Professional Documents
Culture Documents
Chng
2.1 PHP BIN I Z (Z-Transform) Php bin i Z l bn sao ri rc ha ca php bin i Laplace. Laplace transform : F ( s ) = z -transform : F ( z ) =
f (t )e st dt f [ n] z n
n =
f s (t ) = f (t ) (t nT ) =
n =
n =
f (nT ) (t nT )
n =
f (nT )
sT
(t nT )e st dt =
n =
f (nT )e snT
n =
f [ n] z n
= f (nT )e snT
n =
= L[ f s (t )]
Chng III Nh va trnh by trn, php bin i Z hai pha (bilateral Z-Transform) ca h[n] l: H ( z ) = Z [ h[n]] =
n =
h[n]z
H ( z ) = h[n]z n .
n=0
Php bin i Z hai pha c dng cho tt c tn hiu, c nhn qu v khng nhn qu. Theo nh ngha trn ta thy: X(z) l mt chui lu tha v hn nn ch tn ti i vi cc gi tr z m ti X(z) hi t. Tp cc bin z m ti X(z) hi t gi l min hi t ca X(z)k hiu l ROC (Region of Convergence ). Ta s thy c th c nhng tn hiu khc nhau nhng c bin i Z trng nhau. im khc bit y chnh l min hi t. Ta cn lu n hai khi nim lin quan n bin i Z- l im khng (zero) v im cc (pole). im khng l im m ti X(z) = 0 v im cc l im m ti X(z) = . Do ROC l tp cc z m X(z) tn ti nn ROC khng bao gi cha im cc.
V d:
x2 [n] = (a n )u[ n 1]
Ta thy hai tn hiu khc nhau trn c bin i Z trng nhau nhng ROC khc nhau.
- 51 -
Chng III
3.1.2 Min hi t ca php bin i Z 1. x[n] lch phi x[n] = 0, n < n0
X ( z) =
n = n0
x[n]z
X ( z) =
n = n0
1 x[n] z
Khi n , cn (1/z ) n 0 tng hi t. Nh vy, iu kin hi t s tha vi cc gi tr ca z nm ngoi ng trn i qua im cc xa gc nht, ngha l | z |> rmax .
n =
x[n]z
n0
Khi n , cn (1/z ) 0 hay z 0 tng hi t. Vy ROC l min nm trong ng trn i qua im cc gn gc nht, ngha l | z |< rmin
Lu trong trng hp tn hiu x[n] = 0 vi n > n0 > 0 nhng x[n0 ] 0 , ROC khng cha im 0. Chng hn nh vi x[n] = u[n + 1] th X ( z) =
n =
z n = z 1 + z n
n=0
ROC c dng:
r1 < z < r2 (hnh vnh khn hoc rng)
4. Tn hiu x[n] di hu hn
Chng III
[n 1] z ,| z |> 0
1
[n + 1] z,| z |<
V d:
V d:
- 53 -
Chng III
V d:
1 2
[n 1] + 3 [n + 1]
V d:
Tm bin i Z ca: h[n] = (.5) n u[n 1] + 3n u[ n 1]. H biu din bng p ng xung nh trn c n nh BIBO khng?
- 54 -
Chng III
2.2 PHP BIN I Z NGC IZT 2.2.1 Biu thc tnh IZT
Biu thc tnh IZT c xy dng da trn nh l tch phn Cauchy. nh l nh sau:
1, n = 0 1 n 1 z dz = 0, n 0 2j C vi C l ng cong kn bao quanh gc ta theo chiu dng v nm trong mt phng z. Nhn 2 v ca biu thc tnh ZT vi
z l1 ri ly tch phn theo ng cong C, ta c: 2j
T y ta thy c th tnh IZT trc tip t cng thc va tm c. Cch tnh l da vo nh l v gi tr thng d (xem sch). Tuy nhin, cch tnh ny kh phc tp nn khng c s dng trong thc t. Sau y ta xt hai phng php tnh IZT c dng trong thc t:
2.2.2 Phng php khai trin chui ly tha (Power Series Expansion)
Ta c th tnh IZT bng cch khai trin X(z) thnh chui ly tha:
X ( z ) = x[k ]z k = x[0] + x[1]z 1 + x[2]z 2 + L
k =0
Ta c:
[n k ] z k
Sau ng nht cc h s ca chui lu tha vi x[n].
V d:
Tm IZT ca:
X ( z ) = 1 + 2 z 1 + 3z 2
- 55 -
Chng III
V d:
Tm IZT ca:
X(z) =
1 , ROC : z > a 1 az 1
V d:
Tm IZT bit: X ( z) =
8 z 19 , | z |> 3 z 5z + 6
2
Cch khai trin X(z) thnh chui ly tha nh trn c im khng thun tin l kh/khng th biu din c x[n] dng tng minh.
- 56 -
Chng III
2.2.3 Phng php khai trin ring phn (Partial Fraction Expansion)
Phng php ny tng t nh tnh bin i Laplace ngc bit. Gi s cn tnh IZT{X(z)}. Ta khai trin X(z) thnh dng sau: X(z) = X p (z) + X i (z)
i
Trong Xp (z) c dng a thc, Xi(z) c dng phn thc vi bc ca t s nh hn bc ca mu s. Tu im cc m Xi(z) c th c cc dng nh sau: 1. Nu pi l im cc n: X i (z) = ri vi z pi
s
ri = (z p i )X(z)
z = pi
2. Nu pi l im cc bi bc s: X i (z) = vi ck =
ck k k =1 ( z p i )
1 d sk s k (z p i ) s X(z) (s k )! dz
z = pi
Sau khi khai trin X(z) ta s dng bng 3.1 suy ra IZT. ( n ) 1 ( n m ) z m z a n u[n ] za az na n u[n ] (z a ) 2 az(z + a ) n 2 a n u[n ] (z a ) 3 z(z a cos ) a n cos(n )u[n ] 2 z 2z cos + a 2 az sin a n sin(n )u[n ] 2 z 2z cos + a 2 Kz K *z 2 | K | a n cos(n + )u[n ] + , p = ae j & K =| K | e j z p z p*
Bng 3.1 Cc cp x[n] X(z) thng dng V d:
2 z 2 5z ,| z |> 3 ( z 2)( z 3)
X ( z) 2z 5 = z ( z 2)( z 3) - 57 -
Chng III
V d:
V d:
- 58 -
Chng III
2.3 CC TNH CHT CA PHP BIN I Z
Trong phn ny, ta xt nhng tnh cht quan trng nht ca php bin i Z.
2.3.1 Tuyn tnh
Z
ax[n] + by[n] aX ( z ) + bY ( z )
Min hi t mi ph thuc vo min hi t ca c X ( z ) v Y(z) , l giao ca hai min hi t R x R y . Tuy nhin, nu t hp aX(z) + bY(z) lm kh i mt s im cc ca X(z)
hoc Y(z) th min hi t s m rng ra, nn:
R Rx Ry
V d:
Tm w[n] bit:
W ( z) = z 4 ,| z |> 3 z2 2z 3
- 59 -
Chng III Tnh cht tuyn tnh v dch thi gian rt hiu qu i vi cc h thng m t bi phng trnh sai phn tuyn tnh h s hng.
2.3.3 Tng chp
Z
y min hi t mi l Ry Rx Rh Tnh cht tng chp ca bin i Z gip ta tnh ton tng chp tuyn tnh ri rc mt cch n gin hn. Tnh cht ny s c s dng rt nhiu.
Chng minh:
Z
n = k =
k =
x[k ] h[n k ]z n
n =
k =
x[k ][ h[m]z ( m + k ) ]
m =
k m
k =
x[k ]z h[m]z
m =
= X ( z)H ( z) Min hi t mi ph thuc vo min hi t ca c X ( z ) v H ( z ) , l giao ca hai min hi t Rx Rh . Tuy nhin, nu mt tha s X(z) hoc H(z) c im khng, im khng ny
kh im cc ca tha s kia th min hi t s m rng ra, nn Ry Rx Rh
V d:
Cho h[n] = a n u[n] , ( | a |< 1 ) v x[n] = u[n] . Tm y[n] = x[n] h[n]. Nu x[n] = u[n 2] th y[n] thay i nh th no?
- 60 -
Chng III
V d:
- 61 -
Chng III
2.3.4 nh l gi tr u v gi tr cui
nh l gi tr u v gi tr cui thng lin quan n bin i Z mt pha, nhng chng cng ng vi bin i Z hai pha nu tn hiu x[n] = 0 vi n < 0.
1. nh l gi tr u(initial value theorem)
V d:
Ta bit trong min thi gian, c th biu din h ri rc LTI bng s , tng chp, p ng xung, p ng bc v phng trnh sai phn . Sau y ta s xt mt cch khc - rt hiu qu biu din h thng ri rc LTI. l biu din bng hm truyn t (transfer function) hay cn gi l hm h thng (system function)
2.4.1 nh ngha hm truyn t
T tnh cht tng chp ca ZT v t quan h gia tn hiu vo x[n], tn hiu ra y[n] vi p ng xung h[n], ta c: Y(z) = X(z).H(z) y X(z) l bin i Z ca x[n], Y(z) l bin i Z ca y[n] v H(z) l bin i Z ca p ng xung h[n]. Da vo p ng xung h[n], ta bit c cc c tnh ca h thng, vy r rng l da vo H(z) ta cng s bit c cc c tnh ca h thng. Ni cch khc, H(z) l biu din ca h thng trong min z. Ta gi H(z) l hm truyn t hay hm h thng. Ta c th xc nh H(z) rt n gin da vo phng trnh sai phn: - 62 -
Chng III
a
k =0
y[n k ] = b r x[n r ]
r =0
Ly bin i Z hai v, s dng tnh cht tuyn tnh v dch thi gian, ta c:
a k z k Y ( z) = b r z r X (z)
k =0 r =0
b z a
k =0 r =0 N r k
z k
Da vo hm truyn t, ta bit c cc c tnh ca h thng, gm tnh nh, tnh kh o, tnh nhn qu, tnh n nh BIBO.
2.4.2 Tnh nh
h[n] = K [n].
H(z) = K Vy h c nh c hm truyn t l mt hng s.
2.4.3 Tnh kh o
V d:
Tm h o hi [n] ca h: h[n] = a nu[n]. Kim tra kt qu bng cch tnh tng chp ca h[n] vi hi [n] .
- 63 -
Chng III
V d:
h[n] = 0, n < 0
ROC: | z |> rmax H nhn qu c min hi t ca H(z) nm ngoi ng trn i ngang qua im cc xa gc nht.
2.4.5 Tnh n nh BIBO
k =
h[k ] <
H(z) =
n =
h[n]z n | H(z) |
n =
| h[n]z n | = | h[n] || z n |
n =
n =
| h[n] |
Nh vy, nu h thng n nh BIBO th ng trn n v nm trong ROC. iu ngc li cng ng. Kt hp vi tnh nhn qu va xt trong 2.4.4 ta c kt lun: H nhn qu s n nh BIBO nu v ch nu tt c cc im cc ca H(z) nm bn trong ng trn n v trong mt phng z:
| p k |< 1, k
V d:
- 64 -
Chng III
V d:
V d:
Bin i Z hai pha c dng cho tn hiu tn ti trong khong < n < . Nh vy bin i Z hai pha khng ph hp vi loi h c iu kin u khc 0- l loi h c nhiu trong thc t. Tn hiu vo c kch vo h thng ti thi im n0 nn c tn hiu vo v ra u c tnh vi n n 0 , nhng khng c ngha l bng 0 vi n < n 0 .
Sau y ta s tp trung xem xt php bin i Z mt pha v ng dng ca n vo vic gii phng trnh sai phn vi iu kin u khc 0.
2.5.1 Php bin i Z mt pha v tnh cht dch thi gian
Bin i Z mt pha khc bin i Z hai pha gii hn di ca tng. Do la chn ny m bin i Z mt pha c cc c im sau y:
1. Khng cha thng tin v tn hiu vi gi tr thi gian m. 2. Bin i Z mt pha v bin i Z hai pha ca tn hiu nhn qu trng nhau. 3. Khi ni n bin i Z mt pha, ta khng cn quan tm n min hi t, v min hi t lun lun l min ngoi ca mt ng trn. 4. Tnh cht dch thi gian ca bin i Z mt pha khc bin i Z hai pha. C th nh sau:
- 65 -
x[i]z
Ta s ng dng tnh cht dch thi gian ny rt nhiu gii phng trnh sai phn trong trng hp iu kin u khc 0.
2.5.2 Gii phng trnh sai phn tuyn tnh h s hng
a
k =0
y[n k ] = b r x[n r ]
r =0
Ly bin i Z mt pha cho c hai v ca phng trnh, p dng tnh cht tuyn tnh v dch thi gian, ta c:
1 1 M a k z k Y(z) + z k y[i]z i = b r z m X(z) + z m x[i]z i k =0 i = k i = m r =0
N
- 66 -