You are on page 1of 25

Carrier_PRIMERAS_FINAL.

qxp

14/09/2008

13:09

Pgina iii

MANUAL DE
AIRE ACONDICIONADO
(HANDBOOK OF AIR CONDITIONING
SYSTEM DESIGN)

Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp

14/09/2008

13:09

Pgina ix

NDICE GENERAL

PARTE PRIMERA
ESTIMACIN DE LA CARGA TRMICA
Captulo 1
ANLISIS DEL LOCAL Y ESTIMACIN DE LA CARGA . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.
3.
4.

5.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ESTUDIO DEL LOCAL. CARACTERSTICAS DEL LOCAL Y FUENTES DE CARGA TRMICA . . . . .
SITUACIN DEL EQUIPO Y SERVICIOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ESTIMACIN DE LA CARGA DE ACONDICIONAMIENTO DEL RECINTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2 Cargas exteriores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3 Cargas internas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4 Diferencia entre el clculo de las cargas de refrigeracin y la de calefaccin . . . . . . . . . .
4.5 Clculo de la carga a grandes alturas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.6 Hojas de clculo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
SELECCIN DEL EQUIPO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

I-3
I-3
I-3
I-4
I-3
I-4
I-5
I-5
I-6
I-6
I-6
I-7

Captulo 2
CONDICIONES DE PROYECTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.

3.

4.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CONDICIONES EXTERIORES DE PROYECTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2 Verano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3 Invierno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CONDICIONES INTERIORES DE PROYECTO PARA CONFORT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1 Verano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2 Invierno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3 Condiciones interiores para la industria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
NORMATIVA ASHRAE RELATIVA A DISEO, INSTALACIN Y FUNCIONAMIENTO DE
INSTALACIONES DE CONFORT TRMICO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

I-9
I-9
I-9
I-9
I-9
I-10
I-10
I-10
I-12
I-12
I-12

Captulo 3
ALMACENAMIENTO DE CALOR, NO SIMULTANEIDAD
Y ESTRATIFICACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ALMACENAMIENTO DE CALOR EN LAS ESTRUCTURAS DEL EDIFICIO . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

I-15
I-15
I-15

Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp

14/09/2008

13:09

Pgina x

MANUAL DE AIRE ACONDICIONADO

x
3.
4.
5.
6.
7.

TEMPERATURA CONSTANTE Y PERODOS DE FUNCIONAMIENTO DEL EQUIPO . . . . . . . . . . . . .


VARIACIN DE LA TEMPERATURA EN EL ESPACIO ACONDICIONADO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PREENFRIAMIENTO PARA AUMENTAR EL CALOR ALMACENADO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
DIVERSIDAD DE LAS CARGAS DE REFRIGERACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ESTRATIFICACIN DEL CALOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

I-16
I-16
I-17
I-17
I-17

Captulo 4
GANANCIAS POR INSOLACIN DE LAS SUPERFICIES DE VIDRIO
RADIACIN SOLAR DIRECTA Y DIFUSA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.

3.

4.
5.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VIDRIO ORDINARIO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1 Fundamentos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2. Ganancias por insolacin a travs de cristales ordinarios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
DIFERENTES TIPOS DE CRISTAL, CON O SIN PERSIANA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2 Coeficientes que se deben aplicar a los valores de las tablas para
diferentes tipos de cristales, con o sin persiana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3 Coeficientes que se deben aplicar a los valores de las tablas
para diferentes tipos de cristal, con o sin persiana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
BLOQUES DE VIDRIO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
SOMBRAS PROYECTADAS POR LOS SALIENTES DE LA VENTANA Y EDIFICIOS ADYACENTES .
5.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2 Sombras proyectadas por los salientes y edificios prximos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

I-19
I-19
I-19
I-19
I-20
I-27
I-27
I-27
I-28
I-29
I-30
I-30
I-30

Captulo 5
TRANSMISIN DE CALOR Y DE VAPOR DE AGUA
A TRAVS DE LAS ESTRUCTURAS DEL EDIFICIO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.
3.

4.

5.
6.

7.
8.

9.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
TRANSMISIN DE CALOR A TRAVS DE LAS PAREDES EXTERIORES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
DIFERENCIA EQUIVALENTE DE TEMPERATURA PARA PAREDES Y TECHOS
SOLEADOS O A LA SOMBRA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2 Fundamento de las tablas de DTE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3 Empleo de las tablas de DTE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
COEFICIENTE DE TRANSMISIN GLOBAL K . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2 Empleo de las tablas de K . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CLCULO DEL COEFICIENTE DE TRANSMISIN K . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PRDIDAS DEBIDAS A LOS SUELOS Y PAREDES DEL SUBSUELO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.2 Empleo de las tablas de suelos y paredes del subsuelo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
COEFICIENTES DE TRANSMISIN, TUBERAS SUMERGIDAS EN AGUA O SALMUERA . . . . . . . .
DIFUSIN DEL VAPOR A TRAVS DE LAS PAREDES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.2 Empleo de la tabla de los coeficientes de difusin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CONDENSACIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.2 Condensacin en el interior de una pared . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.3 Condensacin en la cara de una pared . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

I-35
I-35
I-35
I-35
I-35
I-36
I-37
I-39
I-39
I-39
I-39
I-54
I-54
I-54
I-55
I-56
I-56
I-56
I-56
I-56
I-58
I-58

Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp

14/09/2008

13:09

Pgina xi

NDICE GENERAL

xi

Captulo 6
INFILTRACIONES Y VENTILACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.
3.
4.
5.
6.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
INFILTRACIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
INFILTRACIONES A TRAVS DE LAS PUERTAS Y VENTANAS EN VERANO . . . . . . . . . . . .
ELIMINACIN DE LAS INFILTRACIONES POR APORTACIN DE AIRE NUEVO EN VERANO
INFILTRACIN POR LAS PUERTAS Y VENTANAS EN INVIERNO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
AIRE DE VENTILACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

I-61
I-61
I-61
I-62
I-64
I-65
I-67

Captulo 7
GANANCIAS INTERIORES Y GANANCIAS DEBIDAS A LA INSTALACIN
1.

2.

GANANCIAS INTERIORES DE CALOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


1.1 Ocupantes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2 Alumbrado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3 Aparatos y utensilios diversos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.4 Motores elctricos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.5 Ganancias debidas a las tuberas y depsitos abiertos o cerrados . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.6 Vapor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.7 Absorcin de humedad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.8 Ganancia de calor latente a expensas del calor sensible del local . . . . . . . . . . . . . . . . . .
GANANCIAS DE CALOR DEBIDAS A LA INSTALACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2 Ganancias por los conductos de aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3 Fugas de los conductos de impulsin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4 Ganancias de calor debidas a los ventiladores de impulsin y aspiracin . . . . . . . . . . . .
2.5 Coeficiente de seguridad y aumento de las ganancias sensibles y latentes del local . . . .
2.6 Recalentamiento y entradas de aire en los conductos de retorno . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.7 Ganancias debidas a la bomba de agua fra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

I-69
I-69
I-69
I-70
I-71
I-73
I-73
I-75
I-75
I-75
I-75
I-75
I-75
I-76
I-76
I-77
I-77
I-77

Captulo 8
EMPLEO DEL DIAGRAMA PSICROMTRICO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.
3.

4.

5.

6
7.
8.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PARMETROS FUNDAMENTALES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
OPERACIONES BSICAS PSICROMTRICAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1 Mezcla de dos caudales de aire hmedo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2 Calentamiento sensible . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3 Enfriamiento sensible . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4 Proceso de saturacin adiabtica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5 Humidificacin con aporte o extraccin de calor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.6 Deshumidificacin por enfriamiento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.7 Deshumidificacin qumica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.8 Rociado higroscpico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CICLO DE EVOLUCIN DEL AIRE EN VERANO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2 Descripcin del proceso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CLCULO DE LOS PARMETROS FUNDAMENTALES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2 Obtencin de la temperatura de roco de la UTA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3 Obtencin del caudal de aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4 Obtencin de la temperatura del aire a la entrada de la UTA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.5 Obtencin de la temperatura del aire a la salida de la UTA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.6 Obtencin de la potencia frigorfica de la UTA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
HOJA DE CLCULO DEL BALANCE TRMICO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PROCESO DE ACONDICIONAMIENTO CON RECALENTAMIENTO DEL AIRE DE SUMINISTRO . . .
PROCESO TPICO DE ACONDICIONAMIENTO DE INVIERNO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

I-79
I-79
I-79
I-81
I-81
I-82
I-82
I-83
I-83
I-84
I-85
I-85
I-85
I-85
I-86
I-87
I-87
I-87
I-88
I-88
I-88
I-88
I-89
I-89
I-90

Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp

14/09/2008

13:09

Pgina xii

MANUAL DE AIRE ACONDICIONADO

xii
9.
10.

11.

CARGA TOTAL DE REFRIGERACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


APARATOS QUE SE EMPLEAN EN LA CLIMATIZACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.2 Lavadores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.3 Bateras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PSICROMETRA DEL CONTROL DE CARGA PARCIAL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.2 Control de recalentamiento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.3 Control de by-pass . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.4 Control de volumen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.5 Control por "todo o nada" del equipo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.6 Control por "todo o nada" del equipo de refrigeracin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.7 Control de capacidad de refrigeracin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.8 Eleccin del tipo de control . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

I-92
I-92
I-92
I-92
I-93
I-94
I-94
I-95
I-95
I-96
I-96
I-96
I-96
I-69

Captulo 9
CONDICIONES DE BIENESTAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.
3.
4.
5.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CALOR GENERADO POR EL CUERPO HUMANO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
BALANCE ENERGTICO ALREDEDOR DEL CUERPO HUMANO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
TEMPERATURA EFECTIVA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CONDICIONES DE BIENESTAR O CONFORT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2 Efecto de la distribucin de temperaturas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3 Efecto de la velocidad del aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

I-101
I-101
I-101
I-102
I-103
I-104
I-104
I-105
I-106

PARTE SEGUNDA
DISTRIBUCIN DEL AIRE
Captulo 1
ELEMENTOS PARA EL TRATAMIENTO DE AIRE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.

3.

4.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
UBICACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1 Consideracin econmica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2 Consideraciones de nivel de sonido . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3 Diseo preliminar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
EQUIPOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1 Rejas y persianas de aire exterior . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2 Reguladores o amortiguadores de persiana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3 Reguladores de alivio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4 Equipos para la purificacin del aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5 Bateras de calefaccin (serpentines calentadores) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.6 Bateras de refrigeracin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.7 Pulverizadores y separadores de gotas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.8 By-pass del aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.9 Ventiladores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.10 Motor y propulsin del ventilador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CARCASA DE CLIMATIZADOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2 Conexiones a tabiques de obra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3 Desage e iluminacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4 Aislamientos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.5 Mantenimiento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

II-3
II-3
II-3
II-3
II-3
II-5
II-6
II-6
II-7
II-10
II-10
II-10
II-12
II-13
II-13
II-14
II-15
II-15
II-15
II-16
II-17
II-17
II-18

Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp

14/09/2008

13:09

Pgina xiii

NDICE GENERAL

xiii

Captulo 2
PROYECTO DE CONDUCTOS DE AIRE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.

3.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
GENERALIDADES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1 Clasificacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2 Tipos de los conductos segn la forma de su seccin transversal y dimensiones . . . . . .
2.2.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.2
Conductos circulares . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.3
Espacio disponible y aspecto decorativo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3 Factores econmicos que influyen en el sistema de conductos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3.2
Ganancias o prdidas de calor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3.3
Relacin de forma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3.4
Prdida de carga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4 Consideraciones sobre el montaje de conductos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4.2
Transformaciones . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4.3
Reduccin de dimensiones de los conductos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4.4
Obstculos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4.5
Codos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4.6
Derivaciones . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4.7
Regulacin del aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4.8
Condensacin en los conductos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.5 Accesorios del sistema de conductos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.5.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.5.2
Cortafuegos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.5.3
Compuertas de acceso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CLCULO DE CONDUCTOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1 Preliminares . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1.1
Grfico de prdidas de carga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1.2
Volumen de aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1.3
Dimetro del conducto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1.4
Velocidad del aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1.5
Prdida de carga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1.6
Presin dinmica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1.7
Conducto metlico flexible . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2 Prdida o ganancia debida al cambio de velocidad respecto al ventilador . . . . . . . . . . . .
3.3 Prdida de carga en un elemento del sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4 Mtodo de clculo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5 Clculo de la prdida de carga en los conductos de baja velocidad . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5.2
Equilibrado del circuito . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.6 Sistemas de conductos de alta velocidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.7 Procedimientos de clculo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.7.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.7.2
Velocidad constante . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.7.3
Reduccin de velocidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.7.4
Igual rozamiento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.7.5
Recuperacin esttica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.7.6
Comparacin de los procedimientos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.8 Soportes de conductos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.9 Proyecto de conductos para grandes altitudes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.10 Pesos de los materiales de conducto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

II-21
II-21
II-21
II-21
II-21
II-21
II-22
II-22
II-22
II-22
II-23
II-24
II-24
II-24
II-24
II-24
II-26
II-26
II-26
II-29
II-30
II-30
II-33
II-33
II-33
II-34
II-34
II-34
II-34
II-35
II-35
II-35
II-37
II-39
II-39
II-40
II-40
II-41
II-48
II-48
II-50
II-50
II-51
II-51
II-52
II-52
II-52
II-52
II-53
II-53
II-54
II-54

Captulo 3
DISTRIBUCIN DE AIRE EN ESPACIOS ACONDICIONADOS . . . . . . . . . . . .
1.

FACTORES A TENER EN CUENTA PARA UNA BUENA DISTRIBUCIN DE AIRE . . . . . . . . . . . . . .

II-57
II-57

Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp

14/09/2008

3.
4.
5.

6.

7.
8.

9.

10

11.

Pgina xiv

MANUAL DE AIRE ACONDICIONADO

xiv

2.

13:09

1.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2 Temperatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3 Velocidad del aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.4 Direccin del aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.5 Prdida de carga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PRINCIPIOS DE LA DISTRIBUCIN DE AIRE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1 Alcance o flecha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2 Cada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3 Induccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4 Dispersin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.5 Envolvente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.6 Zona de estancamiento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.7 Influencia de las guas (aletas o deflectores) sobre el rendimiento
de las bocas de impulsin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.8 Influencia de la velocidad en el conducto sobre el rendimiento de
las bocas de impulsin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.9 Importancia de una correcta distancia de propulsin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
DIFERENCIA DE TEMPERATURA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
MOVIMIENTO DEL AIRE TOTAL EN LA HABITACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CLASIFICACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1 Clasificacin tcnica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2 Clasificacin morfolgica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
APLICACIN DE LOS DIFUSORES DE TECHO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.2 Distancia de propulsin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.3 Prdidas de carga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.4 Disposicin del difusor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.5 Obstrucciones . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
LIMITACIONES DE RUIDO EN LAS BOCAS DE IMPULSIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
UBICACIN DE LAS BOCAS DE SALIDA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.2 Difusores de techo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.3 Bocas de salida laterales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.4 Bocas de salida en ventanas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.5 Bocas de salida en el suelo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CASOS ESPECIALES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.1 Difusores rotativos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.2 Toberas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.3 Techos y paneles perforados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.4 Totems . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
REJILLAS DE RETORNO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.2 Retornos de techo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.3 Retornos de suelo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
SELECCIN DE LAS UTI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

II-57
II-57
II-57
II-57
II-57
II-58
II-58
II-58
II-59
II-59
II-60
II-60
II-60
II-61
II-61
II-62
II-62
II-62
II-62
II-62
II-63
II-63
II-63
II-63
II-64
II-64
II-64
II-64
II-64
II-65
II-65
II-65
II-65
II-66
II-66
II-66
II-66
II-67
II-67
II-67
II-67
II-67
II-68

PARTE TERCERA
PROYECTO DE LA TUBERA
Captulo 1
PROYECTO DE LA TUBERA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
GENERALIDADES SOBRE EL PROYECTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

III-3
III-3
III-3

Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp

14/09/2008

13:09

Pgina xv

NDICE GENERAL

3.
4.

5.

2.1 Materiales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2 Limitaciones de uso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3 Dilatacin de los tubos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4 Soportes y sujeciones . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.5 Aislamiento antivibratorio en sistemas de tubera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ACOPLAMIENTOS (CODOS Y UNIONES) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VLVULAS DE USO GENERAL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2 Detalles de construccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2.1
Conexiones entre el casquete o sombrerete y el cuerpo . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2.2
Desplazamiento de la tija o vstago de la vlvula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2.3
Tipos de unin entre tubera y vlvulas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3 Vlvulas de compuerta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3.2
Constitucin del disco de cierre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4 Vlvulas esfricas, angulares y de tija inclinada o en "Y" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4.2
Configuracin del disco de cierre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.5 Vlvulas del tipo de macho . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.6 Vlvulas para refrigerantes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.7 Vlvulas de retencin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.8 Vlvulas para servicios especiales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PRDIDAS DE PRESIN EN LAS VLVULAS Y ACOPLAMIENTOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

xv
III-3
III-3
III-3
III-7
III-9
III-11
III-12
III-12
III-12
III-12
III-13
III-14
III-15
III-15
III-16
III-16
III-16
III-16
III-17
III-17
III-18
III-18
III-18

Captulo 2
TUBERAS DE AGUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.

3.

4.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
SISTEMAS DE TUBERAS DE AGUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1 Clasificacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2 Sistemas de retorno de agua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3 Normas y reglamentos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4 Tratamiento de aguas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PROYECTO DE LA TUBERA DE AGUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2 Prdidas por rozamiento en las tuberas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3 Velocidad del agua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4 Prdidas de carga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5 Longitud de tubera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.6 Variacin del caudal en la tubera de agua. Factor de diversidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.7 Seleccin de la bomba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ACCESORIOS DEL SISTEMA Y PROYECTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1 Accesorios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1.1
Vasos de expansin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1.2
Filtros . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1.3
Termmetros y manmetros . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1.4
Salidas de aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2 Tendido de tuberas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2.2
Batera de agua (serpentn) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2.3
Enfriador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2.4
Condensador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2.5
Torre de enfriamiento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2.6
Depuradores o lavadores del aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2.7
Batera de pulverizacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2.8
Tubera de aspiracin de la bomba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2.9
Instalacin del vaso de expansin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2.10
Tubera de la lnea de drenaje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

III-23
III-23
III-23
III-23
III-23
III-24
III-25
III-25
III-25
III-25
III-26
III-27
III-27
III-28
III-33
III-33
III-33
III-33
III-34
III-34
III-34
III-35
III-35
III-35
III-37
III-37
III-38
III-39
III-41
III-41
III-43
III-43

Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp

14/09/2008

13:09

Pgina xvi

MANUAL DE AIRE ACONDICIONADO

xvi

PARTE CUARTA
REFRIGERANTES, SALMUERAS, ACEITES
Captulo 1
REFRIGERANTES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.
3.
4.

5.

6.

7.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CICLO DE ABSORCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CICLO DE COMPRESIN DE VAPOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
REFRIGERANTES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2 Clasificacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3 Derivados halogenados saturados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4 Derivados halogenados insaturados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.5 Mezclas zeotrpicas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.6 Mezclas azeotrpicas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.7 Hidrocarburos saturados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.8 Hidrocarburos insaturados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.9 Compuestos orgnicos no alqulicos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.10 Compuestos inorgnicos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IDENTIFICACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2 Standard 34 de ASHRAE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PROPIEDADES DE LOS REFRIGERANTES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.2 Clasificacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.3 Propiedades fsicas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.4 Propiedades qumicas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.4.1
Inflamabilidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.4.2
Toxicidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.4.3
Seguridad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.4.4
Compatibilidad con la carga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.4.5
Compatibilidad con los materiales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.4.6
Compatibilidad con el aceite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.4.7
Estabilidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.5 Propiedades termodinmicas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.5.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.5.2
Estados de un fluido frigorfico en un ciclo de compresin de vapor . . . . . . . .
6.6 Propiedades medioambientales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.6.1
La capa de ozono . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.6.2
La radiacin ultravioleta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.6.3
El efecto invernadero . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.7 ndices relacionados con el medio ambiente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.8 Normativa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
LUBRICANTES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. 1 Clasificacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. 2 Propiedades . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2.1
Clasificacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2.2
Viscosidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2.3
Punto de congelacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2.4
Carbonizacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2.5
Floculacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2.6
Acidez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2.7
Rigidez dielctrica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2.8
Punto de inflamacin y punto de combustin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2.9
Estabilidad a la oxidacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2.10
Tendencia a la corrosin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

IV-3
IV-3
IV-3
IV-5
IV-7
IV-7
IV-7
IV-8
IV-8
IV-8
IV-8
IV-8
IV-8
IV-8
IV-9
IV-9
IV-9
IV-9
IV-9
IV-9
IV-9
IV-10
IV-10
IV-10
IV-11
IV-11
IV-11
IV-12
IV-12
IV-12
IV-12
IV-12
IV-12
IV-13
IV-13
IV-13
IV-13
IV-14
IV-15
IV-15
IV-15
IV-15
IV-15
IV-16
IV-16
IV-16
IV-17
IV-17
IV-17
IV-17
IV-17
IV-17

Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp

14/09/2008

13:09

Pgina xvii

NDICE GENERAL

8.

xvii

7.2.11
Contenido de humedad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2.12
Color . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ESPECIFICACIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Apndice 1 - Propiedades fsicas de los refrigerantes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Apndice 2 - Protocolo de Montreal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Apndice 3 - Diagramas termodinmicos de algunos fluidos frigorficos . . . . . . . . . . . . . . . . . .

IV-17
IV-17
IV-18
IV-19
IV-20
IV-21

Captulo 2
SALMUERAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.
3.
4.
5.
6.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
SELECCIN DE SALMUERA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
SISTEMA DE CONDUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PRDIDA POR ROZAMIENTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
POTENCIA DE BOMBEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PROPIEDADES DE LA SALMUERA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

IV-29
IV-29
IV-29
IV-30
IV-30
IV-32
IV-32

PARTE QUINTA
TRATAMIENTO DE AGUAS
Captulo 1
TRATAMIENTO DEL AGUA. GENERALIDADES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.
3.
4.

5.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VENTAJAS DE LA DEPURACIN DEL AGUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PROBLEMAS QUE ORIGINA EL AGUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ESTUDIO DEL MANANTIAL DE AGUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1 Caractersticas y componentes del agua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1.2
Valor del pH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1.3
Alcalinidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1.4
Dureza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2 Forma de analizar y expresar los resultados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ESTUDIO DE LOS SISTEMAS DE AGUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1 Sistema de agua perdida (que circula una sola vez) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2 Sistema cerrado de recirculacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3 Sistema abierto de recirculacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4 Caractersticas de los sistemas abiertos de recirculacin de agua . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4.2
Evaporacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4.3
Prdidas de agua en los sistemas de rociado (Windage) . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4.4
Ciclos de concentracin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4.5
Control de los ciclos de concentracin por drenaje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

V-3
V-3
V-3
V-4
V-4
V-4
V-4
V-4
V-5
V-5
V-6
V-7
V-7
V-7
V-7
V-7
V-7
V-8
V-8
V-8
V-9

Captulo 2
CONTROL DE INCRUSTACIONES Y DEPSITOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.
3.
4.
5.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CAUSAS Y TIPOS DE LAS INCRUSTACIONES Y DEPSITOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
INCRUSTACIONES DE CARBONATO CLCICO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
INCRUSTACIONES DE SULFATO CALCICO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
DEPSITOS DE XIDO DE HIERRO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

V-11
V-11
V-11
V-11
V-12
V-12

Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp

12.

13:09

Pgina xviii

MANUAL DE AIRE ACONDICIONADO

xviii
6.
7.
8.
9.
10.
11.

14/09/2008

BARROS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PREDICCIN DE LA TENDENCIA A LA FORMACIN DE INCRUSTACIONES . . . . . . . . . . . . . . . .
NDICE DE SATURACIN DE LANGELIER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
NDICE DE ESTABILIDAD DE RYZNAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PREDICCIN DEL pH EN SISTEMAS ABIERTOS DE RECIRCULACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PREVENCIN DE LAS INCRUSTACIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.2
Mtodo de drenaje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.3
Preventivos de incrustaciones . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.4
Empleo de cidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.5
Eliminacin de la dureza del agua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
MTODO DE TRATAMIENTO DE AGUAS PARA CONTROL DE LAS INCRUSTACIONES . . . . . . . .

V-12
V-12
V-12
V-13
V-13
V-14
V-14
V-14
V-14
V-14
V-15
V-15

Captulo 3
CONTROL DE LA CORROSIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.

3.
4.

5.

6.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
TIPOS DE CORROSIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2 Corrosin uniforme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3 Corrosin por picaduras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4 Corrosin galvnica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.5 Corrosin por pilas de concentracin o celdillas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.6 Erosin-corrosin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.7 Otros tipos de corrosin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CAUSAS DE LA CORROSIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CONTROL DE LA CORROSIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2 Los cromatos como inhibidores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3 Inhibidores de polifosfatos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4 Inhibidores de nitrito . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.5 Inhibidores para torres de enfriamiento de aluminio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.6 Depsito de una pelcula de carbonato clcico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.7 Control del pH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.8 Eliminacin mecnica y qumica del aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VIGILANCIA DE LA CORROSIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2 Colocacin de las probetas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3 Mtodo de la resistencia elctrica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CORROSIN EXTERIOR DEL CIRCUITO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.1 Corrosin de los serpentines de las unidades de ventilacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.2 Corrosin de las tuberas colocadas bajo tierra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.3 Corrosin de las tuberas de agua fra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

V-17
V-17
V-17
V-17
V-17
V-17
V-17
V-18
V-18
V-19
V-19
V-20
V-20
V-20
V-21
V-21
V-21
V-22
V-22
V-22
V-22
V-22
V-22
V-23
V-23
V-23
V-24
V-24

Captulo 4
CONTROL DE LODOS Y ALGAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.

3.

CLASES DE SUCIEDAD BIOLGICA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


CONTROL DE LA SUCIEDAD BIOLGICA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2 Substancias qumicas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3 Mtodos de tratamiento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
LEGIONELA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

V-25
V-25
V-25
V-25
V-26
V-27
V-27

Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp

14/09/2008

13:09

Pgina xix

NDICE GENERAL

xix

Captulo 5
SISTEMA DE TRATAMIENTO DE AGUAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.

3.

4.
5.
6.
7.
8.

9.

10.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CONSIDERACIONES SOBRE EL PROYECTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2 Factores de ensuciamiento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PRODUCTOS QUMICOS PARA EL TRATAMIENTO DE AGUAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1 Equipo de alimentacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2 Mtodos de alimentacin de substancias qumicas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3 Manejo de productos qumicos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
LIMPIEZA DE LOS SISTEMAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ANTICORROSIVOS, CONCENTRACIN INICIAL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
TRATAMIENTO DEL AGUA POR MEDIOS NO QUMICOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
NORMAS Y REGLAMENTACIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
TRATAMIENTO DEL AGUA EN SISTEMAS DE POTENCIA FRIGORFICA SUPERIOR A 250 kW . . .
8.1 Sistema de agua sin recirculacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.2 Sistemas abiertos de agua con recirculacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.3 Sistemas cerrados de agua con recirculacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
TRATAMIENTO DE AGUA EN PEQUEOS SISTEMAS, HASTA 250 kW DE
POTENCIA FRIGORFICA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.1 Sistema sin recirculacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.2 Sistema abierto con recirculacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.3 Sistemas cerrados de agua con recirculacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
NORMAS RECOMENDABLES PARA EL TRATAMIENTO DE AGUAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.1 Condiciones generales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.2 Trminos de la propuesta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.3 Control de la corrosin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.4 Control de incrustaciones . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.5 Control de lodos y algas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.6 Suministro de productos qumicos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.7 Realizacin del servicio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

V-29
V-29
V-29
V-29
V-30
V-31
V-31
V-31
V-32
V-32
V-32
V-32
V-32
V-32
V-32
V-34
V-35
V-35
V-35
V-35
V-36
V-36
V-36
V-36
V-37
V-37
V-37
V-37
V-37

PARTE SEXTA
EQUIPO DE TRATAMIENTO DEL AIRE
Captulo 1
VENTILADORES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.
3.
4

5.
6.

7.

TIPOS DE VENTILADORES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
APLICACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
NORMAS Y REGLAMENTOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VENTILADORES CENTRFUGOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2 Ventilador de aletas curvadas hacia delante . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3 Ventilador de aleta curvada hacia atrs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4 Ventilador de aletas radiales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VENTILADORES AXIALES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
GENERALIDADES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.1 Clases de construccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.2 Disposicin del ventilador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CARACTERSTICAS DEL VENTILADOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

VI-3
VI-3
VI-3
VI-5
VI-5
VI-5
VI-5
VI-5
VI-6
VI-6
VI-7
VI-7
VI-7
VI-9

Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp

14/09/2008

13:09

Pgina xx

MANUAL DE AIRE ACONDICIONADO

xx

8.

9.

10.

11.

7.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2. Leyes del ventilador (leyes de semejanza) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
COMPORTAMIENTO DEL VENTILADOR EN UN SISTEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.1 Punto de trabajo del sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.2 Consideraciones sobre la presin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.3 Estabilidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ELECCIN DEL VENTILADOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.2 Correcciones atmosfricas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.3 Accesorios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CONTROL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10. 1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.2 Persiana reguladora en la impulsin (damper) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.3 labes de geometra variable en la aspiracin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.4 Motor de velocidad variable . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.5 Cambio de transmisin motor-ventilador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
INSTALACIONES MLTIPLES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

VI-9
VI-10
VI-11
VI-11
VI-12
VI-12
VI-13
VI-13
VI-13
VI-14
VI-15
VI-15
VI-15
VI-15
VI-16
VI-16
VI-17

Captulo 2
APARATOS DE ACONDICIONAMIENTO DE AIRE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.
3.
4.
5.
6
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.

14.
15.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
UNIDADES AUTNOMAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
EL ACONDICIONADOR DE VENTANA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CONSOLA CONDENSADA POR AIRE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CONSOLA CONDENSADA POR AGUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
EQUIPO PARTIDO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
FUNCIONAMIENTO EN RGIMEN DE INVIERNO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PRODUCCIN DE CALOR MEDIANTE EQUIPOS DE BOMBA DE CALOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
EQUIPO VERTICAL DE GRAN POTENCIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
EQUIPO HORIZONTAL DE GRAN POTENCIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
EQUIPO DE TECHO (ROOF-TOP) DE GRAN POTENCIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CENTRALES ENFRIADORAS DE AGUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
UNIDADES TERMINALES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13.2 Fan-coils . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13.3 Inductores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13.4 Climatizadores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13.5 Unidades VAV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
TORRES DE REFRIGERACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
DISPOSITIVOS DE CALEFACCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15.2 Utilizacin y seleccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15.3 Prevencin de la congelacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15.4 Colocacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

VI-19
VI-19
VI-19
VI-20
VI-20
VI-21
VI-21
VI-22
VI-22
VI-23
VI-24
VI-24
VI-25
VI-25
VI-25
VI-26
VI-26
VI-27
VI-29
VI-30
VI-31
VI-31
VI-33
VI-35
VI-35

Captulo 3
FILTROS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.
3.
4.
5.

INTRODUCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CONTAMINANTES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CRITERIOS DE CARACTERSTICAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
NORMAS Y REGLAMENTOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
TIPOS DE FILTROS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

VI-37
VI-37
VI-37
VI-37
VI-38
VI-38

Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp

14/09/2008

13:09

Pgina xxi

NDICE GENERAL

6.
7.
8.
9.

xxi

5.1 Clasificacin segn la norma UNE-EN-779 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


5.2 Clasificacin morfolgica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2 Filtros viscosos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3 Filtros secos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4 Filtros electrnicos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
APLICACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
SELECCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
INSTALACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
MANTENIMIENTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

VI-38
VI-39
VI-39
VI-40
VI-41
VI-41
VI-42
VI-43
VI-44

PARTE SPTIMA
EQUIPO DE REFRIGERACIN
Captulo 1
COMPRESORES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.

3.

4.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
BASE TERICA DE LOS COMPRESORES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1 Trabajo de compresin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2 Compresin por etapas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
COMPRESORES ALTERNATIVOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2 Rendimiento isentrpico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2.2
Prdida de carga en las vlvulas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2.3
Prdidas por rozamiento mecnico y refrigeracin defectuosa . . . . . . . . . . . .
3.2.4
Variacin del rendimiento con la relacin de compresin . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3 Rendimiento volumtrico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4 Tipos de compresores alternativos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4.1
Clasificacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4.2
Compresor abierto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4.3
Compresor hermtico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4.4
Compresor semihermtico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5 Control de la potencia frigorfica (capacidad) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5.2
Descarga por elevacin de la vlvula de aspiracin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5.3
Derivacin (bypass) en las culatas de los cilindros . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5.4
Control de velocidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5.5
Unidades mltiples . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5.6
Desviacin o bypass de gas caliente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.6 Controles de seguridad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.6.1
Control de segundad del aceite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.6.2
Control de baja presin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.6.3
Control de alta presin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.6.4
Control de seguridad del agua enfriada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.6.5
Rel de retardo de tiempo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.6.6
Control de temperatura del motor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.6.7
Protectores de sobrecarga del motor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.7 Funcionamiento del compresor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.7.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.7.2
Mtodos de control . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.7.3
Efecto de un ciclo corto de funcionamiento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
COMPRESORES VOLUMTRICOS ROTATIVOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2 Rendimiento isentrpico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

VII-3
VII-3
VII-3
VII-3
VII-4
VII-4
VII-4
VII-5
VII-5
VII-5
VII-5
VII-5
VII-6
VII-6
VII-6
VII-7
VII-7
VII-8
VII-8
VII-8
VII-8
VII-8
VII-8
VII-9
VII-9
VII-9
VII-9
VII-10
VII-10
VII-10
VII-10
VII-10
VII-10
VII-10
VII-10
VII-11
VII-12
VII-12
VII-12
VII-13

Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp

14/09/2008

13:09

Pgina xxii

MANUAL DE AIRE ACONDICIONADO

xxii
4.3
4.4

5.

6.

7.

Rendimiento volumtrico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tipos de compresores volumtricos rotativos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4.2
Compresores de tornillo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4.3
Compresor en espiral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.5 Control de la potencia frigorfica (capacidad) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
TURBOCOMPRESOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2 Aplicacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3 Controles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3.1
Control de la potencia frigorfica (capacidad) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3.2
Control de oscilacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3.3
Control de seguridad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3.4
Control de demanda elctrica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ELECCIN DE LA MQUINA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.2 Tipos de mquinas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.2.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.2.2
Unidades compactas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.2.3
Unidades partidas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.2.4
Pequeas unidades de ventana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.2.5
Bomba de calor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.3 Eleccin de la potencia de la mquina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.4 Eficiencia energtica del sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.4.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.4.2
Eficiencia estacional . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.4.3
Eficiencia energtica global . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VIBRACIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2 Base terica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2.2
Cuerpo con un grado de libertad sin amortiguacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2.3
Cuerpo con un grado de libertad y amortiguacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.3 Tipos de aislantes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.4 Tipos de anclaje e instalacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.5 Bancada de hormign . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.6 Clculo de la carga y localizacin de los anclajes de una bancada . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.6.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.6.2
Localizacin del centro de masas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.6.3
Bancada rectangular con cuatro apoyos simtricos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.6.4
Bancada rectangular con seis apoyos y eje de simetra . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.6.5
Caso general: bancada cualquiera y asimtrica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

VII-13
VII-13
VII-13
VII-14
VII-15
VII-15
VII-15
VII-15
VII-16
VII-17
VII-17
VII-17
VII-17
VII-17
VII-17
VII-17
VII-18
VII-18
VII-18
VII-18
VII-19
VII-19
VII-19
VII-20
VII-20
VII-20
VII-20
VII-21
VII-21
VII-21
VII-21
VII-21
VII-23
VII-23
VII-24
VII-24
VII-24
VII-24
VII-24
VII-25
VII-25
VII-26

Captulo 2
MQUINA DE REFRIGERACIN POR ABSORCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII-27
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
APLICACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CLASIFICACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
NORMAS Y CDIGOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
DESCRIPCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ELECCIN DE LA UNIDAD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CONTROLES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2 Control de temperatura del agua del condensador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.3 Control de temperatura del agua enfriada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.4 Control de la fuente de energa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.5 Control de seguridad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

VII-27
VII-27
VII-28
VII-29
VII-29
VII-30
VII-31
VII-31
VII-31
VII-32
VII-32
VII-32

Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp

14/09/2008

13:09

Pgina xxiii

NDICE GENERAL

8.
9.
10.
11.
12.

RECOMENDACIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
SISTEMAS DE TRES COMPONENTES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
LA MQUINA DE DOBLE EFECTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
REFRIGERACIN SOLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
TRIGENERACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

xxiii
VII-32
VII-33
VII-34
VII-34
VII-35

Captulo 3
EVAPORADORES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII-37
1.
2.
3.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CLASIFICACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
DESCRIPCIN DE LOS PRINCIPALES TIPOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2 Temperaturas caractersticas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3 Coeficientes de transmisin de calor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4 Evaporadores para enfriar lquidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4.1
Evaporadores de inmersin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4.2
Evaporadores de circulacin interna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5 Evaporadores para enfriar gases . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.6 Otras clasificaciones . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.7 Evaporadores para enfriar y secar el aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

VII-37
VII-37
VII-37
VII-37
VII-37
VII-38
VII-39
VII-39
VII-39
VII-40
VII-41
VII-42

Captulo 4
CONDENSADORES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII-43
1.
2.
3.
4.
5.

6.

7.

8.

9.
9.1

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
TIPOS DE EQUIPO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ANLISIS TRMICO BSICO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ELECCIN DEL TIPO DE UNIDAD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CONDENSADORES REFRIGERADOS POR AIRE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2 Eleccin de la unidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3 Equilibrio de los componentes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4 Control del condensador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.5 Instalacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CONDENSADORES EVAPORATIVOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.2 Eleccin de la unidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.3 Control del condensador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.4 Funcionamiento invernal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.5 Ubicacin e instalacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.6 Agua de reposicin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CONDENSADORES REFRIGERADOS POR AGUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2 Eleccin de la unidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.3 Control del condensador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
TORRES DE ENFRIAMIENTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.2 Seleccin de la torre de enfriamiento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.3 Control de la temperatura del agua el condensador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.4 Funcionamiento en invierno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.5 Agua de reposicin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.6 Ubicacin e instalacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
FUNCIONAMIENTO CONJUNTO DE LA UNIDAD DE REFRIGERACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Curvas caractersticas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.2 El evaporador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

VII-43
VII-43
VII-43
VII-44
VII-45
VII-45
VII-46
VII-46
VII-46
VII-47
VII-47
VII-47
VII-47
VII-48
VII-48
VII-48
VII-48
VII-48
VII-48
VII-49
VII-49
VII-49
VII-49
VII-50
VII-50
VII-51
VII-51
VII-52
VII-52
VII-52
VII-52

Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp

14/09/2008

13:09

Pgina xxiv

MANUAL DE AIRE ACONDICIONADO

xxiv
9.3
9.4

Unidad condensadora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Funcionamiento conjunto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

VII-52
VII-53

PARTE OCTAVA
EQUIPO AUXILIAR
Captulo 1
BOMBAS CENTRFUGAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.

3.

4.

5.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
LA BOMBA CENTRIFUGA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2 Ventajas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3 Clasificacin y designacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4 Componentes suplementarios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.5 Materiales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
FUNDAMENTOS DE LA BOMBA CENTRFUGA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1 Teora fundamental . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2 Leyes de semejanza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3 Presin requerida (NPSHr) y disponible (NPSHd) en la boca de aspiracin . . . . . . . . . . .
3.4 Cavitacin y correccin de esta disfuncin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5 Vrtice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.6 Influencia de la viscosidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.7 Influencia de la presencia de slidos en suspensin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.8 Influencia de la presencia de gases disueltos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
LA BOMBA CENTRIFUGA Y EL SISTEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1 Curva caracterstica del circuito . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2 Punto de trabajo del sistema bomba-circuito . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3 Regulacin del caudal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4 Asociacin de bombas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.5 Edificios altos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.6 Presin de trabajo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.7 Ruido . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.8 Seleccin de la bomba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.9 Seleccin del motor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
INSTALACIN DE LA BOMBA CENTRIFUGA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1 Instalacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2 Aislamiento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3 Instalacin de la bomba y aislamiento en el suelo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4 Puesta en marcha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

VIII-3
VIII-3
VIII-3
VIII-3
VIII-4
VIII-5
VIII-6
VIII-8
VIII-9
VIII-9
VIII-9
VIII-10
VIII-13
VIII-15
VIII-15
VIII-16
VIII-16
VIII-17
VIII-17
VIII-18
VIII-19
VIII-20
VIII-21
VIII-21
VIII-22
VIII-23
VIII-23
VIII-23
VIII-23
VIII-24
VIII-24
VIII-24

Captulo 2
MOTORES ELCTRICOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VIII-25
1.
2.

3.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CONCEPTOS BSICOS Y RELACIONES FUNDAMENTALES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1 Tensin, intensidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2 Potencia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3 Factor de potencia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4 Motor elctrico: conceptos bsicos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
MOTORES DE CORIENTE ALTERNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1 Consideraciones generales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2 Motores trifsicos de induccin o asncronos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3 Conexin de los devanados de un motor trifsico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4 Curva parvelocidad de un motor trifsico asncrono . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

VIII-25
VIII-25
VIII-25
VIII-27
VIII-28
VIII-28
VIII-30
VIII-30
VIII-30
VIII-33
VIII-34

Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp

14/09/2008

13:09

Pgina xxv

NDICE GENERAL

3.5
3.6
3.7
3.8
3.9
3.10
3.11
3.12
3.13
3.14
3.15
3.16
3.17
3.18
3.19

Curvas caractersticas del motor asncrono . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


Caracterstica mecnica de la carga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Punto de funcionamiento de un motor elctrico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Clases de servicio normalizadas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rendimiento de los motores asncronos trifsicos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tipos de motores trifsicos de jaula segn NEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Correccin del factor de potencia de los motores asncronos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Arranque de motores trifsicos de induccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Variacin de la velocidad de motores de induccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Motores monofsicos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Motores para equipos hermticos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Averas en motores elctricos de induccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aparamenta de mando y proteccin de motores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Clase de aislamiento en motores elctricos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Grado de proteccin de los motores elctricos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

xxv
VIII-35
VIII-36
VIII-36
VIII-37
VIII-38
VIII-39
VIII-40
VIII-41
VIII-46
VIII-47
VIII-49
VIII-49
VIII-51
VIII-53
VIII-54

Captulo 3
CALDERAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VIII-55
1.
2.
3.

4.

5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
TIPOS DE CALDERAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CALENTADORES DE AGUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2 Agua caliente a baja temperatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3 Temperaturas medias y altas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
RENDIMIENTOS DE LA CALDERA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1 Rendimiento instantneo y rendimiento nominal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2 Rendimiento estacional . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
BALANCE DE MASAS Y DE ENERGAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
TIRO Y PRESIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
COMBUSTIBLES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CONDICIONES DE FUNCIONAMIENTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CONTROLES, MONTAJE Y UBICACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CHIMENEA O ESCAPE DE GASES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
SUMINISTRO DE AIRE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
TRATAMIENTO DE AGUAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
NORMATIVA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

VIII-55
VIII-55
VIII-56
VIII-56
VIII-56
VIII-56
VIII-57
VIII-57
VIII-57
VIII-58
VIII-59
VIII-60
VIII-60
VIII-60
VIII-60
VIII-61
VIII-61
VIII-61

PARTE NOVENA
SISTEMAS DE ACONDICIONAMIENTO Y SUS APLICACIONES
Captulo 1
SISTEMAS DE ACONDICIONAMIENTO Y SUS APLICACIONES . . . . . . . . . .
1.
2.
3.
4.

ASPECTO GENERAL DEL PROBLEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


REQUERIMIENTOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
EL ESPACIO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CARGA TRMICA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2 Estructura externa del edificio y condicionesque lo rodean . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3 Elementos interiores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4 Carga parcial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

IX-3
IX-3
IX-3
IX-4
IX-4
IX-4
IX-4
IX-4
IX-5

Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp

14/09/2008

6.
7.

8.
9.
10.

11.
12.
13.
14.
15.

16.

Pgina xxvi

MANUAL DE AIRE ACONDICIONADO

xxvi
5.

13:09

ESPACIO NECESARIO PARA EL EQUIPO Y SISTEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


5.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2 Unidades autnomas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3 Centrales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
SELECCIN DEL SISTEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.1 Aspectos econmicos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CONDICIONES AMBIENTALES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.1 Temperatura y humedad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2 Limpieza del aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.3 Movimiento del aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.4 Acstica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
NECESIDADES DE CONTROL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ESTRUCTURAS EXISTENTES O NUEVAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
SISTEMAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.2 Tipos de sistemas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
SISTEMAS DE EXPANSIN DIRECTA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
SISTEMAS TODO-AGUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
SISTEMAS TODO-AIRE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
SISTEMAS AIRE-AGUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
APLICACIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15.2 Instalaciones para una funcin nica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15.2.1
Residencias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15.2.2
Establecimientos de comidas y bebidas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15.2.3
Tiendas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15.2.4
Estudios de Radio y TV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15.2.5
Salones de belleza y peluqueras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15.2.6
Auditorios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15.2.7
Salas de baile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15.2.8
Fbricas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15.3 Instalaciones para funcin mltiple . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15.3.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15.3.2
Edificios de oficinas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15.3.3
Hoteles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15.3.4
Hospitales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15.3.5
Escuelas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15.3.6
Grandes Almacenes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15.3.7
Bibliotecas y Museos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15.3.8
Laboratorios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Recuperacin de energa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

IX-5
IX-5
IX-5
IX-5
IX-5
IX-5
IX-6
IX-6
IX-6
IX-6
IX-6
IX-7
IX-7
IX-7
IX-7
IX-7
IX-7
IX-8
IX-8
IX-9
IX-10
IX-10
IX-10
IX-10
IX-10
IX-11
IX-11
IX-11
IX-12
IX-12
IX-12
IX-13
IX-13
IX-13
IX-14
IX-15
IX-15
IX-15
IX-16
IX-16
IX-17

PARTE DCIMA
SISTEMAS TODO AIRE
Captulo 1
SISTEMAS TODO AIRE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.
3.
4.
5.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ASPECTOS DESTACABLES DEL SISTEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
SISTEMAS DE VOLUMEN CONSTANTE Y TEMPERATURA VARIABLE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
SISTEMA VAV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CONSIDERACIONES SOBRE EL PROYECTO DE SISTEMAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

X-3
X-3
X-3
X-4
X-6
X-6

Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp

14/09/2008

13:09

Pgina xxvii

NDICE GENERAL

5.1
5.2
5.3
5.4
5.5
5.6

Carga de refrigeracin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Carga de calefaccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aire de suministro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Proyecto del conducto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aparato climatizador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Control . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

xxvii
X-6
X-7
X-7
X-8
X-8
X-8

Captulo 2
SISTEMA DE INDUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PROPIEDADES DEL SISTEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
DESCRIPCIN DEL SISTEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
APARATO DE ESTACIN CENTRAL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
UNIDAD DE INDUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PROYECTO DEL CONDUCTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CONTROL DE LA UNIDAD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

X-9
X-9
X-9
X-10
X-10
X-10
X-11
X-11

Captulo 3
SISTEMA DE UNIDAD MULTIZONA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.
3.

4.
5.
6.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PROPIEDADES DEL SISTEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
DESCRIPCIN DEL SISTEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1 Aparato central . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2 Equipo discrecional . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3 Funcionamiento del sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4 Zonificacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5 Carga de refrigeracin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.6 Aire de suministro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.7 Carga de calefaccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.8 Aparato central . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
FUNCIONAMIENTO EN VERANO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
FUNCIONAMIENTO EN INVIERNO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VARIANTES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

X-13
X-13
X-13
X-14
X-14
X-14
X-15
X-15
X-16
X-16
X-16
X-16
X-17
X-17
X-17

Captulo 4
SISTEMA DE CAUDAL DE AIRE VARIABLE (VAV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.
3.
4.

5.
6.
7.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PROPIEDADES DEL SISTEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
DESCRIPCIN DEL SISTEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PROCEDIMIENTO DE PROYECTO DEL SISTEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1 Carga de refrigeracin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2 Caudales de aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3
Seleccin del ventilador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4 Batera de refrigeracin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PROYECTO DEL CONDUCTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
AISLAMIENTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CONTROL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2 Aparato central . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2.1
Funcionamiento en verano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2.2
Funcionamiento en invierno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

X-19
X-19
X-19
X-19
X-20
X-20
X-20
X-21
X-22
X-22
X-22
X-23
X-23
X-23
X-23
X-23

Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp

14/09/2008

Pgina xxviii

MANUAL DE AIRE ACONDICIONADO

xxviii
8.

13:09

DIMENSIONADO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

X-23

Captulo 5
SISTEMAS REFRIGERANTE-AIRE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
DESCRIPCIN DEL SISTEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VENTAJAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
LIMITACIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CONTROL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
RECUPERACIN DEL CALOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
EFICIENCIA ENERGTICA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
UNIDADES INTERORES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CONDUCTOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
DIMENSIONADO DE LA INSTALACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

X-27
X-27
X-27
X-28
X-28
X-28
X-28
X-28
X-28
X-29
X-30

PARTE UNDCIMA
SISTEMAS TODO-AGUA
Captulo 1
SISTEMA DE FAN-COILS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.
3.
4.

5.
6.
7.
8.
9.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CLASIFICACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
DESCRIPCIN DEL FAN-COIL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
FUNDAMENTOS DE LA CLASIFICACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1 Fancoil de dos tubos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2 Fancoils de tres tubos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3 Fancoil de cuatro tubos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
SISTEMA DE DOS TUBOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
SISTEMA DE TRES TUBOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
SISTEMA DE CUATRO TUBOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
DIMENSIONADO DE LAS INSTALACIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
APLICACIONES DEL SISTEMA DE FAN-COILS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

XI-3
XI-3
XI-3
XI-3
XI-4
XI-4
XI-4
XI-4
XI-5
XI-5
XI-6
XI-6
XI-8

Captulo 2
SUELO RADIANTE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.
3.

4.

FUNCIONAMIENTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PROPIEDADES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
INSTALACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2 Cajas de colectores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3 Absorbedor de dilataciones . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4 Circuitos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5 Barrera antihumedad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.6 Panel aislante . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.7 Mortero de cemento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.8 Montantes y tuberas de distribucin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.9 Grupo de impulsin y generador de calor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
INSTALACIN DE CIRCUITOS EMISORES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

XI-9
XI-9
XI-9
XI-9
XI-9
XI-9
XI-10
XI-10
XI-10
XI-10
XI-11
XI-11
XI-11
XI-11

Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp

14/09/2008

13:09

Pgina xxix

NDICE GENERAL

5.
6.
7.
8.
9.

xxix

TEMPERATURA MEDIA SUPERFICIAL DEL PAVIMENTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


TEMPERATURA DEL AGUA DE IMPULSIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CLCULO DEL CAUDAL DE AGUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CLCULO DE MONTANTES Y TUBERAS DE DISTRIBUCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CARACTERSTICAS ESPECIALES DEL SUELO RADIANTE PARA REFRIGERACIN . . . . . . . . . . .

XI-11
XI-12
XI-12
XI-13
XI-14

PARTE DUODCIMA
TEMAS ESPECIALES
Captulo 1
BOMBA DE CALOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.
3.

4.
5.
6.

7.
8.

9.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CLASIFICACIN DE LAS BOMBAS DE CALOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
DESCRIPCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1 Bombas aire-aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1.2
Inversin del circuito refrigerante . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1.3
Inversin del circuito de aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2 Bombas aire-agua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3 Bombas agua-aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4 Bombas agua-agua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
BASE TERICA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ESCARCHE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
AHORRO ENERGTICO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.2 Ahorro energtico anual . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.3 Eleccin de la potencia de la bomba de calor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
AHORRO ECONMICO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
RECUPERACIN DE ENERGA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.2 Recuperacin de energa del aire sanitario de ventilacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.3 Recuperacin de energa en piscinas climatizadas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.3.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.3.2
Desecacin y calentamiento del aire recirculado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.3.3
Aire sanitario de renovacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.3.4
Agua de renovacin de la pileta de la piscina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
BOMBAS DE CALOR GEOTRMICAS (GHP Geothermal Heat Pump) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.2 Circuito de agua geotrmica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.3 Conexin trmica de las GHPs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

XII-3
XII-3
XII-3
XII-3
XII-3
XII-3
XII-3
XII-4
XII-4
XII-4
XII-5
XII-5
XII-6
XII-7
XII-7
XII-7
XII-8
XII-10
XII-10
XII-10
XII-10
XII-12
XII-12
XII-12
XII-12
XII-12
XII-12
XII-12
XII-13
XII-13

Captulo 2
COGENERACIN DE CALOR Y ELECTRICIDAD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XII-15
1.
2.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
INTERS Y BASE TERICA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2 Inters energtico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.2
Sistema convencional . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.3
Sistema con cogeneracin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3 Inters econmico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

XII-15
XII-15
XII-15
XII-16
XII-16
XII-16
XII-16
XII-16

Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp

4.

5.

6.
7.

8.

9.

13:09

Pgina xxx

MANUAL DE AIRE ACONDICIONADO

xxx

3.

14/09/2008

2.3.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3.2
Coste energtico del sistema convencional . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3.3
Coste del sistema con cogeneracin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
SISTEMAS Y EQUIPOS DE COGENERACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1 Sistemas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2 Equipos de cogeneracin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2.1
Clasificacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2.2
Motor de combustin (MC) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2.3
Turbina de gas (TG) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2.4
Turbina de vapor (TV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2.5
Ciclo combinado (CC) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
MOTOR DE COMBUSTIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2 Motores de dos y cuatro tiempos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3 Motor Otto o de explosin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4 Motor Diesel o de combustin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.5 Ciclo real . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.6 Caractersticas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.7 Ventajas para su aplicacin a la cogeneracin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.8 Balance trmico y calor recuperable . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
TURBINA DE GAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2 Teora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3 Caractersticas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4 Influencia de las condiciones de admisin y descarga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.5 Influencia del rgimen de trabajo fuera de la carga base . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
TRIGENERACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ELECCIN Y DIMENSIONADO DEL EQUIPO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2 Curvas de demanda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2.2
Das tipo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.3 Curvas de demanda y cobertura de la misma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.3.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ESTIMACIN DE LA PRODUCCIN ANUAL DE ENERGA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.1 Curva de frecuencias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.2 Curva de frecuencias acumuladas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.3 Anlisis de las curvas de frecuencia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.3.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.3.2
Modulacin de la potencia instalada y control todo o nada . . . . . . . . . . . . . . .
8.3.3
Regulacin de la potencia instalada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
AHORRO ENERGTICO Y AHORRO ECONMICO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

XII-16
XII-17
XII-17
XII-17
XII-17
XII-17
XII-17
XII-17
XII-18
XII-18
XII-18
XII-19
XII-19
XII-19
XII-20
XII-20
XII-21
XII-21
XII-22
XII-23
XII-23
XII-23
XII-24
XII-25
XII-26
XII-26
XII-27
XII-28
XII-28
XII-28
XII-28
XII-28
XII-29
XII-29
XII-30
XII-30
XII-31
XII-31
XII-31
XII-31
XII-31
XII-32

Captulo 3
ENERGA GEOTRMICA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XII-33
1.

NOCIONES BSICAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2 Magnitud y origen de la energa geotrmica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3 Transmisin de calor y temperatura del subsuelo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.4 Recursos geotrmicos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.5 Clasificacin segn la temperatura del fluido . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.6 Clasificacin atendiendo a la naturaleza del yacimiento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.7 Evaluacin del recurso geotrmico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.7.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.7.2
Estimacin de la temperatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.7.3
Estimacin del caudal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.8 Estimacin de la vida til del yacimiento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

XII-33
XII-33
XII-33
XII-33
XII-34
XII-35
XII-35
XII-35
XII-35
XII-36
XII-36
XII-36

Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp

14/09/2008

13:09

Pgina xxxi

NDICE GENERAL

2.

3.

4.

5.

6.

7.
8.

9.

EXTRACCIN DEL AGUA CALIENTE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


2.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2 Doblete geotrmico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
COMPONENTES DEL SISTEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2 Central trmica productora de calor (circuito primario) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3 Transporte y distribucin (circuito secundario) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4 Puntos de demanda (circuito terciario) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
BOMBAS DE EXTRACCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2 Bombas verticales lineshaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3 Bombas verticales sumergibles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4 Bombas de accionamiento hidrulico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
TUBERAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2 Materiales utilizados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3 Velocidad de circulacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4 Aislamiento trmico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
INTERCAMBIADORES DE CALOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.2 Intercambiadores sumergidos Klamath . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.3 Intercambiadores de calor exteriores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.3.1
Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.3.2
Intercambiadores de placas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.3.3
Intercambiador coraza tubo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.3.4
Intercambiadores de plstico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
DISIPADORES DE CALOR FINALES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
EQUIPOS DE MEDICIN Y CONTROL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.2 Deteccin de presencia de incrustaciones . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.3 Agotamiento o sobreexplotacin del recurso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.4 Ensuciamiento de intercambiadores de calor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
AHORRO Y VIABILIDAD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.2 Coste unitario de la energa til generada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.3 Ahorro econmico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.4 Viabilidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

xxxi
XII-37
XII-37
XII-37
XII-38
XII-38
XII-38
XII-38
XII-38
XII-38
XII-38
XII-39
XII-39
XII-40
XII-41
XII-41
XII-41
XII-41
XII-41
XII-41
XII-41
XII-41
XII-42
XII-42
XII-42
XII-43
XII-43
XII-43
XII-43
XII-43
XII-44
XII-44
XII-44
XII-44
XII-44
XII-44
XII-45
XII-45

Captulo 4
INTRODUCCIN A LA ENERGA SOLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XII-47
1.
2.
3.

4.

5.
6.
7.
8.

INTRODUCCIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
LA CONSTANTE SOLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
LA RADIACIN SOLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2 Influencia de la atmsfera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
POSICIN DEL SOL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2 El movimiento Tierra - Sol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3 ngulos bsicos para establecer las coordenadas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IRRADIACIN SOLAR EXTRATERRESTRE DIARIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
UTILIZACIN DE TABLAS DE RADIACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
COMPONENTES DE UNA INSTALACIN SOLAR TRMICA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.1 Descripcin y funcionamiento de una instalacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
EL CAPTADOR SOLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.1 Descripcin y tipologa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

XII-47
XII-47
XII-47
XII-47
XII-48
XII-48
XII-48
XII-48
XII-49
XII-50
XII-50
XII-50
XII-50
XII-52
XII-52

Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp

14/09/2008

13:09

Pgina xxxii

MANUAL DE AIRE ACONDICIONADO

xxxii
8.2

9.

10.

Componentes del captador plano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


8.2.1
Cubierta transparente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.2.2
Placa absorbente y tubos de intercambio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.2.3
Aislante . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.2.4
Caja contenedora o carcasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.3 Conexionado de los captadores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.4 Balance energtico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.5 Rendimiento trmico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.6 rea total, rea de apertura y rea de absorbedor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
EL ACUMULADOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.1 Descripcin y tipologa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.2 Clasificacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
SISTEMAS DE REFRIGERACIN SOLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.1 Introduccin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.2 Clasificacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.3 Sistemas de absorcin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.4 Sistemas de adsorcin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.5 Sistemas de refrigeracin solar mediante desecacin y refrigeracin evaporativa . . . . . . .

XII-53
XII-53
XII-53
XII-54
XII-54
XII-54
XII-55
XII-55
XII-56
XII-57
XII-57
XII-57
XII-57
XII-57
XII-58
XII-58
XII-58
XII-58

PARTE DCIMOTERCERA
BIBLIOGRAFA
BIBLIOGRAFA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

XIII-3

You might also like