AIKLAMALI TERMLER SZL

A Aa Sat lemleri: Aa sat; yatrmcnn elinde karl bulunmamasna ramen fiyatlarn ileride decei beklentisiyle menkul kymetin satn gerekletirmesi, kymetin teslim zaman geldiinde ise kymeti piyasadan alp teslim etmesi ilemidir.

Ak Piyasa lemleri (AP) (Open Market Operations): Para politikas uygulamas erevesinde, merkez bankalar bnyesinde para miktarnn artrlp azaltlmas amacyla, hazine katlarnn alm ve satmnn (kesin alm, kesin satm, geri satm vaadiyle alm (repurchase agreements), geri alm vaadiyle satm (reverse repurchase agreement)) yaplmas ilemleridir. Bankalararas Para Piyasas ilemleri de Ak Piyasa lemleri kapsam ierisindedir. Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas bnyesinde bu tr ilemler, Ak Piyasa lemleri ve Para Piyasas Mdrlkleri tarafndan yrtlmektedir.

Ak Pozisyon (Short Position): Dviz, altn, menkul kymet gibi bir finansal ara zerinden sahip olunan varlklarn ayn cinsten ykmllkleri karlayamayan ksmdr. rnein 10 milyon ABD dolar ykmlle kar 5 milyon ABD dolar varlk bulunduruluyorsa aradaki 5 milyon ABD dolar, ak ABD dolar pozisyonunu ifade eder.

Akreditif: hra edilen mallarn bedellerinin denmesi konusunda belirli artlarn yerine getirilmesi halinde demenin yaplacana ilikin bir eit teminattr. Akreditif ilemlerine bankalar veya dier finans kurumlar araclk etmektedir. Bu dorultuda, akreditif, finans kurumlarnn belirli bir sre iin, belirli bir miktar ve nc bir kii lehine yabanc lkedeki bir muhabir bankaya kendi nezdinde kredi amas iin gnderdii bir tr teminat mektubudur.

Aktarm Mekanizmas: Para politikas aralarna ynelik alnan kararlarn eitli kanallarla toplam talebi ve bu ekilde retim, tketim ve istihdam gibi reel ekonomik aktiviteleri etkilemesini salayan mekanizmadr. Ksa vadeli faiz oranlarn para politikas arac olarak kullanan merkez bankalarnn faiz kararlar ekonomiyi temel olarak drt kanal araclyla etkilemektedir. Ksa vadeli faiz oranna ilikin alnan kararlar; beklentiler, faiz, varlk fiyatlar ve dviz kuru yoluyla tketici ve reticilerin harcama, tasarruf ve yatrm kararlarn ekillendirmekte ve bu sre toplam talebi, dolaysyla da ekonomik aktiviteyi ve enflasyonu etkilemektedir.

Alm Opsiyonu (Trk Dil Kurumunun ktisat Terimleri Szl'nde 'Call Option'n Trke karl olarak yer alan ifade): Opsiyon, sahibine, opsiyona konu olan kymeti, kontratta yazan fiyattan, kontrat vadesinde herhangi bir ykmllk dourmadan alma hakk verir. Bu tr bir mali arata, vadede, opsiyona konu olan kymetin fiyat kontrat fiyatnn altnda gerekleirse opsiyon sahibi bu hakkn kullanmaz ve ilemini daha dk olan piyasa fiyatndan gerekletirebilir.

Al (Bid): Piyasa katlmclarnn, piyasada ilem gren deerleri (dviz, menkul kymet gibi) almaya istekli olduklar fiyattr.

Al Sat Fark (Spread): lem gren herhangi bir kymetin, al ve sat fiyat arasndaki fark ifade eder.

Analitik Bilano/TCMB Analitik Bilanosu: Analitik bilano genel bir ifade ile bilanonun aktif ve pasif kalemlerinde yer alan hesaplarn birbiriyle netletirilerek uygun bir gruplama altnda toplulatrld bilanodur. TCMB Analitik Bilanosu ise, TCMB bilanosunda yer alan kalemleri toplam olarak dzenlerken para politikasnn etkin ileyiinde geerli kalemleri dikkate alan ve ayrntlar iermeyen bilanodur. Para politikasnn ileyiine uygun olarak toplulatrlm Aktif Kalemler bal altnda D Varlklar ve Varlklar yer alrken Pasif Kalemler bal altnda ise Toplam Dviz Ykmllklerimiz ve Merkez Bankas Paras yer almaktadr.

Arakazan Ticareti (Trk Dil Kurumunun ktisat Terimleri Szl'nde 'Carry Trade'in Trke karl olarak yer alan ifade): Daha dk getiri salayan bir para biriminden borlanarak alnan krediyi daha yksek getiri salayan bir para birimine yatrm yaparak deerlendirmektir.

Arbitraj: Herhangi bir menkul kymetin, dvizin veya maln bir piyasadan alnp dier bir piyasada satlarak (kymetler birbiri ile deitirilerek) risksiz bir ekilde kar edilmesi ilemidir. Arbitraj ilemleri piyasalar arasndaki fiyat farkllklarnn azalmasna yol aar. Gnmzde iletiim teknolojisinin artmas ve bilgiye ulama maliyetinin dmesi ile piyasalar aras fiyat farkll son derece dk olmakta, ortaya kan farkllklar anlk olarak bu tr ilemlerle ortadan kalkmaktadr.

Ay Piyasas (Bear Market): Fiyatlarn dt piyasalar ifade eder.

Bankalararas Para Piyasas: Bankalar arasnda ksa vadeli fonlarn alnp satld piyasalardr. Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas bnyesinde ayn adla ilem gren piyasada bankalar kendilerine tannan limitler erevesinde, nceden belirlenen vadelerde TL alm-satm ilemi gerekletirmektedirler. Bu piyasada, TCMB arac konumu stlenmekte olup (blind broker) alm-satm gerekletiren taraflar birbirlerini bilmeden TCMB zerinden (TCMB'yi taraf kabul ederek) ilemlerini gerekletirmektedirler. Para politikas uygulamasnda nemli bir fonksiyona sahip olan bu piyasada TCMB dorudan faiz belirleyerek ksa vadeli faizleri ynlendirebilmekte ve son kredi mercii fonksiyonunu yerine getirmektedir. TCMB dnda, bankalarn kendi aralarnda bu tr ilemleri gerekletirdikleri ikincil piyasalar da mevcuttur.

Banknot: Tayana, zerinde yazan miktarn denmesinin, karan kurulu tarafndan garanti edildii faiz tamayan kymetlerdir. Yasal deme aracdr. Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas TL Banknot basmaya yetkili tek kurumdur.

Basit Faiz: Bir yatrmn, yatrm dnemi sresince sadece anaparasnn kazand faiz orandr.

Baz Puan (Basis Point): Faiz oranlarndaki deiimi ifade eden bir lm birimidir. Noktadan sonraki 4 nc haneye karlk gelir (0.0001). rnein fazi orannn % 65.25den % 66.75e ykselmesi durumunda 150 baz puanlk bir art sz konusudur. Dier bir deyile baz puan % 0.01e karlk gelmektedir.

Benchmark (lt): lm ve karlatrma kriteri anlamnda kullanlmaktadr. rnein portfy ynetiminde, benchmak portfy, bu yap dnda oluturulan portfylerin performans (getiri ve risk anlamnda) baarsnn lmne esas alnan portfydr. Dier bir rnek; benchmark menkul kymetler, piyasada yeterince likiditeye sahip, ihra eden kurum tarafndan bu zelliinin devam ettirilmesi sz konusu olan ve piyasada benzer ihralar iin bir referans tekil eden kymetlerdir.

BIS (Bank for International Settlement): Parasal ve finansal istikrar salamaya ynelik olarak merkez bankalar ve dier kurumlarn kendi aralarndaki ibirliini artrmak amac ile kurulmu uluslararas bir organizasyondur. 1930 ylnda kurulmu olup, svirenin Basel kentinde yerleiktir. Sermayesi altn frank eklinde ifade edilmekte olup, 1 altn frank 0.29 gram altn temsil etmektedir. Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas 5000 altn frank ile bankann hissedardr.

Bileik Faiz: Bir yatrmn yatrm dnemi boyunca kazand faizin de yeni yatrm dneminde yatrma tabi tutulmas sonucu elde edilen getiriyi gsteren faizdir. Dier bir deyile faizin de faiz kazanmasdr.

Birikmi Faiz: Bir yatrmn, yatrm dnemi ierisinde, deme tarihine kadar zerinde biriken faizdir. rnein, 6 ayda bir dnemsel % 30 kupon demeli 100 YTL ' den ihra edilen bir devlet tahvilini almak iin, piyasa orannn deimedii varsaym ile 3 ay sonra denmesi gereken fiyat yaklak 115 YTL dir (dnem sonunda toplam 30 Y TL faiz kazanmas iin, bu durumda ikinci 3 ay iin % 13.04 lk bir getiri sz konusudur). Buradaki 15 YTL yatrmn zerinde biriken faizi ifade etmektedir.

Birincil Piyasa (Primary Market): lk ihralarn yapld piyasadr. Bir yatrm aracnn rnein bir menkul kymetin ilk defa piyasaya srlmesi (satlmas) birincil piyasa ilemidir. Benzer ekilde, devlet i borlanma senetlerinin, Hazine Mstearl tarafndan ihale yntemi ile satm da bir birincil piyasa ilemidir. Bu senetlerin daha sonra yatrmclar arasndaki alm-satmlar ise ikincil piyasa olarak adlandrlan piyasalarda gereklemektedir.

Boa Piyasas (Bull Market): Fiyatlarn ykseldii piyasay ifade eder.

Bono: Vadesi 1 yldan ksa olan, karan kurum tarafndan ngrlen vade sonunda belli bir bedelin denmesinin taahht edildii menkul kymetlerdir. Hazine Mstearl tarafndan karlan bir yldan ksa vadeli ihralar, Hazine Bonosu ad altnda ilem grmektedir. ngilizce karl olan Bond ifadesi ise, ABD Hazinesi ihralar iin, 10 yldan uzun vadeli kymetleri ifade etmektedir (maksimum 30 yl). Benzer ekilde note ifadesi 1-10 yl aras, bill ifadesi ise 1 yl ve daha ksa ihralara ynelik olarak kullanlmaktadr.

Borlar deyememezlik Riski (Trk Dil Kurumunun ktisat Terimleri Szl'nde 'Default Risk'in Trke karl olarak yer alan ifade): Borcun geri denmeme riskini ifade etmektedir.

Broker: Alm ve satm ilemlerine belli bir komisyon karl araclk eden, ilemleri kendi adna ancak taraf olduu kii veya kurumlar hesabna yapan ilemcilere verilen isimdir.

Bte Dengesi (Budget Balance): Bir iletmenin veya devletin gelir ve giderleri arasndaki farktr.

C- Cari Ak: Bir lkenin ihra ettii mal ve hizmetlerden elde ettii gelirin, lkenin yurt dndan ithal ettii mal ve hizmetlere yapt demelerden az olmasdr.

Cari Kur: Dviz piyasalarnda ayn gn takas gerekleen dvizin alm - satmnda kullanlan kur anlamna gelmektedir.

apa (Nominal Anchor): Ekonomik karar alma srelerinde referans olarak alnan byklkleri ifade etmek iin kullanlr. rnein kur apas kavram, Merkez Bankasnn kur iin belli ngrleri sonrasnda, dier ekonomik birimlerin de bu ngrye gven duymas ile birlikte, alnan ekonomik kararlarda kurun, kurdaki artn esas alnmas ve fiyat, cret art, yatrm gibi kararlarnn kur politikas erevesinde ekillenmesini ifade eder. Bu tr bir apaya (politikaya) gvenin olmamas halinde, seilen byklkler bu zelliklerini kaybederler. Parasal byklkler, faiz oranlar, enflasyon, byme oranlar apa olarak kullanlan byklklerdir. zellikle son yllarda, kur ve faiz oran gibi byklklerin apa olarak kullanmnda ortaya kan glkler, enflasyonun bu amala kullanmn yaygnlatrmtr.

apraz kur: ki yabanc para ve bu iki parann her birinin bir nc yabanc para (genellikle ABD dolar) ile arasndaki parite olarak tanmlanan dviz deiim kurudur.

ekirdek Enflasyon (Core Inflation): Tketici, retici ve toptan eya fiyat endeksleri gibi genel kullanma ak mal ve hizmet sepetlerinden oluan enflasyon endekslerinin temel enflasyonist eilimleri tam olarak yanstmad varsaym ile, baz mal gruplar ile fiyat deimelerine yol aan bir takm unsurlarn enflasyon endeksinden karlmas sonucu ulalan bir enflasyon tanmdr. Bu amala, dsal etkilere (enerji fiyatlarnda art, mevsimsel koullar, maliye politikas vs) daha ak olan ve geici nitelikler tayabilen, enerji, temel gda maddeleri fiyatlar ve dolayl vergiler bu tr enflasyon hesaplamalar ierisine katlmamaktadr. Ama, fiyatlar genel seviyesindeki deiimi srekli klan unsurlar tespit etmek ve bunlara ynelik daha gereki politika kararlar alabilmektir. zellikle, enflasyon hedeflemesine ynelen lkelerde bu trden alternatif endeks oluumlar deiik formlar ile kullanlmaktadr.

D Dalgal (Serbest) Kur Sistemi (Free Floating): Kurun hibir mdahale olmadan tamamen piyasada oluan arz ve talep koullarnda belirlendii sistemleri ifade eder.

Dealer: Alm-satm ilemlerinde kendi nam ve hesabna hareket eden kii ve kurumlara verilen isimdir.

Deflasyon: Fiyatlar genel dzeyinde srekli bir d durumunu ifade etmektedir.

Deflatr: Parasal terimlerle (nominal) ifade edilmi olan bir iktisadi bykln (rnein cretler, hammadde fiyatlar, maliyetler vb.) deerinin gerek deere (reel) evrilmesinde kullanlan fiyat endeksini ifade eder.

Deiken Faizli hralar (Floating Rate Notes): Getirisi, ihrac srasnda sabitlenmeksizin nceden belirlenen baka deikenlere balanan kymetlerdir. Gerekleen enflasyona veya LIBOR gibi uluslararas faiz oranlarnn, rnein gemi 3 aylk ortalamasna endekslenen ihralar bu tre girmektedirler. Getiri (faiz) oranlarndaki belirsizliin artt ve fiyat oluumlarnn gletii ortamlarda, hem ihra eden hem de yatrm yapan kii ve kurulular asndan riski daha dktr.

Devalasyon: Ulusal parann yabanc paralar karsndaki deerinin azalmasn ifade eder. rnein, Yeni Trk Lirasnn ABD dolar karsndaki deerininin 1,2 YTLden 1,3 YTL ye dmesi, YTL nin (ABD dolarnn deer kazanmas) 0,1 Lira deer kaybetmesi anlamndadr.

Dezenflasyon: Fiyat art hznn azalmas anlamna gelmektedir. Yksek enflasyondan dk enflasyona gei srasnda yaanan den enflasyon srecini ifade etmektedir.

Disponibilite: Mevduat kabul eden bankalarn taahhtlerine karlk olarak nakit veya kolaylkla nakde evrilebilir, dier bir ifadeyle likiditesi yksek deerler bulundurma zorunluluu olarak ifade edilmektedir. Bankalardaki mevduat ile bu mevduata karlk bulundurmak zorunda olduklar nakde evrilebilecek deerler arasndaki ilikiyi ifade eden disponibilite oran piyasann likiditesini etkileyen bir para politikas arac olarak kullanlmaktadr.

Dolarizasyon: Bir lkedeki yerleiklerin deiim arac, hesap birimi ve deer biriktirme arac olarak kendi ulusal paralar yerine yabanc para kullanmalardr. Tam dolarizasyon, bir lkenin ulusal parasn tamamen terk edip, yabanc para birimini resmi para birimi olarak kabul etmesidir.Ksmi dolarizasyon; bir lkede ekonomik birimlerin, yksek enflasyon ve belirsizlik ortamnda ulusal parann olas deer kaybndan korunmak amacyla, ulusal para cinsinden finansal varlklar yerine yabanc para cinsinden finansal varlklar semeye balamasyla ortaya kmaktadr. Genelde dolarizasyonun ilk aamasnn, yabanc para cinsinden varlklarn deer biriktirme arac olarak kullanlmaya balanmas olan varlk ikamesi eklinde gelitii grlmektedir. te yandan, zellikle gelimekte olan piyasalarda yakn gemite ska yaanan bankaclk krizleri, iktisat yaznna varlk dolarizasyonunun yan sra ykmllk dolarizasyonu kavramn da eklemitir. Ykmllk dolarizasyonu; lkedeki bankaclk ve kamu kesimi dahil olmak zere tm ekonomik birimlerin, yabanc para cinsinden byk miktarda ykmllklerinin bulunmasdr. Hem varlk hem de ykmllk dolarizasyonlar tek bir balk altnda

toplanarak finansal dolarizasyon olarak nitelendirilebilir. Finansal dolarizasyon, bir lkedeki yerleiklerin, hem varlk hem de ykmllklerini yabanc para cinsinden tutma eilimleri olarak tanmlanmaktadr.

Dnemsel Faiz: Bir yatrmn fiilen elde tutulma sresince getirecei faizi ifade eder.

Dviz Kuru (Exchange Rate): Ulusal bir parann, dier bir ulusal para cinsinden ifadesidir.

Dviz Kuru Rejimleri: Dviz kurlar gnmzde zellikle kk ve ak ekonomiler iin tadklar nem ve reel ekonomiyi dorudan etkileme potansiyelleri nedeniyle, uygulanan para politikas erevesinde dorudan hedef, gsterge veya ara olarak kullanlmaktadrlar. Dviz kuruna ynelik uygulamalar, bir uta tamamen sabit kur sistemi, dier uta ise tam serbesti olmak zere, iki rejim arasnda ekillenmektedir. Tamamen sabit kur sisteminde, ulusal para yabanc bir para veya paralardan oluan bir sepet karsnda sabitlenmekte ve bu deerin srmesi para otoritesi tarafndan bazen ak bazen de dolayl olarak garanti edilmektedir. Para Kurulu (Currency Board) tr uygulamalarda, bir taraftan kur sabitlenirken dier taraftan ulusal para arz tamamen bu kur zerinden gerekletirilen dviz alsatlarna balanmaktadr. Tamamen serbest kur sisteminde ise, dviz kurunun fiyat dorudan piyasada oluan arz ve talebe gre belirlenmektedir. Ara rejim olarak adlandrlan, Avrupa Para Sistemine gei aamasnda da uygulanan kurun bir band ierisinde hareketine msaade eden yap ile kontroll dalgalanma (managed float), srnen kur (crawling peg) ad altndaki sistemlerde ise, kur belli bir takm kriterlere gre ynlendirilmekte ve para otoritesi tarafndan gerektiinde mdahale edilmektedir. Kura ynelik bu tr rejimlerin seimi, lkelerin iinde bulunduu artlara gre deimektedir.

Dnya Bankas (World Bank): 1944 yl sonras, Avrupann yeniden imarna ynelik olarak International Bank for Reconstruction and Development ad altnda kurulan uluslararas bir rgttr. Daha ok, gelimekte olan lkelere uzun vadeli proje kredileri salamaktadr. Son yllarda grev tanmlar ierisine, gelimekte olan lkelerin d borlar ve yoksullukla mcadele kavramlar da girmitir.

Efektif: Kaydi forma dnmemi, ekonomik birimlerin fiilen banknot ve bozuk para olarak ellerinde tuttuklar paray ifade etmek iin kullanlan bir terimdir.

Egzotik Opsiyonlar (Exotic Options): Talep edenin ihtiyacna gre ekillendirilen opsiyonlardr. Barrier option ad altnda opsiyona konu olan kymetin opsiyonda ngrlen fiyat, rnein gemesi halinde geerliliini yitiren opsiyonlar, ya da Lookback options ad altnda belli bir dnemde gerekleen rnein en yksek fiyat opsiyona fiyat kabul eden opsiyonlar bu tre rnektirler.

Elektonik Fon Transferi (EFT): Fonlarn elektronik ortamda hesaplar aras aktarmnn yapld sistemdir. Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas bnyesinde ilk olarak Nisan 1992' de iletime alm, Nisan 2000'de ise ikinci nesil ad altnda gnn ihtiyalarna cevap verebilecek ekilde gncelletirilmitir. u anda sadece TL zerinden ilem yaplmaktadr. Sistemin al saati 8.00 olup, katlmclarn en ge saat 9.00da kendi sistemlerini amas gerekmektedir. Resmi kapan saati 17.30 olup, bu saat Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas tarafndan gerek grlmesi halinde uzatlabilir.

Elektronik Menkul Kymet Transferi (EMKT) : Menkul kymetlerin elektronik ortamda hesaplararas aktarmnn yapld sistemdir. Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas bnyesinde bu tr bir sistem Ekim 2000' de faaliyete gemitir. Sistemin al saati 8.00 olup, katlmclarn en ge saat 9.00' da kendi sistemlerini amas gerekmektedir. Resmi kapan saati 17.30 olup, bu saat Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas tarafndan gerek grlmesi halinde uzatlabilir.

Enflasyon: Fiyatlar genel seviyesindeki deiimdir. Bugn iin, parasal bir olgu olduu ve uzun dnemde parasal bir byme olmad srece enflasyonun artmayaca genel olarak kabul grmektedir. Toptan eya fiyat endeksleri, tketici fiyat endeksleri, retici fiyat endeksleri ve zel kapsaml TFE gstergeleri gibi eitli endeksler aracl ile llmektedir.

Enflasyon Hedeflemesi (Inflation Targeting): Merkez bankalarnn genellikle hkmetlerle birlikte, para politikas amac olarak belli bir enflasyon rakamn hedeflemeleridir. Bu tr bir uygulamada hedeflenen enflasyonun, beklentileri etkileyebildii lde, nominal apa grevini stlenmesi ngrlr. Dier politikalardan fark, enflasyon hedefinin net bir ekilde kamuoyuna duyurulmas ve bu konu ile ilgili dorudan sorumluluk alnmasdr. Uygulamada, uygulayc kurum olarak merkez bankalar amaca ynelik bir ara bamszlna kavumaktadrlar. Dier bir deyile, merkez bankalar, kur ve faiz politikalarn enflasyonu kontrol altna almak amac ile istedikleri biimde kullanabilmektedirler. Bu tr uygulamalar, bir ekonomideki tm byklklerin nominal apa zelliini kaybetmesi sonucu bir zorunluluk olarak da ortaya kabilmektedir. Bu tr bir politikann baars iin, gl ve salkl bir mali yap, enflasyon ile para politikas aralar arasnda gzlenebilir ve istikrarl bir iliki, gvenilirlik, bamszlk, hesap verebilirlik ve effaflk gibi unsurlar n koul olarak saylmaktadr.

Enflasyon Risk Primi: Enflasyonun, beklenen enflasyonun zerinde gereklemesi halinde oluacak kayb telafi etmek amacyla reel faize eklenen risk primini ifade etmektedir. Dier bir ifadeyle, nominal faiz oran; reel faiz oran, enflasyon beklentisi ve enflasyon risk primini iermektedir. Bu risk primi enflasyonda dalgalanmalarn yaand, belirsizliklerin olduu lkelerde sz konusu olmaktadr.

Enflasyon Telafisi: Yatrmclarn reel kayplara maruz kalmamak iin talep ettikleri, enflasyon beklentisi ve enflasyon risk primi toplamna eit byklktr.

Enflasyon Vergisi: Para, tedavle karan kurum asndan ykmllk, talep eden, elde tutan kurum ve kii asndan ise bir varlk olarak dnldnde, enflasyon, paray ihra eden kurumun ykmlln, paray elde tutan kurumun ise varln reel olarak azaltr. Bu anlam ile enflasyon, gelir elde eden asndan vergi zellii tamakta, dolaysyla vergi gibi satn alma gcnn transferine neden olmaktadr.

Enflasyona Endeksli Tahvil: Anapara ve faiz demeleri belirli bir fiyat endeksine bal olan ve bu ekilde reel deer kaybna uramayan tahvillerdir. Bu tahvillerin reel getirisinin enflasyondaki deimelere ramen oynaklk gstermemesi, yatrmclara ngrlebilir net bir getiri sunduundan, bu tahviller riskten korunan yatrmclar tarafndan tercih edilmektedir.

Etkin Piyasa (Efficient Market): Bu hipotez, bir piyasada ilem gren kymetlerin mevcut fiyatlarnn, o kymetlere ilikin elde edilebilir bilgilerin tmn yansttn ngrr. Teori, fiyat belirleyenin alc ve satclar olduu varsaym ile, ilemcilerin tm ulalabilir bilgilere ayn anda ve simetrik olarak ulaabildiini varsayar. Bu durumda oluan fiyatn da denge fiyat olduu ngrlr.

Euro Bonolar (Eurobonds): karan lkenin veya kuruluun, kendi ulusal para birimi dndaki bir para birimi zerinden ihra ettii menkul kymetlerdir.

Euro Dolarlar (Eurodollars): Amerika Birleik Devletleri dndaki bankalarda veya ABD bankalarnn yurtd ubelerinde tutulan ABD dolar cinsinden mevduatlar ifade etmek iin kullanlr. Euro ifadesi, bu tr mevduatlarn byk ounluunun zellikle Bat Avrupa lkelerindeki bankalarda tutulmasndan kaynaklanr. Ancak, Asya ve benzeri dier tm lkelerde tutulan ABD dolar hesaplar da bu adla anlr. ok youn bir ikincil piyasa hacmine sahiptir.

Faiz: retim faktrlerinden sermayenin elde ettii getiridir. Dier bir ifade ile parann kullanm bedelidir.

Faiz D Bte Dengesi (Primary Balance): Bteden gerekletirilen faiz demeleri hari tutularak ulalan bte dengesidir.

Faktoring: Yurtii ve yurtd piyasalar iin mal ve hizmet satm faaliyetinde bulunan firmalarn mal ve hizmet satndan domu ya da doacak ksa sreli ticari alacak hakkn devretmesi karlnda likit fon elde etmesi ilemidir. Bunun yan sra, firmalara vadeli sat bedellerini vadesinden nce tahsil etme imkan salayan finans kurulularna da faktoring kurulular denilmektedir. Bu firmalar, vadeli sat yapm irketlerin fatura edilmi alacaklarn pein fakat iskontolu olarak satn alrlar ve vadesi geldiinde alaca kendileri tahsil ederler.

Federal Fon Oranlar (Federal Funds Rate): Amerika Birleik Devletleri'nde finansal kurumlarn gecelik bazda borlanmalarn gerekletirdikleri piyasa faiz orandr. Para politikas uygulamasnda temel gsterge niteliinde olduundan ABD Merkez Bankasnn yakn gzetimi altndadr. ABD Merkez Bankas bu piyasada oluan gnlk Federal Funds Rate lerin kendi aklad orana uygun seyretmesi amacyla ak piyasa ilemleri yoluyla piyasadaki gnlk rezerv (kullanlabilir fon) miktarn ayarlar. rnein, bu piyasada oluan faizler kendi hedef orann altnda ise, dier bir deyile piyasada fon fazlas varsa, bu miktar ak piyasa ilemleri ile piyasadan eker.

Finansal Bulaclk /Yaylma (Financial Contingency): lkelerin birinde ya da birkanda ortaya kan sorunlar yznden tedirgin olan uluslararas yatrmclarn benzer zelliklere sahip lkelerden yatrmlarn hzla ekmeleri ve bu ekilde olumsuz yatrm koullarnn dier lkelerin finansal sistemlerine de yaylmasdr.

Finansal Derinleme: Toplumun her kesimine daha geni hizmet seeneklerinin ulaabilmesini salayacak finansal hizmetlerin artmasdr. Finans sektrnde yaratlan fonlarn, reel kesime aktarlma oran olarak da tanmlanabilmektedir. Finansal derinleme terimi ekonomiler zerinde getirdii makro etkiler ile farkl bir anlamda kullanlabilmektedir. Buna gre daha fazla finansal derinleme para arznda art anlamna gelmekte, para arzndaki art da beraberinde ekonomik bymeyi getirmektedir.

Finansal Kiralama (Leasing): letmelerin orta vadeli fon ihtiyalarn karlamaya ynelik kullanlan finansman tekniidir. Kirac tarafndan seilip, kiralayan tarafndan satn alnan bir maln mlkiyetini kiralayanda, kullanmn ise kiracda brakan, kirac ve kiralayan arasnda imzalanan bir szlemedir.

Fiyat stikrar: Para politikasnn uzun dnemli temel amalarna (byme ve istihdam) ynelik olarak ekonomik birimlerin karar alma srelerinde etkili olmayacak lde dk ve istikrarl bir enflasyon orann ifade eder.

Forfaiting: zellikle mal ve hizmet ihracatndan doan ve belirli bir deme planna gre tahsil edilebilecek olan alacaklarn bir banka ya da bu alanda uzmanlam bir finans kurumu tarafndan satn alnmasdr. Uzun vadeli ve kredili ihracat - ithalat ilemlerine ynelik bir finans arac olup, genellikle yatrm mallar iin kullanlmaktadr.

Forward: leri tarihli ilemler anlamndadr. Belli bir kymetin nceden belirlenmi bir fiyattan yine nceden belirlenmi bir tarihte teslim edilmesini ngrr. lemler, genellikle organize piyasalarda deil, alc ve satcnn kar karya gelmesi ile taraflarn ihtiyalar dorultusunda gerekletirilir. Dviz, menkul kymet, mal gibi alm-satma konu ara zerinden dzenlenebilen bu tr kontratlar fiyat riskini bertaraf etmenin yan sra speklatif amalara da ynelik olabilir.

Forward-Forward: Szlemeye konu olan rnein bir para piyasas ileminde vade, faiz ve miktar gibi unsurlar zerinde bugnden anlalan, ancak ileri bir tarihte balayacak ve daha ileri bir tarihte sona erecek ilemleri ifade eder. Bu kotasyon 3 ay sonra balayacak 3 ay vadeli bir ilemi (ilem vadesi 6 ay) ifade eder.

Future: leri tarihli ilemler anlamndadr. Belli bir kymetin nceden belirlenmi bir fiyattan yine nceden belirlenmi bir tarihte teslim edilmesini ngrr. Forward piyasalardan fark, organize piyasalarda standartlatrlm (bir kontratn miktar, kontratlarn piyasaya k tarihleri, marjin ad altnda bir teminat sistemine sahip olunmas gibi) kontratlar zerinden ilem grmesidir. Speklatif amal yapldnda, teorik olarak sonsuz kar ve zarar ihtimali vardr.

H Hesaben Saklama (Book Entry): Kymetlerin elektronik ortamda hesaben saklanmasn ifade eder. rnein Hazine ihalesinden alnan kymetler, katlmclar tarafndan fiziki olarak talep edilebilecei gibi (bu kymetler Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas tarafndan bastrlmaktadr) makbuz karl elektronik ortamda katlmclarn hesabna da aktarlabilmektedir. ahslar da, makbuz karl kymetlerini hesaben saklatabilmektedirler. Fiziki olarak elde bulunan bir kymetin, sonradan bir hesaba yatrlmas da kymeti bu forma sokmaktadr.

I- hale (Auction): hale, ngilizce auction auctio kknden gelmekte olup kelime anlam art demektir. Piyasa ekonomilerinde, eitli mal ve finansal deerlerin kii veya kurumlara tahsis yntemlerinden birisidir. zellikle, ihaleye konu olacak maln sabit veya dorudan belirlenebilir bir fiyat yoksa ya da maln satcs, maln piyasa fiyat konusunda emin deilse ihale yntemi ile satm tam rekabet koullar altnda bu belirsizlii ortadan kaldrr. hale yntemlerine ilikin ilk snflandrma, 1961 ylnda William Vicrey tarafndan yaplmtr. haleler farkl biimlerde gerekletirilebilir. En yaygn olan, fiyatlarn bykten ke doru dizildii, (satan asndan geliri maksimum, maliyetin minumum olmas anlamna gelmektedir), oklu fiyat (Dutch Auction adn Hollanda'da icek satlarnda kullanlmasndan almtr) tr ihalelerdir. Bu ihalede her katlmcyla kendi teklif ettii fiyat zerinden ilem yaplmaktadr. Fiyatlarn kkten bye sraland ihaleler ise English Auction olarak adlandrlmaktadr. Dier bir ihale yntemi ise tek fiyat ihalesidir. Bu ihale trnde arzn ve talebin eitlendii fiyat, ihaleyi kazanan tm katlmclara uygulanmaktadr. Dier bir deyile tm ilemler tek bir fiyat zerinden gerekletirilmektedir. ki ihale trnn de birbirine gre avantaj ve dezavantajlar sz konusudur. Tek fiyat ihalesinde, bilgi toplamnn maliyeti daha az olup daha fazla katlm salanabilir. oklu fiyat ihalesinde ise daha youn bir rekabet sz konusu olup satc asndan daha dk bir maliyet sz konusu olabilir. Ancak, tm bunlar piyasann yapsna ve o gnk kouluna baldr.

kincil Piyasa (Secondary Market): Kymetlerin ilk ihralar sonras ilem grdkleri piyasalar ifade eder. rnein, Hazine Mtearl tarafndan ihra edilen borlanma senetlerinin ihra sonras alnpsatld stanbul Menkul Kymetler Borsas, Tahvil Bono Piyasas ikincil piyasaya bir rnektir.

K Kaldra Oran (Leverage): Borcun z sermayeye ya da toplam sermayeye orandr. Kaldra oranlar, iletmenin kaynak yapsn gsterir ve iletmenin varlklarnn hangi kaynaklarla ne oranlarda karlandnn grlmesini salar. Bu oranlar ile iletmenin uzun vadeli borlarn deme gc gibi mali yapsnn durumu hakknda bilgi edinilebilinir.

Kesin Al: Bir menkul kymetin dorudan almdr. Merkez Bankas tarafndan yrtlen Ak Piyasa lemleri erevesinde, para politikas uygulamasna ynelik olarak, piyasada kalc bir likidite (para) eksikliinin olduu dnld durumlarda, Merkez Bankasnn piyasadan kendi porfty iin menkul kymet almasn ve karlnda sisteme para vermesini ifade eder.

Kesin Sat: Bir menkul kymetin dorudan satmdr. Merkez Bankas tarafndan yrtlen Ak Piyasa lemleri erevesinde, para politikas uygulamasna ynelik olarak, piyasada kalc bir likidite (para) fazlasnn olduu dnld durumlarda, Merkez Bankasnn piyasaya kendi portfynden menkul kymet satmasn, karlnda sistemden fazla paray kesin olarak (bir daha geri verilmemek zere) ekmesini ifade eder.

Konsolidasyon: Bir borcun borlusu tarafndan denmeyip zorunlu veya gnll olarak vade, faiz, tr ve benzeri ynlerden yeniden yaplandrlmasn ifade eder.

Konvertibilite: Bir lke parasnn, dviz piyasalarnda baka bir lke paras ile serbeste deitirilebilmesi ve uluslararas ticari ilemlerde deiim arac olarak kullanlabilmesidir.

Kredi Arz Daralmas (Credit Crunch): Ekonomide likiditenin azald, yatrm sermayesi elde etmenin zorlat ve sonu olarak kredi arznn darald bir durumu ifade etmektedir.

Kuponlu hralar: Bir menkul kymetin dnemsel olarak faiz demesini ifade eder. rnein, 100.000 TL nominal deerli, 3 ayda bir % 15 kupon faizi demeli 1 yl vadeli bir menkul kymetin, yatrmcsna 3 ayda bir 15.000 TL lik faiz (kupon) demesi yaplmas, 1 yl sonunda ise anaparasnn, 100.000 TLnin denmesi sz konusudur.

Kur Riski: Gelecekte dviz kurunun deerinde yaanabilecek dalgalanmalar sonucunda varlklar ve/veya ykmllklerde meydana gelebilecek deiikliklerden zarar edilmesi ihtimalini ifade etmektedir. Kur riskinden korunmak iin yatrmclarn hem finans hem de mal piyasalarnda pozisyon almalar, birden fazla lkenin finans piyasasna yatrm yapmalar ve trev rn veya piyasalar kullanmalar gibi yntemler mevcuttur.

LIBID (London Interbank Bid Rate): Londra Bankalararas Para Piyasasnda, kredibilitesi yksek bankalarn birbirlerinden ABD dolar zerinden mevduat kabul etme ilemlerinde uyguladklar faiz orandr.

LIBOR (London Interbank Offered Rate): Londra Bankalararas Para Piyasasnda, kredibilitesi yksek bankalarn birbirlerine ABD dolar zerinden bor verme ilemlerinde uyguladklar faiz orandr. Londra saati ile 11:00' de sabitlenen bu oran piyasalar tarafndan referans faizi olarak kullanlmaktadr.

Likidite: Dviz, menkul kymet, gayrimenkul gibi herhangi bir aktifin ksa srede ve sorunsuz bir ekilde (deer kaybna uramadan) nakde evrilebilen, kullanlmaya hazr satn alm gcn ifade eder.

Likidite Riski: Sahip olunan varlklarn nakit talebini karlayamamas riskidir. Bu risk zellikle nakde ihtiya duyulduu zaman varlklarn satlamamas ve paraya evrilememesinden kaynaklanmaktadr. Varlklarn vadelerinin, ykmllklerin vadelerinden daha uzun olmas durumu likidite riskini artrmaktadr.

Likidite Senetleri: Piyasadaki likiditeyi dzenlemek ve ak piyasa ilemlerinin etkinliini artrmak amacyla kullanlan ksa vadeli senet zelliinde bir para politikas aracdr.

M Maliye Politikas (Fiscal Policy): Hkmetlerin, istihdam, byme ve enflasyon gibi belli amalar gerekletirebilmek amacyla gelir toplama (vergilendirme) ve harcama yapma yntemlerini ekillendirmeleridir.

Merkez Bankas Bamszl: Kavramsal olarak merkez bankalarnn kararlarnda d faktrlerden (ounlukla politik) etkilenmeden, kendi ngrdkleri para politikas aralarn serbeste kullanabilmelerini ifade eder. Bamszlk kavramnn ierii ve kapsam son derece geni olup, tanmlanmas zordur. Bu kavram saysallatrmak, bamszl lmek amac ile, yasal bamszl temsil eden Merkez Bankas Kanunu (hedefleri ve aralar kimin saptad, dier kamu kurumlar ile ne trden bir ilikiye sahip olunduu, bakann seilme ve grevden alnma sreleri vs), ile uygulamadaki bamszl temsil ettii dnlen, o lkedeki kurumsal ve kltrel yap ile kiisel faktrler kullanlmaktadr. Enflasyonla Merkez Bankas bamszl arasnda gzlemlenen yakn iliki bu kavramn nemini artrmtr.

Merkez Bankas Mdahalesi: Merkez Bankalarnn ksa ve uzun dnemli para politikalar amalarn gerekletirmeye ynelik olarak piyasalarda alm-satm yapmalardr. Mdahale ile mdahale edilen, dviz ve faiz gibi deikenlerin piyasa fiyatlarnn politika ngrlerindeki dzeylere

drlmesi/ykseltilmesi hedeflenir. Mdahale yntemleri farkllk gsterebilir. Merkez Bankalar taraf olup kendilerini gstererek dorudan ve ak olarak mdahale edebilecekleri gibi dolayl olarak da mdahale edebilirler. Benzer ekilde, Merkez Bankas mdahaleleri zaman ve miktar asndan nceden bildirilebilecei gibi, herhangi bir bildirimde bulunulmakszn da gerekletirilebilir. Mdahaleyi gerektiren durumlar, uygulanmakta olan para politikas hedefleri erevesinde ekillenir.

Morotoryum: Borlancnn, deme gcn kaybetmesi nedeniyle borlarnn tmn veya bir ksmn deyemeyeceini ilan etmesidir. Genelde borlu ve alc arasnda borcun yeniden yaplandrlmas ile sonulanr.

N NASDAQ (National Association of Securities Dealers Automated Quotations): Tezgah st piyasalarda (resmi bir dzenleyicisi olmayan) ilem gren menkul kymetler iin alm-satm fiyatlarnn gsterildii otomatik bilgi a.

Net Bugnk Deer (Present Value): Bir yatrmn yatrm dnemi boyunca salad getirinin piyasa faizi veya kendi faizi ile iskonto edilmesi, bugne indirgenmesi sonucu ulalan deerdir.

Nominal Deer (Par Value, Face Value): Bir kymetin zerinde yazan deerdir. rnein, Hazine Mtearl tarafndan karlan her bir devlet i borlanma senedinin nominal deeri, zerinde fiilen yazan deer olan 100 YTL'dir. Benzer ekilde 1.000 Yeni Trk Lirasnn nominal deeri zerinde yazan deer olan 1.000dir.

O- Operasyonel Bte Dengesi: Faiz hari ve dahil bte dengesini gsteren geleneksel tanmlarn, zellikle ekonomik istikrara sahip olmayan lkelerde an etkilerini tam olarak yanstmad dncesi ile oluturulmu bir kavramdr. Esas olarak bte ann nemi an ekonomideki toplam byklkler (toplam talep, toplam arz) zerinde yaratt etkiden kaynaklanmaktadr. Operasyonel bte a kavram, toplam talep zerinde etkili olan an, bte dnemi ierisinde denen faiz demelerinin reel ksm olduunu, nominal ksmn, toplam talep zerinde etkili olmad varsaymndan hareket eder. Bu erevede nominal faiz demeleri, faiz demesini elde eden birimler tarafndan dnem bandaki servetlerinin reel deerinin amortismannda (korunmasnda) kullanlmakta ve ayn

amala yeniden yatrma tabi tutulmakta, dolaysyla tketim harcamalarna ynelmemekte ve toplam talep zerinde bu anlam ile etkili olmamaktadr. Dolaysyla, talep art sadece reel faiz demelerinden kaynaklanmakta ve operasyonel bte a bu anlam ile a ifade etmektedir.

Opsiyon (Option): Belirli bir kymeti, nceden belli bir vade ve fiyattan alma-satma hakk veren kontratlardr. Kontrat elinde tutan kontrata konu olan kymeti alma (call-option) veya satma (putoption) hakkna sahip olurken, kontrattan kaynaklanan herhangi bir ykmll yoktur. Kontrat satan (yazan) taraf ise vadede kontrat elinde tutan tarafn, kontrata konu olan kymeti kontrat artlar ierisinde almak-satmak istemesi halinde, szleme hkmlerini yerine getirmekle ykmldr. Opsiyonu satan (yazan) taraflar bu ilem karl prim geliri elde etmektedirler. Belirsizliin (volatilitenin) yksek olduu piyasalarda, kontrat karl prim talepleri ok yksek boyutlara ulaabilmektedir.

Oynaklk (Volatility): Bir kymetin fiyatndaki deikenliin ifadesidir. ounlukla standart sapma ile llr. Yksek bir volatilite artan bir belirsizliin gstergesidir.

demeler Bilanosu: Bir lkenin, belirli bir dnem iinde, mal, hizmet ve sermaye akmlar gibi ilemler dolaysyla d dnyadan salad gelirler ile d dnyaya yapt demeleri ieren tm iktisadi ilikilerin sistemli bir biimde yer ald bilanodur. demeler bilanosu, lkelerin sz konusu dnem ierisindeki d ekonomik ve mali ilikilerinin durumunu gstermektedir. Bir lkenin demeler bilanosunun incelenmesi, o lkenin uluslararas iktisadi ilikilerinin nitelik ve boyutlarnn anlalmasna olanak salar.

zel Kapsaml TFE Gstergeleri (KTG): TFE'den baz alt kalemlerin karlmas yoluyla ulalan endekslerdir. Para politikas erevesinde uygulanan politikalarn etkinliini lebilmek iin TFE'den para politikasnn kontrol dndaki kalemlerin dlanmas gerekmektedir. Ancak, enflasyona gelen oklar dnemler itibaryla farkl nitelikte olabilecei iin, tek bir 'ekirdek enflasyon' gstergesinin para politikas denetiminde olmayan btn unsurlar dlama olasl olduka dktr. Bu nedenle ekirdek olarak adlandrlabilecek tek bir gsterge yerine farkl dsal oklarn ayrtrlmasna yardmc olabilecek ekilde belirlenen zel kapsaml gstergeler kullanlmaktadr.

P Para Kurulu (Currency Board): Dviz kuru rejimlerinden biridir. Bu tr bir uygulamada, ulusal parann deeri yabanc bir para birimine veya yabanc para birimlerinden oluan bir sepete kar sabitlenir.

Para politikas uygulamas asndan bakldnda parasal tabann sadece yabanc para karlnda yaplan ilemlerle deimesine izin verir. Dier bir deyile, merkez bankasna nceden belirlenmi sabit bir kurdan dviz satld zaman para miktar artar, merkez bankasndan dviz alnd zaman azalr.

Para Piyasas: Ksa vadeli (uluslararas piyasalar iin 90 gn ve daha az), yksek likiditeye sahip finansal enstrmanlarn ilem grd piyasalardr.

Para Politikas: Ekonomik byme, istihdam art ve fiyat istikrar gibi hedeflere ulaabilmek iin parann elde edilebilirliini ve maliyetini etkilemeye ynelik olarak alnan kararlar ifade eder. Uygulanmasndan sorumlu kurulular merkez bankalardr. Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas Kanununda, Bankann temel amacnn fiyat istikrar olduu ifade edilmitir.

Para Politikas Kurulu - Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas (Monetary Policy Committee): Fiyat istikrarn salamak amacyla para politikas ilke ve stratejilerinin ve bu stratejiler erevesinde Hkmet ile birlikte enflasyon hedefinin belirlemesi, Trk Lirasnn i ve d deerini korumak iin gerekli tedbirlerin alnmas ve yabanc paralar ile altn karsndaki muadeletini tesbit etmeye ynelik kur rejiminin, yine Hkmet ile birlikte belirlenmesi ile grevli ve yetkili olarak Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas bnyesinde oluturulmu bir kuruldur. Para Politikas Kurulu, Bakan (Guvernr)n bakanl altnda, Bakan (Guvernr) Yardmclar, Banka Meclisince yeleri arasndan seilecek bir ye ve Bakan (Guvernr)n nerisi zerine mterek kararla atanacak bir yeden oluur. Hazine Mstear veya belirleyecei Mstear Yardmcs toplantlara oy hakk olmakszn katlabilir.

Parann Dolam Hz (Velocity): Bir birim parann ka birim mal veya hizmetin el deitirmesine imkan saladn gsterir. GSMH / Para Stou ile ifade edilir.

Parasal Byklkler: Parasal byklk, dolamdaki para ile finansal kurulularn parasal ya da paraya evrilebilir olan eitli ykmllklerinin toplam olarak tanmlanabilir. erdii varlklarn likit olma derecesine gre eitli parasal byklk tanmlar bulunmaktadr. Bu parasal byklklerden M1, dolamdaki para ve vadesiz mevduat, M2, M1 ve vadeli mevduat, en geni tanml para arz olan M3 ise M2, repo ve B tipi likit fonlarn toplamndan olumaktadr. Rezerv Para, M1 ile fon hesaplar ve banka d kesimin mevduatlar toplamdr. Merkez bankasnn piyasadaki likiditeyi dzenlemek amacyla yapt ak piyasa ilemleri nedeniyle bankaclk kesimine olan nakit ykmllklerinin rezerv paraya eklenmesiyleParasal Tabana ulalmaktadr. Merkez Bankas Paras ise parasal taban ve kamu mevduatlarnn toplamndan olumaktadr.

Parite: Bir lkenin paras esas alnarak dier lke parasnn bu esas alnan lke paras karsndaki deeridir.

Petro-dolar: Petroln dolar cinsinden fiyatlanmas suretiyle petrol satlarndan elde edilen geliri tanmlamak iin kullanlmaktadr.

Piyasa Faiz Oran (Market Interest Rate): Para piyasasnda, para arz ve para talebinin etkileimine gre belirlenen ve mevduatlar ile dier yatrmlar iin denen faiz orandr.

Piyasa Yapcl Sistemi (Primary Dealer): Birincil piyasa ilemlerinde etkinlii artrmak, ikincil piyasalarn ileyiini kolaylatrmak amac ile, hazine veya merkez bankalarnn, borlanma senedi ihrac (ihale), dviz mdahalesi tr ilemlerinde sadece belli kriterlere gre setii banka ve dier baz kurulular taraf kabul ettii bir sistemdir. Piyasa yapcs ad altnda seilen kurulular, ikincil piyasalarda aralksz ilem yapmak, kotasyon vermek, bir ihracn belli bir miktarn satn almak gibi ykmllklere sahiptir.

Portfy Teorileri: eitli risk ve getiri yaklamlar altnda portfy oluumlarn inceler. Portfy oluumu ve ynetime ilikin, risk-getiri yaklam altnda portfyde yer alacak kymetlerin seim srecinin nasl ve hangi kriterlere gre yaplacana ilikin ilk teorik alma 1952 ylnda portfolio selection ad altnda Harry Markowitz tarafndan yaplmtr (Bu ve sonraki almalar ile 1990 ylnda Nobel Ekonomi dln bu konunun dier teorisyenleri ile paylamtr). Teorik yap, Markowitz Modeli, 1963 ylnda William Sharpen (1990 nobel dll dier teorisyen) Single Index Model ad altnda gelitirdii model ile basitletirilmi, bir anlamda hesaplama glklerinden arndrlarak daha uygulamaya ynelik bir hale getirilmitir. Teorik yapnn gelime sreci, 1964 ylnda Sharp, 1965 ylnda Linther, 1966 ylnda Mossin in ayr ayr gelitirdikleri Capital Assets Pricing model adl almalar ile devam etmitir. 1967 ylnda Steve Ross bu teori ile balantl olarak Arbitrage Price Theory ad altnda yeni bir yaklam oluturmutur. Bu tr teorik almalar, optimal portfy ynetimi altnda youn bir biimde kullanlmaktadr.

Pozisyon Fazlas (Long Position): Dviz, menkul kymet veya herhangi bir finansal enstrumanda sahip olunan net fazla pozisyonu ifade eder. rnein, 10 milyon ABD dolar nakit pozisyon fazlasna sahip olmak, bir portfyde net olarak (nakit ABD dolar borlar dldkten sonra) 10 milyon ABD dolar nakde sahip olmak anlamndadr. Dier bir deyile bir kymetteki fazla sahiplii ifade eder.

R Reel Faiz Oran (Real Interest Rate): Nominal faizin enflasyondan arndrlm halidir. Teknik olarak, nominal faiz oranndan, beklenen enflasyon orannn karlmas ile bulunur. rnein,skonto edilmi, dier bir deyile bir bedel karl (iskonto) el deitirmi olan kymetlerin yeniden bir bedel karl (re-iskonto) el deitirmesini ifade eder. Merkez bankalarnn, artlarn kendileri belirlemek art ile eitli senetleri iskontoya tabi tutarak (re-iskonto), reeskont penceresi ad altnda para politikas uygulamalarnda kullandklar bir aratr faiz oran % 70, beklenen enflasyon oran % 60 ise, reel faiz oran % 10 dur.

Reeskont: skonto edilmi, dier bir deyile bir bedel karl (iskonto) el deitirmi olan kymetlerin yeniden bir bedel karl (re-iskonto) el deitirmesini ifade eder. Merkez bankalarnn, artlarn kendileri belirlemek art ile eitli senetleri iskontoya tabi tutarak (re-iskonto), reeskont penceresi ad altnda para politikas uygulamalarnda kullandklar bir aratr.

Repo (Repurchase Agreement): Bir kymetin belli bir tarihte, belli bir orandan geri satm vaadi ile almn ifade eder. leme konu olan kymet dn verilen para iin teminat niteliindedir. Merkez bankas asndan repo ilemi Ak Piyasa lemleri erevesinde, piyasaya, ilem vadesi sresince, repoya tabi kymetler karlnda geici olarak para verilmesini ifade eder.

Resesyon: Ekonomik bymenin belirli bir sre negatif ya da yava olmasdr. Ekonomide atl kapasitenin olmas ya da ekonominin uzun vadeli byme oranndan daha dk bir oranda bymesi olarak da tanmlanabilmektedir.

Revalasyon: Ulusal parann yabanc paralar karsndaki deerinin artmasn ifade eder. rnein, Trk Lirasnn ABD dolar karsndaki deerininin 1,3 YTLden 1,2 YTL ye ykselmesi (ABD dolarnn deer kaybetmesi), YTL nin 0,1 Lira deer kazanmas anlamndadr.

Rezerv Para (Hard Currency): Merkez bankalar ile uluslararas finans kurulularnn portfylerinde bulunan dviz ve altn cinsinden varlklar ifade etmektedir. Buna gre, deme aracnn rezerv para zellii tayabilmesi iin, dier paralar karsndaki deeri istikrarl olmal, dnya ticaretindeki pay byk bir lkeye ait olmal, dviz piyasalarnda rahatlkla alnp satlabilmelidir.

Risk-Getiri: Bir yatrmn ngrlen getirisi karlnda mevcut riskini ifade eder. Risk genelde yatrmn gemi getirilerinin standart sapmas (historical volatility) ile ifade edilir. Yatrmdan beklenen getiri ise (expected return), gemi getirilerinin ortalamasdr. Belli bir risk karlnda elde edilebilecek

maksimum getirilerin oluturduu risk-getiri erisine efficient frontier ad verilip, zellikle karlatrma, lt (benchmark) amal kullanm sz konusudur. Vadesine kadar elde tutulduunda getirisi kesin olan tahvil-bono tr yatrmlar bu tr analizlerde genelde risksiz yatrm olarak kabul edilirler. Ancak bu tr kymetler zerinde vadesinden nce ilem yaplmas sz konusu ise benzer piyasa riskleri (faiz, kur) sz konusudur.

Risk Primi: Bir yatrm aracnn tad risklerin fiyatlara yansmas risk primidir. Riskli bir yatrm aracnn beklenen getirisi ile risksiz bir aracn beklenen getirisi arasndaki fark olarak da hesaplanabilir.

Riske Maruz Deer (Value at Risk (VAR)): Dviz, menkul kymet ve benzeri yatrm aralarnn ya da bunlardan oluan bir portfyn ierdii piyasa riskinin llmesi amac ile kullanlan istatistiksel bir yntemdir. Bu tr bir lmle, piyasa riski olarak adlandrlan, kur ve faiz riskinin yatrmn mevcut deerini eitli olaslk deerlerine ve sreye bal olarak ne lde etkileyebilecei bulunmaya allmaktadr. Dier bir deyile bir yatrmn, yatrm deeri cinsinden kar karya olduu riski ler. rnein 10.000.000 ABD dolar tutarnda bir yatrm iin 1.000.000 ABD dolarlk VaR deeri, belli bir dnemde, rnein 1 haftada, bu yatrmn olaslk deerine, rnein % 1 olaslk, bal olarak kar karya olduu riskin parasal deerini ifade eder. Portfyde ortaya kabilecek kaybn tahminidir. Gemi veya rnein opsiyon fiyatlarndan ulalan implied volatilite zerinden yaplan hesaplamalara dayanr. Dolaysyla tahmin yntemlerine ilikin, gemi gelecei ne kadar tahmin eder gibi kstlar bu yntem iinde geerlidir. Ynteme ilikin metodolojik, rnein lme konu olan deerin getirisinin normal dald varsaym, kstlar da sz konusudur. Sermaye yeterliliklerinde, sermayenin piyasa koullar nedeniyle risk altnda olan ksm ile ilgili olarak, BIS tarafndan bankalarn uymas gereken bir lt olarak da kullanm mevcuttur.

Riskten Kanma (Risk Averse), Risk Alma (Risk Lover), Risk Neutral: Bir yatrmcnn risk karsnda taknd tavrlar ifade etmekte kullanlan kavramlardr. Risk averse bir yatrmc riskli bir portfy ancak riskini karlayacak garanti bir prim karl kabul eden, risk lover bir yatrmc yksek bir riske ramen bir prim talep etmeksizin garanti bir dk getiriye raz olan, risk neutral bir yatrmc ise riskle deil yatrmn getirisi ile ilgili olan yatrmc trn ifade eder.

Riskten Korunma (Hedging): Yatrm riskine kar korunmak amacyla finansal pazarlardaki aralar etkin ve doru bir biimde kullanarak olas ters fiyat hareketlerine kar yatrmcnn yatrmn gvenceye almasdr. Yatrmc, karlalabilecek riskleri belirli bir deere drmek amacyla vadeli ilem szlemeleri yardmyla uzun pozisyon alarak gelecekte fiyatlarn ykselecei beklentisi ile vadeli ilem szlemesi satn alabilir ya da ksa pozisyon alarak gelecekte fiyatlarn decei beklentisi ile vadeli ilem szlemesi satabilir.

S- Sabit Kur Sistemi (Fixed Exchange Rate System): Ulusal bir parann yabanc bir para veya paralardan oluan bir sepet deerine sabitlendii ve bu deerin srmesinin para otoritesi tarafndan bazen ak bazen de zmni olarak garanti edildii sistemlerdir. Ulusal parann deeri nceden belirlendiinden o andaki arz talep koullarn yanstmaz.

Saklama Hizmeti (Custodian Service): Tahvil, bono, altn ve benzeri kymetlerin sahip olan kii veya kurum adna bir szleme erevesinde saklanmas hizmetidir (safe keeping). Trkiyede MKB ile Vadeli lemler ve Opsiyon Borsas (VOBA) nezdindeki piyasalarn tmnn takas ilemleri 'Takasbank' tarafndan sonulandrlmakta, bu kapsamda 'Merkezi Kayt Kuruluu A..' ile arac kurululara fiziksel saklama hizmeti sunulmaktadr.

Samurai Bonds: Yabanclar tarafndan, Japonyada, Japon Yeni zerinden yaplan menkul kymet ihralardr. ounlukla 5 yl ve zeri vadede yaplan ihralardr. lk ihra 1970 ylnda Asya Kalknma Bankas tarafndan yaplmtr.

Satm Opsiyonu (Put Option): Satma hakkn ifade eder. Elinde opsiyon kontratn bulunduran tarafa, opsiyona konu olan kymeti yine opsiyonda belirtilen artlarda satma hakkn verir ancak bir ykmllk getirmez. Piyasa koullarna bal olarak opsiyonu elinde bulunduran taraf opsiyonu kullanmayabilir. Opsiyonun kullanlmas exercise edilmesi olarak ifade edilir. Opsiyonu satan taraf ise, alan tarafn opsiyonu kullanmak istemesi durumunda kontrat artlarn yerine getirmekle ykmldr.

Satn Alma Gc Paritesi: Belli bir sepetteki ticarete konu olan benzer mal ve hizmetlerin farkl lkelerdeki fiyatlarn birbirine eitleyen dviz kurudur. Satn alma gc paritesi hesaplanrken sadece ticarete konu olan mal ve hizmetler gz nnde bulundurulduundan bu tr bir hesaplama iki lke paras arasndaki deiim orannn gerek deerini lmekte yetersiz kalabilmektedir.

Sat (Ask, Offer): Piyasa katlmclarnn, piyasada ilem gren deerleri (dviz, menkul kymet gibi) satmaya istekli olduklar fiyattr.

Senyoraj "Beylik Hakk" (Seniorage): Para basma yetkisini elinde tutan kurumun, bu yetkisi dolaysyla para basarak elde ettii reel gelirdir. Para stoundaki deiimin fiyatlar genel seviyesine oran ile ifade edilir. Enflasyonun sadece para miktarndaki artndan kaynaklanmas durumunda, senyoraj ve enflasyon vergisi birbirine eit olur.

Sermaye Piyasas (Capital Market): Bir yldan uzun vadeli yatrm aralarnn ihra edildii ve ilem grd piyasalardr.

Son Kredi Mercii (Lender of Last Resort): Merkez bankalarnn, para otoritesi olma sfatlar ve finansal istikrar salama ykmllkleri nedeniyle, sistemde ortaya kan fon aklarnn piyasadan karlanamamas halinde, son bavuru mercii merkez bankasna bavurup, bu ad altnda dzenlenmi imkanlardan faydalanmasn ifade eden bir kavramdr.

Spot Valr: Mali piyasalarda gerekletirilen bir ileme bal demelerin ilemin yapld gn takip eden iki i gn sonrasnda gerekletirilmesidir.Spot valrle yaplan bir ilem, rnein Pazartesi gn gereklemi ise demeler aramba gn yaplmaktadr. Dier bir deyile spot valr, parann kullanma hazr olaca tarihi ifade eder. lem tarihi ile kullanm tarihi arasndaki fark, mesajlarn hazrlanmas, kontrollerin yaplmas, fonlarn temini gibi ilemlerin belli bir zaman gerektirmesindendir.

Spot Piyasa: Spot piyasa bir rnn al veya satnn ilem tarihinde belirlenen fiyat zerinde en ok iki i gn sonrasnda gerekletirildii piyasadr.

Stagflasyon: Bir ekonomide retimin dt ya da en azndan artmad bir ortamda enflasyon ykseldii zaman meydana gelen durumu ifade etmektedir.

Sterilizasyon: Merkez bankalarnn, eitli nedenlerle ortaya kan para arz artlarnn etkilerini dengelemek iin yaptklar ak piyasa ilemleridir. rnein merkez bankas dviz satn ald zaman para arzndaki art menkul deerler satyla piyasadan ekmeye alr ve bu ekilde dviz piyasasna yaplm mdahaleyi sterilize etmi olur.

STRIP (Separate Trading of Registered Interest and Principal of Securities): Kuponlu bir menkul kymetin anaparas ve kuponlarnn ayr ayr ilem grebilmesi amac ile ayrtrlmasn ifade eder. Ama, zellikle uzun vadeli kuponlu ihralarn yatrmc asndan kullanm alann geniletmek ve bu tr ihralarn talebini artrmaktr. Hazine Mstearl tarafndan bu amala baz deiken faizli kuponlu ihralarn anapara ve kuponlar ayrtrlmtr.

Subprime Piyasalar: Kredi gemii iyi olmayan kiilerin daha yksek faizle kredi alabildikleri piyasalardr. Eer bu kredi ev almak amacyla ekilmise subprime mortgage olarak adlandrlmaktadr. Krediyi veren kurulular bu kredileri risk gruplarna ayrarak tekrar piyasaya srebilmekte ve bunlar satn alacak yatrmclar arayabilmektedir.

Sre (Duration): Sabit getirili, kupon demeli bir menkul kymetin, anapara ve kupon demelerinin net bugnk deerlerinin, kupon deme dnemleri ile arlklandrlarak bulunan vadesidir. skontolu, kupon demesi olmayan kymetlerde, duration, kymetin vadeye kalan sresine eittir. Risk lm asndan, menkul kymetin piyasa faizine olan duyarlln ler. Dk kupon demeli, uzun vadeli kymetlerin sresi (duration) daha uzun, dier bir deyile, faiz riski daha fazladr. Farkl vade ve kuponlu yatrm aralar ile bu tr mali aralardan oluan portfylerin birbirlerine gre hangi oranda faiz riski ile kar karya olduklarnn karlatrlmasnda kullanlr. Efektif vade olarak da adlandrlr.

Swap: ki tarafn bir varlk ya da ykmlle bal olan nakit akn aralarnda deitirdikleri ilemdir. rnein on yllk sabit faizli borca sahip bir firma ile benzer ancak dalgal faizli borca sahip bir firma birbirlerinin ykmllklerini deitirebilir. Swap ilemlerinde, faiz oranlar ile dviz kurlarndaki deimeler sonucunda ortaya kan riski en aza indirmek amalanmaktadr.

irket Birlemesi (Merger): irketlerin birleerek daha byk bir irket oluturmalardr. Merger genellikle gnll olarak gerekletirilen birleme anlamnda kullanlan bir terim olmasna karlk bir irketin baka bir irketi devralmas ilemi iin de kullanlabilmektedir. Ancak bir irketin dier bir irketi devralmasnda mergerdan farkl olarak bir iletmenin baka bir iletmenin hisse senetlerini satn alarak onun hukuki varlna son vermesi sz konusudur. Ayrca merger durumunda devralma ileminden farkl olarak birlemeden oluan irket yeni bir ad (genellikle iki firmann adnn birlikte kullanm) almaktadr.

T Tahvil: hra vadesi 1 yldan uzun menkul kymetlerdir.

Teknik Analiz: Fiyat, hacim gibi gstergelerden hareketle, gemi dnem piyasa hareketlerinin analiz edilerek bu yolla gelecee ynelik olarak fiyat tahminleri yaplmasdr. Bu amala, eitli grafik oluumlarndan ve istatistiksel metodlardan faydalanlr. Grafikler zerinde gemi fiyat hareketleri nedeniyle ortaya kan oluumlarn gelecek iin gsterge oluturduu, dolaysyla bu tr oluumlarn alm-satm iin gsterge olarak kullanlabilecei varsaymna dayanr. Bu tr analizler, rnein,

gemite gerekleen en dk fiyatlarn, dier bir deyile fiyatlarn dnd, ykselmeye balad noktalarn destek noktas olduu, dolaysyla alm iin bu noktalarn beklenmesi (kriter olmas) gerektiini, yine gemite gerekleen en yksek fiyatlarn diren noktas olduunu ve satm iin dikkate alnmas gerektiini ngrr.

Ters Repo (Reverse Repurchase Agreement): Bir kymetin belli bir tarihte, belli bir orandan geri alm vaadi ile satmn ifade eder. Merkez bankas asndan reverse repo ilemi Ak Piyasa lemleri erevesinde, piyasadan, ilem vadesi sresince, verilen kymetler karlnda geici olarak para ekilmesini ifade eder.

Tezgah st Piyasalar (Over the Counter "OTC"): Organize olmayan, belli bir yap altnda toplanmayan piyasalardr. lemler taraflar arasnda karlkl anlama yoluyla gerekletirilir.

Tutsat (Trk Dil Kurumunun ktisat Terimleri Szl'nde 'Mortgage'n Trke karl olarak yer alan ifade): Banka veya benzer bir finans kuruluu tarafndan konut, arsa gibi tanmaz mallar zerinden gerekletirilecek ipotek karlnda uzun vadeli konut kredilerinin kullandrlmasn ngren bir tr gayrimenkul finansman sistemini ifade etmektedir. Bu sistemde kiiler talep ettikleri tanmaz mal iin belirli bir peinat demekte, geri kalan tutar ise finans kuruluu tarafndan dn verilerek karlanmaktadr. Sz konusu finans kuruluu, dn verdii tutar (kredi) geri denene dek, tanmaz mala el koyabilme yetkisini sahiptir. Borcun geri demesi nceden belirlenmi deme serisine uyarak sabit ya da deiken faizle gerekletirilebilmektedir. Finansal kurulular kullandrdklar tutsat (mortgage) kredilerini teminat gstererek tahvil ihra edebilmekte ve borlanabilmektedir.

Tketici Fiyat Endeksi (TFE): Tketici tarafndan satn alnan mal ve hizmetlerin fiyatlarndaki deiimleri len endekstir. TFE hesaplanrken ilk olarak, lkenin genelini temsil eden bir rnek kitlenin bir yl iinde hangi mal ve hizmete ne kadar para harcad hesaplanmaktadr. Bu hesaplamadan kan sonuca gre harcama gruplarna endeks ierisinde farkl arlklar verilmektedir. Bylelikle bu rnek kitle tarafndan yksek oranda tketilen mal ve hizmetler daha yksek bir arla sahip olurken daha az tketilenler daha dk bir arla sahip olmaktadr. Yln her aynn belirli gnlerinde ve belirli alveri merkezlerinden alnan mal ve hizmet fiyatlarndaki deiim, bu arlklara gre llerek o ayn tketici enflasyon rakamna ulalmaktadr.

Trev Piyasalar: Standartlatrlm trev ilem szlemelerinin vadeli alnp satld, gerekletirilen takaslarn bir kurum tarafndan garanti edildii, borsa bnyesinde ileyen piyasalardr. Trev piyasa ilemleri olan futures, forward, opsiyon ve swap piyasa oyuncular tarafndan riskten korunmak ya da kr elde etmek amacyla kullanlabilmektedir.

Trev rnler (Derivative Products): Getirisi baka bir kymetin getirisine balanm, dier bir deyile baka bir kymetin getirisinden tretilmi mali aralardr. Futures ve opsiyon szlemeleri bu aralara rnektir. Bu tr aralar, dviz, faiz, altn gibi her trl rn zerinden tretilebilir. Byle bir durumda, rnein dviz zerine yazlan bir opsiyon kontratnda, opsiyon kontratnn getirisi zerinden tretildii dvizin piyasadaki hareketine bal olacaktr.

U- Ulusal Risk (Sovereign Risk): Bir yatrmcnn yerleik olduu lke dnda bir lke menkul kymetine yatrm yaptnda karlat risktir. Yatrm yaplan lke merkez bankasnn ya da yetkili otoritesinin dviz kuru dzenlemelerini deitirerek dviz cinsinden ykmllklerinin deerini azaltabilmesi ya da tamamen sfrlayabilmesi, borcu veya faiz demelerini gerekletirmemesi gibi riskler ulusal riski oluturmaktadr.

ncl Piyasa: Tezgahst piyasalarda (OTC) yaplan ilemler, ncl piyasa ilemi olarak adlandrlr.

retici Fiyat Endeksi (FE): Ekonomide retim srecinde girdi olarak kullanlan maddelerin fiyatlarndaki deiimleri toptanc aamasnda len endekstir. Buna gre FE, tarm, balklk, madencilik, imalat sanayi ve enerji sektrndeki (elektrik, gaz, su) rnlerin fiyatlarndaki deiimlerilmektedir.

V Vadeli lemler: Spot (iki i gn) ilem tarihini aan ileri bir tarihte teslimi sz konusu olacak bir kymetin (dviz, faiz, mal) vadesi, miktar ve fiyatnn bugnden belirlenerek szlemeye baland ilemlerdir. Forward, future ve opsiyonlar bu tr ilemlere rnektir.

Vadeli lemler Szlemesi: Szlemenin taraflarna, zerinde anlalan fiyattan, standartlatrlm kalite ve miktardaki bir mal veya kymeti belirlenen ileri bir tarihte alma veya satma ykmll veren szlemedir.

Vadeli Piyasalar: Vadeli piyasalar belirli bir rnn, fiyat bugnden sabitlenmek kouluyla ileri bir tarihte teslim edilmesi taahhdn ieren szlemelerin alnp satld piyasalardr.

Vadeye Kadar Getiri (Effective Rate of Return): Bir menkul kymetin vadesine kadar tutulmas sonucu elde edilecek getiriyi ifade eder. Effective rate of return olarak da adlandrlr.

Valr (Value Date): zerinde anlama salanan bir ilemin, fiilen yerine getirilecei rnein, karlkl olarak hesaplara alacak ve bor kaydedilecei tarihtir. Benzer ekilde bir fonun, rnein mevduatn sahibi tarafndan fiilen kullanlabilecei tarihi ifade eder.

Varla Dayal Menkul Kymet : Kurulularn kendi ticari ilemlerinden domu alacaklar karlnda ihra edebilecekleri kymetli evraktr. Tketici kredileri, konut kredileri, ihracat ilemlerinde doan alacaklar sz konusu ileme konu olabilecek alacak trlerindendir. Bankalar varla dayal menkul kymet satarak alacaklarn daha nceden paraya evirebilmektedir.

Verim Erisi (Yield Curve): Belli bir anda bir yatrm aracnn eitli vadeleri ile bu vadelerdeki getirileri arasndaki ilikinin grafiksel ifadesidir. Dikey eksende verim (yield), yatay eksende ise vadeler yer alr. Pozitif eimli (normal) verim erisi, negatif eimli (inverted) verim erisi, dz verim erisi ve orta vadelerde yksek verimi ifade eden (bell shape) verim erileri olarak snflandrlrlar. Erinin zaman iindeki hareketleri; diklemesi, steeping (pozitif eimli bir eri sz konusu ise erinin orijine uzak ksmnn ykselmesi, yakn ksmnn dmesi, eimin artmas), dzlemesi, flattening (pozitif eimli verim erilerinde orijine uzak ksmn dmesi, yakn ksmn ykselmesi, eimin azalmas) ve erinin eklinin deimeden yukar aa hareket etmesi, paralel shift olarak adlandrlr. Erinin eiminin artmas, uzun vadede faizlerin (enflasyonun) ykselecei beklentisini yanstr. Eimin azalmas, dier bir deyile pozitif eimli bir verim erisinin dzlemesi (orijine yakn tarafn ykselip, uzak tarafn dmesi) ise, yatrmclarn ileride faizlerin decei beklentisi ile mevcut faiz oranlarndan daha uzun sre faydalanmak iin uzun vadeye ynelmelerini, dolaysyla artan talep ile bu vadede verimin dmesini, fon talep edenlerin de ileride daha dk faiz oranlarndan borlanma imkan doaca beklentisi ile ksa vadeyi tercih etmelerini, dolaysyla arz fazlas nedeniyle verimin artmasn ifade eder.

Yatrm Fonlar: Halktan katlma belgeleri karl toplanan paralarn, yatrm irketleri tarafndan sermaye piyasas aralar ile ulusal ve uluslararas borsalarda ilem gren altn ve dier kymetli madenlerden oluan portfye dntrlm halidir. Yatrm irketleri tarafndan ynetilen bu fonlar zelliklerine ve yatrm alanlarna bal olarak yatrmclara farkl ekilde getiriler salamaktadr.

Ynetilen Dalgal Kur Rejimi (Managed Float): Resmi bir kur hedefi olmakszn dviz kurlarnn serbest olarak piyasada belirlendii, ancak otoritelerin piyasaya dviz satmak ya da piyasadan dviz almak suretiyle kurlara mdahale edebildii kur rejimidir.

Yksek Riskli Yatrm Fonu ("Hedge Fon" karl olarak SPK'nn Yatrm Fonlarna likin Esaslar Teblii'ne eklemeler yapan deiiklik taslanda ngrlen ifade): Belirli kstlamalar en aza indirgenmi, mmkn olduunca esnek yatrm stratejisi izlenebilen bir yatrm fonu trn ifade etmektedir. Hedge fonlarn normal yatrm fonlarndan temel fark, aa sat yapabilme ve borlanabilme (bor alnan kaynakla yatrm yapabilme) olanaklardr. Bununla birlikte hedge fonlar sayesinde yatrmc, ksa ve uzun pozisyon alabilmekte, arbitraj stratejileri uygulayabilmekte, deerinin altnda fiyatlanm bir menkul kymeti ayn anda hem alp hem satabilmekte, opsiyonlara veya tahvillere yatrm yapabilmekte ve dk risk altnda yksek getiri elde etme imkan tayan her trl piyasada yatrm yapabilmektedir.

Zorunlu Karlk Oran: Mevduat kabul eden finansal kurumlarn bu mevduatlara karlk olarak merkez bankasnda tutmak zorunda olduklar mevduatlarnn kanunen saptanan orann ifade etmektedir. Merkez bankalar bu oran bir para politikas arac olarak kullanabilmektedir. Eer bankalar atl rezervlere sahip deilse, zorunlu karlk oran artrldnda bankalar verdikleri kredileri geri arrlar ve bu durum para arznn azalmasna neden olur. Zorunlu karlk oran drldnde ise zorunlu karlklarn bir ksm kullanlabilir rezerv ekline dnr, bu da bankalarn kredi tabann artrr. Bankalarn kredi tabann genilemesi de para arznn artmasna neden olur.