Parathnie e librit REFLEKSIONE SOCIOLOGJIKE MBI SHTETIN Pjesa e par e librit n fa t sht nj grupim sh rimesh q adreson prvojat e ndrtimit

t iteteve dhe n prgjithsi t procesit t tranzicionit, i cili si urse edhe shoqrit tjera t ala nga ndi imi dhe referencat ideologji e t shoqris socialiste, hasn n vshtirsi t ll t t vet. Kto vshtirsi n instalimin e demo racis dhe ndrtimit t apaciteteve shtetro tin e Kosovs, ujtoj q ishin specifi e edhe pr sh a se si dihet shtetsia e Kosovs sh rast sui generis, q nn upton nj proces pa z m specifi u involvimi I dors s fa torit ndr ombtar, apo thn me gjuhn sociologji e, fa torit globalist ishte dhe mbetet fa tor determinues I gjitha proceseve zhvillimore n ndrtimin e apaciteteve rreth shtetnde rtimit t Kosovs si vend I ri demo rati . Dilemat dhe dis urset q ishin prezent gjat periudhs (si e am quajtur un t jo violencs) s viteve -90-ta, se a duhet m par me nd apacitetet dhe institucionet demo rati e apo duhet me instalua sistemin e demo racis liberale, pas vitit 1999, pra pas intervenimit t NATO-s n Kosov filluan t marri n nj ahe tjetr. N fa t me ndihmn e bash sis ndr ombtare apo m mir me thn administrats s UNMIK-ut, t EULEX-t, u promovua ideja e ndrtimit t apaciteteve dhe institucioneve demo rati e, q gjithsesi shlir mund t thuhet nu ishte edhe bash ide e qlluar, edhe me vet fa t in se u anash aluan dhe nu u shfrytzuan sa duhet resurset njerzore t vendorve. Ky onstatim, di ujt mund ti du et si pretencioz, por n realitet a oma fun sionon e n jjta linje e asaj q sht identifi uar si rim mbje t Kosovs n t gjitha sferat e jets , politi e (ICO-ja dhe EULEX-I, jan dshmia m e mire), e onomi e (fo usimi n re omand imet e FMN-s), sociale (nu a investime n prmirsimin e gjendjes dhe statusit socia l t qytetarit Kosovar), ushtara e (monitorim dhe menaxhim total I FSK-s), ultur ore (nu a asnj investim apital ulturor I cili do ta unisonte zhvillimin dhe e mancipimin ulturor),etj. Libri n fjal, nu a psua asnj ndryshim nga oha ur jan botuar mendimet dhe sugjerim et e autorit. T gjitha sh rimet te lexuesi mund t zgjojn rshrin e asaj q sht thn jan sh rua ato, pra du e mos dashur t ndryshojm asgj nga oha ur jan sh rua emi da shur q lexuesit t sotm dhe atij t ardhshm ti japim shansin e gjy imit lidhur me t gjit a idet, sugjerimet, mendimet, re omandimet dhe meditimet e autorit, pr ohn ur ai a sh rua pr fenomenet dhe du urit gjegjse. Mendoj se jo qasje, sht fer play edhe pr nj arsye. N fa t, lexuesi prmes gjy imit t vet do t mund t ontestoj, aprovoj, sugje po edhe riformuloj shum ide tjera q do ti hynin n pun ndrtimit t apaciteteve dhe pro it t shtetndrtimit t institucioneve t Kosovs. Kjo mundsi , pr mendimin e autorit sht hnj prezent n to sh rime dhe se jo do t mund t shquhet ndoshta ndr t mirat q mund l y libr. Shpresoj shum q gjy uesi m i mir pr t gjitha q jan thn apo an mbetur pa u thn uesit, pra gjeneratat e reja q pr mendimin tim an sens dhe rezon shum m t avancuar se sa q ishim ne si gjenerat q i ra barra e vnies s themeleve t tij shteti n t pj anit perndimor. Arsyeja, sht e thjesht. Ata nu do t jen t ngar uar pr mendimin tim, e s pari -izmat ideologji , pastaj hipote at e s aluars mbi (pa) prgjegjsin dhe r

lin e tyre pr ta ndihmuar proje tin e shtetndrtimit, ashtu si ishin gjenerata para d he ajo e autorit, pastaj prete stin e t qenit mobil pr t ontribuar n to obje tiva n acionale, si edhe barrn individuale dhe at intele tuale pr ti quar to procese prpara. Pjesa e dyt e sh rimeve u adresohet ryesisht shtjes s statusit, rolit dhe sfidave q omunitetet etni e (n veanti ai serb) do t duhej t loznin n proceset e reja integrati ve t Kosovs. N fa t, t gjitha analizat dhe studimet e bra n t drejtim tregonin se m duhet t paguaj Kosova n relacion me statusin e saj t ardhshm padyshim do t en t bjn munitetin serb, i cili edhe n Proje tin e Pa os s Ahtisarit parashihej nj status i veant e pr mos thn edhe i superprivilegjuar, u ata prve t drejtave t garantuara me tetut do t en edhe t drejta tjera plus pr dallim nga shumica absolute shqiptare! T gj itha sh rimet prsh ruhen me nj elo uenc t dshmimit t arsyeve, sh aqeve dhe pasojave q do t sjell nj Proje t i till. Detyrimisht, pas pavarsis s Kosovs, t gjitha pi at A riane, e desht q t futen n Kushtetutn e par t Republi s s Kosovs, u thuhet se 30% tij do umenti i pr asin statusit , raporteve dhe pozicionit t omuniteteve pa ic q j etojn dhe veprojn n Kosov. Ky te st nu pretendon te analizoj as dis urset e as manif estimet e tyre dis urseve lidhur me statusin as social e as politi o-e onomi t omuniteteve pa ic, n fa t ajo a pretendohet tu a t bj m shum me prsh rimin e pre ve q an apo ishin n realitet sh rimet dhe analizat e t tjerve pr t shpjeguar fenomen n e dis riminimit dhe segregacionit t mundshm t tyre omuniteteve ne realitetin e r i t paslufts, si edhe mundsin e in orporimit t tyre omuniteteve n t realitet t ri er priviligjuar. Aludimi tu sht te hapat q do t duhej ti marr si estabilishmenti nd ombtar dhe qeveria e Kosovs n implementimin e: pajtimit ndretni , modeleve t ooperim it, a omodimit, tolerancs, vendosjen e standardeve lidhur me t zhvendosurit, pasta j modelin e pajtimit, ompromisit, yjes se omuniteteve n realitetin e ri politi prmes institucionit t decentralizimit q edhe de jure omunitetit serb ti garantohet e drejta e pjesmarrjes n procesi n shtetndrtimit gjysma t Kosovs.Detyrimisht, sh rim et e saj natyre n periudhn e paslufts pr shumicn a oma e deliriuar ishte vshtir pr uar dhe sidomos avancuar pozitn e omuniteteve pa ic, e sidomos atij serb. Ky ster eotipizim isha me thn sillej sidomos n qarqet nacionaliste t paslufts q assesi nu i shin t vetdijshm se mimi pr t pavarsi t ushtzuar do t duhej paguar me avancimin ve t minoritetit serb, sepse ashtu e parashihte plani i Ahtisarit, q n t periudh nu ontestohej edhe gjithaq edhe pr sh a se a oma nu ishin evidente ompromiset q d uhej br ndaj serbve n mnyr q t filloj me von seria e njohjeve nga ana e shteteve ryesisht perndimor. Pra, thn m thjesht, a oma opinioni i gjer dhe qytetaria osovar e nu i dinte detajet e ompromisit, si n Rambuje, ashtu edhe n bisedimet e mvonshm e t njpasnjshme me delegacionin serb. Ideja e sh rimeve t saj natyre ishte q n t faz t hutis e m von si u vrejt edhe statusit t superprivilegjuar, t jepen sqarime n vija t trasha se a n t vrtet u dha serbve se sa t tjerve. Pastaj, prse duhej br to ompromise t dhimbshme n favor t s s s mvonshme t pavarsis s Kosovs q do t bhej gadi nj de ad m von nga Qeveria e K, Qeveri e Kosovs) n periudhn e paslufts. Thn m thjesht, ideja e ompromiseve t dhim me q u desht Kosova ti bj arshi lobuesve dhe sponzoruesve t pavarsis, asnj her nu li e. U deshn t alojn disa vite t paslufts n mnyr q ato t dalin n shesh dhe hetoh tira jan t implementohn n pra ti n e re q a oma a synime dhe obje tiva t ontestimit realitetit q u rijua edhe me gja un e dshmorve. Do thn rejt n fund q a oma nu e a arr si thuhet vizn y proje t i ompromiseve t dhimbshme edhe pr sh a se ideja e nj shteti nacional, pra t natyrshm dhe gjithsesi t prbash t i shqiptarve n Ball an, a oma ht ide q i a ithtart e vet jo vetm n elitat e reja politi e por edhe n qytetari q di m dits sht du e uptuar se shteti i ri i Kosovs, nse don ti ngjaj shteteve tjera pr duhet padyshim t marr iniciativa t reja shtetformuese sepse vetm shtu dshmohet pje ur ia dhe standardi i mbijetimit n proceset e reja globalizuese.