You are on page 1of 21

Chng 4.

Phng php so snh, la chn phng n

87

Chng 4. Mt s phng php so snh, la chn


phng n ca d n xy dng giao thng

1. Phng php dng mt vi ch tiu ti chnh kinh t tng hp kt hp vi mt h ch tiu


b sung ___________________________________________________________________ 88
1.1. C s l lun chung __________________________________________________________ 88
1.2. H ch tiu s dng nh gi ________________________________________________ 88
1.2.1. Nhm cc ch tiu ti chnh v kinh t - x hi__________________________________________ 88
1.2.2. Nhm cc ch tiu k thut _________________________________________________________ 89
1.2.3. Cc ch tiu v mi trng v cc ch tiu x hi khc ____________________________________ 89

2. Phng php dng mt ch tiu tng hp khng n v o ________________________ 90


2.1. C s l lun chung __________________________________________________________ 90
2.1.1. S cn thit ca phng php _______________________________________________________ 90
2.1.2. u, nhc im ca phng php ___________________________________________________ 90
2.1.3. Phng php xc nh mc quan trng (trng s) ca cc ch tiu ________________________ 91

2.2. Mt s phng php c th ___________________________________________________ 93


2.2.1. Phng php n gin_____________________________________________________________ 93
2.2.2. Phng php Pattern ______________________________________________________________ 94
2.2.3. Phng php so snh cp i _______________________________________________________ 97

3. Phng php gi tr - gi tr s dng_________________________________________ 102


3.1. C s l lun chung _________________________________________________________ 102
3.1.1. S cn thit ca phng php ______________________________________________________ 102
3.1.2. u nhc im ca phng php ___________________________________________________ 103

3.2. Ni dung ca phng php __________________________________________________ 103

Cu hi n tp_____________________________________________________________ 107
Bi tp ___________________________________________________________________ 107

Bi Ngc Ton

B/m D n v Qun l d n

88

Mn hc: Lp v phn tch d n u t xy dng giao thng

1. Phng php dng mt vi ch tiu ti chnh kinh t tng


hp kt hp vi mt h ch tiu b sung
1.1. C s l lun chung
Phng php dng mt vi ch tiu ti chnh kinh t tng hp kt hp vi mt h ch tiu
b sung ly ch tiu ti chnh kinh t tng hp lm ch tiu chnh la chn phng n cn h
ch tiu b sung ch c vai tr ph.
Phng php ny ly ch tiu ti chnh kinh t tng hp lm ch tiu chnh so snh la
chn cc phng n v ch c loi ch tiu ny mi c th phn nh khi qut phng n mt
cch tng i ton din cc mt kinh t, ti chnh, k thut v x hi. Cc ch tiu k thut
khng c kh nng ny.
Phng php ny gip ta nh gi v la chn phng n mt cch tng i ton din
nhng khng trnh khi mt s nhc im l cc ch tiu ti chnh kinh t tng hp chu s
bin ng ca gi c, ca t gi hi oi (nu d n c lin quan n ngoi t), chu s tc ng
ca quan h cung cu nn khng phn nh bn cht u vit v k thut ca phng n.
1.2. H ch tiu s dng nh gi
1.2.1. Nhm cc ch tiu ti chnh v kinh t - x hi
Phng php xc nh, phng php s dng v phm vi s dng cc ch tiu ti chnh v
kinh t - x hi s c trnh by c th trong chng 5 v 6, trong chng ny ch nu mt
cch khi qut.
1.2.1.1. Cc ch tiu hiu qu ti chnh
Cc ch tiu hiu qu ti chnh bao gm:
- Cc ch tiu tnh:
+ li nhun tnh trn mt n v sn phm;
+ mc doanh li mt ng vn u t;
+ thi hn thu hi vn u t (cha tnh n gi tr thi gian ca tin).
- Cc ch tiu ng bao gm:
+ hiu s thu chi (NPW hoc NFW, NAW);
+ sut thu li ni ti (IRR);
+ t s thu chi BCR (B/C);
+ thi hn thu hi vn u t (c tnh n gi tr thi gian ca tin).
Cc ch tiu nu trn phn nh li ch trc tip ca doanh nghip. Chng c th ng vai
tr ch tiu ti chnh kinh t tng hp. Khi quyt nh phng n ch u t ch dng mt trong
cc ch tiu trn lm ch tiu chnh, cc ch tiu cn li ch tham kho. Cn h ch tiu b
sung c th dng cc ch tiu k thut, mi trng v x hi khc (trnh by trong cc mc 1.2.2
v 1.2.3 ca chng ny) tu theo tng trng hp ca d n nghin cu.
Nh sau ny s chng minh d ta c s dng cc ch tiu khc nhau nh hiu s thu chi,
sut thu li ni ti hay t s thu chi la chn phng n tt nht trong mt tp hp cc
phng n th kt qu lun lun cho ta cng mt phng n ging nhau. Hay ni khc i 3 ch
tiu nu trn cho cng mt kt qu khi so snh la chn phng n ti u.
Bi Ngc Ton

B/m D n v Qun l d n

Chng 4. Phng php so snh, la chn phng n

89

1.2.1.2. Cc ch tiu hiu qu kinh t - x hi


Cc ch tiu hiu s thu chi, sut thu li ni ti, t s thu chi cng c th dng nh gi
hiu qu kinh t - x hi ca mt d n u t. Trong trng hp ny chng cn phi c xc
nh t gic li ch ca ton b nn kinh t quc dn, ca ton x hi.
Cng ging nh cc ch tiu hiu qu ti chnh, cc ch tiu kinh t - x hi nu trn cng
c th dng lm ch tiu ti chnh kinh t tng hp quyt nh phng n u t.
Ngoi ra, trong phn tch kinh t - x hi ngi ta cn s dng cc ch tiu nh mc ng
gp hng nm cho ngn sch Nh nc, lm tng mc sng dn c, to thm cng n vic lm,
gii quyt nn tht nghip, bo v mi trng...
1.2.1.3. Cc ch tiu chi ph
Trong nhm ny c cc ch tiu nh gi thnh (tng chi ph xy dng cng trnh d n),
chi ph u t, chi ph khai thc, chi ph vn hnh...
1.2.2. Nhm cc ch tiu k thut
1. Cc ch tiu v khi lng xy lp
- V cu: s lng cu ln, cu trung, cu nh v tng chiu di cu trn ton tuyn, s
mt cu trn 1 km tuyn.
- V cng v hm: s lng cng v tng chiu di cng cc loi.
- V hm: s lng v chiu di cc loi hm.
- Khi lng thi cng mt ng, mng ng, khi lng o p chia nhm theo mc
kh thi cng.
- Khi lng cc loi cng trnh khc.
2. Cc ch tiu tuyn:
- chiu di tuyn;
- h s ko di tuyn;
- t l s dng ng c (nu l ci to nng cp);
- dc dc ti a, chiu di cc on dc;
- s lng ng cong c bn knh nh nht;
- bn knh ti thiu ca: ng cong nm, ng cong li, ng cong lm...
3. Cc ch tiu khai thc:
- tc xe chy trung bnh trn tuyn;
- lng tiu hao nhin liu.
1.2.3. Cc ch tiu v mi trng v cc ch tiu x hi khc
- din tch xy dng, din tch chim t;
- mc nh hng n ma mng nng nghip;
- s on tuyn i qua vng dn c, s nt giao cng mc, s nt giao vi ng st,
nhng ni cn gim tc ;

Bi Ngc Ton

B/m D n v Qun l d n

90

Mn hc: Lp v phn tch d n u t xy dng giao thng

- mc nh hng n mi trng nh kh nng gy xi l, thay i dng chy, nh


hng n h ng thc vt, ting n, cht lng khng kh, vn thm m, cnh quan, nh
hng n cc di sn vn ho, khu du lch, thay i tp qun sinh hot ca dn...
Ngoi ra vn an ninh quc phng l rt quan trng phi c xem xt ngay t giai on
u ca d n. Phi tnh n c cc nh hng th cp nh: kch thch pht trin cc ngnh sn
xut lin quan nh sn xut nguyn vt liu xy dng, pht trin giao thng to tin cho cc
ngnh khc pht trin...
2. Phng php dng mt ch tiu tng hp khng n v o
2.1. C s l lun chung
2.1.1. S cn thit ca phng php
Trong so snh, nh gi, la chn cc phng n u t c trng hp phi dng nhiu ch
tiu khc nhau vi cc n v o khc nhau. Thng thng phng n ny hn phng n kia
mt s ch tiu nhng li km mt s ch tiu khc. V d mt phng n xy dng cng trnh
giao thng c vn u t ban u ln th chi ph duy tu, bo dng li nh; phng n cho sn
phm cht lng tt th chi ph khng th thp...
T y ny sinh nhu cu so snh cc phng n bng mt ch tiu no tng hp c,
tnh gp c tt c cc ch tiu mun so snh. Trong khi cc ch tiu mun so snh li c n
v khc nhau nn khng th cng li mt cch trc tip. Mun th trc ht phi lm mt n v
o ca chng (v th nguyn ho), lm cho chng tr nn ng hng ri mi c th tnh gp
li c. l l do ra i phng php dng mt ch tiu tng hp khng n v o xp
hng phng n u t.
V bn cht, ch tiu tng hp khng n v o l tt c cc ch tiu cn thit nh gi
cc phng n u t vn c ngha, vai tr khc nhau, n v o khc nhau c lm cho ng
hng, lm mt n v o, c nh gi v mc quan trng (theo phng php chuyn gia)
ri tnh gp li trong mt ch tiu bng php bnh qun gia quyn c trng s bng mc quan
trng nh gi.
Phng php dng mt ch tiu tng hp khng n v o thng c p dng cho cc
trng hp khi c nhiu ch tiu c mc quan trng gn nh nhau, v d nh trong phn tch
kinh t - x hi ca d n u t xy dng cng trnh giao thng th cc ch tiu cn c xem
xt c th l: thc y kinh t khu vc pht trin, m bo an ninh quc gia, tng cng m
bo trt t an ton giao thng...
2.1.2. u, nhc im ca phng php
V u im:
- vic so snh la chn n gin v thng nht v ch dng mt ch tiu duy nht;
- c th a nhiu ch tiu vo so snh, gip cho vic so snh c tnh tng hp v phn nh
c tt c cc mt, cc kha cnh ca cc phng n.
- c th tnh n c cc ch tiu khng th lng ho v cc ch tiu ch c th din t bng
li, v d nh tnh thm m, kha cnh tm l... bng phng php cho im ca chuyn gia.
V nhc im:

Bi Ngc Ton

B/m D n v Qun l d n

Chng 4. Phng php so snh, la chn phng n

91

- d mang tnh ch quan trong bc cho im mc quan trng ca cc ch tiu v phi


hi kin chuyn gia;
- d che lp mt ch tiu ch yu nu a qu nhiu cc ch tiu vo so snh;
- cc ch tiu a vo so snh c th b trng lp mt mc nht nh.
2.1.3. Phng php xc nh mc quan trng (trng s) ca cc ch tiu
xc nh tm quan trng ca cc ch tiu ngi ta thng dng phng php ly kin
chuyn gia. Chuyn gia l nhng ngi c kin thc, kinh nghim lu nm trong lnh vc nghin
cu. S lng chuyn gia thu ht vo vic ly kin khng nn t qu v nh vy khng m
bo chnh xc. Ngc li, nu thu ht nhiu chuyn gia qu th trong mt s trng hp s
kh tm c mt kt lun chung (nu kt lun ny l cn thit) v ngoi ra n i hi nhng chi
ph ln khng cn thit.
ly kin chuyn gia, ngi ta c th s dng nhiu phng php: phng php ma
trn vung Warkentin, phng php cho im theo thang im cho trc, phng php s bnh
qun... trong phng php ma trn vung Warkentin c s dng ph bin hn c. Ni
dung ca phng php ma trn vung Warkentin nh sau:
1. Trc ht lp mt ma trn gm c m+3 ct v m+2 dng, m l s lng cc ch tiu
(NR - Norm) cn xc nh trng s. Ct u v dng u ca ma trn chnh l cc ch tiu cn
xc nh trng s. Bng im to nn t ct th 2 n m+1 (gm m ct) v t dng th 2 n
dng th m+1 (gm m dng) ca ma trn (v vy c gi l ma trn vung). Mi chuyn gia
cho im nh gi vo bng im trn c s so snh tng cp ch tiu. Ct m+2 l ct ghi tng
im s cho theo dng. Ct m+3 l ct ghi trng s Wi sau khi xc nh c. Dng m+2
l dng phc v tnh ton (xem bng 4.1).
2. Tin hnh cho im bng cch so snh tng cp cc ch tiu theo cc ca ma trn:
2.1. im Htk l im c ghi ti ca ct th k, dng th t ca bng im, l im s
ch tm quan trng ca ch tiu NRt trong so snh vi ch tiu NRk. Lu l s chy t v k dng
ch th t ca dng v ct (t l cho dng, k l cho ct) ca bng im ch khng phi ca bn
thn ma trn.
2.2. Gi tr ca Htk c tng chuyn gia xc nh theo quan im ca mnh v tm quan
trng ca cc ch tiu da trn nguyn tc so snh cp i v cho im nh sau:
- nu NRt km ngha hn nhiu so vi NRk th cho Htk=0;
- nu NRt km ngha hn khng nhiu so vi NRk th cho Htk=1;
- nu NRt bng nhau v ngha so vi NRk th cho Htk=2;
- nu NRt c ngha hn khng nhiu so vi NRk th cho Htk=3;
- nu NRt c ngha hn nhiu so vi NRk th cho Htk=4;
2.3. Cc tr s Htk trong bng im phi m bo quy lut:
(1). Htk + Hkt phi lun lun bng 4.
(2). Htk = Hkt = 2 vi i=j.
(3). Bng im to nn t m ct v m dng nn c m2 . Tng ca im s trong 2 i
xng theo ng cho (ng cho t gc trn bn tri xung gc di bn phi ca bng im)
lun lun bng 4 (theo quy lut (1)) nn tng i s tt c cc ca bng im phi bng 2m2:

Bi Ngc Ton

B/m D n v Qun l d n

92

Mn hc: Lp v phn tch d n u t xy dng giao thng


m

H
t =1 k =1

tk

= 2.m 2

(4.1)

2.4. Vic cho im c tin hnh theo tng dng ca bng im, bt u t dng th
nht. Sau khi cho im xong dng th nht th chuyn tip sang dng th 2 v quan im cho
im a ra phi nht qun cho tt c cc bc so snh tip theo, ngha l phi m bo cc
quy lut nu trong 2.3.
Bng 4.1. Ma trn vung Warkentin
Kt qu cho im ca mt chuyn gia khi so snh 4 ch tiu:
1. mc m bo anh ninh quc gia - k hiu AN;
2. mc nh hng n mi trng sinh thi - k hiu MT;
3. kh nng thc y nn kinh t khu vc pht trin - k hiu KT;
4. mc gii quyt vn an ton giao thng trong khu vc - k hiu AT.
AN

MT

KT

AT

k=1

k=2

k=3

k=4

H
k =1

tk

Wt

H
=
H
k =1

tk

AN (t=1)

11

0.34

MT (t=2)

0.22

KT (t=3)

10

0.31

AT (t=4)

0.13

Htk=32

Wt=1

tk

Khi lp bng 4.1 ngi chuyn gia c cc lp lun sau:


i vi dng u t=1, tc l khi ta so snh ch tiu AN vi cc ch tiu khc:
- Khi so snh AN vi chnh AN ca ct u (k=1) ngi chuyn gia cho H11=2 v 2 ch
tiu ny l mt, l d nhin ngha phi nh nhau.
- AN ngha hn khng nhiu so vi MT nn cho H12=3;
V H12=3 nn H21 phi bng 1 hay ni khc i khi so snh MT ca dng 2 (t=2) vi AN
ca ct 1 (k=1) vi ngi chuyn gia phi qun trit quan im dng khi so snh AN (dng
1; t=1) vi MT (ct 2; k=2) nh thc hin.
- AN bng v ngha so vi KT nn cho H13=2;
Tng t, khi cho im dng 3 th H31 phi bng 2.
- AN c ngha hn nhiu so vi AT (ct 4; k=4) nn cho H14=4.
Khi cho im dng 4 th H14=0.

Bi Ngc Ton

B/m D n v Qun l d n

93

Chng 4. Phng php so snh, la chn phng n

Trn y l cc lp lun i vi dng 1, lm tng t nh vy vi cc dng tip theo ngi


chuyn gia s cho ta kt qu nh bng 4.1.
2.5. Tng hp kt qu cho im ca cc chuyn gia, ly tr s trung bnh ca cc trng s
ta thu c kt qu trng s ca tng ch tiu.
2.2. Mt s phng php c th
2.2.1. Phng php n gin
Phng php n gin p dng cho cc trng hp c c im sau:
- cc ch tiu so snh ch l nh tnh v khng c n v o;
- mc p ng ca cc phng n theo cc ch tiu v mc quan trng (trng s) ca cc
ch tiu so snh c xc nh theo phng php chuyn gia.
Nh vy, phng php ny mang nng tnh ch quan v ch nn p dng cho cc trng
hp khng c hoc khng th tnh ton cc ch tiu so snh nh lng.
V d 4.2:
Mt d n u t xy dng giao thng cn so snh 2 v tr xy dng l A v B. Cc ch
tiu a ra so snh l:
1. mc m bo anh ninh quc gia;
2. mc nh hng n mi trng sinh thi;
3. kh nng thc y nn kinh t khu vc pht trin;
4. mc gii quyt vn an ton giao thng trong khu vc.
Kh nng p ng ca cc phng n i vi cc ch tiu so snh c nh gi bng
cch cho im ca chuyn gia vi thang im 10. Tm quan trng ca tng ch tiu cng c
cho im theo phng php chuyn gia. Kt qu cho im ca cc chuyn gia nh bng 4.2.
Bng 4.2. Kt qu cho im ca cc chuyn gia
Cc ch tiu so snh

Tm quan
trng ca ch
tiu so snh

Mc p ng ca phng n
A

1. mc m bo anh ninh quc gia

2. kh nng thc y kinh t

3. mc t nh hng n mi trng

4. gii quyt vn an ton giao thng

T bng 4.2 ta tng hp im cho tng phng n theo bng 4.3.


Theo kt qu tnh ton bng 4.3 ta thy phng n A tt hn.
C th l gii iu ny nh sau phng n mc d mc m bo an ninh quc gia km
phng n B nhng n thc y nn kinh t pht trin tt hn, c bit t nh hng hn hn n
mi trng. V gii quyt vn an ton giao thng th c 2 phng n nh nhau.
Bi Ngc Ton

B/m D n v Qun l d n

94

Mn hc: Lp v phn tch d n u t xy dng giao thng


Bng 4.3. Bng im nh gi tng hp
Cc ch tiu

im nh gi tng hp ca phng n
A

1. mc m bo anh ninh quc gia

24

36

2. kh nng thc y kinh t

25

15

3. mc t nh hng n mi trng

21

4. gii quyt vn an ton giao thng

15

15

Tng cng

85

75

2.2.2. Phng php Pattern


Trnh t tnh ton ca phng php Pattern gm cc bc sau:
Bc 1. La chn cc ch tiu a vo so snh
Cc ch tiu a vo so snh khng c trng lp. V d nu a vo so snh ch tiu
NPW th khng nn a vo so snh ch tiu vn u t v trong ch tiu NPW c vn u t
ri.
Bc 2. Xc nh hng ca cc ch tiu v lm cho cc ch tiu ng hng
Trc ht cn xc nh ch tiu tng hp khng n v o (hm mc tiu) l cc i hay
cc tiu. Nu hm mc tiu l cc i th cc ch tiu li nhun, hiu qu, gi tr s dng c
nguyn, cn cc ch tiu v chi ph phi i thnh s nghch o ca chng (em 1 chia cho
tr s ca cc ch tiu ) a vo tnh ton (bi v chi ph phi cng nh cng tt m hm
mc tiu li l cc i). Trong trng hp hm mc tiu l cc tiu th vn c lm ngc
li.
Bc 3. Lm mt n v o ca cc ch tiu
C nhiu phng php lm mt n v o ca cc ch tiu nh phng php gi tr nh
nht, gi tr ln nht, gi tr nh mc, phng php tr s tt nht hay tiu chun... Trong cc
phng php ny tu theo loi ch tiu ang xt m ngi ta chn gi tr nh nht, gi tr ln
nht, gi tr nh mc hay tr s tt nht hoc tr s tiu chun ca ch tiu ang xt lm n v
(tr s ca ch tiu sau khi v th nguyn ho l 1). Gi tr ca ch tiu ang xt trong cc
phng n khc c lm mt n v o bng cch chia n cho gi tr c chn lm n v.
Cc phng php hay c dng hn c l phng php Pattern v phng php so snh
cp i. Sau y l phng php Pattern.
Theo phng php Pattern, tr s v th nguyn ho Pij ca ch tiu i trong phng n j
(c gi tr cha v th nguyn ho l Cij) l:
Pij =

C ij

.100

C
j =1

Bi Ngc Ton

(4.2)

ij

B/m D n v Qun l d n

95

Chng 4. Phng php so snh, la chn phng n


trong n l s phng n.
Bc 4. Xc nh tm quan trng ca mi ch tiu
Theo phng php chuyn gia ngi ta s xc nh c trng s Wi ca ch tiu i.
Bc 5. Xc nh ch tiu tng hp khng n v o ca cc phng n

Ch tiu tng hp khng n v o Vj ca phng n j c xc nh theo cng thc sau:


m

i =1

i =1

V j = S ij = PijWi

(4.3)

trong :
Sij=Pij.Wi

(4.4)

Bc 6. So snh la chn phng n


Tu theo hm mc tiu l cc i hay cc tiu m ta xp hng cc phng n theo th t
gim dn hay tng dn ca ch tiu tng hp khng n v o V. Phng n tt nht l phng
n ng u tin trong bng xp hng.
V d 4.3:
Theo phng php dng mt ch tiu tng hp khng n v o xp hng 3 phng n
u t xy dng cng trnh cu Thanh tr vi cc ch tiu so snh nh bng 4.4.
Bng 4.4. Cc ch tiu so snh ca 3 phng n xy dng cu Thanh tr
(Ngun: Bo co NCKT cu Thanh tr)
Tn ch tiu

n v
o

Cc phng n
1

0.95

1.01

1.00

2. din tch chim t - k hiu l G

ha

68.3

70.7

61.7

3. chiu di cu - k hiu l B

1860

2340

2340

4. chiu di ng - k hiu l R

km

11.6

12.05

12.3

1. ch s chi ph xy dng - k hiu l C

Li gii:
Bc 1. La chn ch tiu so snh: Cc ch tiu a vo so snh trn l cc ch tiu chnh.
Trn thc t cn nhiu ch tiu khc cn v c th a vo so snh v d v s nh dn b nh
hng v lin quan ti n l chi ph n b; vn mi trng...
Bc 2. Xc nh hng ca cc ch tiu v lm cho cc ch tiu ng hng: Cc ch tiu
nu trn u cng nh cng tt. Hm mc tiu ta cng nn v chn l cc tiu, v vy cc ch
tiu chn u ng hng, khng phi i thnh s nghch o.
Bc 3. Lm mt n v o ca cc ch tiu
Theo cng thc 4.2. ta c:

Bi Ngc Ton

B/m D n v Qun l d n

96

Mn hc: Lp v phn tch d n u t xy dng giao thng


i vi ch tiu 1:
Phng n 1: P11 =

0.95
100 = 32.1
0.95 + 1.01 + 1.00

Phng n 2: P12 =

1.01
100 = 34.1
0.95 + 1.01 + 1.00

Phng n 3: P13 =

1.00
100 = 33.8
0.95 + 1.01 + 1.00

Tng t vi cc ch tiu khc, ta c kt qu nh bng 4.6.


Bc 4. Xc nh tm quan trng ca mi ch tiu
Ta c kt qu cho im ca mt chuyn gia tiu biu v trng s ca cc ch tiu em ra
so snh nh bng 4.5.
Bng 4.5. Kt qu cho im ca mt chuyn gia tiu biu
C

k=1

k=2

k=3

k=4

H tk
k =1

Wt

H
=
H
k =1

tk

C (t=1)

13

0.41

G (t=2)

0.28

B (t=3)

0.19

R (t=4)

0.12

Htk=32

Wt=1

tk

Trong v d ny ta ly cc trng s trong bng 4.5 lm trng s trung bnh v s dng


chng tnh ch tiu tng hp khng n v o.
Bc 5. Xc nh ch tiu tng hp khng n v o ca cc phng n
Theo cng thc 4.3 ta tnh c tr s V ca phng n 1 l (xem bng 4.6):
m

i =1

i =1

V1 = S i1 = Pi1Wi =32.1x0.41+34.1x0.28+28.4x0.19+32.3x0.12=31.99
Tng t ta c:
V2 = 34.66
V3 = 33.36
Bc 6. So snh la chn phng n
Ta c th t xp hng cc phng n nh sau:
1. phng n 1;
Bi Ngc Ton

B/m D n v Qun l d n

97

Chng 4. Phng php so snh, la chn phng n


2. phng n 3;
3. phng n 2.
Nh vy phng n c chn s l phng n 1.

Bng 4.6. Kt qu tnh ton so snh 3 phng n cu Thanh tr theo phng php
dng mt ch tiu tng hp khng n v o
Ch
tiu

Trng
s Wi

Phng n 1
Ci1

Pi1

Phng n 2
Si1

Ci2

Pi2

Phng n 3
Si2

Ci3

Pi3

Si3

0.41

0.95

32.1

13.16

1.01

34.1

13.98

1.00

33.8

13.86

0.28

68.3

34.1

9.55

70.7

35.2

9.86

61.7

30.7

8.60

0.19

1860

28.4

5.40

2340

35.8

6.80

2340

35.8

6.80

0.12

11.6

32.3

3.88

12.05

33.5

4.02

12.3

34.2

4.10

V1 = 31.99

V2 = 34.66

V3 = 33.36

2.2.3. Phng php so snh cp i


Cc bc tnh ton ca phng php ny cung ging nh ca phng php Pattern, ch c
cch lm mt n v o ca cc ch tiu v cch la chn phng n cui cng l c im khc.
2.2.3.1. Cch lm mt n v o ca cc ch tiu
Khi so snh cp i 2 phng n a v b theo ch tiu i no th tr s khng n v o
ca ch tiu i ca phng n:
- a so vi b l: Diab =

NRia
NRib

(4.5);

- b so vi a l: Diba =

NRib
NRia

(4.6);

trong :

NRia - gi tr ca ch tiu i trong phng n a;


NRib - gi tr ca ch tiu i trong phng n b.
Nu c 3 phng n a, b v c em ra so snh th ta ln lt so snh tng cp i a vi b; a
vi c v b vi c. Mi cp li c so snh nh 2 cng thc (4.5) v (4.6).
V d 4.4:
Hai phng n a v b c gi tr ca ch tiu cn so snh l 7 v 10 tr. VN. Tr s khng
n v o trong so snh cp i 2 phng n ny c tnh ton trong bng 4.7.
2.2.3.2. Cch xc nh ch tiu tng hp khng n v o

Bi Ngc Ton

B/m D n v Qun l d n

98

Mn hc: Lp v phn tch d n u t xy dng giao thng

Ch tiu tng hp khng n v o cng c tnh trong so snh theo tng cp phng n.
Nu c 2 phng n em ra so snh l a v b theo m ch tiu th ch tiu tng hp khng n v
o ca phng n:
m

- a so vi b l: Vab = DiabWi

(4.7);

i =1
m

- b so vi a l: Vba = DibaWi

(4.8).

i =1

Nu c 3 phng n so snh l a, b v c th ta ln lt so snh tng cp i a vi b; a vi c


v b vi c. Nu s phng n em ra so snh nhiu hn na ta cng phi so snh ln lt tng
cp i theo nguyn tc trn.
Bng 4.7. Kt qu tnh ton tr s khng n v o trong so snh cp i 2 phng n
phng n a

phng n b

7 tr. VN

10 tr. VN

Gi tr ca ch tiu i em ra so snh
Tr s khng n v o ca phng n
ny so vi phng n kia

D ab =

7
= 0.837
10

D ba =

10
= 1.195
7

2.2.3.3. Cch la chn phng n tt nht


Cc tr s ca ch tiu tng hp khng n v o V c tnh ton trong so snh tng cp
sau c tnh theo % so vi nhau, trong phng n no c V ln hn th c cho l
100%. Sau ta lp ma trn vung t cc phng n trong so snh cp i. Gi tr ca mi
trong ma trn l tr s % ca phng n ca dng so vi phng n ca ct tng ng.
T ma trn thu c, nu hm mc tiu l cc tiu th ta la chn phng n tt nht theo
quy tc maximin (quy tc lc quan hay cn gi l quy tc thun li nh nht). Nu hm mc
tiu l cc i ta phi la chn phng n tt nht theo quy tc minimax.
V d 4.5:
Vn vi v d nh v d 4.3 nhng b bt 2 ch tiu t quan trng hn l ch tiu chiu di
cu B v chiu di ng R, thm ch tiu h s kh nng thc y kinh t khu vc pht trin E
(bng 4.8). Trng s ca cc ch tiu c xc nh trc theo phng php ma trn vung
Warrkentin.
Bng 4.8. Cc ch tiu so snh ca 3 phng n xy dng cu Thanh tr
Tn ch tiu

Trng
s Wi

n
v o

Cc phng n
a

1. ch s chi ph xy dng

0.50

0.95

1.01

1.00

2. h s kh nng thc y kinh t

0.33

1.1

1.15

1.05

3. chiu di cu

0.17

1860

2340

2340

Bi Ngc Ton

B/m D n v Qun l d n

Chng 4. Phng php so snh, la chn phng n

99

Theo bng 4.8 ch tiu chi ph xy dng v ch tiu chiu di cu l ly theo bo co


NCKT cu Thanh tr cn ch tiu h s kh nng thc y kinh t khu vc pht trin l gi nh.
Nhn xt rng cc phng n xy dng em ra so snh l cc phng n k thut nn cc
ch tiu chi ph c coi trng hn. V vy, hm mc tiu c chn l cc tiu. Cc ch tiu 1
v 3 trong bng 4.8 l cc ch tiu cng nh cng tt, nh vy chng ng hng. Ch tiu 2
cng ln cng tt, lm n ng hng ta ly s nghch o ca n v bng:
- vi phng n a: 1/1.1=0.910;
- vi phng n 2: 1/1.15=0.870
- vi phng n 3: 1/1.05=0.952
a. Lm mt n v o ca cc ch tiu theo cng thc (4.5) v (4.6):
Khi so snh phng n a vi phng n b:
* Vi ch tiu 1:
- a so vi b l: D1ab =

NR1a
0.95
=
= 0.970
b
1.01
NR1

NR1b
1.01
=
= 1.031
a
0.95
NR1

ba
1

- b so vi a l: D
* Vi ch tiu 2:

- a so vi b l: D2ab =

NR2a
=
NR2b

0.910
= 1.023
0.870

- b so vi a l: D2ba =

NR2b
=
NR2a

0.870
= 0.978
0.910

* Vi ch tiu 3:

NR3a
1860
=
= 0.892
b
2340
NR3

- b so vi a l: D3ba =

NR3b
2340
=
= 1.122
a
1860
NR3

ab
3

- a so vi b l: D

Tng t, khi so snh phng n a vi phng n c:


* Vi ch tiu 1:
- a so vi c l: D1ac =

NR1a
0.95
=
= 0.975
c
1.00
NR1

- c so vi a l: D1ca =

NR1c
1.00
=
= 1.026
a
0.95
NR1

Bi Ngc Ton

B/m D n v Qun l d n

100

Mn hc: Lp v phn tch d n u t xy dng giao thng


* Vi ch tiu 2:
- a so vi c l: D2ac =

NR2a
=
NR2c

0.910
= 0.978
0.952

NR2c
=
NR2a

0.952
= 1.023
0.910

- c so vi a l: D

ca
2

* Vi ch tiu 3:
- a so vi c l: D3ac =

NR3a
1860
=
= 0.892
c
2340
NR3

- c so vi a l: D3ca =

NR3c
2340
=
= 1.122
a
1860
NR3

Tng t, khi so snh phng n b vi phng n c:


* Vi ch tiu 1:
- b so vi c l: D1bc =

NR1b
1.01
=
= 1.005
c
1.00
NR1

- c so vi b l: D1cb =

NR1c
1.00
=
= 0.995
b
1.01
NR1

* Vi ch tiu 2:
- b so vi c l: D2bc =

NR2b
=
NR2c

0.870
= 0.956
0.952

NR2c
=
NR2b

0.952
= 1.046
0.870

- b so vi c l: D3bc =

NR3b
=
NR3c

2340
= 1.000
2340

NR3c
=
NR3b

2340
= 1.000
2340

- c so vi b l: D

cb
2

* Vi ch tiu 3:

cb
3

- c so vi b l: D

Kt qu ca php lm mt n v o c th hin trong bng 4.9.


b. Tnh cc tch s D.W v t tnh cc ch tiu tng hp khng n v o V ca cc
phng n trong so snh cp i theo cc cng thc (4.7) v (4.8):
Cc kt qu tnh ton trnh by bng 4.10.

Bi Ngc Ton

B/m D n v Qun l d n

101

Chng 4. Phng php so snh, la chn phng n

Bng 4.9. Kt qu ca php lm mt n v o


a so vi b

b so vi a

a so vi c

c so vi a

b so vi c

c so vi b

ch tiu 1

0.970

1.031

1.023

0.978

0.892

1.122

ch tiu 2

0.975

1.026

0.978

1.023

0.892

1.122

ch tiu 3

1.005

0.995

0.956

1.046

1.000

1.000

Bng 4.10. Kt qu tnh ch tiu V


a so vi b

b so vi a

a so vi c

c so vi a

b so vi c

c so vi b

D1W1

0.485

0.516

0.512

0.489

0.446

0.561

D2W2

0.322

0.339

0.323

0.338

0.294

0.370

D3W3

0.171

0.169

0.163

0.178

0.170

0.170

Tng s (V)

0.978

1.023

0.997

1.004

0.910

1.101

96

100

99

100

83

100

So snh %

Gii thch cch tnh kt qu so snh %:


Vab=0.978 v Vba=1.023 nn Vba c coi l 100%, t tnh c Vab = 96%
Vac=0.997 v Vca=1.004 nn Vca c coi l 100%, t tnh c Vac = 99%
Vbc=0.910 v Vcb=1.101 nn Vcb c coi l 100%, t tnh c Vbc = 83%
c. Lp ma trn vung t cc kt qu %:
Cc kt qu % khi so snh cp i c th hin trong ma trn vung bng 4.11.
Trong bng 4.11 c th hiu:
- phng n a bng 96% phng n b v bng 99% phng n c;
- phng n b bng 100% phng n a v bng 83% phng n c;
- phng n c bng 100% phng n a v bng 100% phng n b.
Bng 4.11. Ma trn so snh cp i cc kt qu %
phng n a

phng n b

phng n c

phng n a

96

99

phng n b

100

83

phng n c

100

100

d. So snh v la chn phng n tt nht:


Bi Ngc Ton

B/m D n v Qun l d n

102

Mn hc: Lp v phn tch d n u t xy dng giao thng

V hm mc tiu l cc tiu nn ta chn phng n tt nht theo quy tc maximin hay cn


gi l quy tc thun li nh nht. Theo quy tc ny, trong mi dng ca ma trn vung ta chn
tr s ln nht. Trong cc tr s ln nht ta li chn tr s nh nht. Kt qu tnh ton v la
chn th hin trong bng 4.12.
Bng 4.12. So snh la chn phng n tt nht (theo quy tc maximin)
phng n a phng n b phng n c

cc i ca dng

maximin
99

phng n a

96

99

99

phng n b

100

83

100

phng n c

100

100

100

Nh vy phng n c chn l phng n a.


3. Phng php gi tr - gi tr s dng
3.1. C s l lun chung
3.1.1. S cn thit ca phng php
Mi phng n k thut lun lun c c trng bng cc ch tiu gi tr v cc ch tiu
gi tr s dng.
Cc ch tiu gi tr c biu din bng tin nh vn u t, tng chi ph xy dng, cc ch
tiu hiu qu ti chnh, kinh t...
Cc ch tiu gi tr s dng c biu din theo cc n v o khc nhau nh cng sut,
tui th, cht lng...
Ta c th ly v d nh sau.
V d 4.6:
C 2 phng n xy dng mt cy cu nh trong giao thng nng thn nh bng 4.13.
Bng 4.13. Cc phng n xy dng cu giao thng nng thn
chi ph xy dng (t VN)

tui th cng trnh (nm)

phng n 1: cu st

10

phng n 2: cu b-tng

12

R rng, ta cha th kt lun ngay l nn chn phng n no v cu st r hn nhng


chng hng, cu b-tng t hn nhng bn hn. Mun so snh ta phi a 2 phng n v
cng mt mt bng tnh ton.
Phng php gi tr - gi tr s dng so snh cc phng n trn c s tnh ton gi tr
hoc chi ph cn thit c c mt n v gi tr s dng ca sn phm d n.

Bi Ngc Ton

B/m D n v Qun l d n

103

Chng 4. Phng php so snh, la chn phng n

Gi tr s dng y c hiu theo ngha rng, hay ni khc i n c th c th hin


ch bng mt ch tiu gi tr s dng n l no , m cng c th l mt ch tiu gi tr s
dng tng hp c xc nh theo phng php xc nh ch tiu tng hp khng n v o.
Phng php gi tr - gi tr s dng c th p dng cho cc trng hp:
- so snh cc phng n u t c gi tr s dng khc nhau;
- cc d n phc v li ch cng cng, khng ly mc tiu li nhun l chnh;
- phn tch hiu qu kinh t - x hi ca d n.
3.1.2. u nhc im ca phng php
Phng php gi tr -gi tr s dng c nhng u im ca ch tiu kinh t tng hp khi
tnh ch tiu gi tr v ca ch tiu tng hp khng n v o khi tnh ch tiu gi tr s dng tng
hp.
Nhc im ca phng php cng bao gm:
- cc nhc im ca ch tiu ti chnh kinh t tng hp nh chu s bin ng ca gi c,
ca t gi hi oi (nu d n c lin quan n ngoi t), chu s tc ng ca quan h cung cu
nn khng phn nh bn cht u vit v k thut ca phng n k thut;
- cc nhc im ca ch tiu tng hp khng n v o nh: d mang tnh ch quan trong
bc cho im mc quan trng ca cc ch tiu v d che lp mt ch tiu ch yu nu a qu
nhiu cc ch tiu vo so snh...
3.2. Ni dung ca phng php
Theo phng php gi tr - gi tr s dng cc phng n c th c so snh theo tiu
chun gi tr (chi ph) Gd nh nht t c mt n v gi tr s dng tng hp:

Gd =

G
min
S

(4.8)

hay tiu chun gi tr s dng tng hp Sd ln nht t c tnh trn mt ng chi ph:

Sd =

S
max
G

(4.9)

trong :
G - gi tr hay chi ph ca phng n;
S - gi tr s dng ca phng n.
Gi tr s dng tng hp Sj ca phng n j c th xc nh bng phng php ch tiu
tng hp khng n v o:
m

S j = PijWi

(4.10)

i =1

vi:
Pij =

C ij

(4.11)

C
j =1

Bi Ngc Ton

ij

B/m D n v Qun l d n

104

Mn hc: Lp v phn tch d n u t xy dng giao thng


trong :
Cij - ch tiu gi tr s dng th i ca phng n j khi cn n v o ban u;
Pij - ch tiu gi tr s dng th i ca phng n j khi lm mt n v o;
Wi - trng s ca ch tiu i;
m - s ch tiu gi tr s dng a vo so snh;
n - s phng n.
V d 4.7:
Hy so snh 2 phng n xy dng cu Thanh tr theo s liu bng 4.14.
Bng 4.14. S liu ca 2 phng n xy dng cu Thanh tr
Ch tiu

PA 1: cu dm hp

PA 2: cu dy vng

Ch tiu gi tr: Tng chi ph xy dng c


cu v ng (t VN)

4 465

5 097

Li ch cho ngi s dng nm u khai


thc (t VN)

530

410

Din tch t ai yu cu(ha)

68.3

61.7

S nh dn b nh hng (h gia nh)

315

422

6 im/10 im

8 im/10 im

Cc ch tiu gi tr s dng:

Kin trc - thm m


Cc bc tnh ton:

A. Trc tin ta phi tnh ch tiu gi tr s dng tng hp khng n v o


A1. Lm ng hng cc ch tiu gi tr s dng
- Li ch cho ngi s dng nm u khai thc, im kin trc thm m cng ln cng tt,
ng hng vi hm mc tiu l cc i.
- Din tch t ai yu cu, s nh dn b nh hng cng nh cng tt nn phi ly s
nghch o (bng 4.15).
A2. Lm mt n v o cc ch tiu gi tr s dng theo cng thc (4.11)
Vi ch tiu li ch cho ngi s dng nm u khai thc:
PA 1: 530 x 100/(530+410) = 56.38
PA2: 5097 x 100/(4465+5097) = 43.62
Vi ch tiu din tch t ai yu cu:
PA1: 0.0146 x 100/(0.0146+0.0162) = 47.40
PA2: 0.0162 x 100/(0.0146+0.0162) = 52.60

Bi Ngc Ton

B/m D n v Qun l d n

105

Chng 4. Phng php so snh, la chn phng n


Vi ch tiu s nh dn b nh hng:
PA1: 0.00317 x 100/(0.00317+0.00237) = 57.22
PA2: 0.00237 x 100/(0.00317+0.00237) = 42.78
Vi ch tiu kin trc - thm m:
PA1: 6 x 100/(6+8) = 42.86
PA2: 8 x 100/(6+8) = 57.14
Cc s liu tnh ton th hin trong bng 4.15.

Bng 4.15. S liu tnh ton ca 2 phng n cu Thanh tr sau khi lm ng


hng v mt n v o
Ch tiu

PA 1: cu dm hp
lm ng
hng

Ch tiu gi tr: Tng chi ph xy


dng c cu v ng (t VN)

mt /v
o

4 465

PA 2: cu dy vng
lm ng
hng

mt /v o

5 097

Cc ch tiu gi tr s dng:
Li ch cho ngi s dng nm
u khai thc

530

56.38

410

43.62

Din tch t ai yu cu

0.0146

47.40

0.0162

52.60

S nh dn b nh hng

0.00317

57.22

0.00237

42.78

42.86

57.14

Kin trc - thm m

A3. Xc nh trng s ca cc ch tiu gi tr s dng


Lp ma trn vung Warr ken tin cho 4 ch tiu gi tr s dng (bng 4.16). y l mt ma
trn tiu biu, ta ly cc trng s ny lm trng s trung bnh cho cc ch tiu.
B. Tnh ch tiu gi tr s dng tng hp (khng n v o) theo (4.10)
Cho phng n 1:
S1=56.38x0.375+47.4x0.281+57.22x0.219+42.86x0.125=52.35
Cho phng n 2:
S2= 43.62x0.375+52.6x0.281+42.78x0.219+57.14x0.125=47.65
Kt qu tnh ton th hin trong bng 4.17.
C. Tnh ch tiu chi ph cn thit t 1 n v gi tr s dng tng hp theo (4.8)
Cho phng n 1:
Gd1= G1/S1=4465/52.35 = 85.29

Bi Ngc Ton

B/m D n v Qun l d n

106

Mn hc: Lp v phn tch d n u t xy dng giao thng


Gd2= G2/S2=5097/47.65=106.97
Bng 4.16. Ma trn vung Warkentin xc nh trng s cc ch tiu gi tr s dng
cng trnh cu Thanh tr
Wt

Li ch
ngi s
dng k=1

Din tch
t yu
cu k=2

S nh dn
b nh
hng k=3

Kin trc thm m


k=4

Li ch ngi
s dng (t=1)

12

0.375

Din tch t
yu cu (t=2)

0.281

S nh dn b
nh hng
(t=3)

0.219

Kin trc thm m (t=4)

0.125

Htk=32

Wt=1

H
k =1

tk

Bng 4.17. Cc kt qu tnh ton


Ch tiu

Trng s W

PA 1: cu dm hp

PA 2: cu dy vng

4 465

5 097

Tng chi ph xy dng (t VN)

Tnh ch tiu gi tr s dng tng hp khng n v o S


P

PW

PW

Li ch cho ngi s dng

0.375

530

56.38

410

43.62

Din tch t ai yu cu

0.281

0.0146

47.40

0.0162

52.60

S nh dn b nh hng

0.219

0.00317

57.22

0.00237

42.78

Kin trc - thm m

0.125

42.86

57.14

Ch tiu gi tr s dng tng hp S

S1=52.35

S2=47.65

Chi ph cho 1 /v ch tiu gi tr s dng


tng hp Gd

Gd1=85.29

Gd2=106.97

D. So snh la chn phng n


Gd1<Gd2, vy ta chn phng n 1.
Bi Ngc Ton

B/m D n v Qun l d n

107

Chng 4. Phng php so snh, la chn phng n

Cu hi n tp

1.

Gii thch ti sao c th s dng cc ch tiu nh NPW, IRR hoc BCR nh mt ch


tiu ti chnh kinh t tng hp chnh so snh nh gi cc phng n u t?

2.

Trnh by s cn thit, u nhc im ca cc phng php dng mt ch tiu tng


hp khng n v o v phng php gi tr - gi tr s dng.

3.

Hy trnh by phng php lp ma trn vung Warkentin xc nh trng s ca cc


ch tiu so snh.

4.

Trnh by cc phng php lm mt n v o ca cc ch tiu. Phng php Pattern


v phng php so snh cp i c g khc nhau? Phng php so snh cp i c
u nhc in g so vi phng php Pattern?

Bi tp
Bi tp 4.1. Hy lp ma trn vung Warkentin xc nh trng s ca cc ch tiu sau
trong mt d n xy dng cu ng:
1. Chi ph xy lp.
2. Chi ph mua sm thit b.
3. Chi ph n b t ai, hoa mu, ti nh c.
4. Chi ph thit k gim st.

Bi tp 4.2. Dng ln lt phng php Pattern, phng php so snh cp i v phng


php gi tr - gi tr s dng so snh v la chn cc phng n xy dng mt cng
trnh giao thng nh bng sau:
Ch tiu

PA 1

PA 2

PA 3

3000

4000

3500

Mc tng tc xe chy trung bnh (km/h)

20

25

22

Mc tit kim chi ph vn hnh trung bnh


cho 1 xe quy i (/xe.km)

300

350

340

Mc ci thin mi trng so vi khi khng


c d n (im)

Tng chi ph xy dng (t VN)

Trng s ca cc ch tiu so snh xc nh theo phng php Warkentin.

Bi Ngc Ton

B/m D n v Qun l d n

You might also like