, tekiler inat ettiler, barmadlar, baramazlard. Saroullarndan hapiste drt kii vard, yllardan bu yana yatyorlard, Akyollulardan ... 472 Reat Aa dnda o gece delikanllarn yakalayp kurunlayan sekiz kiiyi tuttular hapsettiler. Reat Aa o gn kasabada bulunduu stne otuz alt tane tank dinletti. Bu yl Durmu Ibrahimi ldrd... brahimin kardei Osman Hasam ldrd. Hasann ya sekseni geiyordu ve Sarcullarmn uzak bir akrabas olurdu. Hasann yedi olu vard, Osmann soyunda ka erkek varsa hepsini ldrdler. Hem de: kellelerini kesip Akyollu konann kapsna dizdiler. Kesilmi kelleler gzleri bakar. 473 40 Eski, amur iindeki mahalle artk dklyordu. Evlerin duvarlarnn svalar atlam, damlan km, allar, avlular ykntya uramt. Yksek duvarl sokaklara, at altlarna yaygarac deldelliceler, eek arlar yuva yapmlard. Nar aalar, zeytinler, dutlar yalanmlar, yozlamaya yz tutmulard. Her bir zeytin aacmn gvdesini iki adam el ele verseler evire-mezlerdi. Tozlu yapraklar iri, kaimdi ve kadifelemiti. Nar aalan sokaklar dolusu, iri gvdelerinin yresinde dallar harmanlayp iekleri byk, ortal, ssz sokaklar, bir ala boyayarak, oul veren yzlerce tr aryla salkm salkm bir uup bir konarak, sszl daha arttrp ken gne altnda arlarn saydam kanatlan kprdayamadan durgun, unutulmu, dl vererek, yeil yapraklar al ieklerden gzkmeyerek, lmn bekleyenler gibi, capcanl, alndan yeilinden uarak, gene de hznl, lml, her bahede, kebalarnda, yklm duvar diplerinde bekleiyorlard. Issz narl, tozlu, eek anl, deldellice-li sokaklardan, ev aralarndan arada bir insanlar, braklm uyuz atlar, yal eekler kaygsz, dnyalarmdan gemi gidip geliyorlar, durup bu derin yknt, sszlk ortasnda bir eyler, zlem gibi, ya da bombo, hi bir zaman ne olduunu bilemeyeceimiz bir ey dnyorlard. Issz sokaklar bir sabahlan, kuluktan az nce, bir ikindi stlen, or ae gun Kavuurken canlanrd. ieklere okumu arlar canl, uzultulu dolarlar, leye doru gn kzdrnca uultularn kirp diye keserler, bir tek kanat kprts bile gzkmezdi ieklerin yrelerinde. Gn kavuurken de duvarlardaki deliklerinden ok gibi frlayan deldelliceler gkyznde sonsuz bir hzda dnerler, inerler karlar, ortal delice bir sese boarlar, bir tela, bir kyamet, karman orman, ok mavi gkyzne durmadan izgiler izerek

uarlard. Mahallede deldellice yakalamaya merakl birka da merakl ocuk vard. ocuklar geceleri, belki bir aatan, belki bir yakn duvardan, belki de dz duvar trmanarak deldellice yuvalarna karlar, kck,bir el byklndeki bu yrtc, gagalar kerpeten kadar salam ve crnaklar takld yeri kopartan kuu yakalarlard. Kazalar, lmler de olurdu bu yzden. Duvardan, aatan dp kolu baca krlm, ya da balar paralanm ocuklara at yakarlard teki mahalledeki Trkmen kadnlar. Ar Ceza Bakannn iki olu dt nar aacndan, iri a-klta deli ssz sokaa, ikisinin de balar paraland. Sabahleyin ocuklar ak akltalarnn stnde, upuzun, az aa kapanm, kollar bacaklar alm, kanlar t telere kadar akm, kurumu, stlerinde ok yeil sinek uan, scak km, yeil sinekler akarken, mahzun, elleri sapsar, yumulmu bulundular. Birisinin bana sarca karncalar mt. ocuun kanl ba sarca karncalardan gzkmyordu. Ar Ceza Bakan soukkanl geldi, ocuklarn banda bir sre durdu, azck dizleri titredi, sonra eildi, nce knn elini yerden ald, bastonunu yere koyarak, yreinin stne gtrd, sonra bynn elini ald... Tam bu srada da Doktorla Savc geldiler, Ar Ceza Bakan ocuklarn lsn onlara brakarak, iine gitti. ok dedikodu kt ocuklarn lm stne, lmlerini nelere yormadlar, kimlerin stlerine atmadlar ki,.. Ba yargcn idam, otuz yl, on sekiz yl verdii her mahkumun yalanlan stnde teker teker duruldu, aratrld, en sonunda deldellicelerde karar klnd. 474 475 Ar Ceza Bakan uzun yllar geceleri uyumad, srtnda bir merdiven duvar duvar, kovuk kovuk dolat deldellice arad. Mahalleliler baz sabahlar uyandklarnda boyunlar kopmu bir ok deldellice ls buldular duvar diplerinde. Bu bylece srd gitti. Ama Ar Ceza Bakan deldellicelerin kkn kurutamad. Her gn akam olup gn kavuurken iinden evine dnen Ba Yarg deldelcelerin o bitip tkenmeyen seslerini duydu. Ne dnd, ne duydu, kimsecikler onun halinden tavrndan hi bir ey karamadlar. Baz kiiler yemin iip ant veriyorlar ki ocuklarnn bana, Bakan daha her gece merdivenini alp deldellice avna kyor. Ar Ceza Bakan evini de deitirmedi. Bu eski, yklp bir ren olmu mahalleyi, nar aalarn, ii gemi, kocam incir, bu Bizansllardan kaldna katiyetle inand zeytin aalarn seviyordu. Ve zeytin aalarnn dibi mozayk deliydi. Keklik, tavus, ceren, insan ba ve zeytin aalan renk renk ilenmiti mozayklara... Her byk yamurdan sonra, ulu seller kasabann sokaklarnda grldedikten sonra Bakan bastonunu eline alr kasabann ssz sokaklarna, bahelerine der, zeytin aalarnn altnda mozayk arard. Ve hem de her ulu yamurdan sonra, ulu sellerin alp gtrd topraklarn altndan Bakam sevincinden deliye dndren mozayklar kard. Bakan o gn ii gc unutup akama kadar mozayklarn yresinde dner, durup hayran bakar, aratrr, karanlk kavuuncaya kadar bir trl oradan ayrlamazd. Sonra yeni moza-ya gnlerce, avukatlar, yarglar, kasaba ileri gelenleriyle gelinir gidilir, karsnda elpene divan durulup hayran baklrd. Bakan kasabadakilerin bu gzelim mozayklardan hi bir ey anlamadklarn salt kendisinin gnl olsun diye gelip baktklarn biliyordu. Cokunluu, yalnzl iinde, bir ortak dost bulamamann acsnda kahrolup duruyordu. Evi iki katl, toprak daml, her yamurda akan, byk bahesinde mozayklar parlayan, narlar, zeytinler, narlar, yarpuzlar bitmi, btn yabanl bitkileri, portakallar, brtlenleri bi-ribirine karm, eiinde eski Yunandan kalm, katmer gl nakl, yazlar oyulmu mavi damarl uzun bir ta olan eski bir evdi. Kap alndnda tam gece yary geiyordu. Bakan uyu-mamt, kslm gaz lambasnn fitilini kaldrd, sar k birden oday aydnlatt, baucundan saatini aid- bakt, saat biri gsteriyordu. Yataktan kt, pantolonunu duvardan ald giydi. Kap aralklarla usul usul alnyordu. Gmleini giymeden, yastnn altndaki tabancasn ald, gcrdyan merdivenlerden aa indi. Kim o, kimsiniz? Sesi tok, gvenli, telasz, merakszd. Hi bana byle bir i gelmemiti yirmi be yllk yarglk yaamnda. Kimse imdiye kadar, gece yars kapsn almak yrekliliini kendisinde bulamamt. Bakan mrnde bana ilk olaraktan gelen bu olaya bile hi armad. Reis Bey, Reis Bey benim. Ben, Mustafa Akyollu. Kusu-iuma kalmayn, kusuruma kalmayn... Ancak bu saatte sizi rahatsz edebildim. Beni kabul etmenizi rica ediyorum. Bir dakika, dedi Bakan, hemen yukar kt, sofadan geerken ald gaz lambasn yakt, lambayla aa indi, kapy at: Buyurun. Teekkr ederim Reis Bey. Darda gk grlyor, sicim gibi bir yamur yayordu. Mustafa Bey srlsklam olmu, giyitleri srtna yapm, dileri vuruyordu. Atnz ne yaptnz? diye sordu Bakan. Kapdaki zeytin aacna baladm, dedi Mustafa Bey.

Yukar ktlar, kck, sedirlerle evrelenmi, tam ortasnda st kitaplarla dolu, kurt yemi bir masa bulunan, yer yer hav dklm bir Iran halsyla kaplanm odaya girdiler. Bakan elindeki lambann fitilini biraz daha kaldrd, oda azck daha aydnland. Bu srada Bakan kadar iman kars giyinmi 476 477 kuanm, gzlerine srmelerini bile ekmi, rastkl kaslaryla odaya girdi, Mustafa Beye doru yrd: Oooooov, ne slanmsnz! Ne slanmsnz... Ooooovvv! Ne yamur, ne yamur, ne yamur! Elini uzatt: Ho geldiniz. Bir kahve? Evet, dedi Bakan. Sa olasn Hanm. Aadan uyanm ocuklarn, evlatln fkeli sesleri geliyordu. Bakan: Uyandlar Hanm, nolursun unlar da sustur. Sustururum, dedi Hanm. Malum, dedi Mustafa Bey. Malum, dedi Bakan. Karlkl tahta iskemlelere oturmulard. Ne diyorsunuz Reis Bey? Bizi oluk ocuk toptan idam etmezsiniz inallah. Sizin iin bu kasabadan ayrlmak bu kadar ar m? diye sordu, kendi kendine sorar gibi, dudaklar kprdamadan, duyulur duyulmaz bir sesle. Onun tpks, utanl, usulca: Bizim iin toptan lmektir bu, diye konutu Mustafa Bey. Bizi srgn ederseniz, biz biteriz, yok oluruz. Dmanlarmz da bunu bildikleri iin, yalnz be yalnz topraklarmza konmak iin, Akasaz daha kolay payedebilmek iin... Bizi srdrmek istiyorlar. te bunun iin bu gece bu yamurda, bu kta kyamette, bu saatte size geldim. Siz olmasaydnz, sizi yirmi be yldr tanmasaydm, soyunuzu bilmesey-dim, ne iin olursa olsun gelmezdim. Gelemezdim. Bir can iin olsayd, yalnz benim canm iin, sizi gene rahatsz etmezdim. Malum, Malum, diye ekledi Mustafa Bey. Bir anam var ld lecek. Belki doksannda... Son solukta. Olunu ldrenin ldrlmesini bekliyor. Yoksa oktan lrd, direniyor. Malum. Kahveler geldi, Bakan alelacele sigara uzatt, akmam karp nce Mustafa Beyinkini, sonra da kendininkini yakt. Karlkl sustular. Dnecek bir eyleri, syleyecek bir szleri kalmam gibi yzleri bombotu. Kahveler bittikten sonra Bakan gzlerini Mustafa Beyin gzlerinin iine dikti, bir eyler aratrd, yz uzad, gerdan sarkt, korkun bir ey grm gibi gerildi, gzleri byd, frlad, dudaklar birka kere ald kapand, burun delikleri titredi, yz soldu, sa eliyle akaklarn outurdu: Malum, dedi. Dardan yamurun sesi byyerek geliyordu. kisi de bir sre yamurun sesini dinlediler. Arada bir de bir ku sesi bouk yamurun sesine karyordu. Malum. Mustafa Bey bir trl kalkp gidemiyordu. Bir ey de syleyemiyordu. Aklna o kadar ok ey yor ama hi birisini syleyemiyordu. Kalkp gitmee de can atyordu ama kalkam-yordu. Fel olmu, tekmil bedeni zlm, dalm, parampara... Malum, dedi gene Bakan sesini ykselterek: nsanla smaz iler oluyor bu dnyada, dedi Mustafa-Bey. Sama bir i. Ama ne gelir elden? nsanolunun her eyi sama, anlamsz. Sama ve anlamsz. Hem sama, hem de anlamsz. Ama her eyi. Kalk, yry, oturuu, alamas glmesi, yatmas, kalkmas, sevmesi, ldrmesi, uyumas, lmesi, domas, her eyi sama. Bizimki de btn bu samalklar iinde baka bir samalk, ne be aa, ne be yukar. Bu samala, bu kadar ok, batan aa bir samala bir samalk da, denize damla kadar, biz katmz, ne fark eder Reis Bey?... Malum. nsann domas da samalk. Ama kularn bceklerin, yerdeki karncann, sudaki baln, dadaki geyiin kurdun domas, yaamas sama deil. nsann, tepeden trnaa, u yeryznde her hareketi sama. 478 479 Maum. nsann en byk samal dnebilmesidir. Onu sa-malattran bilincidir. insann en byk samal dnebilmesidir. Onu sama-lattran bilincidir. Bakan o iri gvdesi, hametli gbeiyle etine ine batrlm gibi ayaa frladktan sonra Mustafa Beyin stne eildi yzne yle bir sre bakt. Malum, diye bard. Sesi lk gibiydi. ok slanmsnz. Titriyorsunuz. ok yayor deil mi? Malum. Malum, dedi Mustafa Bey, sustu. Sustular. Tyleri diken diken olmu, soluyan, gs inip inip kalkan Bakan yznn rengi yerine gelerek, turuncuya kesmi odanm nda iri gvdesi tm duvar kaplayarak dolat, kere. Yerine otururken

bir kere daha: Malum, dedi keskin. Dnebilmenin samal, hem de ahmakl. Dnmeyen kin duymaz, c almaz. ldrme, dnerek ldrme ldrmedir. gdde bilinli ldrme yoktur. Bilinli ldrme ldrmedir, canavarlktr. O da insanm samalndadr. Malum, dedi Bakan biraz fkeli, sonra da gld. Bizi srnce ne olacak? Biz gene buluacaz. Anam gene diree yapm bekleyecek. lme direnecek. Anam sama deil... Anam, anam, anam, Karakz Hatun, ite o, ite ite o... O sama deil. Hi bir hareketi sama deil. gds uuruna hakim onun Reis Bey, Reis Bey, Reis Bey... Sevinle kollarn at kapad. Reis Bey, u insan soyu iinde yalnz anamda samalk yok. nsanlk iinde bir tek o, o ne yaptn biliyor. Bulunmaz, eriilmez bir eyi yakalam gibi sevinci oalarak: Reis Bey Reis Bey... Anam, anam, anam... En az sama olanmz. Gzleri parlad, bir ikircikte durdu: Bizimki de, bizimki de, bizimki de... Malum, dedi Bakan glerek, az kulaklarna vararak. Malum. Gn yncaya kadar konumayp yamurun sesini dinlediler yan uyumu, yar uyank. Gn rken Hanm odaya elinde byk kahvalt tepsisiyle girdi, sallana sallana, Tepsiyi sedirin stne koydu: Buyurun, dedi. Halis Seylan ay. Kaaklardan aldm evvelsi gn. Sekiz paket. Mustafa Beye dnd: Elbiseleriniz biraz kurumu, dedi. yi ki kurumu. Yoksa hasta olurdunuz. Sizin Hatunu tanyorum. Hi konumuyor. Trkmen asilleri hi konumazlarm, doru mu? Biraz konuurlar, dedi Mustafa Bey glmseyerek, ak dileri gzkerek... Kemerli burnu yznn bir yann glgeleyerek. Ama her zaman deil. ay ttyor, dedi Hanm. Bakn, mis gibi de kokuyor. yle, dedi Bakan. Buyurun Mustafa Bey. Bizim Hanmn stne kahvalt karamaz kimse, malum. Malum, dedi Mustafa Bey hayranlkla Hanma bakarak. Hanm hayran baklar sezdi, sevindi. Ball brek de yaptm Reis Bey, dedi Hanm. Saol Nilfei Hanm, dedi Bakan ball brekten bir para kopararak, az nce koyduu ay ince belli bardakta t-terekten. Kap alnd, kahvaltnn bitimine yakn. Ball brekten, Yrk peynirinden, sar, st ayran kabarckl tereyandan kzarm ekmekle yemiler, bardak da Seylan ay imilerdi. Ayorum, dedi Nilfer Hanm, tahtalar sarsarak, merdivenleri titretip gcrdatarak kapya indi at. Kapda, atnn dizgini elinde, pslak, sar izmeleri yamurdan kararm, ok esmer, uzun boylu, beli azck bkk gibi duran, ilk bakta kk elmack kemikleri ekik ela gzleri grnen birisi duruyordu. Reis Bey evde mi? diye sordu yamurda dikilip kalm, stnden bandan sular szlen adam. Reis Beyi grmee geldim. Sesi gvenli. Yrekli... Adm Dervi. Sarolu Dervi Bey...b 480 481 F: 31 Nilfer Hanmn nutku tutuldu. Yz sarard. Dnd, merdivenlere yrd. Sonra gene dnd: Kim? diye yeniden bir ho sordu. Kim? Kim? Nilfer Hanm dald, bam alamyor, bir ey ansmaa alyordu. Evin kesinde kocasnn geceleri hrszlama yklenip ku yuvalarna ate att, yakamad yuvalarda yakalad kularn balarn kopard merdiveni grd. Her eyi ansd, koarak merdiveni kt. Bey, Reis Bey... Sesi kskt. Reis Bey... Kapda... O, o, o!... Kim? Eliyle bir Mustafa Beyi, bir kapy gsteriyordu: O, o, 'o! te o! Alaym m eve? Br ey, bir ey, bir ey... olursa... Dur Hanm, ne bu telan? diye ayaa kalkt Bakan glerek. Dur Hanm, kimmi bakalm, seni bu kadar heyecanlandran. Merdivenleri sarsarak ar ar, her basamaa btn arlyla yklenerek indi, inmesiyle: Buyurun, buyurun, buyurun Dervi Bey, demesi bir oldu. Dervi Bey ikircikli, ortada bir tuhaflk olduunu anlayarak yukar kt, odamn kaps akt ve ortasnda eli belinde tabancasnn stndeki Mustafa Beyi grd. Mustafa Bey ceketinin azck altndan, belli etmeden sa elini tabancasnn kabzasna kendiliinden koyuvermiti. Buyurun, buyurun. Biz de kahvalt ediyorduk. Dervi Bey belli etmeden Mustafa Beyi yle bir tepeden trnaa szd, sonra hi bir ey.olmam gibi odaya yrd, ayakta durmu kalm adama sa omuzu srnerek sedire kadar vard. ine kuku dt Mustafa Beyin ama geriye dnemedi. Buyurun, buyurun... Mustafa Beyin aknl o anda birden geiverdi. Hemen dnd, olaan, dz bir sesle, glmseyerek: 482 Bana izin Reis Bey, ok teekkr ederim. Her ey, her Cy iin.

Dervi Beye bir gz atmadan da kendini alamad, merdivenleri ar ar indi. Bir de bakt ki eli tabancasnn stnde, ?.tee demi gibi hemen elini tabancann stnden ekti, yz kpkrmz, yalm yalm oldu. ok utanmt. Bakan bu halini grd m diye ona bakt. Bakan her eyi grm anlamt. Gz gze gelince: Malum, dedi. Malum. Alkanlk. 483 41 Anaalar daha iek amamlard. akltal ayn kysna sralanmlar, kpkrmz tomurcuklar at aacak. Uzun boyunlu mavi devedikenleri iee durmulard. Otlar, yoncalar diz boyuydu. Akasazn kylarnda byk kara gzl nergizler All koyakta kayalarn arasna skm al aalar ieklerini sereserpe bahar gneine amlard. Hemite dann kayalklarna mosmor, salkm smbllerin kokular sinmiti. Scakta, azck, azck yel fisileyince koyaklarn dibine sinmi youn smbl kokular badndren bir kokuyla esiyordu. Uzun kamlar, t burnu iekleri, brtlenler doludizgin fkrmlard. ukurova topra binbir iek, renk, koku, otla nennileniyordu. Arlar, kelebekler, kular, bcekler, biltekmil yuvalarndan gnee uramlar lk ukurova gneine serilmiler, kum gibi kaynayorlar, iftleiyorlard. Besili ylanlar, kurbaalar sereserpe ovaya dklmler, korkmadan rkmeden kendi hallerinde lk gnein ar kprtsndaydlar. Yeil, esen yelde dalgalanp gnee gelince layan ekin tarlalarnn iinden uzak tura sesleri geliyordu. Sel yataklarnda bahar sular sakrdyordu. Ekin tarlalarnn stnde k iplikleri durmadan deierek rmcek alar dokuyordu. Aalara, allara, kaya oyuklarna kular yuvalarm yapyorlar, yeniliyorlard. Douran, besili ukurova topra lk gnele, bol yamurlar sonu inanlmayacak kadar zengin, bol eitli, renkli, canl, kvl kvl kaynaan rnlerini dnyaya fkrtyordu. Ceren srleri dolayordu oradan oraya, tekmil ovay dolaarak... ubat ortalarnda gelmilerdi, aalardan, lden, Su-iyeden., Haran stnden, Abdlaziz dalarndan. ukurovann yakydlar. Ve ok kimse onlara burada dokunmuyordu. Dumlu altndan kopan ceren srs douya vurdu Haclarn kamlna geldi. Haclarn kaml usuz bucakszd. Aslanldan, Hamamdan, ukurkprden t Ceyhan rmana kadar iniyordu. Ortas da dmsz, lekesiz yeilde bir aland. Ce-rcnler kaml geip yeil alana geldiler, otlara daldlar. Byle taze, yumuak, stl, zl ot baka yerlerde yoktu, yumuldular. Gn kuluk olup ortalk kzdrnca Anavarza kayalklarndan bir blk kartal koptu, uzun kanatlar gerilmi, dz, ekilmi kl gibi ltl, bir anda cerenlerin stne geldiler. Gkyznde szlp, bir an durdular, aklm gibi, sonra toparlanp, kulaklar yrtan bir hltyla cerenlere saldrdlar. Ceren srs darmadan oldu. Oraya buraya, allarn, kamlarn aralarna katlar. Avlarn yakalayan birka kartal hemen bir araya geliyor, cereni paralamaa balyorlard. Av yakalayamayan kartallarsa ge ap hm gibi geri iniyorlard. Ban alan ceren ovann bir yanma ekip gitmiti. Ardnda da salan, hm gibi kovalayan gz kanl bir, birka kartalla... Deliler kynn altndan geip Ali kesiine gelen ceren krmz yalm gibi snen, tyleri yldr yldr gen bir cerendi. Bu gen cereni de bakr kanatl, kzlt gen bir ku kovalyordu. Belki inen kartal blndendi, belki Anavarza kayalklarnda tek bana dolarken keskin gzleri aada tezikmi, rkm, ne yapacan bilmez, akn, oradan oraya vuran cereni grmt. Grr grmez toparlanp cerenin stne sald, bir gkta gibi kapkara, hzla indi cerenin stne. Ceren rkmt, aknd ama tetikteydi, bakr kanatl yrtc kuun saldrsn boa kard ve daha hzl Ali kesiinden geip Ceyhan kysna vurdu, amaalannm arasna girdi. Bakr kanatl ku am484 485 aalarnn arasndaki cereni az bir srede bulmakta glk ekmedi. Ceren gene tetikte olmasayd, bu sefer ii bitikti. Ku tam stne inmi, keskin crnaklarn cerenin srtna takacakken, ce-ren kuun altndan sola doru bir kvrl yapt, gzle grlmez bir abuklukla, ku kendini t telerde, cerenin epey uzanda buldu nerdeyse yere aklp kalacakt, gl, gen kanatlar topraa on on be kar kala alp, ta gibi havaya aklp kalmasalard. Bakr kanatl ku otlarn, allarn ularn yalayarak ancak Ceyhan rmann stnde hzn alabildi. Ceren de son hzla, s-nerek, uarak teki ynde soluu Mecidiye altnda yarpuzlukta ald. Bakr kanatl ku dnnceye kadar da Kesikliyi bulmutu. Bir yere, bir al altna saklanmak, bir kovua girmek cerenin aklna gelmiyordu. Belki de saklanmak onun hi aklna gelmiyordu. gdsnde saklanmak diye bir ey yoktu. nce uzun, salam gl bacaklarna gveniyor, bacaklarnn onu her beladan kurtaracana inanyordu. Ve kendi boyunun, bacaklarnn misli, be misli srayarak, atlayarak, snerek... Ve gen yrtc ku kanatlarnn btn gcne karn cerene kolay kolay ulaamyor, ulasa da keskin trnaklarn onun ince bedenine saplayamyordu. Ceren bir dzlkte, batan aa kpkrmz kesilmi, kendi boyunca uzam bir gelincik tarlasnda kouyordu. Yrtc ku uzaklarda kalm, lm korkusu uzaklamt. Bacaklar titremee balamt. Hz gittike dyor, uzun atlamalar ksalyor-du. Gelincik tarlasn ap ksa imenli bir pampal dzlne dt. Pampallar mavi, krmz, sar, mor, pembe, ak ve ok iri, ince, be perli iek yapraklarnn ortasndaki kara gzleri insan gzleri gibi aknlkla alm, buradan, Enderin altndan t Hemite da yamalarna kadar alm, yeil topra naklayarak, esen yelde inceden ranarak uzayp gidiyordu.

Ynn Hemite dana dnm, youn, mavi bir kelebek bulutu iinden geen ceren biteviye kouyordu. Alkn, bir d-zye, armadan, sresi dolunca srayarak, akyordu. Ayaklarnn altndaki her bast ince pampallar krlmyorlard bile. Akar gibi... incecik, yldrdayan bir su gibi, aktm belli etmeden, dz ovada krmz bir k izgisi gibi. Pampallkta en kk bir cal> bir ot kmesi, bir kam topluluu bile yoktu. Ve ceren bir dzln ortasndan kayyordu, altn tyleri yldrdaya-rak... Arkadan dehet bir ses duydu, birden her ey deiti, gen, hrsl ku, bakr kanatlarn arkaya yatrm, pampallarm bir insan boyu stnden yldrm gibi geliyordu. Cerenin yanndan nnden akan yellerin sesi, kurun gibi salan kuun hlts elen lm haber veriyordu. Tam bu anda ceren bir sel yatan geerken yere kapaklanmasayd ii tamamd. Kuun crna cerenin srtna takld, izdi geti. Azck kan izginin stnde tomurcuklad. Ceren dt yerden gz ap kapayncaya kadar kalkt ama ku pampallarm stnden bir insan boyu, baz da daha aadan avp gitmiti. T Hemite dann dibinde kesildi hz. Hrsla ge ad, dikildi. Bozkuyuya doru alp yatm cereni hayal meyal srayan, zikzakl bir izgi olaraktan grd. Ceren bu sefer ok hzl gidiyordu. Yarann etkisinden dolay cann diine takmt. Gzkmez gibiydi. Kocaman kara gzlerinden bir hzn, korku, pampallar, bakr kanatl ku kzltlar saarak, genileyip byyerek geiyordu. Krmezarn oradan bir sr kan czrdayarak yorgun geliyordu. Ceren kanlar grmedi, salt seslerinden dolay Hemite dann ardna, atala dnmesi bir oldu. Krmz, bulgur gibi ufalanm kaya topraklarna dt. Koyu krmz, mora alan yaprakl sakzaalarnn, yeil benekli, krmz damarl kayalarn aralarnda sar idem iekleri top top bitmiti. Sarlar, kayalklarn arasndan, krmz topran iinden t uzaklara kadar dnyay, mavi g sar bir altn buusuna bryerek balkyorlar-d. Yeil, yeilden doymu, ak iekli murt allarnn dibinde ar, youn kokularn topraa, bahara, lk gnee sindirerek, youn, mor menekeler kokuyorlard. Aadaki ovada bir tura 1-esik kesik kere tt. ataldan usul usul bir paraym gibi 486 487 kuyruunun stne dikilmi yle duruyordu. Ceren kayaklklara dm yol alrken kuun kanadmn hrtsn gene duydu. Soluu kulaklarnn dibindeydi, kayadan kayaya sekmee balad. Kayalklar ince bacaklarna zor geliyordu. Kara gzleri bir at gibi gittike byyordu. Btn yz alm gibiydi gzler. Ku bu sefer bir kavak boyu yukardan cerenin stnden hzla gelip geti, ykseldi, t tepede, mavi ge yapm, gerilmi usul usul, genie halkalar izerek, sallanarak arada bir uzun lklar atarak dolanmaa balad. Bir eyler aryor, bir haber vermek istiyor gibiydi. Belki o da yorulmu, byle ge bakr rengi gerilerek, kanatlarnn ucu titreyerek dinleniyordu. Derken birden saldrd, bu sefer onu ok iyi izleyen ceren kuun saldrsn bir kayann ardna atlayarak boa kard. Ku bu sefer gerekten az kalsn bugn hzyla kayaya yapyordu, kanadndan tane ty kayalkta kalmasna karn kurtuldu. Ceren atal indi, Adaca kayalklarna doru yola dt. Adaca kayalklar tepeden trnaa nergis am, hava nergis kokusu esiyordu. Ve ceren Adacada ortadan yitti. Kuun keskin gzleri en kk kovuu, al diplerini ykselip alalarak aradlar, cerenin iziyle bile karlaamadlar. inat ku cerenin buraya, Adaca kayalklarna sndn biliyor, buradan ayrlmyordu. Aymda, gece sabaha kadar, akallarn, tilkilerin, yaban kedilerinin kaklklara su imee geldiklerinde, onlarn stnde lk la dnd. Gn rken cereni gene atalda, buularn iine girer karken grd. Yorgun kanatlar gerildi, crnaklar, gagas yumuldu, hrsla kendisini aldatm avnn ardnca atld, deli gibi gkte uunarak avna yaklat. Ama o yaklatka ceren kouyordu. Aralan bin admd nceleri. Bu, Kesikkelinin oraya kadar uzayp ksalmadan bylece srd. Kesikkeliyi gemi Akasazn insan boyu ykselip, pembe bir morlukta, dpedz, lekesiz am yarpuzluuna dnceye kadar srd. Yarpuzlukta cerenin hz gittike kesiliyor, ceren kendini saa sola atyor, sk, 488 stste binmi yarpuzluktan, yarpuzluun kaygan, atlam, altr amur toprandan bir trl kurtulamyordu. Ceren yarpuzluktan ktnda le sca iyice kmt.. Dnk crnak izgisinin kanma da sinekler svanmlard. Hz kesilen cerene fkeden deliye dnm, kanatlan vzldayan ku oi on be adm yaklamt. Her an da yaklayordu. D artk babaayd. Ne ceren bir yana kap kurtulabiliyor, ne ku teskin rnaklaryla cerenin boynuna, omuzlarna yapp gagalyla gzlerini oyabiliyordu. Bu bakr renkli yrtc, yeil gzl kularn huyudur, tavanlarn, cerenlerin srtlarna yapp nce gzlerini oyarlar, sonra kr olmu, hali kalmam hayvan birikerek, her birisi bir parasn kopararak yerler. Lei de akbabalara kalr. Onlar da ak kemikler kalncaya kadar, bir damla kan izi komamacasma kemikleri soyarlar. Cerenin atlaylar ksalyor, her atlayta da dizleri bklyordu. Ku bunu sezmi olacak, birden ge ad, rahat, gkte gezinmee balad. Artk ceren eskisi gibi koamyordu. nne bir karaallk geldi, geriye dnd, hz iyice kesilmiti. Girebilecek bir kam, bir ot ii aryordu ama, grnrlerde byle bir ey yoktu. Ku da uzaklap gitmiti.

Birden hzl bir sesin, havann, ar bir kanadn kulann dibinden getiini duydu, geriye dnd, karaalln kysnda kotu. Ku, dinlenmi, kanatlar yeynimi, hemen geriye, dnd, tam stnden, onun hzna eit umaa balad. Karaallk bitip de gene pampalla dnce hz azck artt, sraylar uzad, ku drt be adm kadar geride kald, geride kalmasyla kendini toparlayp cerenin stne inmesi bir oldu. Tam stne inmiken ceren can havliyle silkindi, kuun ba bir yana, kanatlar, peneleri bir yana gitti, ceren de kurtuldu, yeni am bir hltanln iine dt. Ku hemen o anda topland, cerenirr ardnca saldrsn bir daha yeniledi. Ceren gene silkindi, ku gene dt. Drdncde artk ku cerenin stndeydi. Salam irnak-laryla cerenin boynuna yapm brakmyor, durmadan da ar489 kadan gzlerini gagalyordu. Gpzleri gagaiandka ceren hzlanyor, uzun sryor, kendi yresinde uunarak dnyor, rpm, yor ama srtndaki kuu bir trl dremiyordu. Ku kanatlar savrulup biribirine kararak durmadan gagalyordu gzleri. Her gagalayta bir para koparyor, cerenin kara gzleri kan iinde kalyordu. Birden ceren kere havaya srad geri dt, kan iinde kalm, gzleri kmt. Ve ku paralanm gzleri durmadan gagalyordu. Ceren sryor, yresinde dnyor, ldryor, inliyor, kanatlan, tyleri karmakar ku dengesini yitirmemek iin elinden geleni yapyor, tm gcn harcyor, ukurlam, akm gitmi gzleri gagalyor, para para etleri koparyordu. Her ey gn kavuurken oldu, ceren birden silkindi, karaalla dt, dikenler derisini yrtt, birden kendini att ve yan st hzla topraa dt, kuun alm kanadnn birisi srtnn kemiiyle sert toprak arasnda kald. Bir krlma, atlama sesi geldi, bu anda da cerenin srtndaki arlk gitti, crnaklar zldler ve ceren ayaa kalkar kalkmaz oradan, gecenin ortasna Akasazm nergisleri iine ald yatrd. Ku bakr kanad krlm orada kalakald, kanatlarn birka kere amaa, umaa abalad, sol kanad kprdamad, yerde srnyordu. Gn atarken Mustafa Bey cereni grd. Hemen terkisinde-ki tfeine davrand, nian ald, tetie basacakt ki bir tuhaf bir reyler oluyor, bu ceren banda bir sinek bulutu, kendi yresinde topa gibi dnyordu. Tfei indirdi, olduu yerde kalakald. Ceren dnyordu. Bann yresindeki sinekler savruluyor, cerenin bana iniyor kalkyordu. Ceren dne dne, bahar scann ortasnda, tyleri yldr-1 sn yitirmi, kanlanm, kanlar kurumu, ince bacaklar amurlu, ba sallanarak, dengesini yitirmi, baz ok uzayarak, baz yana giderek, kayarak, her bir aya bir yana giderek, dklerek, ince bedeni acdan kvranarak, dne dne, dnerken bir 3'ay gibi kvrlarak, dne dne, dne dne Akasazm rk top490 rakh yarnn bana kadar gitti, dnerek, n ayaklar bir an bolukta sallanarak batakla tepesi st dt. Mustafa Bey koarak kyya geldi, cerenin arka ayaklarnn ucunu grebildi bir an, sonra onlar da yitiverdiler ve bataklk suyu ar ar kabarciklanarak kapand, bir gece gibi... Mustafa Bey uzun bir sre gzlerini cerenin yittii yerden alamad, atnm stnde, eli belinde yle bakt kald. Bir gece gibi, kapanan bataa... 491 42 Ala Temirin Mersedes otomobili Dervi Beyin konann avlu kapsnda durduunda gn kuluk oluyordu. Siyah otomobili toz rtm, tozdan otomobilin rengi belli olmuyordu. Tepeden trnaa boz bir aart. Otomobilin iinden nce apak olmu ofr kp hemen kapy at, Ala Temir abucak otomobilden dar cann atp silkinmeye, alvarn, iliini, bandan kard apkasn rpmaa balad. Kocaman elli, bann aarm salar yer yer dklm, inanlmayacak kadar byk ayakl, bir tuhaf giyinmi, aya arkl bu adam, byle adamlar ok grmesine karn brahim aknlkla seyreyliyordu. Konakta can sklan ibrahim bir otomobil sesi, bir at aya taprts duymasn hemen avlu kapsna kyor, d koparak, bir kt haber, bir felaket bekleyerek orada boynunu uzatm, ince boynu az daha uzayarak, incelerek, geleni aknlk iinde, ilk olaraktan insan yaratn gryormucana... Nutku tutulmu kalakalyordu. Adamlarn hep sa ellerine, kasklarnn stne gidip, ora-oan bir kocaman tabanca karacak sa ellerine gzlerini dikiyordu. Yanllkla bir adamn eli sa kasnn stne gidecek olsayd brahim alr yatrr, cann kurtarmak iin dalara vu-mr, ban alr, Yel Veli gibi diyar diyar giderdi. Korkusundan sabahlara kadar uyumuyor, o aa kovuu, o bahe, o kuytu 492 senin, bu al ii benim, bzlerek, titreyerek, korkudan ld-rarak, iliklerine kadar korkuya kesmi, gn atncaya kadar dolap duruyordu. Baz geceler de ylesine ok korkuyordu ki kendini nar aalarnn en ykseinin geni dallarnda buluyor, kula kirite, narn geni bedenine sarlm titreyerek sabah zor ediyordu. Baz baz da tam tersini yapyor, her eye bo veriyor, uzun bacaklaryla yollara dp Akyollu konana gidiyor, avluya giriyor, Memet Alinin traktrlerine, onun ya iinde elleri, tulumuyla almasna, dnyay unutarak traktrlerle uramasna kendinden

geerek dalyor, kavuan gnn, yiten glgelerin bile farknda olmuyordu. Ne Memet Ali, ne de kimse ona, kimsin, necisin, nereden gelip nereye gidiyorsun diye sormuyordu, ibrahim de oradan mutlu karanla dalyor, yol uzadka, iindeki reklenmi korku uyanyor, onu lgna eviriyor., konaklarna doru kouyor, kotuka korkuyor, korktuka kouyordu. Ardndan gelen lm onu korkudan kudurtuyordu. Kyller bir gece sabaha kar onu Anavarza kayalklarnda, uurumun banda, tam bir ayak boyu ucunda, kollarn am bararaktan, bir boulan adamn sesiyle hrlayaraktan, imdat ister buldular. Uurumun ucunda bir ileri bir geri sallanyor, kollar kartal kanatlan gibi alm, rpnaraktan, a ldryorlar, ldryorlar, yetiin, yetiin, diyor, oradan da bir trl ayrlamyordu. Bylenmi gibi. Aas duvar gibi, karanlk, dibi gzkmeyen bir uurumdu. Kyller azck daha ulamasa-lar brahim uurumun dibini boylayacak, parampara olacakt. Ben, diyordu ibrahim, Mustafa Aa babam ldrrse, nasl olsa ldrecek, ben ne Mustafa Aay, hele ne de Memet Aliylen barp dostolacam. ocuklarmz hi hi, hi lmden korkmayacak. Bizim tarlamz ok, diyordu ibrahim. Memet Ali de topraa, tarlaya ok merakl, topraklar az gelmi de kyllerini komu, ben Memet Aliye bizim topraklarn yarsn veririm. u koca Anavarza yazs bizim deil mi? Sonra korkuyor, korkusuna fkelenip ldryor, kuduruyor, deliriyor, kona493 n iini dolaarak baryor, kendi kendine konuuyor, az kprm, kaslar, derisi gerilmi. ldreceim, diyordu brahim, m ldreceim. Bir tek insan brakmayacam onlardan, ne erkek, ne de kadn... imdiye kadar, imdiye kadar atalarmz ak etselerdi de onlarn kkn kurutsalard ne babam, ne babam, ne babam... Yaa, yaa, yaaa, ne de byle korkudan her gn lp lp dirilmezdik. Hepsini, hepsini, bir tekini bile brakmadan hepsini bir gece, konaklarnn altna bir ton dinamit koyup uuracam. Onlardan bir tek insan bile, bir tek kck bir kz ocuu bile kalrsa, o byr, evlenir, olu olur, sonra gelir bizi ldrr. Onun iin, onun iin, onun hepsini hepsini... Sonra babasna gidiyor, odasnn kapsnda duruyor, ayaklarnn ucuna basaraktan kapda duruyor, usulca, kendinin bile zor duyabilecei bir sesle: Baba, baba, baba, diyordu brahim, ne zaman, ne zaman ldreceksin bunlarn hepsini de beni kurtaracaksn? Beni, beni, beni, beni de ldrecekler baba. ldrecekler. Srgnlk szne ilk nce ok sevindi brahim. Sevincinden kyn iinde drt dnd gn. Onlar memleketin bir ucuna, Akyollular da teki ucuna srecekler, ne onlar bulunduklar yerden kabilecekler, ne de tekiler. Oh, ne gzel, ne gzel! Bu sevinle, babasnn ok deer verdii sedef kakmal sap olan nagant tabancasn Aliye verdi. Bundan byle tabancann ne gereklii olacakt? ldrlmekten kurtulmutu, hem de lnceye kadar. Kasabaya gitti, deli gibi, sevinten taarak ary, demircileri, saralar, arabaclar dolat, bir iki sandk boyal ekerleme ald, kyn btn ocuklarn toplayp datt. Babas srleceklerine ok zlyor, deli divane oluyordu: Ben bu kasabay yakarm eer beni srerlerse, diyordu da baka bir ey demiyordu. Koca Reise de syledim, ben bu kasabay kknden silerim eer beni srerlerse, dedim. Bu kasabada ot bitmez ederim. Bu kasaba ren olur. Sonra da bu renin stnde benim lm bulurlar. Babas da lmden ok korkuyordu, anas da... Tekmil kyl de ldrlmekten korkuyorlard. Akyollularn kylleri,, fkaralar, kovulup kurtuldular. Peki bu kadar korkan insanlar neden srgn sevinle karlamyorlar da kasabay yakmak istiyorlar, ykmak istiyorlar ta stnde ta komamacasna?... Babasnn bu tepkisini duyduu gnn gecesi koaraktan,, ardndan uunarak gelen, onu yakalayp, dilerinin arasnda para para eyleyecek canavann elinden kurtulmak iin var abasn harcayarak Anavarza kayalklarna kt, o her zamanki, vard yere vard, uurumun banda durdu, bararaktan sallanmaa balad. Tetikteki Anavarza obanlar hemen varp onu. yakaladlar, baygn, kayalklardan ovaya indirip iftlie gtrdler. brahimi her getirilerinde Dervi Bey onlara yklce bir bahi veriyor, obanlar da keilerini hep uurumun yaknlarnda otlatyorlard. Yavrum, azck bana bak hele, Dervi Bey konanda mola? Ben geldim. Ala Temir derler adma. Yukarda, dedi brahim gzleri falta gibi alarak. Bu: Ala Temiri ok duymutu, bu muydu? Bu tuhaf, drt ke ktk gibi adam myd ukurovanm en becerikli, en alkan, en zengin adam? Gidip de her yz bin liraya soylu Cafer zpolatn soyuna sopuna, anasna avradna sen? Ve dnyada yalnz be yalnz; bundan holanan, bundan baka da dnyadan hi bir zevk almam olan, cimriliinden ayrandan, kuru ekmekten baka bir ey yemeyen adam bu muydu? brahimi birden bir glme tuttu, gldke glyordu. Ala Temir kck gzleri, alad alayacak burumu yzyle, her zaman alamakl, sarkm dudaklar, ocuk yzyle insanlarn yreini burard. fkeyle brahimi szyordu. brahim nceleri onun alamakl, sarkan dudaklaryla burnunu ekmee hazr ocuk yzn grseydi mmkn yok glemezdi. fkelenince Ala Temkin yz deiiyor, bambaka, sert, dikenli, yrtc bir yz oluyor, daha da ok, yrtclkla ocuksuluk arasnda gidip gelem kararsz, akn yz glnleiyordu. 494 495 Avludan konaa doru sert admlarla yrd, onu Hidayet karlad:

Buyur, buyur, buyur Aam, ho geldin, Bey yukarda, dedi, nnce konan kapsna doru yrd. Hidayet Ala Temirin geliine ok sevinmiti. nk o yalnz bir ey iin bir yere giderdi, hele Dervi Beyin evine yalnz bir ey iin gelirdi, o da tarla iin... Dervi Beyden tarla alacak, ona istedii kadar para verecek, Dervi Bey de paras olunca nne gelene datacak, onlara da bol bol para verecekti. Yalnz u alak iftiba... u adam nerelerdeydi acep? Bir grrse Ala Temiri kendini ldrr. Bir avu toprak satlacana iftibann kellesini kessinler daha iyi... Ne yapar yapar da, azndan girer burnundan kar da tarlay sattrmaz. Rstemolunu o hale getirdi ki adanacaa deil konaa gelmek, iftliin toprana basmaa korkuyor, iyi, iyi ki ortalkta gzkmyor. Azck urada dur Aa, Beye haber vereyim. Koarak merdivenleri, ikier er atlayarak kt, hemen geri indi: Bey sofada bekliyor, seni pencereden grm, hemen de tanm. Yz sevinli, seni grnce sevinmi ki... Ala Temirin yz gld, birden aklna daha dardan kahkahas kesilmemi olan brahim geldi: Kim o? diye sordu Hidayete kzgn kzgn. O glen deli -ocuk kim? Uzam gitmi kavak gibi. Neredeyse beli krlacak, karnca gibi... O glen mi? O, dedi Ala Temir. Deli deil mi? Yok, dedi Hidayet azck yaltaklanr, zr diler bir tanrla. O Beyin olu ibrahim Bey... Ala Temir merdivende kalakald. Kusur ilemi, Beyin oluna deli demiti. Hidayetin yzne bakt, ardna dnd, ak kapdan dary grmee aht, Hidayetin yznden en kk bil ktlk yoktu, buna sevindi. Demek ibrahim Bey, demek Beyin en byk olu? Maallah maallah, Allah balasn, kocaman delikanl olmu, nereden aklma gelsin o olduu? Allah balasn, Allah balasn, bin balasn... Merdivenleri kt. Dervi Bey onu sofann ortasnda durmu, krbah sa eli belinde syakta bekliyordu. Ala Temir koarak Beye vard, nnde, ayana kapanacakm gibi eilirken Dervi Bey onu tuttu kaldrd, kocaman sa elini eline ald skt. Eee, ho geldin Ala Temir, dedi. Ne var ne yok bire ulan? Bizi bir iyice unuttun gittin, bu ne hal? Bire ulan sen zenginletike dnyay grmez oldun. Tok, tepeden, yar alay eden bir sesle konuuyordu. Ala Temir ayakta durmu bekliyor: Saol, Beyim, saol, saol, diyordu, sesi saygl, alttan, titreyen. Saol efendim. Otur hele otur. Nasl iler? Ala Temir oturdu, bacaklarm kavuturdu, ellerini dizlerinin stne koydu, parmaklar kirli, trnaklar yarlm, parmak boumlar kabark, kr kr dizlerinin stne yayld. Bedeni de dimdik gerildi. Gzleri kardaki bykl, gzleri falta gibi alm heybetli resme takld kald yle. Rahat otur bire ulan Al Temir. O rahat otur deyince Ala Temir daha kasld, gzlerini krpmadan fotoraftan bytlm karakalem resme dikti, ellerinin parmaklar daha da alarak dizlerine sk skya gerilmi yapt. Beyim saolsun, dedi. Ben byle ok rahatm. Eeeh, dedi Dervi Bey, eeeh, bire ulan mademki rahatsn, cannn istedii gibi otur. Dervi uzun deneyleriyle biliyordu ki netse neylese Ala Temir durumunu, oturuunu deitirmeyecekti. Yahu Ala Temir sen ok zengin olmusun. Her oluna 496 497 F: 32 bir otomobil almsn. Byk olun otomobilleri gitmi de Ala-manyadan fabrikasndan alm gelmi. Maallah maallah... Sayenizde Beyim, sayenizde... Sizin soylu glgenizde... Biz de... Beyim varolsun, hem de saolsun, kyamete dek... Azck bir eyler, diimizden trnamzdan artrarak... Ulan Karun kadar olmusun... Ulan diyorlar ki... Sen yz bin lira veriyormusun her ayda bir Cafer zpolatn anasna avradna, soyuna sopuna, Beyolu Bey babasnn mezardaki kemiine, kylsnn ortasnda, karsnn, ocuklarnn yannda sabahtan akama kadar svyormusun. Sv kardeim sv, helal olsun, deer... Sv kardeim, bu deyyuslara mstahak. Sz kardeim sv, bu deyyuslara ne kadar svsen az gelir. Sv kardeim sv! Ala Temir onaylarca byk altndan glmsedi, utand, oa-n yere edi, sevincini yenemedii bir sesle, ne yapalm, bizim de elimizden imdilik bu kadarl geliyor dercesine: Tevatr Beyim" tevatr, dedi. Tevatr. Hani azck fkelenip izgiden azck dar ktk da... Yok, yok, diye kahkahasn savurdu Dervi Bey. Ben kulayla iitenden duydum, iyi, mnasip, zorlu, gzel, usturuplu, Caferin azna lyk svyormusun. Elini kaldrd: Ben biliyorum, biliyorum, dedi. itiraz istemem, siz dallar kadar iyi senine ben bu ukurovada rastlamadm. Yz bine bunlar karlarna, silsilelerine sdrrler bunlar... Yz elli bine senin altna karlarn, kzkardelerini, analarn verirler... Be yz elli bini, bas ulan! Bas da Caferin nce karsyla, sonra bacs, sonra baldz, sonra, sonra soyunda ne kadar kadn varsa... Bas ulan, deer ulan Ala

Temir... Bas yz elli bini. Bas bire... insan bu dnyaya bir kere gelir. Sonra bir daha gelmez. Cafer yetmezse, Mahir Kabaknn da kars, kzkardeleri var... Onlar o kadar para istemezler... Her birisine bas bini... Yeter ki kimsenin haberi olmasn. Haa, haa, diye kvranyordu Ala Temir. Bu szleri 498 Dervi Beyin her yerde syleyeceini biliyor, kvranyordu. Haa haa haa Bey! Ocaklardan rak, ne haddimize! Onlar bizim soylu Beylerimiz... Bas bini... Bak doru sylyorum. Deer olum Ala Temir. Sen de senin o pasakl, otuz ocuk dourmu kandan baka... Dnya mal dnyada kalr Ala Temir. Sende gani dnya mal... Bas bini, bas! Haa! Haa! Haa Beyim! Biz ekmek yedii sofraya bak sokan deiliz. Onlar bizim Beylerimiz. Onlarn ayaklarnn vard yere bizim bamz varamaz. Bas. ulan bini, bas! Dnya mal dnyada kalr. Kefenin cebi yok Ala Temir! u dnyada bir dem de sen sr. Mademki kazandn, mademki onlarn Allah para, o da sende var, bas bini... Ve hem de karlar gzel, ipek gibi... Ben onla-nn karlarn bilirim. Haa Beyim, haa! Haa! Ter iinde kalp btn bedeni pldak suya batm Ala Temir kere ayaa kalkt, elleri dizlerinden ayrlmadan, hasa, haa, bin kere haa diye yerine oturdu. Dervi ayaa kalkm, uzun admlarla sofay bir boydan bir boya arnlyor: Bas, diyordu, bas! Hakkn, hem de aln terin, gz nurun, kan emein, emeinin hakk, bas! Artk Ala Temir bir ey duymuyor, kulaklar uulduyor-du. Bir sre sofada bir utan bir uca gidip gelen Dervi Beyin bardm duydu Ala Temir: ocuklar, ocuklar... Kim var orada, kim? ukurovann en deerli misafiri benim evime inmi siz bir kahve bile getirmediniz. En kymetli, deerli, aslan... Yz bin liraya bir kere avrada... Sen... abuk kahve... Sesinde ldrc kahredici bir alay vard. abuk kahve! abuk! Hidayet! Buyur Beyim. Hemen aa in, bir koyun al kes konuuma... Dnyann 499 en ilgin konuu bt-nim konuum, onu yolu yordamyla arlamayacak mym? Haydi yallah, abuk! Yrdke hzlanyor, hzlandka fkeleniyor. Ala Temir bir frtnann yaklatm sezip duruyor, ne yapacan bilemiyor, kaacak delik aryor, geldiine bin piman, onu buraya gnderenlere iinden basyordu kalay. Gn yz grmemi kfrlerle. .. Bu arada iftiba ieriye girdi, Dervi Beye dilerini gcrdatarak bakt. Dervi Bey: Ne istiyorsun iftiba? dedi glerek. Beyim saolsun, dedi iftiba kr kr uzun boynu bir kaz boynu gibi uzayarak, akr yeil gzleri kslp dumanlanarak. Hani dedim ki belki Beyimin bir istei vardr. Duydum da geldim. Otur uradan. Senden hi bir isteim, yani ricam yok. Otur uradan. Ala Temiri gsterdi. u deerli adam, u yeryzne gelmi paha biilmez adam tanyor musun? Bu adam imdiye kadar, Sarolu evi ev oldu olal bu eve inmi en deerli adamdr. Eveeet, Sarolu evine... Sesini indirdi. ok deerli adamlar inmitir. O zamanlar ki biz gebeydik Mezopotamya lnde, yani imdiki Resulaynin altbandaki lde klyorduk. Sultan Murattr ki Badat Seferine gidiyordu. Arkasnda iki yz bin kiilik ordusuyla... Sultan Murattr ki kulana alnm, burada bir Trkmen obas klyor ki bir il kadar byk, Beyinin de bir adr var ki Horasandan getirilmi, bir saray kadar, on drt gbekli, firuze, sedef kakma, mercan, inci kakma direkli, Horasan kilimleri, Buhara keeleri, ran ki-limleriyle deli... Bu adrn ei gibi bir saray ne Hintte Yemende, Frengistanda, ne de l Arabistanda var. Ala Temir azm am, imek gibi gzlerini Beyin yzne dikmi, onu can kulayla dinliyordu, elleri dizlerine yapm terleyerek. Sultan Murattr ki haylam, amann, amann ehibbalar 500 gidelim de u adr grelim. Bizim atamz Kay Beyi de byle bir adrla gelmimi Harzemden... Gidelim de ata adrmz grelim, o grkemli gnleri yeniden, u ulu Badadi yadan alrken bir daha yaayalm. Dndrn atlarn ban Sanolu sarayna... Gelmiler saraya, l scak. Oba nerdeyse yaylalara gecek, le scak basm, Padiah terler, Sadrazam, serasker, vezirler terler. adra girmi ki Padiah, ii bir cennet... Cenneti ala... Odalar bir serinlik iinde pfr pfr gezen Padiah adrn gzellii, her odann ayr biimi, rengi karsnda lal- ebkem kalm. Bir oda tabanmdan duvarna kadar trl geyik dertleriyle kaplanmm. Bulunmaz sn, yamurca, ala geyik, kzlcageyik derileriyle... Padiahn altna byk konuk odasnda altm ileme bir kaplan postu atmlar. Koskoca Padiah dayanamam da postun ucunu kvrvermi altna doru... Hzla dnd, hemen sordu. Sen syle Ala Temir, dedi.

Ala Temir hemen toparlanp, azck kekeliyerek: Ben bu postu ok beendim, demektir Beyim. Eveeet, beendim demektir. Kahvesini imi, yemeini yemi tam kalkacakken dedemiz Hac Kurulmu demi ki, Padiahm demi, bu gece burada benim konuum olacaksnz, ordu da, siz de... Padiah taaccp etmi, iki yz bin kiilik orduyu bir oba Beyi nasl konuklar diye. ok da merak etmi. Peki kalyorum, demi. Ordu o gece yle bir konuklam ki, sofralarnda ku sd eksik... kincisi, Padiah dedemiz Hac Ku-tulmuu huzuruna arp, dile benden ne dilersen demi, istersen seni Anadolu Beylerbeyi yapaym, demi. Dedemiz Hac Kutulmu yer pm, ben salt Padiahmn cannn saln, hkmnn yeryzne yrmesini isterim, demi. Sultan Murattr, parmandan yzn kartm dedemiz Hac Kurulmua vermi, kendi eliyle de parmana takm, sonra da. ya Hac Kutulmu, demi, hi bir ey kabul etmemekte hakkn var. Ben koca Al Osman lkesinin Padiahym, senin saltanatn bende yok, demi. Birden bir hkrk sesi duyuldu, Ala iemr elleriyle yzn kapam alyordu... Dervi Bey hemen onun yanna vard telala: Ne oldu sana, ne oldu Ala Temir karde, ne oldu sana? Bir ey ol... ol... olmad Bey. Sen anlat... Nolur, nolur, nolur anlat... Demek... De... de... de... demek, o gnlerden buraya geldik? O gnlerden bu hale dtk ite Ala Temir... Hzla ayaa kalkt, kendisi de anlattklarna bozulmutu. te iftiba, Sarolu Sultan Murat da iinde u adam gibi bir adam korak-lamamtr. Bu Ala Temirdir... Yz bin lira verip... Bu Ala Temir gibisi... Ala Temir yal gzlerini kurularken bir glmeden alamakl yze, bir alamakl yzden glmsemee geiyor, Dervi onunla alay m ediyor, yoksa ciddi mi konuuyor bir ey an-layamyordu. Dervi Beyin sesi de bir dzeyde deildi. Baz insafsz bir alayda keskinleiyor, baz da scak, candan, inandrc oluyordu. Dervi tam leye kadar byle konutu sustu, sustu konutu. iftiba kere dar kp geri geldi. Dervi Bey Ala Temirin yanma otururken o yeniden darya kyordu. Dervi Bey boalm, sevinli, glerek elini Ala Temirin srtna koydu: Eeee, Ala Temir sen yle bo yere bir eve gelmezsin, isteini syle bakalm. Doru, dedi Ala Temir_. benim gzm ksn, bizim topumuzun gz ksn, bu kapnn yolunu unuttuk da cmle felketler yakamza yapt. Byle bir kap hi unutulur mu? Benim gzm ksn ki, nme aksn da hi grmesin. Hi gme-sin Bey... Yazk, dedi Dervi Bey. Yazk deil mi senin ela gzlerine? Dmanlarn gz ksn. Ala Temir gene o alamakl ocuk yzn taknd, dudak502 larru suuuuiuu. r>ey gene aay m ediyor, ciddi m sylyor anlayamamt. Beyim u yeryznde kurt ku, brt bcek, yeryz gkyz mahlukat birtekmil sayenizde sayeban oldu, bir bize dmedi. Halbuki biz dalysak da Sarolu Beyleri bizim de Beylerimiz. Kabaaacn grlemesi dal ilen. Bana az tutkun on karde gerek, u Beyleri srgn etsem elilen... Sahan kocamay-lan vermez avn, t ezelden kurt enii kurt olur. Bizim oralarda yl on iki ay dalar kekik kokar. Bir de da nanesi olur. Bir de mantvar olur. Sar iek savran kurmu oturmu. Ben senin dedene, hani o atma binip de bir daha geri dnmeyene, ocukken hep kekik toplardm... Paramn kkn herkes bizim avrattan biliyor, halbuysem ki paramn kk, bin rahmet iinde yatsn, senin dedendir. Her deste kekie, da nanesine, mantvar ok severdi, mantvara bir avu para verirdi. Senin o deden gibi Beyim, onurlu, gzel adam u yeryzne gelmedi. O, Beyim, lm kendine yaktrmayandr, insanlar onun lmn grmesinler, lsne bakmasnlar diye diye bam alp da insan aya basmam dalarda, ulu kartallar gibi yitendir. lme kar gelen, lm insan soyuna yaktrmayandr. Gzleri ya iinde kald gene, sesi karncaland. Ben de o paralar yemez biriktirirdim. Kknde Beyimizin paras olmasa benim bu kadar param olabilir miydi? Bana koca Allah, yr ya Ala Temir kulum der miydi? Demezdi, demezdi, ala gzl ulu Beyim, demezdi. O uurlu para olmasayd. Ala Temirin cokulu sesi gittike byyor, titremesi duruluyor, arada srada da dizlerinin stndeki elleri bir yana kayyor, bunlar bir an unutan Ala Temir hemen toparlanyor, kaslyor, konuan bir put gibi dimdik, kaskat duruyordu. Yerdeki karncann yrmesi, gkteki kuun umas sizin ulu sayenizde. Gidip de insan aya basmam dalarda imi timi bellisiz olana... lmn kendisine yaktrmayana... Bir ben, Ala Temir kleniz, bir ben kaldm yardmnzdan mahrum 503 I i Vukurovada... Ulumu nor grene, giip ae msan aya Basmam, kartallardan baka canl uramam dalarda imi timi bellisiz. Soylu Arap kr atmm stnde dadan daa uana... Herkes sayenizde sayeban olsun da, ben de servetini bu ocaa borlu olan bir kleniz olaym da, sonra da o mbarek, yiit, kutsal elinizi benden ekesiniz. Bana yazk deil mi? Ben buna mstahak mym Bey? Ben de U Ouzdan olurum, dokuz Ouz benim de soyumdur.

Ayaa hzla kalkt oturdu. Gzleri dnd. Ben de, ben de malm canm dokuz Ouz yoluna feda etmekten sonsuz kvan duyarm. O dokuz Ouz ki... Gidip de dalara, kratnn stnde, lme meydan okumulara... Dervi Bey onu tepeden trnaa, gzlerini ondan bir an ayrmakszm szyor, en kk bir kprtsn, sesinde deien en kk bir ayrnty bile karmyordu. mrnde hi bir insann tavrlarna bu kadar dikkat etmemiti. Halbuki ben nasl, nasl kazandm, cmle alem biliyor, cmle, cmle alem, Beyim. imdi sesi alamaklyd. Biteviye ok acl bir at syler gibi konuuyordu. Ben hi uyumadm. Yamur amur, poyraz k demedim, altm biriktirdim. Eki ayran itim, kuru ekmek yedim yl on iki ay. Eki ayran, kuru ekmei bile gn oldu ki tatl canmdan esirgedim, yaaa ala gzl, kalem parmakl gzel Beyim! Gene de bir baltaya sap olamadm. Tut erimden Beyim. Ben bir kck yavru kuum ki gelmi de sen alya snmm, starlanmm, koru beni Beyim. Yce Beyliin ann-dandr. Dileim odur ki... Yutkunuyor, yutkunuyor bir trl szn gerisini getiremiyordu. Dervi Bey sabrszlkla bard: Dilein de Ala Temir? Dileim odur ki Beyim, yksek zatnzdan Kurtkua tarlasn her ne pahasna olursa olsun isterim. Herkese yard504 oldu, Dana da bu byk iyilii yap Beyim. Nasl olsa Kurtkua tarlasn satacaksn, bari bana sat Beyim. Kurtkulag tarlasn senden dilerim Beyim. Szn bitirir bitirmez Dervi Bey salar dimdik ayaa frlad, basbas barmaa balad: Seni deyyus seni, seni alak seni! Seni insan azman it seni! Ne biliyorsun ulan Kurtkulan satacam? Ne biliyorsun paraya ihtiyacm olduunu? Seni, sizi le kargalar sizi... Cafer zpolat, o alak kpek, Hac Kurtboa, o insan soyunun yaratt en pis yaratk, katil, o Sleyman... Hzla yaklat, bacana bir tekme att, t uzaklardan duyulan sonsuz fkede bir sesle: Kalk, siktirol kpek! Kapmdan ilk koduum it sensin,, insana benzer it sensin. Sarolu kapsmdan ilk koulan. Ala Temir hi yerinden kprdamam, ellerini daha ok dizine yaptrp daha dimdik, kaskat olmutu. Gzleri de cam gibi donmu kalmt. Ulan siktirol ulan! Ulan bak hele alaa! Ulan kalk git gzm grmesin seni, ulan, ulan, ulan dinden imandap karma beni. Ulan kalk siktirol... Koarcana sofada o duvardan o duvara yryor, her yanma geldike Ala Temire bir tekme vuruyor, teki daha ok kaslyor, dikleiyor, kendini skmaktan etleri aryor, ama kalkmyordu. Sonunda, tekmeyi yedikten sonra: . Bey, dedi, Bey, beni ldr urada... ldrsen benim kanm sana doru akar, beni koma. Sen beni kounca ben. nasl bundan byle elalemin yzne bakarm? Dervi Bey onun bana dikildi, bir ara yle dikildi kald. Tuh sana pis mendebur, dedi. Allahn daha anasnn, karnnda lanetledii alak. Yzne kocaman bir tkrk savurdu. Ala Temir: uaur Dem, ueu. _uur oem ueymi. r*c uersen bulm, yeter ki koma uradan, elalem ne der sonra, varm da evine Beyi onu komu der. ldr beni urada, yce sayvan-l konann altnda, ldr ki beni, kanm sana doru aksn.., Dervi Bey ne yapacan, neyleyeceini bilmiyordu, gene yrmee, homurdanarak gidip gelmee balad. Yrdke fkeleniyor, fkelendike aresizliini anlyordu. Bu herif gitmeyecekti, gitmeyecekti ite. Ne etse ne eylese gitmeyecekti. Tabancasn ekip de ldremezdi ki... Aadan iki adam arp onu srkleye srkleye dar attramazd ki... Bir sre, u insandan bozma yarat srkleye srkleye dar attraym, diye dnd. Belki de bu dncesini yerine getirecekti, brahimin sesini duyar gibi oldu, arkasna dnd, brahim durmu, iki elini kavuturmu, baba, baba, baba... diyordu. Sesinde bir hzn, bir yalvarma vard. ocuun bu hali ona her zaman dokunurdu. brahimin hznl sesini duyar duymaz, her eyi, Ala Temiri unutup yumuad. Baba, baba, tyaba, bak u adama ne gln duruyor! Bak, bak, bak nasl oturmu yle! Bak, baba bak! Birden hznl ses deiti, glmee balad. Ala Temiri gsteriyor glyor, gsterip glyordu. Onun iten glmesine Dervi Bey de katld, o da kasklarn tutmu glyordu, bu arada onlarn glmelerine Ala Temir de katld. u yerden makaralar koyuverdiler. Bu srada iftiba da sofaya girdi, o da balad glmee. Dervi imdi daha ak dnyordu. Bu Ala Temir bir meczuptu, bir para delisiydi. Hasta bir adamd. Ne demi de onu bu kadar ciddiye alm evinden komaa kalkmt, adam yerine koymutu? Btn bu para gzlerin hepsi deliydi. Btn deer yarglar, bee alrm ona satarm deil miydi? Allah gzn kr etsin ulan Ala Temir senin, dedi. Beni zvanadan kardn. brahime kret ulan deli adam. Yoksa seni karga tulumba u konaktan attrp kemiklerini un ufak ettiriyordum. Hay Allah kahretsin seni! 506 Ala Temir kvanl, eli dizlerinde bir maymun gibi ayaa Kalkt:

Beyim saolsun. Et kemikten ayrlr m hi? brahim Beyime de Allah bin mrler versin. Byle bir tuvana delikanly ol Osmanl topra imdiye dek grmemitir Efendim. T ezelden kurt enii kurt olur. Gl yerinden de su eksik olmaz. Geri oturdu. Apak dileri lyor, glmekten, yeni davrantan mest oluyor, aadan gelen etin kokusunu zlemle iine ekiyor, az sulanyordu. Baba, baba! Syle brahim, diye Dervi Bey onun omuzlarna sarld, mutlu, glerek. Baba, Kurtkulan u gln adama ver. Bir oyuncak adam gibi, bir hacyatmaz gibi sallanyor bak. Bir tahta... Tahta gibi, dedi Dervi Bey glmesini srdrerek. Birden yzndeki gl snd, azar azar... Yz derin bir acya gmld, iini ekti, bu da Ala Temirin gznden kamad. ok yazk, ok yazk ki brahim bir miktar toprak daha satmak zorundaym brahim. Ne yazk. O topran her avucu bylesi bin itin kann deer. Rstemolu gibi yz bin kpein. iftiba: Sana demedim mi piman olursun Bey, verme Rstem-oluna demedim mi? Dervi Bey sert iftibana bakt. Byle baknca kimse onun karsmda bit ift sz syleyemez, herhangi bir ite kimse direnemezdi. iftiba hemen darya kt. Rstemoluna verme baba. Bu iyi bir adam, bak bak, na-sm oturuyor! Bak baba bak! Nasl, nasl, nasl duruyor! Ala Temir bunu duymu, daha dikilmi, ellerini daha yaptrm, dank parmaklarn bititirmi, boynunu uzatmt. Olur, dedi Dervi Bey en akrak. Buna verelim. Ala Temirin yanna vard, Ala Temir hemen ayaa frlad, nnde hazrol durdu. brahime kret ulan Ala Temir, dedi. Sana Kurtku507 'fil lam verdim gitti. Kurtkula t Akasaz bataklnn karnna bir haner gibi girer, deil mi? Beyim saolsun. Buray alnca, bu tarlayla birlikte en az be bin dnm tarla alyorsun bataklktan... Ala Temir daha dikildi, dimdik, ak gibi durdu Beyin huzurunda. Bundan senin Cafer de faydalanr. Olamaz Beyim. Biliyorum, zrnk koklatmazsn onlara. Koklatmam Beyim. Biliyorum, biliyorum, otur yerine. Ala Temir yayma baslm gibi dizleri krlarak sedire oturdu. brahim gene glmee balad. Ala Temir bu sefer anlaml glmelere katld. Hidayet bir yandan da yer sofrasn, bir gen kzla kuruyordu. Buyurun yemee. Ala Temir sabrszlktan atlyor, ii iine smyordu. u yemei bir yeseler de Mersedesine binip usa, u grlmemi, duyulmam haberi dnyaya ilanat verseydi. Yemee nasl oturdular, nasl kalktlar, ne dediler ne yediler Ala Temir hi birisinin farknda olmamt. Yalnz, bir tek, otomobile bindii, ek olum ofrc ek, dediini biliyor, tepeden trnaa, iliklerine kadar, salarnn ucuna kadar sevin kesildiini tatl tatl ansyordu. 508 43 En kk bir efilti yoktu. Hava ar, dumanlyd. Ovann yzne scak bunaltc bir buu km kprdamyordu bile. Tanyeri nce mosmor oldu. Sonra morluk usul usul alarak ef-latunlat, sonra da pespembe oldu. Seher yeli bir kere esti, serin, tatl, sonra geti. Ovaya km youn buu kmldar gibi oldu, sonra gene ar, youn, koyu ovann yzne kt. Az sonra gn doacak, ovay bir krmz demir scaklna gmecek, scaktan ku, sinek bile uamayacak, arlar peteklerine svanp kalacaklard. Ovadaki btn devinme durmu, en kk yaprak bile kprdamyordu. Ne bir toz kalkyor, ne bir canl kprdyordu. Bir ku, bir kurbaa, bir Austos bcei sesi bile yoktu ortalkta. Ar buu, tozlu otlar, aalar, akmayan, yz toz balam sular. Bir kaygan bcei batakln ar suyunda, samanlarn, tozlarn, plerin arasndan bir utan bir uca, bu sdn kknden, uzaktaki teki sdn kkne, gz ap kapayncaya kadar gidip geliyordu. Alada stnde bulutlar kaynayordu, stste ylarak, alttan kaynayp hzla dnerek, karararak, dalar boyunca akarak. Dldl da da bir kocaman, dnen savrulan bulut iinde kalmt. Bir an iinde kara bulutlar tanyerini de rtt. Sonra509 t 'i bulutlar drt bir yandan ovann stne geldiler. Gelip ylyorlar, gelip ylyordular. telerde gk grledi. Bir imek Aladan oralardan kt Akdenizin stnde, topraa girercesi-ne tkendi... Keskin bir yel esti kuzeyden...

Souk, rpertici. Yeller sonra scak, dalga dalga, drt bir ynden esmee balad. Tozlar bulutlara kadar kaldrd, tozlar, bulutlar, yapraklar, kuru otlar, samanlar biribirine kart. Birden iri, ar damlalar yllanm, diz boyu tozlarn stne dmee baladlar. Toza den damlalar yumak tozlar t topran sert yzne kadar oyuyor, ak tozlarn yzn delik deik ediyordu. Ortalk gece karanl gibi oldu, hi bir yn gzkmyor, yamur gerilmi bir kara perde gibi k szdrmyordu. Sonra yamur usuldan almaa, aalarn ular, byklerin balan gzkmee balad. Yollar aydnland, sulara klar dt, karanlklar uzaklara, sra dalara usul usul ekildi. Yamur usuldan, ardmdan kr bir kla aydnlatlm, aard... Sonra inceden bir sar yamur balad. nce, iplik iplik, prtkl, gzle ancak grlebilecek incelikte billur, sert... Yukardan aaya sapsar iplikler salyordu, elik gibi. Azgn bir yel kt. Sar elik telleri krd, drt bir yana savurdu. Oradan oraya vuran vgnlar yumak topran yzn krbalyor, kurumu otlar yatnyordu. Sar vgnlar aalar, kayalar, hykleri, akan ulu sular, batakl, azgn bkleri, iekleri, batakln nilfer azman apak am nilferlerini, kayalklarda bzlm, boyunlarn iine ekmi Anavarza kartallarn, rmcek alarm, gnete, scakta kurumu petekleri, sapsar bir a, billur sarsna boyuyordu. Mustafa Bey sdn dalndan inmi, kamla girip semaverini yakm ayn kaynatyordu. Mestan kamln dnda, tfei elinde, bir kam kknn tmseine oturmu keskin gzlerini Dervi Beyin konandan gelen yola dikmiti. brahim Ibo tfeini yalyor, Hamdi ukurdaki kk karncann kocaman bcek lsyle, cann diine takm, inadm inat cebellemesini seyreyliyor, arada srada, kk karnca bcein bir bacan kprdatnca bararak: Bey, Bey, Bey, diyordu, Bey, vallahi kprdatt. 510 Bu karnca bu lnn hakkmdan gelecek. Bey de ar, oturakl, gvenli, tok bir sesle, Gelecek, diye karlk veriyordu. Gelecek. Ba ar bir kle gibiydi. Hi bir ey dnemiyor, dnmenin, beklemenin, hayal kurmann bugn hi tadna vara-myordu. Btn bedeni, damarlarndaki kan, beyni, grmesi duymas, koku almas uyumu, donmutu. Arada rada, ne iin olduu belirsiz, karnca iin mi, Dervi iin mi, kendi de bilmeyerek: Gelecek, diyordu. Her gelecek dediinde de sesi baka trl kyordu. Baz keskin, baz souk, baz bart, baz duyulur duyulmaz. Gelecek. Hakkmdan gelecek, diye de her seferinde karlk veriyordu Hamdi. Ben byle inat, byle srnak bir huy grmedim. Hakkndan gelecek, hem de nasl! Ve Hamdi ukurun iindeki l, sert kabuklu, kabuu binbir lt iindeki bcee yle bir parman dokundurup, hi olmazsa onu ukurun kysna karmay tasarlyordu. yle olunca i kolaylaacak, kk karnca bcei srkleyerek kreye kadar gtrecekti ama yapamyordu. Bir kere Bey onun bu halt ettiini grrse kyameti koparrd, sonra da merak ediyordu Hamdi, bu kk karnca bu inadyla bcei karabilecek mi? karmaktan vazgeecek mi? Vazgeerken ne yapacak, nasl davranacak bcee? stne mi iiyecek? Kocaman karncalar gelip bcei, yresini uzun uzun dolanarak kokluyorlar, sonra ayrlrlarken de kck karncay kokluyorlar, tozlu ayaklar, tozlu prtlek gzleri, tozdan bozarm, prltsn yitirmi bedenleri incecik, karnlarm tayamaz belleriyle ayaklarn srkleyerek ukurdan yenilmi uzakleyorlard, kck karncann abasna, inadna aarak. Akllarna den anlaryla, eski deneyleriyle -nerek, kk karncaya yrekten acyarak... Yamur azck at, Mustafa Bey yle yandan keden blk prk dnmee balad. Yamur yayordu. Yel esince vgn vuruyordu. Yamur kara, mavi, yeil, ak, sapsaryd. Herkes kendi tadnca gryordu dnyay. nsanolu iin her 511 ey insand. ukurdan bcei karmaa uraan karnca, bcei koklayp svan iri karncalar, kular, arlar, cerenler, kartallar, sudaki balklar, yeryznde gkyznde, suda ne kadar gzken yaratk varsa insan gibi davranyor tekmili, insan gibi duyuyorlar, insan gibi davranyorlard, insan bakt srece evrendeki her ey insandr. Gelecek, dedi seslice Mustafa Bey, sonra da gld. Karnca l bcein hakkndan gelecek, sonunda onu tek bana yuvasna gtrecek. Bu k onu afiyetle yiyecekler. Dervi Bey de buradan geecek. Nasl olsa gelecek... Anam da amna zayflyor, diye dnd. Zayflyor ya, gece gndz de bekliyor, hi umudunu zmeden, bir bekleme, bir umut, bir c kesilerek-ten. Dervi lmeden lmeyi aklndan geirmeden. Dervi lecek, ite o zaman da, Derviin lm haberini alr almaz da anam -zlverecek, her paras bir yana dadverecek. Dervilikte birlikte anam da ldreceim... iki kii birden... Dervi lecek. .. Anamn eti, kemii, gz kula, burnu az, cieri yrei dalverecek... u kk karnca da belki bir gn bcek lsn ukurun bana kardnda bitiverecek, zlecek, bir soluk alp oraya dverecek. Evrende ne varsa hepsi insandr. nsan suretinde olmayan insanlar, insandan baka ne var evrende... Ta toprak, brt bcek, kurt ku, hepsi hepsi insanadr. Yamur yamadan, tanyerleri pembelemeden ok nce, dou yndeki dalarn ba morarrken Dervi Bey, bir de Hidayet, bir de tekiler, sekiz kii, bir de Zekeriya, batakla girmiler, usul usul, t karmadan, srnerek Mustafa Beyin bulunduu kamla doru ilerliyorlard. Dervi Beyin iaretini alr almaz bir anda kamla saldracaklar, drt kiiyi kskvrak balayacaklard. Herhangi bir uygunsuzluk olup yakalaya-' 512 inazlarsa silah kullanacak, drdn de ldrecek, sonra snr geip Suriyeye, Krtdana gideceklerdi. Orada Dervi Beyin arkadalar, Sultan Aann akrabalar vard. Dervi varp onlara snnca, onu hi kimseye vermedikleri gibi,

btn bir airet krlmadan, yere de bastrmazlard. Dervi baka korkun bir karar daha vermiti ama kendi kendine bile syleyemiyordu. Bunlar burada ldrp Akasazm bataklna gmdkten sonra Ak-yollu konana gidecek, konakta ne kadar canl varsa doraya-cak, oradan kasabaya, akraba kye urayacak, Akyollu soyuna kim bulamsa hepsini kurundan geirecek, dserek Krtdana varacak, Sultan Aann akrabalarna snacakt. Dervi Bey uzun bir sreden beri fkelendike, lm korkusu hummasna yakalanp, kapal odasnda scaktan boulur gibi olup oluk oluk terleyip su iinde kaldka, bu korkun, inanlmaz dnceye varyor yapyordu. Sar yamur oalarak durmadan indiriyordu. Geceden be ri yaan yamur otlar, topra, batakl, terli bedenlerini kokutarak scak, buulu, derilerinin altna, iliklerine iliyor, younlayor, sarardka sararyor, bir billur sarsnda klanyor, balkyor, sel gibi, akan suya dnerek ar, yukardan dklyor, elli adm tesini gstermiyordu. Dervi Bey yamur younlatka seviniyor, yrei kabar-yordu. Sert vgnlar krba gibi, yzlerini, sutlarn, bir anda amur olmu topran yzn douyordu. Dervi Bey sa yanndaki Hidayete dnd, kulana: Her ey dediim gibi olacak, dedi. Sen, Zekeriya benimle geleceksin, bir anda stne ullanacaz Mustafamn. Sen nce, biz ayaa kalkar kalkmaz, Mustafa Bey, Mustafa Bey diye baracaksn. Telala kamla gireceksin. Mustafa Bey, Mustafa Bey, anan... anan... anan... diyeceksin... Hidayet belki bir aydr her gn Dervi Beyin odasnda: Mustafa Bey, Mustafa, Mustafa Bey, anan... anan... anan... diye baryor, durmadan telah talim ediyordu. Sert, gz gz grmez bir vgn dalgasyla birlikte ayaa 513 F: 33 frladlar, ayaa frlamalaryla birlikte Hidayetin barmas bir oldu: Mustafa Bey, Mustafa Bey, anan... anan... anan... acl sesi telal, kayglyd. Mustafa Bey ayaa kalkm, gelen sesin sahibinin kim olduunu anlamaa alrken bir anda kiinin birden stne yldrm gibi geldiini grd, gelenlerden birisinin Dervi Bey olduunu da grd, bir an zlr gibi oldu, eli tabancasma gitti, ekecekken baka iki el birden bileine arkadan yapt, o anda da birden Mustafa Bey elini ekti, kurtard, srad, tam Dervi Beyin nne dt. Dervi Bey bir an ikirciklendi, sonra onun tabancay ekmi eline sarld, tabanca kere stste patladktan sonra uzaa frlad, ortalk karmakark oldu, Mustafa Bey dt yerden kalkt, onu yere indirdi. imdi altalta stste bouuyorlard. Kamln dznde kurunlar vzldyor, Mestanm sesi geliyordu. Mustafa Bey birden silkindi, kamln dna doru bararak kat: Mestan vur beni, brak onlar da tfeini bana evir, Mestan, vur beni, vur beni... Dervi Bey bakt ki Mustafa Bey kayor, neredeyse kaml kacak. Kaml knca da ya Mestan, ya da Zekeriye, birisinden birisi onu kurunlayacak. inanlmayacak bir kz, bir abuklukla, belki de uarak, ona ulat, ikisi birden bir su gleinin iine dtler, sular kamlar boyunca ge fkrd. Glein iinde rpmyorlar, dnyorlar, biribirlerinden kopuyor-lar, demirlemi eller, yeniden buluuyorlard. Hidayet, diye inledi Dervi Bey. Hidayet. Hidayet hemen glee, Mustafa Beyin stne atld. Sonra Zekeriya geldi, sonra da tekiler. Be alt adam Mustafa Beyin stne yklenmiler, onu bir trl zaptedip, kollarn balayamyorlard. Mustafa Bey altsyla birlikte, alt amura batp amurdan adam olmu kiiyle birlikte ayaa kalkyor, sonra hep birden gene glee dyorlard. Cebellemeleri uzun srd. Mustafa Bey yava yava yoruldu, soluk alamaz oldu. bir ara 514 kendinden geti, az yukar soluk almadan, l, sapsar bir yzle, elleri ayaklan alp topraa serilmi yle cansz kald. Belki lmedi, dedi Dervi Bey soluu taarak, tkanarak... Soyun unu, anadan doma, abuk. Donu kalsn. Yalnz donu kalsn. Ellerini arkasna balayn, ayaklarn da... ekin hanerlerinizi, kesin giyitlerini... Donunu da, donunu da soyun. Kamlktan darya kt, Mestan tfeinin banda, tfeinin namlusu gzkyordu. Mestan, diye bard. Dme. Seni ldrrm. k oradan. Sana bir ey yapmayacam. Sen mert, soyu tkenmi, dost, yiit bir adamsn. Beni yakaladn zaman... Unutamyorum o gn. Sana Mustafa Beyin verecei tarladan daha ok tarla vereceim... k oradan1 Mestan: Yel Veli, Yel Veli, diye inlerken tetie bast. Dervi Bey onun byle yapacan biliyordu, o tetie basmadan kendisini kaldrm yandaki hendee atmt. Tam bu urada da glerek, Yel Veli kamlktan kt, telasz, korkusuz. Hendekteki Dervi Beye doru yrd, Baladk Bey, dedi. Giyitlerini de soyduk. Yel Veli, Yel Veli al! Yel Veli hendekteki Mestana dnd, yldrm gibi: Sk Mestan, sk, dedi. Sk ulan kocam kpek! Sk ulan, sk! Bundan sonra yaamm ki... Mestamn kurunu kulann dibinden, syrarak, kulan sar ederek, yakarak, uyuturarak geti. Yel Veli nce azck saknd. Sonra, hi bir ey olmam gibi soukkanl:

Sk Mestan, dedi. Bundan sonra neyimiz kald ki, sk! Ne olursun sk kpek... Sen beni ldrmezsen ben seni ldreceim. Elini kolunu sallaya sallaya Mestana doru yryordu. Y-zd, vard Mestamn bana durdu: Sk Mestan, dedi yumuack, okar gibi. Sk karde. 515 vesan or aana lege oasamaa, re veye goz gze geldiler, ikisi de gzn kard. Mestan kalkt, hendekten kt, Yel Velinin yanna geldi. Bir sre yle yanyana, birbirlerini grmeden durdular, sonra Mestan uzand Yel Velinin elinden tuttu, usulca elini skt: Haydi karde, dedi, gidelim, Allah bu Beylerin bin belasn versin, ondurmadlar bizi. Haydi gidelim. Mestan tfeini yere att, arkasndan Yel Veli de tabancasn belinden -karp yere att: Haydi gidelim karde! iki yal adam elele tutuup bir kere olsun Dervi Beye, kamla bakmadan, ynlerini Anavarza kayalklarna verdiler, yrdler. Hendekten kan Dervi Bey uzunca arkalarndan bakt, ban sallad. Sar yamur hmlam, vgnlar drt bir yandan savurarak dnyor, ovay krbalyordu. Sar, billur sars, prtk prtk, diken, donmu, incecik elik iplikler, sar billurda balkyan... 516 44 Sleyman Aslansoypene, Cafer zpolat, Hac Kurtboa, Ala Temir Aa, Mahir Kabakolu, Muallim Rstem Bey, Sleyman Sami, daha birka kii ehir Kulbnde toplanmlar, suskun, tetikte, bir beklemenin gittike artan sabrszlnda oturuyorlard. Suskunluu neden sonra Mahir Kabakolu bozdu: Doru mu acaba? diye sordu, baklarn orada bulunanlarn hepsinin stnde dolatrarak. Kimse karlk vermedi. Hac Kurtboa byklanyla oynuyordu. Kaln, derinlemesine, yzn iine oyulmucasna inmi izgileri uzayp incelerek. Byklarn arada bir hrsla ekitiriyordu, elleri titreyerek, titreyen eliyle karnn hart hart kayarak. Parmaklarnn ii belliydi. Gz altlar da iip sarkmt. Boyu gene uzun, dik, omuzlar geni, gergindi. Sleyman Aslansoypene ayaklarn nndeki sandalyaya koymu, oraplarn karm, biteviye ayak parmaklarnn arasn outuruyordu. Cafer zpolat fkeden tap kpryordu. Kzgnln hep kusacakm gibi tetikteydi. Bu tavrn bozmamaa, hele bylesi toplantlarda, hele toplantda Ala Temir varken ok dikkat ederdi. Muallim Rstem Bey alak gnll, yumak, ermi, olgun yzyle, iyi huylu, orackta oturmu, dnyadan habersiz, hi 517 bir eyhi, tekmil olup bitenlerin farknda deilmicene, boynu uzam, yorulmu, gzlerindeki lt yitip oalarak, orackta oturmu kalm bekliyordu. Nasl bir sabrla beklediini, bu yumuak younluunun iinde, herkes gryordu. Ala Temir Aa gene bacaklarn bititirip ellerini dizlerinin stne koymu, gzlerini kar pencereden gzken dut aacnn en u dalma dikmi, ylece kprtsz, kaslp kalmt. Mahir Kabakolu kpr kpr, yerinde duramyor, sandal-yasnn stnde duramyor, kalkp oturuyor, salonu bir utan bir uca geerek kapya gidiyor bat kuzeydeki aaran sra dalara bir sre gzlerini dikip bakyor, sonra dnyor, bkm bir yzle gene yerine oturuyordu. Doru mu acaba? Gene kimse bir karlk vermedi. Mahir Kaakolu bu sefer sorusunu dorudan doruya Sleyman Aslansoypeneye yneltti: Sleyman Aa, sen bilirsin, bu ie hepimiz katldk ama, eer yakalanmsa Krt Mahmut, bu eref yalnz be yalnz sana aittir. Krt Mahmut gibi bir adam yakalamak, hem de Dervii tepelemek, senden baka kimsenin haddi deildir. Sleyman Aa byk, manda gzlerini devirmi anlamsz ona bakyordu. Mahir Kabakolu bu baktan hi bir ey anlamyordu. Acaba yakaland m? Sleyman Aa devrilmi, aklar dar tam gzlerini hi deitirmedi. Acaba yakaland m Krt Mahmut? Bekliyoruz, dedi Hac Kurtboa. Belki. Yakalanmtr, dedi Sleyman Sami. Sleyman Aamzn bir kere Aslansoypenesine gemesin bir insan, ahin olsa da, azyla ku tutsa da onun hakkndan gelir Aamz. Yakalanmtr Krt Mahmut. Muallim Rstem Bey bir ermi glmsemesi, bir ho gryle: 518 Jen tutup usulca dizinden yukar ekti. Evet efendim, bu Krt olunun imdiye kadar yakalanmas iktiza ederdi. Ve de hem de yakalanmas iktiza eder. Bu Krt olu ve onun arkasndaki Dervi Bey bir hkmetle ve hem de bizimki gibi bir koca dnyayla dm bir Hkmetle alay edemez. Ya Hkmetimiz var, ya bunlar. Saolsun Sleyman Aslansoypene Aa, o olmasayd, bu cani Krdn kimse izini bile bulamazd.

Sleyman Aslansoypene kabard, srtm sandalyasmn arkalna bir iyice dayad ve sandalya arlktan, gerginlikten a-trdad. Evet, dedi. Muallim Bey doru sylyor, biz varken Hkmet yoktu. Cmle vetan dmanlarn biz u bileimizin gcyle ve de hem de silahmzn zoruyla altettik, bu vetann uruna serimizi koyduk, canmz verdik, kzl kanmz aktarak-tan bu vetan kazandk ki, ne mmknat... te bu vetann topra da bu yataraktan gt byten Beylere kald, sen de bekle ki, Krt Mahmudu yakala ki, sylet ki, ite o zaman bu Beylerin kymetli Hkmetimiz hakkndan gelsin. Hakkndan gelsin ki de, bizler bir avu toprak sahibi olalm, bu hakka reva m, bu durumlar, hem de vaziyetler insanla yakr m? Mademki Cumhuriyet oluptur, Padiah cehennem olmu gitmitir, deil mi sevgili Muallim Bey, bu Cumhuriyet, elinde yedi dvele, ve hem de, ve de Devleti Muazzaniaya kar dm ordusu elinde durup dururken, ne demeye bir gecede bu Beylerin hepsini, hepiciini... Dilerini skt, gcrdatt. Hepsini bir gece toplayp buradan Kayseriye kadar daraac kurup, hepiciini bir anda ipe ekmez? Ne demeye, ne demeye, ne demeye? Hadi diyelim ki... Gene dilerini gcrdatt, sa kocaman elini kt diye dizinin stne indirdi. Hkmettir, kendi z vetandana kyamad, bize deseydi ki, Hacmdaki gibi... Yr ya vetanda, gayri ne yapacan sen bilirsin... ite o zaman ortalk alaboz duman olmaz myd? Bu Derebeylerinden her gnde bin be tanesi yalnz benim klcma yetmez miydi? Ben ki bir gnde bunla519 deyip, Kuran mucibince ve hem de Allah yolunca bu Beylerin hepsini bir gece sabaha kadar Allah yoluna kurban etmez miydim? imdi byle k krk bir Krt Mahmut tutuldu mu, tutulmad m diye bekle dur. Bu kadar, kaplan gibi heykiren ve-tanseveranlarm eli yreinde... Allah buna raz olur mu? Bir avu Bey topran binbir hileyle alacaz da, iflah olacaz? Ne demeye teslim etmezler bu Beylerin hepsini bize? Ne demeye, ne demeye?... Ayaa kalkt, yumruklarn skt, boynunun damarlar iti, aln kzarp boncuk boncuk terledi. Ne demeye, ne demeye? Ne, ne, ne demeye? On anda Ala Temir de ayaa kalkt, birer odun paras gibi ellerini yumruk yapp sallad. fkeden titriyordu. Btn bedeni, gzlerini de Cafer zpolatn gzlerine dikmi, stma grmemi gr bir sesle: Ne demeye, ne demeye? diye bard. Ne demeye? Salonun tedeki byk pencerelerinin camlan zangrdad. Ne demeye? Sonra birden, hi bir ey olmam gibi yerine oturuverdi. Ellerini dizlerinin stne koyup, kuruldu, kasld. Gzlerini de dut aacnn en u dalnn ucuna dikti. Mahir Kabakolu durgun, olup bitenlere aldrmadan: Doru mu acaba? diye yeniden sordu. Onu bu ilgilendiriyordu. Doru mu? Hac Kurtboa: Hkmettir bu, hi belli olmaz. Mahmudu yakaladn syler, alt fos kar. Yakalamadn syler, alt dolu kar. Hkmettir bu, belli olmaz, dedi. Rstem Bey kesti att: Bu Yzba, dedi, bizim evladmz. O bizim dediimizden sapamaz ve hem de bize hyanetlik edemez. nk onun gz byk yerde. Greceksiniz bu ocuk Paa olacak ve de hem de bu milletin hayatnda byk rol oynayacak. Krt Mah520 iuuuu, "!u aj^jlii, uu utc, ictzus., juoar aaamm aaK Katilini yakaladm dediyse yakalamtr. Yakalamtr, dedi Sleyman Sami. Ben byJe bir aslan yzba grmedim. Hele bekleyelim, dedi Cafer zpolat tepeden bir tavrla. Az sonra her ey apak ortaya kacaktr. Hele bekleyelim, dedi Mahir Kabakolu. Hele bekleyelim kardeler, dedi Sleyman Aslansoypen-e. Hele azck daha bekleyelim, diye bard Ala Temir. Azck daha beklersek sabrszlktan canmz kmaz ya... Ayaa kalkt dimdik, kaskat... Gene yle oturdu. Bundan sonra birden ortala bir sessizlik kt. Salonda tavla oynayanlarn pul takrtlarndan baka bir ey duyulmad. Herkes gzlerini ksmt. Yar uyur yar uyank. Merdivenlerden sert ayak sesleri gelinceye, mahmuz akrtlar duyuluncaya kadar bu yar uyur yar uyank hal bylece srd. Yzbann izmeleri eikten gzkr gzkmez herkes ayaa frlad. Yzba toz iinde, izmeleri, giyitleri, yldzlar, apkasnn siperi, kalar kirpikleri, byklar toz iinde geldi, ak dileri layarak, mavi gzlerinde lsz bir kvan, ortada dimdik durdu, sa ayan ne uzatm, sa eli manevra kaynda, sol eli pantolon izgisine yapm, bekledi, sonra ar: Yakaland, dedi. Zor oldu, gn arptk, onu ldrmemek, sa yakalayp konuturmak iin grlmemi bir gayret sarf ettik ama baardk... Birden Kurtboa ona doru kotu, sarld:

Senin taam yesin Hac amcan, dedi. Senin kll ta-am. Analarn dourduu aslan. Can kurtaran, vetan kurtaran, Cumhuriyet yavrusu, hem de yavru aslan Trk... Cotu. Trk olu aslan Trk... Bu Derebeylerin alak cinayetlerine son veren Trk olu zel olu zel Trk... Comu, sktka skyordu onu. 521 Hac Kurtboa hemen Yzbay brakt. Mahir Kabakolu: Sizi candan yrekten tebrik ederim Yzba Bey, sizden ncekiler de sizin gibi bu Beylerin cinayetlerini takip etselerdi, imdiye kadar her ey bitmi olur, vatanmz da bu gailelerden kurtulmu bulunurdu. Halbuki sizden ncekiler... Son Trk devletini kimse sizin kadar dnmedi. Evet en son Trk devleti... Sleyman Aslansoypene... Sleyman Aa soyadyla ok nyor, her ie yarar grkemli yerde bir kere soyadn, bir yolunu bulup sylyordu, Mahir Beyin szn kesti: Halbuki sizden ncekiler... Sizden nceki Osmanl kalnts zabitler, bu Derebeylerin cinayetlerine ortaklk ediyorlard. Bu Derebeylerin, vetan dmanlarnn sofralarndan kalkmyorlard. Bir Yzba Nurettin vard, ak sal... Bu Beylerin itiydi iti, haa huzurdan... Bize gelince... Bizim yzmze bakmyordu. Bakmyor, bakmyor, bakmyordu. Ona dedim ki, olum Nurettin, dedim, ben kimim kim? Ben Sleyman Aslansoypene-yim. yi belle bunu. Senin tozunu t Badatta savuranm. Hac Kurtboa: Dur, dedi, dur Soyaslanpene karde. Dur Aslansoypene Sleyman Aa, dur! Dur ki gidelim, hem de Krt Mahmudu grelim, nasl bir adam imi, sualin soralm. Dur, Soyaslanpene dur! Aslansoypene. Aslansoypene. Ala Temir titreyerek, tkanarak, damarlar imi, boula-7 ak, kpkrmz, Yzbaya yaklat. Akhndakini heyecanndan unutmaa abalayarak: Yzba, Yzbam, Yzbam... dedi durdu. Bulduu gzel szler bir trl aklna gelmiyordu. Dilinin ucunda, dilinin, dilinin... Yzba, Yzba... Yzba, bire aslansoy Yzbam, soyaslan, kaplan gzl... Yce dan kaplam Yzbam... Btn bunlar beenmedi. Neydi o, neydi, neydi? Bul522 du, serte koluna yapt Yuzoamm, YuzDa ona dondu azciK fkeyle bakt. Ala Temir hemen hazroldu... Yzba, Yzbam, dur bekle... Sen, sen, sen... Mareal Fevzi akmak Paamz kadar ycedesin... Derin bir soluk ald, glmsedi. Kvanlyd. Ycedesin, diye tekrarlad. Ycedesin... O kfiri ldren Paamz kadar... Ycedesin... Muallim Rstem: Hakikaten sizi tebrik ederim Yzba Bey... Hakikaten, bu vatanda bu Derebeylerin nfuzlarm krmak gerektir. Hem de ve de bu da sizin gibi evlatlarmza der... Koluna girdi, kulana doru azm uzatt: itiraf etti mi? diye sordu. Hayr, dedi Yzba. Bir ey sormadk daha Ama itiraf ettireceiz. Ne pahasna olursa olsun itiraf ettireceiz ve buna da mecburuz. Mecburuz, diye br koluna girdi Mahir Kabakolu. imdi Komutanla gidelim ve ie balayalm. Evet, gn geirip frsat vermemeli zamana. diye konutu Kurtboa. Cafer zpolat hep susuyordu. nde Yzba, yannda, bir adm gerisinde Mahir Kabakolu, onun yannda Kurtboa, onlarn nne gemee alan Sleyman Aslansoypene... Merdivenleri inip koarcana Can-darma Komutanlna yollandlar. Muallim Rstem, kadim astmndan dolay nde koarcana gidenlere bir trl ulaamyor, tkanarak, admlarn kocaman aarak geride daha fazla kalmamaa alyordu. Kabakolu Yzbaya soluk solua: Zaferinizi Kaymakama, Savcya haber verdiniz mi? Gen Yzba umursamaz: Neye gerek, neye gerek, dedi. Neye gerek. Bir kk kaak! Neye gerek, neye gerek ne demek Yzbam! Bu yakalanan, yakaladnz koca bir derebeylik, yani feodalite sistemidir. 523 yarn du zaternz Dahiliye Vekiline, Valiye, Candarma Umum Kumandanlna telleyeceim. Hem de ehemmiyetini belirterek. Ne demek, neye gerek, neye gerek? Arkasna dnd, Sleyman Sami hemen ardndan geliyordu: Sleyman! Buyur Mahir Bey... Git hemen Kaymakama, Savcya, Hkmet doktoruna... Hemen, hemen git... Meseleyi anlat. Derhal Candarma Kumandanlna gelsinler. Deil mi Yzbam?

Gelsinler, dedi Yzba. Sessiz yrdler. Candarma Komutannn odasndaki uzun masa yeil uha kaplamayd. Kararm, kerme balam tahta sandalyalar masann her iki yamna sralanmlard. Nbeti candarmalar, onlar Candarma Komutanlna girerlerken selama durdular. Astsubay Rahmi koarak geldi: Zincire vurdum Komutanm, dedi olduu yere bir sng gibi aklarak. Gzleri gen Yzbann gzlerinde, kprdamadan. Zinciri de halkaya baladm. Kollarndaki kelepeyi de zmedim. Kapsna da alt tane nbeti diktim. Uzatmal Hasan avu da emre hazr bekliyor, iki erle birlikte. Bu iki eri Hasan avu kendisi yetitirmi. iyi, emrimi bekleyin. Bastne Komutanm. Selamn akt. Yzba bu Astsubay Rahminin selam akma baylyordu. Selam daha ok Alman usulyd, imdiki Amerikan usul selamlara benzemiyordu ama, olsun, adam iyi selam akyordu. Hasan avuu da kollarndaki bir karakoldan zel olarak getirtmiti. Yirmi yllk candarma avuuydu. Bu uzatmallar kylklerin en fkara insanlarydlar. Askere gidip candarma olduklarnda ne yapp yapyorlar, uzatmal oluyorlar, ondan sonra da Allah ne verdiyse... Bunlarn stne rvet yiyen, ky524 3 dven, ikence etmesini bilen yoktur. Kasabalardaki tefecilerin bir ksm bu uzatmal onbalar, avulardandr. Kyllerden rvet alp biriktirdikleri paralan sonradan daha geerli, onurlu bir yola dkp tefecilie balyorlar, bileklerinin gcne, byk deneylerine, yrekliliklerine dayanarak az bir srede Karun olup kyorlard. Oda uzun, kou bozmas byk bir odayd. Rahmi! Buyur Komutanm. Hasan avuu ar bakalm, gelsin. Yeil uha kapl masaya, sandalyalara byk bir gcrtyla kerek oturdular. Buyurun, buyurun... Buyurun efendim, buyurun. Yzba konuklara yol gsteriyordu. Ala Temir ayakta, hazrol durmu, oturmuyor. Yzbann kendisine zellikle yer gstermesini bekliyordu. Ve bu anda kaak ektikleri ttn tarlasnda bir uzatmal onbann kendisini, nne katp boa aleti krbala, kayalklarn arasnda kovalayarak dmesini anmsarken candarmalar da ttnleri yolup yakndaki aya atyorlar, ay da alp yeil ttnleri gtryordu. Babas ala kana bulanm, uzun byklarndan p p kan damlayarak kayanm dibine yatm inliyerek alyordu. Anasnn tekmil giyitleri yrtlm, onu den candarmalara yalvaryordu. Srt kan iindeydi, kayalklar arasndan kayor, canm kurtarmaa alyordu. kere yere dt. Her yere dnde bana srtna uzatmalnn gl kollarndan krbalar yad. Artk gc tkenmi, gz kararyordu. lyorum, lyorum, kurtarn, diye bard. Babas bu lm ln duyunca ayaa kalkt. Tekmil bedeni kan iinde kalmt. Dur Yzbam, dedi uzatmal onbaya. Dur Yzbam, sana bir ift szm var. Dme gayri bizi. Bir buzal ineim var, senin olsun. Uzatmal onba hemen durmu, glmsemee balam, Peki duruyorum, duruyorum, anan seni Kadir Gecesi dourmu ki bugn abuk yoruldum. Aaaah yalandm, demiti sonra da, 525 yalandm karde. Yoksa, sen, ocuklarn, hepiniz imdiye oktan soluksuz uzanm olurdunuz uraya... Aaah, yallk, bu kollar yirmi be, tam yirmi be yl durmadan adam dvd de bir kere olsun yorgunluk nedir bilmedi, inek iyi mi? Kana batm, daha alayan adam: yi, iyi, dedi. Her sabah on kilo st verir. Uzatmak onba: iyi, dedi. Yarn sabah gtr, karakola bala, buzasyla birlikte. Bir daha da ttn ekme. Kanl adam, Tvbe tvbe, tvbe Yzbam, bir milyon tvbe! Aa, ayakta kaldn, dedi Yzba Ala Temire saygyla, hayranlkla bakarak, Sandalyann arkalndan tuttu, masann ucuna doru ekti. Buyurun yle oturun Timur Aa. Timur Aa. Timur Aa denmesi Ala Temir Aann sonsuz houna gitti. Ulan Yzba, dedi iinden, bana bu Timur Bey demeyin altnda kalmayacam, bir iyilik dneceim ki sana dnyann parma aznda kalsn. Hemen sandalyay ald, oturdu ve ellerini dizlerinin stne j koyup gerildi. j Buyur Komutanm. ' Yzba onu duymuyor, konuklarna yer gsteriyor, kahve iin bir ere emirler veriyordu. Hasan avu odann kesine ekilmi, oraya aklm kalmt. Ayaklarnda bir rugan iskarpin vard, pantolonu buru buru, hav dklm, yer yer yamal kas karnnda, bir yakas gsndeydi, manevra kay yer deitirmi, bel kay m, manevra kay m belli deildi. izgili ipek gmleinin yakasn istiyerek dar karmt. Gs cebinden bir tutam, belki parmak kalnlnda altn bir saat kordonu t bel kayna kadar iniyordu. Alaburus tra olmu, kr salar apkasnn altndan alnna dklmt. Diken diken byklan da aarmt. akr gzleri inat, ok ekmi, kinli, fkeli fkeli drt bir yam, yuvalarnda fr dnerek kolaan ediyordu.

Neden sonra, kahveler geldi iilirken, Yzba Hasan avuu dnd, bakt ki kede kaslm durur. Bir gz Ala Temirin stnde durdu, Hasan avula Ala Temir tptpna 526 biribirlerine benziyorlar. Hasan avu hk demir Ala Temirin' burnundan dm. yle bu yana gel avu! Hasan avu koarak masann ucuna doru geldi Ala Temirin nne akld. Konuturabilecek misin avu, katili? Evelallah konutururum Kumandanm. Ne kadar bir srede? Hasan avu sklgan, ban o yana bu yana evirdi, ok ekmi, yanlan kr kr olmu akr gzleriyle bir imdat ister, yalvarr gibi duvarlara, Yzbaya, sonra da orada bulunanlara bakt. Gzleri gelip Ala Temirin stnde durunca azck kendine geldi, onda odadaki soukluu gideren, btn kaslmlna karn bir candanlk vard. Ala Temir gibi bir kiinin orada bulunmas Hasan avuu yreklendirdi. Hi belli olmazlar bunlar. Kimisi iki sopada hemen konuuverirler, kimisi de ldrallah azlarn amazlar. T ki cart verene kadar... Mahir Kabakolu okar, yaltaklanan, biraz da tepeden bir sesle: Sopayn altnda hi can veren oldu mu avuum? Hasan avu byle bir soruyu hi beklemiyordu. O yzden, birden, ne karlk vereceini bilemedi, Yzbaya bakt,, onun yz, syle syle, der gibiydi. Gzleri geldi gene Ala Temirin stnde durdu, yreklendi. Can vermez olur mu hi Beyim, hi can vermez olurlar m? oook! unun urasnda yirmi be yllk uzatmalyz. Hi can vermez olurlar m hi? oook! Elde ne inat insanlar var, ne inat, ne inat, kemiklerini un ufak edip, derisini yzsen azndan bir ift sz alamazsn... avu birden heyecanland. Birisinde bir adam yakaladm, drt kzm hep bir arada, bir ceviz aacnn altnda rzna gemi tam sekiz gn. Tek bana... n biribirine balam, efendime syleyim... Mahcup, ban yere emi, hi bir yana bakmadan konuuyor. Birisini 527 zyor, nn gzleri nnde onun rzna geiyor bir saat iki saat, onu balyor, tekini zyormu. Bu adam kzlarla birlikte ben yakaladm, baladm ki ne baladm, Allah sizi inandrsn, ne baladm ki, ne baladm... Sonra... Yzba ona bakyor, ka gz iareti yapyordu. Yzbann bu ka gz iaretini hep grdler. Hasan avu grmeyince Yzba: avu, diye bard. avu hemen toparlanp hazrola geti. Topraa gmdm, azndan da iirdim... iirdim ki... "ylesine... avu! Yzbann sert uyarmas onu kendine getirdi. Buyur Yzbam! Git, Krt Mahmudu al da buraya getir. Bastne Yzbam. Patasn akt, sznn yarm kalmasnn duyumsuzluunda, fkelenerek, elleri titreyerek dar kt. Kurtboa: Brakaydn da anlatayd Yzbam. Neye gerek, neye gerek... diye karlk verdi Yzba. Bu milletin srtndan sopay eksik ettiin gn batarz, dedi Sleyman Aslansoypene. Bu milletin surundan hi bir vakit sopay eksik etmeyeceksin. Saolsun, varolsun smet Paamz ve hem de biltekmil vetanpervaran teki paalarmz, hem de akmak Paamz da, ba Marealimiz, ordumuzun soylu gzbebei, hem de gzbebeimizin z bir iei, bu milletin srtndan hi bir zaman sopay eksik etmediler. Edemezler, diye bard Aslansoypene. Bu millet sopasz edemez, dedi Kurtboa. Bir gn, yok yok, bir dakika bu milletin stnden sopay eksik et, vallah bil-lah parmak atarlar adama, parmak, parmak... Ala Temir konumak iin kendini zorlayarak: Alimallah, bu milletin stnden kaldr sopay, bir gn 528 iinde bata paalarmz, hepimizin kellesini uuruverirler. Bata ulu smet Paamz. Allah candarmalardan raz olsun ki, bir raz olsun... Her gn her kylnn stnde be sopa krarlar. yVmanallah ha amanallah, sopasz kyl al dikene benzer, al da ylana... Sopa yememi kylnn nerenden sokaca hi belli olmaz, hi belli olmaz. Bereket, ha bereket... Bereket versin ki bereket, Allah raz olsun ki paalarmzdan, sopay icat etmiler... Demokrasi sayesinde bu millet sopasz olamaz. Olamaz efendim, olamaz. Mahir Kabakolu sz Ala Temirin azndan ald, Te-nir kanatl szlere yol vermi, byk bir kvan iinde Yzbann karsnda, bu kadar nemli adamn karsnda konumak frsatn bulmuken... Gzlerini belerterek, alacan olsun de-cesine Kabakolunun yzne bakt. teki hi oral bile olmad. Bu daha da zoruna gitti Temir Aann.

Evet efendim, her milletin bir karakteristii vardr, bizim hamurumuz da sopayla yurulmutur. Herhangi bir millete, bunun yzde, binde, milyonda biri kadar sopa ek, deil otorite, deil Faizm, Nazizm, deil diktatrlk, ykar geerler. Bizim millet kadar sopaya mtehammil bir millet yoktur. Mtehammil deil, sopadan zevk alan... Bir yl bu milletin srtndan sopay eksik kl, biz toptan delirir, zvanadan karz Yzbam. Bu gerei sizin gibi kabiliyetli vatansever idare amirleri bilmeliler ve sopay elden drmemeliler. Ne iin olursa olsun bu milleti deceksin... Sebep aramayacak, yaratmayacak, sebepsiz deceksin ki, dme dme gibi dme olsun Yzbam. Sopayla kurulmu binamz bizim... Ve ol sebepten soylu idare amirlerimiz bu milleti yedi yz yldr dverler. Cumhuriyet devrinde de bunun ilmi bir ekilde uuruna vardmzdan sopa dozunu on misline yz misline kardk. Bu hakikati byk paalarmz grmeselerdi, bu vatan oktan batmt. Dnya kzn boynuzunda deil, Trkiye sopann boynuzunda durur. Allah, dedi, Allah... Ellerini havaya at Hac Kurt529 F: 34 boa, dudaklar kpr kpr dualar okuyarak. u milletin stnden sopay eksik etme... Allah Allah... Sopasz, biz batarz. Batarz, dedi Aslansoypene... Batarz, dedi Ala Temir. Tam bu srada nde Kaymakam, onun arkasnda Savc, onun arkasnda da gen Hkmet doktoru ieriye girdiler. Oturmakta olan kiiler hemen ayaa frladlar. Ala Temir duruyor duruyor, birden: Batarz, diye baryordu. Bizi bin yldr dvyorlar. Hafazanallah, bir gn dmeselerdi, biz bu dnyay ykar batrrdk. Bizi ldrmeli, ldrmeli, ldrmeli, ldrmeli bizi d-meli deil! Gelenler aknlk iinde kalmlar Ala Temirin konumasn dinliyorlar bir ey anlamyorlard. Kaymakam: Tebrik ederim Yzba Bey, katili yakalamsnz. Gerekten byk baar... Ne byk baars, dedi Mahir Kabakolu. Grlmemi bir baar. Bu feodalitenin, katil feodalitenin cinayetlerinin ilk cezasdr. Doktor: Tebrik ederim Yzbam, evet yledir. Savc: Mahir Bey yaraya iyi neter vurdu. Hakikaten bu ilk cezas olacaktr katil derebeyliin, diye Mahir Beye sokuldu. Yzba: ok teekkr ederim, geliyor. Geliyor, dedi Ala Temir. Hazrol durumunda ayaa] kalkt, geri oturdu. Geliyor amanallah, ala gzl Murtaza Beyin alak kanls geliyor. Geliyor ha, geliyor amanallah. Yz dehet iinde seiriyor, gerilmi, gzleri bym Geliyor, kanl kfir Krd geliyor. Eli bileklerine kadar kan iinde geliyor. Derken sz aznda dondu kald, yz ktk gibi cansz kesildi, gzleri kprtsz, saydam, bir noktaya dikildi. Boynunu da kapya doru uzatmt. Krt Mahmut uzun boylu, kumral, uzun, sarkk, kvrck pskl bykl, kam kaldrp da hi kimseye, hi bir yne bakmyor, bu yzden gzlerinin rengini kimse grmyor. Parmaklan uzun, biimli, omuzlar geni, dzgn, kalar atk, usuldan elmack kemikleri kk, dudaklar krmz, etli, yanaktan dudaa inen izgi derin, gn grm. Gzlerinin yresi krk iinde, ok gnete kalm. angrtlar iinde odaya girdi. Eli karnn stnde, alm bacaklaryla dimdik ortada durdu. ayak, kahverengiydi alvar, ceketi izgili siyah, kaak maldand. Alnnn sa yannda derin bir Halep ban izi kzaryordu. Ak bir yn kuak sarmt beline. O ieri girince derin bir sessizlik oldu, herkes bir ona, bir biribirinin yzne bakt. Ala Temir mrldand: Babayiit olan imi. Vay anasn. Onun bu szlerini kimse duymad. Eer Mahir Kabakolu sessizlii bozmasayd, daha uzun zaman kimse konumayacakt: Sen ldrdn yle mi Murtaza Beyi? Nasl kydn ona? Halbuki o, Istanbullarda, Avrupalarda okumutu. Sen kimsin, ka para edersin, nasl kydn ona? Nasl kydn ulan Krt iti? Nasl kydn aslana? diye grledi Kurtboa. Onun bir damla kan senin gibi on bin Krt itini deerdi. Okumu, Avrupa grm, gen anda vetana hizmete can atarken... On bin deil, yz bin... Yz bin deil bir milyon... Bir milyon deil... Ayaa kalkt, fkeyle stne yrd. inden de kendini dizginliyordu. Ya buradan kurtulur kaar da, daa kp ekiya olursa, ekiya olup evini basarsa... Gene de iki parman gzlerinin iine doru hzla frlatt. Nah byle, gzlerini gzlerini gzlerini karrm. Gzlerini gzlerini. 530 531 'I gzlerini karrm. Nah byle. Nasl ldrdn ulan Krt, aslan gibi yiidi? Mahmut bam kaldrd, elik gibi, bir yeil ltda sert, fkeli, rktc ona bir an bakt, sonra gzlerini ar, vakur geri yere indirdi.

Kurtboamn, onun gzlerine dedi deecek parmaklan bzldler, kolu dt. Yutkundu, byle birden kesmek de olmazd. Grtlak kemii habire inip inip kyordu. Allah belam versin, diye savurdu. Kydr m? Baya korkmutu Mahmudun gzlerinden. yle bir yiide kylr m? diye yumuack, okar gibi mrldand. Allah senin bin belan versin. Bak olum Mahmut, diye kulana eildi. Bak olum Mahmut, sana Murtazay Dervi Bey ldrtt, senin bir suun yok. Bunu bir kada yazacaklar, sen de imzam basacaksn. mzan var deil mi? Krt Mahmut ok iyi okur yazardr, lkokulu bile bitirmitir, dedi Hasan avu. Ben onun takibinde gezerken her bir eyini rendim onun. yi, iyi, dedi Kurtboa. te evladm Mahmut sen yeter ki, Murtaza Beyi Dervi Bey ldrtt de... Kulana eildi, gerisine karma sen... Ben seni buradan karr, memleketine gnderirim. Kulana az daha dudam yaklatrd, daha usul bir sesle: Bu dinsizler, dedi, bu dinsiz Yzba emir alm Ankaradan ya seni syletecek, ya da seni ldrecek. Beni dinle, hemen syle de tatl canm kurtar, yazk deil mi genliine?... Usullack onun yanndan uzaklat, sandalyasna sessiz kt. Onun konutuklarn, ne kadar yava konuursa konusun sesi grd, fslts bile uzaklardan duyulurdu, oradakiler duydular, duymamlktan geldiler. Kurtboadan sonra kimse konumad, konumak istemediler belki de. Bir ar duygu altnda ezildiler. Bu ar duygunun ne olduunu kendileri de bilmiyorlard. Hepsi birden gzlerini 532 dikmiler, bu boynu laleli, elleri, ayaklar, kollar kaln zincirlerle donatlm, zincir de yetmeyip kelepelenmi yakkl, kanl canl, bir onur yontusu gibi duran adama bakyorlard. Ala Temir de iinden, Bir kartala, bakr kanatl bir kzl kartala benziyor bu, diye geiriyordu. Bu arada Mahmut hi kprdamad, ancak iki kere ayak deitirirken zincirin bir iki halkas ses verdi. Bir kere de elleri azck yukar kt, gbeinin stne doru, hemen geri yerine indiler. Bunda da inceden zincir ses verdi. Birden, dncelerden aykan Yzba: avu, diye sert komut verdi, al bu adam, gtr aa. Dervi Bey ona Murtazay ldrttn itiraf etmitir. stersen Dervi Beyi teki hcreden al bununla yzletir. Dervi Beye de buna da iyi davran... Murtaza Beyi kendisine Dervi Beyin ldrttn sylesin, sonra bunu brak. Brakmadan nce bana getir. Konuacam... Eer her eyi sylemezse iki saatte bir bana tekmil haberi ver. tiraf ederse hemen gelir bana haber verirsin. Biz... Mahir Kabakolu sz azndan ald: Biz, bizim evdeyiz. nk bugn bizde hazrlk yaptlar. Bizim ev de buraya yakn, dedi. Olmaz, dedi Hac Kurtboa. Bizde de hazrlk var. Bizde de, dedi Rstem Bey. Ya biz? dedi Sleyman Aslansoypene. Mahir Beyin evi buraya iki adm. Onun iin Mahir Beye gitmeliyiz, dedi Yzba. ok merak ediyorum, bu adam konuacak m konumayacak m? Meraktan deli oluyorum. Eer itiraf ederse, Dervi Beyi hemen tevkif ederiz, dedi Savc. Hemen hemen tevkif, nur-u aynim. Derhal tevkif ettiririm. Hakim Beyle karar aldk. Aaah bir konusa. Konuacak, dedi hrsla Sleyman Aslansoypene. Ne yapacak, tabbi konuacak. Konumayp de ne yapacak? Elbette konuacak. Hasan avu, sonra... Hep birden ayaa kalkp Mahir Beyin evine yollandlar. 533 ve geldiklerinde onlar bata Mahir Beyin Hanmyla DrKa gen kz karladlar, ierde sofra kurulmutu. Mahir Bey: Saol, varol Hanm, dedi usulca. Beni mahcup etmedin. Hanm: Bize geleceinizi, bizi ereflendireceinizi biliyordum. nkleyim ki... O yakalanm. Kocasnn kulana eildi. Nasl bir adam? Dedikleri gibi canavar m, yakkl m dedikleri gibi? Dediklerinden de beter, dedi Kabakolu. Canavar. Gn kavumu, oktan gece basmt. Hemen masaya oturdular. Raklar ald ve sofraya kzarm tavuklar, kuzu butlar, yeil salatalklar, baparmak byklnde ve daha burumam sar iekleri stlerinde, beyaz peynir, ac biber, daha bir sr yiyecek geldi. ki gen, gzel giyinmi kz ve bir delikanl souk sular, buzlan, dolu dolu trl eitli yiyecekleri masaya tayorlard. erefe. erefe. Byle gzel, byle mutlu gnmz ok olsun. Kadehler tokutu.

ok olsun. Bir sre hi konumadan yediler itiler. Kaklarn, tabaklarn, kadehlerin, atallarn seslerinden baka ses duyulma di evde. Onu elleri kelepeli kere batan aa arnn ortasndan geireceim, dedi Savc. Grsn o. Bu kadar byk cinayetlerinin ceremesini ekecek, deyecek. demeli. Elimizi abuk tutmazsak memleketi imha edecekler. O Dervi Bey yok-mu, o imha edecek bu yurdu o! Genlere hep okuyun, kitap okuyun diyormu. Cezasn ekmeli. Yaa, varol, diye kadeh kaldrd Kurtboa coarak. Ve534 a uuutuuu icy. v cicili SC11I1 DU hizmetinden dolay... Yarn tel ekeceim Ankaraya, bu Mddeiumumi yle aslan, byle kaplan diye... Bu Mddeiumumi yle kaar, byle kuyruk tutar diye. erefe! Aziz, ok deerli, bir vetan kadar kymetli, kasabamzn byk Mddeiumumi erefine. Varolsun. Kadehler kalkt: Varolsun. erefe. erefe, erefe, erefe... Hi konumayan Cafer zpolat, biraz iince hemen sar-holad: erefe! diye kadeh kaldrd. Cmlenin erefine. Herkesin. Ben Krt Mahmudu yakndan tanrm, konumayacak. Dnyann en yiit, en mert, en gl, en inat adamdr. ocukluumuz birlikte geti. Tam tehizat bir ordun olacana, Krt Mahmut gibi bir adamn olsun, yeter. Konuacak, dedi Savc. Hele bir konumasn da grelim onu, dedi Yzba. Hele bir konumasn, dediler tekiler de Yzbann sznn hemen ardndan. Ben yirmi yldr kasaba kasaba dolarm. Yirmi yldr bu uzatmallar tanrm. Hasan avu ta, demiri bile konuturur. Konuturur, dedi Kurtbaa. Ta da topra da... ly, ly bile konutururlar bu uzatmallar. Az sonra haberi getirir avu ki, blbl olmu akm Krt, dedi Sleyman Aslansoypene. Bu avu ok ferasetli, dedi Kurtboa. ki yl da bizim kyn karakolunda kald. Gece gndz okuyor dnyordu, ikence usulleri belliyordu. Amerikadan yeni syletme usulleri belledi. Istanbulda iki yl, Ankarada yl, ikenceyle adam syleme kursu grd. ly konuturur o! Alr bir ly gn diker karsna, karr miting krssne, nutuk attrr, deil fkara yaln kat Krt Mahmudu, nutuk attrr lye. ok uramlard bu kasaba Aalar Krt Mahmudu ya535 i-aamaK iin. vOK para aoonuer, uerv r>eym uagaruak 3 ' adamlarn teker teker satn almlard. Gene de Krt Mah-mudun yakalanmas ok uzun srmt. Mahmut cva gibiydi, ele avuca smyordu, inanlmaz da bir haberci, gzc a kur- L mutu dalarda, Dervi Bey de ona ok cephane, para yolluyordu. Krt Haydar haynlk etmeseydi, hi olmazsa Mahmut kadar kurnaz bir adam olmasayd Krt Mahmudu kimsecikler yakalayamazd. Kurunlar bitip, candarmalarn stne koarak atldnda, vursunlar diye, tam o sura onu arkasndan yakalayan Krt Haydar oldu. Mahmut dilerini skp: nallah seninle bir karlarz, Haydar, dedi. Haydar onun bu szlerine gld. Herkes Cafer zpolata bir tuhaf bakyordu. Nasl cesaret edebilmiti, burada byle konumaa. Kaymakam: Konumazsa eer o, konutururuz. Bu ada artk konumayan adam olamaz. Olamaz, dedi Doktor. nsan bedeninin ancak direnci bir yere kadardr. Ondan sonra diren sfra der. Cafer zpolat inatlat: Krt Mahmudu hi bir g konuturamaz. Cafer Bey, diye bard Yzba. On bin lirasna bahse girerim sizinle... Hem de iki saat iinde konuacak. Hasan avua imdiye kadar iki saatten fazla dayanan kmad. Amerika-da enteresan gelimeler oldu ama, onlar Hasan avu metodla-r karsnda ocuk oyunca kalr. Bahse girerim. [ Ben de, dedi Cafer zpolat, daha kstahlaarak. Oradakiler ldrecek gibi baktlar Cafer zpolata. Nedense, her kimse, konumay baka bir yne eldi. Dervi Beyin kzkardeini, her zaman Sarolu soyunda byle bir kadnn bulunduunu uzun uzun konutular. Doktor bunun bir eit hastalk olduunu syledi. Hani kadn da ok gzeldi. Gerekten dnya gzeliydi. Sonra Hac Murtaza Aay; onun da yamalarn bir utan satn aldn, zeytinlikleri aladn dillerine aoaaar. sonra Belediye Bakanm aldlar ele... Adana da bar kapattn, her dizine bir kadm oturtup, sabaha kadar kadnlarn ayakkablarnda ampanya itiini syletiler.... Bu adam bu kadar paray nerede buluyordu? Onun kurduu kaak ebekesinden kimse sz etmedi.

Yzba ikide birde saatine bakyor, sandalyesinde dnyor, kalkyor pencereye gidiyor, geri geliyor, bir kadeh raky dikiyor, gene saatine bakyor, gene kalkyor, sklyor, durmadan, yemek yiyor, hemen pencereye frlyor, kapya kadar gidiyor, geri geliyordu. Buraya bak, delikanl. Buyur Yzbam. Syle aadaki candarmaya, buraya gelsin. Candarma geldi: Buyur Kumandanm. Hemen Hasan avuu ar. Bastne Kumandanm. Az sonra Hasan avu geldi. Sklm pklmd. Hazroi durumuna gemiti ama dklyordu. Btn bedeninin tepeden trnaa zangr zangr titredii belli oluyordu. Ne oldu Hasan avu, tam tamna saat oldu?, Senin marifetin byle mi? Konumuyor, dedi avu, Yirmi trnan teker teker ektim, bana msn demiyor. Taama baladm voltu, bana msn demiyor. Ben byle bir adam daha grmedim. Daha ne yaptn? saat iinde bu kadar m? Hasan avu bam yerden kaldrmadan: Daha sabaha ok var Yzbam. Bekliyorum avu. ok inat adam Yzbam. Bak avuum, diye ayaa frlad Sleyman Aslansoy-pene. Ben onun yoluna bir servet dktm. Ya konuturamazsan onu? Konutur unu. Sana bin lira var. Anan sd gibi helal olsun. 536 537 Konuacak, dedi Kaymakam. Doktor: Konumal. Savc: Elbette konuacak... Trkiye Cumhuriyeti her eye kadirdir. Benden de bin lira, dedi Kurtboa. Yeter ki sen konutur onu. O konumazsa btn istikbalimiz mahvoldu demeklir avu. Gster kendini aslanm. Kabakolu: Bin lira da benden. Cafer zpolata bakt herkes. Konumayacak, dedi Cafer. Eer sen onu konutura-foilirsen avu, benden sana be bin lira. iki bin lira da benden, dedi Ala Temir kekeliyerek. Konuursa iyi mi olur? diye de usulca sordu. Konuacak, dedi avu... Yelyepelek hemen kotu. Sevin iindeydi. Servet sahibi olmutu. Nasl olsa konutururdu onu. Daha neleri, neleri vard, Amerikan kursundan rendiklerinden baka... nce yalvarmaa balad. Uzun bir sre kan iindeki adama yalvard, kendine acndrmaa alt: Bak karde, diyordu, ne olursun, syle unu, ne var? Ne olursun. Sen bunu sylersen, bana ok ok para verecekler. Bir de Yzba beni astsubay yapacak. Dn bir kere, astsubaylk ne demek, ne demek! Haydi karde, ocana dtm, olunu ldrdm de ocana dtm, sebep olma ekmeime, tam yirmi be yldr bu meslekteyim, bu kadar paray bir arada grmedim. Mahmut karde, oluk ocuum var, rzklarna engel olma. Rzk kesenin boynu kesilir. Dervi Bey senin nen olur? Halbuki ben, ben... Bu iyiliini hi unutmam. Bana bu iyilii yaparsan ben de seni hapisten karrm, tdam verirlerse seni daraacndan alrm. Syle ki bana Murtaza Beyi Dervi Bey l538 drtt. Ne var bunda da nekes olup sylemiyor da rzkma mani oluyorsun? Daha ok, ok syledi ama Mahmuttan ses kmad. avu: Gnah benden gitti, diye grledi. Bahse girerim, dedi Cafer zpolat. Konuacak, diye fkeli, kesin konutu Yzba. Trkiye Cumhuriyeti... dedi Kaymakam. Varolsun, payidar olsun, dedi iki imeyen, kaslmaktan. ellerini dizlerinin stnde tutmaktan yorulmu Ala Temir. Bu erefsizliktir, dedi Doktor. Bir katili tutmak alaklktr. Ne demek? diye bard Doktor. Cafer zpolat: Btn bunlar bana m Doktor? diye soukkanl sordu.

Hep bir azdan: Sana olur mu? diye konutu tekiler, Doktor ve Cafe zpolat sustular. Hac Kurtboa saatine bakt. Saat drt, nerdeyse tanyerleri yacak, diye telaland. Hasan avutan da bir haber yok. imdi gelir, dedi Yzba. Hi zlmeyin. Ben gidiyorum. Bana izin ver de ben onu iki dakikada konuturaym Yzbam. Buyur git, dedi Yzba. Konusun da, ister sen, ister Hasan avu... Kurtboa yalpalayarak Komutanla geldi. Mahmuda ikence yaplan yeri biliyordu. Kapy ald, Hasan avu kapy, hemen at. ierde alt candarma ve Mahmut zincirleriyle pis bir amurun iinde yatyor, l gibi kprtsz, duvardaki gaz lambas titrek n arada yanp snerek zincirleri latarak salveriyordu. Hepiniz dar kn, diye emretti Kurtboa. avu sen de... Ben konuacam onunla, iyilikle... 539 fl^P! Kap kapand. Kurtboa vard, Mahmudu sa elinden tuttu. Kan iindeki el scakt. Osman bilirsin, ite u senin yattn yerde can verdi. Damarlarndaki tekmil kan boalttlar. Saramda, bunu da iyi bilirsin, Hac Veli etesiyle birlikte otuz kiiyi kayorlar diye, bir yarn dibinde kuruna dizdiler. Kim sordu, yozcuyu ldrp Yalnzdut Karakolundan hendee attlar, kaarken vurduk dediler, kim sordu? Resuln kellesini kesip anasna yolladlar, btn ky grsn de ibret olsun diye... Kim sordu? San Tanl kynde, kyn ortayerinde sekiz kiiyi meydan dayana ekti candarmalar, hepsini dve dve ldrdler, kim sordu? Sen btn bunlar grmedin duymadn m? imdi sabaha kar seni ldrecekler. Doktor raporunu yazd bile, yaaa... Sana yazk deil mi? Sen leceine Dervi lsn. Ben seni kurtarrm. Sana tarla veririm Akasazdan... iftlik veririm, Maa balarm sana lene dek. Haydi canm kardeim, iki gzmn yiit Mahmudum, haydi, syle, syle ki, beni Murtaza Beyi ldrmek iin Dervi Bey yollad de... Haydi canm... Sesi candan, okayc, baba, ana, karde efkatinde... Daha konutu, uzun, yank, dost, karde gibi konutu. Mah-muttan en kk bir ses bile kmad. Kurtboann tepesinin tas att: Ulan ldn m? diye tekmelemee balad Mahmudu. Ulan anasn avradn... Ulan... inat hayvan Krt... Ulan, Hasan avu, diye bard. Gnah benden gitti, ldr u deyyusu. Sesi kesindi. Hemen, koarcana oradan ayrld, bir fke, bir yorgunluk olaraktan salona girdi: Konumayacak, diye inledi, dolu rak kadehine sarld Bir de ben gideyim, dedi Cafer zpolat. ocukluk arkadamdr. Belki beni krmaz, mert adamdr. Git, dediler. ocukluk arkadandr, seni krmaz. Cafer zpolat kadehindeki raky ayakta bana dikti, sonuna, son damlasna kadar iti. 540 Usul usul tanyerleri iiyor, ge kalm birka horoz kasabann orasnda burasnda tmelerini srdryorlard. Gzalt odasnn kapma geldiinde ierden krlma seslerine benzer sesler geldi. Cafer zpoltm yrei czz etti. Hemen kapy ald, kapy Hasan avu at. Konumuyor, konumayacak bu adam Cafer Bey, dedi ylgn. Konuturamayacam. Aaah! Derinden iini ekti. Dar kn, hepiniz, diye emir verdi Cafer zpolat. Bakalm, bir de ben konuaym. Aada, slak imento tabanda Mahmut kvrlm yatyordu, l gibi. Kan imentonun ukurlarna gllenmiti. erisi inanlmayacak kadar berbat kokuyordu. Cafer zpolat ban yana evirip burnunu tuttu bir sre. ldrmler seni, dedi. Seni ldrm Allahszlar Mahmut. Syle karde... Ne olacak? Yoksa seni ldrecekler. Dervi Beye verseler verseler on sekiz yl verirler. Sana da yle. Bir af kar kurtulursunuz. Dervi Bey iin ldrtme kendini... Szn bitiremedi kendini dar att. ierisi ylesine sas sas, cierleri delen kokuyordu ki... Koarak Mahir Kabakolunun evine geldi. Konuacak halde deil, yar canl. Mahmut lecek, dedi kadehine yapt, bir dikite hepsini iti. Mahir Kabakolu kalkt ayaa: Hele bir de ben deneyim, dedi. Durun bakalm. Kabakolu korkarak, aya ayana dolanarak gzalt odasna girdi: Mahmut, Mahmut! diye bard. Krt Mahmut, eer Derviin adn verirsen sana Akasazdan iki bin be yz dnmlk bir iftlik vereceim. Yoksa lyorsun, lmsn ite... Bu szleri sylemesiyle darya kmas bir oldu. O gelir gelmez Sleyman Aslansoypene denedi kendini. Yar kan iindeki adam kucana alp yalvard. Mahmut ona da en kk bir kprtyla olsun karlk vermedi. leceksin, leceksin. Senin gibi bir babayiide, ana kuzu541

suna yazk deil mi? Dervi gibi bin it senin bir trnan eder mi, yavrum, aslanm? ini ekti: Yazk, dedi, oradan ayrld. lecek, diye grledi. Ona hi bir sz para etmez. lecek, konumayacak lecek? Yzba: Konuacak. Savc: Elbette. Kaymakam: Trkiye Cumhuriyeti ly bile konuturmaa muktedirdir. Cafer zpolat ayaa kalkp bard. Bir eli gsnde, br eli kadehinde: Trk n, al, gven. Bravo, diye alk tuttular ona. Hele bir de ben maskm deneyim u Krtte. dedi Ala Temir, yorgun, hazrol durumunda, ellerini dizlerinden ekerek ayaa kalkt. Gzalt odasna geldiinde gn yacakt. Odada gzlerini kirpitirerek bakt yreye, baklar geldi Mahmudun stnde durdu: Vah, dedi, vah. ldrmler seni. Yanma meldi, usulcana azn kulana dayad. Dayan karde, dedi, sabah oluyor. Ele verme Dervi Beyi. Ele versen de onu vermesen de seni ldrecekler. Doktor gn atarken sana bir al ine yapp ldrecek. Ona bunun iin ok, bir ton para verdik. Sen lyorsun, hi olmazsa Dervi Beyi ldrme. Salcakla kal, hakkn helal eyle aslan Krdm. Alayarak, gs kalkarak darya kt. Mahir Beyin evinin kapsnda bir sre beklemek- zorunda kald. Gzyalar bir trl durmuyordu. Kendi kendine konuuyor: Bu Hkmet adamlarnda, bu Aalarda hi din iman, merhamet insanlk kalmam, diyordu. Ylda binlerce, binlerce fkaray byle ldryorlar, ldryorlar. 542 Gzlerini mendiliyle iyice kuruladktan sonra yukar kt. Onu, ok geciktin, diye karladlar. Ne oldu. Konuacak, dedi Ala Temir. Mecburi. Konuacak, dedi Yzba. Hasan avu. Buyur efendim. De konutur unu artk sabah olmadan. Konuacak Beyim. Doktor ayaa kalkt, uykulu, sersemdi. Dn akamdan bn yana stmallar kapsn, yzlerce, oktan tutmulard. Doktor buraya be yl nce tayin edilmi, Erzurumlu fkara bir evin ocuuydu. Istanbulda Medreselerde yatarak, artk yiyerek okumu, kurda kua, tekmil yarata dman kesilmiti. Kasabadaki tek doktordu ve her gn yzlerce hastaya kinin inesi yapyordu. Kasabada kan dedikoduya gre kinin inesi Doktora pahal geldiinden hastalara su enjekte ediyormu. Ne ederse etsin Doktor be yl iinde zengin oldu. Bir portakal bahesi, yetimi, yetmi be dnm, alt bin dnmlk bir iftlik, Ana-varza ovasnda, iki de ev yaptrd kendisine, byk baheler ortasnda... Ben gidiyorum, diye azn bir kar aarak esnedi, gerindi. Bu adam inat Krt konumayacak. Ben raporu yazyorum. Cebinden kalem kat kard, bir sre yazd. Yazdn birka kere okudu. Oldu der gibi ban sallad, raporu Savcya uzatt: Kalp yetmezliinden, karakola getirilirken yolda lmtr. At stnde... Eer lrse rapor bu, lmezse raporu yrtar atarsnz. Hasan avu: lmeyecek Doktor Bey, dedi kt. Eeeh, o zaman da raporu yrtar atarsnz, dedi Doktor. imdi hastalar kaplar krmlardr. Dur Doktor, diye ayaa kalkt Hac Kurtboa. Aklma bir fikir geldi ki fikir derim sana. Ne? diye merakla sordu Doktor. Ne? diye sordu Yzba, bkm, yz Jcat gibi, solgun. 543 Ne? diye sordu uykulu, yar szm Savc. Beyler, Aalar, hem de Muallim Bey Hocamz diyor ki... Ne diyorum? diye uykusundan srayarak sordu Rstem Bey. Bey Aalar diyorlar ki bir zabt tanzim edelim, Krt Mahmut konumu gibi, imzasn atalm. Atalm, dedi Aslansoypene. Atalm,, dedi Cafer zpolat. Vay anasn, imdiye kadar neden bunu akl etmedik de gecemizi zehir eyledik? Tuh, dedi Ala Temir. Bou bouna ldrdler babayiidi, Krt Mahmudu. Tuh yazk... Kabakolu sustu. Hayr, diye bard Yzba. O inatlat, bir de... Konuacak. inatlat, dedi Savc. Bu adam devlet glerine kar inatlat. Bu adam hali isyandadr. Eer o konumazsa biz bu halk tutamayz. Bizi sokaa karmazlar, daireye vardrmazlar. Bu adam inatlat, bu adam hali ayaklanma zredir, konuacak sultanm, mirim.

Konuacak, dedi Kaymakam. Kimsenin devlet glerine kar byle kafa tutmasna izin veremeyiz. Sahte evrak tanzim etmek bizim iktidarszlmz gsterir. Devlet sahte evrak tanzim etmez. Bu adam konuacak. Ve Yzba gerilmi bir yay gibiydi, ayaa frlad: Vatanmzn btnlne, diye bard. Ortalk zangr zangr etti. Btnlmze kastederek ve millete refah saadetimize engel olmak iin... Ve son kalm Trk Devletinin selameti uruna... Kimsenin, bir lnn bile kafa tutmasna, son Trk Devletine... izin vermeyeceiz. Ve ali menfaatlerimizi ha-Jeldar etmee bir sinek de olsa, msaade etmeyeceiz. Bir Hkmet, bir devlet sahte evrak tanzim edemez. Son kalm Trk devleti... Soluyarak yerine oturdu. Ne demek, ne demek, diyordu boyuna. Ne demek, ne demek! Ne demek, sahte evrak 544 tanzimi ne demek Beyler, diyordu kprm, dudaklar fkeden titreyerek. Savc da ayaa frlad Yzba gibi. fkeli, sallanarak, fkelenmee alarak: Eer bir sinek, bir bcek, bir ar, bir hanmbcei, bir karncaysa da bize kar koyan, var gcmzle, btn varln toplayarak memleketin stne ykleneceiz. Ne sz o? Kollarn iki yanna ap uma talimleri yaparcana sallamaa, kendi de birlikte ne arkaya sallanmaa balad. Ne sz o, ne sz? Ne sz, sahte evrak tanzim etmek, ite bu olamaz. Krt Mahmudu konuturmaa Hkmetimiz elbette muktedirdir. Muktedirdir, dedi Kurtboa, Ne demek, ne demek... Muktedirdir, dedi zpolat. Muktediriz, dedi Aslansoypene. Olamaz, diye ayaa frlad Ala Temir. Bu nasl bir sz ki azmzdan kar da Devletin otoritesini be paralk eder, diye candan konutu Mahir Kabakolu. Kim bu insan ki byle bir teklifte bulunur? Kim? dediler hep bir azdan. Krt Mahmut konuacaktr, diye otoriter bir sesle, fkeli, kesin kmser, inat, gvenli konutu Yzba. Konuacaktr, diye bard Sleyman Aslansoypene. Devlet gcne da m dayamr? Konumazsa, dedi Doktor, hem de lrse, ite rapor elinizde. Gn bir minare boyu yekinmiken Hasan avu geriye dnd. Orada beklemekten can kmlar, gerilip, birer fke ym olmular, hep birden ayaa frladlar, kapda gzken Hasan avua doru. Hasan avu kapda gzkr gzkmez... avu tepeden trnaa kan, amur iindeydi. Yz sararm, uzam, sarkm, pasl bir renk almt. Akamki Hasan avua bu dklm bitmi, erimi, sklm pklm, derisi uval gibi gevemi, gzleri ukura kam adam hi benzemiyordu. 545 F: 35 ruzoa oaanm ortasna kadar ayaklarm srkleyerek gelen Hasan avuun yresinde kere hzla dnd: Ne oldu, konutu yle mi? Boazna kadar topraa gmdm, dedi duyulur duyulmaz bir sesle avu. Kekeledi. iirdim sonra da pompayla onu, Amerikan usul. Sonra, sonra, sonra...? ok inat. Anladk, inat inat. Anladk inat. Sonra, sonra... Sonra konuturdun mu? Ben, ben, be... be... ben... Byle inat bir adam grmedim. Ne oldu ulan? diye koparrcana onun kolunu ekti Yzba. Ne oldu ulan? nat, inat, inadndan... Yzba fkeyle avuun dizlerine dizlerine izmelerinin burnuyla drtt, vurdu, krarcana. Ne oldu? ld, dedi alams bir yzle avu, inadndan ld, biz onu iirirken. ok da iirmediydik. Yzba ldrd: Ben de seni, ben de seni, ben de seni ldreceim, dedi bararak, btn mahalleyi nlatarak, sille tokat avua giriti. avu zaten yorgunluktan lyordu, yere dt. Yzba yere upuzun uzanm avuun stnde lgn bir oyunda, salar diken dikendi. fkesinin gemesi uzun srd. Yerdeki avuun stnde dnmesi bir trl bitmedi. Sonunda Savc dayanamad: Kendinizi helak ediyorsunuz Yzbam, bu be paralk adamlar iin, dedi kolundan tuttu. Yzbay getirdi sandalyasna oturttu. Yzba ter iinde kalm, sapsar, krk gibi soluyordu. Ar ar, bacaklarm germi, kendine gelen Yzba: De mek konumad, ld ha? diye glmsedi. Demek koskoca546

man Trkiye Cumhuriyeti Hkmetinin gc yetmedi ona. Bizi lmle yendi, akolsun. Bir fke nbetine daha tutuluyordu ki, direndi: Kalk avu, dedi durgun bir sesle. Kalk! Madem ld, o itin lsn, yani leini gtr arnn ortasna, alana at... Nasl olsa onun nasl ldn herkes bilecek. Bari leini grsnler de ibret alsnlar... Kasabann alannda Mahmudun tannmayacak kadar parampara ohnu kanl ls iki buuk gn halka gsterildi. Eski Yunandan kalm geni bir mermer lahit kapann stne yatrlarak. Ve elik sinekler lnn stne inip inip kalkarak... 547 45 I Anavarza kayalklar scaktan atr atr yanyor, ttyordu. Sararm kekiklerin kokulan kayalara sinmi, arada bir esen yel bir dalga kekik kokusu getiriyordu, kavrulmu. irisikleri-nin yresinde elik yeili karnlar, mavi saydam, kanatlaryla hxzli bir yanp bir snen arlar dolayordu. Mor, kurumu, ak benek kayalar bir yerlerden, derinden uulduyorlard. Mor kayalklarda, yer yer, bir eski Yunanlnn elinden am ieki.er, I gn altnda gittike moraryordu. Eski kale duvar, kaln gl, | yzyllara dayanm, kekiklerin, karamuk, kesme allarnn, eek incirlerinin arasnda byk kesme talaryla ykseliyordu. Yerlerdeki kahverenginin stne mavi, kara, ak izgili seramik krklar, yabanl topra naklyordu. Bir kr ylan, ar, pullu, krk seramiklerin arasndan kayarak bir kaya yarna giriyordu. Krmz dilli, tez ayakl kertenkeleler, dilleri darda, bir top yalm almlar gibi, oradan oraya telala kayorlard. Knal bir keklik zurbas, uzun, krmz damarl bir kayann dibinde mavi, parlak gsleri, krmz gagalan, ayaklar, kara, ak izgili kanatlar, uuk yeil dolgun gvdeleriyle einiyorlar, ince topra kanatlarna, srtlarna savuruyorlard. Scak kzdrdka kzdryor, ocaktaki yalmdan demire dnm kayalklara, topraa dokunulmuyordu. Az nce dalga dalga esen yel durmutu. Eli aya bal rlplak kiiyi atlardan alp kayalkla548 rn yanan dzlne attlar. Eli aya bal kiilerden hi bir ses kmad. Kprdamadan, dileri sklm, gerilmi, diken diken, yanan kayalklarn stnde kalakaldlar. Yanarak, kvrana-ak. Kvrandklarm belli etmeden. Dervi Bey kayalklar krkl izmesiyle bir utan bir uca gidip geliyor, arada bir gz ucuyla da kayalklarn stne az yukar serilip kalm eli arkasna balanm Mustafa Beye bakyordu. Ayaklarm da dizlerine kadar Hidayet sk skya balamt. Bu yzden Mustafa Bey yanan kayaln stnde kazk gibi uzun duruyordu. Dervi Beyin gz Mustafa Beyin hayasma gidiyordu ister istemez. Ve Dervi Bey onun hayasn hi istemedii halde dnyordu. Burumu, klmt. Gittike de buruuyor, klyor, kararyordu. Nerdeyse bacaklarnn arasnda yitip gidecekti Ve soylu insanlarm ve soylu atlarn hayalar uyurken kk olur... Uyand zaman, azdka byr. Kadim insanlk insann soylusunu mutlaka hayasyla lmtr, insann her yeri, bumu, dudaklar, enesi, uzun bacaklar, ince bilekleri, soyluluk gsteren baka yerleri deiir ama, soylu bir kimsenin, bir atn hayas deimez. Eski Yunanda, Romada ayan ikinci parmann tekilerden uzunluu soyluluk alametidir. Yalan, uydurma... Hayay bilmiyorlard onlar, yozlam Yunan, Roma toplumu. Kadim topluluklar, Smerler, Urartular, Hititler hayann soyluluk alameti olduunu biliyorlard. Mutlak biliyorlard. Dervi Beyin de hayas tpk Mustafa Beyin hayasna benziyordu. Bu bir rastlant olamazd. Babalarnn, dedelerinin, amcalarnmki de tpkyd. amaz. Eildi, kayann stnde gerilmi, bedeni seyirmekte olan Mustafa Beyin ayaklarnn yanna melip, onun ayaklarna gzlerini dikti. Vay anasm, ikinci ayak parmaklar tekilerden uzundu. Hemen oradan ayrlp surun teki ucuna, kayann kuytusuna gitti, sa ayann izmesini kard, aknlk iinde kald. Onun ayann da ikinci parma uzundu. Olacak gibi deil, iini bir soyluluk sevinci doldurdu. Var, dedi, var, soylu insan diye bir insan tipi var. Var olu var. insanlar hayalarna bakarak l549 I snler. Bir de ikinci ayak parmaklarna... Yalnz birisi varsa bir insanda, o, yarm soyludur, ikisi bir aradaysa tam soylu. Bir de yiitlik, mertlik var. Soylu insan lmde yenilmez. Soylu insan, ha bir gn nce gitmi bu dnyadan, ha be gn sonra gitmi, soylu insan birka gn daha fazla yaamak iin onurundan bir ey yitirmez. imdi deneyeceiz soylu kardeimiz Mustafay... Tam soylu bir soy muymu, yoksa yarm soy muymu, parmak soylusu, haya soylusu muymu. imdi anlayacaz, diye mrldanarak, abuk abuk izmelerini giydi, plaklarn yatt kaya dzlne geldi. Hidayet! Buyur Beyim. imdi teker teker, Mustafa Beyden balayarak, bunlar ldreceim. Onlar bana ikence edecek, bir ayda ldreceklerdi. Ben onlar imdi burada ldreceim. brahim bo epeydir iin iin alyordu. Yalvarmaa balad: ldrme beni Bey, dedi. Benim ne suum var? Yerimizi Yel Veliye ben syledim de sen geldin bizi yakaladn. Bizi, bizi yakaladn. Bu mu benim dlm? Bu mu bana dl? oluk ocuum var Bey, ac bana... Ben yerimizi sylemesem,

Mustafay alp oraya gtrmesem, sen bizi bizi bizi zor yakalardn. Bey, Bey, Bey, trnan ptm, tabanlarnn altna kurban olduum... Yalvarmas dayanlacak gibi deildi. Hamdi de yalvarmaa balad. Dervi Beyin adamlar surun dibine dizilmiler, orada sessiz olan biteni seyreyliyorlard. unlar aln, teye, seslerini duyamayacam bir yere gtrn. Benim kurun sesimi duyar duymaz, her ikisini de alr getirirsiniz. Sakn ldrelim demeyin bu kfirleri, uaklar. Onlar ben kendi elimle ldreceim. Beni her gn bin trl ikencelerle ldrenleri... 550 Adamlar iki pla aldlar, surun iine, yekpare kaya kapdan geirerek gtrdler. Hidayet, Zekeriya siz de Mustafa Beyi kaldrp incitmeden, u duvara dayayn ve buradan gidin, kurun sesi, ya da benim armam duymadan buraya germeyin. Hidayetle Zekeriya, Beyi kaldrp yksek Anavarza surunun dibine diktiler. Aadaki ova ok derinde karm, yoldan geen insanlar, otomobiller, arabalar, atlar birer ku kadar grnyorlard. Ovaya km gne buusunun dibinde, kml kml birer tortu gibi... Haydi gidin! Hidayetle Zekeriya gittiler. Ortalkta t yoktu. T uzaklar dan duyulur duyulmaz bir uultu geliyor, onu da Dervi Bey duymuyordu. Duvar dibinde dimdik duran Mustafa Beyin yz, durmadan seyiren bedeni balmumu gibi sapsar olmutu. Yzndeki izgiler gittike derinleiyor, uzuyordu. Mustafa Bey gzlerini kapam, duvara balanm bir l gibiydi, bedenindeki seyirmeler de olmasa, kprtsz. Dervi Bey onun alt adm nnde, prtkl, rmcek a gibi mavi damarl bir kayann dznde duruyordu. Alm bacaklar salam, kayalara yapm, tabanlarnn altnn yandn duyuyordu. Tabancasm belinden kard, akrtyla kurunlar avula rina boaltt, geri doldurdu. Mustafa Bey gzlerini amad. Dervi Bey onun gzlerini amasn sabrla, sessizlikle bekliyordu. Gn kuluk oldu. Mustafa Beyin glgesi duvara yapm, Dervi Beyin glgesiyse onun ayaklar dibine kadar varm, duvara yukar uzamt. Dervi Bey birden sevindi, Mustafa Beyin gs inip inip kalkyor, kaburga kemiklerinin boluu iip boalyordu. iip boalma gittike hzn artrd. Ama daha, kardaki plak gz-ierini amyordu. Yz terleyip souyor, birden kzaryor, sonra birden sapsar kesiliyor, dudaklar kprdyor, moraryor, burun 551 uu ar .anau giDi inceden titriyor, kapal gz kapaklarnn alt, krlerin gzleri gibi yuvalarnda durmadan dnyorlard. Ve Dervi Beyin tabancasnn namlusu tam alnnn or-tasindaydi. Eli hi kprdamadan, oynamadan, titremeden yle duruyordu. Tabancann namlusu, topu, gvdesi ipileyen gnete, binbir menevite andan ana deierek, trl, kvlcmla-nan renkleri elie dkerek menevileniyordu. imdi artk duvarn dibindekinin yz, tekmil bedeni ince bir titremede, sabrszlkta, gerinmede, seirmedeydi. Dervi Bey buna seviniyordu. plak, yle kaskat kesilip orada, duvara yapm yle kalakalsayd yaplacak hi bir ey yoktu. Tek are tabancadaki kurunlar onun stne boaltmak, sonra da ekip gitmekti. Birden dizleri bklr gibi oldu. Ne gzel. Dman dize geliyordu. Sonra Mustafa Bey toparland. Titremesi, bedenindeki seirmeler durdu. Burun kanatlar rpnmad. Yzndeki sar yitip gitti, gzlerdeki kmlt da kesildi, yz keskin bak gibi, btn beden ta gibi bir hal ald. Kendine geliyor, diye dnd Dervi Bey. Bakalm, bu gerginlie ne kadar dayanabilecek? Bir insan bedeni, iradesinin dayanma gc ne kadardr? Ve Mustafa Bey kurunun patlamasn her an bekliyordu. Gz aralndan, bir pus iinde tabancamn kvlcmlanan meneviini bir an grm, bekliyordu. Birden yz glmser gibi oldu. Bu glmsemeyi hemen o anda bir karanlk gerilme ald. Yz bir alyor, glmser gibi ediyor, bir kararp kaya gibi kes-kinleiyordu, duygusuz, kan ekilmi, sert. Yzndeki gne glgeleri andan ana deiiyordu. Dervi Bey onun srtndaki tylerin dikilip dikilip yattn, tylerin dibinin iip iip indiini aknlkla grd. Tyler dikildike, m bedenlerdeki tyler gibi, yz sertleiyor, gerginleiyor, avurtlar ieriye kyordu. Skmayacam, diye inatlayordu Dervi Bey, o gzn amadka, ben de byle bekleyeceim, tam alnnn ortasnda tabancamn namlusu. Bu namluyu o bir ara gzlerini aralayp 552 grmtr. Mmkn yok grmtr. Grmemise namluyu tam alnnn ortasnda duyuyordu. Tabancay doldurur boaltrken tabancann nerede olduunu sezmitir. Namlu gittike bekledike alnn oyuyordur. Namlunun azndaki yer o bekledike yara olacak. Onu ldrmeden, ldrmeden dize getireceim. nce gzn atracam. On gn on gece byle dayansa Mustafa ben de dayanacam. Eli titremee balad. Ne o, kolum mu yoruluyor? Ne o? Dayanamayacak, hemen tetie kecek miyim? O zaman ben onu deil, o beni ldrm olacak. Mustafa Beyin burnu inceldi, sivrildi, dudaklar aard, krt, bzld. Avurdu avurduna iyice geti.

le sca kzdrdka kzdrm, dalga dalga gelip giden esintiler birer yalm dalgas gibi ortal kavuruyordu. Kekik kokular ar, topraa yapmt. Ortada bir yanm toprak, kaya kokusundan baka koku yoktu. Dervi Bey susadn, yreinin susuzluktan yandn birden duydu: Hidayet su! Hidayet hemen mataray yetitirdi. Sol elime, sol elime. Sol eliyle, gzlerini Mustafa Beyin yznden ayrmadan suyu sesli, lkr lkr iti. Mataray Hidayete verirken Mustafa Beyin usulca dudaklarm yaladn, bedeninden, tepeden trnaa bir titremenin getiini, derinin para para kararp rperdiini grd, kvan iinde grd. imdi Mustafa Beyin bedeni usul usul asl rengini alyor, kllarn dibinden balayarak belli belirsiz terliyordu. Az bir srede, krk iinde kalm, krklklar keskinleyip derinlemi aln domur domur terledi. Ter oalarak, boncuklayarak batan aa iniyordu. Az bir srede btn bedendeki terler boncukla-di. Sonra boncuklam terler oluk oluk aa, yere akmaa balad. Ayaklarnn evresi bir ter slaklnda yuvarlak karard. Sonra birden bedendeki terler kurumaa balad. Deri gerildi, burutu, prsd. Bir buu altnda kalm, m gibi yumul553 uu. ousu. lanz goz Kapaklarnn alt durmadan, sonsuz bir devinmede oynuyordu. Dervi Bey kk bir kprdasa, bir t karsa, biliyordu, Mustafa Beyin canna minnetti. O da durmadan oluk oluk terliyordu. Giyitleri yamya olmu, izmesinin ii pslak, terle dolmu, terler srtndan, pantalonundan, dizkapaklarndan fkrmt. Tabancay tutan elinden topraa p p ter damlyor, terler daha ayaklarnn altndaki yanan kayaya varmadan buu oluveriyordu. Sar yamur yamaa balad, birden bir saanak indirdi geti, sapsar. Mor, krmz damarl kayalar, gneten yanp kapkara kesilmi topra, yalm yalm bozaran gkyzn, aada bir kalay svsnda yalbrdayarak akan Ceyhan rman sarya boyad. Daha yeyni bir saanak daha geldi geti. Sonra yamur usullad, belli belirsiz, billur sarsnda yamaya balad. Mustafa Beyin sapsar kesilmi bedeni buruuyordu. Rengi alarak, solarak, kllarn dibi domur olarak... Boyun damarlar imi, yz de kr krt. Gzleri l bir yuvarlak gibi kpr kpr, sk skya yumulmu kirpiklerinin ardnda. Dervi Bey alacak bir eyi andan ana izledi, gzle grlr, elle tutulur gibi Mustafa Beyin btn bedeni, tepeden trnaa usul usul katlayordu. Kolay, diye aklndan geirdi Dervi Bey, ok kolay... Byle gzleri kapalyken, yiyip kurunu lmek. Baban da lr byle, yersin kurunu tamam. Ne ac, ne szi, birden tamam. Aln da kaan m Mustafam, aslanm, yiidim? Sen gzn amcaya kadar elimde tabanca bekleyeceim... Gzn ap, t ki tabancann souk namlusunu alnnn ortasnda duyuncaya... Bekleyeceim, sen byle karmda, alnnn namlu gelen yeri yara oluncaya kadar bekleyeceim, ondan sonradr ki, yle erkeke, gz gze leceksin sen... Son deminde, korkunun, yalvarmann meneviledii o ela gzlerini greceim Mustafa. Akyollu, soylu dmanm. Kaslm beden, alndan balayp, akaklardan, duruklardan terler inerek, omuzda, koltuk yrelerinde domurlayarak ter554 lemee, buruuu almaa balad. Yumulmu gzlerdeki yuvarlaklar da frl frl dnmee, hzla kprdamaa baladlar. Dervi Bey bu ara onun gzlerini azck aralayp yreye, namluya baktn sand. Mustafa Beyin dudaklar moraryordu. Byklar sarkm, yar aralk az bir gen olmutu. ikin, kt, kapkara bir ar, inanlmaz bir tela, bir grlt vzltyla Mustafa Beyin bann yresinde kere dnd, sonra ayn hzla havaland, surun stnde bir ileri bir geri, sonra kayalklarda yitti gitti. Hzl ar bir an Mustafa Beyi kendine getirmiti. ekip gidince Mustafa Bey sonsuz, gerilmi, tutanaksz, zavall lm boluuna yeniden dp, tabancanm alnm oyan, yakan, actan namlusunu derisinde baz souk, buz gibi, alnna donmu demir yaparak, baz yanarak, yakarak duydu. Gene bedende seyirmeler balad. Bacaktan giren bir kprt belden kyor, belden giren kprt kalalarda bitiyor, beden kprdap duruyordu. An giderken Mustafa Bey gzlerini bir daha aralad, yrei skyordu, bu kadar beklemeye dayanamyordu. Namlunun azndan kacak kurunu her an bekliyordu. Ve kurun gecikiyordu. Ba dnyor, dizleri titriyor, yrei gsnde kopacak-m gibi atyor, ayann altndaki toprak sarslyor, kayyor kayyor, yal, cilalanm akyor, bekliyordu. Soluu durarak, karak. Sk, sk, durma sk! Kpek, diye geiriyordu iinden. Bunu iinden belki yzlerce kez syledi. nce tede, kayann ortasnda bitmi, alt top mavi, parlayan, her birisi bir yumruk kadar, en by uzam, gnee bulam, ortal maviliyen kaya kengeri grd. Alt top diken mavisi gzkapaklarnn altnda klanarak, dnerek, mavisi kes-kinleerek, yresinde gne halkalar, gkkua renginde oalarak, ortasnda dikenli yuvarlak, onun stnde menevili tabancann az karanlk, kuyulaarak, ok k, ok diken diken mavi, ok karanlk kuyu az, kuyu azn bekleyerek, bir lgnlkta, kuyuya bir delilikte atlmak isteyerek, kaskat kesilip soluu taarak, iinden yldrm gibi bir arnn, keskin ustura az 555

geug... yareszuKte nuzunlenen, tendi kendine acyan, serek kahrolan, bekleyerek, lm, az sonra gelecek lm, soluunu tutmu beklemekte delilenerek, abuklamas iin areler aratrarak, bulamadan kaslar delicesine katlap souya-rak, yreinin kula sar eden at birden durarak, bir bolua ustura azna der gibi parampara derek, her parada inanlmaz arlar duyarak, sonra mtevekkil, zlm, terleyen, boyun emi durarak, beklemekten holanan, nerdeyse glerek, gzlerini bir daha aralamak iin cann verircesine isteyerek... Bekliyordu. Gzkapaklarnn ardnda gne yanarak younlayor, turunculayordu. Gle benzer, hkra, ayak srtnmesine, ku kanad rpnmasna benzer, bir uultu iinde beliren bir ses geliyordu kulana... Ses geniliyor, uzaklap clzlayor, oalan, gzkapaklarnn ardnda younlaan kla birlikte uultu yaklayor, frtnalayordu. Dervi Bey Mustafamn bedeninin usul usul yorulup prs-dn, gcn, dayanan yitirdiini anlad. imdi dayanamayp gzlerini aacak, o da, kurunu, gzlerinin iine baka baka, skacakt, lrken gzleri ne syleyecekti? Hayasna bakt, bzlm, gittike, bzldke kararm, karnn altna, etin iine ekilmi gitmitir. Kendi de yoruluyordu. Byle tetikte, elinde tabanca, bu gittike bastran, kzdran scan alnnda., kzgn, krmz demire dnm kayalklarn ortasnda daha ne kadar dayanabilecekti? Bir su gibi terliyor, izmeleri terle doluyor, giyitleri pldak suya batm gibi pslak oluyor, sonra birden atr atr, deride, giyitlerde, izmede ince, ak bir toz tabakas brakarak, hemen kuruyordu. Gn leye geliyor, tepesindeki gne ivi gibi beynine iliyordu. Mustafa Beyin klm, utantan ne doru yumulup iki kat olmu bedeni apak, dmdz kesilmiti. stten, lk la bir ku srs geti, Mustafa Beyin bedeni saa sola birka kere salland. Azck da terledi, sonra ter buulanr gibi hemencecik kurudu. 556 Dervi Bey onun bedeninin sarsldn, yreinin, gs kafesini yrtarak dar frlarcasma arptn grd. Beden olduu yerde sarslyor, ne arkaya krlarak zngrdyordu. Tiz sesiyle, kuzeydeki kayalkta bir ylan tt. Dervi Bey at kald. Mustafa Bey birden, iinde yeiller yanp snen, kaynaan gzlerini am, btn gc gzlerine toplanm, ine ucu gibi bir gzbebeinin ucunda toplayarak elik ltsnda ona bakyordu. Mustafa Beyin gzlerini amas onu ok artmt ama, o, daha da ok onun bu gzlerindeki yrekli elik ltsna amt. nce sevinir gibi oldu. Mustafa Bey cnun lm kusmaa hazrlanm tabancasnn karanlk aznda, gerilmi yznde, arm gzlerinde bir sevin dalgasnn bir an uuup sonra yittiini grd, o an o da sevindi. Bu uuan revinci Dervi Bey de onun yznde grd, kendini toparlad, haydi, dedi, bitir u ii, bas tetie... Tam aln... Birden vazgeti. lmn geldiini Derviin yznden anlayan Mustafa Be yin gzleri birden ltsn yitirip saydamlat, byd, apak, karasna kadar apak kesilip anlamszlat. Yz de yld, nce karard, soldu, acya benzer bir karanlk geldi, sert, yze akld, bir an beklemede burun delikleri rpnd, dudaklar kasld, incecik bir izgi olup sonra aldlar. Bu beklemede gene \iek delicesine arpmaa, beden zngrdamaa balad. Dervi Bey ne yapacan bilemeden, erindeki tabancann namlusunun az topraa doru dm, bitkin yle kalakald. Mustafa Bey bunu grnce, az bir srede zangrts kesildi, yznn soluk yerini canl bir karartya brakt. Kvanca, bir anlk daha, bir an daha, yaamakta olmann sevincinde yz allak bullak olurken, Dervi Bey bunu anmda farkedip tabancasn dorulttu, tam... Yz gene, o anda soldu, keskinleti, soldu, gzler saydam, buz gibi... Kusmak geti iinden Dervi Beyin, irendi bir eylerden. Mustafa Bey de tpk onun gibi oldu, irendi. Azndan kaygan, boz bir su akmaa, gsnden aa szlmee balad. 557 ^^^iPMHBMB Mustafa Bey glyor, iyice, eremeke glyor, gzn onun bedeninin bir yerine dikmi glyor. Baya, baya dudaklar gerilerek glmsyor. Glmsyor mu? Sevinli mi? Tabanca gene doruldu. Glmsemeye korku kart, sonra bir hzn, sonra bir yalvarma... Gzlerini bir yerine dikmi, bir dmeye, ceketinin dmesine, yok yok, kravat inesine, deil, kuana... Dervi Bey bir sre onun neye baktn aratrd, buldu Kck bir uurbcei sol yakasna yapm, orada l gibi duruyordu. Dervi Bey aratrrken Mustafa Bey usul usul kendine gelmi, gzlerini krptryor, yalvarma, korku, acma, ac duygularndan syrlyor, kendine geliyordu. Dervi Bey diini skt, kulaklar uuldad, tabancasnn sa-pndaki eli acd, saa kaym tabancay alnn ortasndan ald, tam yreinin stne getirdi, Mustafamn gzleri tm yalvar kesildi. Dervi Bey bunu hi beklemiyordu, ard, tetikteki parma gevedi, bir tuhaf bakm ki ona, Mustafa Bey utanla gzlerini yumdu, rengi de solukluktan kararmaa, kzarmaa geti. Dayanamad, kapar kapamaz da gzlerini at. Dervi Beyni sevin iindeki utkulu yzn grd. Kollarm indirmi, yanna sarktm, uykusunun tadm karr bir haldeydi. Mustafa Bey gzlerini kapatt kapatt at. Kapatt at, Dervi Beyi karsnda dinlenmi, yle rahat ramrahat, iini bitirmi, baarsn salam bir insann sonsuz mutluluunda grd. Yznde birden bir irenme, kinli bir gerilme, sertleme oldu, gzleri gene menevileyip dirildiler, canl, o elik lt geldi gene, ine ucu gibi gzbebeinin ucuna kondu. Bekledi. Korkmadan rkmeden, lm

gibi, lm beklemeden, durgun, hi bir ey olmuyormu gibi. Bunu amnda gren Dervi Bey fkesinden tepeden trnaa titredi, tabancann namlusunu hzla alnnn ortasma getirdi, tetie kecekken, yzne, gzlerine bakt, buna sonsuz ard. Vay anasm, yzde, gzlerde herhangi bir deiiklik olmamt. Tabancasn indirdi, glmsedi. Mustafa Beyin gzlerindeki o lt yle duruyordu. Yzndeki hatlar keskinlemi, sert. Az nce tekmil izgileri, derisi, diken diken olmu salar, sarkm byklan, bir yalvar olup km gzleriyle, tekmil be558 deni, bzlm hayasyla tm yalvar olup km Mustafa Bey,, deildi. Bir kartal gkten aa flad. Krmz dilleri darda on bir kocaman, srtlar yarlm kaya kertenkelesi sur duvarna trmanp surun tesine getiler. Kocaman, kt kapkara srt bin-bir san halkann ltsnda bir ar kulaklar sar eden uultusu vzltsyla Mustafa Beyin bann yresinde uzun bir sre dnd. Mustafa Beyin bir ta gibi donmu kalm yz. lt iindeki eliklemi, sevinli kvlcmlarla canlanm gzleri deimiyordu. Scaa, korkuya, lme, burnunun ucundaki ha kt, ha kacak kuruna meydan okuyordu. nand, diye dnd Dervi Bey, ldrmeyeceimi sanyor, kpolu alak kpek, unun yrekliliine bak! fkeden tm bedeni gerildi, tabancay kaldrd, gzlerini yumdu ki... Edemedi, yumulu gzlerini tetie kmeden nce at... At ki... Mustafa Bey, o Mustafa Bey deil, bir hzn, bir alama, dkn, yklm, dudaklar sarkm byklar enesinin altna inmi, ba gsne dm, baklar yitmi gitmi. Dervi Beyin eli iniverdi. Bu inen eli Mustafa Bey grd, tepeden trnaa tekmil bedeni, yz, gzleri, salar, elleri, aya, ak dileriyle glmseyen, belli belirsiz glen, iten, damarlarna kadar, iliklerine ileyen bir sevin iinde kald. Ayn sevince, yaama, azck daha soluk alma sevincine katlmaktan Dervi Bey de kendini alamad. Sonra birden kendine de Mustafa Beye de fkelendi, bir an aresiz, ne yapacam bilemedi. Bu fkeyi Mustafa Bey grd, artk kurtulu yoktu. Yldrmla arplma dnd, bedeni birka kere zikzakla, sert kesildi doruldu, kesildi doruldu. aresizlikle kapal gzlerini ikisi de ayn anda atlar. Uzaklarda, gkten apak kl bir bulut glgesini kayalklara yaym, karanlk geiyordu. Mustafa Beyin gzleri ak buluta takld, Dervi Bey de kendinde olmadan ak bulutu izlemee balad. Bulut akt gitti. Glgesi ovay, dereleri, hykleri, batakl, hamazl, toz lu yollar yalayarak Torosa doru vurdu. Yanm, kavrulmuv keskin kokulu kekiklerde daha yeil karnl sinek kadar kck 559 I arlar dolayorlar, dallarda kalm son kurumu ieklere konup kalkyorlar, inanlmaz bir grltyle uulduyorlard. Mustafa Bey kslm gzleriyle btn bunlar hayal meyal, oaltarak, soldurarak gryor, duyuyordu. Ayann dibindeki kaya-hkta kertenkeleler birikiyordu. Her birisinin krmz dilinde bir sinek, rpnmay unutmu, yle birikiiyorlard. Kapkara, uzun bacakl ve srt ak izgilerle derin, para para blnm bir rmcek, kaya arasna ve bir kesme alsna gerdii ann kesinde kmltsz duruyor, ana dolmu bykl kkl rpnan sinekleri, arlar bekliyordu. Durgun, gvenli, bir eski zaman sultan kadar konur. Bir utan bir uca bir araf gibi kaim tellerle gerilmi a salamd. Anavarza kayalklarnda esen, tozu dumana katan sert yellere bana msn demiyordu. Kolu yorulan, ne yapacam bilemeden, bir tuhaf bir d iine giren, gzleri rmcekten, sineklerden, gittike byyen, mavisi usturalasan yumruk yumruk kenger dikenlerinden, Mustafa Beyin hayasna, hayasndan bzlen gzlerine, trnaklarnn ularna kadar terleyen, salarndan byklarna gidip gelen, gidip geldike aresizleen Dervi Bey birden yrmee balad. Bir deli fkede, Mustafa Beyin stndeki tam dzlnden surun kesine kadar gidip sert dnyor, gidip dnyordu. Mustafa Beyin aresiz gzleri de ona balanm gibi, ayn hzla onun gidip gelilerini, yznn, ellerinin, ayaklarnn, kabarp inen srtnn, byyp klen, bir ho alp kapanan, be-leren gzlerini en kk ayrntsna kadar, gzlerinin iine ilen-micesine izliyordu. Ayaklarn, admlarm atarken, kopmu ayaklar gibi, sanki bedenden ayrlp bir daha dnemeyeceklermi gibi atyordu. yle frlatp frlatp, tabancal elini kirli bir eye dokunmu da artamamcasna sallyor, silkiyordu. Gzleri kapanp alyor, kapanp alyordu. Yz derin krklklar iinde kalm, bir alyor, bir kapanyor, bir an mutlu, rahat bir yz oluyor, krklklar gerginliini yitiriyor, derken birden kapamyor, korkun keskin, yzlerce krkla kapanyor, fkeden kuduruyor, az sonra Mustafa Bey bu yzde inceden bir sevincin uutuu560 nu gryor, ister istemez o da onunla seviniyor, sonra yz kapannca, o da kapanyordu. Dervi Bey gidip gelirken tarifsiz bir korkuya kaplyor, korkudan, kendinden geiyor, bir lm boluunda rpnyor, damarlarndaki kan tekmil boalyor, sonsuzluun usuzluunda gidiyor, gidiyor, duracak yer bulamayp bir rpnmann yokluuna dyor, birden ayn duygu iine Mustafa Bey de kendisini kapp koyveriyordu. kisinin de, keden Mustafa Beyin nne gidip gelen, yry gittike hzlanan, gittike bir uuntuya yaklaan Dervi Beyin, onu gzleriyle izleyerek, ba dnen, yaad tekmil duygular yaayan Mustafa Beyin dizleri titriyordu. Dervi Bey birden durdu. Mustafa Beyin gzleri de durdu. Saydam, bym, bir noktaya dikildiler. Dervi Bey bir kendi titreyen dizlerine, bir Mustafa Beyin dizlerine bakt. Ustura gibi, diken diken sivrilmi san yamur, birden, fa diye indirdi.

Glmsedi. Mustafa Bey de dalkavuka glmsedi. Btn cinleri tepesine srad, elindeki tabancann sapn skt. Avucu-na kan oturdu. Sar, ustura gibi yamur maviye, kenger ieklerinin diken diken, tten, savrulan mavisine dnt. Diken diken, keskin, mavi seller bin yllk heybetli, ar, kaln suru, keskin, mor, ak benekli, pembe, krmz, yeil, rm ak damarl kayalklar som maviye boyayarak; sakrdayarak akt. Aladam stnde karararak, kaynayan, stste ylan, bir yan gittike gece karanlna gmlen, karardka ge, oradan ovann stne kaynaarak yryen, oalan, byyen, gelip Anavarza ovasnn ok uzak gnde stste ylan, dnen, grldeyen, stste imeklenen, ovann gn krmz bir yalmla bien, ortal gn aydnlndan da keskin bir aydnla boup hzla balkyp snen bulut mavi yamuru ovann, kayalklarn bir o yanma, bir bu yanma kudurmu mavi vgnlarla savuruyordu. Avucuna kan oturdu. Drt dnd orada. Bir d iinde tm bedeni arm salland salland. Mustafa Beyin alnna di561 F: 36 ...-..y, u*jLiv/y, uuuMUUi kUl'ULJX'CI. 111U1, lllUlj JCC ACLUCU 1UU1. 1 Oparlanan Dervi Bey gene hzla yrmee geti. Hep yere bakyor, derin bir dncede, iliklerine kadar duyarak, sarslarak, dncesini ayaklarnn hzna uydurmu, uunuyordu. Mustafa Beyin gzleri onunla gitti geldi, geldi. Gzler ayaklara, ayaklardan kabzay skm, morarm ele, bklp dorulan bele, gzlere, kulaa, krp alan alna, sarkan, yumulan dudaklara gidip geliyor, gidip geliyordu. Mustafa Bey birden kusar gibi yapt, kusma sesi kard, ama kendini tuttu. Dervi Bey durdu, ona kmseyici bakt. Mustafa Beyin gs inip inip kalkyordu. Dervi Beyin de yrei aym hzda arpmaa balad. Sar yamur fooo diye indirdi. Dervi Bey daha hzl yrmee gidip gelmee balad. Mustafa Bey de ayn hzla onunla, gzleriyle bayla, omuzlar, salar, ka, az, boynu kmldayabilen bedeninin her yesiyle gidip geliyor, onunla birlikte koturuyor, boynunu uzatm, or#m hzna ulamaa alyor. Her ey bitti, diye dnd yldrm arpm gibi. Artk Derviin kendisini ldrmeyeceine inanmt. Umudu yklnca yznde bir ikircik dolat, gzlerini kst, namlu aznn geldii, souk souk karard, sol yanan buruturdu, ykt, sol gz, yana krk iinde bzld, az arpld, bir anlk dnememenin dehetinde dileri biribirine gemi bekledi. nce yzde gergin bir zavalllk, sonra gzlerde yalvar, sonra bir sevincin bedende uuur gibi olmas... Dervi Bey de btn duygular, yalvarmann aalanma-'] sini, sevinteki dalkavukluu, lm beklemenin, hi bir ey dnmeden beklemenin, bir anlk dehetini ve vazgemenin rahatln, yorgunluunu, zln Mustafa Beyle birlikte, sanki onun bir parasym gibi yaad. Mustafa Beyin yz kaskat kesildi. Beden doruldu, koi-lar, beli, baldrlar, kalas, dizleri, hayas, kllar, salar kaskat kesildi. Sonsuz bir kin duydu Dervi Beye, onun gzlerine btn soyunun yllardr besledii kinle dimdik bakt. Dimdik, 562 korkusuz, aalayan, ldren, balamayan, hi bir zaman da balamayacak olan, kininin bykl, fkenin deheti yalnz gzlerde beliren, hi bir zaman, hi bir devinein, olayn, szn, duruun, sesin anlatamayaca birikmi bir cn gzleriyle bak ti. Dervi Bey bu korkun c almann dehetinde ezildi, arpldi, yldrmla vurulmua dnd, eli aya boand. Glmee balad, Kahkahalarla kendinden gemi glyordu. Kahkahalar, glmeler, gzlerini onun gzlerinden karp karp yeniden bakmalar bu deheti azaltamad, kann donduran, iinde ne varsa ap gtren bu buz gibi fkenin, irenmenin, ldrmenin arln yeyniltmedi. Onu hemen ldrmeyi dnd, vazgeti. Hemen, hemen, hemen, hemen ldrmeli. Arkasn Mustafa Beye dnd, yandaki kayann stne kt, soluu tam, u kayal koarak km gibi gs krk gibi iliyordu. ldrmeli, ldrmeli, ldrmeli hemen... Onu byle, byle yiitlemi, kinli, byle fkeli gndermek... Kyamete kadar byle yrekli, byle yiit, byle lme meydan okuyan... Byle kalmasn, byle lmszlemesini salamak demektir. nsan lrken hangi duygu iindeyse yle kalmaz, yle lmez mi? yle kalmas gerekmez mi? Onu srm srm, srm srm srnrken ldrmek... Yalvarmay, aalanmay, korkuyu onun yznde donmu, l yz korkmu, dalkavuklukla glmseyen... Dervi Bey srtn delen, ar, fkeli, yiit, kaskat gzlein arln stnde duyuyor arkasna dnmee korkuyordu. Bir sar vgn vurdu geti. Kayalklarda diz boyu uzam kenger dikenlerinin yumruk byklndeki, kayalklar mosmor bir baheye eviren ieklerini edi, bkt, yatrd, dorulttu, o yandan bu yana savurdu. Sar sel kayalklar arasndan hzla, dolgun, grltl, ovaya doru sakrdad. Dervi Bey ne kadar byle gerilmi, srtn delen, yakan arlk stnde, orada tan stnde oturup, bin trl dncede dnerek kvranarak oturdu, farknda deil. lkin tabancal elinin uyumu gitmi olduunu anlad. Sonra bir boluk iine dnce iinden sevince benzer bir eyler geti, arkasna dnn563 p I

ce Mustata Ueyin can ekiir bir halde gibi, her yannn sarktn, gzlerinin ferinin bitmi, karasnn bozarp n yitirmi, buru buru, anlamsz, baksz olduunu grd. Beden btn canlln yitirmiti. Yava yava, aa doru zlm sald, az nce kalkt tan actan keskinliine oturdu. Ynn de Mustafa Beye dnd. Mustafa Beyin incelmi, gittike klen, bklen, canlln, kvranmasn yitirmi bedeni, krpmay unutup, baksz, bir sonsuza alm gzleri buruuyor, aaryor, soluyordu. Gsnde, yznde donmu, baksz baknda en kk bir kprtnn bile izi yoktu. lse yere yuvarlanmas gerekmez mi bunun? Yoksa uyuyor mu? insanlar ayakta lr, yklmadan ayakta uyuyabilirler mi? ld, diye dnd Dervi Bey, bu adama bundan sonra kurun sklmaz. Bunu burada brakp gitmeli artk. Ellerini ayaklarn zmeli brakp gitmeli, bir daha da benim bir dmanm var, diye dnmemeli. Kurunu yemeden ld daha. Korkak, pis, aalk... Bu kadar korkan, aalanan insan da ldrlr m? ldrmenin de bir yolu yordam olmal. Kuu karncay, biltekmil yarat... iekleri bile koparmanm bir yolu yordam olmal. Gebe kadma, tohuma kam iee dokunamamah insan. Bu haide zaten kendi kendine lm insana da dokunamamah insan... Mustafa beni yakalasayd, bu halde ldrr myd? Hi dnmeden, karln az nceki kine kesmi gzlerini ansyarak verdi, ly bile bu kin, bu fkeyle bin kere ldrrd bu insan. Ama bu insan, onca kinin ardnca bylesine de bitiyor. Hidayeti aracak, haydi brakn, ellerini zn de unlarn gidelim, diyecekken, son olarak ban kaldrd, ard, ona bakar bakmaz, Mustafa Beyin bir kurtuluta sevince batm, canlanm yzn grd, hemen vazgeti. Tabancasna davrand. Tabanca onun yznn hizasna, alnnn ortasna gelinceye kadar Mustafa Beyin yz, gzleri deiti, burutu, soldu, kan ekildi. Dervi Bey daha da ard. Tetie basamad akmlJctan. li titredi. Allah belasn versin, diye geirdi iinden. Byle adamn 564 Allah belasn versin. Tabanca gene ar ar aa indi. Arkasn dnd gene yrmee balad. Bu adamn yzne bakma-mah, diyor, gittike hzlanyor ve bir kere olsun dnp de Mustafa Beye bakmyordu. Her eyin bittiini anlad Mustafa Bey... Ve dudaklar kpr kpr elham okumaa balad. Dervi Beyin ayaklar hzlandka, onun da elham okumas, dudaklarnn uunmas hzlanyordu. Kendini hzlandrm, tm kinini, irentisini ayaa kaldrm, geriye dnerken... Mustafa Beyin dudaklarnn kprts kirp diye kesildi, gzleri bedeni, salarna kadar bir yalvarma kesildi. Donmu. Dervi Beyin tabancasmn scak, yanm, ya kokan demiri alnna yapt. Demir onu anmdan itti, ban surun duvarna kere vurdu. fkeden ikisi de iliklerine kadar titrediler. Bu sefer tamamd, ldrecekti. Dervi Beyin iinden, kararl bir ldrmenin sevinci geti, bir adm geriye ekildi, gz gze geldiler, Dervi Beyin parma kprda... Yeter, yeter, yeter, diye inledi Mustafa Bey. ldr beni Dervi... ldr... l gibi, kendinden gemi, duvardan kayaln dzlne cansz salverdi. Boylu boyunca uzand, gzlerini de kapad. Solgun, bitkin yz aaryordu usul usul... Duyulur duyulmaz, dudaklarnn kprts belli olmadan, soluksuz: ldr, ldr, yeter Dervi, ldr beni! diye yalvaryordu. Dervi Bey bu yalvarmalar duymuyordu artk. Eriilmez bir sevincin ortasnda, tadn sonsuzluunda ayaklan yerden kesilmi kvanyordu. Tabancasn yerine soktu, bir daha yerde yatan adama bakmad. Bakmak gereini de duymad. Yerde yatan adamn varlndan azck olsun haberi olsayd, yerdeki kendinden gemi adamn durmadan, ldr, ldr, ldr beni, diye yalvardn duyar, daha ok, eriilmez or sevinte daha ok kvanrd. 565 Sar, diken diken vgnlar gn batdan birka kere stste vurdu. Sonra vgnlar gneyden, doudan, kuzeyden, ksa aralklarla savurmaa baladlar. vgnlar, arada da kenger dikeni mavisinde veritiriyorlard her ynden. Bu anda kayalklar, surlar, kale bedenleri, kilise kalnts, aadaki ulu kap, byk, inke talarndan oturma yerleriyle olduu gibi duran tiyatro, yollar, akar su, aada yeillenen bataklk, kprm yaan, akr akr derelerden inen bir sar sel altnda kald. Bir sar karanlk, pul pul gkyzn, dalar, uzayp giden eski ukurova topran rtt. Hemencecik de bu sel gibi inen yamur dindi. Gne yakt, kavurdu. Gn irken Akyollularn konana geldiler. Karakz Hatun diree yapm, btn gece gzlerini krpmadan, fesliyenlerin, kadife ieklerinin yannda ii yanarak, iki gndr imi timi bellisiz olmu olunu bekliyordu. Mustafa Bey, Hamdi, ibrahim Ibo rlplak, elleri, ayaklar balanm, plak atlarnn srtlarna az aa atlmlar, hepsinin de uzam boyunlarnda balar canszca sarkmt. Karakz Hatun ndekini oluna benzetti ama gzleriue inanamad. Avlunun kapm Zekeriya at. nce atnn stnde dimdik Dervi Bey girdi, arkasndan Hidayet... Atlarn mavi traktrn yanna srp tetikte saygyla durdular. Zekeriya plak at da getirdi konan kapsna teker teker balad. Yukar Karakz Hatuna bir gz att. Yrei acd. Dervi Bey Karakz Hatunu bklm beliylen ar ar yerinden dorulup plak atlara atlm rlplak adamlara aa eilmi bakarken grd. Atn srd, saygyla avludan kt. Evden bir hayli uzaklamcaya kadar ar gitti. Konak gerilerde kamcadr ki atlarn doldurdular... Sar yamur indiriyordu, sicim gibi. 566

46 Kamburu bandan yukardayd. Ba gsne yaptrlm gibi geni omuzlarnn ortasnda duruyordu. Uzun, saydamm gibi kansz, krksz yznde gzleri kocaman parlakt. Soylu bir atn iri gzlerinin hznnde bir yalmda lyordu. Salar kvrckt, alnna dklyor, menevileniyordu. Tellaln yz tm hznd. Suskun, dnm, hznl. Bu donuk yzde dudaklar taze, dileri ocuk dileri aklnda. Tellal gld zaman olduu gibi deiiyor, bambaka bir kiilie, havaya giriyordu. Kamburu bile gze arpmyor, silinip gidiyordu. Bycek, ac ekmi bir ocua benziyordu tellal... Hep dayak yemi, zulm grm. Dnyada zulm grm ocuklarn yz kadar, elle tu-tulurcana belli hznl yzler yoktur. Yoktur, dedi tellal. Nereye byle bu akam st, gn kavutu kavuacak? Haytl bucaa, dedi tellal. ok dncelisin. kircik iinde yzn. Belli mi? diye sordu tellal aknlkla. atm. ama olur mu? Yzn bir gidiyor, bir geliyor. Ne dnyorsan yznde... Onu ldrmeliyim, dedi tellal. yleyse onu ldrmeli-yim. Hem de arnn ortasnda, ulu narm altmda. 567 Hem de aptest alrken. Tam alnnn ortasna, kurun, de ayn yerden. Az yukar serilmeli. ls yle iki ^iin narn altnda, tozun topran iinde, scakta, yeil sinekler de-lirmicene stne inip inip kalkarken, burnuna girip karak... Orada, yle krk araba tekerleklerinin arasnda... Hac Kurt-boa vurulmu diye nam tm ukurovaya, Binboalara yayi-mal. Vay anasn, vay anasn parmak kadar adam, demeliler. Ne haber olum, ama herifte yrek var. ahin de kk ama vermez avm. Neden ldrm bu adam onu? Neden? Neden? Neden ldrdn ulan o da gibi adam? Onun gibi bir adamn bir damla kan senin gibi bin adam deerdi. Neden? Neden ldrm? Insanoludur bu. Vardr bir sebebi. Neden ldrdn? Neden? Niye susuyorsun ulan kpek? Diini ske ske, o ylan dilini kopara kopara senin azndan alacam bunu. Neden? Mustafa Bey, Dervi Bey ldr dedi, doru mu? Syb kambur kpek. Kurtboa kim, sen kim! Ancak ktler kyar koyiide. Yiidin yiide kyd grlm mdr? Kurtboa her eyi unuttu gitti. Bir kzgnlk iin adam adam ldrtr m be tellal? Ne demeye seni ldrsn bir koca Aa, deil mi? Bir kzgnlktr geldi geti. Sen de ii ok byttn be kardeim. Adamlarn ileri balarndan akn, bir de seninle mi uraacaklar. Aldrma be. u tabancay da kar bein-den. Beline tabanca takp da kkrtma adam. Sen cengaver misin arkada, orada burada da sabahtan akama kadar, her nne gelene, beni ldrecek, ldrecek diye dnyay velveleye verme. ldrecekse ldrecek. ldrsn. Varsn ldrsn. Ar ta batman eker. nsan olan lm karsnda bu kadar telalanmaz. Ayp ettin kambur Felek. lm nasl olsa var. yle de olsa 568 lm var, byle de olsa lm var. ocuklar m? ocuklarn anas gibi yiit ana var m? Demirci yok mu demirci? O senin can bir kardein deil mi? Seni aratr m onlara hi demirci? ok kr kazanc da yerinde. Demirci senin ocuklar deil, isterie daha senin ocuklar gibi on ocuk daha besler. Byklar ince, omuzlan ok geni, pazular kaln, nah beli bu kadar, ince, parmaklar ok uzun, koskocaman biimli, gzel, nasrl elleri... Demircinin elleri ne gzel! Gelin bcekleri kaldrm talarn koklayarak, bir yere saplanm, saydam mavi kanatlar titreyerek saplanm gibi durarak, ary bir utan bir uca geiyorlar. Kemirilmi karpuz kabuklarna eek arlar svanm, kpkrmz, saydam, dikilmi, kanatlar yeillenerek. Kasaba arsna sabah aydnl, sszl vurmu. narlarn glgesi ak aktalarndan rlm alam, ary naklam. t yok ortalkta. Dallar bile kprdamyor, bir tek yapra-ck bile. Uzun, ince, som mavi gelin bcekleri talan koklayarak... Tellal arnn ortasnda tek banayd. Uzaktaki sivri Dldl da yaklam tatl pembe srt leylak rengine ar ar dnyordu. Tellal Dldl dana bakt. ldrmeliyim. Kim bakar ocuklara? Sen avrat sen. ldrmezsem olmaz. Yoksa o beni ldrecek. ldrmez o seni. Delirme. ocuklara, bir de hapiste sana ben tek bama nasl bakarm. Ya demirci, arkadam demirci? Onun hi yz glmez. Hi kimseyle akalamaz. Mert olandr ama... Insanoludur, sen lnce bize nasl davranaca belli olmaz. Sus, suuus avrat, sus mendebur, benim kardeim, ca569 :nm, yiidim iin byle konuma! Ondan daha mert adam u cihana gelmemitir. Sus, konuma.

Haytlk akltal bir aland. ay haytln ortasndan geiyor, akltalarm mor yarpuzlu alana yayyordu. Ortalk, akl-talar, toprak, lgnlar, stler, kavaklar hayt ve yarpuz kokuyorlard. Yarpuzlar, haytlar mor ieklerini sonsuz aydnlk ukurova gneine sermilerdi. Haytlk ardan, bceklerden inil inil iniliyordu. Tellaln yz daha da donuklat, uzad, sivrildi. Gzleri prlt iinde yand. Ak kelebekler inanlmaz bir aklkta srlerce, top top bir o yana bir bu yana uuuyorlard. Tepemsi yerde bir top yarpuz, iri iekli. Kokua ba dndren. Tellal yarpuz kmesinde birden tepeden trnaa turuncuya batt kt. O yaklanca yarpuzdan binlerce kelebek havaland. Yresinde dndler, sonra bir hortumda zikzaklar izerek yittiler gittiler. Az sonra, ilerde bir leylak moruna girdi tellal... Gz mordan baka hi bir ey grmedi bir sre... Binlerce leylak moru kelebek havalandnda, kk kk binlerce, bir hortumda dnp bulut gibi ge yayldnda, leylak morunun slaklnda tellal dnde aknlk iinde ellerini ap ap kapyordu. ldrmeliyim onu. Karma, ocuklarma da demirci kardeim, hem de can bir dostum, arkadam. Ulan saol sen be! Yatarm on be yl, karm aslan gibi. Deil mi? nsan dediin insan gibi namyla yaar. Bak Mustafa, bak karde, bak demir-ciolu demirci sen beni hapiste, kuyunun dibindeki ta gibi brakmazsn, deil mi? Bak Mustafa, bak arkadam, bak can bir biraderim, sana gveniyorum. Ulan alak kambur, sen bu kadar alak olmasan, ve de drt kitapta katli vacip bir yezid, bir mendebur olmasan Allah zenip bezenip de seni byle bela bir kambur yapar myd? Kimbilir fkarack, Allah, seni byle zene bezene yaratrken ne zorluklar ekti. Sus, dur, hakkn var 570 Mustafa karde, demircim, ldreyim unu, u bin avrat katili ala, rezili. Grsn avrat ldrmek nasl olurmu. Ya o beni? Kesik kolu, kesilirken yrei kopacak, dayanlmaz bir ac. Kan fkryor. Kamburuna kllar iniyor. Kamburu parampara, dilim dilim. Gzleri prtlemi, kan iinde, bir iplie bal, kprm kan iinde yzyor... Silme yldz dolu gkyz, kimi iri, kimi ufak yldzlar, imbikten gemi gn laciverdine serilmiler. Douda, pembe akmaktandan yaplm Dldl da da yaklam, hayal meyal dayanm yldzlara... Banda, yamalarnda, eteklerinde yldzlarn yp tkenmeyen ipiltileri. Sol kesinde dnen, yalp yalp eden tan yldz. Birden, belki yz tane imek birden akmcana ortalk aydnlk iinde kald. Akar suyun dibindeki akltalar, yeili, sars, moruyla, balklar ltl pullaryla, yarpuz iekleri, hayt iekleri mavi kara gzleriyle gzktler. Patlamada her ey a batt kt bir an. Tellaln eli aya zlm kalakald, ban ge kaldrd. Yldzlarn iinden bir yldz, en kocaman belki, g bir utan bir uca bierek akyordu. Yldz akt akt geldi, tellaln az nnde, belki be minare boyu yksekte, n yz misli, bin misli oaltarak parampara oldu. Tellal bir sre iin hi bir eyi gremedi. Gzlerini uuturdu at, gene gremedi. Sonra ar ar, her ey gene eskisi gibi olmaa balad. ldrmeli, ldrmeli, avrat ldrmeli. Yapma Halil, yapma! Halil, Halil, Halil, Haliiiil! Yapma, ocuklarn var Halil! Karn da ne gzel Halil. Ama ldrecek beni o. Tabancann menevii... iyi ki tabancalara bu me-nevii vu-myorlar. Dur, seyret gnlerce, gecelerce menevii parlasn. Gn nda binbir ipilti biiminde, meneviler ince ince, ipil ipil uuarak. .. Scack tabanca... Kurtboann iki kz gzleri... arnn ortasnda bir ata binili. Elinde menevili tabanca. 571 Sarolu Dervi Beyin armaan. Ve kere arnn ortasndan doludizgin. Dur olduun yerde kpek. Dur, dur, dur, dur! Dur olduun yerde. A azm ...Tak, tak, tak! Ne dedi, ne dedi, tellal Halil ne dedi? Dedi ki, a azm... A azn kpek Aa. A azm ulan. Elham oku ulan. Senin gcn elin fkara avratlarna yeter. A azn. Ne yaptn o kadar kadn? ldrp nereye gmdn? A azn. Sen beni... Bana, bana, bana kim derler... Kim? Kambur mu? Bana tellal Halil derler, tellal Halil! A azm. arnn ortasnda, baka yer olmaz. Herkesin gznn nnde, bir dnya grmeli onun ln. Nasl nasl lecek? Talar rmalayarak, talara dilerini geirmee alarak, kan iinde, batan ayaa kana bulanarak... Sabahtan leye kadar inleyerek, kvranarak... Bir daha, bir daha sk, bir daha tellal... Karmayn siz. Soukkanl, a O lm yaras ald. Dnya cerrah Lokman Hekim bile kurtaramaz onu. kz gibi brd. Hem bryor, hem kam fkrarak kamburun stne saldryordu. kz gzleri kocaman kocaman alm. Al, al, al bir daha. Tam alnnn ortasndan. Kim ldrd kim?

Tellal Halil. Kim ldrd kim? Bir ii gemi aa gibi devrildi. Kalabalk, kalabalk akyor tan madan arya, sszla... Glgeler ar, koyu, arnn ak talarna vurmu, yaprak yaprak beneklemi ary. Demirciler kllerini bu aacn dibine dkerler, oldum olas. Bir al gibi pabu incirleri evirmitir kll. Sada, emenin on be adm tesinde, narn uzam git572 mi yatk daimin altndadr. Bir alan kadar byktr kllk, iinden yeil imen, taze, en gzel yeilde, yer yer fkrmtr. Pabu incirleri, ak dikenleri, sar, mor, pembe, krmz iek-eriyle parlak gz gneine almlardr. Pabu incirlerinin alnn iindeki klln fkrm imenindeki kan kzltsn ilkin Osman grd. Sprgeci gmen Murad ard. Kk bir kan birikintisiydi, sk imende. Osman nasl grd sk imendeki kck kzlty? Osman her gn kllkten kmr toplard, her gn, gn atmadan nce. Kalabalk, kalabalk, kalabalk akyor narn altna, demirciler arsna. ocuklar, yallar, kadnlar. Allak bullak yzler sabahn alacasnda. Uykulu deil, ylgn. Pembe Dldl da akmaktandan, yaklam, ba kzarm, keskin. stnde kan damlas gibi bir gne. Demirciyi vurmular, demirciyi... Sol eli rsn sarm sk skya... Sa elinde bir eki, krn altna kadar uzanm, ba yere sarkm, ama topraa dememi. Sa brnn altnda kocaman, donmu bir kan gl. ekili, kocaman eli de kana batm. Yaln, orapsz, tabanlar yark yark olmu, nasr iindeki kirli ayaklan da kan iinde. Pantolonu dizlerine kadar syrlm... Demirciyi vurmular, demirciyi. Tellal dnd dnd dnd. Hep kendi yresinde dnyordu. Bir dervi gibi. Demirciyi vurmular, demirciyi. Gzleri byyor, uzun, ke yz saydamlayordu. Demirciyi vurmular. Btn bedeninde bir lm seirmesi. Demirci dkkn bir ar kovan gibi. Giren yzn actarak, buruturarak, tiksindirerek, alayarak, aknlaarak, krk iinde dkkandan geri kyorlard. Arkadan vurmular, arkadan. Kurun arkadan girmi, gs kafesini parampara ederek km. 573 I Demirci bir kurunda lecek adam deildi. Onu ben ldrdm ben. Tellal demircinin lsnn yanna varamad. Bir an, kapdan, yle, onun kan iindeki ekili iri elini, kirli kocaman plak ayaklarn grd, orada daha fazla duramad. Vard, pabu incirlerinin dibindeki inke tann stne oturdu. Onu ben ldrdm, ben, dedi. Beni ldrmedi alaklar, beni ldrmeyi kendilerine yediremediler... Kurtboa Hac kendine yedirmedi beni ldrmeyi... Onu ben ldrdm Ali... Onu ben ldrdm, ben... Onu kim ldrd herkes biliyor Haliiil, tellal Halil... Onu ben ldrdm ben. Kim ne derse desin, ben, ben... Sen. Ben Ali ben... kurun... Arkasndan... domdom kurunu. Ali, senden bir dileim var Ali... Syle Halil Aam. Halil Aan sana kurban Ali. Ben de sa olursam bu iyi-jiiyin altnda kalmam Ali. Syle Halil Aam. Ayaklar yalnd Ali, kirlenmi. Bekar adam. Kimi kim-r-esi yok. Al u paray Ali. Ona bir ift apak orap al, giydir ayana... Ele aleme kar Ali. Bir de don gmlek al! Onu soyarken doktor temiz grsn. Bekard, kardeim, demirci Mustafa. Yeil sinekler oald demirci dkkannda. lnn stnde, yresinde dndler durdular. Gelin bcekleri daha, imbikten ekilmi, mavi, talar koklayarak uuuyorlard. Kelebekler kanatlar ak leylak, gvdeleri koyu, kk kk haytlkta yz-binlerce bir hortumda eserek dnyorlard. Ve demirci Mustafann ekili sa eline gn vurdu. Tan stne yumulmu, kendinden geip donmu tellal Halile de gn vurdu. Kurtboa Hac geldi. Parmaklarnn arasnda uzun bir sigara vard. Duman sabah aydnlnda ak mavi dalyordu. Dimdik, azck da geriye kayklm yryordu. Btn kalabalk 574

gzlerini ona Kt. Kortboga Hac glmser gibiydi. Eilerek demirci dkkanna girdi. Uzun bir sre orada kald. Yznde-bir kvanla sigarasn tttrerek, savurarak oradan kt. Be tane silahl candarma balarnda da avu orada, narn altmda hazrol olmular duruyorlard. Kurtboa tan stne oturmu kalm tellala doru geni admlarla yrd! Tellal kld bir topack kald. Karsna geldi durdu: avu, al unu! Tak kelepeyi! Da gibi adam ldrm de daha serbest geziyor bu kambur alak! Tak kelepeyi... Boynunu ipte grsn de byle da gibi bir adam ldrmek nasl olurmu anlasn. Tak kelepeyi. Candarmalar geldiler, l gibi tm kan ekilip kurumu tellal Halili bo bir uval gibi yerinden kaldrdlar, bileklerine kelepeyi taktlar, iki candarma koluna girdi aldlar gtrdler. Kalabalk gidenlerin arkasndan bakt. Ne homurdand, ne at, ne sevindi, yle salt anlamsz, baktlar. Demirciyi ldrm tellal, demirciyi. En yakn arkadan. Kimbilir neden? Avrat meselesi... Evinden kmyordu Mustafa onun. tikleri su ayr gitmiyordu. Da gibi demirci Mustafa kara gzlerine ak deildi ya-o pis kamburun... Amma da fkelenmi kambur da... domdom kurunu. Para para olmu Mustafann tm bedeni. Yaasn kambur. Irz meselesi bu. Kambur olunca, varsn olsun, o insan, deil mi, o yiit deil mi? Varsn olsun kambur. Kr, topal, kamburu Allah yaratmad m? Kadn sevmese kamburu... Dnya gzeli kamburun kars... Alimallah ben olsam, deil , otuz kurunla parampara ederdim demirciyi. 575 auyaum. en oldurdum, ben Mustafay diyordu da baka bir ey demiyordu. Saklamad, herkes duydu. u kalabaln hepsi... Sabaha kadar mahallede drt dnm, nne gelene, ben demirci kardeimi, Mustafay ldrdm, diyormu. Dne dne... Niye ldrm ki... Tellaln kars namuslu kadn. u pis tellala da... Her yeri kambur be onun... Ulan kar bu kamburun neresini sevdin bu kadar be? Sevmemi ki... Sevmemi de... te sonu bu. Amma da vnyordu, vay anasn, amma da vnyordu demirciyi ldrdm diye! ldrd, oh olsun. Namusunu temizledi. Erkek dediin byle olmal. vnsn can istedii kadar, vnmeyi hak etti. Yzba da neden sonra geldi kalabala, demirci dkkanna girdi, bir sre orada kald, sonra dimdik kt gitti. Yz hi deimemiti. Kurtboa onu yolda yakalad, koluna girdi. Candarma Dairesine geldiler. Hasan avu odarra kapsnda bekliyor, kurnaz, avna hazrlanan bir kurda benziyordu. eriye, aaya attm Beyim. Boynuna lale, ayaklarna da pranga vurdum. En arn. Kaza da baladm. Bir manga candarma da tam tehizat canavar bekliyor. Buyur Hac Aa. Estafurullah Yzbam, sen buyur. Yzba emir verir gibi yzn sertletirdi, Kurtboaya kapy at, kesin: Sen misafirimsin. nce sen buyur. Benden yalsn da... Hac Kurtboa mahcup, glmseyerek, biraz daha kayklarak ieriye girdi. Eveeet, eveeet... Gerindi. Yzndeki izgiler gerildi, sertleti, te byle avu, derhal itiraf ettireceksin. imdi u an576 da aaya inecek, tellaln demirci Mustafay ldrdn ona itiraf ettireceksin. Ad, asl ad neydi o tellaln? Halil Felak, kumandanm. Sana bir ay, Halil Felei bir ayda syleteceksin. Yani demek istiyorum ki Halil Felei bir ayda syleteceksin, ldrmeden. .. Bir ay iinde konumazsa gerisi artk senin insafma bal Hasan avu... Bastne kumandanm. Hemen bala, tutumunu da, bana az sonra bildir. Bakalm nasl dayanacak kambur, ne kadar. Hemen bildiririm Kumandanm. Bilirsin bu sakat insanlar sert olurlar. Bilhassa sarlar, kamburlar.

Kamburlar bilmem ama, sarlar aman aman... Bir de olaklar... olaklarlan hi baa klmaz. Kamburu imdi deneyeceiz. .. Haydi hayrls. Hasan avu kt. Kahve? Evet komutanm. Az sonra n ak nlkl bir candarma eri kahveleri getirdi. Dayanacak m? Bu kambur Mahmuttan da beterdir, lecek. Yzbann yz asld, dili hafiften bir gmen ivesine alyordu. Yzbann yz aslr, ka atlrsa birden gzleri a a olurdu. Syleteceim onu bu sefer Hac Kurtboa. Hasan avu kendi metodlaryla syletemezse, onu ben ele alacam. Sa olsun Amerika bize yle mkemmel ikence aletleri verdi, ylesine ikence usulleri retti ki ta, topra, aac, demiri syletirsin. Bu Amerikann insanla yapt iyilii insan soyu hi bir vakit unutamaz. Unutamaz, dedi Hac Kurtboa. i 577 F: 37 Yksek Amerika, dostumuz olmasa, bu ikence aletlerini, bu ikence usullerini bulmasa, bize gndermese, bildirrcese, -retmese nice cinayetlerin faili mehul kalrd. Kalrd, diye kaykld Hac Kurtboa. Amerika bizim erefli, akll, ferasetli dostumuz. Daha o... Yzba sz onun azndan ald: Amerika olmasa biz acmzdan lrdk... Amerika olmasa... Gkte uak, suda vapur... u yollan kimin sayesinde... Vzr vzr otomobiller iliyor, dedi Hac Kurtboa. incirlik Hava Alam grmee deer bir yer... Grlmedik uaklar var... Aya giden. Amerika bizim canmz. imdi imdi syleyecek. Kahveler iildi. Amerika stne vg daha srp gidiyordu ki, ter iinde kalm kpkrmz bir yzle Hasan avu ieriye girdi. Neredeyse alayacakt. Oyunca elinden alnm bir ocua benziyordu. Bombo, ne yapacan bilmez bir halde, klm, bzlm geldi, Yzbann karsna dikildi. Ne var, ne oldu? diye Yzba masasndan frlayarak,, gzleri alam sordu, ld m? Hasan bitkin, l bir sesle: lmedi, dedi. lmedi ama... Yzba sabrszlkla: Ne oldu ona, kat m yoksa? Konutu, dedi Hasan avu umutsuzlukla. Demirciyi ben ldrdm dedi... Ortada derin bir sessizlik oldu. t kmad, yreklerinin at duyulur. yle suskun. Yzba neden sonra bam kaldrd, gzleri iyice ala- j m: Sebebini de syledi mi? Sordun mu? Sordum, dedi, ama hi bir ey sylemedi. 578 imdi beni iyi dinle, in aa, itirafm imza ettir kambura. Ettirdim Kumandanm. Elindeki kad Yzbaya uzatt, Yzba daha alam kad ald okudu. Allah Allah, dedi. Allah Allah! Bu nasl i Kurtboa? O pis tellaldan ne beklenir, demirciyi ldrenler bilmiyorlar myd ki bu kambur ldrlmee demez. te bunu o alak derebeyler bilmezler... Bilmezler de bylesi alak dleklere tabanca bile armaan eylerler. Hem de babalarndan kalma yadigar... Alsnlar kamburlarn ite, grsnler yiitlerim, nasl blbl olmu da akyor karakolda... Tabanca bulundu mu? Sordum Yzbam, tabancam yok, diyor. Bana kimse de tabanca hediye etmedi diyor. imdi aa in avu, tabancay mutlak isterim, bir de bu adamn bu cinayeti niin ilediini. Hac Kurtboa kaykld, birden bir kahkaha koptu t yreinin derininden... Gldke glyor, gldke glyor, kasklarn tutmu, glmekten kvranyordu. Yzba da ona katld, ikisi iki yerden uzun bir sre gldler... Hasan avu dndnde vakit leyi geiyordu: Ne oldu avu? Sylemiyor Yzbam.

Hasan avuun yz sapsaryd, yorgunluktan da lyordu. Ne yaptn? Amerikan usl. Ne oldu? Baylma Yzbam. Ne ldrme sebebini sylyor, ne de tabancann yerini. Ben byle bir etin ceviz grmedim. 579 I Devam, dedi Yzba ayaa frlayarak. Devam avu. bu gece ie ben balyorum, en yeni Amerikan metodlanyla. Bakalm etin ceviz kimmi. Haydi sen imdi git... O imdiye kadar aylmtr. Ayn ekilde devam. Bastne Yzbam. 58 47 telerde, douda, uzaklarda Dldlda bakrdan oyul-mucana, bakr pembesi, keskin, akmaktandan bakr yeili, uuk, ala karl, naml kar serpilmi, elini uzatsan tutuverecek-misin gibi yakma gelmi, koyaklarna koyu, bakr moru glgeler inmi, kuzeye yrm, bandaki bulutlar kuzeye kaynam, nazl, salmyor, bir ortadan yitiyor, soluyor, uuyor, bir olduu gibi keskin, oyulmu, akmakta bakr kayalklaryla olduu gibi ortaya kyordu, uuk mavi, sallanan, belli belirsiz, ince tl gibi, yatk dalarn arkasnda. Anavarza kayalklardan indiler. Kurumu kekik, ince, pul pul yaprakl nane, kurumu iri iekleri iinden. Ova yeniden yeermi, ine ine, taze bir yeil ovay rtm, iekler patlad patlayacaklar. Bilinmeyen bir koku esiyordu esen ince yelde. Akasaz kutan, bcekten, kokudan, patlad patlayacak bir som yeilden, salkl hayvanlardan ykn alm derinden uuluyor-du. Ve Akasaz gzle grlecek kadar belli her gn kuruyordu. Kylar kurumu, atlam doygun toprakt. Doygun, verimli, ta eksen ta yeertir ve gebe, rahat, binbir verime, dourganla hazrlanm, kendini sereserpe a, gnee, binbir tohuma, renge, kokuya, biime, cana vermi, Akasaz topra dudaklarn am, slak, dllenmeyi bekliyordu, gerilmi, yllardan bu yana yanarak, yerek beklemi, ksr, donmu. 581 UUiyiUUU. Ve Ala Temir bunu biliyordu. Ve Ala Temir bu topran scakln t yreinin banda duyuyordu, beklemesini, dolmuluunu. Vay anam vay, diyordu her adm attka, krmz, yeni postallar yumuack topraa gmlerek. Vay anam vay! Vay anam ne toprak, ne toprak. Durma o kadar, durma yr Mehmet Ali Bey. Durma be dakika stnde, bitersin Memet Ali Bey. Bitersin Yavru, bitersin oul. Olduum yere kk salarsn ayaklarndan, bandan da kn verir, iek aarsn. Vay anam vay! Ne toprak, ne toprak... Ala Temir bir sevinten uar gibiydi. Anavarzadan indiklerinden, yal kara topraa ayak bastklarndan bu yana bir ho olmutu. Azck ocuklam, azck oynar, azck ne yapacan bilmez. Dolmu da boalamayan. Bir anlatamamada, bir cokuda, cokusunu ne yapacan bilemez. Yerinde duramaz, sevinten drt dnen. Vay anam vay! Evet ne diyordum Timur Bey amca, siz o ii iyi yaptnz. te buna ok sevindim. Kvan duydum Timur Bey amca. Memet Ali aknlk iindeydi. Ala Temiri hi byle grmemiti. Ne bzlyor, ne sklyor, ne kaskat, ne hazrol durumda, ne de dizlerini bititirip iki kocaman elini dizlerinin stne yaym, yaptrm, sereserpe Ala Temir, glen, sevinen, comu, taan... Ala Temirin salar, klanp glen yz, ak dileri, akr ela, yeillenen, hep tatl bir yeile kesmi gzleri gzel. Ne tatl adanm bu Ala Temir. ocuk gibi de. Topraa bastka el rpyor. Bir iki, grlmemi iek grse, bir kocaman ku kadar kapkara kl kelebek grse, mavi kocaman benekli, beneinin iinde sarnn en sarsnda bir yuvarlak, yuvarlakta bir krmz halka olan... Kocaman kara kapkara, el rpyor, ocuklar gibi seviniyor, yorulmasa, yallktan tkanma-sa, ondan da getik utanmasa, fyt, ver elini kelebek, kelebek nereye, o oraya, koacak... Vay anam vay! Bak Timur Bey amca, bu Akasazm btn kylarndaki tarlalar almalyz. Siz Dervi Beyden Kurtkulam aldnza jyi ettiniz. Bakn Timur Bey amca... yle derinlemesine toprak alp da ok para demeliyim, ky boyunca izgi izgi alalm. Bataklk kuruyunca ieriye, derinlemesine gireriz, deil mi? Biliyor musunuz Timur Bey amca, bu bataklk yz bin dnmden fazla... Belki de yz elli bin dnm. Dn, dn amca bir dn... Bataklktan kurtulmu, bine yz verir yz. Bir dnme be yz kilo verir... Bizim olacak, bizim... Dn, dn, dn Timur Bey amca... Dn... Yryorlard batakla doru. Ala Temir znk, dedi, durdu. Domur domur terlemi, kzarm yz, gnete yanm, krk iinde, kaln, nasrl ellerini kaldrd: Dndm, diye bard. Vay anasn vay!... Vay bire! Bu toprak olacak gibi deil. Ve topraa diz kt, doan gne dikti gzlerini, yle gzlerini krpmadan bir sre durdu, dudaklar yle durduu srece kpr kpr bir takm dualar mrldandlar, sonra iki kolunu sonuna kadar ge uzatt. Uzun bir sre kollar g kucaklayarak, ba gkte dudaklar kprdad. Yznn krklar ald.

Mehmet Ali ona iyicene arm, ilerde durmu, ne yapacam, nasl davranacan bilemez durup kalmt. Sonra g kucaklayan elleri indi. Yz yle, kendinden gemi ge ev-tkti. Ellerini yzne gtrd, bir sre yzne srd. Avularna bir eyler mrldand, fledi, gene srd. ok fledi, ok yzne srd. Sonra topraa eildi. ki eli nde, alnn topraa dayad, bir sre de aln toprakta yle kald. Ar ar topraktan yekindiinde gn kuluk oluyordu. Ynn douya dnm, imdi daha da yaklam olan bakrdan oyulmu, naml karl, keskin, akmaktandan Dldl dana bakyordu. Dldl da bir k duman iinde, her ta, koya, 582 583 _ . ., --, ,------, ~~~~&1, miM guz.Uft.Ui glDl... UOZUKUl gibi oluyor, gzkyordu da... Vay anam vay! Vay Allah vay! Ne toprak! Bak Timur Bey amca... Durdu, karsna geti, Mehmet Aliye, btn sevgisini, dostluunu gzlerine toplad bakt. Ona ilk olaraktan bir insan, u ocuk, gerekten sayg duyarak konuuyordu. Onu adam yerine koymak ne demek, onu yere ge sdrmyor, vglere, sayglara bouyor, karsnda elpene divan duracak nerdeyse. Onunla paalarla konuur gibi konuuyor, her sznn ba, Temir Bey amca, Temir Bey amca... Bu Memet Ali u uku-rovada adam olu adam, hem de insan olu insan. Bey de deil, o kendini kuran fos kavallardan de deil. O kendini kuranlardan... Taslayanlardan... Temir Bey amcas ona elinden geleni yapacak, elinden gelmeyeni de. Temir Bey amcas ona u topran stnde almann, durmadan, u gzel gne altnda almann ne demek olduunu anlatacak. Dnyada hi hi bir ey yok, hepsi bo, fos, bir almak var. Bir de ala toprak, ala afak gibi, ala gl, ala afak aan civanm toprak var... Temir Bey amcan sana topra, almay, var olan anlatacak. Bunlar var olmay yiyip imek, bir de o ii yapmak sanyorlar. Temir Bey amcan sana dnyay anlatacak Memet Ali, Memet Ali... De yr gzelce yolunda, arkasnda da gibi Temir Bey amcan var. Yok yok, Timur, Timur Bey amcan... Timur Bey amca... Timur Bey amcan sana kul kurban olsun Memet Alim. Memet Ali aknlktan aknla geiyordu. imdiye kadar bilmedii lk lk bir sevgi, dost scaklnda kalm, drt bir yanndan kann rperterek bir sevgi, dostluk saryordu onu. Bak Timur Bey amca, Dervi Bey de, babam da deli. Krt Ali Aa var ya, hani ok yal, herkes onu ok akll, bilgili sanyor, o bile zr deli. u eski Beyler var ya, hepsi hepsi bir iyice ldrm. Ninem var ya, babamn anas, o iyice bir timar-hanelik... Bir iyice, iyice. Bak Timur Bey amca, bizim konak584 ta herkes deli. Murtaza ney amcam var ya, o iyice Kantu. Ala Temir gzleri falta gibi alm, bir adm atp Meme S Alinin yanma geldi kolundan tuttu: Gerek mi, gerek mi bunlarn toptan deli olduu Memet Alim, yidiim? Gerek, dedi Memet Ali, yznde ac bir hayflanmayla. Gerek Timur Bey amca, gerek... Merakla: Ya Abdlhalik Efendi? diye sordu. O iyice zvanadan km bir adam, dedi Memet Ali glerek. Btn ukurovay topraa bodu. Herkesi toprak, iftlik, ky sahibi yapt Timur Bey amca, kendisinin bam sokacak bir evi bile yok. Halbuki isteseydi ok topra, ok paras olabilirdi. O bir deli - ki, ne deli Timur Bey amca... Memet Ali de, Timur Bey amca demesinden Ala Temkin mestolduunu biliyor, her bir szne Tnur Bey amca diye balyor, ya da yle bitiriyordu. Doru, dedi Ala Temir gzleri falta gibi alm, Memet Aliye hayranlkla bakarak. Sonra ikircikli, bir eyler sylemek isteyip vazgeerek, durup Memet Alinin gzlerinin iine soru dolu gzlerle bakarak, Memet Aliyi meraklandrp sabrszlandrarak, yrede dolamaa balad. O dolayor, geliyor Memet Alinin karsnda duruyor, uzun bir sre soru dolu gzlerle onun yzne bakyordu. Usuldan, utanga Memet Aliye sokuldu sonunda yumuak, sklm bir sesle: Ya benim iin ne dnyorsun Memet Alim? dedi. Memet AH sevgiyle glmsedi, onun koluna dokundu: Timur Bey amca sana bir ey soraym m? dedi. Cokuyla, hemen: Sor! dedi Ala Temir. Sor, sor, sor! Bak Timur Bey amca... Ala Temir gzlerini elik gibi Memet Alinin gzlerine dikmi, azndan kacak soruyu bekliyordu. 585 i-'ij'ucu .i, sen t^aer jseye yaa yuz Din, iKi yuz, yz bin lira verirmisin...B Ala Temirin yzndeki btn kan birden ekildi, dudaklar mosmor oldu, gzleri prsd ve gzlerini yere dikti. Bu Memet Alinin gznden kamad. Keski bu sz amasayd, piman oldu ama, elden ne gelir, ok yaydan kmt.

Her yl. O da sana... Kekeledi. O da size bu paray, bor, bor ald halde geriye vermezmi. Siz de bunun karl olaraktan her yl onun evine gider, karsnn, ocuklarnn, kylsnn iinde ona bir gn sabahtan akama kadar kfreder, smedik hi bir yerini brakmaz, sonra da akam olunca paray ona balar evinize dnermisiniz. Grenler diyorlar ki Cafer Beye sp boaldktan sonra yle bir sevinil", yle bir sevinirmisiniz ki sevincinizden ne yapacanz bilmez, be tane koyun kurban kesip tm kylye datr, gn gece uyumaz, sabahlara kadar trk sylermisiniz... Yaaa, byle diyorlar. Ala Temir ban ar ar kaldrd, fersiz gzlerini Memet Aliye dikti. Yzne yava yava kan geliyor, ,gz anlamlanyor, yeili tazeleniyordu. Doru, dedi, durgun, sessiz, soukkanl. Hepsi doru. Ama bu i... Baka... Sustu. Bir suskunlukta, suskunluun uyuukluu, d, uykusu iinde. Azck sklm utanm. O baka... Nasl? O baka... O bizim... Beyimiz. O bir deli deil, dedi Memet Ali utkuyla. O btn u-kurovay alacak... O ok zengin olacak. Grmyor musunuz Timur Bey amca, Akasazm kylarnn yarsn tapusuna ald. Doru, dedi Ala Temir. Sonra gene Memet Aliye sokuldu, glerek: Ben, dedi, ben... Sen ok akllsn amca. Sen har ey aklnla, alkanln, tutumluluunla elde ettin. Sen kendini kendin yarattn. 586 Bu, kendini kendin yarattn sz Dr nouna gitti Ala e-mirin, durmadan iinden tekrar etmee balad. Kendini kendin, kendini kendin... Kendini, kendini... Ken... Cafer Bey ii de olmasa... abuk abuk bu sz kapatmak isteyerek Ala Temir: O baka, o, o, o, baka... yle ya, yle ya... O baka bir i. Memet Ali boyun bkt: Sen akllsn, sen iyisini bilirsin Timur Bey amca... Sen daha iyisini bilirsin... Onun gibi de abuk: O baka, o baka... dedi, bu sze bir daha dnmemek zere kesti. Kyya yrdler. Ala Temir nde, Memet Ali arkada, dz toprakta geni admlar atarak yryorlard. Kyya geldiler. Bataklk burada apaydnlkt. Dibinin koyu, kara amurlar gzkyordu, durulukta. Ala Temir ynn douya dnd, ilerdeki top karacan aalarn gsterdi: Buraya kadar m almalym Memet Ali Bey? Oraya kadar Timur Bey amca... Dervi Bey bitik. Btn tarlalarm be yl iinde satmak zorunda kalacak. nk makinaya bo veriyor, gene eskisi gibi yarc kullanyor. Biliyorsunuz, bir traktr bin insandan daha ok i grr. Dervi Bey lmde... Siz ona yanan. Duyduuma gre sizi seviyormu. Rstenolunu kovmu da size satm topra... Bundan byle de satar... Mecbur... O, lnceye kadar toprak satacak... Dervi Bey lmde... lmde, dedi Ala Temir boyun kvrarak, yz krp acyarak, hayfl. lmde... imdi, amca, ben tane bier dver alacam... Eski birer kam kk tmseine karlkl sekilendiler. Memet Ali Timur Bey amcasna, gzlerini kprdamadan hayranlkla bakyordu. Sevdalanm gibi. Onu grd greli, tand ta-nyal hep byle bakard, sevdalanm. Karlkl dnyorlard. Bir ara ikisi birden balarn gndouya evirip Dldl da587 r, yaiK mavi, tul sra dalarn ardnda ykselen Dldl da boz bir duman iinde kalm telere uzaklam gitmiti. Pembesi de dumana karm, solmu umutu. Bak amca, ben traktrleri, bierdverleri, otomobilleri ok seviyorum. Bak Timur Bey amca, ben ne yapyorum bu kadar traktr, bierdver, kamyon almak iin, Akasazm uzamdaki tarlalarn hepsini kyllere, Krtlere satyorum. Timur Bey amca biliyor musun, bir de var bu kyllerde, Krtlerde, nah bu kadar, tonlan para. Nasl kazanm, nasl da biriktirmiler, alr. Durdu, gzlerini uzun uzun Ala Temirin gzlerine dikti, ince yz yavatau kzaryordu. Bir iki kere konuacak oldu, dudaklar snd, yutkundu, geri dnd. Ala Temir: Syle Memet Alim, dedi. Ben senin z bir emmin olurum. Babandan da sana yaknm, ne aklndan geiyorsa, her bir dndn bana sylemekte serbestsin, syle. Memet Ali oaun yzne daha yle, merak, ikircii daha da artarak bakyordu. Aralarnda uzun bir sre skntl bir sessizlik oldu. Sonra, nedense, Memet Ali birden yreklendi: Timur Bey amca, dedi soluu cokudan taarak, yz kpkrmz kesilmi. Sana bir neride bulunacam. Ala Temirin gzlerinin ii gld. Zaten bu ocuk ne zaman yanma gelse insanlna kavuur, mutlu olurdu.

Bulun bakalm Memet Alim, bu neri de ne demekse... nerim u ki Timur Bey amca, u ki, ben cana salk veririm ki... Hani u kyllerin kaptklar tarlalar var ya, ben nasl olsa satyorum, makina almak iin satman gerekiyor, bu iarlaJar sen al, iyi tarlalar... Ala Temir o anda ayaa kalkt oturdu, otururken sa elini Memet Alinin omuzuna koydu, onu svazlad, yksek sesle: Hayhay Memet Alim, hayhay! Sen ne istersen Temir Amcandan o olacaktr. 588 Memet Ali sevin iinde kald, istedii fiyata Timur amcasna tarlalar satabilecek, iftliini az bir srede modernletirecekti. Sevincinden uuyor, iinden, u Akasazm kysnda bir utan bir uca takla atmak geliyordu. Ah, ah, Timur Bey amcas onu anlasa, takla attnda sevincinin derecesini bir bilse... Ne yapacan bilemez, kahkahalar atarak, tmsekte oturmu kalm Ala Temirin drt bir yannda dnerken, konumaa balad. Kesik, tutarsz, bir balayp, sonra o sz orada brakp baka bir konuya atlayarak, sayklama gibi. Uzun bir kavak, diyordu. Dte gibi, gzleri kapal. Yaaa Timur Bey amca... Uzun bir kavak... Kavak orman diye de tamamlyordu. Okalipts... On ylda okalipts ylesine byr ki... On yllk okalipts aacnn gvdesini iki adam elele verse eviremez. Boyu on be metreyi... Glgesine yatan stmallar iyi olur, yle... Bilimsel deil... Fabrika... Fabrika olmazsa olmaz. akt akr ileyen fabrikalar. Hepsini hepsini yapacam, yapmal Timur amca, yapmal. Toprak ana temel, sonra fabrika, sonra banka... Banka amadan, olmadan... Para paray bytr, sen daha iyi bilirsin Timur Bey amca..... Bytr. Para paray bytmezse, bymeyen para lme mahkumdur. Para her gn her gn douracak, dourmal. Ne dourmal? Para para... Dourmazsa lr. Toprak da, insan da, kuu ku da, bilcmle yaratk da dourmazsa lrler. lrler. Su ileri var ya, var. Mhendisi, ba mhendisi iyi bir adam, dost, modern, o dedi ki, Akasaza bir kanal aarz, bir ylda suyunu Ceyhan rmana aktrz. Yukardan da Savrunu kesince Akasaz batakl takr takr, takr takr kurur. Takr takr. .. Ben dedim aman Mhendis Bey. Ben dedim kurutma. imdi u anda, ben dedim ona, kurutursan, biz ldk. Ben ona de medim, der miyim, biz Timur Bey amcamla kylar tutalm, 589 ondan sonra bu batakl kurutmak kolay, onu ben de biliyG-lum... Ben dedim ona... Timur Bey amcam... Tanyorum onu, dedi... O ki kendi kendini yaratandr. O dedi bana, seviyorum onu dedi. Btn ukurovada onun gibi adamlarn olmasn isterim. C dedi bana, eer ukurova bylesi byk adamlarn eline geerse cennet olur, cennet olur yurdumuz. O dedi bana... Dervi Bey l, elinden btn tarlalarm almalyz. Eek bir iftibas var, erkez, ona ok rvet vermeliyiz. O erkez olmasayd eer, imdiye kadar, yaaa... Btn iftlii satmt. Dayatyor. Ben olmasam babam da satmt. Daya... Dayattm. Fabrika, l... Banka... stanbul... Okudum. ok okumak gerek Timur Bey amca, ok ok... Dnyay, ticaret alemini bilmek gerek. Bir yersen bin biriktirmek gerek... Konuuyor, dolayor, glyor, arada hopluyor ve ona hayranlkla bakyordu Ala Temir. Ve iinden Allah bana byle bir oul verseydi de tekmil malm mlkm, ocuklarm elimden ai sayd, diyordu. Bunu bir dua gibi iinden tekrarlyordu. Bu delikanlyla ibirlii yapamn srt yere gelmezdi. Sonunda Memet Ali yoruldu. Comu, rpnm, sevinmi, ter iinde kalmt. Kendinden gemi, suskun Ala Temirin yanma oturup yerden bir p ald verimli topra eelemee, eeleyip dnmee balad. Ala Temir de yle yapt. Vakit leye yaklayordu at aya taprtlanyla balarm kaldrdlar, kaldrdlar ki ne grsnler stlerine doru doludizgin atl geliyor. Ala Temirin korkuyla gzleri byd: Dervi Bey, Dervi Bey, dedi usulca. Kudurmu geliyor, delirmi. Bize geliyor. Batakla snalm, abuk. Memet Ali gz ap kapayncaya kadar batakln ormanm-dayd. Ormana girmi yitip gitmiti. Ala Temirse daha paytak, kt bacaklarn zorla kaldrarak ormana ulamaa alyordu. Atllar ona bir iki yz metre yaklatlar, tfeklerini kaldrp yerden kurunlarm Ala Temirin stne boalttlar. Sonra da kahkahalarla glerek, Anavarza kayalklarnda glleri, arka arkaya yanklanarak, yanklar dnp kayalklara yenidea arparak, Ceyhan rma altna doru uzaklatlar. Kurunlar patlar patlamaz kendisini derin bir sel ukuruna atm Ala Temir olanca sesiyle durmadan bryor, abuk abuk bedenini yok-layarak yara, kan aryordu. Sararm, tekmil bedeni zangr zangr titreyerek. Bulamadka da korkuyor, zangrdyordu, uacak gibi... 590 591 48 Uso, dedim, Uso kalk yr. Kalk yr Uso. Kalk ayaa. Orada, adrn nnde knal tyleri kvrck bir taz duruyordu. Bacaklar uzun, gl, beli yay gibiydi. Byk gzleri srmeli, kulaklar dk, boynu inceydi. Glgesi ln kumlarna

uzanmt. Boz bir eek kulaklarn dikmiti. Bir at einiyordu, uzun bacaklar stnde. Ban havaya dikip, burun deliklerini ayor, gln havasn kokluyordu. l scakt. Taz olduu yerde yecene duruyordu. Sar bir iek amt, iri. ln scana yaylmt. Sar iek scak arttka dallanyor, yapraklanyor, byyor, lts younlayordu. Uso, tazmn, adrn, obann yresinde dnyordu. Krlmaz, kopmaz bir urganla balamlar gibi. Arap kadnlar lk la trkler sylyorlard, dz sesleriyle, l gibi geni, yaygn, bitip tkenmeyen sesleriyle. Uso, dedi, Uso kalk, kalk, kalk yr. Alt st bir knal taz. Tazmin knal tyleri yldrdyordu. Orada, yaz uzun bacakl Arap atnn yamnda. Orada kara kl adrn nnde, derin, dalgal kumun ortasnda. Kara adrlar eski zamandan, adr icat olunduu alardan kalmlard. Kara kal, kara gzl, uzun bacakl Arap kadnlar. Ve uzun, kk yzl, "avurtlar avurt592 larna gemi, beli hanerli, savrularak yryen, uzun adml, ok iri, yalm karas gzl erkekler... Uzun parmakl. Uso dalardan gelmiti. Uso d iindeydi. Uso l seviyordu. Usonun lden d kopuyordu. Uso, dedi, Uso kalk yr, Uso. Uso koarak, obann uzanda, epeevre, keskin gzlerini tazdan ayrmayarak, tazmin tyleri bir knal bir krmz, bir sar, bir, belli belirsiz, uacakm, uup dalacakm gibi i mavisi, yokolmu, ince bir dumanda bir mavi, gene byle bir yeilde yldrdyarak parlyordu. Uso, dedi, Uso kalk yr. Uso-yu tazya balamlard. Taznn ekseninde dolanyordu Uso... Ver bana bu tazy, ver bana Aam, lenedek sana kul olaym. Emirler emiri bu tazy ver bana. Tutuldum. Ve szgn gzl ve ak ipek agelli, dik bakl, ince bykl, kmr karas, kartal burunlu, kvrck sakall, susuyordu. Ver bana. Ne istersen veririm sana. Ne, ne istersen. Sabahtan gn batmna kadar Arabm nnde diz kt Uso, Arap konumad. Durgun, yle uzaklara, sonra da bir tazya, bir Usoya bakt. Sonra da ln uzana, kanatlan geni bir ku dnyordu adrlarn stnde. Arap bir sre kua, bir sre de yaz, soylu atna bakt. Gene sustu. Uso, dedi, Uso kalk yr. Uso ln gecesine kart. Uso atma bindi. Usonun at gzeldi. Al bu at, ver tazy, ver tazy. Soylu bir attr. U yz yldan bu yana gelip durur soyu, gelip durur. Arap gene konumad. Yz donuk, yle kalakald. Uso, kalk yr. Uso ok fkelendi. Ve gecede, ok iri yldzlar avkrken, Uso tazy kazktan zd, kucana ald, atn geceye srd. Gece seslerle lklarla doldu bir anda. ln tanyerleri kzltlar iinde kumlar, g, yldzlar, adrlaryla rken Usonun arkasndan snen atlaryla Araplar ulatlar. Uso tazya sarlmt. Gelenler ucu siv593 F: 38 r nanerlenni tanyernn kzltsnda ektiler. Kumlar kzltlarla savruldu. Uso, dedi, Uso... Usoyu tazdan kopardlar. Uso ln ucunda yle boylu boyunca uzanm kalakald. Soylu at banda, kederli, iri gzleriyle... Ve diini Usonun giyitlerine takt ve Usoyu kaldrd srtna att, tazy grnenlerin ardnca kotu, yel gibi. Ve Uso gece yarsna doru atn srtnda uyand, geldi tazv; gene kucana ald. ln ucunda, sar iein at yerde, kokusu dalga dalga l alrken, kumlar inceden eserken ona gene ulatlar. Uso, dedi, Uso kalk yr. Bu sefer taz yoktu Usonun kucanda. Uso atnn stnde gn gece tazya atlar syledi ve le armaanlad. Sphandana geldi. Sivri, ulu da orada, Van glnn mavisinde, ok uzak, ba grnmez, keskin, ge, gln mavisine amt. Uso, dedi, Uso kalk yr. Ve orada, uzun kavak aalarnn altnda uzun, belik belik salaryla bir kz duruyordu. ri, ceren gzller. Gzlerinde keder, lt. Uzun kuu boynu. Turnalar, uzun bacaklar stnde, uzun yeil boyunlar, sarkan, kvrck, renk renk tyleri, toparlak, kadns kalalar, Patnos ovasn a azna kadar iek dolu topranda, tepedeki ulu Sphandann avk mavi gle, yeil, azna kadar iek dolmu ovaya vururken... Van gl bir an st mavisinde, cam gbeinde, imek kzltsnda yldrm gibi akp giderken, saydam yeilde, koygun turuncuda ballarken, bir an stbeyazda donarken, tepede, uzaklarda, bir aklk mavi ge ap gider yiterken, salnrken orada Sphandann dibinde uzun, kuu boynu, azck darya doru ak dileri, yzn bir ocuk tazelii, safl, gzelliiyle en cana yakn soldururken, iri, sobe, ltl, dnyann tekmil kederlerinin balkd gz kenarlar krrken, bir ksmede en scak olurken, yree lk lk deerken, yz gittike en gzelde incelirken, Uso, dedi, Uso, Uso, Uso, Uso... Uso bard. Dalara, sulara, turnalara bard. Her ey silindi gitti ve gn doarken, gkyz bin misli maved. Van gl mavled. Uk, Van gl, ak Sphanda, yeil Patnos ovas, Erci, Muradiye ovas mavi-ledi. Krmz Esrk da, ovalarca salm krmz kayalklaryla Sor ovas maviledi. Aalar, kular, yeralt kylerinden karncalar gibi topran stne, gnee kan insanlar maviledi, k, kular, gne, bulutlar maviledi. Sor deresinin kpkrmz toprandan knal keklikler utu. Eski, youn, hi bitmemi, tkenmemi trklerle... Mavi

turnalar gkte, bir k selinde mavile-diler. Ve yalmdan bir yaprak dt gecenin, mavinin, n ortasna dne dne. Gkte salnarak, kzllad. Kapkara, yldrdayan, byk bir gz kald mavinin ortasnda. Yalm krmzs yapran yannda, iri yapran damarlar daha krmz, daha da yanan, krmz mercan ltsnda maviyi oyan, yakan... Uzun kuu boyunlu, Uso, dedi, Uso bu hal ne haldir Uso? Uso ince uzun bacaklar stnde yaylanarak, kvrck sakal dalgalanarak, kk avurtlar, ak dileri, kaln krmz dudaklar, gamzesiyle Uso gzelleerek, hep glerek, sevin iinde, yresini sevince boarak uzun kavaklarn yanna geldi. Kavaklar mavi oldular. Son maviye ak Sphanda avkd. Uso topraa diz kt. Katar katar turnalar geti gkten. Bir ceren srs vurdu aklna dan ve atlar vurdu. Ve yaln kllar lad, glgeleri akn stne derken. Adn ne, adn ne, dedi Uso. Kz sustu. Uso, topraa, aaca, buluta, daa, ce-renlere, atlara, sulara, turnalara syledi: Adn ne, adn ne serin? Kz ok sus u. Uso sevda toprana diz kt, yz bin yllk sevda dana ban dayad. Yamur yad, som mavi. Uso yanan alnn kadim yamura dayad. Adn ne, adn ne? Yamur Gazele, dedi. Bulut, su, iekler, turnalar, karncalar, kular. Sor deresinin krmz topra, doludizgin, ayaa kalkm talan, yanan ate, dalgalanan mavi, Gazele, dedi. Kzn gzleri ceren gzlerine benziyordu. Tekmil cerenler, uzak lden seslendiler, Gazele, Gazele! Ve Uso kzn adn Gazele koydu. Ve Uso lde kalan tazmin adm Gazele koydiip Atnn, anasnn, pnarnn. 594 595 J ***** v- ov, .u. gun i%.uk gece trkler syledi, Gazelenin karsnda krk gn krk gece el balayp divan durarak, bin yllk sevda toprana diz km. Ve sonra Uso, kare Gazele, Gazele, Gazele, dedi. Yreinden en gzel trkler koptu btn yeryzne yayld. Uso her yerde, her eyde Gazeleyi grd. Her szde, her trkde. Uso, dedi, Uso kalk yr! Uso, Uso, Uso! Usonun yrei bir yangn gibiydi. Usonun kannda Gazele akyordu. Uso, Uso! Uso, dnyann sevincinde fkrd. Usonun eli nereye dese oray yakt. Ve Gazele Usoya gre ceren srlerine kart. Ol sebeptendir ki gzleri ceren gzlerine benzer. Uso... Ve tanyerindeki klar ok maviydi. Uso unutmad. Hi, hi, hi bir zaman... U kz oldu, nn de adna Gazele dedi. Ve orada, kasabann arsnda, nalbantm alt aacn altnda Uso tazsyla duruyordu. Orada, ak akltasmdan kaldrmda, saydam gelin bcekleri bir kar yukardan uarak yeri koklarken, kede, ardnda candarmayla, Uso yzbay grd Sa aya onda, boyal izmelerinin stnde suretler parlar.. Uso ok korktu. Bir ktlk heybeti gibiydi yzba Uso iin. Yzbay - grm, tazsn tutmu tam aacn ardn dnerken yzba knal tazy grd. Houna gitti. Dur, diye komut verdi, dur kyl! Uso durdu. Bu tazy nereden buldun? lden, Arabistandan getirdim Beyim. ok dtm peine. Babasn anasn vermediler. Bu yavru daha. Gzel gzel, ver tazy candarmaya. Aln onu bizim eve gtrn. yi iyi, gzel, gzel. Sa aya ndeydi. Sarn bir kurda benziyordu. Dimdik... Aaca, topraa, karncaya, ya da hi bir eye, bir bolua bakar gibi bakyordu Usoya... Bir korkuya, karmakla, fkeye, k-lmle, acya bakar gibi, yabanl bir uzaklk, bir kmseme gibi bakyordu Usoya. Bir taa, toprak parasna bakar gibi. 596 Uso tasmasmdan yakalamt tazy. Candarma onu tekmeliyordu. teki candarmalar da vardlar tekmelemee baladlar Usoyu. Vay alak vay! Bir yzbaya... Cumhuriyetin bir yzba-bir tazy ok gryor bana, yzbasna... Yzba sarn, kprm, delirmi, gururu incinmi bi kurda benziyordu. Vay alak vay! Bir yzbaya... Cumhuriyetin bir yzbasna... Vay dil bilmez vahi kpek vay! Serin serin onu yere, serin! Oraya, aacn altna, nalbant tezgahnn yanma arnn tm kalabal bir anda hncahn dolmutu. Az bir srede candarma Usoyu yere serdiler. Kalabalktan utkulu bir uultu ykseldi, ary doldurdu, indi. Yzba yerdeki Usonun stnde dnr, izmeleriyle yere yamyass yapm adam inerken, kalabalktan arada srada sevin lklar geliyordu. Bir tazy, bir tazy, bir yzbaya... Yzba sarn bir kurda benziyordu. ikarn ineyen, yutmadan nce... Yzba tazy tasmasndan tuttu. Kalabala dnd, glmsedi. Mavi gzleri lad. Usonun stnden indi. Kalabalktan en kk bir ses bile kmad. Yzba nce kalabala glmsedi, onlarn onayn istedi, kalabalk duvar gibi, ta gibiydi. Alaklar, dedi, grleyerek. Kalabal yararken, sana soluna dnerek, hep alaklar, diyordu. Bir yzbaya bir tazy siz de, yle mi? Bir taz, taz, taz, taz yle mi? Kalabaln ortasnda durdu. Sa ayan ne uzatp yere heybetle vurdu. Sarn, tatan bir kurt heykeline benziyordu.

Haydi, daln siz de... Kpekler... dedi. Kalabalk sessizce dald. Uso, dedi, Uso, kalk ayaa yr! 597 Ve Uso orada, o dan dibinde... Uso drt dnd. Usonun tazs aklndan kmad. Taznn da adna Gazele demiti. Ve bir yl sonra, bir iek amnda yzba arnn orta-smda, sa izmeli ayan topraa akp durdu. Arkasna dnd, gn kendisini izleyen adam grd. Gerekten adam onu adm adm izliyordu, glge gibi. Yzba ok korkmutu. Geriye d nnce onu glge gibi izleyen adam gzleri bir yerlerden srr gibi oldu. Korkusu azck geti, ikircikli adamn stne yrd. Adam ona glen gzleri, sevin iindeki yz elleriyle giilms-yordu. Adamn glmesine yzba da sevindi. Yreindeki korku adamn glmsemesiyle silinmi gitmiti. Yzba daha adamn kim olduunu karamyor, glmsemesini srdryordu. Merhaba! Ne istiyorsun? Uso, dedi. Uso... Van glnden. Taz, dedi, taz... Gazele. Yzba birden kaya gibi kesildi, yz kapkara oldu, ka- tepesine srad, fkeden kudurdu. Kpek, seni kpek olu kpek! Bak una bir iti, bir tazy bana ok gryor da, t buralara kadar geliyor Sphandandan, Patnos, Patnos ovasndan, Van glnden... Azck yumuar gibi oldu, meraktan: Nasl geldin t oralardan buraya? Benim burada olduumu nereden buldun, kimden rendin? Usonun gzlerinin ii gld yzba yumuaynca. Konutu, uzun anlatt. Onu bulmak iin nerelere, nerelere bavurmam, ne zorluklara katlanmamt. T Vandan oura>a, Akdeniz kysna, skenderuna yryerek gelmiti bir buuk ayda. O taz benim iki gzmdr. Ver tazm yzbam. Bir taz ha! Bir iti, bana ha!... ok grdn ha! Candar-malar! Ve arnn ortacnda, drt candarma, Usoyu yere serince-ye kadar... Sonra yzba hrsl izmeleriyle kalabaln ortasn598 da yere yamyass yapm Usonun stnde dolaarak... Suret izmenin parlaklna karak, ala kan sert imentonun stne szarak... Yzba yresindeki suskun kalabala bakt. Glmsedi, kalabalk suskurlatka suskunlat, duvar gibi olda. Yzbann srt rperdi, fkelendi. Dilerini skt, dileri gcrdad'. Kalabalktan hi bir yank gelmedi. Yzba titredi. Kalabal yard, karken, tede, kalabaln ucunda durdu. Kalabalk ona bir gibi geldi. Bir tazy ok gryor bana. Bir yzbaya... Dil bilmez, vazalak bir yaban adam, beni bir yldr izliyor, nereye giderdem. T Vandan buraya kadar gelmi, szm ona bir taz iin... Bir tazy koskocaman bir devletin bir yzbasna ok gryor. Ona byle davranmasan, bir taz iin byle yapan bir insan, bc taz iin t Sphandandan yryen bir insan daha nemli iler iin ne, ne, ne yapmaz! yle deil mi? Son Trk devletinin varlna kastetmez mi? Son, son, son... Konutu konutu, kprd, cotu bard, kalabalktan t kmad, yzbann ylan yeili gzleri kvlcmland, fkesi kudurdu. Haydi yallah, diye kalabaln stne kollarn savurdu. Haydi yallah, dalm. Kalabalk kavuan gnle birlikte, denize doru ar ar dald. Uso orada, imentonun stnde, kan scan altnda sas-lanarak, szarak kald. Uso, dedi, Uso, kalk yr. Kalk ayaa da yr Uso. Uso aaca, taa topraa, ne ki gzel grd, doaa gne, batan aya, tanyerlerine, en avkl yldzlara, her an bir renk gzelliinde deien Van glne, bir anda bir utan girip krmz bir ok gibi teki utan kan a, geyiklere, turnalara, ne ki gzelse, ne ki gzel grndyse gzne Gazele dedi. Trkler syledi uzun, gnlerce, gecelerce. Uzundu, usuld taznn boyu. Karn bir yay gibi gerilmiti bacaklar stnde. Knal kulaklar, daha knal, krmz bacaklar, uzun burnu, iri gzel gzleriyle taz dlerinde uutu. 599 Arabistan lnden Patnos ovasna, Van glne yalmlarca sn-d. Uso uyuyamad. Uso gene skenderuna geldi. Yzba yok, dediler, baka bir yere atand. Uso yzbay arad. Bulursam bu sefer yzbay, tazm bana verecek, diyordu. O da insan, batan sona ona tazy anlatacam. Bir taz ne ki onun iin, ne kadar sevse de bir taz bir tazdr. Benim iin bir taz baka bir eydir Bir taz tm kara gzJ Arabistan ldr. Tm Gazele, Van gl, Patnos ovas ve evimin dirliidir. Ve bylece trkler dzd. Her eyi yzbaya trkyle syleyecekti. Araya sora yzbay burada, bu kasabada, ulu Torosun eteinde buldu. Uso Dldl dan grd. Bakrdan oyulmu, ala karlyd. Sphandama benzetti. Ve tazlar grd ukurovada ay karnl. Gitti yzbann avlu kapsnda asmann altnda, glgesinde durdu, iki gn yzba her sabah her akam nnden gejti, onu grmedi. nc gnn sabah yzba bir trkyle uyand, yank, keskin, ac, gr, n n ten, lk la... Pencereden bakt. Bada kurup yumulmu, elini kulana atm, ranarak trk syleyeni grd. Adam kupkuruydu.

Bir deri bir kemc kalm, boynu da incelip uzam, trkyle birlikte boynu da s-nyor, inceliyordu. Gzleri adam bir yerlerden sryordu ama, adam bir trl tanyamad. Kalkt giyindi. Yumulmu trk syleyenin yanma geldi, yanma gelmesiyle adam tanmas bir oldu. Kahkahalarla glmee balad. Kasklarn tuta tuta, boyun damarlar ierek, yz krmz olarak... Taz iin geldin gene, deil mi? diye sordu. Taz iin? Knal taz, yle mi? Tazy ldrdm, ldrdm, dedi bararak. Bir kurunda... Uso bir elik yay gibi yerinden frlad, parmaklan yzba-liin boynuna kenetlendiler, ikisi birden yere dp, altalta stste toprakta yuvarlandlar. Yzbann boynuna kenetlenmi Usonun elleri sktka, onun gzleri biraz daha iiyor, prti 600 yordu. Dudaklar moranyor, yz sararyor, prtlemi gzleri, yuvalarndan frlam sunuyordu, kopacak gibi. Yzba yar canl kalncaya kadar Usonun elleri onun boazn sktlar. Soma Uso korkuyla dalara doru ald yatrd. Ve Uso dalar grd. Ulu Sphandan. Ulu kervan yollarm grd. Uso mitralyz, Uso bomba, Uso ok tfek, ok candarma, ok asker grd. Uso yedi yl dalarda gezdi. Usogiller ok kalabalktlar dada, yzbalar daha kalabalktlar ovada... Dadakilerle ovadakiler attlar, ok insan ld. oluk ocuk dorandlar. Ve Uso Toroslar grd, Karade-nizi, Akdenizi... Evler ykld yakld, ocaklar snd. Uso bu geitte, keskin, akmaktandan ak kayalar arasnda, yamnda stste ylm arkadalarnn ls ve kan iinde, mitralyz-nn banda omuzu paralanm, kendinden gemi yakaland. Uso yargc grd. Uso hi konumad. Dili boazna ak. Uyuyan, bir kaya paras gibi orada donmu kalm yarg Use-yu yzbadan, askerlerden, candarmadan, kandan, kurundan daha ok korkutuyordu. Yarg durumalarda keyfince uyuyordu. Dler grerek. Uso onun dazlak bana yrei ku gibi rpnarak ancak bakabiliyordu. Yarg dnde yalmlar gryordu. Yalmlarda kavrulan deldelliceler. Yzlerce... Merdiveni elinde gece sabaha kadar deldellice yuvalarna yahmlar atarak, lk ha yanan kular grp keyiflenerek, sabaha kar evine mutluluklar iinde dnp kahvesini doan gne kar hprdeterek, durumalarda mutlu dler iinde yalm yalm btn ku yuvalarn yakarak, dlerinde mutlulanarak. Hasan olu Uso idama mahkum edilmitir. Uyanp, ac, ok ac bir ey imi gibi yzn buruturup nndeki bir kadn ucunu imzalayarak, sonra acd kalemini krarak... Uso hapisaneyi grd. Hapisanede yaralar iyileti. Uso bir trk duydu. ok uzak, eski, yrekten... Uso li-me kar geldi. Uso lme gld. Diyarbakr surlarnn dibine geldim. Toprana diz k601 tm, eski talarn, eski otlarn, eski kaplarn, eski demirlerin, ok eski bakrlarn yeiline diz ktm. Eski sularn aydnlna, na, yalmna diz ktm. U kere bardm Diyarbakr surlarndan ieri... kere yerle bir ettim Diyarbakr surlarn, kere yktm Diyarbak;r mahpusanesini. kere grdm Usoyu... U kere elini tuttum Usonun, kere ptm Usoyu, kere yaralarn okadm Usonun. Vardm yargcn nne, ben Gazeleyim Gazele, dedim. Ceren gzlym, llerin cereni benim ben, dedim. Babamn tavla s Arap atlarla dolu. Al, sizin olsun. Alnm, gsm, bileklerim altn dolu, hepsini skeceim, al, sizin olsun, yeter ki Usonun cann balayn. Ben Gazeleyim Gazele, srma salym. Kese ceim srma salarm, al, sizin olsun, yeter ki Usonun canm balayn. Ben Gazeleyim Gazele, ceren gzlym, gzlerim llerin tekmil cerenlerinin gzleri kadar gzel, al gzlerimi, sizir olsun, yeter ki Usonun cann balayn. Surun bedenlerinde incirler bitmi, nar aalar, mavi gller amt. Ve bir trk orada mavi am kocaman glim altn <3a daha yle granarak durur. Diyarbakr gl kokar, meneke kokar, zulm kokar. Diyarbakr arlarna, kaldrmlara batan ayaa meneke sererler, gl sererler. Mavi, katmer katmer pembe... Demeti yz paraya, yz paraya... Diyarbakr arsnda meneke satacam, balarn, ovalarn, krlarn tekmil menekelerini toplayacam. Usoyu kurtaracam, Usonun canm... Tanyerine dald Gazele. Diyarbakr hapisanesinin Kapsna balamlar gibi onu, zincirle, kelepelerle... Gazete meneke satt. Yarglara, yzbalara. Ben Gazeleyim Gazele, dalarn, gklerin, ovalarn turnas, llerin Cereniyim. Sevda iekleri am surlarmda, topramda, yreimde. Sevda iekleri bitirdim, atrdm Diyarbakr mahpusunun ta duvarlarnda, ta duvarla602 rnda. Ben Gazeleyim Gazele, Gazele... kere katar katar olmu turnalara sesledim. U kere Usoya ses verdim. Uso Alicii de grd. Kalk Uso kalk yr, dedi. Kalk yr zulm stne. Alicik kendi evini yakt. teki evleri de, kona da ateledi. Alicik Anavarza ovasn yakt. Alicik delirmi, nne ne ktysa hepsini yakt. Alicik sonunda kendi camna verdi atei...

Alicik mahpusancye l gibi, yar yanm geldi. Uso, dedi, Uso... Uso, Uso, kalk ayaa da ila yap Alicie... Usonun atas, anas, nenesi ok ila bilirdi. Alicik iyileti. Uso Alicii iyi grd. Ve Uso, ve Uso, ve Uso tellal grd. Bir kan, paavra, bir et ym gibi getirip cnu mahpusun orta yerine atverder. Tellal soluksuz orada kalakald. Yz uzundu, sivriydi, kemiktendi. Gzlerini kere at at kapad. Btn yz yalnz iri, kederli gz oldu. Sevgiler, dostluklar lad gzlerinde tellaln. Ayaklarnda, ellerinde ar zincirler... Tellala yakmyordu. Kck bir ocuu zincire vurmular gibi. Boynunda lale. Bol geliyordu, incecik, kopacakm gibi duran boyuna... Uso, dedi, Uso kalk ayaa... Tellal inlemee balad. Uso onun elini tuttu, yreinin stne gtrd: Karde, dedi, karde, byle olma. yi olacaksn, iyi olacaksn, iyi. Neden sonra tellal konutu. Ses gibi deil, soluk gibi: Ben ldrdm, dedi. Ben ldrdm. Demirciyi ben ldrdm. Sebebini de kimseye sylemem. ldrn ldrn, ldrn beni, sylemem. Ben ldrdm. Uso yzbay grd. Tazy, Gazeleyi, Alicii, tellal, dalan, turnalar, zincirleri, kanlan, yalmlar, yargc, kular, zulm grd Uso, zulm. Uso kapkara srma salar grd. Ol sebepten Gazelenin gzleri ceren gzlerine benziyordu. 603 49 lecek, Mistik lecek. Karakz Hatun Kozan altndan eski bir soydan bir Trkmen Beyinin kzyd Sobe, ekik gzleri, ince enesi, kk elmack kemikleri, uzun Trkmeni boynu, ok uzun ve gamzeli, her zaman gamzeli yanaklar, duru, bir su gibi aydnlk teni, hep glen izlemini brakan havasyla Karakz Hatun gren insan byleyen bir kzd. Ata biner, ceren kovar, ava giderdi. Erkek gibi tabanca kullanr, cirit oynard. Atnn stnde ovadan ovaya, dadan daa snerdi. Ve alt kardein bir bacsyd. Bir gn tanyerleri rken, sar baaklar seher yelinde -ranrken, mor devedikenleri tanyerini boyarken, Dldl da bakra kesmi namn karl ovann stne aydnla batm yrr gelirken Karakz Hatun ovaya at srd. Ekin tarlasnn ortasnda, oran koluna dayam Mistii grd. Mistik yumuak huylu, ince, esmerdi. Uzun yz ocuksu bir glmsemedeydi, ak dileri dzgn, ltlyd. Yznde d, by iinde bir hal vard. rkek gzleri bir stmada, bilinmedik bir sevgide yanard. Orada durdu, dald. Kendinde olmadan az sonra bakt ki usul usul Mistiin yanma varm. Mistik bam yere edi. yle kar karya, yan gnn ortasnda, ekin tarlasnda, Karakz Hatun bylenmi, Mistik 604 Utanm, oailll KaiUUcUUHZ., \jyt Js.aajvauua gUu u jwovan /uyu kalkncaya kadar. Sonra Mistik bir an usuldan, kendinde olmadan ban kaldrd Karakz Hatuna bakt. Gz gze geldiler ve Karakz Hatun atn dalara doru evirdi, srd ekiu tarlasndan doludizgin srd. Bundan sonra Karakz Hatun her gn tanyerleri d -yacak ar baakl ekin tarlasna geldi. Gn douncaya kadar ylece kar karya kaldlar. Sonra Mistik usuldan, belli belirsiz ban kaldrd, bylenmi Karakz Hatuna bakt. Mistik ekini bimi bitirmi, harman eylemi, den sr-j ordu. Ac saman kokuyordu ortalk, kzgn gn altnda. afaktan bu yana Karakz Hatun atnn stnde dikilmi, orada, harmann aznda duruyordu. Mistik onun birden attan atladn harmana kotuunu, dene bindiini, bir yalmn tm bedenini sardn duydu yreinin scanda. Elleri, ayaklar, yrekleri bir tadda birletiler, zldler, bir tadda birbirlerine kartlar. Yalm gibiydi Karakz Hatun. Ve leye doru samanlarn stnde yar baygn, bitmi, pmedik yerini komam Mistii brakp gitti. Mistik ikindiye kadar samanlarn stnde kald. Karakz Hatun uzun bir sre tarlada, ovada bir daha gzkmedi. Bir daha Mstktan yana yaklamad. Mistik Karakz Hatunun evlerinin nndeki narn dibine geldi, her gn tanyerleri rken. Gn doarken de oradan ayrld. Sonra Mustafa Beyin babasna nianladlar Karakuz Hatunu. Mistik konan yresinde gecelerce doland. Karakz Hatun onu pencereden gryor, Mistiin tutkusu houna gidiyordu ama Mistiin yanma varmyordu. Mistik sarard soldu, kara kvrck sakallan, kara, iri gzleri ltsn yitirdi. Karakz Hatun iin byk bir toy dn yapld. Yedi gt yedi gece sren. Mistik bam ald Anavarza kayalklarma vurdu. Yedi gn yedi gece kartallarla kayalklara tnedi. 605 Jp***m* .^^uau mui uugu .rufunu uurgne yolland. Kara-kz Hatun onu grd. Mistiin sararm, uzam yz daha bir sevdal, daha bir byl olmutu.

Karakz Hatun kocasna konan avlusundaki delikanly gsterdi: Bu delikanl bizim kyden, o burada kalacak, dedi. Msta i verdiler, Mistik sevin iinde kald. Gnlerdir ilk oJarak Karakz Hatunu grnce gld. Yllardr belki de ilk olarak glyordu. Karakz Hatun imdiki feslienlerin, kadife ieklerinin olduu yerde, direin dibinde duruyor, aada duvarn dibinde kalakalm Msta gzlerini dikiyordu. Mistik da gzlerini krpmadan ocuksu bir ltda ona bakyordu. Karakz Hatun direin dibinden ekiliyor, ieriye gidiyor, ovaya kyor, ehre iniyor Mistik oradan, duvarn dibinden ayrlmyordu. Ne gece ne de gndz. Mistik lecek, lecek. Aradan aylar geti, yllar geti. Mistik eridi bitti, Mistik oradan, o duvarn dibinden ayrlmad. Bir gece Karakz Hatun kocasnn yatandan kt, geceye pus dmt. Karanlkta gz gz grmyordu. Dik bir gz gecesi karanl, pusuydu. Karakz Hatun el yordamyla duvarn dibindeki Mistii buldu, bir deli yalmda sarld Msta, bir anda onu rlplak soydu, kendi de soyundu. Duvarn dibinde, orada, otlarn stnde, feslienleri, kadife ieklerini ezerek iki beden inanlmaz bir yalmda kenetlendi. Sonunda bitmi, bir ah, dedi Mistik. Karakz Hatun onu gecenin iinde giydirdi. Sonra gn -yncaya kadar tepeden trnaa durmadan onu pt. Mistik lecek. Gn ald. Duvarm dibinde Mistik bir top karartyd. yie yumulup, klp kalm. Mistik lm. Karakz Hatun, o gn bugndr Mistik iin kara balar. 606 Ve ilk olunun adn Mistik koydu. Sonradan Msta Mustaia dediler. Ve Karakz Hatun Mustafasm ite byle grd. rlplak, bir atn stne yzkoyun atl. Dervi Beyi grd. Eli direkten zld, yar baygn. Alayamad, glemedi, oynayamad. Olunu l sanyordu. Mustafa Beyi adamlarn atlardan aldlar, konaa tadlar. Karakz olunun diri olduunu renince daha ok kahroldu. Olu kendinde deildi. nallah lr, lr, lr Mustafam, diyerek, dualar okuyarak odasna gitti. Dmann rlplak soyup da, ldrmeyi bile kendine yediremedii Mustafa inallah lr. Odasna kapand, bir daha kmad, kimseyi grmedi, kimseyi sormad. Yatanda kprtsz, sapsar, can ekiir yle kalakald. Birka gnde eridi bitti, gzlerindeki tm lt da snd. Btn bedeni mosmor olmutu Mustafa Beyin, havando doulmu gibi. Porsumu, snm. Yatana yatrdlar, hemen Krt Cerraha haber saldlar. Krt Cerrah yelyepelek geldi re Akyollu konann avlusunda, ulu nar aalarnn altnda, renk renk traktrlerin yannda bakr tencerelerde trl otlar, svlar, iekler, yalar kaynad, merhemler, emler yapld. Gnler geceler trl, ac, bir ho, keskin, yumak kokular koktu konak, aalar, insanlar. Krt Cerrah her gn Mustafa Beyin bedenini ova ova tepeden trnaa merhemledi. Gnde iki kere belki de. Beden merhemleri emdike, yuttuka, o bedeni durmadan besliyor: Allahtan umut kesilmez, kesilmez, diyor, boyun kryordu. Bu ademolu bitmitir ama, Allahtan umut kesilmez... ki gne bir de Karakz Hatuna uruyordu Krt Cerrah. Soumu, kan ekilmi, cansz ellerini eline alyor, gzlerini krpmadan onun snm, tkenmi yzne dikiyor, yle dncelere dalyordu. Krt Cerrah ok eskiden beri tanyordu Karakz Hatunu. 607 I .vj. ;iuujuiuu uuu uuye dit soma tuKenme, gmeri ak gidiine. Herkes bir kere lr, Karakz bin kere ld. imdi de lse de kurtulsa... lm onun iin en gzeli olacak. ldr Allah Karakz Hatunu da, o dnya gzelini. ldr Allah. Karakz Hatunun yata yannda diz kp ellerini havaya ayor, dudaklar kpr kpr Krte dualar okuyordu. Aradan ne kadar, ka gn geti, kimse bilmiyordu, bir sabah Karakz Hatun iri, tkenmi, n yitirip porsumu i gzlerini at. akn akn, belki de grmeden yana yreye baknd. Gn douyordu, telerden, dalarn ardndan. Mistik duvarn dibine ylmt. Kocaman, kara, tm sevgiye kesmi gzleri k iindeydi, glyordu. Karakz Hatun bir ku gibi lk la Mistiin yresinde dnyordu. lenedek yar yolunu beklerim. Yar yolunu... Mistik, dalgal, sar ktan, yel estike srt kabaran, yol yol aydnla dnen ekin tarlasnn iindeydi. Mistik onu, o Mistii kovalyordu. Cerrah ila mila, merhem istemem cerrah, dedi Karakz Hatun. Bana abuk yiyecek. abuk abuk... Krt Cerrah, elleri titreyerek, ayaklan biribirine dolanarak darya kt. Bir by gereklemiti. abuk Karakz Hatuna yemek, nce tarhana orbas, sonra koyu bir tavuk suyu... Sonra tavuun ak yeri, sonra bal, sonra bal... abuk... Karakz Hatun lmeyecek. Karakz Hatun drt gn iinde kendine geldi, yataktan kt, giyindi kuand, konan iinde dolamaa balad. Olunun odasna gitti, onu kucaklad, ocukluunda pt gibi. Mistii per gibi pt. Yllar sonra Mustafa Bey, unuttuu bir ple pldn anlad, sevinten doldu tat, kendine geldi. Merhemler oktan bedenindeki

morartlar almt. Anasnn sevincine hi amad. Uzun yllardan, t ocukluundan bu yana anas byle olmam, onu bylesine sevinle kucaklamam, p--memiti. Mustafa Bey kendisini ylesine anasnn sevincine ka608 pp koy vermiti ki, btn bunlar dnmek aklna Dile germi yor, bunca belalardan sonra bile anas neden byle sevin iinde alkanyor, neden byle bin yrek olup sevgiyle dolmu, amyordu. Her eyi ok olaanm gibi kabul ediyordu. Karakz Hatun gelinini ard: Yakn hamam, yakn, dedi. Yunacam. Knalar hazrlayn, ellerimi salarm knalayacam. Konan iini, odalarn, en kuytu yerlerini dolayor, bir kedi merakyla konakta ne varsa inceden inceye bakyor, aratryordu. stnde iri iri gller am kabartma, mor damarl ceviz sandklar, ceviz masalar, sandalyalar, uzun bacakl, Maratan getirilmi. Trkmen kilimleri ki, duvarlar batan ayaa sslemi, heybeler, hurlar, kara nakl kl ullar, gz alan keklik, tura alalar, kundaklan som sedef, en gzel tahta ileme tfekler, Trkmeni, altn yaldz kllar, stlerine ayetler hakedilmi... Ve Karakz Hatun eyizlerine bakyordu. Teker teker her bir paray karyor, gn na seriyor, saatlerce gzn bir naksa, bir paraya dikiyor, dudaklarnda bitmeyen bir glmseme, seyreyliyordu. Mustafa Bey de artk iyice kendine gelmi, yatann iinde, anasndan dolay byk bir mutlulukta gnenerek, hi bir ey dnmeden, yeynilmi, yunmu arnm orada, ylece g-lmsyordu boyuna. Krt Cerrah ona boyuna eski dou Bejlerini, eski ukurova Beylerini, bire bin katarak anlatyordu. Mustafa Bey olan biteni de unutmu gibiydi. Dervi Bey dncesinin, dncesinin en kk bir krnts bile yanma uratmyordu. Aradan on gn, on be gn geti, Karakz Hatun artk bambaka bir Karakz Hatundu. Yznn rmcek a gibi olan krklar alm, boynu gene eskisi gibi uzun, dzgnlemi. gzleri parlt, sevin, mutluluk iinde. Bklm beli iyicene dorulmu, ince, uygun, yrrken gen kzlndaki gibi salnan, yumuak... 609 F: 39 ner saoan, oasn ierden kilitliyor, kocasndan kalan na-gant tabancay sandndan alyor, gn na gtrp meneviine bakyor, mavzer yayla yalyor, kurunlar koyuyor, boaltyor, pencereden dardaki narn dalma konmu kulara nian alyor, tetie kt kecek, vazgeiyor, sonra kutsal bir emanet gibi tabancay sarp sarmalayp geri sanda koyuyordu. Atm ekin, dedi bir sabah. Doru bir at ektiler altna, soylu. Karakz Hatun at binek-tana gtrd, kimsenin yardmn istemedi, ata atlad, srd. Yolda, tabancay belinden kard, denemek iin, bir Kars aac knna ate etti, kere. Dal krld dt. Yllar sonra bile Karakz Hatun alkanln yitirmemiti. Sevinten dolup taarak atn Sarolu konana srd. At gelip Sarolu konann avlusunda kendiliinden duruncadr ki, Karakz Hatun her eyi anlad. Azck heyecanland ama kendini, soukkanlln! yitirmedi. Dik bir sesle hemen nnde biten delikanlya sordu: Ben ok uzaklardan geliyorum. n byk Sarolunun kona bu mu? Dervi Bey evde mi? Ben eski bir baba dostuyum. Uzak yollardan geldim, Dervi Beyi grmek dilerim. Delikanl: Ho geldin sefalar getirdin, byk Hatun, dedi sevinerek, Buyur in. Atnn ban tuttu. Buyur in, babam az nce atma bindi kt. leye kalmadan gelir. Sen buyur in, rahat et babam gelinceye kadar. Karakz Hatunun yz seirdi. Atnn stnde bir sre yle dnd kald. Senin adn ne? diye sordu delikanlya usulca, sesi boularak, para para karncalanarak, titreyerek. Kimin olusun sen yavru, adn ne senin yiidim? Ne de yakklymsm. Bir iim su gibisin yavru. Dervi Beyin oluyum, adm da ibrahim... Buyur byk Hatun... Ho... Karakz Hatunun belindeki tabancay ekmesiyle iindeki 610 kurunlan bralimin stne boaltmas bir oldu. brahimden ancak bir uzun lk duyuldu, sonra olduu gibi yere dt, bir topak, oraya avlunun imenleri stne kvrld, uyur gibi rahat, kprtsz. Tabanca patlar patlamaz da at ahland, Karakz Hatun son kuruna kadar onu zaptetmeyi baard. Kurunlar son buluncadr ki at ald yatrd, yel gibi, karn yere deerek, Anavar-za ovasnda umaa balad. Karakz Hatun atn dizginini brakm, yelesine yapm, atn kard yele dayanmaa, dmemee alyor, boylu boyunca atm srtna yatm. At Anavarza ovasnda uunuyordu. nce, dosdoru bir izgide Tozlu altna vurdu. Orada bir brtlen alsndan rkp hzn kesmeden Kesikkeliye dnd. Oradan da Yalnzdut altna dt. Oradan da Cck deresine dt. Konaa geldiinde kpe batp kmt. Avluda krk gibi soluyarak durdu. Karakz Hatun atm boynuna yatm, bir an orada yle yatm kald. Sonra, usuldan, ba aa atm trnann dibine sald. nde Krt Cerrah, arkada tekmil konak halk kotu. Krt Cerrah vard Hatunun elini ellerine ald:

Tamamdr, dedi. Bu lm, soumu bile... At orada, kpk iinde soluyarak duruyordu. Karakz Hatun sa yanma yatm orada topran stnde uyur gibi, uykusunda glmser gibiydi. Mistik lecek, Mistik, Mistik, Mistik lecek. lecek Karakz Hatun, Mistik lecek! 611 so Bulank suyun altnda, su sallanyor. Bym, donmu, sonuna kadar alm gzleri dalgalanyor, bir uzuyor, sobe, bir ksalyor, yusyuvarlak. Suyun altna ban glgesi dm, uzuyor, gidip geliyor. akltalarmn stnde sekiyor glge. izmeye su doluyor, kan fkryor kpklenmi. Kpein glgesi de suyun dibinde, yeilimsi, yosun balam, tozlu gibi prtk-lenen akltalarmn stnde. Kpein glgesi baz baz bir mandaya benziyor, gerilip boalyor, gerilip boalyor. Gzbebekler; sallanyor akar suyla birlikte. Donmu, aklm, kprdamayan bir parlt suyun altnda, kpek yalanyor gzlerini suyun altndaki gzlere dikmi. Su dnyor, salkm salkm sal, suya kaplm, uzadka uzam bam yresinde. Bir balk dokunup dokunup kayor. Bir oyunda hzl srt menevili dnen savrulan suyun hzn kesen parmak kadar. Bir kuytuya gidiyor yarn dibine glgesine snyor bir sre. Sonra birden gene baa dnyor baa dokunup dokunup son hzda kayor. Bam burnunda, izmelerinden kan kyor, suyu kzllatrp bir izgi olup aa; ya kprnn altna aa krmz birer yol iziyor. izginin biri tam sa kulam altndan geiyor. Tam altndan... Kurunlar dkldler pat pat, koygun durgun bir seste. Bir; iki, , yedi. Yedi birer k damlas olmular. stnden sular dklyor. Yrd kuru ak akltalarmn 612 stnden hzla kayarak. Burnundan, bastka vr vr, bast yerde izmelerinden kan, burnundan su iindeki bedenine izgi izgi, iplik gibi sarkarak kan iplikleri brakarak, snm, bir ho saydamlkta snmede. kere tkezledi tepenin altndaki kayaln dibinde, batan ucundaki sazln ucunda. Sonuncuda kalkamad. izmeleri kan doluyordu. Kalk ayaa kpek. Ayaa kalkt, kurulmu gibi. Yr nmden. Yrd kayala doru. Tkezleme, dik dur, dik yr. Kasld. Yalpalama. ki elleri yannda, kaslar bklmeden, her admda bast yeri yordamlayarak. Sar bir sis rtmt batakln stn. Sisin arkasndaki gne yeyni, belli belirsiz bir sallantda. Sisin ardndaki aalar, otlar, sazlar, toz direkleri sallantda. Tozun ardndaki bulutlar, otomobiller, kamyonlar hep birden farlarn yakmlar sallanyorlar. Iklar donuk ses gibi koygun telerde, toz direklerinin altnda gcrdyarak sallantdalar. Suyun stnde nilferler sar, ak, iri, serilmiler incecik dalgalarn stne, sallanyorlar. Kurunlar parlak, menevili tabancaya bir anda parmaklara bile demeden yle bir hzda alkanlkta akar bir su gibi parmaklarn arasndan kayarak doldular. Boalp doldular boalp doldular. Boaldlar yorgann stne pat pat. Gmldler. Dur. Kaya uzun, ter km kulunlarndan. Ortalk yanyor atr atr. Kayalar kz gibi. Uurumdan aaya bak. Kuyu gibi, karanlk. Aadaki orman, bataklk, insanlar, kyler kck. Hepsi bir avu iine sar. Akar sular izgi. Aydnlkta erimiler. 613 tprdama. Bala bacaklarna u dinamit lokumlarn Mestan. Korkma Yel Veli, sen de u fitilleri tak ona, birletir. Mestamn elleri usta. Yel Veli kyamyor Beyine. Sapsar olmu. Biliyor, her eyi herkesten iyi biliyor. Yel Veli de bulacak belasn az sonra. O Kafirden sonra. Ya kendisini kaldrr uurumdan aa atarsa? Yel Veli bala unu aaca, eke eke. Aa bir sakzlk aac. Yal, tam kayaln ucunda kayaln yarnda bitmi. abuk Mestan. Svadm Beyim. ki bacana, gvdesine dinamit dedim. Ver Yel Veli. Hah yle... Fitil uzun. Her bacaa bir tane. Tamam. Ben tabancay patlatnca, tamam. Siz de ateleyeceksiniz fitili. Yok yok, fitili bana getirin. Fitil uzun, nereye kadar gtrrsen gider. ok uzaktan atelemeli, duman ka ka, yana yana, yava yava yrmeli. Gelen lm grerek, bekliyerek, bakarak... Eildi, sonra geri yekindi, drt bir yresine baknd, kibriti akt atesliyecekti, vazgeti, soukkanl, hi bir ey olmuyormucasma, kollarn sallayarak sakzlk aacnn yanma vard. Oraya, aacn on metre ilerisine oturdu. Mestan adam

eke eke bir iyice aacn gvdesine sarmt. Adam gzlerini yummutu. Burnundan iplik iplik gerilmi kan yyordu, aalara, dudaklarnn ucuna deerek, izmelerinin konlar kprm yere gl-leniyordu. Yeil sinekler ar oul verir gibiydi, yzlerce akyordu. Glmee balad. Mestan da gld, sesli, konuur, ser gibi bir glme. Yel Veli de gld. Gler gibi alad. Bana gelecei biliyor. Gzlerini amad. Tam bann stne, kulaklarnn dibine. Elleri titrediler, yedi kurun birden aktlar tabancann iine. kurun patlad arka arkaya ve dallardan sereler yere dtler pat pat. Gzlerini amyor, kapal, kurun deil top patlatsan gzlerinin iine gene amayacak. 614 Kayay deldiler, leye kadar uraarak, delie dinamit doldurdular. Yeil sinekler kayalklarda, kpklenmi kann yresinde, stnde imek gibi akarak, kurun gibi uarak, uurumun yarsndan ancak hzlarn alarak dnerlerken, dinamit patlad patlayacak. Ben yamna gidiyorum. Gzlerini gzlerini, gzlerinin ii-; ne grmeliyim. / Bir metre ilerisinde durdu. plak tabancas elinde, tabancann topu durmadan fr fr dnyor, frrr. Dnyor. Kurunlar akp doluyorlar. Parmaklarnn ucundan kayan sular gibi. Gz-kapaklarmn altndan gzleri kpr kpr ediyor. Yanaklar, kk elmack kemiklerinin st seyiriyor. Dudaklar kurumu, yer yer aarm atlam. Arada bir krmz dilini karyor, dudaklarn, byklarn yalyor. Bir de tepeden trnaa titriyor, bir de tepeden trnaa... Bir de tepeden trnaa... Gerilmi bedeni titrerken sarl olduu aac sallyor. Aacn dallan, yapraklar gvdesi ince, alttan belli belirsiz bir sallantda, kk kk. Baz hzl hzl, baz sert sallanyor, gerilmi. Dinamitin grlts topra kayalar derinden sallad. Grlt kulaklar sau: edercene uzun, patlamalarla yankland. Gzlerini amad, daha da sk kapad. Gz kylar krt. Duman kt bir sre aralarna. Sonra ar ar kalkarken, gzleri gene sk skya kapalyd. Yandan ynden ok yaknlardan, kayalar para para fkrtarak, yerleri sarsarak, uzun uzun patlayarak, yanklanarak, yanklar gkgrlts gibi gn ortasnda grleyerek dinamitler ateleniyordu. Ve gzleri gittike kapanyordu. Gzkapaklarmn altndaki gzleri kprtlarn yitirmi, yokolmulard. Gzlerinin yeri derinleerek ukur-layordu. Aacn sallants gittike artyordu. Frtnaya tutulmu gibiydi aa, bir iner bir kalkar gibi, eilip doruluyordu. Sarslyor, yapraklan ulu bir yelde hrdyor, karmakar oluyor, dklyor, uuyordu. Yel Veli, Yel Veli geliyorum, kesin patlatmay geliyorum. 615 Koarak fitillerin olduu yere vard. Tabancadan kurunlar aktlar dkldler, sonra yeniden usulcana bir su gibi tabancaya doldular, kendiliinden gibi. Kayann arkasna geti, fitili ateleyecek, bir dakika iinde de her ey bitecek, ba bin para, kol, gvde bin para, havaya savrulacakt. Pelte pelte yanm, kavrulmu kayalklara dklecekti. Kotu, sivri kayalar izmelerini dalayarak, yiyerek... Hanerini ekti, dilerini skt: Al ulan, dedi, al ulan. Hanerin ucunu bacana karnna daldrd, kere. Kan inceden, bir yarktan ince bir su szar gibi bedenden szmaa balad. Yeil sinekler gittike oalyor, gittike de hzlanyorlard. Burnuna bir yerlerden pis bir koku geldi. Uza, kayalar, iekleri, sapsar, gnn berisindeki pusu koklad, koku hi bir yerden gelmiyordu. Ateleyin fitili, diye bard. Ateleyin de patlasn bu kfir. Haydi Mestan, Yel Veli ateleyin... Ta aada kayaln, uurumun en altnda Yel Veli ban alm gidiyordu, koarak, admlarn kollarm uzaklaa aarak, bir kua benzeyerek, drt ke bir devingen olarak... Dur Yel Veli! Filintasn ekti, yere diz kt, kayann prtne, sivrisine, dikenine gelen dizi ard, nian ald, Yel Velinin az nne boaltt be kurunu arka arkaya... Yel Veli kere havada dnerek savruldu, bararak, barts kurun seslerine karm kayalklarda yanklanarak. Yere dt, bacaklar, kollar alm, az yukar toprakta kalakald, kprtsz. Seni kpek seni. Birden, vay anasn, aata gerili adam unutmutu, grd ki gzlerini am, azck tepeden, alayl kendine bakp durur. Mestan, Mestan atele fitili. Ses yok Mestandan. Sen de mi katn Mestan? Aaya, Yel Velinin serildii yere bakt... Bakt ki ne 616 Sar pusun ardndaki gne bulank, doarken, bir balkd, sonra salland, dan yamacna dt. Sar pusun ardndaki da mora, bakra, kzltlara dnm, pusun tesinde, uzanda sallanyordu. Sana acyacam sanyorsun, deil mi? Sana aac gsterdim ki... Uyudun deil mi btn gece...? i yamt. Damarlarndaki kan akmyor gibiydi. Baka bir aa buldu uurumun ucunda. teki sakzaa-cmdan daha kaln, daha uzun, bedeni daha prtkl. Adam vatt kayamn dznden ald, sryerek gtrd, adam l gibi de deil, peltelemi, yumuam, kemiksiz, cvk. Aaca dayad srtn, adam hooop, yere iniverdi. Kaldrd dikti, kaldrd dikti, adam bir trl ayakta duramyordu. Tuttu, koltuk altlarndan geirdii iple adam st dallardan birisine ast. Adamn ayaklar yerdeydi, ba gsne dmt. Dinamit lokumlarn bacaklarna, bedenine demee balad.

imdi imdi, korkma. Sen de, ben de bu beldan az sonra kurtulacaz, yiidim. Yeter sana ektirdiim. Bana ne ektirdinse hepsini detik. imdi de ok uzak gtreceim fitili. Yarm saatlik yola... Usul usul, yana yana gelecek... Sen sa ben selmet. Fitili takt, bu sefer gndouya, uzaklara ekti. Yorulmutu. Bir sigara ald tabakasndan yakt. Koyu mor, bir el byklndeki kara, turuncu, kanatlarnn ucu srmal benek kelebek geldi nndeki srkuyruuna kondu. Konduu dal sallan maa balad. Kelebekler aktlar geldiler, aktlar geldiler. Srkuyruu mosmor kesildi. Arada bir kayalklarda turuncu klar akyordu. Adamn gzlerini grd. Gene boynunu uzatm, sndr-m, fitile doru am gitmiti. Frlak gzleri yuvalarndan kopacakm gibi. Damarlar imi parmak parmak. Krklar derinlemi. Kurunlar tabancadan eline, elinden tabancann topuna dolup boalyor, top durmadan t t dnyordu, birteviye. 619 us de va de e uc ri sir bil sa mi k n rai sn ne da mi) a d de * uzu suyun alnda gibi bir uzuyor bir ksalyor Suyun al tnda aydnlk gz, donmu, bir ift. Gzler sunuyor kapan-j ayor. ok iri, ok donmu, suyun dibinde. Gzbebekleri sal lanyor, gz aklar parlyor. Bir parlt donmu, suyun altnda bir ift, su dnyor. Tozlu yosun, tozlu akltalar suyun dibin de. Bu- balk dokunup dokunup kayor gzbebeklerine Soma balklar oalyor, Gzleri alp alp kapanyor, donuyor Ba-liklar gzlerinde. Su sallanyor, balk salkmlar sallanyorlar Birden, bir anda darmadan oluyorlar. Gene usul usul korkarak toplanyorlar, toplanp dalyorlar. Glgeleri oynuyor suyun dibinde, koyu yeil, aydnln stne dm, ince dalgalarda krlyor. Durgun, kprtsz, bir an... 620 O iyi insanlar o gzel atlara bindiler... Puslu san yamur yayordu, ince, dmdz, elik teller gibi salarak dimdik, gn ok uzandan, eilmeden bklmeden, yer yer aydnlanarak, uzakta arada srada balkyarak... Arkasnda glgeler sallanarak, glgeleri geerek, belirsiz aanlar, kamlar tozaklayarak, salarak, yamurun iine kk mavi binlerce ku dklp avarak, oradan oraya. Yamur bal-klat, svand, koyulat, soluk aldrmaz oldu. Bakr kanatl kartal kanatlarn germi, yle slak hi kprdamadan, ine ine yamur nlar kanatlarndan, gagasndan, bedeninden geerken orada, iki kavak boyu szlyordu, iri gzleri genileyerek bir eyler aratryordu, l avlunun ortasnda baln stnde yap yap yatyordu. Pus altnda. Gzleri buyumu, donmu, cam gibi. Yznde korku, inanlmayacak bir aknlk c-reklenmi, aklm kalm. Yz, lm deil, korku, aknlk olmu. Yamurun altnda sar buusu iinde lnn yz, gzleri korku kesmi kollan, bacaklar, bedeni durmadan uzuy -r inceliyor. Kam bala szyor, balk yutuyor, taze, sasl. Aznn ucundan szan kan yamur ykyor. Mersin dallar ak iekli, ortalk yamur, mersin, rm kabuk kokuyor. San, pas kokuyor, ibrahim kalayclar severdi. Hep yznde korku. Baz da cokunluk, sevin. brahimin boyu uzuyor, barut kokuyor bedeni. ok yakndan... Ve atlar balad. Meyronun sesi uzun, kesilmeyen, bitmeyen, snen, durmadan buradan dala621 K T; usulcar K de de ] vaya s dklec K< erini ucunu rktan sinekle bir yer] sar, gi miyord / kfir. I 1c n aln rak, bir I Fil sine, di ne boa da dne m ka] alm, S. Bi de mi k As

nn ardna uzanan, uzanp gelen l... Kocasnn parampara olmu lsne gzlerini dikmi yle kalmt. Azck dudaklar bzlm, yz seirmi, o kadar. Yabaml atlar sylyorlard daha akrabalar, daha Mahmuda, bitip tkenmeyen. imdi Meyro bir uzun lk... Durmuyor. Para para kan... Dervi Beyin elleri koynunda, dkn, andran. imdi daha da andryor, suskun sallanyor, yamurun arkasnda, sapsar... Bakr kanatl, kprtsz kartaln altnda, aklm. Gzlerini lden ayrmadan. izmelerinden, zengiden kan damlyor, tozun stne, tozu deliyor. Atn ayaklar bileklerine kadar toza gmlm. Sultan Aa, Sttltan Aa! Atn trnann dibine salverdi, yamur iinde. nar yapraklar diz boyu avluyu doldurmutu. Yapraklarn stne az yukar serildi. Tfekler' patlad avlu duvarmn ardnda, arka arkaya. At ayaklarnn sesi geliyordu. adam geldi odaya. Oturmadlar. El balam, boyun bkm yle durdular. Konumadlar, yle baktlar. Sultan Aay ver bize Bey, dediler, sonunda. Doru. gelmi evine, yce sayvanl konana snm, veremezsin. Ama ver Bey... Gecenin karanlndan ktlar. Uyku lmdr. lmde bastrdlar. Sabaha kadar hanerler iledi. Sabah olup gn alnca, her yan kan iinde kald. Beikteki bebeleri, ocuklar, kadnlar kzlar, yallar, erkekleri, kim varsa konakta, ne ki canlysa hepsi hanerlenmiti. Tepeden trnaa kan iinde. Sultan Aa, Sultan Aa budur ite... Onu bize ver Bey... Onu senden alacaz. Tm Haran ovas buraya akacak, onu senden alacaz. O gerek bize, o gerek. Ver onu bize... Onu kimseye verme. Yamur yayor, onu ver bize. u avluda yatann ls yz suyu hrmetine onu ver bize... Suskunlar, orada, elleri gslerine kenetlenmi orada, yle duruyorlar, karanlkta kpr kpr, konumuyorlar gibi, konuuyorlar. Dudaklar hi oynamyor. Dileri kenetlenmi. 622 Traktrlerle, kamyonlarla, atlarla, araoaana getmc. ^~ pene konan yresine sralandlar. Geceyi beklediler. Gece dalardan indi. Uzun, iri, salan, en hzl dnen, yalbrdyan dnerken toz direi kapda gecenin ortasnda durdu. Sultan Aa, Sultan Aa... Sultan Aa ateler iindeydi. Sayklyor, bir grnmeze yapyor gibiydi. Kara kvrck kirpikleri terliydi. Yz gittikek sararyordu. Varsn hasta olsun, hasta olsun. Meyronun l geliyordu uzaktan, gecenin arkasndan., en ucundan... Mahmudun para para kanl etleri bala, bir aklktan dklyordu. Kprtsz bakr renkli kartallar kanatlarn germiler ge ivilenmi aslmlar, lk la . ' Boluun iine dt. Dervi Bey bir d iinde uyumu, bombo. lmden tenin, sonrann boluu. Atma bindi. Ayaklar zengide Karakz Hatunun, doksan yanda, ba toprakta, at durmadan kouyor. Karakz Hatunun kanl ba allardan, talardan, ukurlardan, dikenlerden, ieklerden, kan damlalar brakarak srkleniyor. Anavarzann ucundaki toz direi kck saydam, orada Ceyhan rmann kysnda usuldan dnyor gezinir gibi. Uslu, az sonra snecek gibi. Derisi kemiine yapm bir ceren bacaklar bklerek batakln kysndan nergislerin iinden, nergislerin oymanda yitip karak yryor. Doludizgin konan yresinde, alaafan ortasnda, bir deli dnmede Dervi Bey. Akamdan beri baryor, ne baryor, kime baryor, konan pencerelerine kurun skyor dnerek. Avlunun ortasnda, aya zengide, ba tozlarn iine yar yarya gmlm, gzleri yumulu, Karakz Hatun. At, tatan bir at gibi, kprtsz. Karakz Hatun aya zengide... Sol aya, ba yerde. Yznde hi bir krk kalmam.. Tellal, suyun iinde, tuzlu suyun iinde bir topalk kalm. Kambur, y623 . A * {-x s m a z get ^.i, kemiklerine yapm, sarkm. Gzleri gittike kocam iiyor. Atlar, lklar biribirine karm. Mehmet Ali kam gitmi. Mehmet Ali yok. Traktrleri, otomobilleri, Akasaz opran brakm ban alm gitmi. Hi bir ey sylemeden. Yamur yayor, ine ine, sar elik teller iniyor, sk skya gerilmi yukardan aaya, balk topran stne. Mersin kokuyor. Karanlk glgesi topraa dyor Dervi Beyin. Scak atrdyor. Dervi Bey kprtsz, ovann ortasnda, yalnz, dikilmi kalm. Altndaki at terliyor. Bam kaldrd. Akyollu kona scaa oyulmu gibi, kalakalm. Irgatlar tarlalarda, sar scakta boyunlar sunmu, karncalar gibi, ar ar deviniyorlar, uzak. Toprakkale ynnde Telkubbeden bir iki toz direi yerlide, Deirmenocana doru geliyor. Dldlda balardan, kzltlar iinde biimli, dumanlanyor, ateteki bakrn ttmesinde.

Ve kapya dayandlar. Sultan Aa, Sultan Aa... Durun geliyorum, diyor Sultan Aa.Durun kpekler. Siz bin, ben bir kiiyim ama, durun geliyorum, diyor Sultan Aa. Abanoz sakah, yalm karas gzleri... Ayaa kalkyor, ayakta duramayp lyor. Ak sakallar uzundu, kirliydi. Duvarn gnden yanma oturmu, srtn aaca dayjunt. Gzleri kapalyd. Dervi Bey atn srd konaa, kojMfn yresinde pencereleri kurunlayarak doludizgin dnmee balad. Konaktan hi bir karlk gelmiyordu. Sanki hi bir canl yoktu ierde. | Yal adam gzlerini at. .Dervi Bey dnyo ^boluk byyordu. lmden sonraki'gibi. O iyi insanlar, o gzel atlara bindiler ekip gittiler. iindeki "rswn, Yel Veli yerinde yok, tede suyun kysnda bir topak olmu kayp gider. Diz kt, filintasn dorulttu, be el daha ate etti, Yel Veli dt, sonra da kalkt. Geriye dnd, aaca gerili kii glmser gibi, gzleri suyun dibinde, alm, bym, donmu. Dalgalarda sunuyor, uzuyor, bir izgi olup sonra da yuvarlaklayor. Fitile kotu hemen ateledi. Fitil duman tte tte yanmaa, adama doru gelmee balad. A gzlerini, a gzlerini. Bak, geldi geldi, patlayacak sn. A a, fitil yand, geliyor. rpnyor, baryordu. A a a gzlerini, a... Fitil geliyor, aataki geriliyor, gerildike gzlerini yumuyor, yumduka gzleri ukura dyordu. Fitilin duman lk: kula yaklamken vard, birden fitili ekti kopard teye frlatt. Fitil kayann dibinde reklenmi yand bitti, ince duman bir sre bir boz, gm, soluk izgi gibi kayalklarn stnde kald, silindi. Gzleri glyor, yle mi? Grrsn bu sefer grrsn, seni patlataym da grrsn. Grrsn gzlerini kapamay... Bir kangal fitil daha ald. At. Adamn bedenine sarl dinamitlere soktu, uzatt eski yere, kayann kuytuluuna kadar. Hemen de ateledi, koarak geldi. aknlktan orada, adamn adm tesinde kalakald. Adamn gzleri donmutu, almt. Kirpikleri de uzam, seyrek, diken diken, kvrlm. Gzleri dumanlanarak gelen fitilde. Kprdamadan, boynu yanp gelen fitile doru uzadka uzuyor, sunuyor. nanlmaz, bu kadar uzadka uzayan bir boyun grlm deil. Fitil yaklatka gzler de prtlyor, uzuyor, yuvalarndan frlayacaklar. Fitil on be metre kald. Adamn yz mosmor. Gzleri prtlc-mi, domur domur ter. Ter damlyor. Fitil yaklayor, kamak m? Kat, sonra geri dnd. Be adm, adamn yz sapsar, gzleri yumulu... Birden fitile saldrd, kopard att. Fitil ar gn nda kayann dibinde yand bitti. Boaz kurudu, elleri Yaar Kemal _ Demirciler ars Cinayeti