Trc nhng tnh hung kh x trong vn hc Vit Nam on Xun Kin

1 Trong mt thin kho lun v hai mi nm vn hc min nam 1954-1975, V Phin c ngm ngi v s bt hnh ca vn hc min nam, rng n thiu nhng nh ph bnh v nghin cu chuyn nghip nn khng c vinh d lu gi trong lch s sau ny. Tc gi c l phn no khi t ra quan ngi v th on ca nh cm quyn cng sn trong m mu nh tro vn hc khng tin khong hu trong lch s (1). Qu tht, qua bao nhiu thi k chia ct, cc triu i phong kin xa cha tng c th tiu nn vn hc ca k bi trn cng bc qun chng nhn mt nn vn hc xa l vi h. Sau khi trung hng, cc vua L khng bao gi ra lnh cm on lu hnh cc tc phm th ca t ph ca cc tc gi nho s theo ph nh Mc. Cng th, Gia long ch c tr th Quang trung v l do c nhn ch khng h c tm a gii tn hoc hm da khng b cc vn nhn thi s cng tc vi nh Ty sn trc kia. Phan Huy ch hay Ng Th Nhm c b trng tr th ch vi t cch l nhng trng thn ca vua Ty sn, hon ton khng phi v l do vn hc. Ch c ngi cng sn Vit nam mi nhn tm th tiu nn vn hc min nam thay th bng b phn gi l vn hc gii phng min Nam. m mu c thc hin kh chu o. Hnh ng th tiu c mt nn vn hc d c d mu chu o v c chuyn ch c nh cm quyn Vit nam hin nay d sao cng ch l mt s cng bc c tnh cch chnh tr hay hnh chnh. S thc th nn vn hc khng bao gi c th b th tiu c, v l n vn c ngi c hai min nam bc gn gi cc tc phm vn hc ra i t 1930 n 1975, d ng Cng sn khng cng nhn chng. Trng hp vn hc lng mn thi k 1930-1945 l mt th d. Trong mt thi k di, ng v nh cm quyn ch th cc nh nghin cu v ph bnh c tnh ph nhn gi tr ca mng vn hc ny. Vn kh th vin l phng tin lu tr kh an ton i nhng t sng chnh tr cung nhit v m qung tri i, tt c nhng g ng c vi thi gian s vn tn ti. ng bun chng l tnh trng khim khuyt trm trng mt truyn thng lu gi di sn vn hc x ta. Thin nhin c tha phng tin tiu hu ti liu

vn hc: kh hu nhit i, thin tai; thm nhng tai ha do con ngi gy nn nh chin tranh, ho hon, nhng t cn qut vn ho phm do cc nh cm quyn km thc... Chng y cng bt hnh cho di sn vn hc lm ri. n nh s th i vi vic gi gn ti liu th qu tht lm thit thi rt nhiu cho cc th h sau trong vic nhn din cc th h vn hc thi qu kh xa xm. ng ni g n vic tm bn tho hay nguyn co nhng bn in tc phm Truyn Kiu ni ting ca Nguyn Du th k trc, ngay c ca nhng tc gi cng thi vi chng ta nh V Hong Chng hay Thanh Tm Tuyn chng hn, cng khng d g tm c lu tr vo mt th bo tng vn hc lin quan n cc tc gi ni trn. Hu qu ca s th thiu st truyn thng lu tr ti liu vn hc ny tht l nghim trng. Nhng ai tng kinh nghim v nghin cu, ging dy vn hc Vit nam u gp rt nhiu trng hp kh x v nhng quyt on vn hc li thng ch da vo c s tc truyn, hoc nhng khu thuyt v bng. i , c th chia cc trng hp kh x ni trn thnh ba nhm nh sau: (1) Vn lin quan n tc gi. C hay khng mt H Xun Hng -tc gi ca nhng bi th nm ni ting thng c truyn tng? C my nh vn cng tn l im, v b im no l ngi c th dch nm Chinh ph ngm khc sm nht? C th tm c bt chng no xc nh r tm s Nguyn Du khi vit Truyn Kiu? Mi xc quyt trong cc sch nghin cu u khng da trn mt bt chng no ngoi tr nhng tc truyn. (2) Vn lin quan n tc phm. Nhng bi th no trong di co Quc m thi tp do Trn Khc Kim khc in nm 1868 thc s l ca Nguyn Tri? Bi Vn t Nghi s Cn giuc ca Nguyn nh Chiu cng nh cc sng tc khc ca ng u l nhng sng tc ng khu v do ngi thn ca nh th chp bt. Vy th c th c c mt vn bn no gn vi phong cch ngn ng ca ng hay khng? (3) Vn lin quan n nin i, thi i. c nhiu tranh lun v thi im sng tc Truyn Kiu, ngi th cho rng Nguyn Du vit tc phm ny trc nm 1813 l khi ng nhn ra lm quan vi triu nh nh Nguyn; nhng n nay vn khng tm c ti liu no kh d soi sng vn ny. Nhng tc phm truyn nm nh Lm tuyn k ng, T cng phng s, Truyn Vng Tng ra i lc no? Thit tng i vi mt tc phm nh Truyn Kiu th thi im sng tc x xch mt khong thi gian ngn khng lm thay i gi tr tc phm, c chng l hiu c thm tm s ca Nguyn Du i vi thi th. Ngc li, i vi nhng tc phm truyn nm vit di hnh thc cc bi bt c ng lut l mt hin tng th v, v gii c nhng cu hi v nin i s ng gp rt nhiu vo vic tm hiu ngha v gi tr ca tc phm.

Thng thng, khi gp nhng trng hp kh x nh th, ngi nghin cu hay ging dy nh da vo truyn ngn t nhng tc gi c thm quyn. Bo rng bn dch quc m Chinh ph ngm khc l ca Phan Huy ch ? Nhng sch v xa nay vn bo l ca on Th im c! Hoc gi, lm sao tin c rng mt giai thoi no l tht s ni v Nguyn Cng Tr? Th c L Thc bo th! nhng ni c truyn thng nghin cu vn hc thng c nhng hc gi chuyn nghin cu v mt tc gi hay mt tc phm, cho nn nhng tm ti pht hin v tc gi v tc phm c th l nhng kin gii c gi tr, c thm quyn. Truyn thng ny cha c Vit nam. K t khi sinh hot nghin cu vn hc c quan tm trong hot ng hc thut v ging dy, nc ta hnh thnh mt i ng nh nghin cu vn hc s ng o. Sinh hot ph bnh vn hc cng tin nhng bc di. Nhng cha c nh nghin cu no dc c i mnh nghin cu Nguyn Du hay nhm nh vn Nguyn Tin in. Cha c ai b cng nghin cu nhm nh vn trong gia nh Ng Th, Nguyn Huy, v Phan Huy. Cng cha thy c nh nghin cu no quan tm chuyn bit n mt th h, mt khuynh hng vn hc thi hin i, mt tc gi hin i nh Nht Linh, Nguyn Tun, V Hong Chng... Trong hon cnh sinh hot nghin cu ph bnh nh th k cng kh m ni c ai l ngi c thm quyn c ting ni quyt nh v nhng vn vn hc Vit nam. Chng ta khng bi bc ln ting ph nhn cng phu su tp t liu ca c L Thc khi bin son tp sch v Nguyn Cng Tr n hnh nm 1928, nhng khng v th m c th bo c l ngi c thm quyn v cc vn lin quan n Uy Vin tng cng. V y tht l mt iu ng tic cho sinh hot nghin cu ph bnh vn hc Vit nam. Xin n c trng hp di y lm c s tho lun. 2 Ti sao cc sch nghin cu vn hc Vit nam li thng ghi chp tn ngi dch nm bi th di T b hnh l Phan Huy Vnh? Ngc thi gian th c th thy s bt nht xy ra t khi c mt s sch bo ch quc ng n hnh vo u th k xx trong iu kin vn hc Vit cha c v tr xng ng trong sinh hot gio dc v nghin cu, sinh hot hc thut cha c nn np nghin cu vn hc dn tc. Trong sch ni v s nghip v th vn Nguyn Cng Tr in nm 1928, L Thc cho l tc gi ny din nm bi th ca Bch C D. Bn quc ng T b hnh trong sch ca Nguyn Quang Onh

in nm 1930 (2) ghi l ca Phan Huy Vnh. Sau , ng George Cordier ghi theo L Thc m cng cho rng Nguyn Cng Tr l dch gi (3), v Trn Trung Vin (4) cng ni theo m ghi Phan Huy Vnh l son gi. Khng th no d tm c l cc son gi ni trn y da vo ti liu ch xc no cng b nh th. T n nay, nhiu sch gio khoa tip nhau ghi theo ba nh trn m mc nhin th nhn Phan Huy Vnh l son gi. S kin ny cho bit rng chng c - nu c th gi y l chng c - lm khi ch l mt vi li ghi chp khng ly g lm xc quyt ca mt tc gi i trc nhng ngu nhin ng vai tr mt ngun t liu trch dn cho ngi sau. Trong khi i tm t liu v dng h Phan Huy, chng ti thy ch ring trong mt quyn Lc truyn cc tc gia Vit nam ca nhm Trn Vn Gip (5) thi c my ln mu thun trong vic cung cp s kin, d lm lc hng tm ti: tn cha Phan Huy ch c ghi l Phan Huy ng (t. 1, tr. 334 v 336), nhng ch khc li ghi l Phan Huy Cn ( tr. 338); Phan Huy Thc th c ch ghi l em ca Phan Huy ch (trong khi ng ch l con), ch khc li ghi l con ca Phan Huy Vnh ( trong khi ng l cha ). Trong ln ti bn nm 1971, nhng sai lm va ni c nh chnh, nhng nghi vn v tc gi bn din nm T b hnh vn cha c gii to khi nhm son gi u ghi hai cha con Huy Thc v Huy Vnh l dch gi. (t.1, tr. 381 v 389). Khng ai ph nhn cng phu v kinh nghim nghin cu ca c Trn Vn Gip, nhng trng hp nh va nu cho thy gi tr ca ti liu rt cn phi c thm nh cn thn th mi trnh c nhng sai st ln. Tr li trng hp bn dch T b hnh, nh thy, c nhiu ngi bin son sch chp tn ngi dch l Phan Huy Vnh. Nhng li cng c tc gi ghi l ca Phng nh Nguyn Vn Siu (theo Hoa bng), c ngi li ghi l ca Hi vn Nguyn Cng Tr (theo L Thc), c ngi li khuyt danh (theo Bi K v Nguyn Hu i). Ngoi tr Trn Trung Vin bo l c tham kho gia ph h Phan, cc tc gi khc u da theo tc truyn. V dng nh t y n khi Th Hc duyt li vn khi xut bn quyn sch nh Bi ht T b, khng thy c ai xem li cc chng c xem c g ng bn ci. Tuy nhin, mc mt quyn sch gio khoa bc trung hc, Th Hc khng th lm hn c na so vi li kt lun khim tn ca ng: ... ta c th da vo chng ngn nh h Phan v cng vi vi nh a thch (trong Nam phong tp ch, trong cun Ngm Khc ca Nguyn Quang Onh v trong cun Vn n bo gim ca Trn Trung Vin, do Trn Trng Kim v Trn Tun Khi nhun sc...) tm nhn Phan Huy Vnh l dch gi bi T b, nht l dng h Phan u ni ting gii th nm: Huy Vnh vi thn ph l Huy Thc v t ph l Huy ch (6).

Xt k ra th c l Trn Trung Vin nhm khi bo rng ng cn c vo gia ph xc quyt danh tnh dch gi bi ht T b. Hin nay cn truyn hai bn Gia ph dng h Phan Huy, mt bn ta l Phan gia th ph t lc do Phan Huy Qunh (1775-1844) son v vit li ta nm 1826, mt bn c ta l Phan tc cng ph, do Phan Huy Dng son nm 1890, sau li vit thm bi ta vo nm Duy Tn th nht (1907) v i thnh Bn tc cng ph tn bin, c ghi chp cc nhn vt i sau (7). Phn vit v Phan Huy Thc, gia ph ghi r rng nh sau: ... Tc phm gm c: Hoa thiu tp vnh, T b hnh din m, Nhn nh vn p v mt s kh nhiu cc tu ngh v in l, th vn th ng kh nhiu nhng nay tht lc c. Quyn Nghin cu v ph bnh bn dch T b hnh ca Hong Ly v Trng Linh T (8) c chp in li trang gia ph ny cng vi chn dung truyn thn ca Phan Huy Thc do mt ha s Trung quc v nhn khi ng i s bn . Ngoi ra, ng Hong Xun Hn cng cho bit l Phan Huy Thc son c Bn n thn (9) v mt ngi con chu dng Phan Huy l Phan Huy Chim cng cho bit Phan Huy Thc l tc gi Nhn nguyt vn p na (10). Hai tc phm sau ny khng thy nhc trong tiu s, khng r cc v trn cn c trn ti liu no. Duy c iu chc chn l gia ph dng h Phan Huy khng h nhc n tc phm nm no ca ngi con l Phan Huy Vnh m ch nhc ti mt trc tc bng ch hn nhan Nhn trnh tu bt tp. ng Phan Huy Chim chnh l ngi u tin t li vn danh tnh ngi dch T b hnh v Chinh ph ngm khc din ca. Trong l th gi tp ch Nam phong, ng nh chnh vn dch gi cc bi vn ni ting va k, da trn gia ph v cc ti liu cn gi c trong dng h (11). Tic thay, bnh bt bo Nam Phong khng t vn mt cch r rng, xng vi tm vc ca n, c l v hon cnh nm 1926 cha thun li cho vic nghin cu hc hi vn hc nc nh nn hc gii chng bun quan tm? Ngy nay, chng ta c th xem ni dung bi bo ca ng Nguyn Hu Tin vit trn mc Vn uyn ca tp ch Nam phong ni trn nh mt chng c vn liu c tm vc quan trng. Trng hp danh tnh ngi din m T b hnh ng ra khng phi l chuyn cn nhiu giy mc n vy, nu nh cc nh nghin cu i trc thn trng v chu kh tm n nhng ti liu ng tin nht nh nhng bt chng, bn tho, hay gia ph chng hn. Ti liu cn , ch cn thm tra ti liu l xc nhn hay bc b mt tc truyn v cn c. Cho nn tht ng tic khi Phan Huy Chim gi mt l th n to bo Nam phong yu cu nh chnh mt s ng nhn do hc gii gy nn lc by gi th ngi bnh bt Nam phong tp ch khng nu bt c tm quan trng ca mt l th nh th. V cng tht l

ng tic khi S Vn ha-Thng tin H sn bnh cho n hnh quyn Phan Huy Ch v dng vn Phan Huy (12) khng gip gii nghin cu cc ni bng cch trng dn nhng ti liu cn li v rt qu gi lm sng t nhng vn ang l nhng nghi vn ca hc gii. Trng hp dch gi T b hnh cho ta hiu rng tnh khoa hc ca cng vic nghin cu vn hc th hin tnh cch xc thc ca ti liu tn tr. V trong mt chng mc no cc nh nghin cu Vit hc c th lm c iu ny vi khi ti liu hn nm cn tn ti n nay. Gii nghin cu c th vin dn nhng kh khn, thiu thn t liu bng lng vi nhng lun chng d dt nc i, nhng l vi nhng trng hp no khc, khng phi i vi loi vn nh dch gi T b hnh nu trn. 3 Tuy nhin, nh trnh by, vn hc Vit nam tri qua bao nhiu tai ha lm tiu tn nhiu du vt ti liu gi l ti liu gc. Nghin cu vn hc nht l vn hc thi c in - m nht mc i hi nhng chng liu xc thc nh vy th lm khi vnh vin khng tm ra c hi vng, bi l hon cnh t nc chng ta khin cho rt nhiu sch v c tiu tn i nhiu, chng cn bao nhiu m gi ra i chng. Nu c nht mc i hi chng liu minh nhin th khng khi ri vo cn bnh gio iu, duy s mt cch c chp. Tng khng l th khi nhc li y mt s vic ng cho nhng nh duy s cnh gic: nhng nm u th k xx, H ni c mt do cc gia nh cn tn tr c nhiu sch c (c Nm ln Hn) c phen pht ti nh nhng t rao mua sch do Trng Vin ng Bc C pht ng sung vo th vin Hn-Nm ca Trng. c nhiu tay li bun thu chp nhng sch v cu Trung Hoa hay ca nc ta, nhng bt chp ngha l, bt chp s thc, h ngy to nhiu sch v kim tin b ti. Sch Lnh Nam dt s l mt trng hp nh vy, k bn sch chp nguyn vn mt cun tiu thuyt cu Trung Hoa, ch sa i tn h tc gi bin mt quyn truyn ca ngi Hoa vo triu i nh Thanh thnh mt quyn truyn cu ngi Vit vit ra t i nh Trn! Chng ta t hi: cn bao nhiu nhng ngy th nh vy ang yn n nm trong kho sch Hn-Nm th vin Bc C c m cha c nhn din? Nc ta cha c truyn thng hiu khm hc v kho nh vn bn hc vi nhng i hi nghim ngt ca khoa hc ny. Gii sinh hot vn ha ca ta thng c thnh kin sai lm rng nhng ngi nghin cu kiu t a t b y tht l mt s tha thi v ch ca sinh hot ch ngha. Tt nhin l thnh kin

khng phi t nhin m c, m xut pht t nhng cng trnh kho nh ca mt s ngi i trc c rt nhiu khuyt im v nng c ch quan. Ch quan, l mt sa ly nghim trng i vi ngi nghin cu vn bn hc. Trong bu khng kh hc thut nh vy, nhng cng trnh ca Hong Xun Hn thng c n nhn mt cch d dt, th . ng c phn cng hin xut sc vo vic t nn mng cho ngnh nghin cu vn bn hc c Vit nam qua mt s cng trnh ln, ng k nht l: Chinh ph ngm b kho (Nxb Minh tn, Paris, 1953, 332 tr.) v Bch Cu k ng (Nxb i hc, Hu, 1964, 182 tr.). Quyn B kho cho n nay vn cn l mt cng trnh to ra nhiu tranh lun v nhng kt qu kho chng cu n. Tc gi s dng nhiu ngun ti liu c khc nhau, nhiu tm mc quan trng khc nhau, xt li mt nghi n tng chng khng cn cch g kho chng na. Tc gi tr ti liu trong sch c mt cch thng minh, v i n kt lun rng bn Chinh ph ngm hin nay chnh l bn dch mi nht v do Phan Huy ch din m. Lun im cu Hong Xun Hn rt cht ch, c y tnh cch thuyt phc, nhng chng may l nhng kt lun kia i ngc li nhng tc truyn bt r t ngt na th k nay. Cc nh nghin cu ph bnh vn hc thng da trn tc truyn khng cng nhn c thuyt cu tc gi, ng thi gi li mt nim tin t nhiu du dng, huyn hoc v mt ti danh n gii. B sang mt bn ci nim tin ng mn y, hy ch gii hn trong vic nghin cu vn hc vi nhng i hi khoa hc, chng ta c th lm g hn nhng g ghi chp trong sch B kho? Trng hp Chinh ph ngm din ca chnh l trng hp m s gii p cc nghi n khng ch nm vic thm nh s liu (nh c lm trong sch B kho) m cn c th i tm nhng chng c bn trong vn bn. Mi tc phm vn hc l mt cu trc t th c nhng tnh cch ring bit ca n. Mt tc phm hay l mt chnh th r nt hn na, v n hnh thnh cho n mt dng v ring khng th tan ln. Nhng tnh cch ring bit cu mt tc phm lm nn phong cch ring ca n. Cng th, mt tc gi c nhng phong cch ring khng th ln c khi ta so snh nhiu ngi vi nhau. Vy th, nm bt vn phong cu mt tc gi hay mt tc phm s c nhiu ngha trong vic nghin c vn hc, v nm c vn phong l gi c mt chng c ni ti rt c bn, mt loi chng c cp mt trong nghin cu. Tr li Chinh ph ngm, c th nu c phng hng tm ti mi, b sung thm nhng thnh tu trong cng trnh b kho trc y: nu c th nm bt c phong cch sng tc ca tc phm v cc tc gi lin quan n nghi n ny th c th gii quyt c vn dch gi bi th nm ni ting c

truyn tng lu nay l ai. Trc nay cng c ngi p dng phong cch hc vo vic nghin cu vn ny. Son gi da trn mt gi nh khoa hc l: mi giai on vn hc c mt phong cch th loi ring. T , ng a ra mt thuyt: trong s nhiu bi din ca Chinh ph ngm, bi no mang tnh cch hon chnh nht cu th loi ngm v th c nhiu nht nhng phong cch th loi ny s l bi din ca sau cng. Ni dung ton b quyn sch Th gii quyt vn din gi Chinh ph ngm cu Nguyn Vn Dng (Nxb i hc, Hu, 1964) chnh l tm hiu s tin ho cu th vn song tht lc bt v trnh ngh thut din ca ca bn bi Chinh ph ngm m Hong Xun Hn su tp c. Tc gi i n kt lun l: bi A (tc bi din ca quen thuc lu nay) tha hng cc u im gt hi c qua qu trnh tin ha ca th loi song tht lc bt, ng thi cng t c nhiu nht nhng tin b v mt ngh thut din ca so vi cc bi khc. C hai lun c u cho thy bi din ca hay nht l bi ra i mun hn c, v ch c th l cu ngi sinh sau mun hn c - tc l Phan Huy ch (1750-1822); cn bi B l bi ra i sm nht, ch c th l ca mt ngi thuc lp lo tin bi - tc l c th ca b on Th im (1705-1749). Cch gii quyt vn nh th l da trn phong cch hc lch s (stylistique diachronique). Ngoi hng nghin cu theo chiu lch i, cn c th i tm nhng chng c tim tng bn trong cu trc ngh thut tc phm. l hng nghin cu phong cch hc cu trc (stylistique synchronique ). Ngn ng l phng tin biu hin th gii ni tm. Mi nh vn thng c nhng li chn la khc nhau nhng cch din t cho ring mnh. Nhng kiu chn la chnh l du hiu ca phong cch tc gi. Chnh l t s chn la phong cch m cng t mu o, hai tc gi s dng hai li din t khc nhau: o chng ta rng pha, Nga chng sc trng nh l tuyt in. (Chinh ph ngm) Tuyt in sc nga cu dn, C pha mi o nhum non da tri. (Truyn Kiu) Vy th ngi nghin cu c th i ngc li qu trnh tm l sng to ca ngi sng tc phn tch v h thng ha, m hnh ha nhng kiu chn la ngn ng m cc tc gi s dng nhn din phong cch tng ngi. Phong cch mt tc gi hnh thnh t bi cnh tm l, vn ho m tc gi tha hng c trong cuc sng; cho nn nhng tc gi c o, rt d nhn ra

phong cch sng tc cu h th hin trong nhng nt v ring v ni dung cng nh v ngh thut tc phm. Tm l hc sng to ngh thut c nhng c s vng chc kt lun rng vn sng, vn nhn thc v tm s cu mt tc gi (tc nhng yu t thuc bi cnh tm l, vn ho ca mt nh vn) th hin ngay t nhng tc phm u tay, v cng v sau s ch cng hon chnh thm m thi ch ct li ca phong cch hnh thnh t bui u. Nhng truyn ngn u tay cu V Phin thi k vit Ngi t hoc Ma m cui nm c nhng nt rt ring ca V Phin: nhng phn tch tm l sc so, c hm hnh, ni c n m nh khng ngui mt k thiu qu hng... Sau ny, ng vit Th nh hay m xun trng sng, V mt xm qu... khi ngi bt gi gin thm, nhng hu nh nhng ch , nhng ngh thut din t u vn gi nguyn vn nhng dng v ring hnh thnh t bui u. Cng th, c vn Nguyn Tun nhng thi k sau, ngi ta vn thy r rng nhng phong thi mt ln tm thy trong Vang bng mt thi. C th, cc tc phm k tip nhau ra i ch nh hnh r thm, lm chn chn hn phong cch tc gi m thi. Cho nn, nu nm bt c nhng tc phm u tay ca mt tc gi, ngi nghin cu c th tm hiu chnh xc hn nhng tnh cch ring cu phong cch mt tc gi. Nh th th mt tc phm ngh thut, mt ngh s sng tc u mang phong cch ca mnh, lm nn ci c o cu mt tc phm hay mt tc gi. Tuy vy, ngi ta cng cn c th nhn ra phong cch cu mt th loi sng tc vn hc ngh thut, phong cch ngh thut ca mt thi k vn hc ngh thut na. Cng l phong cch Nguyn Du nhng th ch hn cu ng c khc vi Truyn Kiu hay Vn t thp loi chng sinh. Cng nh th, nhng nhn gc cnh khc, ta li thy th ch hn v nhng bi th nm cu Phan Huy ch khc nhau nhiu nhng gp chung li th chng c nhng nt ring so vi th vn ngi no khc. mt bc khc, thi ca Nguyn Du ln Phan Huy ch cng c nhng nt phong cch ging nhau nu ta so snh h vi cc tc gi khc mt thi k sau nh Nguyn Cng Tr chng hn. Trng thnh trong thi bui si sc nhng dng bo cu lch s, Nguyn Du v Phan Huy ch c nhng np gp tnh cm cu mt th h m tm s on trng khng th no c c y nhng tnh cch cu n th h ha bnh, hm h trong khng kh xy dng m Nguyn Cng Tr hay Cao B Qut chia s sau ny. Phong cch mt thi k vn hc no Vit nam vn thng lun tc ng n phong cch th loi sng tc trong mi quan h bin chng. Ht ni l mt c sc cu th h nh vn i Nguyn hiu l mt th loi vin mn nhng dng v ring; d cho trc , ht ni manh nha t li ht ca nh,

nhng cha bao gi n c chun nhn l mt th loi hon chnh. Th loi song tht lc bt cng th, n c hnh thnh t rt lu, ngc ln mi tn th k xvi, vi nhng bi ht chc lng kiu nh Bt gip thng o vn ca L c Mao, nhng mi n thi L mt- Nguyn s, khi tm s c n, khi s mt mt nim hnh phc n mc cao im sau bao nhiu nm li lon v phn ha trm trng, th loi song tht lc bt mi chn mui nhng yu t khch quan nh hnh phong cch cho n: th loi sng tc ngm khc hon chnh v c nhng sng tc tuyt vi. Nhng khc bit gia cc tc gi, tc phm, th loi hay cc thi k vn hc l s khc bit xut pht t nhng iu kin cu lch s ch khng phi l nhng s kin tnh c may ri. Nhng yu t cu hon cnh bn ngoi x hi gp phn to nn nhng dng v ring cu tm tnh con ngi v th h nhng con ngi. Nhn mnh nh th thy r l nghin cu phong cch vn hc chng phi l hng nghin cu hnh thc thun ty theo kiu Roland Barthes khi nghin cu Racine, hay nh Jean-Pierre Richard khi nghin cu th Mallarm. Tch mt tc gi hay mt tc phm ra khi hon cnh lch s, x hi, ta s khng hiu c khun mt tht cu i tng nghin cu na. Thnh th, chng ti hiu nhng chng c bn trong nh mt cu trc hon chnh nhng dng v ring nhng nt phong cch ngh thut c hnh thnh trong nhng iu kin no ca lch s x hi v vn ha. Ni th khng c ngha l ch ch tm i tm nhng yu t bn ngoi xem chng tc ng n cu trc ngh thut nh th no. y l mt bin tng khc ca quan im duy s. Phi xut pht t chnh tc phm, chnh s nghip mt tc gi mi c th phn tch v h thng ha c phong cch ca tc phm hay mt tc gi. Cho nn, phong cch nh vn khng phi l mt sn phm xa l g, n rt hin thc trong s nghip mt tc gi, mt thi i, mt th loi sng tc. V -d nhin- trong mi tc phm ngh thut ng ngha, hnh thnh mt phong cch ca n, khng th c hai ba tc phm ng dng. Vy th, phong cch l l lch tht nht cu tc phm, tc gi, th loi, hoc c thi i vn hc. Nghin cu phong cch, do vy, c ngha tch cc, nht l i vi vn hc Vit nam, khi m ti liu vn bn, s liu cn li qu mng manh v thiu chnh xc. C mt iu kin cn yu i hi nghin cu phong cch ngh thut l: phi da trn tc phm chnh xc, khng qua tay nho nn cu nhng k sao chp ty tin n mc bin dng hn khun mt ban u. V th m nghin cu phong cch th H Xun Hng khng th khng m xi n tp Lu hng k ca b; cc nh nghin cu xa nay thng vn ch bng lng vi nhng

phn tch cc bi th tng truyn l cu b, nhng nu i chiu vi chnh tc phm cn lu li v c phn chc l cu b, tt s nhn ra hai phong cch khc hn nhau, a n mt mi hoi nghi ln v dng v b cha th nm trc nay vn thng c v ra v gn cho b. Cng c khi mt tc phm b sa i nhiu nh Lc Vn Tin cu Nguyn nh Chiu t ra khng mt gi tr nghin cu phong cch, v chnh tc phm ny ra i trong iu kin truyn ming, v ni dung tc phm l d kin chnh xc hn l vn t cu n. Phong cch Chiu -do vy- vn hin ln sng t trong tc phm u tay n Cho n nay, mt s sch kho lun v vn hc thi Ty Sn vn cn by t mt ni hoi nghi ln v ngh thut th Phan Huy ch, nht l ngh thut th nm cu ng. y th m cha c mt n lc phn tch phong cch vn chng cu chnh tc phm D am ngm lc cu ng hin nay vn cn tn tr cc th vin hn nm. Cc nh nghin cu truy tm rt k trong cc ti liu th tch ri cng phi tha nhn cng vi Hong Xun Hn rng cc sch v c (cng thi v i sau) u khng c chng c thun li cho vic ginh tc quyn bn dch nm Chinh ph ngm cho b on Th im, ngoi tr mt bt chng mong manh cu V Hot trong li bt cho bn khc in nm 1909. V mc d cc phn tch ca Hong Xun Hn rt cht ch, theo quy cch cu khoa vn bn hc, cng thm vi nhng phn tch nghim tc cch t vn v gii quyt vn theo hng phong cch hc lch i, s ng cc nh nghin cu vn cho rng cha c y bng chng ng tin. Nu hiu bng chng ng tin theo ngha l c bng chng khoa hc th -nh trnh by- cn phi phn bit hai th lun c: mt th chng c minh nhin nh trng hp tn tui ngi dch T b hnh trn kia, mt th khc da trn nhng suy l t trn ch da l chnh cc ti liu vn bn. Vn l: nu cha hi lng vi nhng chng c c vi l do l cha tnh cch thuyt phc, th phi c nhng n lc mi i tm nhng d kin mi. Cc chng c mi kia phi ni ln c cc bn sc thi ca Phan Huy ch, da trn c s vn bn xc tn cu ng l D am ngm lc. Ngy no ta cha c phn tch vn phong D am mt cch thu o m ch da vo nhng nhn nh vi v cu vi nh nghin cu thiu cng tm, th ngy y vn cha th khng quyt nh ai rng vn nm Phan Huy ch nng v so ng v km thanh thot t nhin, hay l vu khot hn, cho rng th vn nm ca Phan Huy ch cha t ti k thut iu luyn (13). c nhng bi vn t nm v th ch hn cu ng mt cch thu o, ch thy mt tm hn th nh hnh t nhng ngy tui tr, t ra mt ti ngh s dng ngn ng chut lc v giu hnh tng. Bc quan trng k tip phi l m hnh ha nhng nt phong cch th xem c kh nng no trng hp gia hai phong cch th trong D

am ngm lc v Chinh ph ngm khc hay khng. y chnh l mt gi thuyt khoa hc cn i n nhng n lc thc t m ngn ng hc c th gp phn ca mnh. 4 Mt vi trng hp kh x c lm lt trn kia ang phn nh mt tnh hnh kh khn cu b mn nghin cu vn hc c cu Vit nam, lm cn tr nhiu cho nhng tm hiu kho tng vn hc phong ph cu cha ng chng ta. Khng phi nh th l ht hi vng gii p nhng vic tn nghi. Nu gn y, Nguyn Lang, trong khi tm hiu kho tng th vn i L Trn, pht hin rng Tu Trung Thng S khng phi ngi m Bi Huy Bch ln ln khi vit v tc gi Phng cung ngm (14), th gii nghin cu mi tnh ra rng ngi uyn bc nh c Bi Tn-am khng hn l khng lm ln, v ngi sau khng th khng tnh to thm nh s liu khi hiu rng truyn thng bin tp v san nh sch v ngy xa ta cha c nn np tham kho th tch rng ri, m ch da phn ln trn truyn ngn hay nhng ghi chp khng y ; tnh cch cu th th hin sinh hot ngh in bn khc cc sch truyn th nm: thng ch quan tm ti chnh vn hn l phn lc khon, v ngay chnh vn cng b khc lm do hiu bit hn hp cu ngi th khc... Nghin cu vn bn hc Vit nam khng th b qua tnh trng ny. Cng vic hiu nh v kho nh hc tt nhin l cn thit, v i hi nhng chun mc khoa hc cu n, ch khng h l s sa cha ty tin nh cng chng c gi thng nghi ngi. Bn cnh , vic nghin cu vn phong cng s gp phn gii ta nhng ngoa truyn, nhng lm ln trong sch v c trong chng mc no . C mt ngy no, vi nhng ng gp ca ngn ng hc, c th mt s nhng bi th c ghi chp trong Quc m thi tp cu Nguyn Tri s b loi ra, chng phi v n khng hay, nhng l v chng khng mang cht Nguyn Tri. Ngy nay, chng ta khng d tin vo nhng tc truyn na ri. to dng tin cho nhng thnh qu mi da trn nhn thc chnh xc v mt khoa hc, cng vic nghin cu vn hc cn da trn nhiu tm ti cu nhiu ngnh hc, m mt trong s nhng ngnh hc l ngn ng hc. Hin nay, cng vic tm hiu lch s ting Vit v ng m hc lch s c nhng bc tin u tin rt c nghi cho vic nghin cu vn bn c. Nghin cu vn phong cc tc gi c in cng gip ch cho vic gii g nhng vn nn cn ng li y. Cng t ngha ny, t vn nghin cu vn phong nhng gia nh dng h vn hc ni ting cu ta -mt hin tng ni bt cu th k XVIIII, XIX-

nh dng h Nguyn Tin-in, gia nh Nguyn Huy, gia nh Ng Th, gia nh Phan Huy... tng khng phi vic tha. t c nhng thnh tu v mt ny, mi c th y li vo bng ti cn bnh tc truyn tu tin trong nghin cu vn hc. Chng hn, c th mt ngy no , nh nghin cu da vo vn phong gia nh Phan Huy bo rng tc gi bi Ai t vn (vn tng truyn l ca cng cha Ngc Hn) phi l ngi trong gia nh Phan Huy v nhng nt kh thng nht vn phong gia my khc ngm do gia nh ny ch tc. Hn l nhng kt lun nh th khng phi khng c trng lng. on Xun Kin (1) V Phin, Hai mi nm vn hc min Nam 1954-1975 - Tng quan. Nxb. Vn ngh, California,1986, tr. 17-24. (2) Nguyn Quang Onh (hiu kho), Ngm Khc. Vnh hng long th qun, H ni, 1930. (3) George Cordier, Morceaux choisis d'auteurs annamites. L Vn Tn, Hanoi, 1932. (4) Trn Trung Vin (sao lc), Vn n bo gim, q. 2. , Nam k th qun, H ni, 1934. (5) Trn Vn Gip (ch bin), Lc truyn cc tc gia Vit nam. t.1. Nxb. KHXH, H ni, 1964( bn in k nht), 1971 (bn in k hai c sa cha,b sung). (6) Th Hc (hiu nh v bnh ch), Bi ht T b. Nxb. Nam vit, 1952. (7) Trn Vn Gip, Tm hiu kho sch hn nm. t. 1. Nxb. Vn ha, H ni, 1984, tr. 318-322. (8) Hong Ly v Trng Linh T, Nghin cu v ph bnh bn dch T b hnh. Nxb. Th gii, H ni, 1953, tr.5-6. (9) Hong Xun Hn, Chinh ph ngm khc b kho. Nxb. Minh tn, 1953, tr. 56. (10) Nguyn Hu Tin, Phan D am tin sinh vn tp, Nam phong tp ch, H ni, tp XVIII, s 106 ( thng 6, 1926), tr. 494-495. (11) Nguyn Hu Tin, Phan D am tin sinh vn tp, Bd. (12) Trn L Vn (bin tp), Phan Huy Ch v dng vn PhanHuy. S Vn haThng tin, H sn bnh, 1983. (13) Phm Vn ang, Vn hc Ty sn. Nxb. La thing, Si gn, 1973, tr. 118. (14) Nguyn Lang, Vit nam Pht gio s lun. t.1. Nxb. L bi, 1974, tr. 273274

Lng Vn Vin Vit Hc nh Hng