OSMANLI SYASI HAYATINA DAMGA VURMULEGAL VE LLEGALTOPLULUKLAR

[Tarihi sein]

[Belgenin zetini buraya yazn. zet, genellikle belgenin ierii hakknda ksa bir bilgidir. Belgenin zetini buraya yazn. zet, genellikle belgenin ierii hakknda ksa bir bilgidir.]

OSMANLI SYASI HAYATINA DAMGA VURMU LEGAL VE LLEGAL TOPLULUKLAR

GEN OSMANLILAR
Tanzimat ve slahat hareketleri zamannda eitim ve basnn gelimesi Avrupa ile irtibatn artmas Osmanl lkesinde aydn bir zmrenin olumasn salamtr. Osmanl aydn Avrupadaki fikirlerden etkilenerek hrriyet, vatan, milliyetilik gibi kavramlar kullanldlar. 1805te Mehmet Bey, Reat Bey, Nuri Bey, Ayetullah Bey, Namk Kemal, Refik Bey, Ziya Paa, Ali Suavi ve Agah Efendi gibi Osmanl aydnlar Gen Osmanl olarak adlandrlan bir muhalefet grubu ortaya ckt.Bu grubun dier bir isimleri de ittifaki hamiyettir. Bu genler her ne kadar rejimi ykamadlarsa da Osmanl Devleti'nde, Hrriyet ve Merutiyet fikirlerinin kklemesinde byk rol oynadlar. Gen Osmanllar Tanzimat ve slahat fermanlarn ortaya koymu olan aydnlara brokratlara muhalefet olarak ortaya kmtr. nk gen Osmanllar ar batllamaya kardrlar ve liberal muhafazakar bir yapya sahiplerdir. Gen Osmanllar propaganda amacyla Ali Suavi tarafndan yaynlanan Muhbir ve Namk Kemal ile Ziya Bey tarafndan Hrriyet gazeteleri Gen Osmanl dncelerini yaymalarnda nemli bir rol oynamtr. Gen Osmanllar devletin iinde yetimilerdir. 1. merutiyeti gerekletirmekte byk rol oynamlardr. Ama siyasi yapnn deitirilmek istenmesidir.Padiahn yannda bir meclisinde ynetimin iinde olmasn istemilerdir.

JN TRKLER
Jn Trkler (Gen Trkler) (Franszca: Jeunes Turcs) Osmanl Devleti'nde kinci Merutiyetin gelmesinde etkili olan devrimci gruptur. Gen Osmanllar devletin iinde yetimilerdir. Dnemin artlarnda bu grubun yeleri zgrlk ve demokrasi yanls olan kiiler olarak kabul edilirdi. Ayn zamanda Jn Trkler 19. yzyln ikinci yarsnda Osmanl Devletinde bat tarz idre ve fikirlerin geliip yaylmas iin alanlara verilen isimdir. Jn Trk hareketi gen Osmanllarla balar ve ittihat ve terakki cemiyetinin yaptalarn oluturmutur. Jn Trkler gen Osmanllarn dnda brokrasinin ve Osmanl eitiminin dnda oluan bir topluluktur. Siyasi anlamda ilk rgtlenmedir 1. Dnya sava ve 2. Merutiyet ilannda nemli rol oynamtr. Ama ise Osmanl topraklarndaki Osmanl milletini tek bir bayrak altnda yeniden toplamak istenmesidir. Jn Trkler sadece 2. Abdl hamite tepki olarak domulardr nk onlara gre devlet 2. Abdl hamittir. Ama siyasi yapnn deitirilmek istenmesidir.Fakat Gen Osmanllardan fark padiahn yannda bir meclisinde ynetimin iinde olmasn istememilerdir padiahln ortadan kalkmasn ynetimin sadece bir meclis tarafndan yrtlmesini istemilerdir.

TTHAT VE TERAKK CEMYET

ttihat ve Terakki Cemiyeti nemli Jn Trk tekilatlarndan biriydi hatta terakkinin temeli jn Trklerdir gizli bir cemiyettir gen deneyimsiz bir kadroya sahiptirler. 2. abdl hamitin Jn Trkleri ortadan kaldrlmak istenmesiyle parise kaan jn trk aydnlar tarafndan oluturulan bir topluluktur. bata Ahmet rza ve Mizan Muratn bulunduu ttihat ve terakkinin amac merutiyet ve anayasay yeniden uygulamak btn herkese anayasal haklar vererek ynetimde sz sahibi yapmak dolaysyla devletin paralamasn nlemektir.

LEGAL TOPLULUKLAR
Kurulu Nedenleri
gallere, igalcilere ve zararl cemiyetlere tepki, galler karsnda padiah ynetiminin bir eyler yapmay, Halkn kendisini bilinli bir ekilde rgtlenerek koruma istei. Milliyeti bilincin gelimi olmas.

Trakya-Paaeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti

Trakyann Yunanlara verilecei endiesi ile Edirnede kurulmutur. Osmanl Devleti paraland takdirde Bat Trakya ile birleerek, Trakya Cumhuriyetini kurmay amalamtr. Zamanla Kuva-i Miliye hareketine dnecek olan silahl mcadeleyi esas almtr. Dou Trakyann Yunanistana verilmesini nlemek ve Mavri Mirann zararl faaliyetlerini nlemek amalarndandr. Mondrostan sonra kurulan ilk direni cemiyetidir. Lleburgaz, Edirne kongrelerini dzenlemilerdir. Edirne Kongresinde (9-13 Mays 1920) TBMMye ballk karar almtr.

zmir Mdafaa-i Hukuk-u Osmaniye Cemiyeti

zmirde Nurettin Paa tarafndan kuruldu. Bu cemiyetin ilk ad Mdafaa-i Vatan Heyetidir. zmirin Yunanlara verilmesini engellemek amac ile kurulmutur. Zamanla (Alaehir Kongresinden sonra) stanbulda da etkinlik gsteren bu cemiyet,ulusal mcadeleye yardmc gizli cemiyetlerle anlaarak,Anadoluya silah ve cephane karlmas iinde yardmc olmutur. Basn yolu ile sesini duyurmaya almtr. ttihat ve Bolevik olmakla sulanmlar, dzenli bir cemiyet olamamlardr. Cemiyet ismini zmirin igal edilecei haberinin alnmas zerine zmir Reddi lhak Cemiyeti olarak deitirmitir.

Kilikyallar Cemiyeti
stanbulda Ali Fuat Paann gayretleri ile kurulmutur. b)Adana ve evresinin Ermenilere verilmesini engellemek ve Fransz igalinden korumak iin

kurulmutur. c)Blgedeki ulusal gleri birletirmek iim 30 Mays 1920de Pozant Kongresini dzenlemitir

Trabzon Muhafaza-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti

Merkezi Trabzon olmak zere Trabzon ve evresinde Pontus Rum Devletinin kurulmasn engellemek iin kurulmutur. Erzurum Kongresinden sonra Dou Anadolu Cemiyetinin bir ubesi haline gelmitir

Trabzon Havalisi Adem-i Merkeziyet Cemiyeti

Trabzon ve evresinde bamsz bir Trk Devleti kurmak amac ile kurulmutur. lk kurulduunda padiaha bal iken daha sonra Milli Mcadeleye katlmtr.

Dou Anadolu (ark Vilayetleri) Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti

4 Aralk 1918de stanbulda kuruldu. Merkezi stanbulda bulunan bu cemiyet daha sonra Erzurum ve Elaz da ubeler amtr. Douda bamsz bir Ermeni Devletinin kurulmasn engellemek iin kurulmutur. Ermenilerin Dou Anadolu'da nfus olarak ounlukta olmadn aklamtr. Cemiyet Ermenilerle mcadele etmek, Dou illerinde Trklerin Ermenilere sayca stn olduu kadar tarih, kltr ve uygarlk ynyle de stn olduunu kantlamak iin Franszca Le Pays, Trke Hdist ve Albayrak gazetelerini karmtr. Cemiyet u kararlar almtr: Kesinlikle Dou Anadoludan g edilmeyecek. Dou illeri bir saldrya urarsa birleilecek. Bilim, din ve ekonomi alannda tekilatlanlacak. Dou Anadolu'da Trk ve Mslman nfusun fazla olduunu belirtmi ve Dou Anadolu'nun btnlnn korunmasn savunmutur. Erzurum Kongresi'ni dzenlemilerdir. Mustafa Kemal, Sivas Kongresinde Ulusal Dernekleri bu cemiyet aracl ile birletirmitir. En etkili olan cemiyettir.

stanbul'da Mdafaa-i Hukuk davasn desteklemek amac ile kurulan gizli cemiyetler :

1)Gizli Karakol Cemiyeti

stanbul, Kasm 1919 Milli Mcadele'nin balangcnda Anadolu'ya yardmc olmu, sonralar tehlikeli ilikileri nedeniyle kapatlm, yerine Mdafaa-i Milliye Tekilat ve MM grubu kurulmutur. stanbul'dan Anadolu'ya silah ve Cephane karlmasnda nemli bir rol oynad.

2- MM Gruplar :
a) Msellah MM grubu b) MM grubu (Mdafaa-i Milliye)

3- stanbul Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti :

stanbul'da kurulan dier cemiyetler :

1)Milli Kongre Cemiyeti
II. Merutiyet dneminde Trklk fikrini ve Trk milliyetilii hareketini Milli Eitim vastalaryla yaymak amacyla kurulan Milli Talim ve Terbiye Cemiyeti yeleri tarafndan stanbulda kuruldu. Partiler st bir cemiyet olarak kurulan Milli Kongre Cemiyetinin amac; Trkler hakknda dnyada yaplm ve yaplmakta olan propagandalara yayn yoluyla kar koymak ve Trk milletinin haklarn, tarihi vazifelerini, medeni vasflarn belirtmekti. 1919 ylnda Milli Kongre Trkler hakknda tannm yazarlarn szlerini, dnya kamuoyunda Trklerin durumu ve Ermenilerin Mslmanlara yaptklar zulmler hakknda vesikalar ve Franszca eserler yaymlayarak etkili olmutur. Trk vatannn kurtuluu iin btn kurum ve cemiyetlerin birlemesi gerektiini belirtiyordu. nk Trk milleti, ancak bu birlik ve dayanmay saladnda baarya ulaacakt Kuva-y Milliye deyimini ilk kullanan cemiyettir.

2) Milli Ahrar Frkas

stanbul, 4 Mays 1919. Anadolu'daki hareketi desteklemitir.

3)Milli Trk Frkas

stanbul, 23 Kasm 1918. Anadolu'daki harekete bal kalmtr.

4) Anadolulular Cemiyeti :
stanbul, Austos 1921

stihlas Vatan Cemiyeti

Manisa, Kasm 1918 19 Mart 1919 Kongresi ile zmir Mdafaa-i Hukuk-u Osmaniye Cemiyeti'ne katlmtr.

Hareket-i Milliye-Redd-i lhak ve Redd-i gal Heyetleri :

Balkesir Balkesir ve Alaehir Kongresi ile genelletirilmitir. Sivas Kongresi'nden sonra da "Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti" tekilatna dnmtr.

Heyet-i Milliye :
a) Aydn Heyet-i Milliyesi b) Denizli Redd-i lhak Heyet-i Milliyesi Denizli'de 29 Mays 1919'da kurulmutur. Asl Heyet-i Milliye adn tayan Cemiyet, 7 austos 1919'da, Nazilli'de aktedilen bir kongre ile kurulmutur. Nazilli Kongresi bu blgede kurulan Heyet-i Milliye kurulular ile birlemi, Alaehir Kongresi ile genileyerek Bat Anadoluyu iine alacak ekilde yaylmtr. Sivas Kongresi'nden sonra da Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti'ne katlarak, bu cemiyetin ubelerini oluturmulardr. Nazlli Kongresi ile Aydn, Mula, Denizli, Burdur, Isparta ve Antalya, Nazilli merkezine balanmtr.Balanan kurulular arasnda, ine Heyet-i Milliyesi, Akhisar Redd-i lhak, Ske Heyet-i Milliyesi, Milas Mdafaa-i Vatan Cemiyetlerini sayabiliriz.

Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti :

Sivas, 11 Eyll 1919 Sivas Kongresi karar ile kurulmutur. Mdafaa-i Hukuk, Redd-i lhak, Redd-i gal ve dier benzeri isimler altnda kurulan cemiyet ve heyetler tek bir at altnda birletirilmitir. Bu karardan sonra bir ok il ve ilemizde Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti ubesi kurulmutur.

Kars Milli slam ras

Kars, Kasm 1918 17-18 Ocak 1919'da "Cenubi Garbi Kafkas Hkmeti Muvakkate-i Milliyesi" olarak adn deitirmitir.

Kadnlarn kurduu cemiyetler

1.Anadolu Kadnlar Mfaaa-i Vatan Cemiyeti
5 Kasm 1915te Sivasta kuruldu. Vatann btnlk ve bamszl urunda btn Anadolunun birlii almak gayesiyle mitingler ve kongreler dzenlemitir. Vatann savunmasnda kadnlarn da zerine byk grevler dtn belirterek kadnlarn grevlerini yapmaya hazr olduklarn vurgulamlardr. Bu cemiyetin Konya, Nide, Burdur, Aydn, Erzincan, Kayseri, Kastamonu, Eskiehir, Amasya, Yozgat, Pnarhisar, Viranehir ve Kangal'da ubeleri kurulmutur

2.stihlas- Milli Kadnlar Cemiyeti

stanbul, 24 Kasm 1918

3. Anadolu Kadnlar Mdafaa-i Vatan Cemiyeti :

10 Aralk 1919

Milli Cemiyetlerin Ortak zellikleri Mondros Atekes Antlamasna ve igallere bir tepki olarak ortaya kmlardr. Aznlklarn taknlklarna kar kurulmulardr. Cemiyetlerin tabann ounlukla eski ttihatlar oluturmutur. Cemiyetlerde Trklk duygusu n plandadr. Cemiyetler yalnz bulunduklar blgeleri kurtarmak iin kurulmu olup programlar vatann btnl zelliini tamazlar (Blgesel amalarla kurulmulardr). Genellikle basn ve yayn yoluyla mcadele etmilerdir. Ancak igallerle birlikte silahl mcadeleye balamlardr. Yayn yoluyla bulunduklar blgelerde, Trklerin ounlukta olduklarn dnya kamuoyuna duyurarak igallerin hakszln savunmulardr. Kurtulu Savann rgtlenmesine katkda bulunmulardr. Yeni bir Trk Devleti kurma amac tamazlar (Trakya Paaeli Cemiyeti hari). Dman belli bir sre oyalamlardr. Ulusal bilincin gelimesine, yaylmasna, canl tutulmasna kaynak olmulardr. Halkn sava maddi ve manevi ynden desteklemesine nclk etmilerdir. Bu cemiyetler kendiliklerinden olumulardr. Hkmet ya da her hangi bir organn katks yoktur. Birbirlerinden kopuk ve bamsz hareket etmilerdir. Milli Cemiyetler; Sivas Kongresinde Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti ad ile birletirilmitir. Cemiyetler yresel kongreler dzenleyerek siyasi ve silahl mcadeleler yapmlardr. Yararl cemiyetlerin balangtaki en byk eksiklii merkezi bir otoriteden ve birlikten yoksun olmalardr. Erzurum Kongresinde giderilmeye balayan bu eksiklik, Sivas Kongresinde btn derneklerin bir at altnda toplanmasyla tamamen giderildi. Yararl cemiyetler genellikle stanbul ve evresinde kurularak faaliyet gstermitir. stanbulda kurulmalarnn en nemli nedeni, devletin merkezi olmasndan dolay haberleme ve ulamn kolay olmasdr Ayrca basn ve yayn merkezi olmas da etkilidir Cemiyetlerinhemen hemen hepsinin kuruluunda dayandklar nokta Wilson lkeleridir.

TRKLERN OLUTURDUU LLEGAL TOPLULUKLAR

Krt Teali Cemiyeti

ngilizlerin yardmyla Seyit Abdlkadir tarafndan stanbulda kurulmutur. Cemiyet, ngilizlerden destek ve yardm alyordu. Wilson lkelerinden yararlanarak Dou Anadolu Blgesinde bir Krt Devleti kurmak amalanmtr. Dou Anadolu Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti ile birlemeyi reddetmitir.

slam Teali Cemiyeti

Merkezleri stanbuldur. Konya ve evresinde de youn faaliyetlerde bulunmulardr. lkenin kurtuluunu hilafet ve saltanatta grmlerdir. mmetilik dncesini savunmulardr. Anadoludaki Milli Mcadeleyi engellemek iin stanbuldaki baz mderrisler tarafndan kurulmutur.

Sulh ve Selamet-i Osmaniye Frkas

Merkezleri stanbuldur. ttihat ve Terakki kartlarndan olumutur. Padiaha ball savunmulardr.Vatann kurtuluunun, padiahn ve halifenin buyruklarna sk skya uymakla mmkn olacana inanan bir cemiyettir. Merutiyet ve demokrasi ilkelerine bal siyaset takip etmilerdir. Hrriyet ve tilaf Frkas ile ibirlii yapmtr. ngilizlerden maddi destek grmtr.

Hrriyet ve tilaf Frkas

Merkezi stanbuldur. 1911de ttihat ve Terakki Partisine kar olanlar tarafndan kurulmutur. Anadoludaki Kurtulu Hareketini ttihatlar ile ibirlii yapan macerac bir hareket olarak deerlendirmilerdir. Mondrostan sonra Milli Mcadeleye kar i ayaklanmalarda nc olmulardr. ngilizlerle beraber hareket etmitir.

ngiliz Muhipleri (Sevenleri) Cemiyeti

ngilizler tarafndan Sait Molla isminde birine stanbulda kurdurulmutur. ngiliz mandasn savunmulardr. Osmanl Devleti (Vahdettin, Damat Ferit ve ileri Bakan Ali Kemal yeleri) tarafndan desteklenmitir Dernein bakan Fru (Frew) idi. Cemiyetin gizli amac memleket iinde rgt kurarak isyan ve ihtilaf karmak, ulusal bilinci yok etmek ve yabanc mdahalesini kolaylatrmaktr. ngiliz gizli servisince ynlendirilen dernek, ngilterenin dou siyasetini destekler. ngiltere ile Osmanl saltanat arasndaki ilikileri kuvvetlendirmek amacyla kuruldu. almalar Hrriyet ve tilaf frkasnca desteklendi. Asl amac, ulusal direni giriimlerini yok etmektir.

Wilson Prensipleri Cemiyeti

Merkezi stanbuldur. Osmanl Devletinin kurtuluunun ancak ngilizlerin yardm yerine ABDnin mandas ile mmkn olabilecei savunulmutur. Amerika'nn mandasna girerek kurtulmay ve hzla uygarlamay hedeflemekte idiler. Halide Edip (Advar), Ahmet Emin (Yalman) ve Refik Halid gibi ahsiyetler bu cemiyetin nemli isimleri arasndayd. Sivas Kongresi'nde etkili olmu, fakat susturulmulardr. Cemiyetin kurucularndan bir ksm Kurtulu Savanda Milli Mcadelecilere katlmtr.

Milli Varla Dman Cemiyetlerin Genel zellikleri

Saltanat ve Hilafeti bir dnceye sahip olmalar. Milliyetilie kar mmeti bir anlayta olmalar. lkemizde karlar olan byk devletler tarafndan kurulmu veya ynlendirilmi olmalar Manda ve himayeye taraftar olmalar. Milli birlik ve btnl bozmaya ynelik olmalar. Osmanl Hanedann yaatma ve devam ettirme gayretinde olmalar.

Zararl Cemiyetlerin Ortak zellikleri

Emperyalist devletlerin karlarna hizmet etmiler,lkenin igalini kolaylatrmlardr. ayaklanmalara sebep olmular,ulusal kurtuluu bir sre engellemilerdir. Kendi karlarn millet karlarndan stm tutmular,Trk milletinin z gcne ve bamsz yaama azmine inanmamlardr. Mandac olanlar,bamszln mandaclkla salanaca gibi bir gr savunmulardr. Ulusal bilin ve birlii paralamaya almlardr. Ulusal Egemenlik kavramna inanmamlardr. Yararl ve zararl olmak zere kurulan cemiyetlerin tamam Mondros Atekes Anlamasnn meydana getirdii olumsuz artlardan ortaya kmtr. En nemli ortak zellikleri budur. Zararl cemiyetler, igallerin devam ettii srede faaliyet gstermilerdir. Yararl cemiyetler ise Sivas Kongresinde birlik altnda toplanarak milli kurtulu hareketinin sonuna kadar faaliyetlerde bulunmutur.

AZINLIKLARIN OLUTURDUU LLEGAL TOPLULUKLAR

I-RUM CEMYETLER Etnik-i Eterya Cemiyeti
Yunanistana bamszln kazandrmak amacyla kurulmutur(1814) Girit syanna neden olmulardr (1896). I.Dnya Savanda ise Rumlarn yaad tm topraklar Yunanistana katarak eski Bizans canlandrmay amalamlardr. Mavri Mira stanbul'da Fener Patrikhanesinde Yunan Hkmetine bal olarak almtr. Dernein ihtiyalar bu hkmet tarafndan karlanmaktadr.

Mavri Mira Cemiyeti

stanbuldaki Rum Patrikhanesine bal olarak patrik vekili bu cemiyetin bakanln yapmtr. Yunan hkmetinin emirleri dorultusunda hareket eden bu cemiyetin amac; Trakya, stanbul, Bat ve Orta Anadoluda Byk Yunanistan kurarak Bizans mparatorluunu yeniden canlandrmakt. Cemiyet, stanbul, Bursa, Bandrma, Tekirda, Krklareli yrelerindeki Rum aznl, rgtlemek, silahlandrmak, eteler kurmak, Yunanistan yararna kamuoyu yaratmak, ilerleyen igalci Yunanllara yardmc olmak ve Trk halkna kar ete savan srdrme faaliyetlerinde bulunmutur. . Yunan Gmenler Komisyonu, Rum okullarnn izcilik kollar, Yunan Kzlha rgt, baz yabanc okullar ve Anadoludaki Rum kiliseleri bu dernein direktifleri ile almlardr .

Rum Pontus Cemiyeti

lk defa 1904 ylnda Merzifon Amerikan Kolejinde gizli olarak kurulmutu. Merkezi Samsundan Batuma kadar geni sahada Trabzon Rum mparatorluunu tekrar kurmak amacndadr. I.Dnya Sava srasnda Rusyann himayesinde gelimi, atekes sonrasnda Yunanistann gdmnde faaliyet gstermitir. stanbul ve Trabzonda ubeleri vardr. Mustafa Kemal'in Samsun'a kmasnda dolayl rolleri vardr. NOT: Bu cemiyetlerin ortak amac Yunan Megalo deasn gerekletirmektir

Kordos Cemiyeti
Etnik-i Eteryann bir kolu olarak faaliyet gstermitir. Dou Karadenize gmen ad altnda silahl Pontus eteleri gndermitir.

II-ERMEN CEMYETLER Zaven Efendi, Hnak (1887) ve Tanak Styun (1840) Cemiyetleri
Bu cemiyetlerin ortak amac Dou Anadoludaki Ermenilerin bamszln salamak, Ermenileri silahlandrmak ve Ermeni milliyetiliini yaymaktr. Dou Anadoluda bamsz bir Ermeni Devleti kurmak amac ile Ermeniler tarafndan kurulmutur. Merkezleri stanbul Ermeni Patrikhanesi idi . Bu cemiyetlere bal Ermeni ntikam Alaylar byk katliamlara giritiler.

Ermenileri Franszlar desteklemitir. Ermeni ntikam Alay

Adana'da Franszlarn yardmyla kurduklar intikam alay ile byk katliamlara girimilerdir.

III-YAHUD CEMYETLER Alyans srailit ve Makkabi Cemiyeti

Merkezleri stanbuldur. Ancak burada etkili olamadlar. stanbuldaki Yahudi genler tarafndan kurulmutur. Byk srail Devletini kurmay amalamlardr. Trklere kar Rumlarla ibirliine girdiler. Hahamba patrikle birlikte faaliyetlerde bulundu

Aznlk Cemiyetlerinin Genel zellikleri

Mondros Antlamasyla meydana gelen ortamdan yararlanarak kurulmalar. tilaf Devletleri tarafndan kurulmalar ve desteklenmeleri. Anadolu'nun igalini kolaylatrmaya ynelik olmalar. Trk topraklarn paralayarak, Wilson ilkelerine gre milli devletlerini kurmak istemeleri. Milli birlik ve btnlmz bozmaya ynelik olmalar.