Yesevi

YKSEKRETMDE SINIR-TES ORTAKLIK TECRBELER
Nur Krmzda Bekir S. Gr Trker Kurt Nevfel Boz

-Rapor-
Nur Krmzda Bekir S. Gr Trker Kurt Nevfel Boz
Ankara, 2012
nceleme Aratrma Dizisi

YAYIN NO: 11
Yksekretimde Snr-tesi Ortaklk Tecrbeleri

rapor
Yazarlar Nur Krmzda Bekir S. Gr Trker Kurt Nevfel Boz Redaksiyon Dr. Murat Ylmaz
0312 472 37 73
Teknik Koordinasyon Mustafa Yeilyurt Tasarm-Bask
0312 472 37 73
SFN Televizyon Tantm Tasarm Yaynclk Ltd. ti. 0312 472 37 73 Tel: 0312 472 37 73-74 www.sfn.com.tr
0312 472 37 73
Yksekretimde Snr-tesi Ortaklk Tecrbeleri / yazarlar: Bekir Gr ...(ve bakalar); redaksiyon: Murat Ylmaz - Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararas Trk-Kazak niversitesi, 2012 56 s: 19x27 cm. (Hoca Ahmet Yesevi Uluslararas Trk-Kazak niversitesi. nceleme-Aratrma dizisi; yayn no: 11) ISBN: 978-9944-237-12-3 1. Uluslararas Eitim I. Gr, Bekir II. Ylmaz, Murat 370.196
Bask Tarihi: Eyll 2012
Ahmet Yesevi niversitesi
Mtevelli Heyet Bakanl
Adres: Takent Cad. 10. Sokak No: 30 06490 Bahelievler/ANKARA Tel: 0312 215 22 06 Faks: 0312 215 22 09 www.yesevi.edu. tr yayinlar@yesevi.edu.tr
YKSEKRETMDE SINIR-TES ORTAKLIK TECRBELER rapor
indekiler
Ksaltmalar ...................................................................................................5 Giri ..............................................................................................................6 Blm 1 ........................................................................................................7 1. Uluslararaslamann Evrimi .........................................................................8 2. Uluslararaslama Gerekeleri .......................................................................11 2.1. Ekonomik Gerekeler ............................................................................12 2.2. Siyasi Gerekeler ...................................................................................12 2.3. Sosyal Ve Kltrel Gerekeler ................................................................13 2.4. Akademik Gerekeler .............................................................................13 3. Uluslararaslamann Zorluklar ....................................................................14 Blm 2 ........................................................................................................17 1. Ortaklk eitleri ........................................................................................19 1.1. ift Ve Ortak Diploma Programlar ..........................................................20 1.2. Ortak Kurum Kurulmas ........................................................................22 2. Antlama eitleri .......................................................................................24 2.1. Eklemleme ............................................................................................25 2.2. kiz Eitim ............................................................................................25 2.3. Bayilik .................................................................................................26 2.4. ube Kamps .......................................................................................26 2.5. Ofis Ama .............................................................................................28 2.6. Bamsz Kurum ....................................................................................28 Blm 3 ........................................................................................................29 1. Yksekretimde Blgesel Giriimler ...........................................................30 2. Blgelere Gre Uluslararaslama .................................................................32 2.1. Orta Dou .............................................................................................33 2.2. Asya Pasifik ...........................................................................................33 2.3. Afrika ...................................................................................................35 2.4. Avrupa .................................................................................................35 2.5. Amerika ................................................................................................36 Blm 4 ........................................................................................................37 1. niversite Ortaklklar ..................................................................................38 1.1. Ahmet Yesevi niversitesi Modeli............................................................39 1.2. Krgzistan-Trkiye Manas niversitesi Modeli .........................................40 1.3. Trk-Alman niversitesi Modeli ..............................................................42 2. Trkiyenin Ortak niversite Modellerinin Deerlendirilmesi ..........................42 Sonu ve neriler ..........................................................................................46 Kaynaklar ......................................................................................................50
hoca ahmet yesevi uluslararas trk-kazak niversitesi
TABLOLAR TABLO 1: Kresellemenin yksekretimde uluslararaslamaya etkileri. ...........10 TABLO 2: Program ve kurum dzeyinde ortaklk eitleri. ..................................20 TABLO 3: Uluslararas organizasyonlar bnyesinde kurulan niversiteler. ............23 TABLO 4: Program ve kurum dzeyinde antlama eitleri. ................................24 TABLO 5: Blgelere ve lkelere gre ube kamps saylar. ................................27 EKLLER EKL 1: Baka lkede eitim alan renci saysndaki art (1975-2009). .........9 EKL 2: Krgzistan-Trkiye Manas niversitesi Tekilat emas. .......................41 RESMLER RESM 1: Monash niversitesi / Avustralya.......................................................18 RESM 2: Heriot-Watt niversitesi / Birleik Krallk. ..........................................24 RESM 3: Harvard niversitesi / ABD................................................................26 RESM 4: Hanoi Teknoloji niversitesi / Vietnam. .............................................34 RESM 5: Notting niversitesi / ngiltere. .........................................................35 RESM 6: Ahmet Yesevi niversitesi / Kazakistan. ............................................38 RESM 7: Ahmet Yesevi niversitesi / Kazakistan. ............................................39 RESM 8: Krgzistan-Trkiye Manas niversitesi / Krgzistan. ..........................40
KISALTMALAR
ABD ABET ASAIHL AY BM CERI EEA EHEA EQUIS HEFCE HWU IAU IIE IMO JMVU JNU KTM ODT OECD OEEC SFSU SUNY TA UNESCO
Amerika Birleik Devletleri Mhendislik ve Teknoloji Akreditasyon Kurulu Accreditation Board for Engineering and Technology Gneydou Asya Yksekretim Kurumlar Birlii The Association of Southeast Asian Institutions of Higher Learning Hoca Ahmet Yesevi Uluslararas Trk-Kazak niversitesi Birlemi Milletler OECD Eitim Aratrmalar ve Yenilik Merkezi OECD Centre for Educational Research and Innovation Avrupa Ekonomik Blgesi European Economic Area Avrupa Yksekretim Alan European Higher Education Area Avrupa Kalite Gelitirme Sistemi European Quality Improvement System ngiltere Yksekretim Finansman Konseyi Higher Educatin Funding Council for England Heriot-Watt University Uluslararas niversiteler Birlii International Association of Universities Uluslararas Eitim Enstits Institute of International Education Uluslararas Denizcilik Hukuku Enstits International Maritime Law Institute Jos Mara Vargas University Jawaharlal Nehru University Krgzistan-Trkiye Manas niversitesi Orta Dou Teknik niversitesi Ekonomik birlii ve Kalknma rgt Organisation for Economic Co-operation and Development Avrupa Ekonomik birlii rgt Organisation for European Economic Co-operation San Fransisco State University State University of New York Trk-Alman niversitesi Birlemi Milletler Eitim, Bilim ve Kltr rgt United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization
Giri
Trkiye Cumhuriyeti, 1990l yllardan itibaren devletler aras ibirlikleri erevesinde yurtdnda eitli niversitelerin kurulmasna ortaklk etmitir. Bu niversitelerin bazlar yeni kurulmu niversiteler olmakla birlikte, Trkiyenin devletler aras antlamalarla kurduu niversitelerin baars ya da ileyii konusunda herhangi bir kapsaml alma yaynlanmamtr. Bu niversitelerin baarsna ilikin bilgiler, ancak dolayl yoldan Krgzistan ve Kazakistandaki niversite rencilerinin genel deneyimleri hakknda yaplan baz akademik yaynlardan edinilebilir (r. DeYoung, 2010). Elinizdeki aratrma, zgn deerini, Trkiyenin mevcut ortaklklarnn, kresel eilim ve tecrbeler dikkate alnarak imdiye dein incelenmemi olmasndan almaktadr. Aratrma, Trkiyenin mevcut ortaklklarnn kapsaml deerlendirilmesine ynelik yaplacak almalara kavramsal temel tekil edebilecek tartmalar sunmaktadr. Bu aratrmann amac, dnyann farkl lkelerinde veya niversitelerinde yksekretimin uluslararaslama srecini incelemek ve bu kapsamda zellikle snr-tesi yksekretimin mevcut durumunu ortaya koymaktr. ncelikle, genel olarak yksekretimde uluslararaslamann evrimi ve gerekeleri ele alnmtr. Ardndan, uluslararaslamann bir takm zorluklarna deinilmitir. Daha sonra, uluslararas literatre dayal olarak, snr-tesi yksekretim modelleri tartlmtr. Buna ek olarak, blgelere ve lkelere gre farkl uluslararaslama eilimleri ele alnmtr. Daha sonra, Trkiyenin ya da Trkiye kkenli eitimcilerin ortak olduu niversiteler ksaca tantlm ve dnyadaki uluslararaslama eilimleri dikkate alnarak deerlendirilmitir. Bu aratrma, yksekretimin uluslararaslamas srecinde farkl lkelerin veya niversitelerin izledikleri yollar ve bu kapsamda kurulan niversitelerin gncel durumlarnn deerlendirilmesine ynelik literatr incelemesine dayal kuramsal bir almadr. Literatr taramasnda, aratrlan konuya ilikin olarak daha nceden aratrmaclar, akademisyenler ve uygulamaclar tarafndan retilmi bilgilerin sistematik, ak ve tekrarlanabilir olarak tanmlanmas, sentezlenmesi ve deerlendirilmesi amalanr (Fink, 2005). Bylelikle, konuya ilikin varolan literatr incelenip dzenlenir ve bir btn hline getirilerek zerine allan aratrma alanndaki bir problemi gz nne sermeyi amalar. Bir baka ifadeyle, literatr taramasndaki ama, okuyucular varolan bir durumdan haberdar etmek, literatrdeki ilikileri, ztlklar, boluklar ve tutarszlklar tanmlamak ve sorunun zlmesine ynelik atlmas gereken bir sonraki adm veya admlar konusunda nerilerde bulunmaktr (APA, 2001).
YKSEKRETMDE ULUSLARARASILAMA
I.
BLM
7
I. B L M
ULUSLARARASILAMANIN EVRM ULUSLARARASILAMA GEREKELER ULUSLARARASILAMANIN ZORLUKLARI
Gelimi lkelerde yksekretimin kitlesellemesi ve gittike evrensel bir hl almas, gelimekte olan lkelerde eitime olan ilginin artmas ve kresellemeyle birlikte yksekretimin gittike pazarlanabilecek bir rn hline gelmesi, yksekretimde uluslararaslamaya farkl boyutlar kazandrmtr. Btn bu deiimler, yksekretim kurumlarnn farkl roller stlenmelerine yol am ve farkl yksekretim biimleri n plana kmtr. Bu blmde, genel olarak yksekretimde ne kan uluslararaslama eilimleri incelenmitir. Bu erevede, uluslararaslamann evrimi, gerekeleri ve zorluklar ele alnmtr.
1. ULUSLARARASILAMANIN EVRM
Yksekretimde uluslararaslama, eitim, aratrma ve yksekretim kurulularna uluslararas boyut kazandran sre olarak tanmlanabilir (Altbach ve Knight 2007, 290). Aslnda yksekretimde uluslararaslama, deiik dnemlerde, deiik ekillerde tanmlanm ve kullanlmtr (de Wit 2002; Knight 2008a). Bu tanmlarn eitlilii bir bakma yksekretimde uluslararaslama yaklamlarnn evriminin de bir yansmasdr. Yksekretimde uluslararaslamann ilk biimleri, ortaalardan beri farkl blgelerdeki niversiteler arasnda bilgi ve renci deiimi olarak gzlenmitir (de Wit, 2002, 5). Bir baka deyile, bugn uluslararaslamada hareketlilik olarak tanmlanan renci ve akademisyen deiim programlar ve akademisyenler aras ortak almalar gibi birok faaliyet, niversiteler arasnda eskiden beri zaten uygulanmaktayd (Regg, 2010). kinci Dnya Savandan sonra, niversiteler arasnda zaten varolan ilikiler, daha fazla kurumsal bir kimlik kazanmaya balamtr (Regg, 2010). Orta alardan beri sregelen akademik haraketlilik geleneinin de etkisiyle bu kurumsallama, aratrmac ve retim elemanlarna ynelik deiim programlarnn gelitirilmesi ile balamtr. Bu deiim programlarnn ilki, Amerika Birleik Devletleri tarafndan balatlan Fullbright programdr. Fullbright, 1948den bu yana 250 bin lisansst rencisinin, retim elemanlarnn ve eitim yneticilerinin eitim ve kiisel gelimelerine baka bir lkede devam etmesini salamtr. Avrupada 1953de Alexander Von Humboldt Vakfnn almas ile birlikte, Amerikan rnei baka lkelerde de yaylmaya balamtr (Jansen, 2004). kinci Dnya Sava sonrasnda yksekretimin uluslararaslamas srecinde nemli etkenlerden bir bakas da, sava sonrasnda lkeler arasnda karlkl anlay ve bar artrma isteidir. 1960 ve 1970lerde smrgeci devletlerin, smrge lkelerden ekilmesi ile birlikte, gelimekte olan lkelerde yksekretimin gelitirilmesine ynelik giriimler artmtr. Bu balamda yksekretimde uluslararaslama daha ok, tek ynl olarak ortaya km ve gelimekte olan lkelerden gelimi lkelere doru bir beyin gnn olduu grlmtr. Bu balamda, renci deiim programlar daha ok nem kazanmtr. Bunun sonucunda, uluslararasla-
I. B L M
ma abalar, daha ok renci hareketlilii erevesinde deerlendirilmitir (Teichler, 2012). Nitekim dnya apnda niversite andaki genlerin yksekretime kayt oranlar hzla arttka, yksekretimin uluslararaslamas ve renci hareketlilii de daha nemli bir boyut kazanmtr. Dnya apnda, yksekretime kaytl rencilerin a nfusuna oran 2000de %19 iken 2007de %26ya kmtr. En byk art, orta ve yksek gelirli lkelerde grlmektedir. Dk gelirli lkelerde ise yksekretime katlm ok az artmtr (Altbach, Reisberg ve Rumbley, 2009). Bununla birlikte, gerek uluslararas renci saysnda, gerekse de uluslararaslamann dier biimlerinde ciddi bir art sz konusudur. Uluslararas Eitim Enstitsnn renci Hareketlilii ve Yksekretimin Uluslararaslamas balkl raporuna gre dnya apnda 3,3 milyon renci, kendi lkelerinin dnda bir yksekretim kurumunda eitim almaktadr (Belyavina, Gutierrez ve Bhandari, 2011). OECDnin gncel hesaplarna gre ise, 1980li yllarda 1 milyon yksekretim rencisi kendi lkelerinden baka bir lkede eitim almaktayken, bu say 2009 ylnda 3,7 milyona ulamtr (ekil 1). Avrupada da uluslararaslama ok belirgin bir eilim olarak karmza kmaktadr. Akademik birlii Tekilat (Academic Cooperation Association) tarafndan yaplan bir aratrmaya gre 32 Avrupa lkesinde (ERASMUSa dhil lkeler ve svire) uluslalararas renci says 1999da 827.000 civarndayken (tm rencilerin % 5,4), 2003te 1.118.000e (tm rencilerin %5,8i) ve 2007de 1.516.000ya (tm rencilerin %7si) ulat tespit edilmitir (Teichler, Ferencz ve Wchter, 2011).
EKL 1. Baka lkede eitim alan renci saysndaki art (1975-2009).
I. B L M
Kaynak: OECD, 2012.
Kresellemenin etkileri arttka, renci hareketlilii ile birlikte program ve kurum hareketlilii de grlmeye balanm ve yksekretimde uluslararaslama deiik boyutlar kazanmaya balamtr (Ramirez, 2011). ncelikle toplumlarda bilgiye ve bilgi retimine verilen nem gittike artmaktadr. Bilgi, lkelerin refah seviyesini etkileyen bir unsur hline gelmitir (Robertson vd., 2007). Bununla beraber yeni eitim programlarna ihtiya duyulmu, niversitelerin bilgi retimindeki rolleri gerei i dnyas ile balantlar kuvvetlenmitir. Dolaysyla, yeni reticiler ve eitim salayclar ortaya kmtr. Gelien iletiim ve biliim teknolojilerinin sayesinde yeni eitim yntemleri gelitirilmi ve evrimii eitim ve uydu ofis gibi kavramlar gelimeye balamtr (Johnstone, 2010). Bylece, yksekretim gittike pazarlanabilen bir rn hline gelmitir (Kresellemenin yksekretimde uluslararaslamaya etkileri iin bkz. Tablo 1).
TABLO 1. Kresellemenin yksekretimde uluslararaslamaya etkileri
1O
I. B L M
Kresellemenin Unsurlar Bilgi toplumu
Yksekretime Etkisi Aratrma ve bilgi retimi, bilgi toplumunda bir rn/mal hline gelmektedir.
Uluslararaslamaya Etkisi Yeni eit hizmet salayclar ortaya kmaktadr. Degiik eitim programlarna ihtiya duyulmakta ve baz ulus devletler bu ihtiyalar bir bana karlayamaz hle gelmektedir. Eitim, snr tesinde salanabilmektedir. Mfredatlarn standartlamasna ihtiya artmaktadr. Yksekretim programlar ihra edilen bir meta hline gelmektedir. Mfredat denklii gibi sorunlar ortaya kmakta, yeni programlar tasarlanmakta ve denklik antlamalar imzalanmaktadr.
Biliim teknolojilerinin gelimesi Piyasa ekonomisi Ticaret antlamalar
Eitimin verilmesinde yeni yntemler gelitirilmektedir. Yksekretim pazarlanabilir bir rn hline gelmektedir. Yksekretimin bir rn olarak ulusal snrlar amasna olanak verilmektedir. Yeni uluslararas ve blgesel ynetim modelleri gelitirilmekte ve yksekretim bunlara tabi olmaktadr.
Ynetiim deiimi
Kaynak: Knight 2006b ve Knight 2008adan uyarlanmtr.
Bugn uluslararaslama, renci ve eitimci hareketliliinin yan sra birok deiik boyutu ile karmza kmaktadr. Bu gelimelerin de etkisiyle yksekretimde uluslararaslama iki eksende gelimitir. Birincisi, deien ihtiyalarn karlanmas iin lkeler, mfredatlarn gittike birbirlerine yakn hle getirmeye almaktadr. Bu balamda yksekretim kurumlarnn lke iinde verdikleri eitimin uluslararaslamas gerekmektedir. Bu da mfredatn uluslararaslamas, kampslerde uluslararas rencilerin arttrlmas ve dil eitimine arlk veren faaliyetler eklinde gelimitir
(Hughes, 2010). te yandan, yksekretim programlarnn ihra edilebilir bir rn hline gelmesiyle snr tesi faaliyetler artmtr. Yksekretimde uluslararaslama yaklamlarn, lke ii ve snr tesinde yaplan faaliyetler erevesinde ayrt edebilmek iin yeni terminolojiler retilmitir. UNESCO ve OECD, ortak yaynladklar Snrtesi Yksekretimde Kaliteyi Salamak in Ynergeler balkl raporda, yksekretimde uluslararaslamann snr tesindeki faaliyetleri u ekilde tanmlamtr: Snr-tesi yksekretim (cross-border higher education), retim elemanlarnn, rencilerin, programlarn ve ders malzemelerinin ulusal snrlar dna kmasdr. Snr-tesi yksekretim, zel ya da kamu kurulularnda sunulabilir. Birok sunum biimini kapsamaktadr. Bunlar yz yze ders, uzaktan eitim ya da seyahat eklinde olabilir. (UNESCO/OECD, 2005) Yksekretimde uluslararaslamay tartrken, kreselleme ile uluslararaslama arasnda bir farka iaret etmekte fayda vardr. Kreselleme, daha ziyade rekabete dayanyorken, uluslararaslama ibirliine dayanmaktadr (Brandenburg ve de Wit 2011; Johstone 2010). Dolaysyla, yksekretimdeki deiimi anlamak asndan, hem uluslararaslama boyutlarn, hem de krselleme boyutlarn birlikte deerlendirmekte fayda vardr. Gerekten de, kimi snr-tesi yksekretim faaliyetleri, tamamen kr amal ve rekabete dayanmaktayken, kimileri ise yksekretim kurumlarnn karlkl ibirliini artrmay amalamaktadr. 2009 ylnda UNESCO, Dnya Yksekretim Konferans iin hazrlad bir raporda, kresellemenin 21. yzyln kanlmaz bir gerei olduunu ve kreselleme srecinin yksekretimi sonsuza dek deitirdiini vurgulamtr. Rapora gre niversiteler, ortaadan beri uluslararas eilimlerin etkisinde kalm olmalarna ramen, 20. yzylda ortaya kan uluslararas eilimler, yksekretim kalitesinin en belirleyici etkenlerinden biri olmutur (Altbach, Reisberg ve Rumbley, 2009). Rapor, bu konudaki tartmalarda olduka yaygn olan bir gr dile getirmektedir. Buna gre, son yirmi ylda yksekretimin uluslararaslamas, bir katma deer olmaktan kp, yksekretimde kalitenin en belirleyici unsurlarndan biri hline gelmitir (Brandenburg ve de Wit, 2011).
11
I. B L M
2. ULUSLARARASILAMA GEREKELER
Yksekretim kurumlarnn uluslararaslama stratejileri incelendiinde bu stratejilerin uluslararaslamann gerekelerine gre deitii ortaya kmaktadr. Uluslararaslama konusundaki tartmalarda genel olarak uluslararaslamann gerekeleri drt gruba ayrlmaktadr; ekonomik, siyasi, sosyal/klterel ve akademik. renci ve retim elemanlarnn hareketliliinin yannda program ve kurumlar da hareketlilik kazannca, farkl faaliyetlerde farkl gerekeler n plana kmtr. Bir baka ifadeyle,
ne kan gerekelere gre, uluslararaslama faaliyetleri deimektedir. Akademik ve siyasal gerekelerin n plana kt durumlarda uluslararaslama faaliyetleri, ortaklk ynne doru kayarken, ekonomik gerekeler daha ok antlama giriimlerine neden olmaktadr. Ortaklktan kastedilen, iki lkenin uzun sreli ibirliini gerektiren faaliyetler iken, antlamalar ise daha ok iki tarafn da bir ekilde avantajl bulduu dzenlemelerdir.
2.1. Ekonomik Gerekeler

Gelimekte olan lkeler iin uluslararas kalitede eleman yetitirmek, uzun vadede refah arttracak bir strateji olarak kabul edilmektedir. Bunu, ileriye dnk ekonomik bir yatrm olarak deerlendirmek doru olacaktr (Elias ve Purcell, 2003). Ayn ekilde gelimi lkeler de bu durumu, hem ileriye ynelik bir yatrm hem de ekonomik ilikileri gelitirmek amal bir ara olarak kullanmaktadrlar. Buna rnek olarak, Rus rencilere verilen Alman burslar gsterilebilir (de Wit ve Knight, 1995). Gelimi lkeler iin ulusal dzeyde, nemli bir motivasyon kayna ise ulusal ekonomiye katkda bulunmaktr. rnein Birleik Krallkta yksekretimde uluslararaslama iyi bir ekilde kayt altna alnmtr. Bir hesaplamaya gre burada uluslararas renciler, ylda 2.4 milyar pound gelir getirmekte ve 22 bin yeni i yaratmaktadr (Davis, 2003). Bu balamda, hkmetler uluslararas renci ekmeye dnk politikalarn nemini kavramakta ve bu alanda yeni stratejiler gelitirmektedirler. Kurumsal olarak bakldnda, zellikle devlet kaynaklarnn azald, niversitelerin gelirlerinin byk bir ksmn kendilerinin karlamak zorunda olduu durumlarda, blgesel geliim daha nemli bir hl almaktadr. rnein 1979a kadar ngilterede, dardan gelen rencilere burs yardm vard. Bte kstlamalar arttka rencilere verilen bu burslar gittike azalmaya balad ve yeni kaynaklar bulunmasna dnk abalara hz verildi (Callan, 1993). Yaplan bir aratrmaya gre, niversitelerin bulunduklar blgenin ekonomik geliimine ok nem verdikleri ve giriimci yatrmlarnda bulunduklar grlmtr (HEFCE, 2001). zetle, yksekretim, bir endstri hline gelerek, ekonomik olarak kaynaklarn eitlendirmitir. Uluslararas renciler, ABD ekonomisinde 12 milyar dolarlk bir endstri hline gelmitir (Davis, 2003). Ayn ekilde, geleneksel devlet yksekretim kurumlarnn yan sra, kr amac gden birok kurulu son zamanlarda ortaya kmtr.
12
I. B L M
2.2. Siyasi Gerekeler

Yksekretimin uluslararaslamasnn siyasi gerekeleri, lkenin dnyadaki pozisyonu ve rol ile ilikilidir. Gvenlik, istikrar ve ideolojik yap lkelerin yksekretimde uluslararaslama politikalarn etkileyebilmektedir. Bu balamda, tarihsel olarak
yksekretimde uluslararaslama politikalar, her zaman lkelerin bir d politika stratejisi olagelmitir (Alladin, 1992). lkelerin imajlarn gelitirmek ve birbirleri ile iyi ilikiler kurmas noktasnda, uluslararaslama, bir arac rol oynamtr. Baka bir deyile, yksekretim bir diplomatik yatrm olarak grlmektedir. rnein gelimekte olan lkelerde gelecein liderleri olarak grlen kiilere burs verilmesi, ortak bir anlay gelitirme ve iyi ilikiler kurma asndan etkili bir yntem olarak kabul edilmektedir (Knight, 1997). ODTden mezun bir Arap prensinin, Trk firmalarnn Arabistandaki faaliyetlerine kolaylk gstermesi yksekretimin devletler aras ilikileri kolaylatrc rolne rnek verilebilir. Benzer ekilde, II. Dnya Sava sonrasnda, uluslararaslama politikalar Fransz-Alman ilikilerinin gelimesinde ok nemli bir rol oynamtr (Roeloffs, 1994).
2.3. Sosyal ve Kltrel Gerekeler

Yksekretimde uluslararaslamann gerekelerinden bir dieri de, sosyal ve kltrel gerekelerdir. Uluslararaslama araclyla, lkeler kendi ideolojik yaplarn veya ulusal deerlerini baka lkelere tama imknna kavumaktadr. Bu durum, ayn zamanda lkeler aras dayanma ve anlayn artmasna da neden olmaktadr. lkeler aras yaplan deiimler, lkeler aras ilikileri etkilerken ayn zamanda ileriye dnk iyi ilikilerin gelimesine de zemin hazrlamaktadr. Bu sre ayn zamanda, milli kltrn korunmas ve srdrlmesine dnk olarak, lkelerin uluslararas yksekretim politikalarn etkileyen nemli bir unsurdur. Kresellemenin homojenletirici etkisini azaltmak iin lkeler, karlkl olarak birbirlerini anlamaya ve tanmaya ynelik politikalar gelitirmektedir. Kltrleri tanyan ve deiik kltrlerde kendini evinde hisseden bir nesil yetitirmek bu bakmdan nemli bir motivasyon kaynadr (Knight, 1997).
13
I. B L M
2.4. Akademik Gerekeler

Yksekretimde uluslararaslamann akademik gerekeleri, temel hedef olarak; akademik kalitenin arttrlmas, bilginin retilmesi ve paylalmas gibi yksekretimin temel amalarn esas almaktadr. Bu bakmdan, uluslararas ortaklklar; aratrma ve bilgi retilmesinde, bilginin paylalmasnda ve gelimesinde rol oynayarak kaliteyi arttrmaktadr. Eitim ve aratrmada kalitenin salanmas gittike daha ok nem kazanmakta ve uluslararas denklik ve deerlendirmeler daha ok kabul grmektedir. Smithe gre uluslararaslama ve eitim kalitesi arasndaki ban iki nemli boyutu bulunmaktadr. Birinci boyut, uluslararas eitimin sunulmasndaki kalitedir ki, bu ayn zamanda, ikinci boyut olan, kaynak lkedeki yksekretim kuruluunun kendi iindeki eitim kalitesini de etkilemektedir. Buradan hareketle, uluslararas ei-
tim kurumlarnn darya sunduklar eitimin kalitesi, kendi lkesindeki eitim kalitesini de etkilemekte ve kendi kalitesinin de artmasn salamaktadr (Smith, 1994). zellikle Amerikan ve ngiliz yksekretim sistemleri, ok nceden bu durumun farkna varm ve uluslararas rencilerin ve retim elemanlarnn, kendi lkelerindeki akademik kaliteye katksna nem vermilerdir. Eitimin uluslararaslamas, ayn zamanda, aratrma ve eitimde sln ve fakirliin nne gemi ve yeni dnce ve sorgulama boyutlarna olanak tanmtr. Akademik deiim programlarnn, kiisel geliim asndan, akademik ve sosyal geliimden daha nemli olduu ska tekrarlanmaktadr. Kanada niversiteler ve Kolejler Birlii (Association of Universities and Colleges of Canada) tarafndan yaplan bir aratrma, kurumsal dzeyde uluslararaslamann temel sebebinin, rencilerin kltrel, ekonomik, evresel ve siyasi anlamda ortak proje ve aratrma gelitirmeye dnk uluslararas bilgi ve becerilerinin artrlmas amal olduunu gstermitir (de Wit ve Knight, 1995). Benzer ekilde, Amerikan niversitelerinde, uluslararaslama sayesinde kiisel geliimin gerekletii argman ska ne srlmektedir. rencilerin bu sebepten dolay lisans seviyesinde, bir dnem veya daha uzun sre, yurtdnda eitim grmeleri tevik edilmektedir. Lambert (1989), Amerikan uluslararas deiim programlarna dair yapt bir deerlendirmede unu ifade etmitir: Uluslararas deneyimleri deerlendiren btn almalar, yabanc lkede geirilen zaman zarfndaki kiisel kazanmlarn neminden sz etmektedir. Amerikadan farkl olarak Avrupada kiisel geliim, uluslararaslamann bir gerekesi olarak daha az ne kmaktadr. Avrupada uluslararaslamann akademik ve aratrmaya ynelik kazanmlar daha ok vurgulanmaktadr.
14
I. B L M
3. ULUSLARARASILAMANIN ZORLUKLARI
Uluslararaslama faaliyetleri, bir takm zorluklar beraberinde getirmektedir. Bu zorluklarn en bilineni, diplomalarn denklii ve tannmasna ilikindir. Dolaysyla uluslararaslamayla birlikte yksekretimin kalitesini gvence altna almak, nemli bir politika alan olarak n plana kmaktadr. Ayrca, uluslararaslamann biimine gre, zorluklar da deimektedir. rnein, devletler aras antlamalarla kurulan programlarn sorunlar ile ortaklkla gelitirilen programlarn sorunlar farkllamaktadr (bkz. Blm 2). Dnya niversite sistemlerinde ve ilgili uluslararas hukukta, devletler aras (intergovernmental) ve uluslararas (international) niversiteler arasnda bir fark gzetilmektedir (UNIDROIT, 2011). Bu iki sistem arasndaki fark, devletler aras niversitelerde ortak ve ana aktrlerin dorudan devletler olmasdr. te yandan uluslararas niversitelerde ortaklar, hem ilgili devletler hem de niversiteler ve dier
kurulular olabilir. Bu ayrmn iki nemli sonucu vardr. Birincisi, devletler aras olarak kurulan niversiteler, devletler arasnda yaplan ikili ya da oklu antlamalara gre kurulduundan, bu niversiteler, uluslararas hukuk kurallarna tabidirler. Uluslararas niversiteler ise, bulunduklar lkenin ulusal hukuk sistemine tabidirler. kinci olarak, baarl uluslararas niversitelerin aksine, Avrupada u ana kadar kurulan devletler aras niversite denemelerinden hi biri baarl bir sonuca ulaamamtr. Bu denemelerin en eski ve en nemli rnei olan EUCLID niversitesi, niteliksiz akademik derece (degree mill) vermekle sulanm ve hakknda birok dava almtr. te yandan, zel ortaklklarla ya da zel giriimle kurulan uluslararas niversiteler, ilgili lkenin yksekretim sistemine dhil olmakta ve ona gre baar deerlendirmesi yaplmaktadr (Ezell, 2009). Uluslarararaslama, yksekretimde kalitenin en belirleyici unsuru hline geldike, lkeler dnya apnda bilinen ve saygn uluslararas yksekretim kurumlar kurma yarna girmilerdir. Salmi (2011), bu tr kurumlar kurulurken yaplan hatalar yle zetlemektedir: Byk kampslerin baar getirmesi beklenmekte; mfredat ve eitim programlar belirlenmeden nce, niversite binalar ina edilmektedir. Blgesel ve kltrel balam ve evre dikkate alnmamakta, baka bir lkede baarl olmu bir yksekretim modeli olduu gibi ithal edilmektedir. Akademik heyetler ve kurullar, kurulutan itibaren yeterince sz sahibi olamamaktadrlar. Uzun dnemli finansal mekanizmalar kurulamamaktadr. Hedefler ar byk olarak belirlenmekte ve bu hedeflere az zamanda ulalmaya allmaktadr. Yerel akademik kapasiteyi gelitirmeksizin uluslararas akademisyenlere dayanlmaktadr. Farkl lke rnekleri ve tecrbeleri dikkate alndnda, birok baarsz niversite giriimi ve adm tespit etmek kolaydr. rnein, smrge srecinde Afrika lkelerindeki niversiteler, Avrupa niversitelerine benzetilmitir. Ne var ki, bu lkeler bamszlklarn kazandktan sonra Avrupadan gelen yardmlar kesilmi ve niversiteler bir krize girmitir (Mohamedbhai, 2011). te yandan, btn zorluklara ramen, baarl rnekler de sz konusudur. Trkiyede 1954 ylnda Erzurumda kurulan Atatrk niversitesi, Nebraska niversitesini model alm fakat blgenin koullar ve ihtiyalar dorultusunda nemli deiiklikler yaplmtr. Ayrca, Salmi (2011) tarafndan dikkat
15
I. B L M
ekilen zorluklardan olan yerel akademik kapasite geliimi, Atatrk niversitesi rneinde Nebraska niversitesiyle uzun dnemli ibirliiyle salanmtr. Gerekten de bu rnek ibirlii sayesinde Atatrk niversitesi ksa srede kapasitesini gelitirmi ve bylece hem kendi retim yesini hem de Trkiyenin birok niversitesine ok sayda retim yesi yetitirebilmitir.
16
I. B L M
SINIR-TES YKSEKRETM YAKLAIMLARI
I. 1
BLM
17
Liverpool niversitesi / Birleik Krallk
ORTAKLIK ETLER ANTLAMA ETLER
18
II. B L M
Yukarda da belirtildii gibi yksekretimde uluslararaslama, yllarca renci hareketlilii zerinden tartlm, uluslararaslamann deien boyutlar literatrde ihmal edilmitir (Kehm ve Teichler, 2007). Bu konuda yaplan almalarda, uluslararaslamann deerlendirilmesinde unsurun belirleyici olduu belirtilmitir. Bunlar; renci hareketlilii, mfredat ve kampsleri uluslararaslatrma abalar ile ortak antlamalarla gelitirilen snr-tesi faaliyetlerdir (El-Khawas, 1994). Bu unsur, lkelerin gelimilik dzeyi, ekonomik durumu ve uluslararaslama konusundaki motivasyonlarna gre farkllk gstermektedir. Buna ek olarak, gelimi lkelerin uluslararaslama stratejilerinin de zaman ierisinde dnt grlmektedir. Daha nce iaret edildii zere, II. Dnya Savandan sonra uluslararaslamann amac, daha ok karlkl anlay ve ibirliini gelitirmeye dnk olmakla birlikte rencilerin deneyim kazanmalardr. Bu balamda, lkeler deiim programlarna, renci ve akademisyen hareketliliine nem vermilerdir. 1980li yllardan sonra gelimekte olan lkeler de uluslararaslama srelerine ekonomik, sosyal/kltrel ve siyasi gerekelerle katlmaya balamlardr. te yandan gelimi lkelerde devlet niversitelerinin kaynaklarnn ekonomik krizlerden dolay azalmas, deiik uluslararaslama stratejilerinin ortaya kmasna neden olmutur. Gelimi lkelerin uluslararaslama amalar arlkl olarak ekonomik kazanm olduu zaman, bu stratejiler uluslararas renci ekmek ile yurt dnda ube kamps amak ve bamsz yksekretim kurumu kurmak eklinde ortaya kmaktadr. Gelimi lkelerin uluslararaslama amalar daha ok akademik ve kltrel olduu zamanlarda ise, bu stratejiler ortak Resim 1: Monash niversitesi / Avustralya program gelitirme ve mfredatlarn uluslararaslatrma eklini almaktadr. Bu uluslararaslama stratejilerinde, uluslararas renci ekmek arlkl olarak ekonomik gerekelere dayanrken, mfredatn uluslararaslatrlmas kreselleen dnyada rencilerin uluslararas istihdamn arttran ileriye dnk bir yatrm olarak kabul edilmektedir. Aslnda niversitelerin yaps gerei, mfredatlar her zaman yksekretim kurumlarnn ibirliine dayal gelitirilmitir (Altbach, Reisberg ve Rumbley, 2009). Mfredatn uluslararaslamasnda en etkili unsurlar, renci hareketlilii ve dil olmutur (Hughes, 2010). Bu balamda uluslararas renci ekmek nemli bir faaliyet hline gelmitir. Bu konuda okullar deiik yaklamlar gstermektedirler. rnein, Avustralyadaki Monash niversitesi uluslararaslamada ok nemli bir model olarak kabul edilmektedir (Morshidi, 2008; Lane, 2011; de Wit, 2002). Monash niversitesi, 1999da kresel
stratejisini 42 bin olan renci saysn 80 bine ekmek ve bunun en az yarsnn da uluslararas renci olmas olarak belirlemitir (Monash University, 1999). Monash niversitesi belirgin bir uluslararaslama stratejisi uygulam ve btn uluslararaslama stratejilerini birlikte deerlendirerek stratejileri btncl bir ekilde kullanmtr. Bu balamda Gney Afrika ve Malezyada at ube kampsleri ile talya ve ngilterede oluturulan eitim ofislerini Avustralyadaki kampse renci ekmek amal kullanmtr (Maslen, 2001). Benzer ekilde, mfredatn uluslararaslatrlmas konusunda en baarl rneklerden bir tanesi de Macaristandr. Macaristandaki yksekretim kurumlar deiik dillerde eitim vermeyi bir uluslararaslama stratejisi olarak kabul etmi ve uluslararas programlarda ortaklklar artrmak iin dili temel bir enstrman olarak kullanmlardr (Hughes, 2008). Snr-tesi uluslararaslama ynndeki giriimler, ortaklklar ya da karlkl antlamalar tarafndan yrmektedir (Knight, 2004; Altbach, 2004; Eggins, 2003). Ortaklk eklindeki modelde, iki taraf devaml bir ekilde birlikte almak zorundadr. Yani ortaklk eklindeki giriimler, daha uzun sreli ve ekonomik gerekelerden ok, akademik ve siyasi gerekelere dayanmaktadr. Bu giriimler program dzeyinde, konsorsiyum, ift ve ortak diploma programlar; kurum dzeyinde ise, ortaklk giriimleri ile kurulan niversiteler ve uzaktan eitim programlar olarak gruplanabilir. Antlamalar zerinden yryen uluslararaslama modeli ise daha ok i antlamalar tarznda iki tarafn da bir takm karlarna cevap veren dzenlemeler olarak alglanabilir. Bu modelde ekonomik gerekeler ne kmaktadr. Ayrca, ortaklk yaklamlarndan farkl olarak, bu model daha tek ynl ilerlemektedir. Ortaklk ve antlama ile yrtlen uluslararaslama modelleri aada tartlmtr.
19
II. B L M
1. ORTAKLIK ETLER
Ortaklk ynnde gelitirilen uluslararaslama stratejilerinde, akademik ve siyasi nedenler daha ok ne ktndan, bu ortaklk faaliyetleri ya kurumsal dzeyde niversiteler araclyla ya da ulusal dzeyde lkeler arasnda oluturulan bir birlik araclyla gelimektedir (Godbey, Galen ve Turlington, 2002). Program dzeyinde, ortak ve ift derece programlar eklinde; kurum dzeyinde ise geleneksel ve zel yksekretim kurumlarnn oluturduu ortaklklarn niversite ama giriimleri eklinde ele alnabilir. Burada ne kan veri, uluslararaslama stratejileri ya da politikalar ulusal dzeyde gelitirilse bile, uygulamada ya devletler aras bir kurul aracl ile program dzeyinde bir ortaklk kurulmakta ya da devletler aras ortaklklar her zaman mevcut baarl bir niversite zerinden yrtlmektedir. Program ve kurum dzeyinde mevcut ortaklk eitleri aada sunulmutur (Tablo 2).
TABLO 2. Program ve kurum dzeyinde ortaklk eitleri
Ortaklk eidi Aklama
rnek ODT-SUNY London School of Economics-Columbia University
Program ift Diploma Dzeyinde

Ortak Derece
Eitim sonunda iki kurumdan diploma (tek derece) ki kurum tarafndan bamsz olarak gelitirilen bir programdan diploma
Kurum Ortaklk Dzeyinde

Uzaktan Eitim
Geleneksel (niversiteler ve hkmetler) ve yeni (zel sektrde Dar El-Faysal niversitesi, yksekretim salayclar) aktrlerin Euclid University i birlii ile alan niversiteler ki kurumun alt yaps kullanlarak bamsz bir program African Virtual University
Kaynak: Tarafmzdan gruplanmtr.
2O
II. B L M
1.1. ift ve Ortak Diploma Programlar

Deiim programlar ve tamamen baka bir lkede eitim almak, uluslararas yksekretimde hl en yaygn yaklamlar olmasna ramen, ortak ve ift diploma programlar da gittike yaygnlamaktadr (Obst, Kuder ve Banks, 2011). 1990larda Avrupada balayan bu eilimin yaylmas ve hzla dier lkelere de sramas ve kresel bir akm hline gelmesi, yksekretim kurumlarn, hkmetleri ve yksekretime odakl uluslararas organizasyonlar, bu programlar incelemeye ve deerlendirmeye ynlendirmitir (Obst ve Kuder, 2012). ift ve ortak diploma programlar deiik ekillerde tanmlanmasna ramen, yaygn olarak iki lkedeki yksekretim kurumlarnn ibirlii iinde gelitirdii programlar anlamnda kullanlmaktadr (Knight, 2011). ift ve ortak diploma programlar arasndaki en nemli fark, elde edilen diplomalardan kaynaklanmaktadr. ift Diploma programnn sonunda, mezun olan renciler, iki yksekretim kurumundan iki deiik diploma alrken, ortak diploma programlarndan mezun olan renciler zerinde iki niversitenin de isminin bulunduu tek diploma almaktadr (Obst, Kuder ve Banks, 2011). Bir baka nemli fark ise, ortak diploma programlarnn gelitirilmesinde daha uzun sreli ve daha ayrntl ortaklklar gerekmesidir. Ortak diploma programlar, iki kurumun da mevcut derece programlarndan farkl olarak gelitirildii ve kendi ayaklar zerinde duran bamsz programlar olduklar iin, yksekretimde uluslararaslama modelleri iinde ibirliini ve kurumlarn beraber hareket etmesini en ok gerektiren ortaklk modelidir. ift diploma programlar ise, kurumlarn mevcut programlar zerinden gelitirilmitir. Bu programlarda renciler her iki kurumda da ortaklk dnda kalan dersleri alrlar. ift ve ortak diploma programlarnn
renci seiminde de farkllklar grlmektedir. Ortak programlarda kurumlar bir araya gelip hangi rencilerin kabul edileceine birlikte karar verirlerken, ift diploma programlarnda kurumlar daha nceden belirlenen bir takm ltler zerinden seimlerini ayr ayr yaparlar. Ortak programlarda renciler tm eitimleri boyunca iki kurumda da kaytl bulunurlar. ift diploma programlarnda renciler sadece bulunduklar kurumlara kayt yaparlar (Knight, 2008b). Avrupa niversiteler Birlii (European University Association), ift ve ortak derece programlar ve bu programlarn 2002den bu yana art zerine rapor hazrlamtr (Tauch ve Rauhvargers, 2002). Yksekretimde Uluslararaslama Eilimleri bal altnda baslan bu rapora gre, ift ve ortak derece programlar arlkla yksek lisans dzeyinde gelitirilmektedir (Crosier, Purser ve Smidt, 2007). Dnyada ortak ve ift diploma programlarnn yaygnln ve eitlerini deerlendirmek amacyla, Uluslararas Eitim Enstits (Institute of International Education) ve Berlin Freie niversitesi tarafndan 2011in balarnda yaplan ve ok sayda aratrmac tarafndan analiz edilen bir aratrma da bu bulgular teyit etmektedir. 28 deiik lkede, 245 yksekretim kurumu arasnda yaplan bu aratrmada, belirlenen verilere gre ankete katlan niversitelerde sunulan ift ve ortak diploma programlarnn %53 yksek lisans, %28i lisans ve %14 doktora dzeyindedir (Obst, Kuder ve Banks, 2011). Ayn aratrma, dnyadaki ortak diploma programlarnn saysn tam olarak belirleyememesine ramen elde edilen veriler ift ve ortak diploma programlarnn gittike arttn gstermektedir. ift derece programlarnn ortak derece programlarndan ok daha yaygn olduu tespit edilmitir (Obst ve Kuder, 2012). Sz konusu aratrmaya katlan niversitelerin %84 ift derece programlar yrttklerini belirtirken sadece %33 ortak diploma programlar olduunu belirtmitir (Knight, 2008). En ok ift ve ortak diploma programlar gelitiren lkelerin ise; Fransa, Almanya, ABD, talya ve Avustralya olduu tespit edilmitir. Bu lkeler arasnda ABD, daha ok ift diploma programlarn tercih ederken, Fransann ortak diploma programlarn tercih ettii grlmtr. Bu programlarda art iin gsterilen gerekeler unlardr: akademik geliim, ortak aratrma projeleri, kurumlarn uluslararas prestij ve grnrlnn artmas. Katlmclarn tamam, ekonomik kazanmlarn bu projenin gerekeleri arasnda olmadn bildirmilerdir. Aksine, bu tr ortak gelitirilen programlarda, karlalan yasal ve finansal sorunlardan dolay programlarn okullara ekstra maliyeti olduu grlmektedir (Kriebernegg ve Maierhofer, 2009). Katlmclarn te biri, gemite programlarn renci eksiklii, kaynaklarn yetersizlii ya da devamszlk gibi eitli sebeplerden dolay kapatldn bildirmilerdir. Bu zorluklara ramen birok kurumun, programlar gelitirmeye devam edeceklerini sylemeleri nemli bir bulgu olarak ne kmtr (Obst, Kuder ve Banks, 2011).
21
II. B L M
Ortak derece programlarnn en sk karlat zorluklarndan bir tanesi de yasal zorluklardr. lkeler arasndaki mevzuat farkllklar, akademik takvim farkllklar, kredi sistemlerindeki ve deerlendirme mekanizmalarndaki farkllklar nemli sorunlar olarak ne kmaktadr. Ulusal mevzuatlar, genelde niversitelerin yabanc kurulularla ortak derece vermelerine uygun deildir. rnein, birok lkede ulusal ve kurumsal mevzuatlar rencilerin ayn anda iki niversitede kaytl olmasna izin vermeyebilir ya da rencilerin son senelerini kendi lkelerinde geirmesini mecburi tutabilmektedir (Knight, 2011). Ortak verilen diplomalar iin akreditasyon sistemlerinin henz ok gelimi olmamas da bir baka sorundur. Ortak diploma akreditasyonlar iin en iyi zm imdilik, akreditasyonun ABET (Accreditation Board for Engineering and Technology) ve EQUIS ( European Quality Improvement System) gibi profesyonel akreditasyon kurulular tarafndan yaplmasdr. Bir ok Avrupa lkesi akreditasyon sorunlarn zmek zere son yllarda yasal admlar atmlardr (Sursock ve Smidt, 2010). Birok kurum, bunun kresel istihdam ihtiyalarn karlamak iin gerekli bir adm olduunu belirtmektedir. 2009da yaplan bir aratrma, ortak diplomalarn yasall ve btn Avrupa lkelerinde tannmas konusunda ilerleme kaydedildiini bildirmektedir (Davies, 2009). Akreditasyon ve deerlendirme sorunundan sonra en ok ne kan sorun, programlarn maliyetidir. Programlar dardan sponsorlarn destekleri ile yrtldnde istikrarszlk gsterebilmektedir. Bu durumlarda maliyet rencilere yanstlmakta, bu da ortak derece programlarn elitist ve belli blgelerle snrl programlar hline getirmektedir (Obst, Kuder ve Banks, 2011). Ortak diploma konusunda niversitelerin ounun kesin stratejilerinin ve pazarlama taktiklerinin olmad grlmektedir. Buna gre, ortak diploma hususunda en ok belirtilen zorluklar, kaynak yetersizlii ve programlarn devam zorluudur (Obst ve Kuder, 2009). Bununla birlikte, mevcut eilimler dikkate alnrsa, gelecekte daha fazla sayda lke arasnda ibirlii ve ift ya da ortak diploma programlar olaca sylenebilir.
22
II. B L M
1.2. Ortak Kurum Kurulmas

Uluslararas niversiteler Birlii (IAU), her yl dnyadaki btn niversitelerin, lkelere gre listesini yaynlamaktadr. Bu yaynda lkelere gre dalm verildikten sonra Dnya niversiteleri bal altnda be niversite sralanmtr: EUCLID niversitesi, Avrupa niversitesi Enstits, Birlemi Milletler niversitesi, Dnya Denizcilik niversitesi ve IMO Uluslararas Denizcilik Hukuku Enstitsdr. Baka uluslararas niversiteler olmasna ramen, bu kurumlar, uluslararas organizasyonlar bnyesinde bulunan niversiteler olduklar iin sz konusu listede ayr verilmektedir. Aadaki tabloda bu kurumlar ksaca tantlmtr (Tablo 3).
TABLO 3: Uluslararas organizasyonlar bnyesinde kurulan niversiteler
Kurum ve web adresi
Tantm Floransada bulunan bu niversitede sadece Ekonomi, Tarih, Hukuk ve Siyasi Bilimler faklteleri bulunmakta ve niversite iki kurul tarafndan ynetilmektedir. Yksek Kurul, ye lkeler tarafndan atanan temsilcilerden olumaktadr. Yksek Kurul, sadece bte konusunda karar verebilmekte ve rektr belirlemektedir. Akademik Kurul ise, retim yelerinin atamas dhil olmak zere btn akademik konularda karar almaktadr. Amac, eitim vermekten ok akademisyenleri ve aratrmaclar bir araya getirmektir. Birlemi Milletler Gvenlik Konseyinde alnan bir kararla kurulmutur. UNESCO ile birlikte ynetilmektedir. Ynetim kurulu, organizasyon ve akademik kurul, Tokyodan yrtlmektedir. Uluslararas ve devletler aras bir kurumdur. Uluslararas kanunlara tabi olarak katlmc lkeleri tarafndan onaylanan bir antlama ile kurulmutur. EUCLIDin mevcut 11 devlet yesi bulunmaktadr (Zahid, 2012). BMye bal Uluslararas Denizcilik rgtne bal kurumlardr. Denizcilik ve deniz hukuku alannda uzman yetitirmek zere kurulmulardr.
Avrupa niversitesi Enstits http://www.eui.eu/Home.aspx
Birlemi Milletler niversitesi http://unu.edu/about
EUCLID niversitesi http://www.euclid.int/ Dnya Denizcilik niversitesi http://wmu.se/ IMO Uluslararas Denizcilik Hukuku Enstits http://www.imli.org/
23
II. B L M
Kaynak: niversitelerin web sayfasndan elde edilen verilerle tarafmzdan derlenmitir.
Yukarda sralanan niversiteler dnda, uluslararas ortaklklar erevesinde kurulan ok sayda yksekretim kurumu vardr. Aada bu kurumlardan bazlar tantlmtr: Orta Asya niversitesi: Kazakistan, Krgzistan ve Tacikistan devlet bakanlar ve nl bir i adam olan Aga Khan tarafndan kurulmutur. Btn finansman, Aga Khan tarafndan karlanmakta ve ynetim Aga Khann organizasyonu tarafndan yrtlmektedir. Birok lke ile balantlar bulunmakta ve akademik konularda ise University of Michigan dhil olmak zere baz kkl niversitelerdeki danmanlardan hizmet alnmaktadr. Uluslararas danma kurulunda birok emekli ynetici bulunmaktadr (UCA, 2012). Hamadan Tp Bilimleri niversitesi: Fransz ve ran ortaklyla kurulan bu niversitede sadece tp fakltesi bulunmaktadr. Fransa, balangta kaynak ve eitim destei salam ve daha sonra ekilmitir (UMSHA, 2012). Franco-Italian niversitesi: Bu niversite, iki devlet arasnda 6 Ekim 1998de yaplan bir antlama sonucunda kurulmutur. Fakat antlama, talyan hkmeti tarafndan 2000e kadar onaylanmamtr. niversitenin misyonu, Fransa ve talya arasnda yksekretim ve aratrmada ibirliini, renci ve akademisyen deiimi yoluyla
tevik etmektir. niversite, aslnda iki niversite arasnda 10 yl akn bir sredir devam eden ortak derece programn yasal olarak kolaylatrmak iin kurulmu bir niversitedir. Fiziksel olarak bir binas bulunmamaktadr. niversitenin kendi sayfasnda yapt aklamaya gre, niversitenin yaps zellikle basit tutulmutur. Mtevelli heyeti eit sayda talyan ve Fransz akademisyenlerden oluturulmu ve iki genel sekreter atanmtr. niversite, zelikle soyut tutulmu ve u an iin sadece birka program aktif olarak bulunmaktadr. talya ve Fransada bulunan Joseph Fourier ve Turin niversitelerinin ortak olarak kurduklar bu soyut yapda renciler, ad geen niversitelerde derslerini almakta ve eitimlerine devam etmektedirler (UFI, 2012). Franco-Alman niversitesi: 1997 ylnda kurulmu ve 1998 ylnda eitime balamtr. Franco-Italian niversitesine benzer ekilde, fiziksel bir binas veya yaps sz konusu deildir. ye kurumlarn kampslerinde dersler devam etmektedir. Birok deiik derece verilmektedir ancak genel olarak, ortak diploma programlar yerine kullanlan bir yntemdir (DFH, 2012).
24
II. B L M
Resim 2: Heriot-Watt niversitesi / Birleik Krallk
Ortak olarak kurulan niversiteler, arlkl olarak mevcut olan niversitelerin alt yapsndan faydalanmaktadr. Soyut olarak kurulduklarndan dolay, genelde ya bir program ya da bir blm olarak kurulmakta ve ayrca, arlkl olarak mevcut bir ortaklk programnn devam olarak da kurulmaktadrlar.
2. ANTLAMA ETLER
Antlamalarla kurulan yksekretim kurum ya da programlar, daha ok kaynak lkenin hkimiyetinde olup ev sahibi lke tarafndan olumlu ya da olumsuz karlanabilmektedir. Bu uluslararaslama stratejisinde ne kan unsurlar, genellikle ekonomik gerekelerdir. Program ve kurum dzeyinde ok farkl biimleri vardr (Tablo 4).
TABLO 4: Program ve kurum dzeyinde antlama eitleri Antlama eidi Aklama A, B, C vb. lkelerinde bulunan eitli yksekretim kurulularnn ortak olarak gelitirdii dersler alr. Bu dersler, rencilerin kendi lkelerinde kaytl olduklar programlarda geerli saylr. rnek Johns Hopkins niversitesi ile Turin niversitesi (Uluslararas likiler Program)
Program dzeyinde
Eklemleme (Articulation)
Antlama eidi kiz Programlar (Twinning)
Aklama A lkesindeki yksekretim kuruluu, B lkesindeki yksekretim kuruluu ile antlama yaparak rencilerin her iki lkeden de ders almalarn salar. Diploma A lkesi tarafndan verilir.
rnek Temple University ile Hindistandaki JNU niversitesi
Bayilik (Franchising)
A lkesinde bir yksekretim kurumu program ya da eitim rn gelitirir. B Heriot-Watt niversitesi ile lkesinde bir yksekretim kurumuna Kahire Amerikan niversitesi bu rn sunmas iin bayilik verir. (letme Blm) Sreci yakndan denetler ve kr paylar. A lkesindeki bir yksekretim kurumu, B lkesinde ube aar. Ynetim, Ann mevzuat erevesinde B lkesindedir. A lkesinde B lkesinin bir yksekretim kurumu ofis aar. Amac, eitim vermekten ziyade, rencilerine idari destek sunmaktr. A lkesinde ulus-tesi bir yksekretim kurumu kurulur. Ynetim, A lkesinde fakat ulus-tesi aktrlerdedir. Abu Dabide New York ve Johns Hopkins niversitelerinin ube kampsleri Avustralya merkezli Monash niversitesinin ngilterede at ofis
Kurum dzeyinde
ube Kamps
Ofis Amak
25
Orta Asya niversitesi
Bamsz Kurum
Kaynak: Tarafmzdan hazrlanmtr. Tanmlar iin bkz. Knight, 2006b.
2.1. Eklemleme
Birok lke arasnda gelitirilen bir tr denklik antlamasna gre renciler, kendi lkelerinde kaytl bulunduklar bir program balamnda, deiik lkelerdeki niversitelerden dersler alabilmektedirler. Bu ortaklkta salanan ve onaylanan dersler btn katlmc lkelerde verilmektedir. Bu tr programlar, zellikle gelimi lkeler arasnda kurulmaktadr. rnein, bu tr antlamalarn ncs olan San Fransicso State Universtynin 100 akn okulla eklemleme antlamalar bulunmaktadr. Bunlarn bir ksm Fransa, Almanya ve Kanada gibi gelimi lkelerdeki okullarla yaplmtr (SFSU, 2012).
II. B L M
2.2. kiz Eitim

kiz eitim ortaklk modeline gre, kaynak lkedeki bir yksekretim kuruluu ev sahibi lkedeki bir kurumla ortaklk gelitirir. Bu modelde renciler hem kaynak lkede hem de ev sahibi lkede ders alabilmekte ve bu dersler iki tarafta da geerli saylmaktadr. Bu, lisans dzeyinde daha ok 2+2 olarak yani rencinin iki yl bir yksekretim kurumunda dier iki yl ise teki yksekretim kurumunda geirmesi eklinde gelitirilir. Bu programlarn zellii daha dorusu ekleme ve geerlilik programlarndan fark, nceden yaplandrlm bir programa sahip olmasdr. Genelde masraflar renciler tarafndan karland iin kurumlar arasnda basit bir lojistik uyumluluk, bu programlarn baarl olmas iin yeterli saylmaktadr (Lane,
2010a). Gelimi lke niversiteleri iin bu model, kampse yabanc renci ekme ynnde uluslararaslama stratejileri iin ideal bir program olarak grlmektedir. Ayrca gelimekte olan lkeler de bu programlar kendi dereceleri kapsamnda rencilerinin yurtd deneyim almas ve dil gelitirmesi asndan faydal bulmaktadr. Temple niversitesi ile Hindistandaki Jawaharlal Nehru niversitesinin iletme ve dil programlar rnek verilebilir.
2.3. Bayilik
Bu ortaklk modelinde, bir lkedeki yksekretim kuruluu baka bir lkedeki yksekretim kuruluuna kendi gelitirdii bir eitim programn sunmas iin bayilik verir. Bu modele gre, programn sonunda verilen bitirme derecesi, kaynak lkedeki kurumun adn tar. Eitim, ynetim ve deerlendirme, antlamaya gre dzenlenir ve ev sahibi lkenin mevzuatna gre deitirilir. rnein, bir ngiliz niversitesi olan Heriot-Watt niversitesi ile yapt antlamaya gre Kahire Amerikan niversitesi, uzaktan iletme eitimi vermekte, dereceler ise Heriot-Watt tarafndan verilmektedir (HWU, 2012).
26
II. B L M
2.4. ube Kamps

Bir lkedeki yksekretim kurumunun, baka bir lkede bir ube kamps amasna ve bu lkedeki rencilere eitim salamasna denilmektedir. Bu ube kamps, kurumun kendi rencileri tarafndan da yurtdnda bir dnem programlar dhilinde de kullanlmaktadr (Lane, 2011). Hemen her ktada ube kamps kurulmutur. 2012de dnyada toplam 179 ube kamps olduu tespit edilmitir (Tablo 5). Resim 3: Harvard niversitesi / ABD ube kampslerin ou, ABD niversiteleri tarafndan almtr. 2006da bu rakamn 82 olduunu gz nnde bulundurduumuzda artn ne kadar hzl olduunu grebiliriz (Verbik ve Merkley, 2006). Elde edilebilen kaytlara gre, ilk uluslararas ube kamps, 1950 ylnda, Johns Hopkins niversitesi tarafndan talyada uluslararas ilikiler eitimi vermek zere almtr. Florida State niversitesi de aslnda 1933 ylndan beri, askerlere ve dilerinde grevli personele, lke snrlar dnda eitim vermekte ancak bu durum ube kamps eklinde deil daha ok gezici bir program olarak oluturulmutur. 1970li yllara gelindiinde ise en az be tane ube kamps almtr. Bunlar, Meksikada Aliant International University, ngilterede American ntercontinental University, Yunanistanda La Verne University ve svirede Webster University olarak sralanabilir (Becker, 2009).
TABLO 5: Blgelere ve lkelere gre ube kamps saylar
Afrika
Asya
Okyanusya Karayipler Orta Amerika
Avrupa
Orta Dou
Kuzey Amerika Gney Amerika
Alan lke Nijerya Gney Afrika Tunus Kamboya in Hong Kong Japonya Malezya Singapur Tayvan Tayland Vietnam Avustralya Yeni Zelanda Dominik Cumhuriyeti Jamaika Nikaragua Panama Avusturya Belika ek Cumhuriyeti Kbrs Finlandiya Fransa Yunanistan Almanya Macaristan talya Norve Polonya Slovenya spanya svire Hollanda ngiltere Bahreyn srail rdn Kuveyt Katar Birleik Arap Emirlikleri Yemen Kanada Meksika ABD Arjantin ili Ekvator
Adet 1 3 2 1 12 5 4 8 16 1 2 1 4 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 3 4 3 1 1 1 3 1 2 3 2 5 3 1 2 1 10 40 1 6 3 1 1 1 2
Aan lke Hollanda Avustralya, ngiltere, Hollanda Fransa Malezya ABD, Malezya, ngiltere ABD, Kanada ABD, Kanada Avustralya, ngiltere, rlanda, in, ABD, Avustralya, Fransa, ngiltere, Hindistan ABD Hollanda, ABD Avustralya ABD, Fransa, ngiltere Avustralya ABD ABD ABD ABD, Meksika ABD ABD ABD ABD Estonya ABD ABD Fransa, ABD ABD ABD Fransa ABD, Rusya, sve ABD ABD ABD ABD ABD, Malezya Filipinler, ABD, rlanda ABD ABD Avustralya ABD, Kanada, Hollanda ABD, Fransa, rlanda, ngiltere, Hindistan, Rusya, Belika, Hollanda, Pakistan, svire, Avustralya, ran, Lbnan Malezya ABD ABD Venezella talya ABD ABD, ili
27
II. B L M
Kaynak: C-BERT 2012den elde edilen verilerle tarafmzdan oluturulmutur.
28
1980lerde Japon liderler, ABD ile ilikileri glendirmek adna, Amerikan niversitelerini Japonyada ube kurmaya davet etmilerdir. Amerikallar asndan da bu durum hem diplomatik hem de ekonomik bir frsattr. 1980lerde Japonyada yaklak 30 ube kurulmu olmasna ramen, gnmzde sadece Temple niversitesinin ubesi eitim vermeye devam etmektedir. 1980lerden sonra Japon ekonomisinde istikrarszlk, ngilizce eitimi anlayacak dzeyde ngilizce bilen rencilerin olmamas ve ubelerin ehirlerden uzak olmas ve ulamn zor olduu blgelere kurulmas, bu ubelerin kapanmasnda gereke olarak gsterilmitir (Chambers ve Cummings, 1990). Ne var ki, 1990lar boyunca Avustralya, Meksika, ili, rlanda, Kanada, talya, ngiltere ve sve gibi birok lke Afrika, Asya, Orta Dou ve Latin Amerikada ube kampsler amaya balamtr. Avrupada da ube kampsler almtr. rnein, 1990da Fransz Moda niversitesi Norvete ilk kampsn amtr. Bu kamps, Amerikan olmayan ilk ube kamps olarak kaytlara gemitir. lkelerin deien politikalar, zel sektrn davet edilmesini ve niversitelerin almasn ok daha kolaylatrmtr (Kinser ve Lane, 2010).
II. B L M
2.5. Ofis Ama

Bu modelde, bir lkedeki yksekretim kurumu, kendi rencilerine idari ve lojistik destek amacyla baka bir lkede ofis amaktadr. rnein, Johns Hopkins niversitesi ile Temple niversitesi, eitli Avrupa lkelerinde yurtdndaki rencilere destek amacyla ok sayda ofis amtr.
2.6. Bamsz Kurum

Bu model, davet zerine ya da giriimci bir kurumun bir lkeye girip bir okul kurmas eklinde gelimektedir. Kahirede 80 yl akn bir sredir baarl bir ekilde varln srdren Amerikan niversitesi, bu model altnda deerlendirilmektedir.
BLGELERE GRE YKSEKRETMDE ULUSLARARASILAMA
I1. I
SEVERNAYA ZEMLYA
BLM
29
FRANZ JOSEF LAND
ARCTIC OCEAN
NEW SIBERIAN ISLANDS
Longyearbyen
Svalbard
(NORWAY)
Barents Sea
NOVAYA ZEMLYA
Kara Sea
Laptev Sea
East Siberian Sea

Tiksi Pevek
Wrangel Island
Norwegian Sea
NORVE SVE
Gulf of Bothnia
Murmansk
Noril'sk
Cherskiy
Chukchi Sea
White Sea
Arkhangel'sk
Anadyr'
Provideniya
FINLAND
Helsinki
Tallinn
Lake Ladoga
Oslo Stockholm
Glasgow Belfast
Lake Onega
R U S YA
Perm' Nizhniy Novgorod Ul'yanovsk Samara Izhevsk Kazan' Ufa Tyumen' Yekaterinburg Chelyabinsk Omsk Tomsk Novosibirsk Barnaul Orenburg Irkutsk Krasnoyarsk
Yakutsk Magadan
Saint Petersburg
NGLTERE
Isle of Man
(U.K.)
North Sea
DANMARKA Copenhagen
Baltic Sea Riga

RUSSIA
EST. LAT.
Yaroslavl'
LITH. Vilnius
Moscow
Dublin RLANDA
Leeds
London Brussels Lille Celtic BELKA Sea Guernsey (U.K.) Jersey (U.K.) Paris
Birmingham
Hamburg Amsterdam Berlin HOLLANDA Cologne

LUX. Frankfurt Luxembourg
Minsk
Lake Baikal
Chita
Warsaw .
Ldz Prague
BELARUS
Homyel L'viv Voronezh Saratov
Sea of Okhotsk
Sakhalin
Khabarovsk PetropavlovskKamchatskiy
ALMANYA
Munich
LIECH.
POLANYA
Krakw
Kyiv
Astana
Qaraghandy (Karaganda)
Vienna
EKOSLOVAKYA SLOVAKYA
CEZAYR
Laayoune
Bat Sahra
Aswa n
Medina
Riyadh
Kara chi
Red Jeddah Sea Mecca
ARABSTAN
l Ahmada d Bhopa ba Indore Su rat Mumbai
BANGLADESH Dhaka
Jamshedpur Khulna Kolkata Chittagong Mandalay
Xiamen Shantou Guangzhou Nanning Hong Kong Zhanjiang Macau S.A.R. S.A.R.
UMMAN
MORTANYA
Nouakchott Dakar Banjul
Port Sudan
HNDSTAN
Hydera d ba Vishakhapatnam Vijayawada
Na gpur
BURMA
Nay Pyi Taw
Hanoi
Taiwan Kaohsiung
LAOS
Chiang Vientiane Mai
MAL
Tombouctou
Pune
Haiphong Gulf of Tonkin
Luzon
NJER
SUDAN AD
N'Djamena
Nyala Omdurman
SENEGAL
Bamako
Khartoum
Kassala
ERITREA
Asmara
BURKINA FASO
Niamey
Kano
Sanaa
Aden
YEMEN
Gulf of Aden
Bay of
Rangoon
Hainan Dao
PARACEL ISLANDS
Mekele
Bissau
Ouagadougou GUINEA BENIN NJERYA Conakry Abuja CTE TOGO Freetown D'IVOIRE Ogbomoso GHANA SIERRA Ibadan Yamoussoukro LEONE Lagos Lom Accra Monrovia PortoAbidjan CAMEROON Novo LIBERIA
EQUATORIAL GUINEA SAO TOME AND PRINCIPE
Malabo Douala
DJIBOUTI Djibouti
Socotra
(YEMEN)
Addis Ababa
Hargeysa
Arabian Sea LAKSHADWEEP

(INDIA)
Bengaluru (Bangalore) Kozhikode Kochi
Chennai
Bengal
THAILAND
ANDAMAN ISLANDS (INDIA)
Da Nang
Bangkok
CAMBODIA
VIETNAM
Coimbatore Madurai
Andaman Sea
CENTRAL AFRICAN REPUBLIC

Bangui
GNEY SUDAN
Juba
Phnom Penh Gulf of Thailand
Ho Chi Minh City

SPRATLY
ETOPYA SOMAL
MALDIVES
Mogadishu
Laccadive Sea Male
Colombo SRI LANKA
NICOBAR ISLANDS (INDIA)
Gulf of Guinea
Yaound
Medan
Kuala Lumpur
UGANDA
Pekanbaru
YKSEKRETMDE BLGESEL GRMLER BLGELERE GRE ULUSLARARASILAMA
(J
Hydera d ba
Kunming
Taipei
AP
Jaipur
Ka npur Lucknow
Patna
Fuzhou
AN
LBYA
PAKSTAN
Delhi
MISIR
SUUD
BAHREYN Persian OMAN Gulf Manama Abu Doha Dhabi Gulf of Oman QATAR Muscat BRLEK ARAP EMRLKLER
Agra
NEPAL Kathmandu
Lhasa BHUTAN
Chongqing
Changsha Guiyang
Sea
Thimphu
Okinawa
I S L A N D S )
Atyra Lake Balkhash Aral SLOVENIA MACARSTAN Bern Astrakhan' Ljubljana Sea Azak ROMANYA Lyon SWITZ. Denizi Milan Belgrade Zagreb CROATIA Bordeaux Turin Bucharest SAN BOS. & MARINO rmqi HER. Aqta SERBIA Toulouse MONACO Genoa Almaty Sarajevo (Aktau) Kara Deniz GRCSTAN Pristina So a TALYA Marseille Bilbao Shymkent Podgorica KOS. Corsica BULGARSTAN Hazar VATICAN Bishkek ANDORRA (FR.) Tbilisi MONT. CITY Skopje Rome Denizi Tashkent Tirana Istanbul KIRGIZSTAN Porto MAKEDONYA Barcelona Madrid ALB. ERMENSTAN AZERBAYCAN Naples Ankara ZBEKSTAN PORTEKZ Bursa Baku Kashi Sardinia SPANYA Valencia BALEARIC TRKMENSTAN (IT.) YUNANSTAN . T R KYE ISLANDS Izmir Dushanbe Palermo (SP.) Ashgabat Lisbon Konya TACKSTAN Sevilla Tabriz Athens Gaziantep Adana Sicily Algiers Mlaga (IT.) Mosul Mashhad Indian Tunis MALTA Valletta Gibraltar (U.K.) Tehran 1972 Aleppo Constantine claim Ceuta (SP.) Erbil Line of Control Lefkoa K.K.T.C. Oran SURYE TUNUS Qom Melilla Kabul Crete Hera t Rabat (SP.) Pesha war Beirut IRAK (GR.) Line of Kermanshah Casablanca Damascus Actual Fs LBNAN Control AFGHANISTAN Tripoli Islamabad Es faha n Baghdad Tel Aviv-Yafo Lahore Marrakech Kandaha r SRAL Ahva z Benghazi Alexandria Faisalaba d Jerusalem Amman Al Basrah Multa n Ludhia na RDN Quetta Cairo New KUVEYT Al Jizah z Shira Za heda n Kuwait
(
FRANSA
AVUSTURYA
Bratislava Budapest
Kharkiv Donets'k MOLDOVA Chis inau Odesa
UKRAYNA
Volgograd Rostov
KAZAKSTAN
Ulaanbaatar
Bay of Biscay
MOOLSTAN
Changchun
KURIL ISLANDS
Harbin Jilin Vladivostok
Sapporo
Shenyang Baotou Datong
Beijing
Dalian Yantai
Tianjin Shijiazhuang Taiyuan Zhengzhou Xi'an
NORTH KOREA Pyongyang

Seoul SOUTH KOREA
Busan
Sea of Japan
Ak Deniz
Lanzhou
Zibo Jinan Qingdao
JAPAN
Hiroshima Nagoya
Yellow Sea
Tokyo
Yokohama
Osaka
FAS
RAN
Chengdu
Wuhan
Fukuoka Nanjing Nantong Hefei Shanghai Hangzhou Ningbo East China Nanchang
Dnyann hemen her yerinde snr-tesi yksekretim ciddi bir ekilde hissedilmektedir. Bununla birlikte, snr-tesi yksekretim farkl blgelerde farkl biimler almaktadr. Bu blmde snr-tesi yksekretim yaklamlarn ve faaliyetlerini daha iyi anlamak zere, blgelere gre farkllaan yaklam biimleri ve giriimleri incelenecektir.
1. YKSEKRETMDE BLGESEL GRMLER

Yukarda da belirtildii gibi kresellemenin bir boyutu da blgesel ynetiimlerin artan etkisidir. Yksekretimde de uluslararaslama nce blgesel giriimlerle balam ve daha sonra uluslararas boyutlar kazanmtr (Morshidi, 2009). Yksekretim alannda, blgesel giriimler iki paralel gelime olarak ele alnabilir. Birincisi, blgeselleme eilimi ekonomik platformda kurulan blgesel birliklerin yksekretim alanna kaymas ile balayan blgesel gelimelerdir. kincisi ise, yksekretimde bilgi paylam ve kalite kontrol amacyla kurulan birliklerdir (Beerkens, 2002). Yukarda da tartld gibi ekonomik nedenler, yksekretimin uluslararaslamasnda etkin bir gereke olarak grlmektedir. lkelerin mevcut baarl ekonomik ibirlikleri zerine kurulan giriimler, ekonomik gerekelere dayanmasa bile, baar gstermektedirler (Forest, 2003). Blgeselleme, geleneksel olarak ayn blgede bulunan lkeler arasnda yaplan ekonomik ve gvenlik dayanmas olarak tanmlanmtr (Ahmed, 2003). Yksekretimde blgesel giriimler, arlkl olarak daha nceden ekonomik platformda kurulan birliklerin yksekretim alanna doru kaymas ile olmutur (Morshidi, 2009). Baz blgesel giriimler ok baarl olmu, bazlar ise balamadan bitmitir. Bu giriimler arasndaki fark, bize ortaklklarn geliimi konusunda nemli bilgiler vermektedir. Yukarda iaret edildii zere, baarl olan giriimler daha nceden bir ekonomik iliki ierisinde olan lkeler arasndaki yksekretim giriimleridir. Karayib Adalarnn yneticilerinin bir araya gelerek kurduklar University of West Indies, bu giriimlere bir rnek olarak verilebilir. Daha nceden kurulmu bir ekonomik dzeni devam ettirecek bir eklide niversite sistemi kurulmu ve baarl olmutur (Forest, 2003). te yandan, Dou Afrika niversitesi projesi yksekretimde blgeselleme eiliminin baarsz bir rnei olarak alnabilir. Kenya, Uganda ve Tanzanyada kampsler aan bu ortak giriim, lkelerin daha ncesinden birbirleri ile ilikileri olmad iin baarsz olmutur (Wanni, Hinz ve Day, 2010). Blgesel giriimlerin faydal olmas iin lkeler arasnda gl ekonomik ilikilerin olmas zorunluluu vardr. Ekonomik platformlardan yksekretim platformuna tanan sz konusu giriimler dnda bir de niversiteler arasnda kurulan konsorsiyumlar bulunmaktadr. Yksekretim konsorsiyumlar, yksekretim kurumlarnn bir araya gelerek kurduklar
3O
III. B L M
kurumlardr (Beerkens, 2004). ABDde Institute of International Education (IIE), 1919 ylnda kurulmu ve sonrasnda Birleik Krallkta ise 1934 ylnda British Council oluturulmutur (Jansen, 2004). Blgesel birlikler, Avrupa niversiteler Birlii gibi at organizasyonlar da olabilir. Uluslararas yksekretime en ok etkisi olan organizasyonlar UNESCO, OECD ve Dnya Bankas olarak saylabilir. UNESCO, kurulduundan beri uluslararas yksekretim konularna odaklanmtr. Ama bu durum, daha ok uluslararas diplomalarn tannmas ve fikri haklarn korunmas amal olmutur. 1980lerden sonra ise sre gittike daha ok ortak aratrmalarn tevik edilmesine ynelik programlarn gelitirilmesi eklinde olmutur (Uvalic-Trumbic, 2002). UNESCO, kendisini yksekretimi gelitirmek iin uluslararas destek vermekle grevli tek BM organ olarak tanmlamtr (UNESCO, 2004: 5). Bu balamda, UNESCO 1963de, Pariste Eitim Planlamas Enstitsn ve 1973de ise Bkrete Avrupa Yksekretim Merkezini kurmutur. 1948de Avrupada yeniden yaplanmay salamak amal kurulan Avrupa Ekonomik birlii rgt (OEEC) ise 1960dan sonra Ekonomik birlii ve Kalknma rgt (OECD)ne dntrlmtr. OECD bnyesinde kurulan Eitim Aratrmalar ve Yenilik Merkezi (CERI) yksekretimde uluslararaslama faaliyetleri ile ilgili ilk aratrma programn balatan kurumdur. Yaplan aratrmada mfredatn uluslararaslamas, uluslararaslamann ekonomik etkileri ve kalite salanmas zerine younlalmtr (UNESCO/OECD, 2005). Aada, ne kan blgesel giriim aklanmtr. Bunlar: Erasmus program, Bologna Sreci ve Gneydou Asya Yksekretim Kurumlar Birliidir. Erasmus Program: Bu program, Avrupa Komisyonunun Avrupa Birlii ve Avrupa Ekonomik Blgesi (EEA) lkeleri arasnda, renci ve akademisyen deiimini tevik amal kurulmutur. 1987-2007 arasnda toplamda 1,5 milyondan fazla renci bu program sayesinde bir ya da iki dnem yurt dnda eitim grmtr. 2013e kadar ulalmak istenen hedef ise 3 milyon rencidir. Yeni kurulan Erasmus MUNDUS program ise mevcut Erasmus programnn iinde bulunduu Avrupa snrlarnn tesine kmasn amalamaktadr. Bu balamda Fas, Suriye, Irak ve Rusya gibi Avrupa dnda olan lkelerle renci deiim programlar araclyla ortaklklar gelitirilmektedir. Tempus program ise Souk Sava sonrasnda zellikle Dou Avrupa lkelerinde yksekretimi glendirmek, yeni yksekretim kurumlar oluturmak ve yksekretimde reform yapmak amacyla oluturulmutur (Teichler, 2012). Bologna Sreci: Yksekretimde en iyi bilinen blgesel giriimin Bologna Sreci olduu sylenebilir. Resmen 1999 ylnda balayan Bologna Srecinin amac, Avrupa Yksekretim Alan (EHEA) iindeki lkelerde, mfredat denklii ve uyumu, istihdam kolaylatrmak ve kredi sistemlerinin edeerliliini salamaktr. Derecelerin denklii,
31
III. B L M
istihdam edilebilirlik, rekabet, akademik kredi sistemleri, kalite gvencesi, hareketlilik, eitim ve aratrma ibirlii, akademik hareketlilik ve dier nemli alanlarda imza sahibi lkeler arasnda ibirliinin gelitirilmesi amalanmaktadr (EVROPAEVM, 2012). Dnyadaki dier benzer uygulamalar, bu sreci rnek olarak almtr. Latin Amerikada ENLACES, Afrika Birliinde bu konudaki uyum stratejilerinin gelitirilmesi ve Asya Pasifik blgesindeki 27 lkenin kendi ilerinde ibirliini salayan Brisbane bildirisi bu konuda rnek olarak kabul edilebilir (Altbach, Reisberg ve Rumbley, 2009). Gneydou Asya Yksekretim Kurumlar Birlii: Gneydou Asya lkelerinin bir araya gelerek kurduklar bir organizasyon, blgedeki yksekretim kurumlarnn uluslararaslamaya ynelik faaliyetlerini koordine etmektedir (SEAMEO-RIHED, 2012). Ayn zamanda blgede eitim kalitesinin artmas ve edeerlik salanmas da ilgilendii konular arasndadr. Ayrca, Gneydou Asya Blgesinde yksekretimi glendirmek, bilgi paylamn salamak ve akademik hareketlilie destek olmak amacyla yksekretim kurumlar bir araya gelerek Gneydou Asya Yksekretim Kurumlar Birlii (ASAIHL) adl topluluu kurmulardr. Topluluun faaliyet alan daha sonra, Hong Kong, Avustralya, Tayvan, Kanada, Japonya, Yeni Zelanda, sve ve ABDye kadar geniletilmitir (ASAIHL, 2012). Blgesel giriimler gittike uluslararaslamaya doru gitmektedir. 2006da imzalanan Catania antlamas sayesinde Cezayir, Msr, Fransa, rdn, Yunanistan, talya, Malta, Fas, Portekiz, Slovenya, spanya, Tunus ve Trkiye ile yksekretimde ibirliinin gelitirilmesi amalanmtr (Catania Declaration, 2006).
32
III. B L M
2. BLGELERE GRE ULUSLARARASILAMA

Aada ktalara gre uluslararaslamann genel bir resmi sunulmutur.
2.1. Orta Dou

Orta Dou, yksekretimde olduka hareketli bir dnem geirmektedir (Altbach ve Knight, 2007). rnein Polonya, yl srailde yl ise Gdanskta olmak zere bir tp fakltesi kurmaktadr. Suudi Arabistanda birok zel niversite kurulmaktadr. rnein Arizona niversitesi, UNESCO ortaklnda zel Prens Sultan niversitesini kurma abalarnda bulunmaktadr. The Stevens Institute of Technology, Boeing irketi ve Fransz bir savunma sanayi firmas olan Thales ile ortak olarak Dar El-Faysal niversitesini kurmutur. Harward, Birleik Arap Emirliklerinde ilk ube kamps amak zere giriimlerde bulunmutur. Bahreynde Alman Hanover niversitesi, yeni bir Euro niversitesi amak zere almalar yapmaktadr. Son yllarda Kahirede yeni Alman ve Fransz niversiteleri de almtr. Btn bu giriimler birbirinden farkl modellerle gereklemitir. Ortadou blgesinde Katar, son yllarda yksekretimde uluslararaslama hususunda nemli bir rnek olarak karmza kmaktadr. Katar, yurtdnda eitim veren kurumlardan hizmet alan lkelerin banda gelmektedir (Becker, 2009; C-BERT, 2012). Hlihazrda, ABD, Kanada ve Hollanda merkezli yksekretim kurumlar kamps amlardr. lkede yalnzca bir devlet niversitesi (Katar niversitesi) olduunu gz nne aldmzda, bu enstitler daha fazla nem kazanmaktadr (Stasz vd., 2007). Katar Hkmeti, ok sayda yabanc uyruklu eitim salaycsnn rakip programlar sunmasna msaade eden Dubainin aksine, kendi ihtiyalarn karlayabilecek ve birbiriyle rekabet etmeyecek programlara izin vermektedir (Lane, 2010b). rnein, tp eitimi sadece Weill Cornell Tp Koleji, petrol mhendislii sadece Texas A&M, iletme ve bilgisayar bilimi sadece Carnegie Mellon niversitesi tarafndan salanmaktadr.
33
III. B L M
2.2. Asya Pasifik

Asya Pasifik Blgesinde yer alan Vietnam, son yllarda olduka hareketli bir ekilde uluslararas yksekretim faaliyetlerinin nemli bir aktr hline gelmitir (Altbach ve Knight, 2007). Vietnamda ok sayda ube kamps almtr. Asya Pasifik Blgesinde ortaklklar da yaygndr. rnein Hue niversitesi, Hawaiideki Hanoi niversitesi ile ortak turizm program gelitirmitir. Hanoi niversitesi, Belika, Fransa, Almanya ve Singapur ile ortak olarak eitli ortak derece programlar sunmaktadr. Vietnam Hkmeti ayrca bamsz bir uluslararas niversite kurma abas ierisindedir. Bu niversitede grev yapan akademisyenlerin yarsnn Vietnaml, dier yarsnn da deiik lkelerden gelmesi hedeflenmektedir. Msrdan El-Ezher, Avustralyadan Swinburne University of Technology ve inden Jinan niversitesi, Taylandda ube kampsler aan kurumlardan bazlardr. Singapur da eitim ihra eden bir lke olarak ne kmaktadr. Avustralyal ve ngiliz niversiteleriyle ibirlii hlinde bir Singapur firmas, Avustralya, in, Malezya ve Taylandda ubeler amtr. Carnegie Mellon niversitesi gibi ok sayda niversite, Hindistanda ubeler amtr.
34
III. B L M
Asya Pasifik Blgesinde Malezya, yksekretimde hem snrtesine tad eitim hizmetleri hem de lkesine ektii uluslararas renciler ile olduka bilinen nemli bir rnek tekil etmektedir (Lane 2010b; Lee 1999; McBurnie ve Ziguras, 2006). Malezyada 1980lerden bu yana zel yksekretim kurulular bulunmasna Resim 4: Hanoi Teknoloji niversitesi / Vietnam ramen, bu kurumlarn diploma verme hakk yakn zamana kadar bulunmamaktayd (Tan, 2002). Bu a kapatmak iin birok niversite yabanc niversiteler ile ikiz ve eklemleme programlar gelitirme yntemlerine bavurmutur. Bu programlarda renciler eitimlerinin birinci yln Malezyada tamamladktan sonra niversiteyi yurtdnda bitirmek zere transfer oluyorlard (McBurnie ve Ziguras, 2006). Bu yntemle, zel niversiteler diploma verebilir hle gelmilerdir. Malezyann ekonomisi iyiye gittike bu tr programlara olan ilgi de daha ok artt ve buna bal olarak ikiz program saysnda art meydana gelmitir. Gittike artan talebe cevap olarak ve yerel i imknlar yaratmak amacyla Malezya Hkmeti 1996da zel yksekretim yasasn geirdi. lkede ilk ube kampsleri aanlar, ngitereden Nottingham niversitesi ile Avustralyadan Monash niversitesiydi. Bugn Malezyada sekiz deiik lkeden yksekretim kurumlarnn ube kampsleri bulunmaktadr. Ayrca Malezya, ortak kurulan kurumlarn ve alan ube kampslerin srekli baarsn salamak asndan da nemli bir vakadr. Bunun en baarl rneklerinden birisi olan Curtis niversitesinin Sarawak adasnda kurduu niversitedir. Malezyada bulunan niversitelerin hepsi Sarawak adas sakinleri iin ulalmaz uzaklktayd. Ekonomik kriz dolaysyla devlet Sarawak adsnda bir niversite amay reddedince Sarawak adas sakinleri, Curtis niversitesini adada bir ube amaya davet etmitir (Sheehy, 2009). Katar rneinde de grld gibi ube kampsn almas iin finansman Sarawak eyaleti ve ada sakinleri tarafndan karlanmtr. ube kampsn binalar ve altyaps yerel hkmet tarafndan oluturulan bir inaat firmas tarafndan inaa edilmitir. Ayrca, Curtisin Malezyaya uygun mfredat gelitirebilmesi iin yerel hkmet destek salamtr. Curtisin tek sorumluluu retim yelerini ve idari personeli salamakt. Akademik olarak, mfredat ve programlarla ilgili her karar Avustralyadaki ana kamps tarafndan alnmakla birlikte, niversitenin yaplandrlmasnda yerel yneticiler daha ar basmtr. Kuruluundan on yl sonra Curtis niversitesinin Malezya ubesi, olduka baarl bir rnek olarak deerlendirilmektedir. Malezyadaki niversitelerin resmi sralamasnda Curtis en iyi niversiteler arasnda saylm ve birok devlet niversitesinin nne gemitir (Lane, 2011). Malezya, birok ube kampse ev sahiplii yapmasnn yan sra Sri Lanka, Endonezya, Afrika ve ngilterede ube amtr.
2.3. Afrika
Uluslararas ve snr-tesi giriimler, -Gney Afrika hari olmak zere- dnyada en az Afrika ktasnda grlmektedir (Altbach ve Knight, 2007). Nienrode niversitesi (Hollanda), Nijeryada Afrika Liderlik forumu ile birlikte bir ube kamps amtr. Kenya, iki vakf niversitesine sahiplik yapmaktadr. Gney Resim 5: Notting niversitesi / ngiltere Afrikada Bond ve Monash (Avustralya), De Montfort (ngiltere) ve Hollanda letme Okulu gibi az sayda kurumun ubesi vardr. Mauritiusde 50den fazla yabanc niversite ya da meslek kurumu eitim sunmaktadr.
35
2.4. Avrupa
Avrupa lkeleri arasnda uluslararaslamada ve ulus-tesi eitimde en ne kan lke ngilteredir. rnein, ngiliz Ak niversitesinin sadece Rusyada 80den fazla eitim merkezi vardr. The London School of Economics in birok lkedeki kurumla ift derece program vardr. Rusya da Bulgaristan gibi lkelerde programlar aarak hem eitim ihra etmekte hem de ok sayda ortak ve ift derece programna dhil olmakta hem de eitli ube kampslerin almasna izin vermektedir (Altbach ve Knight, 2007). ngiliz ve ABD irketleri, spanya, svire, Hollanda ve Fransada baz yksekretim kurumlarnn ya sahibidir ya da ortadr. ngiltere yakn zamana kadar yksekretim stratejilerinde snr tesi faaliyetler yerine lke ii uluslararaslama faaliyetlerine younlamay tercih etmitir. ngilterede niversite snr-tesi yksekretim faaliyetlerinde bulunmaktadr. Bunlardan birincisi University of Notthingham, Malezyada iki baarl ube kamps atktan sonra inde olduka byk ve baarl bir ube kamps oluturmutur (Ningbo, 2012). Bunun yan sra New Castle niversitesi, Malezyada tp fakltesi kurmu ve hlen baaryla eitim vermektedir. ngiltere yksekretim kurumlarnn snr-tesi faaliyetlerinin en nemli rnei Liverpool niversitesinin Laurate Education irketi ve angaydaki Jiaotong niversitesi ile kurmu olduu bamsz niversitedir. Suzhou Sanayi Parknda kurulan bu niversite 2009a kadar bamsz bir kampste olmasna ramen Jiatong ve Liverpool niversiteleri tarafndan gelitirilmi bir ortak derece program eklinde ilemekteydi. 2009da Eitim Bakanl tarafndan diploma verebilir bir kurulu kabul edildiinden beri bu niversite kendi diplomasn vermektedir (Baskerville, MacLeod ve Saunders, 2011).
III. B L M
2.5. Amerika
ABDdeki niversiteler, dnya yksekretim sisteminde en nde olduu gibi, snrtesi yksekretimde de ne kmaktadr. Birok Amerikan niversitesinin deiik lkelerde ubeleri ya da ofisleri vardr. Ayrca, Amerika meneli ok sayda irket (Kaplan, Apollo Group, DeVry, Laureate Education) dnyada eitim hizmeti satmaktadr. Amerikada 57 niversitenin sahibi olan Kaplan grubu, rlandann en byk zel yksekretim kurumu olan rlanda letme Okulunu satn almtr. Apolloya bal Western International University, Hindistanl bir irket ortaklnda; The University of Northern Virginia, ek Cumhuriyetinde (Altbach ve Knight, 2007); University of Indianapolis (2012), Yunanistanda bir ube kamps kurmutur. Ayrca bu niversitenin, 33 lkeyle 59 deiik program ortakl mevcuttur. zetle, ok sayda Amerikan niversitesi, saysz ortak diploma ve derece programlarna dhildir. Amerikan niversiteleri, Gney Amerika lkelerinde de ok sayda ube kamps amlardr. Bununla birlikte, Venezuela kkenli Jose Maria Vargas niversitesi, ABDde gelimekte olan bir lke tarafndan alan ilk ube kampsdr (JMVU, 2012). Laurate Education adl grup, ili, Meksika, Panama ve Costa Ricada niversiteler am ve ayrca spanya, svire ve Fransada hlen niversiteleri bulunmaktadr. ABD Bakan Barack Obama, yakn zamanda 100.000 Gl nisiyatif adl bir program balatmtr. Bu program, Obama ynetiminin en nemli d politika admlarndan biri kabul edilmektedir. Bu programn amac, yksekretimini inde devam ettiren Amerikal renci saysn arttrmak olarak belirlenmitir. Bylece, 100 bin renciye burs verilmesi planlanmaktadr. Bunun 10 bin tanesi in Hkmeti tarafndan salanacaktr (State Department, 2012). Benzer giriimler, Latin Amerikada da grlmektedir. Mart 2011de Brezilya Cumhurbakan Dilma Rousseff, toplam 75 bin renciyi ABDye ve Avrupaya yksekretim grmeleri iin gndereceklerini belirtmitir. Programn drt yllk bir sre iin hesaplanan btesi 2 milyar dolar civarndadr (Downie, 2011).
36
III. B L M
TRKYENN DEVLETLERARASI NVERSTE ORTAKLIKLARI
I . V
Hoca Ahmet Yesevi Uluslararas Trk-Kazak niversitesi / Kazakistan
BLM
37
I. B L M
NVERSTE ORTAKLIKLARI TRKYENN ORTAK NVERSTE MODELLERNN DEERLENDRLMES
Bu blmde, Trkiyenin devletler aras antlamayla kurduu niversiteler olan Hoca Ahmet Yesevi Uluslararas Trk-Kazak niversitesi ve Trkiye-Krgzistan Manas niversitesi ayr bir balk altnda ayrntl bir ekilde ele alnmtr. Ayrca henz yeni kurulmu olan Trk-Alman niversitesi hakknda da bilgi verilmitir. Son olarak Trkiyenin ortaklk modellerinin deerlendirilmesi, dnyadaki benzer modellerle karlatrmal olarak yaplmtr.
1. NVERSTE ORTAKLIKLARI
Trkiyenin snr-tesi yksekretim kurumlarnda eitli niversiteler bulunmaktadr. Bunlar Kazakistanda kurulan Hoca Ahmet Yesevi Uluslararas Trk-Kazak niversitesi (AY), Krgzistanda kurulan Krgzistan-Trkiye Manas niversitesi (KTM) ve stanbulda kurulan Trk-Alman niversitesidir (TA). Bunun dnda Trkiye kkenli giriimciler tarafndan kurulan zel niversiteler de bulunmaktadr fakat burada sadece Trkiyenin devlet olarak ortak olduu niversiteler ele alnacaktr.
38
IV. B L M
Resim 6: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararas Trk-Kazak niversitesi / Kazakistan
Trkiyenin devletler aras antlama ile ilk kurduu niversite Ahmet Yesevi niversitesidir. Ahmet Yesevi niversitesi esasnda 1991 ylnda Trkistan Devlet niversitesi olarak kurulmutur. Yeni kurulan bu niversite 1992 ylnda Trkiye ve Kazakistan Cumhuriyetleri arasnda imzalanan antlamayla Hoca Ahmet Yesevi Uluslararas Trk-Kazak niversitesi adyla iki lkenin ortak devlet niversitesi hline getirilmitir (AY, 2012). AYden sonra ikinci ortak niversite, Krgzistan-Trkiye Manas niversitesidir. 30 Eyll 1995 tarihinde zmirde imzalanan bir antlamayla Krgzistann bakenti Bikek ehrinde Krgzistan-Trkiye Manas niversitesi kurulmu ve 1997-1998 ylnda retime balamtr (KTM, 2012). Trkiyenin kurduu nc ortak niversite, Trk-Alman niversitesi (TA)dir. stanbulda bulunan niversite, Trkiye yksekretim mevzuatna tabi, Trkiye Cumhuriyeti ile Almanya Federal Cumhuriyeti arasnda imzalanan antlamaya dayanarak 2010 ylnda kurulan bir devlet niversitesidir (TA, 2012). TA henz renci almamtr.
1.1. Ahmet Yesevi niversitesi Modeli

Hoca Ahmet Yesevi Uluslararas TrkKazak niversitesi, Trkiye ve Kazakistan Cumhuriyetlerinin ortak devlet niversitesi olarak zerk bir yapda kurulmutur (AY, 2012). niversite ilk olarak, Kazakistan Cumhurbakan Nursultan Nazarbayevin 6 Haziran 1991 tarihli kararyla, Sovyetler Birliinin dalmasnResim 7: Ahmet Yesevi niversitesi / Kazakistan dan ksa bir sre nce Hoca Ahmet Yesevi Trkistan Devlet niversitesi olarak kurulmu ve niversitenin temel grevi, Orta Asyann tarih ilim ve kltr merkezi olan Trkistan ehrini kalkndrmak olarak belirlenmitir. Daha sonra, 31 Ekim 1992de Trkiye ve Kazakistan Hkmetleri arasnda bir antlama imzalanarak sz konusu niversite, Trkiye ve Kazakistan Cumhuriyetlerinin ortak devlet niversitesine dntrlmtr. niversitenin kuruluu 1993 ylnda tamamlanarak ynetimi Mtevelli Heyetine devredilmitir. Ahmet Yesevi niversitesinin merkez yerlekesi, Gney Kazakistandaki Trkistan ehrindedir. Merkez yerlekesi dnda, Trkistan ve Kentav ehirlerinde de ek eitim binalar bulunmaktadr. niversite, kurulu antlamas gerei Trkiye ve Kazakistan Hkmetlerince atanan 10 kiilik Mtevelli Heyet tarafndan ynetilmektedir. Mtevelli Heyetindeki on yenin bei Trkiyeden, bei Kazakistandandr. Mtevelli Heyeti, niversitenin kamu tzel kiiliini temsil eden, idari, mali ve akademik konularda en st karar organdr. niversitenin rektr Kazakistan, rektr vekili ise Trkiye Devleti tarafndan atanmaktadr. niversitenin finansman, ik lke arasnda paylalmtr (AY, 2012). Ahmet Yesevi niversitesinin renci alm ilk olarak, 1994-1995 retim ylnda balamtr. Eitim dili, Kazaka, Trke, Rusa ve ngilizcedir. Ahmet Yesevi niversitesinde 11 faklte ve 1 yksekokul bulunmaktadr. niversitede Trkiye ve Kazakistan bata olmak zere 14 farkl lke ve 33 farkl topluluktan yaklak 16 bin renci renim grmektedir. Ahmet Yesevi niversitesi, 2002 ylnda Trkiye Trkesiyle Uzaktan Eitim Programlar amtr. niversitede renim grmekte olan Trkiyeli renci says, yzyze eitimde 357, uzaktan eitimde ise 4.113tr. Trk Cumhuriyetleri ve Akraba Topluluklarndan ise 750 renci bulunmaktadr (AY, 2012). niversitenin kuruluundan 2008 ylna kadar geen srete karlalan eitli sorunlar gz nne alnarak ortaklk antlamasnn yenilenmesi ihtiyac ortaya kmtr. Bu amala Trkiye ve Kazakistan ortaklnda oluan ynetimin daha uyumlu bir ekilde alabilmesi ve niversitenin kuruluundan itibaren karlalan sorunlarn zlmesi
39
IV. B L M
4O
IV. B L M
iin 2008 ylnda ortak bir antlama metni oluturulmutur. Yeni birlii Anlamas, taraf devletlerdeki gerekli prosedrler tamamlanarak 28.03.2012 tarihinde yrrle girmitir. Antlamada, Hoca Ahmet Yesevi Uluslararas Trk-Kazak niversitesinin Trkiye ve Kazakistan arasndaki dostluk ve ibirliini gelitirme yolundaki almalarnn memnuniyet verici olduu vurgulanarak yeni antlamayla eitim retim alanndaki ibirliini daha da gelitirme ve taraf lkelerin niversiteyle ilgili hak ve ykmllklerinin aa kavuturulmasnn amaland vurgulanmtr. niversitenin kuruluundan yirmi yl sonra imzalanan sz konusu antlama, temel olarak Trkiye ve Kazakistann sorumluluklarn eit hle getirmekte, hak ve ykmllkleri aa kavuturmakta, niversitenin uluslararas ve zerk yapsn tescil etmektedir. Antlama ile uluslararas standartlarda idari, mali, akademik yaplanmann n almakta, tzk hazrlama ve deitirme yetkisi Mtevelli Heyetine verilmektedir. ta amirlii, rektr ve Trkiye Cumhuriyeti tarafndan atanan rektr vekilinin ortak sorumluluuna verilirken, belirli artlar dhilinde vergi muafiyeti getirilmektedir. Ayrca niversite ve kamu kurumlarndaki grevlendirmelerde gereken kolaylklarn salanmas kararlatrlmtr. Antlamayla, Mtevelli Heyet Bakanl tarafndan niversite birimlerinde grevlendirilen ve tm giderleri Trkiye Cumhuriyeti bte katklar ile finanse edilen, snrl saydaki Trkiye Cumhuriyeti vatanda personelin, alma ve lisans almalarnda yaanan skntlarn da ortadan kaldrlmas amalanmtr (AY, 2012).
1.2. Krgzistan-Trkiye Manas niversitesi Modeli

Krgzistan-Trkiye Manas niversitesi (KTM), Trkiye Cumhuriyeti ile Krgz Cumhuriyeti Hkmetleri arasnda 1995 ylnda imzalanan bir antlama ile kurulmu zel statl bir niversitedir. niversitenin eitim dili Trkiye Trkesi ve Krgz
Resim 8: Krgzistan-Trkiye Manas niversitesi / Krgzistan
Trkesidir. niversite, 1997-1998 eitim-retim ylnda faaliyetlerine balamtr. 2012 yl itibaryla lisans dzeyinde 30, nlisans dzeyinde 19, lisansst dzeyde 12 programda eitim retim yaplmaktadr. KTMde 2010-2011 yl itibaryla renim grmekte olan renci says 1.509dur. 2011 ylna kadar mezun olan toplam renci says 2.652dir. Mezun rencilerden 1.956s Krgzistan, 496s Trkiye ve 200 dier lkelerdendir. Lisansst dzeyindeki 373 mezundan ise 204 Krgzistan, 168i Trkiyedendir. niversitede grev yapan 537 retim elemanndan 253 Krgzistan, 144 Trkiyedendir (KTM, 2012). Krgzistan-Trkiye Manas niversitesi tzne gre, Mtevelli Heyeti niversitenin en st karar organdr. niversitenin genel ynetimini salamak amacyla ortak iletme-ortak idare prensibinden hareketle, taraflardan atanacak sekiz kiiden olumaktadr. Heyet Bakan ve ye, Trkiye Cumhuriyeti tarafndan mterek kararname ile atanmaktadr. Heyetin dier drt yesi ise Krgz Cumhuriyeti tarafndan atanmaktadr. Heyet yeliinin sresi be yl olarak belirlenmitir (KTM, 2012). niversitenin tekilat emas ekil 2de sunulmutur.
EKL 1: Krgzistan-Trkiye Manas niversitesi Tekilat emas
MTEVELL HEYET
41
IV. B L M
DENETLEME KURULU
SENATO
REKTR
REKTR VEKL
REKTR YARDIMCILARI
FAKLTELER
ENSTTLER
YKSEKOKULLAR
MESLEK YKSEKOKULLARI
ARATIRMA UYGULAMA MERKEZLER
Kaynak: KTM, 2012
Tze gre, niversitenin Rektr Birinci Yardmcs (Rektr Vekili) Mtevelli Heyetinin teklifi ile Trkiye Cumhuriyeti Yksekretim Yrtme Kurulu tarafndan be yl iin atanr. niversitenin idari, mali ve akademik ilemleri Rektr ve Rektr Birinci Yardmcsnn mterek kararlar ile yaplr. Rektr Birinci Yardmcs niversitenin ita amiri olup, niversitenin akademik ileyiinden rektrle birlikte sorumludur. Tzkte, niversitenin finansmanna ilikin olarak ise Trkiye Cumhuriyeti ile Krgz Cumhuriyetinin yapaca yardmlarn yan sra, rencilerden alnacak katlm paylar, balar ve niversitenin faaliyet ve teebbs gelirlerinden karlanaca belirtilmitir (KTM, 2012).
1.3. Trk-Alman niversitesiModeli

42
IV. B L M
Trk-Alman niversitesi (TA), Trkiye Cumhuriyeti ile Almanya Federal Cumhuriyeti arasnda imzalanan antlamaya dayanarak, stanbulda 2010 ylnda kurulmu bir devlet niversitesidir. niversitenin kurulu amac, Trk ve Alman yksekretim geleneklerinin en nemli baar ve kazanmlarn aratrma ve retim alanlarnda birletirmek ve iki lke arasndaki bilimsel, iktisadi ve kltrel ibirliine katk salamak olarak belirlenmitir (TA, 2012). TAnn mevcut rektr ve rektr yardmcs, Trkiye vatanda retim yeleridir. TAnn bir devlet niversitesi olarak tanmlanm olmas nedeniyle Trkiyedeki dier devlet niversitelerinden farkl bir idari yaplanmasnn olmayaca sylenebilir.
2. TRKYENN ORTAK NVERSTE MODELLERNN DEERLENDRLMES

Bu blmde, Trkiye Cumhuriyetinin u ana kadar gerekletirdii ve yukarda bilgi verilen niversite ortaklk modelleri, dnyadaki dier uluslararas niversite modelleri ile karlatrmas yaplmtr. Bylelikle, bu ortaklk modellerinin daha iyi anlalmasna katk salanmas amalanmaktadr. Trkiyenin Kazakistanla ortak kurduu AYye ilikin olarak ilk belirtilmesi gereken husus, iki devletin dorudan karlkl antlama yaparak oluturduu bir niversite olarak, dnyada ilk olmasdr. AYden sonra Trkiye ile Krgzistan ortakl ile kurulan KTM de AY ile hemen hemen ayn ekilde kurulmutur. AY ve KTM ortaklk modelleriyle benzer ekilde kurulan dier niversiteler ile arasndaki farklar ortaya konduunda, AY ve KTMnn yaplarnn teklii daha iyi bir ekilde anlalabilir. Yasal olarak en yakn rnek olan, dorudan iki lkenin karlkl antlamas
ile kurulmu olan Fransz-talyan ve Fransz-Alman niversiteleridir (Blm 2). Ne var ki, Fransz-talyan modelinde, her iki lkede de birer niversite belirlenmi ve eitim fiilen bu niversiteler tarafndan verilmektedir. Bir baka ifadeyle, Fransztalyan niversitesi, bir takm brokratik engelleri amak ve rencilere iki lkede de eitim alma imkn salama adna kurulmu sanal bir niversitedir. FranszAlman niversitesinde ise, iki lkedeki birok niversitenin birlemesinden oluan bir an ierisindeki btn kurumlardan dersler alnarak bu niversitede saylabilmektedir. AY ve KTM modelleri ynetim ve ileyi asndan bu modellerden tamamen farkldr. Kendi bina ve retim kadrolaryla eitim faaliyetleri gerekletirmektedirler. AY ve KTMye benzer ekilde lke ortaklklaryla kurulan bir dier yksekretim kurumu Floransadaki Avrupa niversitesi Enstitsdr. Alt lkenin bir araya gelerek uluslararas bir antlama ile kurduu bu kurum, iki kurul tarafndan ynetilmektedir. Bir tr Mtevelli Heyet olan Yksek Kurulda ye lkelerin temsilcileri vardr fakat bu kurul sadece bte konusunda karar almaktadr. Okulun akademik ileri ise Akademik Kurul tarafndan belirlenmektedir. Bu model, baarl grnmektedir. AY ile sz konusu Enstitnn en nemli yasal fark udur: Enstit, uluslararas bir antlamaya gre dolaysyla uluslararas hukuk kurallar erevesinde hareket etmektedir. AY ise, zerk fakat Kazakistan mevzuatna gre hareket etmektedir. Dahas, AYde mtevelli heyeti olsa da akademik kararlarn nemli bir ksm Kazakistan Eitim Bakanl tarafndan alnmaktadr; Enstitde ise akademik kararlar, Avrupadaki prestijli niversitelerden akademisyenlerin yer ald bir Danma Kurulunun desteiyle Akademik Kurul tarafndan alnmaktadr. Bununla birlikte, 2012 ylnda Trkiye ile Kazakistan arasnda yaplan antlama sayesinde, AYnn Kazakistan mevzuatndan bamsz zerk bir kurum hline getirilmesiyle birlikte Enstitnn yaps ile AY daha fazla benzer hle gelmitir. Bylece, AYde idari ve akademik yapy belirleme yetkisi, Mtevelli Heyet tarafndan onaylanan tzk ve ynetmeliklere braklmtr. AYye benzer bir dier kurum olan Orta Asya niversitesi gl bir finansman destei ve hesap verebilirlik mekanizmalarn oturtmu olmas dolaysyla, gelien ve baarl olan bir niversite olarak grlmektedir. AYden farkl olarak finansman desteinin ounu zel bir vakftan karlad iin, ilgili ortak lke (Kazakistan, Krgsiztan ve Tacikistan), karar alma konusunda daha az etkili olmaktadr. Dahas, akademik konularda karar almaya yardmc olmas asndan uluslararas bir Danma Kurulu oluturulmutur. AYnn kuruluuna benzer bir dier kurum ise, Hamadan Tp Bilimleri niversitesidir. niversite, Fransz ve ran ortaklyla kurulmutur. Ancak niversiteye balangta kaynak ve teknik destek salayan Fransa, bir sre sonra bu ortaklktan ekilmi ve kurum tamamen rana ait olmutur. Afrikada 11 lkenin bir araya gelmesiyle kurulan Euclid
43
IV. B L M
niversitesi de uluslararas antlama erevesinde kurulmutur. Enstitden farkl olarak gl bir Akademik Kurulu bulunmamaktadr. Birok lkenin mdahil olduu bu modelin beklenen dzeyde baarl olamad dnlmektedir. Ortak niversite modelleri, kurulan niversitelerin, uluslararas konumu, renci hareketlilii, mfredatn uluslararaslamas ve ortak program gelitirme (ElKhawas, 1994) unsurlar asndan da deerlendirilebilir. Birinci olarak, AYnn komu lkeler dnda yeterince renci hareketlilii salayamad grlmektedir. AYnn bulunduu ehrin gelimemi bir ehir olmasndan dolay, AY Kazakistandaki baarl rencileri dahi ekmekte sorun yaamaktadr. lk kurulduunda, rencilerinin yarsnn Kazakistan dndan olmasn hedefleyen AY, bu hedefe ulaamamtr. AY ile benzer yasal temellerle kurulan KTM ise Krgzistann Bakenti Bikekte olmas dolaysyla baarl renci ve retim elemanlarn bnyesine dhil edebilme asndan daha avantajldr. Ancak KTMnn renci ve program saysnn olduka snrl olduu grlmektedir. kinci olarak, AYnn mfredatlarnn yeterince uluslararaslaamad anlalmaktadr. niversitenin uluslararaslama amacyla en yaygn gerekletirdii faaliyet, daha fazla sayda rencisini yurt dndaki niversitelere bir-iki dnemliine gndermektir. Bu olanak, giden renciler asndan olduka olumlu bir deneyim olmakla birlikte, niversitenin kurumsal anlamda uluslararaslamasna yeterli katk salamamaktadr. nc olarak, AY yurt dndaki baka bir niversite ile henz ortak bir program amamtr. Bununla birlikte, AYnn yurt dndaki niversite ve kurulularla eitim, aratrma ve projelere ynelik ibirlii antlamalar yaparak niversitenin uluslararaslamasn arttrma araynda olduu grlmektedir.
44
IV. B L M
sonu
Sonu ve neriler
Bu blmde literatr taramasna dayal olarak ne kan hususlar zetlenmi ve baz neriler gelitirilmitir. 1. Yksekretimde uluslararaslama olgusu, niversite tarihi boyunca mevcut olmasna ramen bu olgu 1980lere kadar, daha ok renci ve akademisyen hareketlilii ile snrl kalmtr. Kresellemenin de etkisiyle, program ve kurumlar da bu srete haraketlilik kazanmtr. Program ve kurumlarn hareketliliiyle birlikte, lke ii uluslararaslamann yannda snr-tesi yksekretim kavram ne kmtr. 2. Uluslararaslama stratejileri, lkenin gelimilii, uluslararaslamaya atfedii nem ve gerekeye gre farkllamaktadr. rnein, gelimi lkeler, ekonomik gerekelerle, gelimekte olan lkelere ube kamps amaktadrlar. Benzer ekilde, ortak gelitirilen programlarn gerekesinin ise, akademik gelime ve kalite olduu grlmektedir. Gelimekte olan lkeler ise, eitli sebeplerden dolay gelimi lkeleri, kurum amak ve ortaklk kurmak amal olarak kendi lkelerine davet etmitir. Yksekretimde uluslararaslama, hl arlkl olarak tek ynl ilerlemektedir. Bir baka deyile, gelimi lkeler retici, gelimekte olan lkeler ise tketici konumundadrlar. 3. lkelerin snr-tesi faaliyetleri incelendiinde ortaya iki deiik yaklam kmaktadr. Bunlar ortaklk ve anlama yaklamlar olarak ayrt etmek mmkndr. Ortak kurum dzeyinde yaplan antlamalar, genellikle, devletler arasnda bir arac kurum yardmyla yrtlmektedir. Arac kurum olmakszn kurulan ortaklklar, taraflarn mevzuat uyumazlklarn ve anlay farkllklarn n plana karmaktadr. 4. Baarl ortak kurum gelitirme rneklerinde, kurucu heyetin yan sra bamsz hareket edebilen bir Akademik Kurul olduu grlmektedir. ki balln nlenmesinde bu nemli bir faktrdr. Baarl ube kamps rneklerinde ise yerel ihtiyalara karlk verebilen ubelerin daha baarl olduu grlmektedir. rnein Fransann deiik Avrupa lkelerinde at Moda niversitesi bu lkelerdeki bir ihtiyaca karlk vermektedir. Dahas Katar rneinde grld gibi, rekabet yerine eksikliklerin tamamlanmas stratejisi baarda nemli bir faktrdr.
46
5. Snr-tesi faaliyetlerini baarl ekilde devam ettiren lkelerin uluslararaslama stratejilerinde farkllama olduu da gzlenmektedir. Bir baka deyile snr-tesi yaklam, alan yerdeki ihtiyaca bal olarak deimektedir. ngilterede bulununan New Castle niversitesi, Malezyada program ortakl dzeyinde faaliyetlerde bulunurken; inde bir tp fakltesi amtr. 6. Snr-tesi yksekretim faaliyetlerinde ne kan baka bir unsur ise ortaklklarn ilk nce program dzeyinde gelitirilmesidir. Avrupa lkelerinin snr tesi faaliyetlerinde batan kurum kurmak yerine program dzeyinde ortaklk gelitirmeyi tercih ettikleri grlmektedir. Ayrca ortak kurum kurulduu durumlarda bile niversitelerin ok az sayda blm ile faaliyetlerine balad grlmektedir. Baarl giriimler genel olarak program ya da bir blm zerinde younlaarak balamaktadr. 7. Baarl ortak niversite modelleri, uzun sreli ekonomik ortakllara dayandnda ya da uzun vadede devam ettirilebilir kaynaklara yatrm yapt derecede baarl olmaktadr. 8. Ortaklklarla kurulan niversiteler, retim yeleri iin cazip olduu lde baarl olmaktadr. 9. Trkiye Cumhuriyetinin imdiye kadar snr-tesi yksekretim yaklamnn, daha ok ikili antlamalarla ortak niversite kurmak olduu grlmektedir. Ynetimde ift-balla yol aabilen bu yaklamn sorunlar ve imknlar aratrlmaldr. Dahas, ikili antlamalarla kurulan niversitelerde hem uluslararas tecrbeden faydalanmak ve kaliteyi artrmak hem de taraflar arasndaki potansiyel uyumazlklar ortadan kaldrmak iin, ana misyonu Mtevelli Heyetine danmanlk yapmak olacak bir Uluslararas Danma Kurulu kurulmaldr. Bu Kurulda, dnya apnda baarl niversitelerin retim yeleri ile emekli yneticileri yer almaldr. 10. Trkiyenin snr-tesi yksekretim yaklam eitlendirilmelidir. Bylece, hem blgelere gre farkl imknlar salanm olacak hem de riskler azaltlm olacaktr. rnein, baz lkelerle ortaklk gelitirirken, baz lkelerde Trkiyenin iyi olduu alanlarda ube kamps alabilir. Dahas, nce snr-
47
s o n u
tesi yksekretimin gerekesi netletirilmeli ve bu dorultuda yksekretim yaklam belirlenmelidir. 11. Trkiyede, devlet tarafndan deil yksekretim kurumlar araclyla, uluslararas programlarla uyumlu bir program gelitirilmesi, hem renci ve akademisyen hareketliliini kolaylatracak hem de bundan sonraki muhtemel snr-tesi yksekretim faaliyetlerinin daha salkl bir ekilde yrtlmesine yardmc olacaktr.
48
S O N U
kaynaklar
Kaynaklar
Ahmed, Shameel. 2003. The New Asian Realism: Economics and Politics of the Asia Cooperation Dialogue. http://www.issi.org.pk/old-site/ss_Detail.php?dataId=273. Alladin, Ibrahim. 1992. International Co-operation in Higher Education: The Globalization of Universities. Higher Education in Europe 17 (4): 413. doi:10.1080/0379772920170402. Altbach, Philip G., and Jane Knight. 2007. The Internationalization of Higher Education: Motivations and Realities. Journal of Studies in International Education 11 (3-4) (September 1): 290305. doi:10.1177/1028315307303542.
5O
Altbach, Philip, Liz Reisberg, and Laura E. Rumbley. 2009. Trends in Global Higher Education: Tracking an Academic Revolution. World Conference on Higher Education. Paris: UNESCO. Altbach, Phillip. 2004 Higher Education Crosses Borders, Change 36 (March/April, 2004) APA. 2001. Publication Manual of the American Psychological Association. 5th edition. Washington: American Psychological Association. ASAIHL. 2012. The Association of Southeast Asian Institutions of Higher Learning. http://www.seameo. org/asaihl. AY. 2012. Ahmet Yesevi niversitesi. http://www.yesevi.edu.tr/. Baskerville, S., Fiona MacLeod, and Nicholas Saunders. 2011. A Guide to UK Higher Education and Partnerships for Overseas Universities. UK Higher Education International and Europe Unit. Becker, Rosa. 2009. International Branch Campuses: Markets and Strategies. The Observatory on Borderless Higher Education. Beerkens, Eric. 2002. International Inter-Organisational Arrangements In Higher Education: Towards A Typology. TEAM Tertiary Education and Management. 8(4): 297-314. Beerkens, Eric. 2004. Global Opportunities and Institutional Embeddedness Higher Education Consortia in Europe and Southeast Asia. In Consortia, Networks, Entrepreneurship, Stakeholders. Enschede. Belyavina, Raisa, Robert Gutierrez, and Rajika Bhandari, eds. 2011. Student Mobility and the Internationalization of Higher Education: National Policies and Strategies from Six World Regions. Institute of International Education. Brandenburg, Uwe, and Hans de Wit. 2011. The End of Internationalization. International Higher Education (62): 1517. Callan, H. 1993. The Idea of Internationalisation in British Higher Education. International Education Magazine 9 (1): 9. Catania Declaration. 2006. Catania Declaration. http://www.miur.it/UserFiles/2209.pdf.
Cross-Border Education Research Team (C-BERT) (2011). Branch Campuses http://www.globalhighered.org/branchcampuses.php. Chambers, Gail, and William K Cummings. 1990. Profiting from Education: Japan-United States International Educational Ventures in the 1980s. New York: Institute of International Education. Crosier, David, Lewis Purser, and Hanne Smidt. 2007. Trends V: Universities Shaping the European Higher Education Area. Brussels: European University Association. Davies, Howard. 2009. Survey of Master Degrees in Europe. Brussels: European University Association. Davis, Todd M. 2003. Atlas of Student Mobility. New York: Institute of International Education. de Wit, Hans, and Jane Knight. 1995. Strategies for Internationalization of Higher Education: Historical and Conceptual Perspectives. In Strategies for Internationalization of Higher Education: A Comparative Study of Australia, Canada, Europe and the United States of America, ed. Hans de Wit. Amsterdam: European Association for International Education. de Wit, Hans. 2002. Internationalization of Higher Education in the United States of America and Europe: A Historical, Comparative, and Conceptual Analysis. Westport, Conn: Praeger. DeYoung, A., 2010. Embracing globalization: university experiences among youth in contemporary Kyrgyzstan. Central Asian Survey, 29(4), 421-434 DFH. 2012. Franco-German University. http://www.dfh-ufa.org/hilfe/english/. Downie, Andrew. 2011. How Brazil Is Sending 75,000 Students to the Worlds Best Colleges. Time, September 21. Eggins, Heather. 2003. Globalization and Reform: Necessary Conjunctions in Higher Education. In Globalization and Reform in Higher Education, ed. Heather Eggins, 18. Open University Press. Elias, Peter, and Kate Purcell. 2003. Measuring Change in the Graduate Labour Market, Researching Graduate Careers Seven Years On,. University of West England: Economic and Social Research Council and Higher Education Careers Services Unit. El-Khawas, Elaine. 1994. Toward a Global University: Status and Outlook in the United States. Higher Education Management 6 (1): 9098. EVROPAEVM. 2012. The EVROPAEVM: An Association of Leading European Universities http://www. europaeum.org/europaeum/. Ezell, A., 2009. Recent Developments with Degree Mills. College and University 85(2), 41-50. Fink, A. 2005. Conducting research literature reviews: From paper to the internet, 2nd edition. Thousand Oaks, CA: Sage.
51
Forest, James F. 2003. Regionalism in Higher Education: An International Look at National and Institutional Interdependence. http://www.higher-ed.org/resources/JF/regionalism.pdf. Godbey, Galen C., and Barbara Turlington. 2002. A Collaborative Approach to International Programs. New Directions for Higher Education 2002 (120): 8998. HEFCE. 2001. Higher Education Business and Community Interaction Survey. Higher Educatin Funding Council for England. Hughes, Rebecca. 2008. Internationalisation of Higher Education and Language Policy: Questions of Quality and Equity in Higher Education Management and Policy Journal of the Programme on Institutional Management in Higher Education 20 (1). Hughes, Rebecca. 2010. Excellence in the Plural. Himes Higher Education, November 5. http://www. timeshighereducation.co.uk/story.asp?storyCode=414090&sectioncode=26. HWU. 2012. Learning in partnership. http://www.ebsglobal.net/who-we-are/approved-learning-partner-study.
52
Jansen, Christian. 2004. Exzellenz Weltweit: Die Alexander-Von-Humboldt-Stiftung Zwischen Wissenschaftsfrderung Und Auswrtige Kulturpolitik 1953 - 2003. Dumont Literatur U. Kunst. JMVU. 2012. Jos Mara Vargas University. http://www.jmvu.edu. Johnstone, D. Bruce. 2010. Introduction. In Higher Education in a Global Society, ed. D. Bruce Johnstone, Madeleine B. Dambrosio, and Paul J. Yakoboski. Edward Elgar Pub. Kehm, Barbara M., and Ulrich Teichler. 2007. Research on Internationalisation in Higher Education. Journal of Studies in International Education 11 (3-4) (September 1): 260273. doi:10.1177/1028315307303534. Kinser, K, and Jason Lane. 2010. Educational Hubs: Archipelagos & Acropolises. International Higher Education (59): 1819. Knight, J. 1997. Internationalisation of Higher Education: A Conceptual Framework. In Internationalisation of Higher Education in Asia Pacific Countries, ed. Jane Knight and Hans de Wit, 519. European Association for International Education. Knight, J. 2006a. Higher Education Crossing Borders: A Guide to the Implications of the General Agreement on Trade in Services (GATS) for Cross-Border Education. A Report Prepared for the Commonwealth of Learning (COL) and UNESCO. Vancouver and Paris: UNESCO Knight, J. 2006b. Internationalization of higher education: New directions, new challenges. 2005 International Association of Universities Global Survey Report. Paris: International Association of Universities Knight, J. 2008a. Higher education in turmoil : the changing world of internationalization. Rotterdam: Sense Publishers. Knight, J. 2008b. Joint and Double Degree Programmes: Vexing Questions and Issues. Toronto: The Observatory on Borderless Higher Education. Knight, J. 2011. Doubts and Dilemmas with Double Degree Programs. Revista De Universidad y Sociedad Del Conocimiento 8 (2) (July): 297312.
Kriebernegg,, Ulla, and Roberta Maierhofer. 2009. Joint and Dual Degree Programs: New Ventures in Academic Mobility. In Global Education Reseach Report. Report Two: Global Mobility in Higher Education, ed. Shepherd Laughlin and Rajika Bhandari, 6577. New York: Institute of International Education. KTM. 2012. Krgzistan-Trkiye Manas niversitesi. http://www.manas.kg/. Lambert, Richard D. 1989. International Studies and the Undergraduate. American Council on Education. Lane, Jason. 2010a. Joint Ventures in Cross-Border Higher Education: International Branch Campuses in Malaysia. In Cross Border Collaborations in Higher Education: Partnerships Beyond the Classroom, ed. David Chapman and Robin Sakamoto. New York: Routledge. Lane, Jason. 2010b. Higher Education, Free Zones and Quality Assurance in Dubai. Policy Paper. Dubai: Dubai School of Government. Lane, Jason. 2011. Importing Private Higher Education: International Branch Campuses. Journal of Comparative Policy Analysis: Research and Practice 13 (4): 367381. doi:10.1080/13876988.2011. 583106. Lee, M. 1999. Private Higher Education in Malaysia, School of Education Studies Monogragh. Penang Malaysia: Universiti Sains. Maslen, Geoffrey 2001. Monash University opens fourth overseas outpost, Campus Review 12-18 (September), 3. McBurnie, Grant, and Christopher Ziguras. 2006. Transnational Education: Issues and Trends in Offshore Higher Education. 1st ed. Routledge. Mohamedbhai, Goolam. 2011. African Higher Education: The Rise and Fall in the 20th Century. International Higher Education (62) Winter 2011, 17-18. Monash University (1999). Leading the Way: Monash 2020, Melbourne. Morshidi, Sirat. 2009. Trends in International Higher Education and Regionalism: Issues and Challenges for Malaysia. http://www.waseda-giari.jp/sysimg/imgs/wp2008-E-17.pdf. Nilsson, Brian 2003. Internationalization at home: Theory and praxis. European Association for International Education Forum, 12. Ningbo 2012 University of Notthingham Ningbo China http://www.nottingham.edu.cn/en/index.aspx Obst, Daniel, and Matthias Kuder. 2009. Joint and Double Degree Programs In the Transatlantic Context: A Survey Report. Institute of International Education. Obst, Daniel, and Matthias Kuder. 2012. International Joint- and Double-Degree Programs. International Higher Education (66). Obst, Daniel, Matthias Kuder, and Claire Banks. 2011. Joint and Double Degree Programs in the Global Context: Report on an International Survey. Berlin: Institute of International Education. OECD. 2012. OECD statextracts. http://stats.oecd.org. Ramirez, Alma Arcelia. 2011. Conditions for the Internationalisation of Higher Education: Between Inclusion and Exclusion in a Globalised World. In: Globalisation and Internationalisation of Higher Edu-
53
cation [online monograph]. Revista de Universidad y Sociedad del Conocimiento (RUSC). Vol. 8, No 2, pp. 313-325. UOC.
Robertson, Susan, Mario Novelli, Leon Tikly, Roger Dale, Hillary Dachi, and Ndibelema Alphonce. 2007. Globalisation, Education and Development: Ideas, Actors and Dynamics. Bristol: Department for International Development Roeloffs, Karl. 1994. Global Competence and Regional Integration: A View from Europe. In Educational Exchange and Global Competence, ed. R.D. Lamberts. New York: CIEE. Regg, Walter, ed. 2010. A History of the University in Europe: Volume 4, Universities Since 1945. Cambridge University Press. Salmi, Jamil 2011. Nine Errors in Building a New World-Class University International Higher Education Winter 2011, Number 62. SEAMEO-RIHED. 2012. The Southeast Asia Ministers of Education Organisation Regional Institute of Higher Education and Development. http://www.rihed.seameo.org/
54
SFSU 2012. San Fransisco State University Office of International Programs http://www.sfsu.edu/~oip/ articulation/ArticulationAgreement.html Sheehy, Frank. 2009. From Perth to Miri: A Journey of Transformation. Curtin University. Smith, A. 1994. Quality and International Higher Education. EAIE Newsletter (13): 17. Stasz, Cathleen, Eric R. Eide, Paco Martorell, Louay Constant, Charles A. Goldman, Joy S. Moini, Vazha Nadareishvili, and Hanine Salem. 2007. Post-Secondary Education in Qatar. Product Page. http:// www.rand.org/pubs/monographs/MG644.html. State Department. 2012. 100,000 Strong Initiative Website http://www.state.gov/p/eap/regional/100000_strong/index.htm Sursock, Andre, and Hanne Smidt. 2010. Trends 2010: A Decade of Change in European Higher Education. Brussels: European University Association. Tan, A. M. 2002. Malaysian Private Higher Education: Globalisation, Privatisation, Transformation, & Marketplaces. Asean Academic Pr Ltd. TA. 2012. Trk-Alman niversitesi. http://www.tau.edu.tr/ Tauch, Christian, and Andrejs Rauhvargers. 2002. Survey on Master Degrees and Joint Degrees in Europe. European University Association. Teichler, Ulrich, Irina Ferencz, and Bernd Wchter. 2011. Mapping Mobility in European Higher Education. Directorate General for Education and Culture (DG EAC) of the European Commission. Teichler, Ulrich. 1996. Student Mobility in the Framework of ERASMUS: Findings of an Evaluation Study. European Journal of Education 31 (2): 153179. Teichler, Ulrich. 2002. Erasmus in the Socrates Programme: Findings of an Evaluation Study. Lemmens. Teichler, Ulrich. 2012. International Student Mobility in Europe in the Context of the Bologna Process. Journal of International Education and Leadership 2 (1): 113. UCA. 2012. The University of Central Asia. http://www.ucentralasia.org/.
UFI. 2012. Universit Franco Italienne. http://www.universite-franco-italienne.org/. UMSHA. 2012. . - Hamadan University of Medical Sciences http://www.umsha.ac.ir/. UNESCO. 2004. Higher Education in a Globalized Society. UNESCO Position Paper. Paris France: UNESCO. UNESCO/OECD. 2005. Guidelines for Quality Provision in Cross-border Higher Education. Paris: UNESCO/OECD. http://www.oecd.org/dataoecd/27/51/35779480.pdf. UNIDROIT, 2012. International Institute for the Unification of Private Law, http://www.unidroit.org/ english/documents/main.htm; Son eriim tarihi: 25.6.2012 University of Indianapolis. 2012. UIndy around the World. http://international.uindy.edu/InternationalSites.php Uvalic-Trumbic, Stamenka, ed. 2002. Globalization and the Market in Higher Education: Quality, Accreditation and Qualifications. Brookings Institution,U.S. Verbik, L, and C Merkley. 2006. The International Branch Campus- Models and Trends. The Observatory on Borderless Higher Education. Wanni, Nada, Sarah Hinz, and Rebecca Day. 2010. Good Practices in Educational Partnerships Guide: UK-Africa Higher & Further Education Partnerships. The Association of Commonwealth Universities. Zahid, Seyd Ali. 2012. Understanding the Legal Status and Degree Granting Authority of the Regional International Universities. Euclid University Ziguras, C. 2012. The Impact of the GATS on Transnational Tertiary Education: Comparing Experiences of New Zealand, Australia, Singapore and Malaysia. Australian Educational Researcher 30 (3) (July 25): 89110.
55
ISBN 978-9944-237-12-3
9 789944 237123

Yesevi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Yesevi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

YKSEKRETMDE SINIR-TES ORTAKLIK TECRBELER

Nur Krmzda Bekir S. Gr Trker Kurt Nevfel Boz

YKSEKRETMDE SINIR-TES ORTAKLIK TECRBELER

Nur Krmzda Bekir S. Gr Trker Kurt Nevfel Boz

nceleme Aratrma Dizisi

Yksekretimde Snr-tesi Ortaklk Tecrbeleri

Teknik Koordinasyon Mustafa Yeilyurt Tasarm-Bask

Bask Tarihi: Eyll 2012

Ahmet Yesevi niversitesi

Mtevelli Heyet Bakanl

YKSEKRETMDE SINIR-TES ORTAKLIK TECRBELER rapor

hoca ahmet yesevi uluslararas trk-kazak niversitesi

YKSEKRETMDE SINIR-TES ORTAKLIK TECRBELER rapor

YKSEKRETMDE SINIR-TES ORTAKLIK TECRBELER rapor

ULUSLARARASILAMANIN EVRM ULUSLARARASILAMA GEREKELER ULUSLARARASILAMANIN ZORLUKLARI

hoca ahmet yesevi uluslararas trk-kazak niversitesi

YKSEKRETMDE SINIR-TES ORTAKLIK TECRBELER rapor

Kaynak: OECD, 2012.

hoca ahmet yesevi uluslararas trk-kazak niversitesi

Kresellemenin Unsurlar Bilgi toplumu

Biliim teknolojilerinin gelimesi Piyasa ekonomisi Ticaret antlamalar

Kaynak: Knight 2006b ve Knight 2008adan uyarlanmtr.

YKSEKRETMDE SINIR-TES ORTAKLIK TECRBELER rapor

hoca ahmet yesevi uluslararas trk-kazak niversitesi

2.1. Ekonomik Gerekeler

2.2. Siyasi Gerekeler

YKSEKRETMDE SINIR-TES ORTAKLIK TECRBELER rapor

2.3. Sosyal ve Kltrel Gerekeler

2.4. Akademik Gerekeler

hoca ahmet yesevi uluslararas trk-kazak niversitesi

YKSEKRETMDE SINIR-TES ORTAKLIK TECRBELER rapor

hoca ahmet yesevi uluslararas trk-kazak niversitesi

YKSEKRETMDE SINIR-TES ORTAKLIK TECRBELER rapor

SINIR-TES YKSEKRETM YAKLAIMLARI

Liverpool niversitesi / Birleik Krallk

ORTAKLIK ETLER ANTLAMA ETLER

hoca ahmet yesevi uluslararas trk-kazak niversitesi

YKSEKRETMDE SINIR-TES ORTAKLIK TECRBELER rapor

hoca ahmet yesevi uluslararas trk-kazak niversitesi

TABLO 2. Program ve kurum dzeyinde ortaklk eitleri

Ortaklk eidi Aklama

rnek ODT-SUNY London School of Economics-Columbia University

Program ift Diploma Dzeyinde

Kurum Ortaklk Dzeyinde

Kaynak: Tarafmzdan gruplanmtr.

1.1. ift ve Ortak Diploma Programlar

YKSEKRETMDE SINIR-TES ORTAKLIK TECRBELER rapor

hoca ahmet yesevi uluslararas trk-kazak niversitesi

1.2. Ortak Kurum Kurulmas

YKSEKRETMDE SINIR-TES ORTAKLIK TECRBELER rapor

TABLO 3: Uluslararas organizasyonlar bnyesinde kurulan niversiteler

Kurum ve web adresi

Avrupa niversitesi Enstits http://www.eui.eu/Home.aspx

Birlemi Milletler niversitesi http://unu.edu/about

Kaynak: niversitelerin web sayfasndan elde edilen verilerle tarafmzdan derlenmitir.

hoca ahmet yesevi uluslararas trk-kazak niversitesi

Resim 2: Heriot-Watt niversitesi / Birleik Krallk

YKSEKRETMDE SINIR-TES ORTAKLIK TECRBELER rapor

Antlama eidi kiz Programlar (Twinning)

rnek Temple University ile Hindistandaki JNU niversitesi

Kaynak: Tarafmzdan hazrlanmtr. Tanmlar iin bkz. Knight, 2006b.

2.2. kiz Eitim

hoca ahmet yesevi uluslararas trk-kazak niversitesi