ndice de contidos

1 2 INTRODUCIN ...................................................................................................................... 7 DAS INDUSTRIAS CULTURAIS S INDUSTRIAS CREATIVAS ...................................... 10

3 A DELIMITACIN E A CUANTIFICACIN DAS INDUSTRIAS CULTURAIS E CREATIVAS: METODOLOXA EMPREGADA NO ESTUDO ................................................... 16 3.1 ANTECEDENTES DO TRABALLO DA AECT PARA ANALIZAR A DIMENSIN ECONMICA DAS ICC NA EURORREXIN ......................................................................... 22 3.1.1 Antecedentes en Galicia.......................................................................................... 22 3.1.2 Antecedentes en Portugal do presente traballo ...................................................... 24 3.2 MODELO ADOPTADO NO TRABALLO PARA A ANLISE DOS DATOS ................ 27 3.3 CLASIFICACIN DAS ACTIVIDADES CONSIDERADAS NAS ICC DE ACORDO CO MODELO ................................................................................................................................. 38 4 A SITUACIN DAS INDUSTRIAS CULTURAIS E CREATIVAS GALEGAS .................... 46 4.1 O TECIDO EMPRESARIAL DAS ICC EN GALICIA ................................................... 46 4.2 AS MAGNITUDES ECONMICAS DAS ICC EN GALICIA ........................................ 51 4.3 O EMPREGO NAS INDUSTRIAS CULTURAIS E CREATIVAS GALEGAS .............. 64 4.4 OS DATOS ECONMICOS DA ARQUITECTURA EN GALICIA ............................... 74 4.4.1 O volume de negocio dos servizos de arquitectura en Galicia ............................... 75 4.4.2 O resultado de explotacin dos servizos tcnicos de arquitectura ......................... 76 4.4.3 O emprego galego na arquitectura .......................................................................... 78 4.5 OS DATOS ECONMICOS DAS ARTES ESCNICAS EN GALICIA ....................... 81 4.5.1 O volume de negocio das artes escnicas en Galicia ............................................ 83 4.5.2 O resultado de explotacin ...................................................................................... 84 4.5.3 O emprego galego das artes escnicas .................................................................. 86 4.6 OS DATOS ECONMICOS DAS ARTES PLSTICAS EN GALICIA ........................ 89 4.6.1 O volume de negocio nas artes plsticas en Galicia .............................................. 91 4.6.2 O resultado de explotacin nas artes plsticas en Galicia...................................... 91 4.6.3 O emprego nas artes plsticas en Galicia............................................................... 92 4.7 OS DATOS ECONMICOS DA INDUSTRIA AUDIOVISUAL GALEGA .................... 95 4.7.1 A cifra de negocios do sector audiovisual galego ................................................... 99 4.7.2 O resultado de explotacin do audiovisual galego ................................................ 101 4.7.3 O emprego da industria audiovisual en Galicia ..................................................... 103 4.8 OS DATOS ECONMICOS DAS ACTIVIDADES RELACIONADAS COAS BIBLIOTECAS, MUSEOS, ARQUIVOS E O PATRIMONIO HISTRICO EN GALICIA ....... 106 4.8.1 O volume de negocio das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio en Galicia ................................................................... 108 4.8.2 O resultado de explotacin das empresas galegas das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio .................................. 109 4.8.3 O emprego galego das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio .................................................................................... 111 4.9 OS DATOS ECONMICOS DAS EMPRESAS GALEGAS DE DESEO ................ 114 4.9.1 O volume de negocio das empresas de deseo en Galicia .................................. 116 4.9.2 O resultado de explotacin das empresas galegas de deseo ............................ 117 4.9.3 O emprego das empresas galegas de deseo ..................................................... 118 4.10 OS DATOS ECONMICOS DAS EMPRESAS GALEGAS DE FOTOGRAFA ....... 121 4.10.1 O volume de negocio da fotografa en Galicia .................................................. 122 4.10.2 O resultado antes de impostos das empresas de fotografa en Galicia ........... 124 4.10.3 O emprego na fotografa galega ....................................................................... 125 4.11 OS DATOS ECONMICOS DA INDUSTRIA MUSICAL GALEGA .......................... 128

4.11.1 O volume de negocio da industria musical en Galicia ...................................... 130 4.11.2 O resultado de explotacin da industria da msica en Galicia ......................... 132 4.11.3 O emprego da industria musical galega ............................................................ 133 4.12 OS DATOS ECONMICOS DA INDUSTRIA DO PRODUTO GRFICO EN GALICIA.... ............................................................................................................................. 137 4.12.1 O volume de negocio das empresas do produto grfico................................... 139 4.12.2 O resultado de explotacin da industria do produto grfico galego .................. 141 4.12.3 O emprego da industria grfica en Galicia ........................................................ 143 4.13 OS DATOS ECONMICOS DAS EMPRESAS GALEGAS DE PUBLICIDADE ....... 146 4.13.1 O volume de negocio da publicidade en Galicia ............................................... 148 4.13.2 O resultado de explotacin da publicidade galega ........................................... 149 4.13.3 O emprego galego relacionado coa publicidade ............................................... 151 4.14 OS DATOS ECONMICOS DAS EMPRESAS GALEGAS DE RADIO ................... 154 4.14.1 O volume de negocio das empresas de radio en Galicia .................................. 156 4.14.2 O resultado de explotacin das empresas galegas de radio ............................ 157 4.14.3 O emprego das empresas galegas de radio ..................................................... 158 4.15 OS DATOS ECONMICOS DAS EMPRESAS GALEGAS DE TIC ......................... 161 4.15.1 O volume de negocio das TIC relacionadas coas ICC en Galicia .................... 163 4.15.2 O resultado de explotacin das empresas das TIC galegas do eido das ICC.. 165 4.15.3 O emprego galego nas TIC ............................................................................... 167 5 A SITUACIN DAS INDUSTRIAS CULTURAIS E CREATIVAS NO NORTE DE PORTUGAL .............................................................................................................................. 170 5.1 O TECIDO EMPRESARIAL DAS ICC NO NORTE DE PORTUGAL ........................ 170 5.2 AS MAGNITUDES ECONMICAS DAS ICC NO NORTE DE PORTUGAL ............ 175 5.3 O EMPREGO NAS ICC NO NORTE DE PORTUGAL .............................................. 188 5.4 OS DATOS ECONMICOS DA ARQUITECTURA NO NORTE DE PORTUGAL ... 193 5.4.1 O volume de negocio dos servizos de arquitectura no Norte de Portugal ............ 194 5.4.2 O resultado de explotacin dos servizos tcnicos de arquitectura no Norte de Portugal .............................................................................................................................. 195 5.4.3 O emprego na arquitectura no Norte de Portugal ................................................. 197 5.5 OS DATOS ECONMICOS DAS ARTES ESCNICAS NO NORTE DE PORTUGAL.... ....................................................................................................................... 200 5.5.1 O volume de negocio das artes escnicas ........................................................... 202 5.5.2 O resultado de explotacin das empresas de artes escnicas ............................. 203 5.5.3 O emprego das artes escnicas ............................................................................ 205 5.6 OS DATOS ECONMICOS DAS ARTES PLSTICAS NO NORTE DE PORTUGAL..... ...................................................................................................................... 208 5.6.1 O volume de negocio nas artes plsticas no Norte de Portugal ........................... 210 5.6.2 O resultado antes de impostos nas artes plsticas no Norte de Portugal ............ 211 5.6.3 O emprego nas artes plsticas no Norte de Portugal ........................................... 212 5.7 OS DATOS ECONMICOS DA INDUSTRIA AUDIOVISUAL NO NORTE DE PORTUGAL ........................................................................................................................... 215 5.7.1 A cifra de negocios do sector audiovisual do Norte de Portugal .......................... 217 5.7.2 O resultado de explotacin do audiovisual no Norte de Portugal ......................... 219 5.7.3 O emprego da industria audiovisual no Norte de Portugal ................................... 221 5.8 OS DATOS ECONMICOS DAS ACTIVIDADES RELACIONADAS COAS BIBLIOTECAS, OS MUSEOS, OS ARQUIVOS E O PATRIMONIO HISTRICO E A EDUCACIN CULTURAL NO NORTE DE PORTUGAL ...................................................... 224 5.8.1 O volume de negocio das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos, a xestin do patrimonio e a educacin cultural no Norte de Portugal ................ 226

5.8.2 O resultado de explotacin das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos, a xestin do patrimonio e a educacin cultural no Norte de Portugal .............................................................................................................................. 227 5.8.3 O emprego nas actividades dos museos, as bibliotecas, os arquivos, a xestin do patrimonio e a educacin cultural no Norte de Portugal .................................................... 228 5.9 OS DATOS ECONMICOS DAS EMPRESAS DE DESEO DO NORTE DE PORTUGAL ........................................................................................................................... 231 5.9.1 O volume de negocio das empresas de deseo no Norte de Portugal ................ 232 5.9.2 O resultado de explotacin das empresas de deseo do Norte de Portugal........ 234 5.9.3 O emprego das empresas de deseo do Norte de Portugal ................................ 235 5.10 OS DATOS ECONMICOS DAS EMPRESAS DE FOTOGRAFA DO NORTE DE PORTUGAL ........................................................................................................................... 238 5.10.1 O volume de negocio da fotografa na rexin Norte ......................................... 239 5.10.2 O resultado antes de impostos das empresas de fotografa no Norte de Portugal.... .......................................................................................................................... 240 5.10.3 O emprego na fotografa na rexin Norte.......................................................... 242 5.11 OS DATOS ECONMICOS DA INDUSTRIA MUSICAL NO NORTE DE PORTUGAL.... ....................................................................................................................... 245 5.11.1 O volume de negocio da industria musical no Norte de Portugal ..................... 247 5.11.2 O resultado de explotacin da industria da msica no Norte portugus .......... 248 5.11.3 O emprego da industria musical no Norte de Portugal ..................................... 250 5.12 OS DATOS ECONMICOS DA INDUSTRIA DO PRODUTO GRFICO NO NORTE DE PORTUGAL ..................................................................................................................... 254 5.12.1 O volume de negocio das empresas do produto grfico do Norte de Portugal 256 5.12.2 O resultado de explotacin da industria do produto grfico no Norte de Portugal.... .......................................................................................................................... 258 5.12.3 O emprego da industria grfica no Norte de Portugal ....................................... 260 5.13 OS DATOS ECONMICOS DA PUBLICIDADE NO NORTE DE PORTUGAL........ 264 5.13.1 O volume de negocio da publicidade na rexin Norte ...................................... 265 5.13.2 O resultado de explotacin da publicidade no Norte portugus ....................... 266 5.13.3 O emprego relacionado coa publicidade no Norte de Portugal ........................ 268 5.14 OS DATOS ECONMICOS DA RADIO NO NORTE DE PORTUGAL .................... 271 5.14.1 O volume de negocio das empresas de radio no Norte de Portugal ................ 272 5.14.2 O resultado de explotacin das empresas de radio no Norte de Portugal ....... 273 5.14.3 O emprego das empresas de radio no Norte portugus ................................... 274 5.15 OS DATOS ECONMICOS DAS TIC NO NORTE DE PORTUGAL ....................... 277 5.15.1 O volume de negocio das TIC no Norte de Portugal ........................................ 279 5.15.2 O resultado de explotacin das TIC do Norte portugus .................................. 280 5.15.3 O emprego nas TIC no Norte de Portugal......................................................... 282 6 A SITUACIN DAS INDUSTRIAS CULTURAIS E CREATIVAS NA EURORREXIN GALICIA-NORTE DE PORTUGAL........................................................................................... 285 7 PRINCIPAIS REFLEXINS EXTRADAS DO ESTUDO E PROPOSTAS DE ACTUACIN... .......................................................................................................................... 301 8 ANEXOS ............................................................................................................................ 305 8.1 ANEXO 1 ................................................................................................................... 305 8.2 ANEXO 2 ................................................................................................................... 308 8.2.1 Arquitectura ........................................................................................................... 308 8.2.2 Artes escnicas ..................................................................................................... 308 8.2.3 Artes plsticas ....................................................................................................... 308 8.2.4 Audiovisual ............................................................................................................ 309 8.2.5 Bibliotecas, museos, arquivos ........................................................................... 309

8.2.6 8.2.7 8.2.8 8.2.9 8.2.10 8.2.11 8.2.12 9

Deseo .................................................................................................................. 310 Fotografa .............................................................................................................. 310 Msica ................................................................................................................... 310 Produto grfico ...................................................................................................... 311 Publicidade ............................................................................................................ 311 Radio ...................................................................................................................... 311 TIC ......................................................................................................................... 312

NDICE DE TBOAS ......................................................................................................... 313

10 NDICE DE GRFICOS ..................................................................................................... 318 11 GLOSARIO DE ACRNIMOS E INSTITUCINS............................................................. 326

1 INTRODUCIN
Nun contexto de crise como o actual, onde se asiste desaceleracin da economa, ao debilitamento do sistema financeiro e progresiva deterioracin da situacin econmica e social, a cultura un dos primeiros sectores que se ve afectado por estas circunstancias. O primeiro dos efectos desta conxuntura adversa fai referencia reducin na dotacin orzamentaria orientada s actividades culturais e creativas (en Galicia caeu case nun 50 % nos ltimos tres anos e en Portugal o 15,11 %). Por outra banda, os consumos dos individuos contrense por unha menor dispoibilidade de renda das familias e unha menor cota destinada ao lecer e, por ltimo, as empresas achegan menos fondos a programas de patrocinios e mecenados ou compra directa de servizos culturais e creativos. O certo que existe a opinin xeneralizada de que, en contextos de crise como o que se est a vivir na actualidade, as polticas pblicas deberan poer o acento nas medidas de carcter mis produtivo ou de infraestruturas, con especial incidencia no emprego e mantendo sempre o nivel de servizos sociais, e a cultura debera quedar relegada a un segundo plano en orde de importancia. Co obxecto de demostrar o errado desta postura, este traballo pretende evidenciar con cifras concretas o potencial da cultura para crear crecemento e emprego, a sa consideracin como industria e a importancia de investir neste sector para xerar valor engadido, riqueza e postos de traballo. nesta conxuntura, na que o emprego constite unha prioridade na axenda poltica, onde as industrias culturais e creativas (ICC) manifestan un bo comportamento neste aspecto, xa que adoitan ser intensivas en man de obra, dan traballo a persoal que na maiora dos casos goza dun bo nivel de cualificacin e precisan dun baixo custo para a creacin de novos postos de traballo polo baixo nivel de investimentos necesarios (fronte a outros sectores de carcter claramente industrial) 1 . Os investimentos en infraestruturas que precisa o sector estn xa realizados na maior parte dos casos (auditorios, incubadoras, patrimonio etc.) e moitos dos postos de traballo estn vinculados creatividade e innovacin e non tanto a dotacins fsicas. Outro aspecto que cmpre considerar nas ICC est relacionado co potencial do emprendemento nestes sectores, por non precisar de grandes investimentos e depender fundamentalmente do talento e da creatividade dos traballadores, ambos os dous recursos inmateriais e, polo tanto, ilimitados. Cabe destacar tamn a permanencia dos traballadores no sector, que practican unha especie de militancia, pois en caso de cesamento adoitan ou ben constiturse pola sa conta ou iniciar unha nova andaina nunha empresa que xa opera no mercado. En termos netos, estase a reter emprego en todas as industrias culturais e creativas, xa que a destrucin de emprego nas empresas de maior tamao se est a compensar co emprego autnomo. Por ltimo, hai que referirse posibilidade de transferencia e de irradiacin desde o sector cultural e creativo cara a outros sectores. A creatividade e a innovacin de base non tecnolxica demostraron a sa capacidade de potenciar os sectores mis

A temporalidade dos contratos destas actividades, suxeita a proxectos concretos e altamente estacionaria en moitos dos sectores, non se cuestiona e podera ser obxecto de intervencin.

tradicionais, como poden ser o txtil, a fabricacin de mobles ou o sector vitivincola, ademais dos innegables efectos positivos que producen no sector turstico. De feito, a cultura como industria sitase nos pases mis industrializados entre os primeiros catro postos no relativo aos recursos internos mobilizados e obtencin de divisas nos mercados externos. As pois, creceu en termos relativos moito mis que a maiora doutros sectores produtivos ou de servizos, de xeito que non s permite o autofinanciamento das actividades culturais que xeran, senn que obteen delas importantes beneficios econmicos. Tamn merece especial atencin a alta atomizacin nas ICC da Eurorrexin GaliciaNorte de Portugal, caracterstica que adoita ser considerada unha debilidade, pero que en momentos de crise e cambio permite unha maior flexibilidade e capacidade de adaptacin s novas circunstancias. Ademais, a dispersin da actividade das industrias culturais e creativas e a capilaridade do seu tecido produtivo converten o sector nun importante axente no reequilibrio territorial da Eurorrexin e de redistribucin da renda. Como se demostrar posteriormente, trtase dun sector cun crecemento mis rpido que a media da economa. Ademais, son moitos os sectores do tecido empresarial europeo que se ven beneficiados pola sa actividade, en especial no campo das tecnoloxas da informacin e das comunicacins e da innovacin. Por outra parte, as industrias culturais e creativas constiten na actualidade algns dos sectores mis dinmicos da economa e o comercio mundiais e no futuro vern aumentado o seu dinamismo. Precisamente neste punto hai que poer o acento sobre a rpida e constante transformacin que estn a sufrir as ICC pola incorporacin da dixitalizacin, as novas tecnoloxas e os cambios nos hbitos de consumo, fundamentalmente polo acceso multiplataforma aos contidos. Todo isto debe levar cara a unha reflexin sobre os efectos que estes cambios van ter sobre as empresas, de xeito que, de non ser adoptadas as polticas axeitadas, existe o risco de perder o tren, con consecuencias fatais para algunhas das ramas de actividade (como fotografa, edicin de msica, xornais ou libros, animacin e videoxogos ou exhibicin cinematogrfica, por exemplo). Non obstante, a sa incorporacin na axenda de prioridades dos gobernos permitira converter estes cambios nunha grande oportunidade de carcter estratxico para a Eurorrexin. As ICC desempean, ademais, un papel de soporte para a cultura galega. Nun mundo globalizado, onde os produtos culturais galegos compiten no mercado coas grandes multinacionais do entretemento, s unha industria cultural forte pode ser garanta de supervivencia das manifestacins culturais galegas. Tamn certo que os sectores mis competitivos nun futuro van ser os que tean unha base de identidade local que permita xerar factores diferenciais arredor dela, nun mercado mis globalizado. A tendencia na que a arte, a ciencia e a tecnoloxa estn a converxer nunha nova frmula empresarial colaborativa e dixital facilita automaticamente os procesos de internacionalizacin. Todo isto constite un reto para as polticas pblicas. Co apoio preciso, as ICC poden converterse nun dos sectores mis estratxicos para a Eurorrexin que contriban a sar da crise actual. A cultura e a creatividade non deben ser vistas como parte do

problema, senn desde a ptica da solucin. Faise preciso apoiar a producin cultural e o consumo en lugar de crear infraestruturas culturais, de xeito que se dote o sector de espazos de producin. certo que as cifras das ICC demostran o inicio dunha etapa de contraccin nas grandes variables econmicas, pero isto as porque toda a economa da Eurorrexin se est a contraer. S se somos capaces de crear un sector cultural mis importante poderemos sar da crise. Para rematar, cmpre referir que o modelo seguido no estudo que se presenta a continuacin conta cunha orientacin estritamente mercantil, por ser a fonte empregada en case todo o traballo2 o Rexistro Mercantil, de maneira que reflicte a actividade da economa exclusivamente empresarial. Se a isto se lle engade a actividade asociada ao sector pblico e ao sector social, ademais da xerada polos empresarios individuais, o volume de negocio e o emprego poderan chegar a duplicarse. Polo tanto, pode afirmarse que, seguindo un enfoque conservador e de mnimos, o sector cultural e creativo representa polo menos as contas que nos seguintes apartados se presentan.

Salvo nos casos do DIRCE do INE, a Contabilidade Nacional ou a Seguridade Social.

2 DAS INDUSTRIAS CULTURAIS S INDUSTRIAS CREATIVAS

O papel do sector cultural e creativo na economa anda un gran descoecido. Por unha banda, tradicionalmente non se lle concedeu demasiada importancia econmica a este sector e, por outra, encontrmonos ante un panorama desolador en cuestin de ferramentas estatsticas que permitan medir esa contribucin econmica. Segundo os traballos da Organizacin das Nacins Unidas para a Educacin, a Ciencia e a Cultura (UNESCO), a cultura pode definirse, de xeito amplo, como un conxunto de trazos espirituais, materiais, intelectuais e afectivos que caracterizan a unha sociedade ou grupo social, que incle arte, literatura, pero tamn estilos de vida, sistemas de valores, tradicins e crenzas. Tamn se pode definir como un conxunto de valores que lles outorga s persoas a posibilidade de ser e actuar. Polo tanto, pdense considerar cultura elementos como as ciencias, os medios de comunicacin ou as tecnoloxas da informacin. Nas ltimas dcadas diversos organismos internacionais e en diferentes rexins e pases realizaron esforzos por definir os alcances e impactos das actividades culturais ou creativas nas economas e sociedades locais, o que implicou a necesidade de desenvolver un novo campo de anlise como o da economa creativa. Estas anlises pretenden mostrar que as expresins, actividades ou produtos da esfera creativa teen unha importancia destacable en termos de magnitudes econmicas mis al do valor simblico que se lles poida adxudicar. Preocupacins como as de dimensionar en termos econmicos o cultural ou creativo xurdiron en xeral desde reas da xestin pblica cultural tanto locais como nacionais e en organismos internacionais vinculados a estes temas. Neste contexto foi crecendo a comprensin sobre a necesidade de medir e analizar estas novas realidades e as sas implicacins sociais, polticas e econmicas na xestin pblica cultural e nos diferentes axentes da cultura para contar con elementos certos hora de definir polticas para o sector. Como resultado destes procesos, en distintos pases e cidades fronse creando, dentro das reas de xestin cultural, ou impulsadas por elas, unidades dedicadas a producir estatsticas e estudos culturais. Dentro dese marco institucional levronse a cabo estudos co obxecto de analizar os impactos econmicos e sociais da cultura, para o cal previamente foi necesario delimitar o campo cultural. Anda que a definicin dos lmites do sector cultural siga a ser motivo de debate, houbo avances nesas demarcacins, s que contriburon en gran medida os marcos de referencia de estatsticas culturais realizados pola UNESCO. A definicin conceptual que realizan organismos internacionais con liderado nestes temas, como a UNESCO, evolucionou ao longo do tempo. En 1982 este organismo consideraba que existe unha industria cultural cando os bens e servizos culturais se producen, reproducen, conservan e difunden de acordo con criterios industriais e comerciais, dicir, en serie e aplicando unha estratexia de tipo econmico, en vez de perseguir s unha finalidade de desenvolvemento cultural (UNESCO, 1982; Getino, 2008). Esta definicin clsica das industrias culturais incle os sectores provedores de produtos culturais reproducibles ou difundidos de xeito masivo, como a industria cinematogrfica, o sector editorial, os medios de comunicacin ou a industria

10

fonogrfica. Estes sectores diferncianse dos que contan con procesos de producin mis artesanais nos que o produto final nico, como no caso das artes plsticas, ou repetible pero efmero, como pasa coas artes escnicas. Esa definicin parte dunha concepcin que distingua entre economa e cultura como campos separados e dalgn xeito tamn doutra antiga separacin: a das belas artes fronte cultura de masas. Atendendo definicin adoptada pola UNESCO, as industrias culturais son as que producen e distriben bens ou servizos culturais que, considerados desde o punto de vista da sa calidade, uso ou finalidade especificas, encarnan ou transmiten expresins culturais, independentemente do valor comercial que poidan ter. De acordo con esta definicin e co comentado anteriormente, as industrias culturais presentan as seguintes caractersticas: Teen como materia prima unha creacin protexida por dereitos de autor, fixada sobre soporte fsico ou electrnico. Nelas inclense os bens e servizos culturais que son producidos, conservados ou difundidos en serie, con circulacin xeralmente masiva. Posen procesos propios de producin, circulacin e apropiacin social. Estn adaptadas s lxicas do mercado e comercializacin, ou teen o potencial para entrar nelas. E, por ltimo, son espazos de integracin e producin de imaxinarios sociais, conformacin de identidades e promocin de cidadana. Independentemente do contido e da amplitude do concepto, as industrias culturais presentan unha dobre faceta, xa que son vez un recurso econmico e unha fonte de identidade e cohesin social, o que esixe abordalas cun dobre enfoque: por unha banda, aproveitando o seu potencial para contribur ao desenvolvemento da economa e, por outra, para que este afianzamento econmico propio favoreza as expectativas e intereses culturais dos membros dunha sociedade. Nesta lia, os produtos culturais non s son portadores de identidade, valores e significado, senn que ademais son factores de desenvolvemento econmico e social. Esta indisoluble dualidade cultural e econmica das industrias culturais estndese de xeito obrigado aos seus produtos que, por esa mesma razn, non poden ser considerados como meras mercancas de consumo ou entretemento. A industrializacin non vai en contra da creacin, porque o que distingue un produto cultural doutros produtos de consumo a sa dimensin simblica. En cultura, o valor xrase no proceso de creacin da idea e no desenvolvemento de prototipos. A producin industrial dun prototipo non engade valor cultural, anda que si pode engadir valor econmico e accesibilidade. O valor cultural ten que ver co talento e a creatividade, e este proceso necesariamente artesn. A producin cultural debe atopar o equilibrio entre a singularidade de cada experiencia cultural (un concerto, por exemplo) e a producin seriada de obxectos culturais (un libro) ou produtos electrnicos (un videoxogo). certo que se asigna maior valor ao singular que ao producido en serie, pero a reproducin seriada fai accesibles moitos produtos que seran inviables como produtos nicos. Hai que ter en conta tamn a necesidade de satisfacer o incremento da demanda de produtos culturais que se deu

11

nas ltimas dcadas a causa de diversos factores (como o incremento no nivel de renda per cpita, a educacin ou a democratizacin da cultura). Na definicin actual, porn, xa se asumen as industrias culturais na sa dobre dimensin cultural e econmica, e o termo aplcase s industrias que combinan a creacin, producin e comercializacin de contidos que son inmateriais e culturais na sa natureza. Estes contidos adoitan ser protexidas polos dereitos de autor e poden tomar a forma de bens ou servizos. Esta dobre natureza constre o perfil distintivo das industrias culturais (UNESCO, 2008). Pero, neste contexto, a delimitacin mis difusa, fundamentalmente, no que respecta sa articulacin coas actividades econmicas de producin, distribucin e consumo de bens e servizos, xa sexa no caso das que se relacionan mis estreitamente co ncleo duro dos bens culturais e que son includas na definicin de industrias culturais, ou daqueloutras que incorporan de xeito relevante competencias asociadas creacin, diferenciacin e desenvolvemento de elementos inmateriais nos restantes bens e servizos e que progresivamente son cubertas pola definicin de industrias creativas. neste marco no que xorden mis recentemente as concepcins de industrias creativas e economa creativa 3 . A definicin do sector cultural baseada nunha concepto restritivo de actividades culturais limitadas s distintas formas de preservacin da memoria en termos de patrimonio e ao fomento da creacin e difusin en termos artsticos vai perdendo sentido. As dimensins do sector cultural agrndanse ao mesmo tempo que as sas fronteiras se tornan mis difusas, fundamentalmente no que respecta sa articulacin coas actividades econmicas de producin, distribucin e consumo de bens e servizos, xa sexa no caso das que se relacionan mis estreitamente co ncleo duro dos bens culturais e que se inclen na definicin de industrias culturais ou naqueloutras que incorporan de xeito relevante competencias asociadas creacin, diferenciacin e desenvolvemento de elementos inmateriais nos restantes bens e servizos e que progresivamente son cubertas pola definicin de industrias creativas. O sector das industrias creativas, de acordo coa UNESCO, representa un conxunto mis amplo de actividades que incle as industrias culturais mis toda producin artstica ou cultural, xa sexan espectculos ou bens producidos individualmente. Son as actividades nas que o produto ou servizo contn un elemento artstico ou creativo substancial (UNESCO, 2006). Segundo a Conferencia das Nacins Unidas para o Comercio e o Desenvolvemento, nun documento pioneiro a nivel internacional (UNCTAD, 2008) no sentido de que estima o valor do sector a unha escala internacional con base na cadea de valor e recoece, paralelamente, o papel central deste no estmulo ao desenvolvemento humano, as industrias creativas comprenden o ciclo de creacin, producin e distribucin de bens e servizos que utiliza o capital intelectual como input principal. Trtase dun conxunto de actividades baseadas no coecemento que se centra nas artes, pero non se limita a elas. Anda cando ambas as definicins teen puntos de contacto, distinta a nfase na ruptura co estritamente cultural. A definicin da UNESCO de industrias creativas
3

Xorde en Australia en 1994 co lanzamento do informe Nacin Creativa por parte do goberno daquel pas e toma maior difusin a partir da sa aplicacin na xestin pblica cultural de Gran Bretaa desde 1997.

12

ampla o concepto orixinal de industrias culturais producin de bens e servizos non industriais pero con base no cultural ou artstico, inclusive cando logo o estende ao creativo. Nesta mesma lia, a UNCTAD define mis claramente que se ampla o eixe desde o artstico ou cultural cara ao capital intelectual, sen limitarse polo tanto ao cultural. A nocin de sector cultural vaise, pois, agrandando neste contexto a partir dun ncleo duro centrado no concepto de producin e o consumo artstico irrepetible e, polo tanto, na esfera das belas artes e dos espectculos (artes plsticas e escnicas), ao cal se suman, en primeiro lugar, as actividades de masificacin e divulgacin dos produtos artsticos e dos bens e servizos culturais (ligados, por exemplo, edicin e distribucin cinematogrfica) e, posteriormente, aquelas nas que a cultura un input nun modelo produtivo que se caracteriza pola utilizacin intensiva de coecemento. Segundo o documento xa mencionado da UNCTAD, as industrias creativas atpanse na interseccin entre a arte, a cultura, os negocios e a tecnoloxa []. Abarcan desde a msica, os libros, a pintura e as artes dramticas, ata subsectores de alto ndice tecnolxico como a industria do cine, a radiodifusin, a animacin dixital, os videoxogos ou a xeracin de contidos para novas plataformas, inclundo tamn os sectores orientados prestacin de servizos tales como a arquitectura e a publicidade. As industrias creativas refrense, pois, s actividades que teen a sa orixe na creatividade individual, habilidade e talento e con potencial de creacin de emprego e riqueza a travs da xeracin e explotacin da propiedade intelectual. Este concepto de industrias creativas, orixinalmente desenvolvido polo Departamento de Cultura, Comunicacin e Deporte do Reino Unido (DCMS), integra unha ampla listaxe de actividades bastante heteroxneas entre si, como publicidade, arquitectura, artes plsticas e antigidades, artesana e xoiera, deseo, deseo de moda, cine, vdeo e audiovisual, software educativo e de lecer, msica, artes escnicas, edicin, software e servizos de informtica e TV e radio. A lista permite pensar que o DCMS entendeu que estas actividades teen unha caracterstica comn entre elas, xa que se basean na imaxinacin e a creatividade individual, asociadas habilidade e ao talento, e producen riqueza e postos de traballo a travs da xeracin e exploracin de novos contidos e propiedade intelectual. No traballo The Economy of Culture in Europe, elaborado para a Comisin Europea pola KEA European Research en 2006, ofrcese unha clasificacin das actividades consideradas dentro das industrias creativas de acordo coa teora dos crculos. Esta asntase sobre a diferenciacin dun sector cultural, constitudo polos campos das artes tradicionais e das actividades culturais, e un sector creativo, que considera as actividades que usan a cultura como medio de engadir valor a produtos non culturais. Atendendo a esta proposta, a economa da cultura defnese como un proceso de radiacin, con base nun modelo centrado nun ncleo orixinario de ideas creativas, que irradia cara ao exterior nun proceso en que estas ideas se van combinando con cada vez mis inputs para producir unha gama de produtos cada vez maior4. Isto supn que as industrias creativas comprenden unha serie de actividades diversas que van desde os subsectores tradicionais s de alto ndice tecnolxico ou s orientadas prestacin
4

Os autores do estudo conciben a economa da cultura constituda por varios crculos concntricos arredor dun ncleo central de artes que incle produtos culturais non industriais.

13

de servizos. Deste xeito abranguen actividades tan diversas como arte folclrica, festivais, msica, libros, pintura e artes dramticas, industria do cine, fotografa, radiodifusin, animacin dixital e videoxogos, deseo, arquitectura ou publicidade.

14

Tboa 1. Comparacin dos distintos modelos empregados para o estudo das industrias culturais e creativas e actividades includas

15

3 A DELIMITACIN E A CUANTIFICACIN DAS INDUSTRIAS CULTURAIS E CREATIVAS: METODOLOXA EMPREGADA NO ESTUDO

As industrias creativas constiten un compoente cada vez mis importante nas economas postindustriais baseadas no coecemento. A cultura como industria creceu en termos relativos moito mis que a maior parte dos outros sectores e ocupa nos pases mis industrializados o terceiro ou cuarto posto en canto a recursos internos mobilizados e obtencin de divisas nos mercados externos, de xeito que non s autofinancian as actividades culturais que xeran, senn que obteen delas importantes beneficios econmicos. Trtase, pois, dun sector en crecemento cun desenvolvemento mis rpido que o do resto da economa, vez que move moitos outros sectores do tecido empresarial europeo, nomeadamente no campo das tecnoloxas da informacin e das comunicacins e da innovacin5. Por outra parte, as industrias culturais e creativas constiten hoxe en da algns dos sectores mis dinmicos da economa e o comercio mundiais e estn chamadas a incrementar o seu dinamismo no futuro6. Pero as industrias culturais e creativas non s contriben ao crecemento econmico e creacin de emprego, senn que tamn actan como elementos vehiculares na transmisin da identidade cultural, aspecto este esencial na difusin e promocin da diversidade cultural. O crecente impacto econmico dos sectores da cultura e o lecer, ao actuar de arrastre sobre outros sectores, a sa importancia nos procesos de cohesin territorial e a sa maior presenza nas combinacins que permiten dar idea da calidade de vida dos cidadns, convrteos en elementos estratxicos para definir a competitividade dos territorios. Durante a ltima dcada, diferentes gobernos de todo o mundo empezaron a recoecer este feito e comezaron a desenvolver polticas especficas para a promocin das industrias creativas. Este crecente interese por este tipo de industrias, que durante un longo perodo de tempo foron consideradas como industrias marxinais, supuxo a proliferacin de anlises, estatsticas, mapeos e estudos sobre a relacin entre as industrias creativas e o desenvolvemento econmico, e facilitaron aos rganos lexislativos de diferentes pases os datos e informacin necesarios para a elaboracin de polticas pblicas neste mbito. Como se afirmaba no informe do Parlamento Europeo Las industrias culturales y el empleo en los pases de la Unin Europea, se as industrias culturais teen unha dimensin estruturadora, cando reforzan a cohesin dun territorio mediante o seu desenvolvemento socioeconmico e, ao mesmo tempo, unha dimensin de identificacin, dado que consolidan as identidades culturais dos pobos europeos, as

KEA European Affairs (2006): La economa de la cultura en Europa. Direccin General de Educacin y Cultura de la Comisin Europea. Comisin Europea.

Tanto as que existen evidencias que confirman que as industrias creativas se atopan entre os sectores emerxentes mis dinmicos do comercio mundial.

16

instancias polticas comunitarias deberan ser capaces de poer de manifesto o potencial deste sector traducndoo en actos polticos7. A importancia das polticas pblicas dirixidas a todos os sectores das industrias culturais radica na antes comentada dobre natureza destas actividades tan particulares: por un lado, son sectores industriais que comparten as mesmas caractersticas que calquera outro sector industrial e, por outro, posen unha caracterstica fundamental que as diferencia do resto, que a sa especificidade cultural. As distintas canles a travs das que os produtos culturais poden ter impacto sobre o desenvolvemento local poden resumirse en: o o o o Poder de atraccin das actividades culturais8. Incremento dos ingresos locais e estmulo da economa. Capacidade de crear novos bens e servizos que sern vendidos maioritariamente fra do territorio pero que retornarn como novos ingresos. Poder de crear un sistema de valores e referencias que poden albergar a comunicacin entre diferentes grupos de persoas dentro dun territorio, ou a toma de riscos comns.

Por todo iso, os programas de fomento das industrias culturais deben ter o propsito de xerar un coecemento dos recursos culturais tamn nun sentido econmico. A meta desde este punto de vista a transformacin da cultura nun recurso, a creacin de postos de traballo, a xeracin dunha maior riqueza e o desenvolvemento dun turismo sostible. O sector cultural debe considerarse como un factor relevante para a economa produtiva. Os parmetros de comparacin mstrano como un sector moi importante, que achega un 2,6 % do PIB da Unin Europea e cinco millns de empregos na UE27. Ata o momento, as industrias culturais en Espaa representaran cerca do 5 % do PIB en 2010 e emprego para 800 000 traballadores. Tamn en Galicia diferentes anlises sitan a sa contribucin por riba do 2 % do PIB e do emprego, porcentaxes superiores a sectores considerados clave como a pesca. En Portugal, por outro lado, o sector cultural e creativo orixinou, no ano 2006, un valor engadido bruto (VAB) de 3,7 millns de euros e responsable do 2,8 % de toda a riqueza creada nese ano en Portugal, superior, por exemplo, contribucin das industrias alimentarias e de bebidas ou a txtil e de vestiario. No que se refire ao emprego, o sector cultural e creativo era responsable nese mesmo ano de cerca do 2,6 % do emprego nacional total 9 . preciso poer o acento en accins especficas para poder axudar a impulsar a economa creativa co fin de que achegue mis ao PIB e xeracin de emprego. Pero a consecucin dos obxectivos
7

O informe da Organizacin para a Cooperacin e o Desenvolvemento Econmicos (OCDE), Cultura e Desenvolvemento Local, xustifica este esforzo de estmulo das industrias culturais considerando a sa repercusin no desenvolvemento rexional e local. Neste informe sublase a importancia e o poder da creatividade e a cultura como motores para o desenvolvemento persoal e social, como indutores do crecemento econmico, as como o seu papel fundamental no desenvolvemento da competitividade na sociedade do coecemento e de modelar os territorios e as economas locais dun xeito vez creativo e innovador.
8

Estas actividades (restauracin de monumentos, festivais, exhibicins) atraen a turistas e visitantes locais que consumirn bens e servizos. Augusto Mateus & Associados (2010). O Sector Cultural e Criativo em Portugal. Gabinete de Planeamento, Estratgia, Avaliao e Relaes Internacionais Ministrio da Cultura.

17

podera ser anda mellor destinando recursos, desenvolvendo polticas e creando plataformas especficas para obter resultados. En 2009, a Comunidade Europea publicou un estudo sobre o impacto da cultura no fomento das industrias creativas e a influencia da creatividade no desenvolvemento econmico e social das sociedades. O estudo propn un conxunto de medidas concretas co obxectivo de crear unha Europa que promova a creatividade a travs de incentivos que utilizan a cultura como motor de renovacin social e econmica. Mis recentemente, a Presidencia Espaola da Unin Europea promoveu, en Barcelona, o Frum Europeo de Industrias Culturais, onde se proseguiu coa reflexin sobre a temtica. A partir de todos estes debates, entre as principais recomendacins para facer realidade este potencial creativo posible destacar as seguintes: crear unha importante base de datos cuantitativos que sirvan de apoio na toma de decisins de lexisladores e reguladores; integrar na axenda de Lisboa o sector cultural e creativo co obxectivo bsico de incrementar e mellorar o investimento en creatividade; utilizar e aproveitar ao mximo os programas de axudas existentes na UE; reforzar o mercado interno para as persoas, produtos e servizos creativos; fomentar a mobilidade de artistas, eliminar barreiras fiscais e sociais e adaptar as normas contables para promover a valoracin dos activos intanxibles; promover a creatividade e a educacin no mundo dos negocios desde a escola ata os niveis profesionais; dar pulo relacin entre creadores e tecnoloxa agrupando as distintas competencias en plataformas de creatividade; e posibilitar o emprego dos instrumentos financeiros do Banco Europeo de Investimentos. Son cada vez mis os gobernos que recoecen a importancia das industrias culturais e desenvolven diferentes polticas a nivel nacional e rexional para fomentar o seu crecemento e difusin. Os obxectivos da cultura como sector econmico, segundo se recollen no documento Reflexin estratxica sobre a cultura galega do Consello da Cultura Galega, seran: Consolidar e ampliar o sector econmico cultural, de xeito que se poa en valor como fonte de riqueza o seu peso econmico e de emprego, as como a sa capacidade de xerar valor engadido. Facilitar o acceso cultura: a democracia cultural tamn ten unha dimensin econmica, xa que aumentar a creatividade e o capital cultural significa ampliar as capacidades produtivas. Aproveitar o potencial da cultura como valor engadido para outros mbitos. Liberar o potencial da cultura como activo clave para a innovacin e para o cambio de patrn produtivo, sector estratxico na sociedade do coecemento. Promover a producin cultural propia e a sa exportacin como valor intanxible.
18

En Portugal o Plano Tecnolgico considera a innovacin especialmente necesaria no que se refire internacionalizacin da economa portuguesa e considera que o colectivo de creadores deber ser posuidor do talento e da tolerancia que permitan innovar e apostar pola tecnoloxa, de xeito que o resultado final sexa o crecemento econmico. Este documento define como principais obxectivos estratxicos no captulo das industrias creativas os seguintes: Divulgar e promover o concepto de industria creativa en Portugal; Consolidar a base de contidos culturais e informativos; Promover o potencial econmico das industrias creativas polo acceso ao financiamento e aos recursos humanos; Promover as cidades creativas en Portugal. Na rexin Norte de Portugal, a iniciativa Norte 201510 considera as industrias creativas como prioridade: a definicin de medidas de polticas pblicas de incentivo organizacin e networking, promocin, dinamizacin e monitorizacin destes sectores de actividade, na rexin Norte, podern condicionar positivamente a sa estruturacin e consolidacin, concretando potencialidades econmicas e empresariais relevantes e o reforzo, pola va da exportacin, da imaxe rexional. A importancia desta rea foi tamn destacada pola Comisin de Coordinacin e Desenvolvemento Rexional do Norte (CCDR-N) no programa Norte 2020-Iniciativa Competitividade e Converxencia, onde se definen as reas prioritarias e de maior potencial para o desenvolvemento da rexin na presente dcada e a travs dos apoios concedidos polo ON.2-O Novo Norte creacin de infraestruturas creativas, a grandes actos ou a actividades e negocios baseados na creatividade e no talento artstico, que ascenden xa a cerca de 65 millns de euros. O particular impacto da cultura e a creatividade no Norte luso est anda materializado no constitudo Clster das Industrias Creativas, con sede na rexin. Co fin de apoiar este crecemento, as estatsticas desempean un papel de vital importancia hora de brindarlles aos dirixentes unha idea mis clara do impacto que xeran estas actividades e de que xeito o sector pblico pode crear un contexto mis propicio que permita o agromar destas industrias. Sen dispoer anda dunha metodoloxa internacional estandarizada, desenvolveuse en distintos lugares do mundo un conxunto de investigacins e anlises exhaustivas, e certas prcticas e metodoloxas foron amplamente adoptadas como as imperantes. Para aproveitar as oportunidades que ofrecen as industrias creativas, os gobernos necesitan, en primeiro lugar, definir e identificar os indicadores culturais que van ser medidos para logo desenvolver un mapeo que permita coecer o comportamento e a situacin das industrias culturais dentro das diferentes economas nacionais. O presente traballo parte do recoecemento da importancia fundamental que o sector das industrias culturais e creativas ten para a xeracin de riqueza e emprego na Eurorrexin Galicia-Norte de Portugal.

10

Iniciativa pblica de preparacin e definicin da estratexia de desenvolvemento rexional do Norte de Portugal posterior a 2006, promovida conxuntamente pola Comisin de Coordinacin e Desenvolvemento Rexional do Norte (CCDR-N) e o Consello Rexional do Norte.

19

Para iso, e a falta de cifras homoxneas, relevantes e o suficientemente actualizadas para os dous mbitos xeogrficos propostos para o estudo, o proxecto proponse a identificacin dos actores que participan nas ICC en ambos os territorios, construndo unha base de datos ou censo de axentes que permita con posterioridade cuantificar a importancia econmica destas actividades a travs dun labor de mapeo. Esta ferramenta, que supn un esforzo exhaustivo na identificacin de todas as actividades econmicas culturais relevantes, os actores, o emprego e os vnculos nunha rea determinada, presenta unha vantaxe adicional, xa que no propio proceso xera externalidades positivas ao promover unha conciencia considerable arredor das ICC e ademais estimula a colaboracin de diferentes axentes que forman parte, dun xeito ou doutro, das industrias culturais11. Por outra banda, nos ltimos anos a anlise das industrias creativas deixou de apoiarse sobre o valor intrnseco de cada unha das sas expresins sectoriais e comezou a orientarse cara ao modelo da cadea de producin na que os subsectores perden a sa importancia en favor da sa posicin na cadea. O concepto de cadea de valor trata de identificar os procesos e operacins que achegan valor empresa desde a creacin da demanda ata que esta recibe o produto ou servizo. un marco, unha ferramenta de informacin e coecemento que permite identificar o conxunto de actividades por medio das cales un produto ou servizo creado e vendido aos clientes, analizando como infle cada unha delas nos custos e nas vantaxes que supoen fronte competencia. Reflicte a interaccin entre os distintos axentes que interveen no proceso produtivo. De feito, o Creative Industries Production System (CIPS), que mide as actividades da industria creativa, divdeas en catro segmentos que son os seguintes: orixe dos contidos, producin, distribucin e consumo. Polo tanto, a clasificacin en funcin da fase do proceso ou da cadea en que se sitan as distintas actividades analizadas que vai ser empregada neste traballo a seguinte: Creacin: refrese aos procesos polos cales a materia creativa e os activos intelectuais son orixinariamente producidos. Esta fase incle todas as formas creativas (imaxes, ideas, planos, composicins, texto, xogos, ttulos etc.). Producin: producin de prototipos que logo sern replicados. Producin de bens de equipo: fabricacin de produtos asociados producin creativa, como pinceis, ordenadores, cmaras fotogrficas, instrumentos musicais etc. Distribucin: actividades que levan os produtos e servizos creativos ao mercado, como reproducin de CD, distribucin audiovisual, transporte e servizos de distribucin dixital etc. Comercializacin: exhibicin dos produtos creativos xerados (teatro, salas de concerto, cines etc.) e venda polo mido de CD, xogos, libros ou produtos.

11

UNESCO (2006): Comprender las Industrias Creativas. Las estadsticas como apoyo a las polticas pblicas.

20

Pero o certo que non sempre posible asignar unha fase concreta do proceso a cada empresa da mostra, por operar moitas delas en varias das etapas, o que dificulta a explotacin de variables como nmero de empresas, volume de negocio, resultado ou emprego atendendo a este criterio. Polo tanto, no marco deste traballo este tipo de clasificacin vai ser empregada para a anlise de s algunhas das variables manexadas (relativas afiliacin dos traballadores), pois proporciona valiosa informacin sobre a reparticin que cada unha das catro fases poida ter no total das ICC da Eurorrexin ou de cada un dos mbitos xeogrficos analizados.
Grfico 1. A cadea de valor das industrias culturais e creativas

En definitiva, o modelo adoptado neste traballo comparte criterios con modelos anteriores (cadea de valor e crculos concntricos, nomeadamente), pero, a diferenza destes, non foi creado obviando a realidade empresarial, senn que emana dun coecemento da situacin do tecido das ICC na Eurorrexin, de xeito que a partir dunha primeira busca por cdigos de actividade (e de acordo coas epgrafes seleccionadas) se procede a unha reasignacin (en moitos casos manual) de categoras segundo a principal lia de negocio, a engadir empresas que anda operando baixo outros cdigos principais prestan servizo nestes sectores ou a ratear os valores para compaas de epgrafes consideradas pero nas que boa parte da actividade non corresponde s industrias culturais e creativas.

21

3.1 ANTECEDENTES DO TRABALLO DA AECT PARA ANALIZAR A DIMENSIN ECONMICA DAS ICC NA EURORREXIN 3.1.1 Antecedentes en Galicia
O estudo da dimensin econmica das industrias culturais galegas ten o seu antecedente mis prximo no Observatorio Audiovisual Galego, dependente da Secretara Xeral de Medios da Xunta de Galicia, que naceu a partir do Libro Branco do Audiovisual en Galicia e que ofrece unha serie histrica de datos econmicos e financeiros das empresas que operan no sector audiovisual de Galicia desde 1994 a 2008 e de numerosos indicadores de actividade no eido audiovisual galego, configurndose como unha potente ferramenta para o diagnstico do sector e o apoio ao deseo das polticas pblicas do sector. Xa en 2010 o Consello da Cultura Galega acometeu un traballo baixo o ttulo O sistema produtivo da cultura en Galicia no que se pretenden mostrar diferentes aspectos da armazn do sistema produtivo empresarial da cultura galega: as actividades que o compoen, a sa distribucin territorial, a sa contribucin riqueza e creacin de postos de traballo, as como outras particularidades relacionadas co investimento, financiamento, rendibilidade ou gasto, entre outros. Neste mesmo ano a Fundacin Caixa Galicia desenvolveu unha investigacin socioeconmica sobre as industrias culturais galegas no traballo O capital da cultura. Unha achega s industrias culturais de Galicia, un estudo que pretende ser un mapa integrador das industrias culturais que na actualidade se estn desenvolvendo en Galicia. Posteriormente a Axencia Galega das Industrias Culturais (Agadic) acometeu un ambicioso traballo baixo o ttulo As cifras da industria cultural en Galicia que foi levado a cabo por EOSA Consultores. Este traballo pretenda afondar na dimensin das IC en Galicia nos ltimos anos, para o cal se procedeu creacin dunha ampla base de datos de empresas e axentes galegos que desenvolven actividade nos sectores musical, audiovisual, das artes escnicas e no produto grfico cos seus datos identificativos, de actividade, econmicos e financeiros. Algunhas das caractersticas deste traballo son as que se mencionan a continuacin: Os sectores includos no estudo foron os seguintes: msica (inclundo edicin, management ou representacin de artistas, organizacin de actos e concertos, interpretacin, fabricacin e comercializacin de instrumentos, comercializacin de soportes de msica e actividades auxiliares, fundamentalmente); audiovisual (producin de cine, vdeo, multimedia, animacin e televisin, emisin de sinal televisivo, distribucin de vdeo e cine e exhibicin cinematogrfica e actividades auxiliares, como sonorizacin e dobraxe, aluguer de equipos, escenografa etc.); artes escnicas (teatro, danza, circo e monicreques e actividades auxiliares) e produto grfico (edicin de libros, revistas e xornais, impresin de revistas e xornais, artes grficas, acabados, deseo grfico e publicidade, entre outras). Contouse cunha ampla mostra de empresas para analizar nas bases de datos elaboradas para o desenvolvemento do traballo: a partir dun censo de 2153 empresas localizadas para os cdigos de actividade seleccionados,
22

posteriormente depurado para proceder eliminacin das empresas de tipo mis industrial e menos creativo, e considerando os socios das principais asociacins sectoriais existentes en Galicia, recompilronse datos econmicos de 1427 empresas para, polo menos, os tres ltimos exercicios econmicos dispoibles completos naquel momento. As anlises cuantitativas da informacin recollida na base de datos foron levadas a cabo cunha rigorosidade absoluta: a partir de datos econmicos e financeiros extrados das contas depositadas no Rexistro Mercantil e facilitadas polo Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade. Con iso, os datos e ndices manexados para o desenvolvemento do traballo eran homoxneos e comparables intersectorialmente (entre as distintas actividades consideradas), intrasectorialmente (dentro das actividades de cada sector estudado) e temporalmente (ao longo dos exercicios econmicos analizados). A pesar de que o censo se eleva a 2153 axentes inclundo empresas (tanto autnomos como sociedades mercants), asociacins empresariais e profesionais e institucins e dado que a fonte de informacin son as contas depositadas no Rexistro Mercantil, non se dispn de datos para os axentes que non adopten a forma de sociedades mercants.

A continuacin recllense a tres dxitos os cdigos de actividade considerados no traballo levado a cabo pola Agadic para o estudo da dimensin das industrias culturais en Galicia.
Tboa 2. Cdigos CNAE considerados para o estudo das industrias culturais da Agadic (CNAE 2009)
Epgrafe Artes grficas e servizos relacionados con estas Reproducin de soportes gravados Fabricacin de instrumentos musicais Comercio polo mido de artigos culturais e recreativos en establecementos especializados Edicin de libros, xornais e outras actividades editoriais Actividades cinematogrficas, de vdeo e de programas de televisin Actividades de gravacin de son e edicin musical Actividades de programacin e emisin de televisin Publicidade Actividades de deseo especializado Actividades de fotografa Actividades de creacin, artsticas e espectculos Cdigo 181 182 322 476 581 591 592 602 731 741 742 900

A partir desta anlise resultaba que en 2008 operaban en Galicia polo menos 2100 empresas nos sectores considerados dentro das industrias culturais (clasificadas de acordo con catro sectores: produto grfico, industria musical, artes escnicas e

23

audiovisual). Delas, o 51 % dedicbase a actividades relacionadas co produto grfico, outro 23 %, ao audiovisual, o 19 %, msica e o 7 %, s artes escnicas. Atendendo agregacin do volume de negocio destes catro sectores, a facturacin galega das industrias culturais no ano 2008 ascendeu a 1000 millns de euros, o que supoa unha variacin practicamente nula respecto ao exercicio anterior e un crecemento do 17 % en comparacin co ano 2006. O resultado agregado antes de impostos para as industrias culturais galegas de signo negativo (-83 millns de euros), consecuencia do forte lastre que a Televisin de Galicia supn para o sector audiovisual. De feito, detraendo os resultados da canle autonmica resultaba que os beneficios da industria audiovisual galega en 2008 ascendan a case 9 millns de euros, de xeito que os resultados globais alcanzan a suma de 31 millns de euros. Por ltimo, o emprego xerado polas industrias culturais galegas no ano 2009 equivala a case 11 000 postos de traballo a tempo total, o que supoa un crecemento do 12,67 % con respecto ao exercicio anterior.

3.1.2 Antecedentes en Portugal do presente traballo

Un primeiro antecedente deste tipo de traballos foi promovido pola Fundacin Serralves, xunto coa Xunta Metropolitana do Porto, a Casa da Msica e a Sociedade de Rehabilitacin Urbana da Baixa Portuense baixo o ttulo O estudo macroeconmico para o desenvolvimento de um cluster das indstrias criativas na regio do Norte. O estudo tia como obxectivo presentar a situacin do sector das industrias creativas na rexin Norte de Portugal. Para este traballo considerouse o concepto de industrias creativas, orixinariamente desenvolvido polo Departamento de Cultura, Comunicacin e Deporte do Reino Unido (DCMS), que, como xa se comentou, integra unha ampla listaxe de actividades. Os subsectores considerados no traballo son os que a continuacin se indican.
Tboa 3. Subsectores considerados no Estudo macroeconmico para o desenvolvimento de um cluster das indstrias criativas na regio do Norte Publicidade Arquitectura Artes plsticas e antigidades Artesana e xoiera Deseo Deseo de moda Cine, vdeo e audiovisual Software educacional e de lecer Msica Artes escnicas Edicin Software e servizos de informtica TV e radio

O estudo realizado basebase nunha anlise estatstica dos indicadores de desempeo dos varios subsegmentos creativos con base en informacin cruzada a partir de tres bases de datos empresariais distintas (Informa Dun & Bradstreet, AEP e INE) e de informacins recollidas conxuntamente coas asociacins representativas de cada un dos segmentos.

24

En termos conceptuais, a anlise efectuada tivo como base a cadea de valor das industrias creativas do DCMS. Esta cadea exprsase dunha forma lxica e estruturada por varios niveis, en funcin do maior ou menor afastamento respecto das actividades creativas. Tendo como base esta estrutura conceptual, realizouse a recollida de dados estatsticos de empresas localizadas na rexin Norte de Portugal, estruturados de acordo cos niveis referidos, para obter a dimensin relativa de cada un deles en termos de nmero de empresas, traballadores e volume de negocios. As empresas dos distintos subsectores que compoen as industrias creativas foron, para esta anlise, repartidas segundo o estado da cadea de valor ao que pertencen12. De acordo con este modelo, para os efectos da determinacin do potencial econmico do sector, considerronse os sectores creativos correspondentes aos niveis 1 e 2 da cadea de valor. Para aproximar o potencial do sector creativo para o desenvolvemento do territorio Norte de Portugal desde o punto de vista cualitativo e cuantitativo, o estudo considera tamn outros factores determinantes para a competitividade das industrias creativas, como son os lugares creativos, as persoas creativas, os clsters ou o sistema de propiedade intelectual. Este estudo culmina cunha proposta de tres eixes estratxicos de orientacin formulacin de polticas pblicas de soporte e estmulo ao desenvolvemento da economa creativa da rexin: capacidade e emprendemento, crecemento dos negocios creativos e capacidade de atraccin dos lugares creativos. Este estudo foi adoptado pola CCDR-N (Comisin de Coordinacin e Desenvolvemento Rexional do Norte) como Axenda Rexional das Industrias Creativas, onde se define o conxunto de prioridades de investimento no sector e do cal resultou un financiamento de cerca de 65 millns de euros, concedidos polo Programa Operativo Rexional creacin de infraestruturas creativas, a grandes actos ou a actividades e negocios baseados na creatividade e no talento artstico. A partir da realizacin deste estudo e como resultado do plan de accin al proposto, xurdiu a creacin da ADDICT (Axencia para o Desenvolvemento das Industrias Creativas13) e o recoecemento formal, polo Goberno portugus, do Clster Rexional de Industrias Creativas. Por outra parte, o estudo O sector cultural e criativo em Portugal, promovido polo Ministerio de Cultura e presentado a principios do ano 2010, avala por primeira vez con profundidade a relevancia econmica do sector cultural e creativo en Portugal, recorrendo a unha metodoloxa que permitiu coecer a contribucin deste sector riqueza e ao emprego nacionais. A partir da definicin de sector cultural e creativo consttase o peso do sector na creacin de riqueza e emprego, en particular as contribucins ao valor agregado bruto e ao emprego nacional. Debuxa tamn o retrato do tecido econmico cultural e
12

As empresas do nivel 1 da cadea de valor representan aquelas con actividades consideradas esencialmente creativas; as empresas do nivel 2 integran todas as actividades de soporte directo s actividades de nivel 1; as do nivel 3 inclen actividades de producin que apoian directamente o proceso creativo ou que son apoiadas por este; o nivel 4 incle todas as empresas con actividades de producin e venda por xunto de materias primas utilizadas polos restantes niveis da cadea de valor no proceso creativo e o nivel 5 representa as actividades menos creativas de toda a cadea de valor, onde se inclen, por exemplo, as actividades de venda polo mido.
13

Ten como misin constiturse como plataforma que, a travs do coecemento, informacin, promocin e coordinacin do sector das industrias creativas, contriba ao desenvolvemento do emprendemento e da economa creativa.

25

creativo portugus, concretamente a sa dinmica de crecemento, a dimensin e a distribucin dos establecementos polas 30 rexins (NUTS III) de Portugal, a presenza de capital estranxeiro e as caractersticas do emprego, analizando ademais a posicin de Portugal no comercio internacional de bens e servizos culturais e creativos. Propn, a modo de conclusin, un conxunto de recomendacins para estratexias no mbito das polticas culturais.
Tboa 4. Composicin do sector cultural e creativo considerada no estudo O sector cultural e criativo em Portugal
Sectores Subsectores Artes escnicas Actividades culturais nucleares Artes plsticas Creacin literaria Patrimonio histrico e cultural Cine e vdeo Edicin Industrias culturais Msica Radio e TV Software educativo e de lecer Arquitectura Deseo Actividades creativas Publicidade Servizos de software Compoentes creativos noutras actividades
Fonte: O sector cultural e criativo em Portugal

Na delimitacin do seu obxecto, o estudo considera o sector cultural nuclear, as industrias culturais e as actividades creativas (catorce sectores agregables en tres grupos de actividades, conforme tboa superior).

26

3.2 MODELO ADOPTADO NO TRABALLO PARA A ANLISE DOS DATOS

Atendendo ao modelo dos tres crculos esbozado en apartados anteriores e adoptado para o desenvolvemento deste traballo, a economa da cultura defnese coma un proceso de radiacin con base nun modelo centrado nun ncleo orixinario de ideas creativas que irradia cara ao exterior nun proceso en que estas ideas se van combinando con cada vez mis inputs para producir unha gama de produtos cada vez maior14. O primeiro crculo despois do ncleo incle as Actividades culturais, que son as actividades industriais cuxos outputs son exclusivamente culturais. O segundo crculo, nomeado como Actividades creativas, incle actividades cuxos outputs non son culturais, anda que incorporan no proceso produtivo elementos culturais dos dous crculos anteriores. O terceiro crculo, separado dos restantes anda que dependente destes e designado como Actividades relacionadas, incle as actividades estreitamente ligadas cultura e creatividade malia que os seus outputs non son culturais nin creativos, establecndose a relacin en virtude da producin e/ou venda de equipamentos cuxa funcin exclusiva ou principalmente facilitar a creacin, producin ou uso de bens culturais e creativos.
Grfico 2. Modelo dos crculos e actividades consideradas dentro de cada un dos niveis

14

Os autores do estudo conciben a economa da cultura constituda por varios crculos concntricos arredor dun ncleo central de artes que incle produtos culturais non industriais.

27

Isto supn que as industrias creativas comprenden unha serie de actividades diversas que van desde os subsectores tradicionais s de alto ndice tecnolxico ou s orientadas prestacin de servizos. Deste xeito, abranguen actividades tan diversas como arte folclrica, festivais, msica, libros, pintura e artes dramticas, industria do cine, fotografa, radiodifusin, animacin dixital e videoxogos, deseo, arquitectura ou publicidade. As industrias creativas son, xa que logo, unha complexa suma de sectores e subsectores creativos e industriais cuxas fronteiras son difciles de establecer e estn suxeitas a un profundo debate intelectual e acadmico. Pero anda que a definicin da DCMS dos sectores que integran as industrias creativas fora por veces contestada, ten o mrito de posibilitar unha gran concienciacin acerca da relevante contribucin das industrias creativas ao desenvolvemento econmico local, rexional e nacional. Ten, ademais, o mrito de promover o sector, defender a intervencin e chamar a atencin sobre sectores que, por si ss, careceran de masa crtica e de poder de atraccin ante os sectores pblico e privado.
Tboa 5. Actividades consideradas en cada un dos crculos do modelo

28

A economa creativa abarca, polo tanto, sectores e procesos que teen como insumo a creatividade, sobre todo a cultura, para xerar no mbito local e distribur no mbito global bens e servizos con valor simblico e econmico (A.C. Fonseca Reis, 2008). Pero este modelo dos crculos, tal e como foi concibido inicialmente polos seus creadores como esttico e con compartimentos estanco entre os que non habera movementos, non se adapta totalmente realidade actual destes sectores, dado que hai empresas que desenvolven actividades en mis dun crculo nun mesmo momento ou alternativamente segundo as circunstancias do mercado e son moitos os axentes que prestan servizos en mis dunha fase da cadea de valor. Polo tanto, neste traballo ptase por un esquema dinmico prximo ao dos tres crculos, no que, anda que para levar a cabo a anlise cuantitativa cada empresa catalogada nunha categora de actividade segundo a sa lia de negocio principal en canto facturacin o que lle supn asignarlle automaticamente un crculo, non se ignoran as frecuentes interrelacins entre categoras de actividade, entre crculos do modelo e entre distintas fases do proceso produtivo.
Grfico 3. Adaptacin do modelo dos crculos empregado no estudo das ICC e actividades consideradas no presente traballo dentro de cada un dos niveis

29

Como se presenta no grfico que se achega, as categoras de actividade seleccionadas son as recollidas na tboa achegada anteriormente, que son arquitectura, artes plsticas ou visuais, artes escnicas, audiovisual, bibliotecas, arquivos, museos e patrimonio, deseo, fotografa, msica, publicidade, radio, produto grfico (ou edicin e impresin) e TIC relacionadas coas industrias culturais e creativas. Os crculos sern os de Core Arts, Actividades culturais e Actividades creativas. E, finalmente, as fases do proceso sern creacin, producin, distribucin e comercializacin. Para completar esta descricin da metodoloxa adoptada no traballo e das actividades consideradas para a anlise desenvolvida, ofrcese unha comparativa dos cdigos considerados nos principais estudos relatados no apartado anterior. Como se recolle na tboa 6, hai importantes diferenzas en canto s actividades includas na anlise cuantitativa levada a cabo en cada un dos estudos desenvolvidos no mbito da Eurorrexin, que previamente se comentan no apartado de antecedentes do traballo. Algunhas destas diferenzas en canto s epgrafes consideradas estn relacionadas co feito de que en dous dos casos comparados o traballo est centrado fundamentalmente nas industrias culturais e non se consideran todas as actividades creativas, o que deixa fra a priori actividades como radio ou TIC. Outra das principais diferenzas estara ligada amplitude do enfoque, por inclur algunhas das anlises actividades que poderan ser cualificadas como anexas (tales como as de comercializacin ou de fabricacin) fronte a outras que escollen as actividades de cada categora cunha maior carga cultural (ou creativa, segundo o caso). Considerando estas formas distintas de abordar a cuantificacin do sector, o estudo do sector cultural e creativo en Portugal, realizado por Augusto Mateus & Associados, o que incle un maior nmero de cdigos de actividade, por considerar moitas de tipo industrial e de comercializacin, todas elas relacionadas coas ICC pero con escaso contido cultural ou creativo. O seguinte estudo con maior nmero de epgrafes tomadas en conta no seu modelo o que aqu se presenta, que pretende tomar como referencia os demais traballos mencionados, recollendo de cada un deles os cdigos que considera mis axeitados para abranguer as distintas etapas da cadea de valor (considerando, polo tanto, algunhas de fabricacin e de comercializacin, a maiores das de producin e distribucin ou exhibicin), dando cabida aos tres crculos abordados na metodoloxa pero sen abrir demasiado o abano de actividades para non desvirtuar os datos e ofrecer unha imaxe non demasiado real do sector. Ambos os traballos (tanto o que aqu se presenta como o das ICC en Portugal) teen en conta tanto as industrias culturais como as actividades creativas, ademais das consideradas dentro do ncleo das artes (Core Arts), o que leva a traballar con maior nmero de cdigos, como vn representado na tboa seguinte. Os outros tres estudos considerados para a comparacin que se achega (tanto o levado a cabo desde Agadic para as IC en Galicia, como o anterior do Consello da Cultura Galega ou o desenvolvido para a creacin dun clster das IC no Norte de Portugal) teen en conta s as industrias culturais anda que este ltimo si incorpora tamn algunhas actividades creativas, pero existen importantes diferenzas en canto

30

ao grao de inclusin das que poderan ser consideradas como anexas 15 . As, por exemplo, no traballo promovido pola Agadic s se analizan as categoras de produto grfico (que incle impresin, edicin, publicidade e deseo), audiovisual (cine, vdeo, televisin, multimedia, animacin e videoxogos ou contidos para novas plataformas), artes escnicas (teatro, circo, maxia e danza) e msica (considerando tamn a organizacin de actos, concertos e festivais, ademais da edicin e reproducin, fabricacin de instrumentos, interpretacin). Isto supn deixar fra as artes visuais ou plsticas, as actividades relacionadas coas bibliotecas, museos, arquivos e patrimonio ou a radio. No traballo do Consello da Cultura Galega o enfoque adoptado clasifica as actividades de acordo coas distintas fases da cadea de valor das IC, pero incle epgrafes que teen que ver coa producin industrial de inputs do proceso produtivo cultural, como tintas, ordenadores, instrumentos, soportes magnticos, aparellos receptores etc., de xeito que este traballo o que lles concede mis importancia s actividades auxiliares. Para rematar, na anlise enmarcada no traballo para o desenvolvemento dun clster das IC na rexin Norte, a seleccin de cdigos lembra a adoptada polo Consello da Cultura Galega no seu estudo, anda que deixa fra actividades como artes escnicas, bibliotecas e sitios e monumentos histricos, deseo especializado, posproducin audiovisual ou creacin artstica e literaria, pese a que as empresas consideradas como mis representativas destas epgrafes son consideradas a maiores das integrantes da mostra inicial e includas nalgns outros cdigos dos analizados. O que si cabe subliar a novidade que supn o desenvolvemento das anlises cuantitativas da importancia das ICC para Galicia e o Norte de Portugal de acordo cunha metodoloxa comn e a conciliacin nun nico estudo dos datos para ambos os territorios, ofrecendo un enfoque integrador para a Eurorrexin e comparando as ICC nas das rexins. Hai que tomar en consideracin tamn o momento en que cada un dos traballos foi desenvolvido, xa que a ltima revisin dos CNAE espaois en 2009 e CAE portugueses en 2007 introduce novas actividades con cdigo propio que ata entn vian sendo includas en epgrafes moito mis amplas (como o caso dos videoxogos ou os portais web). Finalmente, preciso comentar que neste traballo, a partir dunha primeira busca de empresas por cdigos CNAE ou CAE nas bases de datos de pago consultadas, de acordo coas tboas que se inclen no apartado seguinte, levouse a cabo un importante cribado das listaxes recibidas, de feito que foron desbotadas naqueles cdigos mis amplos as compaas que non prestaban servizo nas ICC.

15

No estudo para o desenvolvemento dun clster das IC na rexin Norte non se incorporaron os cdigos econmicos de actividade CAE de moitas das actividades creativas de forma independente, pero si algunhas empresas de xeito individual nalgunhas das categoras analizadas.

31

Tboa 6. Cdigos de actividade considerados en cada un dos estudos previos desenvolvidos na Eurorrexin para o estudo das ICC
CNAE Galicia 7111 9001 9002 9003 9004 9499 1811 1812 1813 1814 4761 4762 5811 5813 5814 5819 9003 4778 9003 CAE Portug. 71110 90010 90020 90030 90040 94991 18110 18120 18130 18140 47610 47620 58110 58130 58140 58190 90030 47784 90030 Estudo das IC de AGADIC Estud o das IC do CCG Estudo das ICC en Portugal X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Cluster das IC na Regio Norte X Estudo das ICC para a AECT X X X X X

mbitos

Epgrafe en Galicia

Epgrafe en Portugal

Arquitectura Artes escnicas Artes escnicas Artes escnicas Artes escnicas Artes escnicas Artes grficas Artes grficas Artes grficas Artes grficas Artes grficas Artes grficas Artes grficas Artes grficas Artes grficas Artes grficas Artes grficas Artes visuais Artes visuais

Servizos tcnicos de arquitectura Escnicas Actividades auxiliares das artes escnicas Creacin artstica e literaria Explotacin de salas de espectculos e actividades conexas Outras actividades asociativas Impresin de xornais Outras actividades de impresin e artes grficas Activ. de preimpresin e preparacin de soportes Encadernacin e servizos relac. coas mesmas Comercio polo mido de libros en establec. espec. Comercio polo mido de xornais e artigos de papelera en establecementos especializados Edicin de libros Edicin de xornais Edicin de revistas Outras actividades editoriais Creacin artstica e literaria Comercio polo mido doutros produtos novos en establecementos especializados Creacin artstica e literaria

Actividades de arquitectura Actividades das artes dos espectculos Actividades de apoio s artes do espectculo Criao artstica e literria Explorao de salas de espectculos e activ. conexas Associaes culturais e recreativas Impresso de jornais Outra impresso Activ. de preparao da impresso e de produtos media Encadernao e actividades relacionadas Comrcio a retalho de livros, em estabelec. espec. Comrcio a retalho de jornais, revistas e artigos de papelaria, em estabelec. espec. Edio de livros Edio de jornais Edio de revistas e de outras publicaes peridicas Outras actividades de edio Criao artstica e literria Comrcio a retalho de outros produtos novos, em estabelec. espec.n.e. Criao artstica e literria

32

mbitos

CNAE Galicia 2640 4643 4743 5912 5914 5915 5916 5917 5918 6020 6391 7722 9003 9102 9103 9105 9106 3212

Epgrafe en Galicia

CAE Portug. 26400 46430 47430 59120 59140 59110 59110 59130 59130 60200 63910 77220 90030 91020 91030 91011 91012 32122

Epgrafe en Portugal

Estudo das IC de AGADIC

Estud o das IC do CCG X X X

Estudo das ICC en Portugal X x X X

Cluster das IC na Regio Norte X

Estudo das ICC para a AECT

Audiovisual Audiovisual Audiovisual Audiovisual Audiovisual Audiovisual Audiovisual Audiovisual Audiovisual Audiovisual Audiovisual Audiovisual Audiovisual Bibliotecas, museos Bibliotecas, museos Bibliotecas, museos Bibliotecas, museos Deseo

Fabric.de produtos electrnicos de consumo Comercio por xunto de electrodom., aparellos de radio e de TV (incle discos, CD, DVD, casetes) Comercio polo mido de equipos de audio e vdeo en establecementos especializados Actividades de posproducin cinematogrfica, de vdeo e de programas de TV Actividades de exhibicin cinematogrfica Actividades de producin cinem. e de vdeo Actividades de producin de programas de TV Actividades de distribucin cinem. e de vdeo Actividades de distribucin de programas de TV Actividades de programacin e emisin de TV Actividades das axencias de novas Aluguer de vdeos e cintas de vdeo Creacin artstica e literaria Actividades de museos Xestin de lugares e edificios histricos Actividades de bibliotecas Actividades de arquivos Fabricacin de artigos de xoiera

Fabric. de apar. recept. de rdio e de TV e bens de cons. Comrcio por grosso de electrodomsticos, aparelhos de rdio e de TV (inclui discos, CD, DVD e cassetes) Comrcio a retalho de material ptico, fotogrfico, cinemat. e de instrum. de preciso, em estabelec. espec. Activ. tcnicas de ps-prod. para filmes, vdeos e programas de TV Projeco de filmes e de vdeos Produo de filmes, de vdeos e de programas de TV Produo de filmes, de vdeos e de programas de TV Distribuio de filmes, de vdeos e de programas de TV Distribuio de filmes, de vdeos e de programas de TV Actividades de televiso Actividades de agncias de notcias Aluguer de cintas de vdeo Criao artstica e literria Actividades dos museus Actividades dos stios e monumentos histricos Actividades das bibliotecas Actividades dos arquivos Fabricao de artigos de joalharia e de outros artigos de ourivesaria X X X X X X X X X X X X

X X X X X X X X X X X X

X X X X X X X X X X X X X

X X X X X X X X X X X X X X X X

X X X X X

33

mbitos

CNAE Galicia 4339 7410 8552 2670 7420 1820 3220 4763 5920 8230 9003 20302 46492 7312 7320 7331 6010 1820 2620

Epgrafe en Galicia

CAE Portug. 43390 74100 85520 26700 74200 18200 32200 47630 59200 82300 90030 20302 46492 73120 73200 73110 60100 18200 26200

Epgrafe en Portugal

Estudo das IC de AGADIC

Estud o das IC do CCG

Estudo das ICC en Portugal

Cluster das IC na Regio Norte

Estudo das ICC para a AECT

Deseo Deseo Educacin cultural Fotografa Fotografa Msica Msica Msica Msica Msica Msica Produto grfico Produto grfico Publicidade Publicidade Publicidade Radio TIC TIC

Outros acabados de edificios Actividades de deseo especializado Educacin cultural Fabricacin de instrumentos de ptica e de equipos fotogrficos Actividades de fotografa Reproducin de soportes gravados Fabricacin de instrumentos musicais Comercio polo mido de gravacins de msica e vdeo en establecementos especializados Actividades de gravacin musical Organizacin de convencins e feiras de mostras Creacin artstica e literaria Fabricacin de tintas de impresin Comercio por xunto de libros, revistas e xornais Servizos de representacin de medios de comunicacin Estudos de mercado e realizacin de estudos de opinin Axencias de publicidade Actividades de radiodifusin Reproducin de soportes gravados Fabricacin de ordenadores e equipos

Outras actividades de acabamentos de edifcios Actividades de design Ensino de actividades culturais Fabricao de instrumentos e equipamentos, pticos e fotogrficos Actividades fotogrficas Reproduo de suportes gravados Fabricao de instrumentos musicais Comrcio a retalho de discos, CD, DVD, cassetes e similares, em estabelec. espec. Actividades de gravao de som e edio de msica Organizao de feiras e exposies Criao artstica e literria Fabricao de tintas de impresso Comrcio por grosso de livros, revistas e jornais Actividades de representao de mdios de comunicao Estudos de mercado e sondagem de opinio Agncias de publicidade Actividades de rdio Reproduo de suportes gravados Fabricao de computadores e de equipamento perifrico X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X

34

mbitos

CNAE Galicia 2680 4651 4741 5821 5829 6100 6201 6203 6209 6202 6311 6312 8299

Epgrafe en Galicia

CAE Portug. 26800 46510 47410 58210 58290 61000 62010 62030 62090 62020 63110 63120 82990

Epgrafe en Portugal

Estudo das IC de AGADIC

Estud o das IC do CCG X

Estudo das ICC en Portugal X X X

Cluster das IC na Regio Norte

Estudo das ICC para a AECT

TIC TIC TIC TIC TIC TIC TIC TIC TIC TIC TIC TIC TIC

Fabricacin de soportes magnticos e pticos Comercio por xunto de ordenadores, perifricos e programas informticos Comercio polo mido de ordenadores, unidades perifricas e programas inform. en establec. espec. Edicin de videoxogos Edicin doutros programas informticos Telecomunicacins Actividades de programacin Xestin de recursos informticos Outros servizos relacionados coas tecnoloxas da informacin e a informtica Actividades de consultora informtica Proceso de datos, hosting etc. Portais web Outras actividades de apoio s empresas n.c.o.p.

Fabric. de suportes de informao magnticos e pticos Comrcio por grosso de computadores, equipamentos perifricos e programas informticos Comrcio a retalho de computadores, unidades perifricas e programas informticos, em estabelecimentos espec. Edio de jogos de computador Edio de outros programas informticos Telecomunicaes Actividades de programao informtica Gesto e explorao de equipos informticos Outras actividades relacionadas com tecnologias de informao e informtica Consultoria e programao informtica Actividades de processamento de dados, domiciliao de informao e actividades relacionadas Portais web Outras actividades de servios de apoio prestados s empresas n.e. X

X X X X X X

X X X

Fonte: elaboracin propia

35

Para completar a metodoloxa seguida no traballo, resta comentar a solucin adoptada para adxudicar as afiliacins Seguridade Social na comunidade galega nos cdigos de actividade que afectan a mis dunha categora, como poderan ser as actividades artsticas e literarias, a explotacin de salas de espectculos, a reproducin de soportes gravados, a educacin cultural, as artes escnicas ou as actividades auxiliares s artes escnicas. Isto permite non adxudicar todas as afiliacins dun cdigo a unha nica categora e aproximarse mis ao que poida ser a reparticin real dos traballadores nas ICC galegas.
Tboa 7. Rateo das afiliacins Seguridade Social nos cdigos que afectan a mis dunha categora de actividade
CNAE 2009 1811 1812 1813 1814 1820 1820 3220 4761 4763 5811 5813 5814 5819 5821 5912 5914 5915 5916 5917 5918 5920 6010 6020 6312 7111 7311 7410 7420 8552 8552 9001 9001 Descricin-09 Impresin de xornais Outras actividades de impresin e artes Servizos de preimpresin e preparacin Encadernacin e servizos relacionados Reproducin de soportes gravados Reproducin de soportes gravados Fabricacin de instrumentos musicais Comercio polo mido de libros en establecementos especializados Comercio polo mido de gravacins de son Edicin e impresin de libros Edicin e impresin de xornais Edicin e impresin de revistas Outras actividades editoriais Edicin e impresin de videoxogos Actividades de posproducin cinematogrfica Actividades de exhibicin cinematogrfica Actividades de producin cinematogrfica Actividades de producin de programas de TV Actividades de distribucin cinematogrfica e de vdeo Actividades de distribucin de programas de TV Actividades de gravacin de son Actividades de radiodifusin Actividades de programacin e emisin de TV Portais web Servizos tcnicos de arquitectura Axencias de publicidade Actividades de deseo especializado Actividades de fotografa Educacin cultural Educacin cultural Artes escnicas Artes escnicas Sector Edicin e impresin Edicin e impresin Edicin e impresin Edicin e impresin Msica TIC Msica Edicin e impresin Msica Edicin e impresin Edicin e impresin Edicin e impresin Edicin e impresin TIC Audiovisual Audiovisual Audiovisual Audiovisual Audiovisual Audiovisual Msica Radio Audiovisual TIC Arquitectura Publicidade Deseo Fotografa Msica Artes escnicas Msica Artes escnicas Carcter Producin Producin Producin Producin Distribucin Distribucin Bens de equipo Comercializacin Comercializacin Producin Producin Producin Producin Producin Producin Comercializacin Producin Producin Distribucin Distribucin Producin Distribucin Distribucin Distribucin Creacin Creacin Creacin Creacin Creacin Creacin Creacin Creacin Afil. sector 100% 100% 100% 100% 90% 10% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 50% 50% 20% 80%

36

CNAE 2009 9002 9002 9002 9003 9003 9003 9003 9004 9102 9103 9105 9106

Descricin-09 Actividades auxiliares s Artes escnicas Actividades auxiliares s Artes escnicas Actividades auxiliares s Artes escnicas Creacin artstica e literaria Creacin artstica e literaria Creacin artstica e literaria Creacin artstica e literaria Xestin de salas de espectculos Actividades de museos Xestin de lugares e edificios histricos Actividades de bibliotecas Actividades de arquivos Msica

Sector

Carcter Creacin Creacin Creacin Creacin Creacin Creacin Creacin Comercializacin Comercializacin Comercializacin Comercializacin Comercializacin

Afil. sector 50% 15% 35% 10% 50% 10% 30% 100% 100% 100% 100% 100%

Audiovisual Artes escnicas Artes visuais Msica Audiovisual Artes escnicas Msica Patrimonio Patrimonio Patrimonio Patrimonio

Fonte: elaboracin propia

37

3.3 CLASIFICACIN DAS ACTIVIDADES CONSIDERADAS NAS ICC DE ACORDO CO MODELO

Para abordar o traballo Estudo das industrias culturais e creativas na Eurorrexin Galicia-Norte de Portugal fundamental partir dunha delimitacin clara das actividades obxecto de anlise. Iso precisa dunha fase previa de delimitacin das actividades seleccionadas en ambas as rexins, considerando todas as industrias culturais e engadindo as actividades creativas mis claramente identificables e as actividades relacionadas que poidan ter un maior peso no sector. Posteriormente, necesario traducir estas actividades en cdigos de actividade (CNAE 2009 en Galicia e CAE en Portugal). Adicionalmente faise preciso proceder sa clasificacin como actividades de ncleo, industrias culturais, actividades creativas ou actividades relacionadas, de acordo coa teora dos crculos concntricos. E finalmente asgnaselle unha fase dentro da cadea de valor das industrias culturais e creativas segundo sexan de creacin, producin, distribucin, comercializacin ou de bens de equipo. Acometer estas clasificacins de carcter matricial (cada actividade asgnase polo menos a un sector, que se enmarca dentro dun dos crculos e que ademais corresponde a unha fase da cadea de valor) vai permitir extraer conclusins a nivel territorial, segundo o sector, segundo sexa creativa ou cultural ou do ncleo central e segundo a fase da cadea produtiva.
Tboa 8. Clasificacin matricial das actividades consideradas para o estudo das industrias creativas da Eurorrexin
Fase da cadea Comercializacin Bens de equipo Distribucin

Dominio

Subsector

Actividade

Ncleo Industrias culturais Actividades creativas Actividades relacionadas

Cabe comentar a dificultade de adoptar esta anlise segundo as fases da cadea de valor, polo feito de que son moitas as empresas que na sa carteira de produtos/servizos inclen lias de negocio que corresponden a distintas fases: o nivel de especializacin das empresas das ICC da Eurorrexin , polo xeral e salvo honrosas excepcins, baixo, polo que os axentes adoitan encaixar en mis dunha fase do proceso produtivo, o que fai difcil a adopcin deste modelo. No Anexo 1 lstanse as actividades que se inclen no estudo coas equivalencias dos cdigos CNAE 2009 para Galicia e CAE para Portugal. A metodoloxa que se segue no traballo pretende facilitar a comparacin entre as dimensins das ICC a ambos os dous lados do Mio, de xeito que o traballo sexa complementario aos estudos realizados pola AECT Galicia-Norte de Portugal.

38

Producin

Creacin

Pero ao redor destas actividades seleccionadas hai outras no mbito da comercializacin e a fabricacin de bens de equipo que posteriormente son empregadas ou incorporadas na xeracin de contidos culturais e creativos e que non foron consideradas na anlise levada a cabo. Son todos eles casos nos que, anda que inclen algunhas actividades que se enmarcan dentro das industrias creativas, acollen tamn algunhas outras que non se cinguen a este concepto, polo que a sa inclusin no mapeamento das Actividades creativas podera supoer unha distorsin da realidade do sector. Por outra banda, o criterio de eleccin dunha empresa para integrar os directorios empresariais nos que se basea este traballo ten que ver co peso que a facturacin xerada polas actividades consideradas dentro das ICC ten dentro do volume de negocio total da empresa, de xeito que se a porcentaxe de ingresos de explotacin destas actividades inferior metade non se ten en conta. Nos seguintes apartados detllase a clasificacin das distintas actividades e o criterio seguido para a seleccin destas ou a non consideracin dalgunhas outras. Ademais, cando unha empresa presta servizo para mis dunha rama das analizadas, a decisin de adxudicala a unha ou outra rama responde ao peso que a facturacin tea en cada unha delas, de xeito que cada empresa integrara a base de datos do sector onde tea a priori mis volume de negocio. O obxectivo destas decisins non outro que o de evitar distorsins en canto ao tamao do tecido empresarial en cada actividade e garantir que, anda que non sexa factible detectar todos os axentes que operan en cada unha das actividades seleccionadas para o estudo, polo menos todos os elementos seleccionados para formar parte desa actividade operen nela. Dito con outras palabras, a cuantificacin ofrecida para as ICC en cada un dos territorios abordados (Galicia e Norte de Portugal) , polo menos, a que sae deste informe. Como se comentou anteriormente, ademais da seleccin das actividades consideradas no estudo e as sas correspondencias cos cdigos de actividade de ambos os territorios, necesario tamn asignar cada actividade a un sector, un crculo ou dominio e a unha fase da cadea de valor. Para iso, cada actividade etiqutase en funcin de se corresponde ao ncleo, s industrias culturais (crculo 1), s actividades creativas (crculo 2) e s actividades relacionadas (crculo 3). Ademais, cada actividade enmrcase dentro dun sector (audiovisual, msica, artes escnicas, produto grfico, arquitectura, publicidade, TIC) e de acordo con tal correspondencia asignselle unha etiqueta. Adicionalmente cada actividade clasifcase en funcin de se se trata de creacin, producin, distribucin, comercializacin ou de bens de equipo. Pero tras este importante traballo de localizacin e seleccin dos axentes que van formar parte da base de datos empregada para o estudo, est a fase de cuantificacin das distintas actividades para avanzar no coecemento que as ICC teen tanto en Galicia como no Norte de Portugal. Como punto de partida para esta parte do traballo estn todos os datos relacionados coa situacin econmica e financeira das empresas que operan nestes sectores. Para iso foi fundamental a achega de datos procedentes do Rexistro Mercantil e proporcionados polo Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade da Xunta de Galicia no caso galego, e SABI Bureau Van Dijk

39

no Norte de Portugal, que permitiron a creacin de bases de datos ad hoc moi completas para cada un dos grupos de actividades estudadas: arquitectura, artes escnicas, artes plsticas, audiovisual, bibliotecas, arquivos e xestin do patrimonio, deseo, fotografa, msica, produto grfico, publicidade e TIC. A partir destas bases de datos extrese informacin sobre localizacin, ano de constitucin, actividade, fondos propios, activo total, facturacin, resultado antes de impostos e emprego. Da combinacin destas variables saen ndices como a rendibilidade econmica, a produtividade por empregado ou a facturacin por empresa, o resultado por empregado ou empresa ou o cadro medio das empresas. Ademais, extrense conclusins acerca da distribucin xeogrfica das empresas, a sa forma xurdica, a distribucin por actividades, o peso no total das ICC etc. Por outra banda, e dado que esta anlise se fai inicialmente para cada unha das actividades e en cada un dos dous mbitos xeogrficos abordados, permite posteriormente a comparacin do peso absoluto e relativo de cada unha das ramas nos dous territorios e a participacin de cada unha das actividades no total das ICC. A maior parte destes datos s se actualiza con carcter anual e unha vez que as empresas depositen as sas contas anuais no Rexistro Mercantil e Rexistro Comercial (Depsito de Presentacin de Contas e Informacin Empresarial Simplificada). Pero o feito de ter que contar cos datos oficiais supn un certo atraso na sa dispoibilidade, xa que as empresas depositan as sas contas de cada exercicio econmico na primeira metade do ano seguinte (comezan ao redor do mes de maio-xuo), polo que os directorios pblicos non teen incorporada toda esa informacin s sas bases de datos ata finais de ano. Polo tanto, as explotacins econmicas levan como mnimo un ano de atraso con respecto data de peche das contas das empresas, o que explica que os datos ofrecidos neste informe correspondan ao exercicio de 2009, ltimo dato dispoible ao peche da sa redaccin. Finalmente, preciso comentar que, para a estimacin do volume de negocio e do emprego das distintas actividades obxecto de anlise neste traballo, e partindo dos datos do Rexistro Mercantil dos territorios estudados, ptase por considerar que para cada unha das empresas das que houbera datos dispoibles para o ano 2008, pero anda non para 2009, tanto o volume de negocio como o emprego an ter un crecemento nulo, polo que se lle adxudicara o valor do ano anterior. Optarase deste xeito por unha suposicin conservadora e de mnimos, que permite as ofrecer estimacins para o exercicio de 2009 e non ter que rexeitar para a cuantificacin das ICC os axentes para os que anda non estn dispoibles os datos. Cabe aqu tamn facer un resumo dalgns desafos que desde o punto de vista metodolxico se foron atopando. Como xa foi referido, non existe unha taxonoma propia para a clasificacin de actividades culturais e creativas en Portugal, polo que se fai necesario establecer unha correspondencia coa Clasificacin de Actividades Econmicas (CAE), o que orixina situacins que esixen, como xa se viu, filtros adicionais: 1) CAE ou CNAE que non corresponden integramente a actividades culturais ou creativas e, polo tanto, non poden ser totalmente includas e deben considerarse de xeito parcial;

40

2) CAE ou CNAE que poden pertencer a diferentes fases da cadea de valor (repeticin horizontal); 3) CAE ou CNAE que figuran simultaneamente en diferentes subsectores do sector cultural e creativo (repeticin vertical). importante engadir que os sistemas estatsticos nacionais e as bases de datos empresariais dispoibles non permiten captar unha parte significativa do traballo artstico e cultural no sentido mis estrito, polo feito de asumir caractersticas propias, sexa de traballo asociativo, voluntario ou informal, sexa de traballo temporal, completo ou integrado baixo formas de outsourcing, pero non formal.
Grfico 4. Representacin dos tres mbitos de actividade nas industrias culturais e creativas

SECTOR PBLICO

SECTOR SOCIAL

SECTOR EMPRESARIAL

Cmpre facer fincap novamente en que neste traballo se analizan datos das empresas que operan nestas categoras de actividade extrados do Rexistro Mercantil, dicir, s se consideran as sociedades mercants (sector empresarial). Isto ten varias implicacins: Estes datos non inclen os traballadores por conta propia ou autnomos, anda que a sa facturacin, , polo xeral, inferior das sociedades. Non se consideran os datos das Administracins pblicas, fundacins ou asociacins que, nalgns sectores como os relacionados con bibliotecas, arquivos, museos e patrimonio, presentan un gran volume de negocio. Os datos refrense s s sociedades con domicilio social en Galicia, polo que non se inclen empresas do resto do Estado espaol con sede en Galicia, como poden ser os grandes grupos editoriais ou de exhibicin cinematogrfica, algunhas empresas de aluguer de equipamentos (que contan con delegacin na comunidade galega) etc.

A continuacin presntanse as actividades que se inclen no estudo coas equivalencias dos cdigos CNAE 2009 para Galicia e CAE para Portugal.

41

Tboa 9. Actividades includas no estudo e correspondencia cos cdigos de actividade en Galicia e Portugal
mbitos Arquitectura CNAE 7111 9001 9002 Artes escnicas 9003 9004 9232 1811 1812 1813 1814 Artes grficas 4761 5811 5813 5814 5819 9003 5912 5914 5915 Audiovisual 5916 5917 5918 6020 9003 Epgrafe en Galicia Servizos tcnicos de arquitectura Escnicas Actividades auxiliares das artes escnicas Creacin artstica e literaria Xestin de salas e espectculos Explotacin de salas de espectculos e actividades conexas Impresin de xornais Outras actividades de impresin e artes grficas Actividades de preimpresin e preparacin de soportes Encadernacin e servizos relacionados coas mesmas Comercio polo mido de libros Edicin de libros Edicin de xornais Edicin de revistas Outras actividades editoriais Creacin artstica e literaria Activ. de posprod. cinemat., de vdeo e de progr. de TV Actividades de exhibicin cinematogrfica Actividades de producin cinematogrfica e de vdeo Actividades de producin de programas de TV Actividades de distribucin cinematogrfica e de vdeo Actividades de distribucin de programas de TV Actividades de programacin e emisin de TV Creacin artstica e literaria 90040 18110 18120 18130 18140 47610 58110 58130 58140 58190 90030 59120 59140 59110 Explorao de salas de espectculos e actividades conexas Impresso de jornais Outra impresso Actividades de preparao da impresso e de produtos media Encadernao e actividades relacionadas Comrcio a retalho de livros, em estabelecimentos especializados Edio de livros Edio de jornais Edio de revistas e de outras publicaes peridicas Outras actividades de edio Criao artstica e literria Actividades tcnicas de ps-produo para filmes, vdeos e programas de televiso Projeco de filmes e de vdeos Produo de filmes, de vdeos e de programas de televiso CAE 71110 90010 90020 90030 Actividades de arquitectura Actividades das artes dos espectculos Actividades de apoio s artes do espectculo Criao artstica e literria Epgrafe en Portugal

59130 60200 90030

Distribuio de filmes, de vdeos e de programas de televiso Actividades de televiso Criao artstica e literria

42

mbitos

CNAE Galicia 9102

Epgrafe en Galicia Actividades de museos Xestin de lugares e edificios histricos Actividades de bibliotecas Actividades de arquivos Actividades de deseo especializado Educacin cultural Outras actividades asociativas Actividades de fotografa Reproducin de soportes gravados Fabricacin de instrumentos musicais Comercio polo mido de msica e vdeo Actividades de gravacin musical Creacin artstica e literaria Publicidade Actividades de radiodifusin Edicin de videoxogos Portais web Reproducin de soportes gravados

CAE 91020 91030 91011 91012 74100 85520 94991 74200 18200 32200 47630 59200 90030 73110 60100 58210 63120 18200 Actividades dos museus

Epgrafe en Portugal

Bibliotecas, museos, arquivos

9103 9105 9106

Actividades dos stios e monumentos histricos Actividades das bibliotecas Actividades dos arquivos Actividades de design Ensino de actividades culturais Associaes culturais e recreativas Actividades fotogrficas Reproduo de suportes gravados Fabricao de instrumentos musicais Comrcio a retalho de discos, CD, DVD, cassetes e similares, em estabelecimentos especializados Actividades de gravao de som e edio de msica Criao artstica e literria Agncias de publicidade Actividades de rdio Edio de jogos de computador Portais web Reproduo de suportes gravados

Deseo Educacin cultural

7410 8552 9499

Fotografa

7420 1820 3220

Msica

4763 5920 9003

Publicidade Radio

7331 6010 5821

TIC

6312 1820

43

Deseguido lstanse as actividades excludas para a anlise do sector das ICC realizada no marco deste estudo. Como se comentaba anteriormente, todos eles son casos nos que, anda que dan cabida a algunhas actividades que se enmarcan dentro das industrias creativas, acollen tamn outras que non se cinguen a este concepto, polo que a sa inclusin no mapeamento das Actividades creativas poderan supoer unha distorsin da realidade do sector. Son s veces epgrafes de comercializacin polo mido de produtos novos en establecementos especializados, de xornais e artigos de papelera en establecementos especializados ou de equipos de audio e vdeo en establecementos especializados. Por outro lado, hai epgrafes de fabricacin de ordenadores e equipos, de soportes magnticos e pticos ou de artigos de xoiera. Con estes mesmos condicionantes decidiuse eliminar os cdigos correspondentes a actividades de deseo por estar incorporadas en epgrafes de fabricacin, como o deseo de roupa, o de xoias, de produtos etc. Finalmente, hai un ltimo grupo de epgrafes en torno s TIC, como son as actividades de programacin, de procesado de datos e aloxamento.

44

Tboa 10. Actividades excludas no estudo e correspondencia cos cdigos de actividade en Galicia e Portugal
mbitos Audiovisual Artes plsticas Artes grficas TIC TIC TIC TIC TIC Deseo Deseo Audiovisual CNAE Galicia 7722 4778 4762 5829 6201 6311 2620 2680 3212 4339 4743 Epgrafe en Galicia Aluguer de vdeos e cintas de vdeo Comercio polo mido doutros produtos novos en establecementos especializados Comercio polo mido de xornais e artigos de papelera en establecementos especializados Edicin doutros programas informticos Actividades de programacin Proceso de datos, hosting, etc. Fabricacin de ordenadores e equipos Fabricacin de soportes magnticos e pticos Fabricacin de artigos de xoiera Outros acabados de edificios Comercio polo mido de equipos de audio e vdeo en establecementos especializados 47620 58290 62010 63110 26200 26800 32122 43390 47782 Comrcio a retalho de jornais, revistas e artigos de papelaria, em estabelecimentos especializados Edio de outros programas informticos Actividades de programao informtica Actividades de processamento de dados, domiciliao de informao e actividades relacionadas Fabricao de computadores e de equipamento perifrico Fabricao de suportes de informao magnticos e pticos Fabricao de artigos de joalharia e de outros artigos de ourivesaria Outras actividades de acabamentos de edifcios Comrcio a retalho de material ptico, fotogrfico, cinematogrfico e de instrumentos de preciso, em estabelecimentos especializados CAE Portugal 772 Epgrafe en Portugal Aluguer de bens de uso pessoal e domstico (incluindo aluguer de videocassetes e discos)

45

4 A SITUACIN DAS INDUSTRIAS CULTURAIS E CREATIVAS GALEGAS

A continuacin ofrcese unha anlise das empresas que desenvolven a sa actividade dentro das industrias culturais, tanto a partir dos datos do Instituto Nacional de Estatstica recollidos no Directorio Central de Empresas (Dirce), como os que se poidan extraer das distintas bases de datos creadas dentro deste proxecto a partir dos datos do Rexistro Mercantil.

4.1 O TECIDO EMPRESARIAL DAS ICC EN GALICIA

Segundo o Dirce, e de acordo co CNAE 2009, no ano 2011 haba rexistradas 196 535 empresas en Galicia, o que representa un descenso do -3,36 % sobre o ano 2008, o primeiro dispoible para esta nova clasificacin das actividades empresariais. Para a elaboracin deste informe procedeuse a unha busca neste mesmo directorio das empresas dedicadas s actividades comprendidas dentro das industrias culturais e creativas, atendendo aos cdigos CNAE 2009 de dous ou tres dxitos que se corresponden con estas ramas, e que son as que a continuacin se enumeran:
181 Artes grficas e servizos relacionados con estas 182 Reproducin de soportes gravados 322 Fabricacin de instrumentos musicais 476 Comercio polo mido de artigos culturais e recreativos en establecementos especializados 581 Edicin de libros, xornais e outras actividades editoriais 582 Edicin de programas informticos 591 Actividades cinematogrficas, de vdeo e de programas de TV 592 Actividades de gravacin de son e edicin musical 601 Actividades de radiodifusin 602 Actividades de programacin e emisin de TV 631 Proceso de datos, hosting e actividades relacionadas; portais web 711 Servizos tcnicos de arquitectura e enxeera e outras actividades 731 Publicidade 741 Actividades de deseo especializado 742 Actividades de fotografa 90 Actividades de creacin, artsticas e espectculos 91 Actividades de bibliotecas, arquivos, museos e outras actividades culturais

Cabe comentar que o feito de non contar con datos desagregados por comunidades a catro dxitos supn dar cabida nestas reflexins que se presentan a continuacin a algunhas empresas con perfs non tan culturais, sobre todo nas epgrafes 582 (Edicin de programas informticos, dos que s interesara a parte dedicada ao desenvolvemento de videoxogos e ao software cultural e educativo), 631 (Proceso de datos, aloxamento e actividades relacionadas; portais web, onde deberan considerarse s os axentes cunha actividade mis creativa, fundamentalmente da man da orixinalidade ou do carcter diferencial dos contidos xerados) e 711 (Servizos

46

tcnicos de arquitectura e enxeera e outras actividades, da que s deberan ser includos os arquitectos). En calquera caso, e de acordo con esta clasificacin, resulta que a principios do ano 2011 o nmero de empresas en Galicia que desenvolva as sas actividades dentro das industrias culturais e creativas ascenda a 13 543, o que representa un 1,11 % mis que no ano 2010 e o 3,43 % mis que en 2008. Isto xa supn, de entrada, unha tendencia de signo inverso do total do tecido empresarial galego, que, como xa se comentou, neste intervalo experimenta unha cada do -3,36 %, e do 1,18 % no 2010-2011.
Tboa 11. Evolucin das empresas das industrias culturais e creativas galegas segundo o cdigo de actividade principal. 2008-2011
2008
Total grupos CNAE2009 Total industrias culturais 181 Artes grficas e servizos relacionadas con estas 182 Reproducin de soportes gravados 322 Fabricacin de instrumentos musicais 476 Comercio polo mido de artigos culturais e recreativos en establec. especializ. 581 Edicin de libros, xornais e outras actividades editoriais 582 Edicin de programas informticos 591 Actividades cinematogrficas, de vdeo e de programas de TV 592 Actividades de gravacin de son e edicin musical 601 Actividades de radiodifusin 602 Actividades de programacin e emisin de TV 631 Proceso de datos, hosting e actividades relacionadas; portais web 711 Servizos tcnicos de arquitectura e enxeera e outras actividades 731 Publicidade 741 Actividades de deseo especializado 742 Actividades de fotografa 90 Actividades de creacin, artsticas e espectculos 91 Actividades de bibliotecas, arquivos, museos e outras activ. culturais Fonte: Dirce 2011. Instituto Nacional de Estatstica 203.374 13.094 733 53 22 2.302 332 81 327 4 44 42 96 6.090 1.112 58 573 1.149 76

2009
201.263 13.163 724 51 23 2.239 345 81 347 4 46 43 118 6.013 1.173 50 582 1.257 67

2010
198.874 13.394 723 46 19 2.114 364 45 310 2 36 38 227 6.145 1.198 163 542 1.289 133

2011
196.535 13.543 706 46 21 2.275 359 54 321 6 37 37 239 6.094 1.220 80 559 1.331 158

Por outra banda, o peso relativo destas empresas no total do tecido empresarial de Galicia ascende no ano 2011 ao 6,89 %, o que novamente segue unha tendencia crecente (en 2008 supoa o 6,44 % do total de empresas que operaba en Galicia). En canto reparticin segundo a sa actividade principal, resulta que o grupo mis numeroso dentro do tecido empresarial deste macrosector o que corresponde aos servizos de arquitectura e enxeera, co 45 % do total das empresas culturais e creativas (anda que, como xa se dixo, desta epgrafe considranse s dentro das ICC os servizos de arquitectura, deixando fra a enxeera, a arquitectura tcnica, a promocin inmobiliaria ou a construcin, a topografa etc.). O seguinte grupo sera o correspondente aos labores de Comercio polo mido de artigos culturais e recreativos en establecementos especializados (venda de libros, discos e CD, artigos culturais e xornais e outras publicacins), que representa o 17 % do total. Trtase

47

dunha categora que non xera contidos nin proporciona actividade creativa, pero que, pola contra, presta un importante servizo de asesoramento e prescricin, ademais de aproximacin ao pblico dos produtos culturais previamente desenvolvidos por outros axentes da cadea de valor.
Grfico 5. Evolucin do tecido empresarial galego e das empresas das ICC. 2008-2011 Grfico 6. Distribucin das empresas galegas das ICC por actividade principal. 2011
AA.GG. e servizos relacionadas 10% Creacin, activ. artsticas e espect. 19% Fotografa 8% Publicidade 17% 182 Reproducin de soportes gravados 0,66%

204.000 202.000

7.000 6.950 6.900

200.000
198.000 196.000 194.000 192.000

6.850
6.800 6.750 6.700 6.650 6.600 2008 2009 2010 2011 6.550
Deseo especializado 1%

Comercio polo mido de artcugos culturais 33%

Total grupos CNAE2009

Total Industrias Culturais

Activ. Edicin de Program. e libros, emisin de cinematog. de vdeo e de xornais e TV TV revistas 1% 5% 5%

O terceiro grupo en importancia o das empresas dedicadas s Actividades de creacin, artsticas e de espectculos, no que estn recollidos os intrpretes e os creadores (msicos, actores, dobradores, bailarns, magos, guionistas, escritores etc.) e que supoen o 10 %. Moi prximo est o segmento de empresas de Publicidade, cun 9 %. De acordo co modelo dos crculos comentado na metodoloxa, e atendendo actividade principal desenvolvida polas empresas, o 56,36 % das empresas das ICC galegas corresponde s industrias culturais, fronte a un 28,52 % das actividades creativas e un 15,12 % das Core Arts. Por outra banda, a variabilidade do nmero de empresas en cada un dos cdigos de actividade considerados para o intervalo 2008-2011 bastante dispar. O grupo que mis crece o 592 de Actividades de gravacin de son e edicin musical, que pasa de 4 a 6 empresas nestes anos, o que supn un incremento do 150 %. Outra que medra de xeito significativo a 631 de Proceso de datos, aloxamento, portais web e actividades relacionadas, ao pasar de 96 a 239 empresas (148,96 % de variacin). Deseguido estara a 91 de Actividades de bibliotecas, arquivos, museos e outras actividades culturais, que pasa de 76 a 158, o que representa unha suba do 107 %. Con todo, no caso contrario tamn existen ramas de actividade nas que o nmero de axentes que prestan servizo nelas diminuu, como o caso do cdigo 182 de Reproducin de soportes gravados, que pasou de 53 a 43 empresas (-13,21 %), ou o 602 de Actividades de programacin e emisin de televisin, que mudou de 42 a 37 (11,9 %). A maior parte destas empresas pertencentes s industrias culturais est en rxime de autoemprego ou con menos de dez traballadores, o que constite o universo das microempresas. De feito, no total do tecido galego o peso relativo das empresas sen persoal asalariado dun 52,48 %, fronte ao 65,10 % deste grupo nas

48

industrias culturais e creativas16. Pola sa banda, as empresas das ICC galegas de entre un e nove empregados son o 32,12 % do total, mentres que no total das empresas galegas ascende a 43,12 %. Polo tanto, a porcentaxe de pequenas empresas de ambos os dous colectivos empresariais bastante similar (99,38 % no total de empresas e 99,66 % para as ICC), anda que cun peso superior de empresas sen traballadores asalariados nas segundas. Por outra parte, s o 0,34 % dos axentes empresariais conta cun cadro de mis de 50 empregados.
Grfico 7. Taxas de variacin no nmero de empresas nas ICC galegas segundo o cdigo de actividade principal. 2008-2011
90 Creacin, activ. artsticas e espectculos
742 Fotografa 15,84%

Grfico 8. Distribucin das empresas das ICC en Galicia de acordo co nmero de traballadores. 2011
De 10 a 49 traballadores 2,44%

-2,44%
37,93%

741 Deseo especializado

731 Publicidade

9,71% -11,90% 150,00% -1,83% 8,13% -1,17%

-4,55%

602 Programacin e emisin de TV 592 Actividades de gravacin de son e edicin musical 591 Actividades cinematogrficas, de vdeo e de televisin 581 Edicin de libros, xornais e outras actividades editoriais 476 Comercio polo mido de artgos culturais 322 Fabricacin de instrumentos musicais
182 Reproducin de soportes gravados

De 1 a 9 traballadores 32,11% Sen asalar. 65,08%

-13,21%
-3,68%

181 Artes grficas e servizos relacionados

Total Industrias Culturais

3,79%
-3,36%

Total tecido empresarial -70% -20%

30%

80%

130%

180%

Pero que hai ramas de actividades culturais nas que todas as empresas teen menos de dez traballadores, como o caso de Fabricacin de instrumentos ou Deseo especializado, Gravacin de son e edicin musical. Ademais, a nica empresa galega das ICC de mis de 500 traballadores opera na epgrafe 602 de Programacin e emisin de televisin. Existen tamn das empresas de Edicin de libros, xornais e revistas de entre 200 e 499 traballadores e unha de Publicidade. Mis do 50 % das empresas sen asalariados desenvolve a sa actividade baixo o cdigo 711 de Servizos tcnicos de arquitectura e enxeera e outras actividades relacionadas co asesoramento tcnico, e no 476 de Comercio polo mido de artigos culturais e recreativos en establecementos especializados, outro 14,63 %. Polo tanto, posible inferir que a industria cultural galega est bastante atomizada, sobre unha base de pequenas empresas que xeran moito emprego, segundo se comenta na publicacin O capital da cultura. Isto ten como consecuencia, por unha parte, un maior nivel de flexibilidade e adaptacin s circunstancias do mercado por parte destas empresas, pero, por outra, estas tamn teen os problemas tpicos das

16

Isto non contravn as cifras de empresas facilitadas na segunda parte deste traballo, referidas s compaas con contas depositadas no Rexistro Mercantil, onde s as que operan baixo a forma mercantil teen a obriga de depositar as contas. Isto supora non contar coas empresas baixo a frmula de autoemprego, nin as cooperativas nin outras formas de sociedades non mercants. Por iso, o que podera parecer unha incongruencia entre ambos os datos responde a distintas fontes de informacin.

49

firmas deste tamao, especialmente no que se refire s dificultades de acceder a algunhas fontes de financiamento e s de sar a comercializar fra de Galicia.
Tboa 12. Distribucin das empresas da industria musical galega segundo o nmero de traballadores. 2011
Maior de 500 55 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 De 200e 499 157 4 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 De 50 a 199 1.001 45 5 0 0 4 8 0 4 0 1 3 1 10 2 1 1 4 1 Sen asalar. De 10 a 49 7.434 331 50 2 0 19 18 6 21 0 8 6 6 116 31 0 3 27 18

Total grupos CNAE2009 2011/2008 Total industrias culturais 181 Artes grficas e servizos relacionados 182 Reproducin de soportes gravados 322 Fabricacin de instrumentos musicais 476 Comercio polo mido de artigos culturais. 581 Edicin de libros, xornais e outras actividades editoriais 582 Edicin de programas informticos 591 Activid. cinematogrficas, de vdeo e de TV 592 Gravacin de son e edicin musical 601 Radiodifusin 602 Programacin e emisin de TV 631 Proceso de datos, hosting e portais web 711 Servizos tcnicos de arquitectura e outras actividades 731 Publicidade 741 Deseo especializado 742 Fotografa 90 Activid. de creacin, artsticas e espectculos 91 Bibliotecas, arquivos, museos e outras activ. cult. Fonte: Dirce 2011. Instituto Nacional de Estatstica

196.535 13.543 706 46 21 2.275 359 54 321 6 37 37 239 6.094 1.220 80 559 1.331 158

103.143 8.816 240 34 13 1.290 184 35 169 0 13 16 136 4.447 758 60 341 1.018 62

84.745 4.350 411 10 8 962 149 13 127 6 15 11 96 1.521 429 19 214 282 77

50

De 1 a 9

Total

4.2 AS MAGNITUDES ECONMICAS DAS ICC EN GALICIA

A continuacin presntase unha anlise do censo de todas as industrias culturais e creativas galegas a partir das bases de datos xeradas dentro deste proxecto e que se alimentan de datos procedentes do Rexistro Mercantil facilitados polo Sistema de Informacin da Fundacin para o Fomento da Calidade. Deste traballo de anlise resultan interesantes datos que permiten comparar os doce eidos de actividade abordados neste estudo (arquitectura, artes escnicas, artes plsticas, audiovisual, bibliotecas, museos, arquivos e xestin do patrimonio, deseo, fotografa, msica, produto grfico, publicidade, radio e TIC) e cuantificar de xeito conxunto todas as ICC en Galicia para establecer ademais comparacins con eses mesmos sectores no Norte de Portugal, co obxecto de evidenciar a importancia que estas ramas de actividade estn a alcanzar na economa galega nos ltimos anos e a sa capacidade para xerar recursos e emprego. Como primeira parte deste traballo de agregacin dos doce sectores das ICC en Galicia posible extraer conclusins relativas ao nmero de empresas do censo co que se conta. De feito, en 2009 operaban en Galicia polo menos 3814 empresas nos sectores considerados dentro das industrias culturais e creativas. Delas, o 23,47 % dedicbase a actividades relacionadas co produto grfico (artes grficas, edicin e impresin de xornais e revistas, preimpresin, distribucin, edicin de libros, acabados etc.); outro 19,35 %, publicidade, o 12,72 %, fotografa (tanto na parte creativa como na de comercializacin e de laboratorio, e considerando a un numeroso colectivo de autnomos que opera nesta rama) e o 11,98 %, aos servizos tcnicos de arquitectura.
Grfico 9. Distribucin das empresas das ICC en Galicia segundo a actividade principal. 2009 Grfico 10. Taxas de variacin no censo de empresas das ICC por actividade. 2006-2009
Total ICC
TIC Radio 2,88% 1,05%

28,97% 39,73% 37,93% 32,47% 18,97% 24,59% 28,46% 23,19% 11,63% 23,70% 9,09% 39,82% 46,67% 0% 10% 20% 30% 40% 50%

TIC
Artes Escnicas 4,96%

Radio Publicidade Produto grfico Msica Fotografa Deseo Bibliot, Museos, Arquiv. e Patrim. Audiovisual Artes Plsticas Artes Escnicas Arquitectura

Artes Plsticas 0,34% Bibliot, Public. Museos, 19,35% Audiovisual Arquiv. e Patrim. 9,52% Produto 0,97% grfico Fotografa 23,47% 12,72% Deseo Msica 2,31% 10,46% Arquitect. 11,98%

A continuacin estaran a industria musical (interpretacin, organizacin de actos, representacin de artistas, distribucin, edicin discogrfica, venda de discos ou instrumentos ou actividades de apoio) co 10,46 % e o audiovisual (producin de cine, vdeo, televisin, animacin, emisin de sinal de televisin, exhibicin ou distribucin de cine e vdeo, servizos de apoio producin etc.) co 9,52 %. Outros sectores como artes escnicas, TIC relacionadas coas industrias culturais, deseo, radio ou

51

actividades de bibliotecas, arquivos, museos ou vinculadas co patrimonio histrico presentan porcentaxes inferiores ao 5 % do total das empresas galegas das ICC. A taxa media de variacin no nmero de empresas para o total das ICC galegas , para o perodo 2006-2009, do 28,97 %. Pero son varios os sectores que demostran un crecemento superior no seu censo de empresas, como o caso das dedicadas Arquitectura, cun incremento do 46,67 % (fundamentalmente nos primeiros anos do intervalo), as artes escnicas (39,82 %), as TIC do eido das industrias culturais e creativas (39,73 %), a radio (37,93 %) ou a publicidade (32,47 %). As menores taxas corresponden aos sectores de artes plsticas (9,09 %), actividades de bibliotecas, museos, arquivos e patrimonio (11,63 %) e produto grfico (18,97 %).
Tboa 13. Empresas que operan nas ICC en Galicia e sector no que desenvolven a sa actividade. 2009
Variable Arquitectura Artes escnicas Artes plsticas Audiovisual Biblio, museos, arq. e patrim. Deseo Fotografa Msica Produto grfico Publicidade Radio TIC Total ICC Empres. 2009 457 189 13 363 37 88 485 399 895 738 40 110 3.814 % sobre total ICC 11,98% 4,96% 0,34% 9,52% 0,97% 2,31% 12,72% 10,46% 23,47% 19,35% 1,05% 2,88% 100,00% Variac. 2008/09 7,58% 9,72% 0,00% 4,70% 2,13% 4,94% 1,94% 4,47% 3,78% 4,68% 5,26% 12,09% 4,88% Variac. 2006/09 46,67% 39,82% 9,09% 23,70% 11,63% 23,19% 28,46% 24,59% 18,97% 32,47% 37,93% 39,73% 28,97% Ano de constitu. 2003 2002 2002 2000 1999 2003 2001 2001 1999 2002 1996 2004 2001 Capital social 2009 172.203 8.842 92.500 597.836 124.733 17.912 22.391 22.344 103.477 59.636 331.468 127.748 128.077 Crculo Act. creativas Core Arts Core Arts Ind. culturais Core Arts Act. creativas Core Arts Ind. culturais Ind. culturais Act. creativas Ind. culturais Ind. culturais Total ICC

Fonte: elaboracin propia a partir das bases de datos elaboradas ad hoc para o estudo a partir de datos do Rexistro Mercantil

Se a variacin no tecido empresarial se limita ao perodo 2008-2009, as taxas mis elevadas corresponden aos sectores das TIC relacionadas coas industrias culturais e creativas (12,09 %), artes escnicas (9,72 %) e arquitectura (7,58 %). A data media de constitucin das empresas que desenvolven actividades dentro das industrias culturais e creativas galegas 2001, e nas Actividades de radiodifusin nas que a data media inferior. Son tamn anteriores media do sector os datos de creacin dos axentes en todos os servizos arredor das Bibliotecas, arquivos, museos e patrimonio e Produto grfico (ambas as das en 1999). Analizando o capital medio no ano 2009 (ltimo dispoible), a media das ICC galegas sera de 128 000 euros, pero cabe indicar que os sectores con capitalizacins superiores seran o de audiovisual (597 836 euros, a consecuencia do efecto da Televisin de Galicia) e radio (331 500 euros, polos datos da Radio Galega).

52

Grfico 11. Rendibilidade econmica de cada un dos sectores de actividade comprendidos nas ICC en Galicia. 2009
-6,80% -9,55% -3,00% -2,75%
-10,95%

Grfico 12. Distribucin das empresas das ICC en Galicia segundo o crculo co que se corresponden. 2009

Total ICC TIC Radio Publicidade Produto grfico Msica Fotografa

4,85%

-8,72% -10,88%

Industrias Culturais 47,38%

Actividades Creativas 33,64%

Deseo Bibliot, Museos, Arquiv. e Patrim.

Audiovisual Artes Plsticas

-20,58%
-4,29%

Core Arts 18,98%

-24,12%

5,73% Artes Escnicas -6,64% -30% -20% -10% 0% 10% Arquitectura

A rendibilidade econmica media das ICC galegas no ano 2009 do -6,8 %. A maior parte das actividades consideradas alcanzan taxas negativas, excepto os sectores de deseo e artes escnicas, co 4,85 % e o 5,73 %, respectivamente. Os valores mis negativos correspndense con categoras con peores valores: artes plsticas (-24,1 %) e bibliotecas, museos, arquivos e patrimonio (-20,58 %).
Tboa 14. Variables relacionadas coa facturacin das empresas das ICC en Galicia segundo o sector de actividade no que operan. 2009
Variables Arquitectura Artes escnicas Artes plsticas Audiovisual Bibliot, museos, arquiv. e patrim. Deseo Fotografa Msica Produto grfico Publicidade Radio TIC Total ICC Facturacin 52.424.000 14.010.972 690.000 159.349.016 34.025.000 41.313.000 13.894.000 101.700.383 481.523.000 186.893.000 18.242.009 30.466.049 1.134.530.429 % sobre total ICC 4,62% 1,23% 0,06% 14,05% 3,00% 3,64% 1,22% 8,96% 42,44% 16,47% 1,61% 2,69% 100,00% Variacin Variacin 2008/09 2006/09 -29,28% 1,04% -55,25% -12,54% 23,05% 217,35% -7,94% 1,94% -4,74% -11,43% -9,35% 2,65% -3,75% -20,07% 56,18% -53,56% -5,00% 65,43% 259,50% -48,60% 29,92% 13,31% 14,88% -12,18% 41,69% 10,37% Fact. por empreg. 80.159 68.681 57.500 63.324 216.720 158.287 63.154 127.285 90.119 120.266 50.115,4 60.568,7 93.023,5 Fact. por empresa 171.882 181.961 76.667 675.208 1.308.654 724.789 146.253 496.099 818.888 582.221 912.100 499.443 522.843 Crculo Activ. creativas Core Arts Core Arts Ind. culturais Core Arts Activ. creativas Core Arts Ind. culturais Ind. culturais Activ. creativas Ind. culturais Ind. culturais Total ICC

Fonte: elaboracin propia a partir das bases de datos elaboradas ad hoc para o estudo a partir de datos do Rexistro Mercantil

Cmpre facer un ltimo apuntamento en canto a estes datos sobre o peso que cada un dos crculos considerados no modelo metodolxico exposto en captulos anteriores e empregado no estudo tera no censo total de empresas das ICC na comunidade galega. Considerando os datos do censo de empresas co que se conta para o estudo,

53

o 47,38 % das empresas desenvolve a sa actividade dentro do crculo das industrias culturais, o 34 % nas actividades creativas e o 18,98 % restante no Core Arts17. Atendendo agregacin do volume de negocio destes doce sectores, a facturacin galega das industrias culturais e creativas no ano 2009 ascendeu a 1135 millns de euros, o que supn unha variacin do -3,75 % fronte ao exercicio anterior e un crecemento do 10,36 % sobre o ano 2006. Desta conta, o 42,5 % corresponde s empresas grficas (impresin e artes grficas, rotulacin, preimpresin, edicin de libros, xornais e revistas, comercializacin de produtos culturais etc.), seguido de publicidade co 16,47 %. Polo tanto, o macrosector da producin grfica (impresin, edicin e publicidade, fundamentalmente) xerara case o 60 % do volume de negocio das ICC en Galicia. O audiovisual (cine, TV, vdeo e animacin, exhibicin, distribucin e emisin de contidos) factura o 14,05 % do total, que co 1,61 % da radio e o 2,69 % das TIC que basicamente corresponde xeracin de contidos para novas plataformas, desenvolvemento de videoxogos e producin multimedia, d como resultado un peso agregado de aproximadamente un 17 % para o audiovisual. Por outra banda, a industria musical responsable do 8,96 % do volume de negocio, polo que xunto co 1,23 % das chamadas artes interpretativas permiten conclur que as artes escnicas nun sentido amplo xeran o 10 % da facturacin das ICC na comunidade galega.
Grfico 13. Distribucin da facturacin das ICC por actividade. 2009
Radio 1,61% Arquitectura 4,62% TIC 2,69% Artes Escnicas 1,23%

Grfico 14. Taxas de variacin da facturacin das ICC galegas por sector. 2006-2009
Total ICC TIC 10,37% 41,69% -12,18% 14,88% 13,31% 29,92% 259,50% 65,43%

Artes Plsticas 0,06%

Bibliot, Museos, Arquiv. e Patrim. 3,00% Deseo 3,64% Fotografa 1,22%

Radio Publicidade
Produto grfico Msica

Publicidade 16,47%

Audiovisual 14,05%

Fotografa -48,60% Deseo Bibl., Museo, Arq. e Patrim. Audiovisual Artes Escnicas Arquitectura -20,07%
-100% 0% 100% 200% 300%

Produto grfico 42,44%

Msica 8,96%

-5,00%
56,18%

Artes Plsticas -53,56%

E continuando con estes datos, da comparacin das taxas de crecementos da facturacin resulta que o crecemento da facturacin mis elevado no intervalo 2006-2009 corresponde ao deseo, co 259,5 %, seguido de lonxe polas actividades ao redor das bibliotecas, museos, arquivos e patrimonio, co 65,43 %, e as artes escnicas co 56,18 %. Pola contra, hai sectores con taxas de variacin negativas, como o caso das artes plsticas (-53,56 %), a fotografa (-48,6 %), a arquitectura (20,07 %) ou a radio (-12,18 %). Cando o intervalo observado se limita ao bienio 2008-2009, as taxas de variacin redcense de xeito importante, salvo novamente no deseo, que experimenta un
17

Anda que estas porcentaxes de empresas non coinciden exactamente coas comentadas no apartado do tecido empresarial desenvolvido a partir dos datos do Dirce, estas diferenzas dbense a que nese caso a clasificacin mis afinada por ser esa anlise por sectores (que resultan da agregacin de ramas de actividade).

54

crecemento do 217,35 %, anda que este incremento se debe entrada no mercado dunha empresa dun gran grupo internacional dedicado fabricacin e distribucin de roupa e complementos. Salvo as actividades relacionadas coas bibliotecas, arquivos, museos e patrimonio (23,05 %), as TIC relacionadas coas ICC (2,65 %), as industrias musicais (1,94 %) e as artes escnicas (1,04 %), todos os demais sectores mostran variacins de signo negativo. En calquera caso, a variacin media da facturacin das industrias culturais e creativas na comunidade galega para o intervalo 20082009 dun -3,75 %.
Grfico 15. Crecemento do nmero de empresas e do emprego no perodo 2006-2009 e facturacin en 2009 segundo o sector de actividade
Taxa de variacin do emprego no perodo 2006-09
120,00%

100,00%
80,00%

60,00% 40,00%
20,00%

0,00%
-20,00%

0,00%

10,00%

20,00%

30,00%

40,00%

50,00%

60,00%

Taxa de variacin do nmero de empresas no perodo 2006-09 Artes Escnicas Msica Arquitectura Fotografa Audiovisual Publicidade Artes Plsticas Produto grfico Deseo TIC Bibliot,Museos, Arquiv. e Patrimonio Radio

Na ilustracin que se achega estn representadas as taxas de variacin do nmero de empresas e do emprego no intervalo 2006-2009. O tamao das burbullas d idea do volume de facturacin de cada un dos sectores de actividade das ICC. Como se aprecia, o produto grfico o sector con maior volume de ingresos en termos absolutos, pero o de deseo , pola contra, o que demostra un maior crecemento no nmero de traballadores e o de arquitectura no tocante ao nmero de empresas. As TIC relacionadas coas ICC, anda tendo en 2009 unha facturacin non demasiado importante en termos absolutos, parecen ser o sector con maior potencial en canto constitucin de novas compaas e ao volume de traballadores. No extremo contrario, o audiovisual, anda contando cunha facturacin de certo peso no total, presenta os ndices de crecemento no tecido empresarial e no emprego inferior media das ICC en Galicia. Pero malia estes pesos relativos na xeracin das rendas, as produtividades de cada sector difiren destas participacins, de xeito que a facturacin por empregado mis elevada corresponde s actividades de bibliotecas, arquivos, museos e patrimonios, con 216 719,7 euros, seguida doutras como deseo (158 287,4), msica (127 284,6) ou publicidade (120 265,8). Pola contra, as facturacins por

55

traballador mis baixas correspndense cos sectores de radio (50 115,4), artes plsticas (57 500,0), audiovisual (63 323,9) e artes escnicas (68 681,2).
Grfico 16. Facturacin por empresa dos sectores de actividade comprendidos nas ICC en Galicia. 2009
1.400.000 1.200.000
522.842,7

Grfico 17. Distribucin da facturacin das ICC en Galicia segundo o crculo co que se corresponden. 2009

1.000.000

171.881,97

1.308.653,8

800.000

181.960,7

675.207,7

76.666,7

724.789,5

818.887,8

600.000
400.000 200.000 0

146.252,6

582.221,2

912.100,5

Actividades Creativas 24,74%

496.099,4

499.443,4

Industrias Culturais 69,75%

Core Arts 5,52%

E se a relacin se establece entre os ingresos e as empresas, extrese a produtividade por empresa, da que cabe dicir que a media global de ingresos por compaa das industrias culturais de 522 842,7 euros. As empresas de bibliotecas, museos, arquivos e patrimonio logran en 2009 unha media de facturacin por empresa de 1 308 653,8 euros. A continuacin viran as de radio (912 100,5) e produto grfico (818 887,8). Fronte a elas, artes plsticas (76 666,7), arquitectura (171 881,97), artes escnicas (181 960,7) e fotografa (146 252,6) alcanzan os valores mis baixos. Cmpre facer un comentario sobre o peso que cada un dos crculos do modelo metodolxico seguido no estudo ten no tocante ao volume de ingresos. As industrias culturais son responsables do 69,75 % da facturacin das ICC en Galicia, cun 24,74 % para as actividades creativas e o 5,52 % restante para o Core Arts.
Grfico 18. Resultado dos sectores comprendidos nas ICC en Galicia. 2009
80.000.000 60.000.000 40.000.000 20.000.000 0 -20.000.000 -40.000.000 -60.000.000 -80.000.000 -100.000.000
24.030.000 1.423.000
3.739.000

Grfico 19. Taxas de variacin do resultado das ICC por actividade. 2006-2009
Total ICC 67,65% -85,05% -4,15% -33,83% TIC Radio Publicidade

596.000

830.000

197.002 -81.503.238

-279.000,00

-97.154.236

-1.412.000

-686.000

-3.779.999

-9.007.005

Msica Fotografa Bibl. Museos, Arq. e Patrim. Audiovisual Artes Plsticas Artes Escnicas Arquitectura -86,88% -104,78%

-54,44%
-48,95% 12,18% -10,65% -27,41%

-120,00%

-100,00%

-60,00%

-40,00%

-80,00%

-20,00%

20,00%

40,00%

Refrese novamente polo seu interese o traballo O sistema produtivo da cultura en Galicia, unha visin econmica, do Consello da Cultura Galega, que apunta que na economa creativa a localizacin de actividade en mbitos urbanos permite xerar riqueza no mbito local, malia que a comercializacin dos seus produtos non o sexa.

56

80,00%

60,00%

0,00%

En relacin con isto, o sector tende a que se cree un mercado dinmico a travs de relacins empresariais a nivel local. Por ltimo, anda que resulta unha achega intanxible, os beneficios sociais da cultura tenden a fomentar a cohesin de grupos e rexins tradicionalmente desfavorecidos, beneficindose da creatividade e o desenvolvemento a travs da localizacin de talento, os rendementos locais de industrias con mercados mis amplos, a xeracin de atractivos tursticos e a integracin social. O resultado agregado antes de impostos para as industrias culturais e creativas galegas de signo negativo (-81,5 millns de euros), consecuencia do forte lastre que a Televisin de Galicia supn para o sector audiovisual e o volume de beneficios dunha das empresas de deseo includas na mostra. De feito, detraendo os resultados da canle autonmica resulta que os beneficios da industria audiovisual galega en 2009 ascenden a case -0,86 millns de euros, de xeito que os resultados globais alcanzan a suma de 14,8 millns de euros. Con respecto s taxas de variacin do resultado para o intervalo temporal 2006-2009, e partindo dunha media das ICC galegas do 268,07 % 18 , obsrvase o importante crecemento do beneficio nas actividades de deseo (12 600,25 % de variacin) ou en menor medida nas artes escnicas (332,22 %). Na maior parte das restantes industrias das ICC galegas, as variacins para este intervalo son de signo negativo e oscilan entre o -91,8 % da arquitectura ou o -82,63 % das TIC, e o -9,23 % das artes plsticas ou o .32,22 % do audiovisual.
Tboa 15. Variables relacionadas co resultado das empresas das ICC en Galicia segundo o sector de actividade no que operan. 2009
Resultado Arquitectura Artes escnicas Artes plsticas Audiovisual Bibliot, museos, arquiv. e patrim. Deseo Fotografa Msica Produto grfico Publicidade Radio TIC Total ICC 1.423.000 596.000 -279.000 -97.154.236 -1.412.000 24.030.000 -686.000 830.000 -3.779.999 3.739.000 -9.007.005 197.002 -81.503.238 Variacin 2008/09 -86,88% -27,41% -10,65% 12,18% -48,95% Variacin 2006/09 -91,80% 332,22% -9,23% -32,22% 6,27% Result. por empreg. 2.175,84 2.921,6 -23.250,0 -38.608,3 -8.993,6 92.069,0 -3.118,2 1.038,8 -707,5 2.406,0 -24.744,5 391,7 -1.547,8 Result. por empresa 5.431,30 11.461,5 -46.500,0 -493.168,7 -74.315,8 858.214,3 -9.146,7 5.684,9 -7.714,3 16.471,4 -375.291,9 4.925,1 -29.782,2 Crculo Activ. creativas Core Arts Core Arts Ind. culturais Core Arts Activ. creativas Core Arts Ind. culturais Ind. culturais Activ. creativas Ind. culturais Ind. culturais Total ICC

4.630,31% 12.600,35% -104,78% -54,44% -33,83% -4,15% -85,05% 67,65% -19,01% -76,67% -60,30% -56,24% -82,63% 268,07%

Fonte: elaboracin propia a partir das bases de datos elaboradas ad hoc para o proxecto e a partir de datos do Rexistro Mercantil

Pero se s se analizan as taxas de variacin entre 2008 e 2009, o deseo segue a ser unha actividade cun gran crecemento dos beneficios antes de impostos (4630,31 %) e,
18

Media desvirtuada polo efecto da taxa de crecemento do resultado no sector de deseo no ltimo ano pola constitucin dunha empresa do grupo Inditex orientada aos labores creativos do grupo.

57

salvo o caso do audiovisual (12,18 % de variacin positiva), todos os demais sectores presentan variacins de signo negativo para o resultado, de xeito que decrecen entre un -4,15 % a radio e un -104,78 % a fotografa. Se este resultado se estuda por sector, advrtese como as actividades de deseo (tanto grfico como industrial ou txtil e de complementos) son as que maiores beneficios xeran (24 millns de euros antes de impostos), e xunto coa publicidade (3,74 millns), a arquitectura (1,42), a msica (0,83), as artes escnicas (0,6) e as TIC relacionadas coas ICC (0,2) son capaces de ofrecer beneficios no exercicio 2009. As perdas mis avultadas proveen dos sectores do audiovisual (-97,2 millns de euros, 0,86 sen a TVG), da radio (-9), o produto grfico (-3,8) e as actividades relacionadas coas bibliotecas, museos, arquivos e patrimonio (-1,4 millns).
Grfico 20. Resultado por empregado das ICC en Galicia. 2009
100.000,00 60.000,00

Grfico 21. Resultado por empresa das ICC en Galicia. 2009

1.000.000,00 600.000,00

92.069

5.685

2.922

2.176

2.406

392

20.000,00
0,00 -20.000,00 -60.000,00

1.039

200.000,00 0,00 -200.000,00 -400.000,00 -600.000,00

-46.500

-74.316

-9.147

-7.714

4.925
-375.292 -29.782

-3.118

-707

-24.745

Os ndices de resultado por empresa e por empregado (novamente desfigurados polos valores da Televisin de Galicia e da empresa de deseo do grupo Inditex) permiten confirmar a importancia do sector do deseo en canto capacidade das sas empresas e os seus traballadores para xerar beneficios. O resultado medio global por empresa ascende a -29 782 euros e por empregado de -1548 euros.
Grfico 22. Distribucin do emprego das ICC por actividade. 2009
Arquitectura 5,20% Artes Escnicas 1,62% Artes Plsticas 0,10%

-38.608

Grfico 23. Taxas de variacin do emprego das ICC galegas por sector. 2006-2009
Total ICC TIC Radio Publicidade Produto grfico Msica Fotografa Deseo Bibliot,Museos, Arquiv. e Patrimonio Audiovisual 5,41% 0,00% 45,07% 38,85% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 31,15% 2,54% 14,81% 19,02% 24,75% 65,26%

Radio 2,89%

TIC 4,00%

-493.169

-40.000,00

-23.250

-8.994

-1.548

5.431

40.000,00

11.462

Publicidade 12,35%

40,04%
11,11% 95,45%

Audiovisual 19,99%
Msica 6,35%

Produto grfico 42,45%

Bibliot,Muse os, Arquiv. e Patrimonio 1,25% Deseo Fotografa 2,07% 1,75%

Artes Plsticas
Artes Escnicas Arquitectura

marxe do sector audiovisual (-38 608 euros), as perdas por traballador mis elevadas son as da radio (-24 745) e das artes plsticas (-23 250), e os beneficios por empregado de maior valor seran (sen contar o sector do deseo, cun beneficio

58

16.471

400.000,00

858.214

80.000,00

800.000,00

medio por traballador de 92 069 euros) para as artes escnicas (2922) e a arquitectura (2176). No tocante ao resultado por empresa, e sen considerar as perdas medias da industria audiovisual galega en 2009 (-493 169 euros), as seguintes de maior conta seran as da radio (-375 292). Na parte positiva da balanza figuran o deseo (858 214) e xa a distancia a publicidade (16 471) e as artes escnicas (11 462).
Grfico 24. Crecemento da facturacin e do emprego no perodo 2006-2009 e nmero de empresas en 2009 segundo o sector de actividade.
Taxa de variacin do emprego no perodo 2006-09

80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00%

-10,00% -20,00% -80,00% -60,00% -40,00% -20,00% 0,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00%

Taxa de variacin da facturacin no perodo 2006-09 Arquitectura

Artes Plsticas

Artes Escnicas
Produto grfico

Bibliot,Museos, Arquiv. e Patrimonio

Radio

Audiovisual TIC

Fotografa Publicidade

Msica

Na ilustracin anterior, que recolle o crecemento dos ingresos e do emprego no perodo 2006-2009 e pondera o tamao das esferas de acordo co tecido empresarial de cada sector, aprciase como as actividades includas na categora do produto grfico contan co tecido empresarial mis amplo en canto a nmero de axentes, seguido da publicidade, a fotografa, a arquitectura ou a msica. Pero os incrementos no tocante facturacin e ao emprego sitan o deseo como o sector con mis proxeccin (anda que as taxas elevadas do sector fan recomendable non inclur estas actividades na representacin grfica), e a continuacin estaran os de artes escnicas e TIC. No caso oposto situaranse a fotografa e as artes plsticas, con crecementos tanto en emprego como en volume de ingresos inferiores media das ICC galegas, e en menor medida a radio e o audiovisual. Respecto importancia que cada un dos crculos tera nestas cifras de resultado global manexadas, cabe comentar que s no correspondente s actividades creativas19 as cifras son de signo positivo, cun valor de 29,2 millns de euros. Pola contra, as Core Arts20 suman unhas perdas totais de -1,8 millns de euros e as industrias culturais21, -109 millns de euros.

19 20 21

Arquitectura, publicidade e deseo. Artes plsticas e escnicas, fotografa e actividades relacionadas coas bibliotecas, museos, arquivos e patrimonio. Industrias musicais e audiovisual, produto grfico, radio e TIC.

59

O emprego xerado polas industrias culturais e creativas galegas no ano 2009 supn aproximadamente 12 600 postos de traballo equivalentes a tempo total, o que supn un crecemento do 2,7 % con respecto ao exercicio anterior e do 24,75 % sobre os valores de 2006. Polo tanto, posible conclur que as industrias culturais e creativas contan cun importante potencial na creacin de emprego en Galicia.
Tboa 16. Variables relacionadas co emprego das empresas das ICC en Galicia segundo o sector de actividade no que operan. 2009
Variables Arquitectura Artes escnicas Artes plsticas Audiovisual Bibliot, museos, arquiv. e patrimonio Deseo Fotografa Msica Produto grfico Publicidade Radio TIC Total ICC Volume de emprego 654 204 12 2.516 157 261 220 799 5.343 1.554 364 503 12.587 % sobre o total ICC 5,20% 1,62% 0,10% 19,99% 1,25% 2,07% 1,75% 6,35% 42,45% 12,35% 2,89% 4,00% 100,00% Variacin 2008/09 -4,39% 7,85% -20,00% 1,73% 15,94% 110,48% 0,00% -0,89% -1,82% 2,27% -4,46% 5,59% 2,70% Variacin 2006/09 38,85% 45,07% 0,00% 5,41% 31,15% 95,45% 11,11% 40,04% 19,02% 14,81% 2,54% 65,26% 24,75% Cadro medio 2,83 3,34 2,00 13,60 8,26 5,44 2,72 4,93 10,64 5,93 22,75 10,93 7,07 Crculo Activ. creativas Core Arts Core Arts Ind. culturais Core Arts Activ. creativas Core Arts Ind. culturais Ind. culturais Activ. creativas Ind. culturais Ind. culturais Total ICC

Fonte: elaboracin propia a partir das bases de datos confeccionadas ad hoc para o estudo e de datos do Rexistro Mercantil

Afondando nestas taxas de variacin, aprciase como no intervalo 2006-2009 son as actividades de deseo (95,45 %) e de TIC (65,26 %) as que presentan un incremento do emprego en termos relativos maior, seguidas das artes escnicas (45,07 %), as industrias musicais (40,04 %) e a arquitectura (38,85 %). Xunto a elas, actividades como as artes plsticas (0 %), a radio (2,5 %) ou a industria audiovisual (5,4 %) son as que ofrecen crecementos relativamente menores. Cando as taxas se refiren s ao perodo 2008-2009, as porcentaxes de variacin trnanse mis modestas, e para unha media das ICC do 2,7 %, novamente o deseo o que presenta un valor superior, co 110,48 % de incremento. Neste caso son varios os sectores de actividade con decrecementos no emprego, como o caso da arquitectura (-4,39 %), as artes plsticas (-20 %), a msica (-0,89 %), o produto grfico (-1,82 %) e a radio (-4,46 %). As artes escnicas (7,85 %), as actividades relacionadas coas bibliotecas, arquivos, museos e patrimonio (15,94 %) e as TIC arredor das ICC (5,59 %) son as que presentan crecementos relativos maiores.

60

Grfico 25. Cadro medio dos sectores das ICC en Galicia. 2009
2500% 2000%
22,75

Grfico 26. Distribucin do emprego das ICC en Galicia segundo o crculo co que se corresponden. 2009

1500%
3,34 2,83 13,60 4,93

1000% 500% 0%

Actividades Creativas 19,61%

10,93

2,00

2,72

8,26

10,64

Core Arts 4,71%

5,44

5,93

7,07

Industrias Culturais 75,67%

Por outra banda, estas cifras de emprego atenden a unha distribucin sectorial moi prxima ao comentado para outras variables, de xeito que o 42,45 % dos traballadores se corresponde coas actividades recollidas na categora de produto grfico, o 20 % coa industria audiovisual, o 12,35 % coa publicidade, e o 6,35 % coa industria musical. Da relacin entre o nmero de empresas coas que se conta con datos e o emprego que xeran posible extraer algunhas conclusins sobre o cadro medio das compaas que operan nestes sectores. Sobre unha media por empresa de 7,07 empregados para as industrias culturais e creativas galegas en 2009, na radio dse o cadro medio por empresa mis elevado, con 22,75 traballadores, seguido da industria audiovisual (con 13,6 traballadores, anda que este valor est condicionado polos datos da TVG), das TIC (10,93), da industria grfica e editorial (10,64, fundamentalmente polo efecto das cabeceiras dos xornais). Fronte a estas, os sectores cunha menor dimensin en termos de traballadores por empresa seran as artes plsticas (2 empregados), a fotografa (2,72), a arquitectura (2,83) e as artes escnicas (3,34). Cmpre salientar que o feito de non dispoer de datos para os axentes que adoptan a forma de empresarios individuais e sociedades civs, tan frecuentes nalgunhas das ramas de actividade abordadas como as artes escnicas, a producin audiovisual ou a msica, resta valor a este dato, anda que permite unha mnima comparacin entre os cadros de persoal das sociedades mercants destes sectores. Para rematar, cmpre apuntar que novamente son as industrias culturais as que dan emprego a mis traballadores, co 75,67 % do total, seguido das actividades creativas (19,61 %) e das Core Arts (4,71 %). A ilustracin que se achega representa as taxas de variacin da facturacin e o nmero de empresas no perodo 2006-2009 nos eixes e o volume de emprego en 2009 no dimetro das esferas. Artes escnicas, TIC e publicidade son sectores que medran por riba da media das ICC galegas tanto nos ingresos como no nmero de empresas que desenvolven actividade neste sector. Pola contra, a industria audiovisual presenta valores inferiores media nos dous casos. Resulta relevante tamn o volume de emprego de sectores como produto grfico,
61

audiovisual ou publicidade. As actividades de bibliotecas, museos, arquivos e patrimonio medran timidamente en canto a nmero de empresas, pero non as en volume de ingresos, cuxa taxa de variacin seis veces superior media das ICC galegas.
Grfico 27. Crecemento da facturacin e do nmero de empresas no perodo 2006-2009 e volume de emprego en 2009 segundo o sector de actividade
60,00%

Taxa de variacin do nmero de empresas no perodo 2006-09

50,00%

40,00%

30,00%

20,00%

10,00%

0,00%

-80,00%

-60,00%

-40,00%

-20,00%

0,00%

20,00%

40,00%

60,00%

80,00%

100,00%

Taxa de variacin da facturacin no perodo 2006-09 Artes Escnicas Publicidade Artes Plsticas Produto grfico Audiovisual TIC Bibliot,Museos, Arquiv. e Patrimonio Radio Msica Arquitectura Fotografa

A continuacin achgase unha tboa coas principais variables para todos os sectores de actividade considerados neste estudo das industrias culturais e creativas en Galicia.

62

Tboa 17. Principais magnitudes dos distintos sectores das industrias culturais e creativas en Galicia. 2009
Arquitectura Nmero de empresas % empresa/total ICC Variacin 2008/2009 Variacin 2006/2009 Empresas con datos Ano de constitucin Capital social 2009 Rendib. media 2009 Facturacin % fact./total ICC Variacin 2008/2009 Variacin 2006/2009 Fact. por empregado Fact. por empresa Resultado Variacin 2008/2009 Variacin 2006/2009 Result. por empregado Result. por empresa Volume de emprego % emp./total ICC Variacin 2008/2009 Variacin 2006/2009 Cadro medio 457 11,98% 7,58% 46,67% 308 2003 172.203 -6,64% Artes Artes plsticas Audiovisual escnicas 189 4,96% 9,72% 39,82% 79 2002 8.842 5,73% 13 0,34% 9,09% 9,09% 10 2002 92.500 -24,12% 690.000,00 0,06% -55,25% -53,56% 57.500,0 76.666,7 -279.000,00 -10,65% -9,23% -23.250,0 -46.500,0 12 0,10% -20,00% 0,00% 2,00 363 9,52% 4,70% 23,70% 236 2000 597.836 -4,29% Bibl.,museo arquiv. e patrimonio 37 0,97% 2,13% 11,63% 32 1999 124.733 -20,58% Deseo 88 2,31% 4,94% 23,19% 61 2003 17.912 4,85% Fotografa 485 12,72% 1,94% 28,46% 114 2001 22.391 -10,88% Msica 399 10,46% 4,47% 24,59% 211 2001 22.344 -8,72% Produto grfico 895 23,47% 3,78% 18,97% 643 1999 103.477 -10,95% Publicidade 738 19,35% 4,68% 32,47% 334 2002 59.636 -2,75% Radio 40 1,05% 5,26% 37,93% 30 1996 331.468 -3,00% TIC 110 2,88% 12,09% 39,73% 66 2004 127.748 -9,55% Total ICC 3.814 100,00% 4,91% 28,97% 2.124 2001 128.077 -6,80%

52.424.000 14.010.972 4,62% -29,28% -20,07% 80.159,02 1,23% 1,04% 56,18% 68.681,2

159.349.016 34.025.000 41.313.000 13.894.000 101.700.383 481.523.000 186.893.000 18.242.009 30.466.049 1.134.530.429 14,05% -12,54% -5,00% 63.323,9 3,00% 23,05% 65,43% 3,64% 217,35% 259,50% 1,22% -7,94% -48,60% 63.154,5 8,96% 1,94% 29,92% 127.284,6 496.099,4 830.000 -54,44% -76,67% 1.038,8 5.684,9 799 6,35% -0,89% 40,04% 4,93 42,44% -4,74% 13,31% 90.119,0 818.887,8 -3.779.999 -707,5 -7.714,3 5.343 42,45% -1,82% 19,02% 10,64 16,47% -11,43% 14,88% 120.265,8 582.221,2 3.739.000 -33,83% -60,30% 2.406,0 16.471,4 1.554 12,35% 2,27% 14,81% 5,93 1,61% -9,35% -12,18% 50.115,4 912.100,5 -9.007.005 -4,15% -56,24% -24.744,5 -375.291,9 364 2,89% -4,46% 2,54% 22,75 2,69% 2,65% 41,69% 60.568,7 499.443,4 197.002 -85,05% -82,63% 391,7 4.925,1 503 4,00% 5,59% 65,26% 10,93 100,00% -3,75% 10,37% 93.023,5 522.842,7 -81.503.238 67,65% 268,07% -1.547,8 -29.782,2 12.587 100,00% 2,70% 24,75% 7,07

216.719,7 158.287,4

171.881,97 181.960,7 1.423.000 -86,88% -91,80% 2.175,84 5.431,30 654 5,20% -4,39% 38,85% 2,83 596.000 -27,41% 332,22% 2.921,6 11.461,5 204 1,62% 7,85% 45,07% 3,34

675.207,7 1.308.653,8 724.789,5 146.252,6 -97.154.236 -1.412.000 24.030.000 -686.000 12,18% -32,22% -38.608,3 -493.168,7 2.516 19,99% 1,73% 5,41% 13,60 -48,95% 6,27% -8.993,6 -74.315,8 157 1,25% 15,94% 31,15% 8,26 4630,31% -104,78% 12600,35% -19,01% 92.069,0 858.214,3 261 2,07% 110,48% 95,45% 5,44 -3.118,2 -9.146,7 220 1,75% 0,00% 11,11% 2,72

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade

63

4.3 O EMPREGO NAS INDUSTRIAS CULTURAIS E CREATIVAS GALEGAS

Para a anlise dos datos de emprego das ICC en Galicia solicitouse da Tesourera Xeral da Seguridade Social os datos de afiliacin por conta allea e por conta propia (autnomos) dos anos 2008-2010 para os cdigos de actividade, de acordo coa clasificacin CNAE-2009, que se consideran mis directamente relacionados coas industrias culturais e nos que unha elevada porcentaxe dos afiliados se corresponda coas actividades das industrias culturais. En virtude deste criterio, os cdigos analizados son os seguintes:
1811 1812 1813 1814 1820 3220 4761 4763 5811 5813 5814 5819 5821 5912 5914 5915 5916 Impresin de xornais Servizos de preimpresin e preparacin de soportes Encadernacin e servizos relacionados coas mesmas Reproducin de soportes gravados Fabricacin de instrumentos musicais Comercio polo mido de libros en establecementos especializados Comercio polo mido de gravacins de son e vdeo Edicin de libros Edicin de xornais Edicin de revistas Outras actividades editoriais Edicin de videoxogos Actividades de posproducin cinematogrfica, de vdeo e de programas de TV Actividades de exhibicin cinematogrfica Actividades de producin cinematogrfica e de vdeo Actividades de producin de programas de TV 5917 Actividades de distribucin cinematogrfica e de vdeo Actividades de distribucin de programas de TV Actividades de gravacin de son Actividades de radiodifusin Actividades de programacin e emisin de TV Servizos tcnicos de arquitectura Actividades de deseo especializado Actividades de fotografa Educacin cultural Artes escnicas Actividades auxiliares s artes escnicas Creacin artstica e literaria Xestin de salas de espectculos Actividades de museos Xestin de lugares e edificios histricos Actividades de bibliotecas Actividades de arquivos

Outras actividades de impresin e artes grficas 5918 5920 6010 6020 7111 7410 7420 8552 9001 9002 9003 9004 9102 9103 9105 9106

Os cdigos relacionados coas actividades de artes grficas e edicin seran os 18.1, 58.1, 58.1 e 47.61; coas ramas musicais, 18.2, 32.2 e unha parte de 47.63, 59.2 e 90.04; co audiovisual estaran 59.1 e 60.20; coa radio, 6010; coas artes escnicas, 90.01 e 90.02 e unha parte de 90.04; coas ramas de biblioteca, arquivos e patrimonio o 91.0; coa arquitectura, o 71.11; co deseo, 74.11; coa publicidade, o 73.1; coa fotografa, o 74.2, e o 58.21 para os temas de multimedia, animacin, videoxogos etc. Segundo os ltimos datos de afiliacins Seguridade Social22, no mes de marzo de 2011 un total de 21 263 persoas traballaba no sector das industrias culturais en Galicia. A composicin do sector das industrias culturais, as como o resto de datos do presente apartado, calculouse pola agregacin dos datos dos CNAE considerados neste estudo e que aparecen recollidos nos anexos.

22

Os datos empregados neste apartado, facilitados pola Tesourera Xeral da Seguridade Social, correspndense coas cifras de afiliacin do ltimo da do mes de marzo de 2011. As cifras dos anos 2009 e 2010 correspndense coas do ltimo da do mes de decembro.

64

Tendo en conta que neste mes de marzo de 2011, os afiliados Seguridade Social en todos os sectores da economa galega ascendan a 980 263 persoas, as industrias culturais representan en Galicia, en termos de emprego, o 2,17 % do total.
Tboa 18. Afiliacins Seguridade Social nas industrias culturais e creativas en Galicia. Marzo de 2011
C 2009 1811 1812 1813 1814 1820 3220 4761 4763 5811 5813 5814 5819 5821 5912 5914 5915 5916 5917 5918 5920 6010 6020 6312 7111 7311 7410 7420 8552 9001 9002 9003 9004 9102 9103 9105 9106 Descricin-09 Impresin de xornais Outras actividades de impresin e artes Servizos de preimpresin e preparacin Encadernacin e servizos relacionados Reproducin de soportes gravados Fabricacin de instrumentos musicais Comercio polo mido de libros en establec. especial. Comercio polo mido de gravacins Edicin e impresin de libros Edicin e impresin de xornais Edicin e impresin de revistas Outras actividades editoriais Edicin e impresin de videoxogos Actividades de posproducin cinematogrfica Actividades de exhibicin cinematogrfica Actividades de producin cinematogrfica Actividades de producin de programas de TV Actividades de distribucin cinematogrfica e de vdeo Actividades de distribucin de programas de TV Actividades de gravacin de son e edicin Actividades de radiodifusin Actividades de programacin e emisin de TV Portais web Servizos tcnicos de arquitectura Axencias de publicidade Actividades de deseo especializado Actividades de fotografa Educacin cultural Artes escnicas Actividades auxiliares s Artes escnicas Creacin artstica e literaria Xestin de salas de espectculos Actividades de museos Xestin de lugares e edificios histricos Actividades de bibliotecas Actividades de arquivos Total Fonte: Tesourera Xeral da Seguridade Social Xeral 72 2.122 435 96 26 18 779 3 510 1.597 38 80 87 41 308 565 165 26 8 18 812 827 10 1.500 1.950 331 289 1.101 622 128 46 39 127 33 150 29 14.988 Autnomo 4 562 161 32 39 28 697 4 164 39 11 64 41 29 19 187 18 71 0 15 16 3 9 1.121 842 311 634 130 438 135 363 30 21 22 8 7 6.275 Total 76 2.684 596 128 65 46 1476 7 674 1.636 49 144 128 70 327 752 183 97 8 33 828 830 19 2.621 2.792 642 923 1.231 1.060 263 409 69 148 55 158 36 21.263

65

En termos anuais, no ano 2009, 21 979 persoas estaban afiliadas Seguridade Social no eido das industrias culturais e creativas. Esta cifra baixou no ano 2010 ata situarse en 21 454. A afiliacin do sector presentou un comportamento similar ao do conxunto da economa produtiva galega. As, entre o ano 2009 e 2010 a afiliacin reduciuse na pesca en 548 persoas (-2,47 %), na automocin baixou en 512 persoas (-3,20 %), no naval reduciuse en 936 (-11,40 %), na construcin diminuu en 5597 persoas (11,83 %) e nas industrias culturais e creativas diminuu en 525 persoas (-2,39 %), a pesar de inclur neste dato toda a industria auxiliar, a diferenza dos outros sectores nos que se analizan as ramas principais.
Grfico 28. Afiliados por sector de actividade nas ICC galegas. Marzo de 2011
8.000 7.000 6.000 5.000
7.463
Fotografa 4,34% Deseo 3,02% Artes Visuais 0,19% Publicidade 13,13%

Grfico 29. Distribucin da afiliacin por sectores nas ICC galegas. Marzo de 2011
Radio 3,89%

4.000 3.000 2.000

Edicin e Impresin 35,10%

923

2.347

2.621

1.377

154

41

1.000 0

1.678

2.792

397

642

828

Arquitectura 12,33% Msica 6,48% TIC 0,72%

Artes Escnicas 7,89%

Audiovisual 11,04% Patrimonio 1,87%

Cada un dos doce subsectores das industrias culturais e creativas presenta unhas dimensins e caractersticas propias. Por un lado, resulta que o cdigo de actividade con maior nmero de afiliados en marzo de 2011 o de Axencias de publicidade, co 13,13 % do total das ICC galegas, seguido de cerca por Outras actividades de impresin, co 12,62 % e Servizos tcnicos de arquitectura co 12,33 %. Outras ramas cun certo peso seran a Edicin e impresin de xornais, a Educacin cultural (nomeadamente a relacionada coa msica ou a danza), o Comercio polo mido de libros en establecementos especializados, as artes escnicas ou a fotografa. Pero da anlise da afiliacin para cada un dos sectores, e partindo da agregacin destes cdigos de actividade, resulta que o sector cunha maior afiliacin o de Edicin e impresin, que supera os 7000 afiliados e representa o 35 % do sector. Este subsector domina o sector, pois o segundo cun maior volume de afiliacin o de publicidade, con 2792 afiliados, seguido de arquitectura con 2621 afiliados e do audiovisual con 2347 afiliados. Os subsectores con menos peso no emprego son o de patrimonio (397 afiliados), TIC (154) e, por ltimo, artes visuais (41 afiliados). Respecto da variacin da afiliacin entre os anos 2009 e 2010 para os distintos subsectores, cada un mostra un comportamento distinto. Na seguinte ilustracin represntase a taxa de variacin, tanto para o total das ICC galegas como para cada un dos sectores e de acordo cos dous posibles rximes de afiliacin.

66

Grfico 30. Crecemento da afiliacin nas industrias culturais e creativas en Galicia. 2009-2010
20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00%
-5,00%

-10,00%

Artes Escnicas

Edicin e Impresin

Arquitectura

Fotografa

Publicidade

Patrimonio

Audiovisual

Artes Visuais

Xeral

Autnomo

Total

As principais conclusins que se poden extraer destes datos son as seguintes: A pesar de que hai unha lixeira perda de emprego no sector, en lia co conxunto da economa, en certos sectores hai creacin neta e emprego, como patrimonio, artes visuais e radio. Os sectores con maiores perdas de emprego son edicin e impresin, arquitectura e TIC. Nalgns sectores con grandes descensos da afiliacin no rxime xeral, hai unha compensacin polo incremento do nmero de autnomos ou traballadores por conta propia. Este o caso dos sectores da msica, arquitectura, publicidade e audiovisual. O nico sector con incrementos da afiliacin tanto no rxime de autnomos como no de conta propia o de deseo.

No sector das industrias culturais e creativas conviven dous rximes distintos de afiliacin Seguridade Social, que son por conta propia (Rxime de autnomos) e conta allea (Rxime Xeral). Os datos de afiliacin de cada un deles recllense na seguinte tboa:
Tboa 19. Afiliacins Seguridade Social nas industrias culturais galegas segundo o rxime
2009 Rxime xeral Rxime de autnomos Total industrias culturais e creativas
Fonte: Tesourera Xeral da Seguridade Social

2010 15.175 6.729 21.904

2011 (marzo) 14.988 6.275 21.263

15.860 6.119 21.979

O emprego por conta propia mostra un mellor comportamento que o emprego por conta allea. As, mentres que entre os anos 2009 e 2010 no conxunto da economa galega se destruu emprego, tanto por conta propia como por conta allea, no sector das industrias culturais medrou o nmero de autnomos nun 2,61 %.

67

Total ICC

Msica

Deseo

Radio

TIC

-15,00%

Esta cifra ten unha especial importancia ao comparala coa diminucin dun -2,39 % que se produciu no conxunto da afiliacin do sector ou coa situacin do Estado espaol para o total de afiliados, onde durante o perodo comprendido entre marzo de 2008 e marzo de 2011 se perderon mis do dobre de traballadores autnomos que no conxunto do resto de pases da Unin Europea (UE)23.
Grfico 31. Distribucin da afiliacin por rximes para cada un dos sectores de actividade. Marzo de 2011
100% 90%

80%
70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

Xeral

Autnomo

A porcentaxe de autnomos sobre o total do emprego , no sector, dun 29,51 %, moi por encima do 22,34 % de media da economa galega. A proporcin entre un e outro rxime para cada un dos sectores no mes de marzo de 2011 pdese ver no grfico anterior. O comentado crecemento do nmero de autnomos nun sector cunha alta porcentaxe de afiliados por conta propia como este indicador das posibilidades do autoemprego no sector das industrias culturais galegas.
Grfico 32. Peso do traballo por conta propia no total de afiliados de cada sector das ICC en Galicia. Marzo de 2011
100% 90% 80%
% Rxime de autnomos

Edicin e Impresin Msica TIC Audiovisual Patrimonio Artes Escnicas Arquitectura Artes Visuais Deseo
Fotografa

70% 60% 50% 40% 30% 20% 10%

0%

Publicidad
Radio

1.000

2.000

3.000

4.000

5.000

6.000

7.000

8.000

Afiliados

23

Estas cifras forman parte dun informe elaborado pola Federacin Nacional de Asociacins de Traballadores Autnomos (ATA) con datos de Eurostat.

68

Na ilustracin anterior represntase, para cada un dos subsectores das industrias culturais e creativas, a porcentaxe de autnomos nun eixe e, no outro, o nmero total de afiliados. As, non se observa ningunha tendencia nesa distribucin. Os sectores cunha maior porcentaxe de traballo autnomo son o de artes visuais, publicidade, arquitectura e artes escnicas, as como os da radio, audiovisual e patrimonio. Non hai relacin inversa entre tamao e porcentaxe de autnomos do sector, dicir, os sectores con menor tamao non presentan unha maior proporcin de traballadores autnomos.
Tboa 20. Evolucin das afiliacins nas industrias culturais galegas segundo a fase da cadea de valor. 2009-2011
2009 Bens de equipo Creacin Producin Distribucin Comercializacin Total ICC
Fonte: Tesourera Xeral da Seguridade Social

2010 42 9.891 7.301 1.888 2.332 21.454

2011 (marzo) 46 9.941 7.153 1.847 2.276 21.263

35 10.150 7.603 1.773 2.418 21.979

A cadea de valor, como modelo terico, permite describir o desenvolvemento das distintas actividades do sector segundo a sa xeracin de valor. No caso das industrias culturais, de acordo coa clasificacin CNAE empregada e anteriormente descrita, descrbense cinco elos.
Grfico 33. Distribucin porcentual do emprego na cadea de valor. Marzo 2011
Bens de equipo 0,22%

Comerc. 10,70%
Distrib. 8,69%

Creacin 46,75%

Producin 33,64%

En marzo de 2011, as actividades da cadea de valor das industrias culturais e creativas en Galicia estaban dominadas polas actividades de creacin, con 9941 afiliados, seguidas moi de cerca polas actividades de creacin (7153 empregos). En terceiro lugar, as actividades de comercializacin representaban 2276 afiliados, seguidas das actividades de distribucin, con 1847 afiliados. Por ltimo, segundo o menor volume de afiliados, atpanse as actividades de bens de equipo (46 afiliados), que, como se comentou anteriormente, se corresponden coa fabricacin artesanal de instrumentos musicais.

No grfico que se achega posible ver a composicin porcentual dos distintos elos da cadea de valor das industrias culturais galegas.A evolucin do emprego en cada un dos elos da cadea de valor tivo un comportamento similar ao do sector no seu

69

conxunto. Nesta tboa represntase o comportamento do emprego, segundo a afiliacin, nos ltimos anos. No elo de creacin inclense as actividades de creacin artstica de deseo; no elo de bens de equipo inclese exclusivamente a fabricacin (artesanal) de instrumentos musicais; no elo de producin atpanse as actividades de impresin, de edicin de todo tipo de produtos culturais, as como a posproducin e gravacin; no elo de distribucin encdranse as actividades de reproducin de soportes gravados, a distribucin cinematogrfica e as actividades de distribucin e programacin e emisin de programas de televisin; por ltimo, o elo de comercializacin engloba as actividades de comercio e exhibicin, as como a xestin de todo tipo de actividades e espazos culturais. O sector das industrias culturais e creativas pdese descompoer, nun primeiro nivel de anlise, en industria cultural e industria creativa24.
Tboa 21. Evolucin das afiliacins nas industrias culturais galegas segundo o sector. 20092011
2009 Xeral Sector cultural Sector creativo Total ICC 11.631 4.229 15.860 Autnomo 3.928 2.191 6.119 Total Xeral 2010 Autnomo 3.979 2.300 6.279 Total 15.235 6.219 21.454 Xeral 11.107 3.881 14.988 2011 Autnomo 3.947 2.328 6.275 Total 15.055 6.209 21.263

15.559 11.256 6.420 3.919

21.979 15.175

Fonte: Tesourera Xeral da Seguridade Social

En marzo do ano 2011 a afiliacin do sector cultural ascenda a 15 055 persoas, mentres que a cifra de afiliados do sector creativo era de 6209 persoas. Isto representa un maior peso da afiliacin do sector cultural (70,80 %) fronte ao sector creativo (29,2 %). Afondando nestes aspectos relacionados co rxime de afiliacin e os distintos sectores, cabe comentar que o 62,9 % dos autnomos desenvolve as sas actividades no eido cultural, e o 37,1 % restante nas creativas. Dentro do rxime xeral, a porcentaxe de traballadores afiliados que presta servizo nas actividades creativas do 25,89 %, e dun 74,11 % nas culturais. En canto porcentaxe de autnomos sobre o total da afiliacin, a proporcin de traballo por conta allea superior en mis de dez puntos no sector creativo respecto do sector cultural, ao representar, segundo os datos de marzo de 2011, o 37,5 % do total de afiliacin do sector creativo, fronte a un 26,2 % do sector cultural. A evolucin da afiliacin no sector tamn foi distinta, xa que o total de afiliados do ano 2010 sobre o ano anterior caeu, no sector creativo, un 3,13 %, un punto menos que no sector cultural, onde descendeu un 2,08 %. Ademais, no sector creativo, tanto o descenso de afiliados no rxime xeral como o incremento da afiliacin no rxime de autnomos foron mis extremos.

24

Actividades consideradas en cada un dos crculos do modelo: o sector cultural engloba as actividades do crculo de Core Arts e do Crculo 1(Actividades culturais), e o sector creativo coincide co crculo 2 (Actividades creativas).

70

As, a substitucin de traballo do rxime xeral por traballo por conta propia moito mis intensa no sector creativo, sen dbida ligado creatividade inherente ao sector.
Grfico 34. Afiliados dos sectores cultural e creativo. Marzo de 2011 Grfico 35. Afiliados dos sectores cultural e creativo. Marzo de 2011
100% 90% 80% 26,22% 37,50% 29,51%

Sector creativo 29%

70% 60% 50% 40% 30% 73,78%

62,50%

70,49%

Sector cultural 71%

20% 10% 0% Sector cultural Sector creativo Autnomo TOTAL ICC

Xeral

Relacionando esta anlise co punto anterior, a suma de Core Arts e o crculo 1 (actividades culturais) corresponderase co sector cultural, e o crculo 2 (actividades creativas) corresponderase co sector creativo. Se as actividades culturais representaban o 71 % da afiliacin do sector, esta porcentaxe divdese agora entre Core Arts e o crculo 1. O primeiro representa o 14 % da afiliacin do sector e o segundo, o 57 %. As, o crculo 1: actividades culturais o que conta cun maior nivel de afiliacin, seguido do crculo 2 de actividades creativas, co 29 % da afiliacin e, por ltimo, Core Arts.
Grfico 36. Taxa de crecemento da afiliacin por crculo. 2010/2009.
6,00% 4,00% 2,00% 0,00%
-3,07% -0,87% -3,26%
2,20%

Grfico 37. Taxa de crecemento da afiliacin por sector. 2010/2009

6,00% 4,95% 2,61% 4,00% 2,00%

0,88%

4,95%

2,61%

1,31%

0,00%
-4,32%

-2,00% -4,00% -6,00% -8,00%

-2,00%
-2,39%

-2,38%

-7,31%

-2,08% -3,23% -3,13% -4,32%

-3,13%

-4,00% -6,00% -8,00%

-2,39%

Core Arts

Industrias Culturais Xeral

Actividades creativas Total

TOTAL ICC

Sector cultural
Xeral

-7,31% Sector creativo

Autnomo Total

TOTAL ICC

Autnomo

Un segundo nivel de desagregacin do sector das industrias culturais e creativas, segundo o modelo proposto na parte metodolxica, atende divisin do sector nos seguintes crculos:

71

Core Arts Crculo 1: industrias culturais Crculo 2: actividades creativas xeral, a anlise similar crculo cun maior nivel de cotiza no rxime por conta xeral, a anlise similar crculo cun maior nivel de cotiza no rxime por conta

Respecto afiliacin do rxime de autnomos e do rxime do apartado anterior, coa salvidade de que Core Arts o traballo autnomo. As, o 42,8 % dos afiliados deste crculo Respecto afiliacin do rxime de autnomos e do rxime do apartado anterior, coa salvidade de que Core Arts o traballo autnomo. As, o 42,8 % dos afiliados deste crculo propia, fronte ao 22 % do crculo 1 e o 37,4 % do crculo 2.
Grfico 38. Afiliados por crculos. Marzo de 2011

Grfico 39. Proporcin entre afiliados do rxime xeral e autnomos por crculos. Marzo de 2011
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Core Arts Crculo 1: Actividades Culturais Xeral Crculo 2: Actividades creativas Autnomos TOTAL ICC

Actividades creativas 29%

Core Arts 14%

Actividades Culturais 57%

Para rematar, a agregacin de sectores que serve de base para este apartado, representa os sectores que se incluiran no caso de que unha clasificacin econmica reflectise o sector das industrias culturais e creativas como tal. Este exercicio permite engadir anlise a comparacin do volume e da evolucin do sector das industrias culturais con sectores tradicionalmente tractores da economa galega como son a pesca e acuicultura (CNAE 03), a automocin (CNAE 29 Fabricacin de vehculos a motor), o sector naval (CNAE 30 Fabricacin doutro material de transportes) ou a Construcin de edificios (CNAE 41).

72

Grfico 40. Afiliacin por sectores en Galicia.

50.000 45.000
40.000

35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 2009

03 Pesca e acuicultura

2010 21.620 15.466 7.272 41.714

21.454

2011 (Marzo) 21.769 15.027 7.337 37.246

21.263

22.168 15.978 8.208 47.311

21.979

29 Fabr. de vehculos a motor, remolques e semirremolques

30 Fabr. doutro material de transporte 41 Construc. de edificios Total ICC

A partir desta obsrvase que: As industrias culturais, en termos de emprego, son un sector comparable en importancia cos sectores mis tradicionais e relevantes do conxunto de Galicia. O sector das industrias culturais tivo un bo comportamento do emprego no perodo mis recente, a pesar da actual situacin de crise. Malia inclur na anlise realizada para o emprego das ICC en Galicia a toda a industria auxiliar (que adoita ser a que sofre unha maior destrucin de emprego en situacins de crise), o sector presenta, en termos de emprego, un comportamento anlogo aos ncleos troncais dos sectores tractores da economa galega, como pode ser o de Fabricacin de vehculos a motor.

73

4.4 OS DATOS ECONMICOS DA ARQUITECTURA EN GALICIA

Nos pargrafos seguintes, dedicados arquitectura como parte integrante das ICC galegas, recllese a clasificacin das empresas rexistradas na base de datos confeccionada para este estudo segundo a sa actividade principal e o seu enderezo fiscal. Ese censo de empresas foi desenvolvido a partir dunha busca por cdigos CNAE no Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade para as actividades principais, anda que foi posteriormente completada con entradas alleas a estas epgrafes que enriqueceron esta listaxe inicial. Para o desenvolvemento da anlise exposta neste apartado as actividades seleccionadas responden ao cdigo de actividade 7111 correspondente aos Servizos tcnicos de arquitectura, que se enmarcaran no crculo correspondente a actividades creativas, e na fase de creacin. De todas as empresas clasificadas nesta epgrafe, as que basicamente ofrecen servizos de consultora e xestin de permisos e proxectos e aqueloutras de arquitectura tcnica ou xefatura de obras foron descartadas por ter unha incidencia mnima da vertente creadora das sas actividades e estar mis orientadas a tarefas de promocin inmobiliaria, servizos de arquitectura tcnica e xefatura de obras ou actividades de topografa ou medicins.
Grfico 41. Distribucin provincial das empresas de servizos de arquitectura en Galicia. 2009

Pontev. 29%
A Corua 54% Ourense 8% Lugo 9%

A partir dos datos extrados da explotacin estatstica desta base de datos, resulta que na comunidade galega haba no ano 2009 un total de 458 axentes relacionados coa prestacin de servizos tcnicos de arquitectura, a maior parte deles empresas. Considerando que en 2006 os axentes ascendan a 318, isto representa un incremento no tecido empresarial deste sector do 44 % para o intervalo sinalado. A provincia da Corua resulta ser a localizacin escollida polo 54 % das empresas dedicadas arquitectura, mentres que Pontevedra acolle o 29 %. Lugo e Ourense teen ambas pesos relativos inferiores ao 10 %, anda que estas cotas de participacin no total do tecido empresarial do sector son superiores media das ICC galegas. Por localidade, A Corua a que alcanza un peso superior sobre o total de empresas, co 26 %. A continuacin estaran Vigo, co 13 %, e Santiago de Compostela, co 9 %. Lugo, Ourense e Pontevedra presentan cotas que oscilan entre o 5 e o 7 %.

74

En canto data media de constitucin destas empresas, 2003 o ano medio de inicio de actividade. Ademais, o incremento no nmero de empresas entre 2006 e 2009 foi do 46,67 %. A continuacin ofrcese un avance das principais magnitudes dos servizos tcnicos de arquitectura en Galicia nos anos 2006 e 2009.
Tboa 22. Principais magnitudes das empresas galegas de arquitectura en Galicia. 2006 e 2009
Facturacin 2006 Total Arquitectura 65.584.200 65.584.200 2006 Total Arquitectura 471 471 2009 52.424.000 52.424.000 Emprego 2009 654 654 % crec 38,85% 38,85% 2006 318 318 % crec -20,07% -20,07% 2006 173.610 173.610 Resultado 2009 1.423.000 1.423.000 N. axentes 2009 457 457 % crec 43,71% 43,71% % crec 719,65% 719,65%

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Como se far posteriormente para outros sectores das ICC, para a estimacin do volume de negocio e do emprego dos servizos tcnicos de arquitectura en Galicia, e partindo dos datos do Rexistro Mercantil facilitados pola Fundacin para o Fomento da Calidade, considerouse que para cada unha das empresas das que haba datos dispoibles para o ano 2008, pero anda non para 2009, tanto o volume de negocio como o emprego an ter un crecemento nulo. Trtase, polo tanto, dunha hiptese que permite establecer estimacins para o exercicio 2009 e non ter que rexeitar os axentes para os que anda non estn dispoibles os datos25.

4.4.1 O volume de negocio dos servizos de arquitectura en Galicia

A actividade empresarial vinculada arquitectura xerou en 2008 un volume de negocio total de 74,15 millns de euros, o que representa unha variacin do -3,43 % sobre o ano anterior. Xa en 2009, ltimo ano dispoible e de acordo coas estimacins levadas a cabo a facturacin global desta actividade ascendeu a 52,42 millns de euros, o que representa unha cada do -29,28 % fronte a 2008.
Tboa 23. Evolucin da facturacin das empresas galegas de arquitectura. 2005-2009
2005 Facturacin total Facturacin empregado por 15.132.000 129.333,33 180.142,86 2006 65.584.200 139.244,59 290.195,58 2007 77.499.000 132.476,92 300.383,72 2008 74.128.000 108.374,27 254.735,40 2009 52.424.000 80.159,02 171.881,97

Facturacin por empresa

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

25

Os datos estimados para 2009 de facturacin e emprego para as empresas das que non se dispoa de datos ascenden a 47.

75

Anda que para os datos anteriores a 2006 a mostra de empresas das que se dispn de informacin non tan significativa nin os datos estn tan completos, posible comprobar como os servizos de arquitectura vian experimentando un forte crecemento nestes ltimos anos da man da burbulla inmobiliaria, alcanzan o seu punto de inflexin en 2007 con 76,8 millns de euros e inician a partir dese momento unha tendencia decrecente en paralelo coa cada da promocin de vivendas e a reducin do gasto pblico en infraestruturas. No tocante facturacin media por empresa, preciso sinalar que, ao igual que pasa co volume total de negocio, esta incremntase no perodo estudado ata o ano 2007, no que alcanza un valor de 0,3 millns de euros, e a partir dese ano prodcese un cambio de tendencia e pasa a mostrar valores decrecentes, que se sitan en 0,255 millns de euros en 2008 (e 0,17 millns de euros en 200926).
Grfico 42. Evolucin da facturacin das empresas de arquitectura. 2005-2009
90.000.000 80.000.000 70.000.000 60.000.000

Grfico 43. Evolucin da facturacin por empresa e a facturacin por empregado das empresas de arquitectura. 2005-2009
160.000 140.000 120.000 100.000 350.000 300.000 250.000 200.000 150.000

65.584.200

77.499.000

74.128.000

50.000.000 40.000.000
30.000.000 20.000.000 10.000.000 0 2005

15.132.000

52.424.000

80.000

129.333

139.245

60.000 40.000 20.000

132.477

108.374

80.159

100.000 50.000 0

2006

2007

2008

2009

2005 2006 2007 2008 2009

A facturacin por empregado, que d unha idea da produtividade dos traballadores desta rama de actividade, segue unha tendencia decrecente nos catro ltimos anos, ao pasar de case 0,14 millns de euros en 2006 a 0,08 millns en 2009. Esta evolucin dos valores est relacionada co importante descenso no volume de facturacin das empresas ou cunha cada no volume de emprego de menor intensidade.

4.4.2 O resultado de arquitectura

explotacin

dos

servizos tcnicos

de

O resultado global antes de impostos das empresas galegas de servizos tcnicos de arquitectura foi no exercicio 2009 de 1,4 millns de euros, o que representa unha cada do 87 % con respecto ao ano anterior e confirma o cambio de tendencia que xa se comentou no apartado anterior referente facturacin destas empresas. De feito, o valor mximo no resultado global destas empresas dse no ano 2007 con 17,8 millns de euros de beneficio. Estas cifras de beneficio agregado dan como media en 2009 un resultado de 5431 euros por empresa, que neste caso resulta manifestamente inferior aos

26

Anda que como son menos as empresas coas que se conta con datos, a significatividade do dato menor.

76

correspondentes aos anos 2006, 2007 e incluso 2008, como se recolle na tboa que se achega.
Tboa 24. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas galegas de arquitectura. 2005-2009
2005 Resultado impostos antes de 3.301.000 28.213,68 39.297,62 2006 17.361.000 36.859,87 76.480,18 2007 17.795.000 30.418,80 67.150,94 2008 10.844.000 15.853,80 36.635,14 2009 1.423.000 2.175,84 5.431,30

Resultado por empregado Resultado por empresa

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

O resultado por empregado nos servizos tcnicos de arquitectura evidencia nos catro ltimos anos unha importante deterioracin, ao pasar de case 37 000 euros por traballador en 2006 a pouco mis de 2000 euros en 2009. Novamente a cada nos valores desta variable est claramente relacionada co descenso no resultado total antes de impostos e co menor descenso no nmero de traballadores nestas actividades.
Grfico 44. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas de arquitectura. 20052009 Grfico 45. Evolucin do resultado por empresa e do resultado por empregado das empresas de arquitectura. 2005-2009
40.000 35.000 30.000 25.000 20.000 90.000 80.000 70.000 60.000 50.000

36.860

30.419

15.000
28.214

40.000
2.176

30.000 20.000 10.000

0

5.000 0

2005 2006 2007 2008 2009

Ademais, e como xa se advertiu no apartado anterior, faise necesaria unha lectura destes datos considerando a complicada situacin econmica pola que estn a pasar todas as empresas que desenvolven a sa actividade ao redor do sector da construcin, como o caso que nos ocupa, pola forte cada na promocin, venda e construcin de vivendas que se est a dar nestes ltimos anos.
Tboa 25. Evolucin das variables financeiras da arquitectura en Galicia. 2005-2009
2005 Fondos propios medios Activo total medio Resultado por empresa Rendibilidade econmica media 193.337 301.268 39.298 14,15% 2006 186.561 299.520 76.480 25,27% 2007 187.673 293.840 67.151 20,24% 2008 185.165 180.143 36.635 6,91% 2009 291.097 290.196 5.431 -6,64%

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

77

15.854

10.000

Como se advirte nos datos recollidos na tboa que se achega coas variables financeiras, a rendibilidade econmica das empresas dedicadas aos servizos tcnicos de arquitectura pasa dun 25,27 % en 2006 a un -6,64 % en 2009, o que supn mudar dunhas cifras moi positivas a valores negativos que non fan senn afondar nos comentarios anteriores sobre a situacin de todas as actividades vinculadas co sector da construcin. De feito, anda que tanto o activo total medio como os fondos propios medios manteen valores, en termos globais, en consonancia ao longo de todo o perodo, o resultado medio si experimenta un franco retroceso, o que deteriora de xeito importante os valores da rendibilidade (que resulta do cociente entre o resultado antes de impostos e o activo total). Cmpre facer un ltimo comentario sobre o capital social inicial e o actual destas compaas (referido, claro est, s que adoptan a forma de sociedades mercants). No momento da sa constitucin o capital social medio destas empresas de 77 800 euros. Pero os datos para 2009 ascenden xa a 172 202 euros, o que supn mis que duplicar o valor desta variable e representa unha capitalizacin destas empresas.

4.4.3 O emprego galego na arquitectura

Os servizos tcnicos de arquitectura xeraron en Galicia no ano 2009 arredor de 650 empregos en equivalente a tempo completo, o que representa un descenso do -4,39 % sobre o ano anterior.
Tboa 26. Evolucin do emprego das empresas galegas de arquitectura. 2005-2009
2005 Emprego total Cadro medio 117 2,49 2006 471 3,04 2007 585 3,21 2008 684 3,24 2009 654 2,83

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Como poen de relevo os datos recollidos na tboa anterior, a tendencia do emprego nos servizos tcnicos de arquitectura en Galicia crecente de 2005 a 2008, ao pasar de 117 traballadores no ano 2005 a 684 en 2008.
Grfico 46. Evolucin do emprego equivalente a tempo completo nas empresas de arquitectura de Galicia. 2005-2009
800 700
600

Grfico 47. Evolucin do cadro medio das empresas de arquitectura. 2005-2009

3,50
3,00

3,04

3,21

471

300

585

400 200 100 0 2005 2006

684

2,00 1,50 1,00 0,50 0,00

117

2007

2008

2009

2005

2006

2007

2008

3,24

500

2,49

654

2009

En 2009, ltimo ano dispoible para estes datos, anda que o volume global de emprego menor (654 traballadores de acordo coas estimacins levadas a cabo), a

78

2,83

2,50

cada no emprego de menor importancia que a que se d para o volume de negocio. Isto supn unha tendencia en termos de emprego un tanto distinta que demostran o volume de negocio ou o resultado contable, que teen en 2007 o punto de inflexin e a partir dese ano inician o descenso, o que parece indicar que o emprego leva polo menos un ano de atraso en canto cada da actividade. Contrariamente ao que ocorre con outras actividades dentro das ICC, os servizos tcnicos de arquitectura presentan a priori un ndice de temporalidade no emprego inferior ao do resto das actividades consideradas. A tboa seguinte mostra as principais magnitudes dos servizos tcnicos de arquitectura entre os anos 2005 e 2009. Nela aprciase a tendencia crecente de moitas das variables ata 2007, cando se produce un punto de inflexin e unha progresiva cada dos valores. o caso da facturacin ou o resultado antes de impostos. Pola contra, no caso do emprego total o cambio de tendencia atrsase polo menos un ano, e na rendibilidade adintase a 2006, ano en que alcanza o seu mximo. Seguidamente recllense as principais magnitudes dos servizos tcnicos de arquitectura en Galicia para o ano 2009, que ofrecen unha visin esttica desta actividade para o ltimo ano dispoible.

79

Tboa 27. Principais magnitudes das empresas galegas de arquitectura. 2009

Facturacin Arquitectura 52.424.000,00 Resultado 1.423.000,00 Emprego 654,00 N. de empresas 457 Facturacin por empresa 171.881,97 Facturacin por empregado 80.159,02 Resultado por empresa 5.431,30 Resultado por empregado 2.175,84 Cadro medio das empresas 2,83

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Tboa 28. Principais magnitudes das empresas galegas de arquitectura. 2005-2009 2005
Facturacin total Resultado total Emprego total Fondos propios medios Activo total medio Rendibilidade econmica media 15.132.000 3.301.000 117 193.337 301.268 14,15%

2006
65.584.200 17.361.000 471 186.561 299.520 25,27%

2007
77.499.000 17.795.000 585 187.673 293.840 20,24%

2008
74.128.000 10.844.000 684 185.165 180.143 6,91%

2009
52.424.000 1.423.000 654 291.097 290.196 -6,64%

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

80

4.5 OS DATOS ECONMICOS DAS ARTES ESCNICAS GALICIA

EN

Neste captulo dedicado dimensin econmica das artes escnicas na comunidade galega as epgrafes de actividades seleccionadas para a anlise son a 9001 e 9002 (Artes escnicas e Actividades auxiliares das artes escnicas, respectivamente), a 9003 (Creacin artstica e literaria na sa parte de representacin e de creacin de obras) e 9004 e 9232 para a parte de Xestin de salas e espectculos e Explotacin de salas de espectculos e actividades conexas no tocante aos espazos de representacin escnica. Todas elas enmarcaranse no crculo de Core Arts. De cara ao estudo da situacin econmica e financeira das empresas deste sector das artes escnicas e dentro do proxecto de vertebracin do sector das ICC, creouse unha completa base de datos de axentes do sector, tanto empresas como institucins, que recolle os datos do Rexistro Mercantil proporcionados pola Fundacin para o Fomento da Calidade. A partir da explotacin estatstica da base de datos, en Galicia haba no ano 2009 un nmero aproximado de 200 empresas que desenvolven a sa actividade nas artes escnicas. Destas, case a metade das empresas (45 %) dedcase ao teatro como actividade principal, o 10 % danza (clsica, moderna ou tradicional), porcentaxe similar dos monicreques ou das actividades consideradas como auxiliares ou de apoio. Menor importancia teen a maxia, o circo ou as actividades de ensino relacionado (5 % cada unha delas).
Grfico 48. Distribucin das empresas de artes escnicas en Galicia segundo a actividade que desenvolven. 2009
Salas de exhibicin 2% Outras actividades escnicas 2% Monicreq. 10% Maxia 5% Ensino relacionad o coas Artes Escnicas 5% Danza 10% Circo 5% Teatro 45%

Grfico 49. Distribucin provincial das empresas galegas de artes escnicas. 2009

Pontev 27%

Activ. auxiliares 10% Asociacin se institucins do sector 6%

Ouren 8% Lugo 6%

A Corua 59%

O estudo O sector das artes escnicas de Galicia, citado na publicacin O capital da cultura, argumenta que a existencia dun importante nmero de empresas de producin teatral en Galicia se debe fundamentalmente escaseza de traballo no sector, o que leva os profesionais do mundo da interpretacin creacin de unidades empresariais de producin propias como frmulas de autoemprego para sar as, en moitos dos casos, de situacins de desemprego que se alongan no tempo ou dunha constante inestabilidade laboral27. Polo tanto, e como xa se comentou no caso das ICC galegas,
27

As pois, estmase que mis do 60 % das empresas produtoras de espectculos de artes escnicas en Galicia estn constitudas como frmula de autoemprego, sen contar cun cadro de traballadores estable.

81

a actividade das artes escnicas est bastante atomizada, caracterstica que comparte co resto das industrias culturais. Non demasiado correcto falar de empresas auxiliares neste sector, ags no caso de empresas que proporcionan servizos tcnicos de montaxe de escenarios ou de distribucin, que son moi escasas e cun volume de negocio anda incipiente no caso teatral. A escaseza de empresas que presten servizos auxiliares pode indicar, pois, a pouca madurez empresarial deste sector, que ou ben anda non externalizou parte das sas funcins ou est a contratalas fra de Galicia, anda que esta limitacin non obstculo para que en termos de facturacin se convertan na actividade de maior peso relativo, como se ver despois. A continuacin exponse mis polo mido a situacin das artes escnicas en Galicia desde o punto de vista econmico.
Tboa 29. Principais magnitudes das empresas galegas de artes escnicas. 2006 e 2009
Facturacin 2006 Total Actividades auxiliares Asociacins e institucins Circo Danza Ensino relacionado coas AA.EE. Maxia Monicreques Outras actividades escnicas Sala de exhibicin Teatro 9.020.170 2.809.107,44 n.d. 522.000,00 102.000,00 255.000,00 n.d. 439.687,97 242.000,00 170.000,00 4.480.374,42 2006 Total Actividades auxiliares Asociacins e institucins Circo Danza Ensino relacionado coas AA.EE. Maxia Monicreques Outras actividades escnicas Sala de exhibicin Teatro
Nota: os datos do ano 2009 son provisionais

Resultado % crec 55,33% 50,44% 58,62% 36,27% 150,20% 2006 2009 % crec 332,22% 207,37% -653,85% -110,00% -288,89% -171,49% -68,24% -602,31% -109,12% % crec 28,85% 11,11% 20,00% 42,86% 33,33% 66,67% 11,11% 17,65% 33,33% 33,33% 33,82% 137.893 596.000 136.643 420.000 n.d. -13.000 -30.000 -9.000 n.d. 177,47% -37.766 58,68% 91,46% 38,91% % crec 43,66% 37,93% 54,55% -33,33% 0,00% 9,09% -55,56% 75,86% -85.000 n.d. 72.000 3.000 17.000 -5.000 27.000 -27.000

2009 14.010.972 4.226.000 n.d. 828.000 139.000 638.000 27.000 1.220.000 384.000 325.485 6.223.487 2009 204,00 40 n.d. 34 2 10 n.d. 12,00 4,00 n.d. 102,00

-21.302 107.000 197.317 -18.000 2006 156,00 18 10 7 15 6 9 17 3 3 68 2009 201,00 20 12 10 20 10 10 20 4 4 91

Empregados 142,00 29,00 n.d. 22,00 3,00 10,00 n.d. 11,00 9,00 n.d. 58,00

N. axentes

Fonte: elaboracin propia a partir dos datos do Rexistro Mercantil

Como xa vn sendo habitual nas ICC galegas, a provincia da Corua resulta ser a localizacin escollida pola maiora das empresas das artes escnicas (co 59 %) e Pontevedra acolle o 27 %. Nin Ourense nin Lugo chegan ao 10 %. Santiago de

82

Compostela a localidade onde se localiza o 25,9 % das empresas da mostra; A Corua conta co 12 %, Vigo co 6,5 % e Pontevedra e Ourense, co 4 %. A data media de constitucin das empresas de artes escnicas da mostra 2002. Por outra banda, entre 2006 e 2009 a variacin no nmero de axentes neste sector foi do 40 %; en 1990 s 11 destas empresas estaban constitudas coa razn social actual (o que non quita que desenvolveran a sa actividade baixo outra forma de personalidade xurdica, porque son moitas as que nos seus inicios tian presenza baixo frmulas asociativas. Como se vn facendo para outros sectores das industrias culturais e creativas, para a estimacin do volume de negocio e do emprego das artes escnicas en Galicia, e partindo dos datos do Rexistro Mercantil facilitados pola Fundacin para o Fomento da Calidade, considerouse que para cada unha das empresas das que haba datos dispoibles para o ano 2007, pero anda non para 2008, tanto o volume de negocio como o emprego an ter un crecemento nulo. Trtase, polo tanto, dunha hiptese que permite establecer estimacins para o exercicio 2009 e non ter que rexeitar os axentes dos que anda non se teen datos28.

4.5.1 O volume de negocio das artes escnicas en Galicia

A actividade empresarial vinculada s artes escnicas xerou en 2009 un volume de negocio total de 14 millns de euros, o que representa unha variacin do 1,04 % sobre o ano anterior. Anda que para os datos anteriores a 2006 a mostra de empresas das que se dispn de informacin non tan significativa nin os datos estn tan completos, o que si se deixa ver un importante crecemento da facturacin nestas actividades, que inclen o teatro, a danza, o circo ou os monicreques. Ademais, a variacin dos ingresos no intervalo 2006-2009 ascende ao 204,8 %.
Tboa 30. Evolucin da facturacin das empresas galegas de artes escnicas. 2006-2009
2006 Facturacin total Facturacin por empregado Facturacin por empresa 9.020.170 63.522 145.487 2007 11.149.475 65.585 159.278 2008 13.943.372 73.002 198.005 2009 9.695.000 68.388 188.588

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

En 2009 o incremento do volume de ingresos mis modesto que nos exercicios anteriores. Esta desaceleracin da taxa de variacin do volume de negocio destas empresas est claramente influenciada pola actual conxuntura econmica e o descenso da renda dispoible da poboacin, que repercute nun menor gasto dedicado ao lecer. A distribucin da facturacin por actividade principal apunta o teatro como a forma de representacin que capaz de xerar mis volume de negocio, co 29 % do importe facturado, pese a que a actividade con maior importancia en canto s rendas xeradas a de auxiliar e de apoio (escenografa, montaxe, loxstica, iluminacin etc.), co 42 %.
28

En total son 26 as empresas para as que se estimaron os datos de facturacin e emprego para o exercicio 2009 partindo dos datos do ano anterior.

83

Cabe sinalar a menor importancia relativa dos monicreques, circo, danza ou maxia con respecto ao nmero de empresas, anda que preciso indicar, por unha parte, o crecemento destas disciplinas no total do volume de negocio do sector e, por outra, a dificultade para dispoer de datos econmicos destas empresas, que moitas veces desenvolven a sa actividade baixo a forma xurdica de empresario autnomo ou de sociedade civil, circunstancia esta que non permite concederlles a importancia que merecen.
Grfico 50. Comparacin da facturacin media de cada actividade dentro das artes escnicas galegas. 2009
350.000 300.000 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000
Ensino relacionado coas Artes Escnicas Outras actividades escnicas Monicreques Sala de exhibicin Actividades auxiliares
Maxia

Grfico 51. Distribucin do peso das distintas actividades dentro da facturacin das artes escnicas en Galicia. 2009
Ensino relac. coas Artes Escnicas 5% Monicreq 9%

Danza 2%
Circo 7%

Outras actividades escnicas 4% Sala de exhibicin 2%

Circo

Teatro

Danza

Actividades auxiliares 42%

Teatro 29%

Estes diferentes pesos en canto ao nmero de empresas e de facturacin provocan diferenzas moi significativas na facturacin media das empresas 29 . A media mis elevada corresponde s actividades de apoio ou empresas auxiliares (301 858 euros), que est moi por encima da media do sector, que ascende a 181 961 euros30. Das escnicas, o circo o que ten un volume de negocio medio maior, seguido dos monicreques e o teatro. A maxia sera a que factura menos por termo medio. A facturacin por empregado pasa de 63 500 euros en 2006 a 68 400 en 2009, cunha traxectoria claramente ascendente ata 2008 e unha posterior cada no ano seguinte. No captulo dedicado s artes escnicas da publicacin O capital da cultura, do Consello da Cultura Galega, apntase que cerca do 62 % das compaas de teatro pose unha facturacin anual inferior a 100 000 euros, clculo que, malia que se realiza con datos pertencentes a un 32 % das compaas, resulta bastante aproximado. A porcentaxe aumenta no caso das compaas que se dedican aos espectculos de danza, monicreques ou maxia.

4.5.2 O resultado de explotacin

O beneficio antes de impostos das empresas galegas de artes escnicas foi no exercicio 2009 de 0,596 millns de euros, o que representa unha variacin do 29

preciso sinalar que para o clculo da facturacin media por empresa s se considera o nmero de empresas das que se dispn de datos.
30

conveniente comentar que algunhas destas empresas prestan servizo tamn industria audiovisual ou musical, anda que o criterio de inclusin nun ou noutro sector o da actividade que supoa unha porcentaxe maior dos ingresos.

84

27,41 % con respecto ao ano anterior e supn un cambio na tendencia ascendente dos tres anos anteriores. Se a taxa de crecemento se calcula para o perodo 20052009, o valor ascende ao 29,83 %. A pesar do descenso de 2009 fronte ao ano anterior, os datos referendan a tendencia ascendente que via mostrando este sector ata 2008.
Tboa 31. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas galegas de artes escnicas. 2006-2009
2006 Resultado total antes de impostos Resultado por empregado Resultado por empresa 137.892,65 971,08 2.337,16 2007 405.618,97 2.385,99 6.054,01 2008 821.000,00 4.298,43 14.137,93 2009 596.000,00 2.893,20 11.461,54

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

O peso relativo mis elevado nos beneficios das artes escnicas en Galicia corresponde s actividades de apoio e auxiliares, que xeran 420 000 euros de resultado. Seguen en importancia as salas de exhibicin (107 000 euros) e o circo (72 000). A maxia, o teatro e outras actividades escnicas obteen resultados negativos. Estas cifras de beneficio agregado dan como media un resultado de 11 462 euros por empresa, que neste caso resulta inferior ao correspondente ao ano 2008, que ascenda a 14 138 euros. Esta cada neste ndice obedece a un maior incremento do nmero de empresas que o do resultado antes de impostos, e probablemente dunha reducin na marxe comercial.
Grfico 52. Evolucin do resultado antes de impostos dentro das artes escnicas galegas. 2005-2009
900.000
800.000 700.000 600.000

500.000
400.000

821.000

459.033

200.000
100.000 0

2005

2006

2007

405.619

300.000

137.893

2008

2009

Ademais, e como xa se advertiu no caso das actividades anteriores, faise necesaria unha lectura destes datos considerando a complicada situacin econmica pola que estn a pasar as empresas na actualidade e a cada do consumo das familias, a mudanza dos hbitos culturais, as novas tecnoloxas, circunstancias que provocan unha diminucin dos ingresos das empresas. Deseguido comntanse os ndices financeiros das empresas de artes escnicas en Galicia no intervalo 2006-2009.

85

596.000

Os fondos propios medios nestas empresas incrementronse de 2006 a 2008, pois pasaron de 31 430 euros en 2006 a 54 670 en 2008, para logo descender a 42 890 euros en 2009. Igual tendencia segue o activo total, que crece de 2006 a 2008, para caer en 2009. De feito, o valor do activo total medio de 2009 inferior ao de 2006. Nesta mesma lia vai tamn o resultado medio por empresa. Pola contra, a rendibilidade adopta valores negativos en 2006 e 2008 e mostra unha maior oscilacin que as outras variables financeiras antes comentadas polos cambios interanuais dun signo a outro. Finalmente, en 2009 a rendibilidade econmica das empresas de artes escnicas do 5,73 %.
Tboa 32. Evolucin das variables financeiras das empresas galegas de artes escnicas. 20052009
2006 Fondos propios Activo total Resultado por empresa Rendibilidade econmica 31.431,01 137.917,67 2.337,16 -4,61% 2007 35.560,27 140.151,33 6.054,01 7,40% 2008 54.698,41 156.619,05 14.137,93 -7,96% 2009 42.888,89 121.574,07 11.461,54 5,73%

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

O capital social medio no momento da constitucin destas empresas de 5000 euros en termos medios, fronte a 8800 euros en 2009. Isto supn unhas cifras menores que as doutros sectores das ICC, o que implica unha inferior capitalizacin, posiblemente como consecuencia da maneira en que nace a maior parte destas empresas, como frmula de autoemprego.

4.5.3 O emprego galego das artes escnicas

As artes escnicas en Galicia xeraron en 2009 arredor de 210 empregos en equivalente a tempo completo, o que representa un crecemento do 7,85 % sobre o ano anterior e confirma a importancia que est a adquirir este sector, como o resto das ICC, en Galicia.
Tboa 33. Evolucin do volume de emprego das empresas galegas de artes escnicas. 20052009
2006 Emprego total Cadro medio 142 4,06 2007 170 3,78 2008 191 3,86 2009 206 3,34

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Como poen de relevo os datos recollidos na tboa anterior, a tendencia do emprego nas artes escnicas en Galicia claramente crecente nos ltimos catro anos e pasa de 142 traballadores no ano 2006 a 206 en 2009, o que ofrece unha taxa de crecemento do 45 % nese intervalo (un 15 % interanual). Este aumento pode vir da man do incremento da actividade motivado polo incipiente crecemento do pblico que acode a estas manifestacins culturais nos ltimos anos.

86

Tal e como acontece noutras actividades includas dentro das ICC, trtase dun sector no que o ndice de temporalidade no emprego elevado, pois est moi vinculado s producins ou celebracin de actos, que teen un arranque e un final claramente definidos. Pero tamn hai que dicir que, pese s cifras antes expostas, que fan referencia a traballadores equivalentes a tempo completo, o movemento de contratacins laborais deste sector elevado, por ser unha actividade intensiva en persoal na sa vertente de interpretacin.
Grfico 53. Evolucin do emprego nas artes escnicas galegas. 2005-2009 Grfico 54. Distribucin do peso das distintas actividades dentro do emprego das artes escnicas en Galicia. 2009

250

200

150
170 206

Actividades auxiliares 19%

Teatro 50% Circo 17% Ensino Monicr. 5%
2006 2007 2008 2009

100

142

191

50
39

Danza 1%

0 2005

Outras activ. escnicas 2%

6%

No tocante distribucin por actividade do peso relativo no emprego total das artes escnicas, en 2008 a actividade que alcanza unha maior participacin no total a de teatro, co 50 % dos postos de traballo xerados nese ano (64 % en 2006), seguida polas empresas de apoio e servizos auxiliares (19 %) e o circo (17 %). Isto reforza novamente a caracterstica da concentracin arredor das actividades de representacin teatral, como xa se comentou no caso do tecido empresarial ou da facturacin. O cadro medio destas empresas pasa de catro empregados en 2006 a tres en 2009, despois de tres anos consecutivos con este valor. Isto comporta unha variacin pouco representativa en termos absolutos, pero non tanto desde o punto de vista relativo. Ademais, supn un cadro medio reducido, en comparacin coa maior parte dos sectores comprendidos nas ICC en Galicia, posiblemente vinculado reducida profesionalizacin destas actividades e ao elevado nivel de temporalidade destas.

87

Tboa 34. Principais magnitudes das empresas galegas de artes escnicas. 2009
Facturacin Total Actividades auxiliares Circo Danza Ensino relacionado Maxia Monicreques Outras actividades escnicas Sala de exhibicin Teatro 14.010.971,65 4.226.000,00 828.000,00 139.000,00 638.000,00 27.000,00 1.220.000,00 384.000,00 325.484,90 6.223.486,75 Resultado 596.000,00 420.000,00 72.000,00 3.000,00 17.000,00 -5.000,00 27.000,00 -27.000,00 107.000,00 -18.000,00 Emprego 204,00 40,00 34,00 2,00 10,00 0,00 12,00 4,00 0,00 102,00 N. de empresas 189 20 10 20 10 10 20 4 4 91 Facturacin por empresa 181.960,67 301.857,14 207.000,00 139.000,00 106.333,33 27.000,00 174.285,71 192.000,00 162.742,45 155.587,17 61.014,58 101.666,67 96.000,00 Facturacin por empregado 68.681,23 105.650,00 24.352,94 69.500,00 63.800,00 Resultado por Resultado por Cadro medio empresa empregado das empresas 11.461,54 32.307,69 24.000,00 3.000,00 5.666,67 -5.000,00 6.750,00 -13.500,00 107.000,00 -750,00 -176,47 2.250,00 -6.750,00 2.921,57 10.500,00 2.117,65 1.500,00 1.700,00 3,34 3,33 11,33 2,00 2,00 0,00 2,00 2,00 0,00 3,19

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Tboa 35. Principais magnitudes das empresas galegas de artes escnicas. 2006-2009 2006 Facturacin total Resultado total Emprego total Fondos propios medios Activo total medio Rendibilidade econmica media
Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

2007
11.149.474,63 405.618,97 170,00 35.560,27 140.151,33 7,40%

2008
13.943.371,65 821.000,00 191,00 54.698,41 156.619,05 -7,96%

2009
14.087.971,65 596.000,00 206,00 42.888,89 121.574,07 5,73%

9.020.169,83 137.892,65 142,00 31.431,01 137.917,67 -4,61%

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade

88

4.6 OS DATOS GALICIA

ECONMICOS

DAS

ARTES

PLSTICAS

EN

Para abordar a parte do traballo correspondente s artes plsticas en Galicia como rama das ICC a epgrafe considerada a 9003 de Creacin artstica e literaria, onde entre outros estaran os creadores de artes plsticas como a pintura ou a escultura. Nalgn caso inclense datos sobre galeras de arte e entidades dedicadas intermediacin na venda de arte que se localizaron operando noutros cdigos pero das que se dispoa de informacin. En calquera dos casos, estas actividades corresponden fase de creacin e ao crculo de Core Arts. Resulta en calquera caso un tanto inconsistente falar de tecido empresarial no eido das artes plsticas en Galicia cando son tan poucas as empresas que integran a base de datos confeccionada para o proxecto, xa que moitos dos que desenvolven a sa actividade dentro destas lias adoptan a figura de empresarios individuais, ou s veces nin tan sequera iso, por non tratarse dunha actividade profesional. Para a anlise da base de datos, as categoras de actividade empregadas son as de Galeras de arte, Pintura, Escultura e Asociacins e institucins relacionadas co sector. En total son 16 os axentes localizados a partir das fontes de informacin empregadas neste estudo que operan no eido das artes plsticas en Galicia, dos que 13 xa existan en 2009 e os outros tres teen unha data de constitucin posterior. O ano de constitucin destas empresas , por termo medio, 2002 e, como cabe esperar cun nmero de empresas tan reducido, o incremento entre 2006 e 2009 do tecido empresarial deste sector foi do 10 %.
Grfico 55. Distribucin das empresas das artes plsticas en Galicia segundo a actividade que desenvolven. 2009
Asociac.e instituc. 17% Escultura 8%

Grfico 56. Distribucin provincial das empresas galegas de artes plsticas. 2009.

Pintura 17%

Pontev 55%

A Corua 38%

Galeras de arte 58%

Lugo 8%

Neste sector de actividade Pontevedra a provincia con maior presenza de empresas nas artes plsticas, co 55 % do total, mentres que A Corua acolle o 36 %. Lugo non chega ao 10 % e Ourense non conta con empresas neste eido. Vigo a cidade que acolle o maior nmero de empresas destas ramas, o 38 %. Cunha presenza mnima de canles de difusin, cunha vertebracin difusa, cun asociacionismo feble e cun certo escurantismo hora de falar de nmeros e mercado, natural que se aluda debilidade do sector das artes plsticas respecto doutros sectores das industrias culturais, segundo explica David Barros en O capital da cultura. Unha achega s industrias culturais en Galicia.
89

Por outra banda, as galeras de arte, dedicadas comercializacin e intermediacin entre artistas e compradores de arte, supoen o 58 % dos axentes que operan no sector, seguido de Pintura e Asociacins e institucins, co 17 % cada unha delas, e da escultura, co 8 %. As galeras de arte son un eixe fundamental para a comercializacin da obra artstica. Teen no sector unha importancia econmica extraordinaria e desenvolven un importante labor sociocultural baseado na promocin e exhibicin do traballo dos artistas. A pesar, pois, das carencias da mostra empregada para o estudo no caso deste sector de actividade e das sas peculiaridades, a continuacin exponse a situacin das artes plsticas en Galicia desde o punto de vista econmico. Cmpre sinalar que algunhas actividades que finalmente foron clasificadas baixo a categora de bibliotecas, museos, arquivos e patrimonio histrico, relacionadas coa restauracin e conservacin de obras de arte ou co mbito expositivo, ben poderan ter cabida nesta outra de artes plsticas, pero foron recollidas na outra base de datos e, polo tanto, non computan nos datos expostos neste apartado. Como se recolle no estudo O capital da cultura, a etapa de crise e recesin econmica mundial afecta ao mercado das artes dentro e fra de Galicia, anda que moitos dos datos ofrecidos correspondan a momentos e anos de maior normalidade e estabilidade econmica.
Tboa 36. Principais magnitudes das empresas galegas de artes plsticas. 2006 e 2009
Facturacin 2006 Total Asociacins e institucins Escultura Galeras de arte Pintura 1.217.000 n.d. 1.186.000 31.000 2006 Total Asociacins e institucins Escultura Galeras de arte Pintura 12,00 n.d. 12,00 n.d. 2009 690.000 108.000,00 577.000 5.000,00 Empregados 2009 11,00 3,00 8,00 n.d. -33,33% % crec -8,33% 2006 10 1 1 7 1 -51,35% -83,87% % crec -43,30% 2006 -169.414 n.d. -172.414 3.000 Resultado 2009 -279.000 3.000,00 -282.000 n.d. N. axentes 2009 11 2 1 7 1 % crec 10,00% 100,00% 0,00% 0,00% 0,00% 63,56% -100,00% % crec 64,68% -

Fonte: elaboracin propia a partir dos datos do Rexistro Mercantil Nota: os datos do ano 2009 son provisionais

Neste caso tamn, para a estimacin do volume de negocio e do emprego das artes plsticas en Galicia, prtese dos datos do Rexistro Mercantil facilitados pola Fundacin para o Fomento da Calidade. Para os casos en que haba dispoibilidade de datos para 2008 pero anda non para 2009, e co obxecto de poder dar un avance dos datos deste ltimo exercicio, considerouse que tanto o volume de negocio como o emprego an ter un crecemento nulo e adxudicouse o valor destas variables no ano anterior.

90

Trtase dunha hiptese que permite establecer estimacins para o exercicio 2009 e non ter que rexeitar os axentes dos que anda non se teen datos31.

4.6.1 O volume de negocio nas artes plsticas en Galicia

A actividade empresarial vinculada s artes plsticas xerou en 2009 un volume de negocio total de 0,69 millns de euros, o que representa unha diminucin do -55,25 % sobre o ano anterior. A pesar de que a escaseza de datos nesta rama de actividade das ICC non permite extraer moitas conclusins, e anda tendo en conta a elevada concentracin do volume de negocio nuns poucos axentes, posible conclur un descenso na importancia econmica que as artes plsticas alcanzan nestes ltimos anos.
Tboa 37. Evolucin da facturacin das empresas galegas de artes plsticas. 2005-2009
2005 Facturacin total Facturacin por empregado Facturacin por empresa 913.000 91.300 121.333 2006 1.488.000 124.000 152.125 2007 2.153.784 102.561 211.976 2008 1.544.000 102.933 145.444 2009 691.000 57.583 76.667

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

De novo a escaseza de datos fai pouco til o comentario sobre a distribucin da facturacin por actividade, o valor da produtividade por empregado ou a facturacin por empresa no caso das artes plsticas. Cmpre sinalar simplemente o peso que as actividades de intermediacin entre creadores e compradores, recollida baixo a etiqueta de Galeras de arte, ten no volume de negocio total deste sector, con mis do 80 % da facturacin xerada.
Grfico 57. Evolucin da facturacin das artes plsticas en Galicia. 2005-2009 Grfico 58. Distribucin do peso das distintas actividades dentro da facturacin das artes plsticas en Galicia. 2009
Pintura 1% Escult. 16%

2.500.000

2.000.000

2.153.784

1.500.000 1.000.000 500.000 0

913.000

1.488.000

1.544.000

691.000

Galeras de arte 83%

2005

2006

2007

2008

2009

4.6.2 O resultado de explotacin nas artes plsticas en Galicia

O resultado global antes de impostos das empresas galegas de artes plsticas foi no exercicio 2009 de -291 000 euros, o que representa unha variacin do -10,65 % sobre
31

Finalmente estimronse os datos de facturacin e emprego para o exercicio 2009 de tres empresas.

91

o ano 2008 e d continuidade a unha evolucin que segue unha lia de pendente negativa iniciada xa en 2006. Se a taxa de variacin se calcula para o perodo 20062009, o valor ascende a -64,68 %. De novo, a escaseza de datos e as poucas empresas que integran a mostra considerada fan aconsellable non afondar na anlise destes valores.
Tboa 38. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas galegas de artes plsticas. 2005-2009
2005 Resultado total antes de impostos Resultado por empregado Resultado por empresa -254.265 -25.426 -58.816 2006 -266.414 -22.201 -169.414 2007 -172.856 -8.231 -21.107 2008 -263.000 -17.533 -15.556 2009 -291.000 -24.250 -46.500

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

4.6.3 O emprego nas artes plsticas en Galicia

As artes plsticas xeran en Galicia pouco emprego por conta allea en equivalente a tempo completo, anda que isto non obsta para que o colectivo de autnomos ou de xente que de forma non profesional se achega a estas disciplinas sexa amplo.
Tboa 39. Evolucin do volume de emprego das empresas galegas de artes plsticas. 20052009
2005 Emprego total Cadro medio 10,00 2,50 2006 12,00 2,00 2007 21,00 2,38 2008 15,00 2,50 2009 12,00 2,00

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Como poen de relevo os datos recollidos na tboa anterior, a tendencia do emprego nas artes plsticas en Galicia tivo o seu punto de inflexin en 2007, momento en que alcanzou un mximo de 21 traballadores. Pero en 2009, ltimo ano dispoible, son 12 os empregados que desenvolven a sa actividade neste campo.
Grfico 59. Evolucin do emprego nas artes plsticas galegas. 2005-2009
25 20 15

10 5 0
2005 2006
8 12

21

2007

2008

15

2009

Como xa se comentou anteriormente, nas artes plsticas podera haber un amplo colectivo de artistas e xeradores de contidos nos campos da pintura ou da escultura

92

12

de carcter afeccionado, ou para os que este tipo de actividades non constite o seu principal medio de vida. Tamn certo que con eles convive outro grupo de creadores consolidados que fai das artes plsticas o seu medio de vida pero que desenvolve a sa actividade baixo a forma de empresarios individuais ou autnomos. Estas caractersticas dificultan a cuantificacin da importancia en termos econmicos das artes plsticas en Galicia ou en calquera contexto xeogrfico. Deseguido presntanse as grandes magnitudes das artes plsticas na comunidade galega no ano 2009 (ltimo dispoible) e a evolucin dalgunhas destas para o intervalo 2005-2009.

93

Tboa 40. Principais magnitudes das empresas galegas de artes plsticas. 2009
Facturacin Total Actividades auxiliares Circo Danza 690.000,00 108.000,00 577.000,00 5.000,00 Resultado -279.000,00 3.000,00 -282.000,00 0,00 Emprego 12,00 3,00 9,00 N. de empresas 10 1 7 2 Facturacin por empresa 76.666,67 108.000,00 82.428,57 Facturacin por Resultado por Resultado por empregado empresa empregado 57.500,00 36.000,00 64.111,11 -46.500,00 3.000,00 -56.400,00 0,00 -23.250,00 1.000,00 -31.333,33 Cadro medio das empresas 2,00 3,00 1,80 0,00

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Tboa 41. Principais magnitudes das empresas galegas de artes plsticas. 2005-2009
2005 Facturacin total Resultado total Emprego total Fondos propios medios Activo total medio Rendibilidade econmica media 651.000,00 -254.264,71 10,00 163.328,08 344.003,69 -17,97% 2006 1.488.000,00 -266.414,45 12,00 55.203,30 263.766,92 -6,54% 2007 2.153.783,68 -172.855,55 21,00 38.568,80 257.272,15 -2,74% 2008 1.544.000,00 -263.000,00 15,00 60.100,00 290.500,00 -10,59% 2009 691.000,00 -291.000,00 12,00 -158.000,00 227.428,57 -24,12%

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

94

4.7 OS DATOS ECONMICOS DA INDUSTRIA AUDIOVISUAL GALEGA

Segundo as cifras da Federacin de Produtores Audiovisuais de Espaa (FAPAE), a facturacin das produtoras galegas en 2008 supuxo o 4,4 % da facturacin total do audiovisual en Espaa (en 2007 esta porcentaxe foi do 3,2 %). Este peso relativo sita a Galicia como a quinta comunidade en canto a peso relativo no volume global de negocio audiovisual en Espaa, por detrs de Madrid, Catalua, Andaluca e Comunidade Valenciana, e confirma a perda de peso no total do audiovisual estatal. No que se refire ao emprego, o peso relativo de Galicia elvase ata o 8 %, polo que ascende un posto na lista de comunidades. Para a anlise levada a cabo no marco deste estudo para as ramas de audiovisual e de acordo coa metodoloxa seguida xa nos apartados anteriores, as epgrafes consideradas son as que corresponden aos cdigos 59.1 Actividades cinematogrficas, de vdeo e de programas de TV e 60.20 Actividades de programacin e emisin de TV, ademais doutros axentes engadidos a maiores por estar a prestar servizo no sector anda que operando baixo outros cdigos de actividade. Ademais destes cdigos, engadronse algns axentes que operan, fundamentalmente, ao redor das actividades auxiliares ou de apoio (sonorizacin e dobraxe, aluguer de equipos, iluminacin, posproducin etc.) e algunhas dedicadas animacin que desenvolven a sa actividade baixo cdigos relacionados coas TIC. Todas elas estn enmarcadas no crculo de actividades culturais e corresponden, dependendo de que se trate en concreto, s fases de producin, difusin ou comercializacin. As as cousas, no ano 2009 estaban operando en Galicia 409 axentes dentro do sector audiovisual galego, o que supn un crecemento do 18,9 % sobre os existentes en 2006. Destes axentes, 376 son empresas, o que supn que o 8 % destes integrantes do audiovisual galego son asociacins e institucins relacionadas co sector, o que denota unha elevada estruturacin do sector e un camio a prol do asociacionismo.
Grfico 60. Distribucin das empresas do audiovisual galego por actividade. 2009
TV auton. ou estatal 2%
Animacin 6% Distrib. 3% TV local 9% Exhib. 7% Outros servizos aux. 13% Dobraxe e son 4% Ensino 6%

Grfico 61. Distribucin das empresas do audiovisual galego por provincias. 2009

Pontev. 22%
Ourense 8%

Produtora 50%

Lugo 6%

A Corua 62%

95

Dentro do grupo correspondente s empresas, a categora de actividade con mis peso a de producin de cine, vdeo e televisin, cun 50 % do total, seguida das empresas de servizos auxiliares, co 13 %, e as televisins locais, co 9 %. Con pesos menores figuran grupos como os de exhibicin de cine (7 %), animacin (6 %), dobraxe e sonorizacin (4 %), distribucin videogrfica e cinematogrfica (3 %) ou televisins autonmicas ou nacionais con espazo de desconexin, co 2 %. Do dito anteriormente pdese deducir que o 56,38 % das empresas que operan na industria audiovisual galega desenvolve tarefas de producin, xa sexan de cine, vdeo, televisin ou animacin. A estas smase o 17,02 % que desenvolve servizos de apoio a estas actividades de xeracin de contidos (e que ofrecen servizos de dobraxe, sonorizacin, distribucin de equipos, iluminacin, casting, montaxe, posproducin). A emisin de sinais de televisin adquire un peso menor (11,17 %) e, por ltimo, sitase a distribucin e a exhibicin, co 9,84 % das empresas. Pero importante apuntar que o audiovisual nunca foi s audiovisual e que o seu eido de accin abrangueu por tradicin a profesionais das mis variadas materias: escritores e guionistas, decoradores, deseadores, tcnicos en iluminacin, fotgrafos etc. Ademais, dun tempo a esta parte estase a confirmar que o audiovisual xa non se concibe sen a participacin directa de profesionais das novas tecnoloxas do coecemento, tanto no que se refire preparacin e rodaxe da obra en cuestin, como ao que atinxe logo distribucin, proxeccin e promocin, e de xeito moi importante xeracin de contidos para novas plataformas que afondan na visin de produto 360 que se est a dar noutros campos das ICC. No tocante distribucin xeogrfica das empresas do audiovisual galego, a provincia da Corua a localizacin mis frecuente das empresas galegas da industria audiovisual, co 62 % do total, seguida a distancia de Pontevedra, co 22 %, e, por ltimo, e cun peso moito menor, Ourense co 8 % e Lugo co 6 %. Anda que cidades como A Corua, Santiago de Compostela ou Vigo acollen boa parte das empresas do sector, algns concellos do seu contorno como Ames, Teo, Oleiros ou Culleredo teen pesos moi superiores aos que presentan noutras actividades das ICC.
Grfico 62. Distribucin das empresas do audiovisual por ano de constitucin Grfico 63. Distribucin das empresas do audiovisual galego por tamao. 2009
Entre 51 e Mis de 100 100 2% 3%

Entre 2001 e 2010

51,20%

Entre 25 e 50 7%

Entre 1991 e 2000

38,62%

Entre 1981 e 1990

8,98%

Entre 10 e 24 10% Menos de 10 trab. 78%

Ata 1980 0%

1,20%
10% 20% 30% 40% 50% 60%

Respecto data de constitucin dos axentes que operan neste sector, o ano 2000 a media para esta variable. A produtora mis antiga data de 1979 e nestes anos
96

constituronse algunhas outras a partir da iniciativa dalgns dos protagonistas das primeiras actividades de afeccionados no eido do audiovisual galego, como Xavier Villaverde, Juan Pinzs, Manuel Castelo Agra, Aurelio Lpez Pieiro ou outros realizadores desa poca. Pero moitas destas primeiras empresas foron refundadas e novamente constitudas baixo outra razn social, polo que son poucas as que continan a manter a actividade baixo a mesma denominacin. A partir dos datos das empresas das que se dispn de data de constitucin, cabe conclur que na ltima dcada se constituu o 51,2 % das empresas do sector, anda que o 10 % xa operaba baixo esa mesma denominacin antes de 1990. Trtase, pois, dun sector dinmico no que estn a emerxer novas empresas, fundamentalmente vinculadas s novas tecnoloxas, e moitas delas como spill overs a partir doutras xa existentes que continan a desenvolver as sas actividades. A continuacin presntanse os principais datos da industria audiovisual galega:
Tboa 42. Grandes magnitudes das empresas da industria do audiovisual galego. 2006-2009
Subsector 2006 Total Animacin Asociacins e institucins Distrib. de cine ou vdeo Dobraxe e sonorizacin Ensino Exhibidora de cine Outros servizos auxiliares Produtora de cine, vdeo ou TV TV autonmica ou estatal TV local Subsector 2006 Total Animacin Asociacins e institucins Distrib. de cine ou vdeo Dobraxe e sonorizacin Ensino Exhibidora de cine Outros servizos auxiliares Produtora de cine, vdeo ou TV TV autonmica u estatal TV local 2.387 161 54 148 10 186 129 837 660 202 167.732.922 7.106.661 14.556.616 5.677.999 280.414 13.851.248 11.953.532 66.673.776 42.041.568 5.591.108 Facturacin 2009 159.349.016 6.248.705 7.842.000 4.858.000 327.000 16.741.960 11.335.000 59.993.820 45.265.018 6.737.513 Empregados 2009 2.516 167,50 50,00 106,00 4,00 186,00 117,00 828,91 892,00 165,00 % crec 5,41% 4,04% -7,41% -28,30% -61,24% -0,09% -9,25% -0,93% 35,15% -18,47% 2006 344 17 32 9 15 21 26 35 149 8 32 % crec -5,00% -12,07% -46,13% -14,44% 16,61% 20,87% -5,17% -10,02% 7,67% 20,50% 2006 -73.476.988 -1.505.178 580.498 851.087 -7.673 -197.675 1.075.569 5.096.602 -76.803.129 -2.567.090 Resultado 2009 -97.154.236 -3.353.245 -549.000 167.000 6.000 290.000 789.000 1.571.009 -94.716.000 -1.359.000 N. axentes 2009 409 22 32 11 16 21 26 48 190 9 34 % crec 18,90% 29,41% 0,00% 22,22% 6,67% 0,00% 0,00% 37,14% 27,52% 12,50% 6,25% -26,64% -69,18% -23,32% 47,06% -80,38% -178,20% % crec -32,22% -122,78% -

Fonte: Observatorio Audiovisual Galego, a partir dos datos do Rexistro Mercantil Nota: os datos do ano 2009 son provisionais

Coma nos casos anteriores, para a estimacin do volume de negocio e do emprego da industria audiovisual en Galicia prtese dos datos do Rexistro Mercantil facilitados pola Fundacin para o Fomento da Calidade. Para os casos en que non haba

97

dispoibilidade de datos para 2009 pero si para 2008, e co obxecto de poder ofrecer un avance dos datos deste ltimo exercicio, considerouse que tanto o volume de negocio como o emprego an ter un crecemento nulo, e adxudicouse o valor destas variables para o exercicio anterior. Son hipteses que permiten establecer estimacins para o exercicio 2009 e non ter que rexeitar os axentes dos que anda non se teen datos32. Segundo estas condicins, posible afirmar que no ano 2009 no sector audiovisual galego operaban case 400 empresas dedicadas producin de contidos, sa distribucin e exhibicin, emisin de sinal de televisin e prestacin de servizos auxiliares, cunha facturacin conxunta de case 159 millns de euros e un volume de emprego prximo aos pouco mis de 2500 traballadores. Ademais, a tboa na que se recollen as grandes magnitudes do audiovisual galego pon de manifesto a importancia en termos relativos das actividades de producin cinematogrfica e televisiva e, en menor medida, das empresas auxiliares, en calquera das catro variables consideradas. As mesmo, permite adiviar o forte crecemento das actividades de exhibicin cinematogrfica e da televisin nalgunhas das variables neste perodo de 2006-200933. posible conclur que a industria audiovisual galega, como o tecido empresarial galego en xeral, est bastante atomizada. Con todo, esta atomizacin constite unha das maiores eivas do sector empresarial audiovisual (un nmero de empresas moi elevado), ademais da escasa dimensin das compaas (demasiado pequenas, moitas nin sequera pasan de dous socios e practicamente non teen traballadores por conta allea). A conxuncin destes dous factores impide que acten as economas de escala (coas que tanto se abaratan os custos de producin) e que se acade un tamao mnimo de viabilidade, esa dimensin a partir da cal unha empresa obtn beneficios no mercado grazas a que ten unha axeitada estrutura de custos de producin. O traballo O sistema produtivo da cultura en Galicia, unha visin econmica, do Consello da Cultura Galega, apunta que posible unha valoracin ambivalente sobre o tamao das empresas culturais en xeral e audiovisuais en particular: por unha banda, as empresas pequenas e as microempresas teen unha serie de vantaxes recoecidas relativas flexibilidade, rapidez na toma de decisins e capacidade de adaptacin ao mercado. Parece, xa que logo, que existe certa relacin entre a volatilidade de moitos dos produtos ofrecidos e o tamao das empresas da cultura; pero, pola contra, ben sabida a dificultade que este tipo de iniciativas teen para obter financiamento, o que incide negativamente na sa capacidade de expansin en todos os mbitos.

32 33

As empresas para as que se estimaron os datos de 2009 de facturacin e emprego ascenden a 32.

Cabe subliar que os valores das distintas variables estudadas para a Televisin de Galicia desvirtan as cifras tanto para o total da industria como para a rama de emisin de televisin, polo que sempre que se pode se ofrece unha anlise exclundo a esta empresa.

98

4.7.1 A cifra de negocios do sector audiovisual galego

A industria audiovisual galega xerou en 2009 un volume de negocio total de 159 millns de euros, o que representa unha variacin do -12,54 % sobre o ano anterior. Se a lectura se leva a cabo sen considerar o volume de negocio da canle autonmica, a cada da facturacin sera dous puntos menor (-10,66 %). Estas cifras veen a confirmar un cambio de tendencia tras un perodo prolongado de crecemento constante que via sendo estudado desde o Observatorio Audiovisual Galego e que se inicia en 1994 (primeiro ano do que se dispn de informacin). no ano 2007 cando se d este punto de inflexin e se inicia unha cada dos ingresos destas empresas que comezou como incipiente pero est a gaar en importancia. O presuposto da cadea pblica galega para 2010 foi de 136 millns de euros, o que representa unha baixada do 7,1 % con respecto a 2009. Desta partida, 115,8 millns proveen da Xunta de Galicia, unha cantidade algo inferior inicialmente solicitada de 127 millns. A achega publicitaria representa o 12,2 % dos presupostos (16,6 millns), cunha tendencia descendente nestes ltimos anos pola cada da contratacin das empresas e pola fragmentacin das audiencias que fan que sexa necesario repartir a demanda de espazos publicitarios entre mis canles. importante aclarar que entre as dez empresas con maior facturacin do ano 2009 hai algunhas empresas independentes dedicadas producin como Productora Faro, Continental Producciones ou Bamb Producciones, e se a seleccin se ampla s vinte maiores xa aparecen Filmanova, Vaca Films, Ficcin Producciones ou Prtico de Comunicaciones. Nestas listaxes figuran tamn empresas de exhibicin cinematogrfica (como Multicines Plan Galicia ou Ciproga) e de emisin de sinal de TV (como Televisin de Galicia, a empresa galega de maior dimensin da industria audiovisual, ou Medios Audiovisuales de Galicia do Grupo Voz).
Tboa 43. Evolucin da facturacin das empresas galegas do audiovisual. 2005-2009
2005 Facturacin total Facturacin total sen TVG Fact. por empregado Fact. por empreg. sen TVG Fact. por empresa Fact. por empresa sen TVG 2006 2007 2008 2009 149.015.230 167.732.922 184.607.176 182.188.998 159.349.016 127.254.245 144.660.436 162.343.439 162.331.998 145.022.016 73.216 82.190 897.682 771.238 70.261 83.460 864.603 749.536 78.997 97.687 854.663 755.086 73.655 91.426 820.680 734.543 63.324 80.193 675.208 617.115

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Outro feito que se debe considerar a perda de importancia relativa da Televisin de Galicia no total do negocio orixinado polo audiovisual galego: en 1995 a canle autonmica xeraba o 35,51 % do total da cifra de negocio do sector; no ano 2000 esta porcentaxe era do 30,78 % e en 2005 de s o 14,60 %, porcentaxe que descendeu ata o 7,98 % en 2008. Este feito dbese dimensin econmica que estn a lograr algunhas das produtoras galegas, como o caso de Voz Audiovisual, CTV, Editorial

99

Compostela, Productora Faro, Continental Producciones, Animation, Bamb Producciones ou Bren Entertainment.

Filmanova,

Filmax

De acordo coa clasificacin empresarial e segundo a fase da cadea de valor na que operan, as empresas produtoras representan o 38 % do total (66,24 millns), seguido das emisoras de TV, tanto local como autonmica ou nacional, con 52 millns de euros (o 33 %). A porcin restante reprtese entre o 16 % das exhibidoras e distribuidoras (24,6 millns de euros) e o 10 % das industrias auxiliares e de apoio (16,2 millns). Son moitos os cambios no eido do audiovisual que se produciron nestes ltimos anos, fundamentalmente da man da dixitalizacin e do apagamento dixital, que obrigou a moitas das produtoras a introducir novas tecnoloxas e adquisicin de equipamentos. Pero o certo que as reformas que se produciron no sector audiovisual ata o momento non foron capaces de estimular o sector da producin. Algunhas das novas cadeas non conseguiron alcanzar os seus obxectivos de audiencia e ingresos e estn a anunciar xa fortes recortes na compra de programas.
Grfico 64. Distribucin da facturacin no audiovisual galego segundo a actividade principal. 2009
TV local 4%

Grfico 65. Evolucin da facturacin das empresas do audiovisual galego. 2005-2009

200.000.000

184.607.176

Dobraxe e son 3% Exhib. 11%

100.000.000 80.000.000 60.000.000 40.000.000 20.000.000

Produtora de cine, vdeo ou TV 34%

Outros servizos aux. 7%

0 2005 2006 2007 2008 2009

Este peso das actividades cambiou ao longo deste tempo; unha anlise mis detallada por actividade permite extraer algunhas conclusins ao respecto. A exhibicin cinematogrfica, que levaba algns anos experimentando unha tendencia decrecente, da man do progresivo peche das vellas salas de cine e a chegada de grandes grupos de exhibicin (que non contan con domicilio social en Galicia, polo que o seu volume de negocio non computa no sector audiovisual galego), as como da cada progresiva dos espectadores nas salas de cinema, recuperou peso relativo no intervalo 2005-2009, ao pasar de 6,04 % a 10,51 %, anda que certo que unha boa parte dos seus ingresos son atpicos, procedentes da venda de espazos publicitarios nos cines ou da restauracin, pero as cifras reflicten a incorporacin oferta de novos espazos multiplex de titularidade galega. Pola contra, a distribucin de cine e vdeo, que experimentou un importante crecemento nos anos anteriores, perdeu peso, pois pasou do 9,22 % en 2005 ao 4,92 % en 2009. Aqu inflen, por unha parte, a cada da demanda das pequenas salas de cine como consecuencia do seu peche progresivo e,
100

149.015.230

120.000.000

167.732.922

159.349.016

TV autonm. ou estatal 29%

Distrib. 5%

140.000.000

182.188.998

Animacin 4%

180.000.000 160.000.000

por outra, a cada da asistencia s salas e a menor demanda de vdeos e DVD por mor do incremento da oferta de contidos na televisin e os efectos da piratera. A aparicin das novas canles de TDT de carcter autonmico (Popular Televisin e V Televisin) leva a un incremento na cota de mercado da emisin de TV. As televisins locais incrementan o seu peso no intervalo 2005-2009, ao pasar do 3,69 % ao 4,23 %, pero posiblemente o agromar de novas canles de TDT e a fragmentacin da audiencia actual leve a un descenso desta porcentaxe nos prximos anos. A producin de cine, vdeo e televisin vn mantendo o seu peso na facturacin do sector ao redor do 37 %. A animacin, que apareca como unha actividade claramente emerxente, cun importante crecemento en anos anteriores, como consecuencia da delicada situacin financeira que estn a vivir algunhas das principais empresas galegas desta rama est a sufrir unha importante deterioracin no seu peso relativo, ao pasar do 7,47 % en 2005 ao 3,92 % en 2009. As actividades de dobraxe e sonorizacin, que viviron o seu momento forte en Galicia arredor de 1994, e decaeron a finais da dcada de 1990, tras unha lenta recuperacin, situronse no 3 % en 2009. A recente inauguracin de modernas instalacins dotadas das ltimas tecnoloxas permite esperar un novo crecemento do peso das actividades de dobraxe e sonorizacin.

4.7.2 O resultado de explotacin do audiovisual galego

O resultado agregado das empresas que integran o sector audiovisual e das que se dispn de datos ascendeu no ano 2009 a -97 150 236 euros, o que implica unha certa recuperacin fronte s perdas do ano 2008, anda que confirma os malos resultados globais do audiovisual galego.
Tboa 44. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas galegas do audiovisual. 2005-2009
2005 Resultado total Result. total sen TVG Result. por empregados Result. por empregado. sen TVG Result. por empresa Result. por empresa sen TVG
-70.789.432 1.565.635 -34.781 1.011 -445.217 9.909

2006
-73.474.988 4.531.856 -30.778 2.615 -390.835 24.224

2007
-79.407.526 5.064.542 -33.980 3.047 -378.144 24.219

2008
-110.625.934 3.429.066 -44.724 1.931 -514.553 16.010

2009
-97.150.236 -856.236 -38.607 -473 -493.169 -4.389

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Pero se este cmputo se fai sen considerar a Televisin de Galicia, que xera unhas perdas importantes e desvirta as cifras globais do sector, as perdas redcense a -0,8 millns de euros, cunha importante cada do -125 % sobre o exercicio anterior. Desta cifra agregada, as empresas dedicadas producin de cine, vdeo e televisin son as que xeran un maior volume de beneficios antes de impostos, con 1,6 millns de euros, seguidas en importancia relativa, anda que a unha certa distancia, pola

101

prestacin de servizos auxiliares (sonorizacin, dobraxe, iluminacin, aluguer de equipos, casting, escenografa etc.), que proporcionan case 0,78 millns de euros de beneficio contable. A emisin de televisin vn sendo en todos os anos estudados deficitaria en termos contables, tanto na sa vertente local como na autonmica, como consecuencia fundamentalmente do dficit da TVG. Pero a chegada das novas canles autonmicas da man da TDT e os servizos de televisin do operador de cable abren novas posibilidades e axudan parcialmente a compensar as perdas avultadas da canle autonmica. Finalmente, a distribucin e a exhibicin incorren neste exercicio en perdas (-0,26 millns), pero chama a atencin que estas cifras negativas proveen non tanto da parte de exhibicin de cine como da distribucin de cine e vdeo. Inmersos nunha conxuntura econmica adversa, cunha reducin importante nos presupostos das Administracins e das canles pblicas de televisin, un menor investimento na publicidade televisiva e unha cada da actividade de producin que leva parella un descenso na demanda de servizos auxiliares, evidente a contraccin dos resultados contables das empresas que operan na industria audiovisual galega.
Grfico 66. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas do audiovisual galego. 2005-2009
0 2005 2006 2007 2008 2009 -20.000.000 -40.000.000 -60.000.000 -80.000.000 -100.000.000 -120.000.000

Grfico 67. Evolucin do resultado antes de impostos sen a TVG das empresas do audiovisual galego. 2005-2009
6.000.000 5.000.000

-70.789.432

-73.474.988

-97.150.236

4.000.000

-79.407.526

-110.625.934

4.531.856

3.000.000 2.000.000 1.000.000 0

1.565.635

5.064.542

-2.000.000

O capital social medio actual destas empresas ascende a case 600 000 euros, significativamente maior que os 167 000 que tian por termo medio no momento da constitucin. Isto consecuencia dun proceso de capitalizacin, da man da necesidade de incrementar os investimentos en equipamentos para estas empresas e a necesidade de ter un apoio para a asuncin de proxectos de maior calado. Deixando fra da anlise o ano 2009, para o que non se conta cos datos de activo total e fondos propios das principais empresas, factor que desvirta a media cara a valores menores, si se aprecia entre 2005 e 2008 unha leve cada para os activos totais e un ascenso de maior intensidade para os fondos propios. O resultado medio por empresa presenta valores negativos en todos os exercicios analizados e alcanza o seu mximo en 2008 cun valor de -514 553,18 euros. Pero se desta cifra global se descontan as avultadas perdas da Televisin de Galicia, o resultado por compaa muda de signo e adopta valores positivos (en 2009 as perdas por empresa sen TVG ascenden a -4389 euros, pero faltan datos do resultado de

102

-856.236

-1.000.000

2005

2006

2007

2008

3.429.066

2009

varias das grandes empresas do sector, de maneira que este dato carece de representatividade).
Tboa 45. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas galegas do audiovisual. 2005-2009
2005 Activo total medio Fondos propios medios Resultado por empresa Resultado por empresa sen TVG Rendibilidade media 2006 2007 4.196.080,98 1.513.907,30 -378.144,32 24.219 0,13% 2008 4.180.859,11 1.705.467,06 -514.553,18 16.010 -3,88% 2009 1.492.939,74 629.553,96 -493.168,71 -4.389 -4,29%

4.299.840,68 4.230.038,12 595.928,69 -445.216,55 9.909 -7,33% 794.310,83 -390.835,04 24.224 0,96%

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

A rendibilidade econmica oscila no intervalo 2005-2009 entre os valores de -7,33 % e -4,29 %, e presenta o ndice mis elevado en 2006, co 0,96 %, e o mnimo en 2005, co -7,33 %.

4.7.3 O emprego da industria audiovisual en Galicia

As actividades desenvolvidas pola industria audiovisual mantiveron en 2009 pouco mis de 2500 empregados equivalentes a tempo total. Ademais, isto supn un incremento do 2,14 % sobre o ano anterior e de mis do 50 % desde o inicio da dcada. Se deste total se reduce o cadro da Televisin de Galicia, as cifras resultantes roldan os 1800 empregados. Anda que a canle autonmica incrementou de xeito importante o nmero de empregados, isto foi por unha sentenza que obrigou a empresa a incorporar como traballadores propios a persoas que vian traballando desde hai anos desde produtoras galegas para a TVG. Por iso, anda que existe un importante crecemento no volume de traballadores da televisin autonmica en 2008, a variacin global dos empregados do audiovisual galego non se incrementou do mesmo xeito.
Tboa 46. Evolucin do emprego das empresas galegas do audiovisual. 2005-2009
2005 Emprego total Emprego total sen TVG Cadro medio Cadro medio sen TVG 2.035,29 1.548,29 14,23 10,90 2006 2.387 1.733,28 14,92 10,90 2007 2.337 1.661,88 13,43 9,61 2008 2.474 1.775,55 14,47 10,44 2009 2.516 1.808,41 13,60 9,83

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Anda que a tendencia do emprego audiovisual galego mis ou menos crecente ao longo do perodo 2000-2009 houbo anos nos que se deron leves descensos nesta variable, como en 2001, 2004 ou 2007. Pola contra, hai outros nos que se experimentaron importantes crecementos, como son 2003 ou 2006. Cabe comentar que se trata dun sector no que o ndice de temporalidade no emprego elevado, dado

103

que est moi vinculado s producins, que teen un arranque e un final claramente definidos. Pero tamn hai que dicir que, pese s cifras antes expostas, que fan referencia a traballadores equivalentes a tempo completo, o movemento de contratacins laborais deste sector moi elevado, sobre todo nas producins de ficcin (cine e series de TV, fundamentalmente) ou nas actividades de dobraxe.
Grfico 68. Distribucin do emprego no audiovisual galego segundo a actividade principal. 2009
TV local Animacin Distrib. 2% 7% 7% Dobraxe e son 4% Exhibidora 7% TV auton. ou estatal 35% Outros servizos aux. 5%

Grfico 69. Evolucin do volume de emprego das empresas do audiovisual galego. 2005-2009
3.000 2.500

2.000
1.500 1.000 500 0 2005 2006 2007 2008 2009

Produtora de cine, vdeo ou TV 33%

Emprego

Emprego sen TVG

Anda que nos ltimos anos a maior porcentaxe dos empregados se corresponda coas actividades de producin, tanto en equivalentes a tempo total como en canto s contratacins, en 2009 a televisin est a recuperar o seu papel como responsable en boa medida do emprego directo do sector, co 42 %. Anda as, a producin a segunda fase da cadea de valor que mis emprego xera, co 40 % dos traballadores do sector. Con pesos relativos menores estaran os servizos auxiliares (9 %) e a exhibicin cinematogrfica e a distribucin de cine e vdeo, co 9 %. Por outra banda, o 78 % das empresas das que se conta con dato de emprego ten menos de 10 traballadores e outro 10 % ten entre 10 e 24 empregados. Isto denota pouca estrutura para emprender proxectos dunha certa envergadura e obriga busca de socios e coprodutores para levalos a cabo. A crecente concentracin de empresas podera conducir nun futuro a que o sector audiovisual acadase un nivel de producin mis amplo e estable. Isto, en principio, significara que a man de obra se puidese especializar, accedese a mellores condicins laborais e vise aumentados os seus salarios. Por ltimo, como queira que o audiovisual depende en gran medida dunha forte divisin do traballo, dunha alta especializacin da sa man de obra, combinada cunha flexibilidade absoluta, esta industria precisa dun tipo de traballadores moi especial (e tamn moi vocacional).

104

Tboa 47. Grandes magnitudes do sector audiovisual en Galicia. 2009

Facturacin Total Animacin Asociacins e institucins Distribuidora de cine ou vdeo Dobraxe e sonorizacin Ensino Exhibidora de cine Outros servizos auxiliares Produtora de cine, vdeo ou TV TV autonmica ou estatal TV local 159.349.016 6.248.705 7.842.000 4.858.000 327.000 16.741.960 11.335.000 59.993.820 45.265.018 6.737.513 Resultado -97.154.236 -3.353.245 -549.000 167.000 6.000 290.000 789.000 1.571.009 -94.716.000 -1.359.000 Emprego 2.516 168 50 106 4 186 117 829 892 165 N. de empresas 409 22 32 11 16 21 26 48 190 9 34 Facturacin por empresa 675.208 446.336 871.333 441.636 163.500 797.236 343.485 526.262 6.466.431 269.501 Facturacin por empregado 63.324 37.306 156.840 45.830 81.750 90.011 96.880 72.377 50.746 40.833 Resultado por empresa -493.169 -304.840 -61.000 16.700 6.000 18.125 28.179 16.365 -23.679.000 -61.773 Resultado por empregado -38.608 -20.019 -10.980 1.575 1.500 1.559 6.744 1.895 -106.184 -8.236 Cadro medio das empresas 13,60 13,96 6,25 10,60 2,00 10,94 3,90 9,87 148,67 10,31

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade

Tboa 48. Grandes magnitudes do sector audiovisual en Galicia. 2005-2009

Facturacin Facturacin sen TVG Resultado Resultado sen TVG Emprego Emprego sen TVG Fondos propios medios Activo total medio Rendibilidade econmica 2005 149.015.230 127.254.245 -70.789.432 1.565.635 2.035 1.548 595.929 4.299.841 -7,33% 2006 167.732.922 144.660.436 -73.474.988 4.531.856 2.387 1.733 794.311 4.230.038 0,96% 2007 184.607.176 162.343.439 -79.407.526 5.064.542 2.337 1.662 1.513.907 4.196.081 0,13% 2008 182.188.998 162.331.998 -110.625.934 3.429.066 2.474 1.776 1.705.467 4.180.859 -3,88% 2009 159.349.016 145.022.016 -97.150.236 -856.236 2.516 1.808 629.554 1.492.940 -4,29%

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade

105

4.8 OS DATOS ECONMICOS DAS ACTIVIDADES RELACIONADAS COAS BIBLIOTECAS, MUSEOS, ARQUIVOS E O PATRIMONIO HISTRICO EN GALICIA
Neste captulo dedicado aos datos econmicos correspondentes s actividades relacionadas coas bibliotecas, arquivos, museos e xestin e conservacin do patrimonio na comunidade galega partindo dos datos do Rexistro Mercantil, recllense as reflexins xurdidas da anlise das cifras correspondentes aos axentes que desenvolven a sa actividade nas epgrafes do grupo 91 (Actividades de museos, Xestin de lugares e edificios histricos, Actividades de bibliotecas e Actividades de arquivos). Todos eles enmarcaranse no crculo de Core Arts e corresponden fase de comercializacin dentro da cadea produtiva das ICC. A dificultade deste grupo de actividades radica en que en moitos dos casos a xestin dos arquivos, museos, bibliotecas ou patrimonio de carcter pblico ou lvase a cabo a travs de fundacins ou asociacins culturais, o que dificulta a obtencin de datos econmicos e financeiros destas por non ter obriga de depositar as sas contas no Rexistro Mercantil, que constite a principal fonte de informacin para este traballo. As categoras de actividade empregadas no traballo son as que responden aos ttulos das epgrafes CNAE deste sector, dicir, Actividades de museos, Actividades de bibliotecas, Actividades de arquivos e Xestin de lugares e edificios histricos, ademais da de Asociacins e institucins relacionadas co sector.
Grfico 70. Distribucin das empresas galegas relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio segundo a actividade que desenvolven. 2009 Grfico 71. Distribucin provincial das empresas galegas nas actividades relacionadas cos museos, bibliotecas, arquivos e xestin do patrimonio. 2009

Xestin de lugares e edificios histricos 19%

Actividades de arquivos 13%

Actividades de bibliotecas 10%

Pontevedra 29%

Asociacins e institucins 37%

Actividades de museos 21%

A Corua 63% Ourense 8%

A partir da explotacin estatstica da base de datos, en Galicia haba no ano 2009 un nmero aproximado de 33 empresas que desenvolvan a sa actividade nestas ramas O resto, ata 52 (que o nmero de axentes que integran a base de datos elaborada ad hoc para o proxecto) seran asociacins e institucins, o que reafirma a importancia que estas figuras teen no sector e a forte presenza pblica. Destes axentes (neste caso a anlise desenvolverase inclundo as figuras de carcter non mercantil), o 21 % dedcase a labores relacionados cos museos (xestin, conservacin, adquisicin de obras etc.), o 19 %, xestin de lugares e edificios
106

histricos, o 13 %, a actividades de arquivos (catalogacin, dixitalizacin, documentacin etc.), o 10 %, a bibliotecas (catalogacin, clasificacin, xestin etc.) e o 37 % restante corresponde a asociacins e institucins do sector, xeralmente de carcter cultural ou que se dedican prestacin deste tipo de servizos ou ostentan a titularidade dalgns destes espazos. Anda que non estn categorizadas as empresas que poden prestar servizos de apoio a estes labores, o certo que moitos dos axentes includos nos grupos anteriores desenvolven actividades que poderan ser consideradas como auxiliares s de bibliotecas, arquivos, museos ou xestin do patrimonio, como poderan ser as de catalogacin, dixitalizacin, adquisicin de obras, restauracin etc. Pero as poucas empresas localizadas que operan baixo estes cdigos fan pensar na idoneidade de consideralas dentro da actividade principal e non das secundarias. A continuacin exponse mis polo mido a situacin das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio en Galicia desde o punto de vista econmico.
Tboa 49. Principais magnitudes das empresas galegas das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio. 2006 e 2009
Facturacin 2006 Total Actividades de arquivos Actividades de bibliotecas Actividades de museos Asociacins e institucins Xestin de lugares e edificios histricos 20.382.000 505.000 913.000 955.000 63.000 17.946.000 2009 33.953.000 293.000 1.541.000 1.763.000 5.825.000 24.531.000 Empregados 2006 Total Actividades de arquivos Actividades de bibliotecas Actividades de museos Asociacins e institucins Xestin de lugares e edificios histricos 119 8 37 15 1 58 2009 157 8 57 18 0 74 % crec 31,93% 0,00% 54,05% 20,00% -100,00% 27,59% 2006 42 7 4 16 7 8 % crec 66,58% -41,98% 68,78% 84,61% 9146,03% 36,69% 2006 -1.474.539 -253 92.534 221.007 -1.000 -1.786.826 Resultado 2009 -1.330.000 36.000 45.000 -1.718.000 52.000 255.000 N. axentes 2009 52 9 7 18 7 11 % crec 23,81% 28,57% 75,00% 12,50% 0,00% 37,50% -114,27% -51,37% -877,35% % crec -9,80%

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

E como xa se vn facendo neste traballo para outros sectores das ICC galegas, e co obxecto de non ter que rexeitar os axentes dos que, a pesar de ter datos para 2008, anda non estean dispoibles en 2009, optouse por asignar o mesmo valor para a facturacin e o emprego que no ano anterior, considerando que o crecemento destas variables nulo34.

34

En total son oito as empresas con datos estimados para a facturacin e o emprego no ano 2009.

107

Como xa vn sendo habitual nas ICC galegas, e neste caso con maior peso do acostumado, a provincia da Corua resulta ser a localizacin escollida pola maiora das empresas das actividades relacionadas cos museos, arquivos, bibliotecas e patrimonio (co 63 %), mentres que Pontevedra acolle o 29 % e Ourense, o 8 % restante. En Lugo non se detectou ningunha empresa que ofreza servizos nestas epgrafes. Santiago de Compostela, A Corua e Vigo son as cidades onde a presenza destas empresas maior. O ano medio de constitucin destes axentes 1999, o que permite conclur unha maior antigidade na prestacin destes servizos que na maior parte das ICC en Galicia. O incremento no nmero de empresas para o intervalo 2006-2009 foi do 11,62 %.

4.8.1 O volume de negocio das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio en Galicia
A actividade empresarial vinculada aos museos, arquivos, bibliotecas e a xestin e recuperacin do patrimonio xerou en 2009 un volume de negocio total de 34,5 millns de euros na sa vertente privada, o que representa unha variacin do 23,05 % con respecto a 2008. Anda non contando con moita informacin sobre as empresas da mostra antes de 2006, parece poder apreciarse unha suave tendencia ascendente, a pesar de haber unha pequena cada en 2008 que se recupera ao ano seguinte cunha certa variacin positiva sobre as cifras do exercicio anterior, pero de menor magnitude con respecto a 2007.
Tboa 50. Evolucin da facturacin das empresas das actividades relacionadas con museos, bibliotecas, arquivos e xestin do patrimonio en Galicia. 2005-2009
2006 Facturacin total Facturacin por empregado Facturacin por empresa 20.860.000 110.000,00 860.292 2007 33.468.883 170.983,61 1.327.195 2008 28.044.000 257.452,95 1.102.400 2009 34.509.000 203.217,39 1.308.654

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

O certo que estas actividades, que como se comentou anteriormente estn moi vinculadas s contribucins da Administracin, xa sexa de tipo local, autonmico ou estatal, poden ser unhas das que mis estean a sufrir as consecuencias dos recortes dos presupostos e a menor asignacin de partidas orzamentarias a este tipo de actividades. Cando se procede distribucin da facturacin de acordo coa actividade principal desenvolvida por cada axente (e atendendo s clasificacin estritamente por actividade), resulta que a que capaz de xerar un maior volume de negocio a das Actividades de museos, co 5 %, anda que unha moi boa parte do seu negocio vn recollido na categora de Asociacins e institucins por ser levado a cabo desde fundacins, asociacins e incluso sociedades mercants de carcter autnomo pero dependentes da Administracin. As Actividades de bibliotecas seran a seguinte

108

categora con maior peso relativo, co 4 %. E xa por ltimo estaran as Actividades de museos e a Xestin de lugares e edificios histricos, co 1 % cada unha delas. O certo que este ltimo tipo de servizo prestado na maior parte das ocasins por institucins dependentes das Administracins pblicas (concellos, deputacins, Xunta de Galicia ou Goberno central, segundo sexa o caso). Nel poderan clasificarse algunhas das asociacins ou institucins da mostra que agora estn na outra categora da base de datos, o que en calquera caso pon o acento sobre a riqueza do patrimonio histrico galego e a sa capacidade para xerar valor engadido.
Grfico 72. Evolucin da facturacin das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio en Galicia. 2009
40.000.000

Grfico 73. Distribucin do peso das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio en Galicia. 2009
Xestin de lugares e edificios histricos 1% Activ. de arquivos 1% Activ. de bibliotecas 4% Activ. de museos 5%

35.000.000
25.000.000

33.468.883

20.000.000
10.000.000

28.044.000

34.509.000

30.000.000

5.000.000 0

2006

20.860.000

15.000.000

Asociacin se institucins do sector 89%

2007

2008

2009

Pero o grupo denominado como Asociacins e institucins relacionadas co sector (que incle a asociacins profesionais ou empresariais, fundacins de carcter cultural e asociacins que xestionan recursos culturais, esencialmente), que supn o 89 % da facturacin total, sera o que adquire un maior peso relativo, anda que presenta un carcter horizontal que toca a todas e cada unha das actividades das outras categoras (xa que a clasificacin neste caso respondera mis ao tipo de axente e non tanto actividade desenvolvida). A facturacin por empregado e por empresa destas actividades mostra unhas variacins interanuais que non sempre coinciden no signo coas da facturacin total. De feito, a facturacin por empresa alcanza o seu mximo, no perodo 2006-2009, no ano 2007, mentres que a facturacin por empregado ten o punto de inflexin en 2008 e a facturacin global presenta o maior valor do intervalo en 2009.

4.8.2 O resultado de explotacin das empresas galegas das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio
O resultado antes de impostos das empresas galegas dedicadas s actividades relacionadas cos museos, bibliotecas, arquivos e xestin do patrimonio foi no exercicio 2009 de -1,4 millns de euros, o que representa unha variacin do -49 % con respecto a 2008 e d continuidade ao descenso operado no exercicio anterior. Estas cifras de beneficio agregado ofrecen un valor medio por empresa de -74 300 euros, bastante por riba en valor absoluto do obtido para 2008 e tamn de signo

109

negativo. O valor do resultado por empregado segue a mesma tendencia que as outras das variables e contina nun proceso de empeoramento progresivo que se vn dando para todas elas desde 2007.
Tboa 51. Evolucin do resultado antes de impostos das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio. 2006-2009
2006 Resultado total antes de impostos Resultado por empregado Resultado por empresa -1.506.385 -12.347,42 -65.494,99 2007 321.262 2.471,25 12.552,59 2008 -948.000 -6.869,57 -40.038,46 2009 -1.412.000 -8.825,00 -74.315,79

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Estes valores negativos estn desvirtuados polas perdas da Fundacin Museo do Mar de Vigo e, de feito, de non ser consideradas estas, o resultado global antes de impostos para o sector sera de 215 000 euros. Tanto as, que as actividades de Xestin de lugares e edificios histricos, bibliotecas e arquivos son capaces de xerar beneficios en 2009.
Grfico 74. Evolucin do resultado antes de impostos dentro das actividades galegas relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio 2005-2009
700.000

200.000 -300.000 -800.000 -1.300.000

-1.800.000 2006

321.262

-1.506.385

2007

2008

-948.000

2009

Novamente convn facer unha lectura destes datos sen deixar de lado a complicada situacin econmica pola que estn a pasar as empresas na actualidade e a cada do consumo das familias, a mudanza dos hbitos culturais, as novas tecnoloxas, circunstancias que provocan unha diminucin dos ingresos das empresas. O capital social destas empresas no ano 2009 era, en termos medios, de 124 700 euros, cifra elevada debido ao efecto que as cifras do Museo do Mar exercen na subida da media do sector.
Tboa 52. Evolucin das principais variables financeiras das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio. 2006-2009
2006 Fondos propios medios Resultado por empresa Activo total medio Rendibilidade econmica 53.448 -65.495 107.796 19,76% 2007 150.819 12.553 2.774.068 8,73% 2008 1.435.838 -40.038 2.786.319 3,65% 2009 1.474.750 -74.316 2.860.036 -6,42%

110

-1.412.000

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Os fondos propios medios e o activo total medio para estes axentes que conforman a base de datos deste sector crecen no intervalo 2006-2009 un 39,52 e un 37,02 %, respectivamente, e marcan os seus mximos no final do perodo estudado. Pola contra, o resultado medio chegou ao seu punto de inflexin en 2007 e desde a iniciou un importante descenso. Estas evolucins levan a unha progresiva deterioracin na rendibilidade econmica, que pasa do 19,76 % en 2006 ao -6,42 % en 2009.

4.8.3 O emprego galego das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio
As actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio en Galicia xeraron en 2009 arredor de 160 postos de traballo equivalentes a tempo completo, o que representa un crecemento do 15,94 % sobre o ano anterior. Trtase da primeira das tres variables principais para este sector (facturacin, resultado e emprego), que mostra unha tendencia continua (neste caso crecente) nestes catro anos.
Tboa 53. Evolucin do volume de emprego das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio en Galicia. 2005-2009
2006 Emprego total Cadro medio 122 7,44 2007 130 7,06 2008 138 7,11 2009 160 8,26

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

As pois, e como poen de relevo os datos recollidos na tboa anterior, a tendencia do emprego nas actividades que xiran arredor da xestin dos museos, arquivos, bibliotecas e patrimonio en Galicia crecente nos ltimos catro anos, posto que pasa de 122 traballadores no ano 2006 a 160 en 2009. Isto supn unha taxa de crecemento do 31,14 % nese intervalo (10 % interanual).
Grfico 75. Evolucin do emprego das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio en Galicia. 2006-2009
180

Grfico 76. Distribucin do peso das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio en Galicia. 2009
Xestin de lugares e edificios histricos 7%

160 120
100

130

80

138

160

140

Activ. de arquivos 5%

122

60

40 20 0

Asoc. e instituc. 45%

Activ. de biblioteca s 35%

2006

2007

2008

2009

Activ. de museos 8%

111

Ao contrario do que podera pasar noutros sectores como o audiovisual, a msica ou as artes escnicas, que desenvolven as sas actividades moi da man do desenvolvemento de proxectos concretos, no caso das relacionadas coas bibliotecas, arquivos, museos e patrimonio o emprego gozara dunha certa estabilidade ao longo do ano, ao non estar tan suxeito temporalidade nin a execucins determinadas polo prazo. No que fai referencia distribucin do peso relativo no emprego total segundo a actividade desenvolvida pola empresa, en 2009 a rama que alcanza unha maior participacin no total do emprego , tal e como aconteca coa facturacin, a correspondente s asociacins e institucins relacionadas co sector, co 45 % dos traballadores do sector. Seguen en orde de importancia as Actividades de bibliotecas, co 35 % do emprego, e as Actividades de museos, co 8 %. Deseguido ofrcense das tboas coas principais magnitudes das empresas que desenvolven actividades arredor dos museos, bibliotecas, arquivos e xestin de patrimonio e edificios histricos.

112

Tboa 54. Principais magnitudes das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio en Galicia. 2009
Facturacin Total Actividades de arquivos Actividades de bibliotecas Actividades de museos Asociacins e institucins Xestin de lugares e edificios histricos 34.025.000 293.000 1.497.000 1.626.000 30.248.000 361.000 Resultado -1.412.000 36.000 45.000 -135.000 -1.445.000 87.000 Emprego 157 8 55 12 71 11 N. de empresas 52 7 5 11 19 10 Facturacin Facturacin por por empresa empregado 1.308.653,85 58.600,00 499.000,00 180.666,67 6.049.600,00 90.250,00 32.818,18 216.719,75 36.625,00 27.218,18 135.500,00 Resultado por empresa -74.315,79 12.000,00 15.000,00 -22.500,00 -361.250,00 29.000,00 7.909,09 3,67 Resultado por empregado -8.993,63 4.500,00 818,18 -11.250,00 Cadro medio das empresas 8,26 2,00 27,50 1,71

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Tboa 55. Principais magnitudes das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio en Galicia. 2005-2009 2005 Facturacin total Resultado total Emprego total Fondos propios medios Activo total medio Rendibilidade econmica media
770.000 255.996 7 53.448 107.796 19,76%

2006
20.860.000 -1.506.385 122 150.819 2.774.068 8,73%

2007
33.468.883 321.262 130 1.435.838 2.786.319 3,65%

2008
28.044.000 -948.000 138 1.474.750 2.860.036 -6,42%

2009
34.509.000 -1.412.000 160 2.165.850 4.098.100 -20,58%

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

113

4.9 OS DATOS ECONMICOS DAS EMPRESAS GALEGAS DE DESEO

Para o estudo dos datos das empresas dedicadas ao deseo, a seleccin dos cdigos de actividade considerados non foi fcil, por formar parte estes labores de industrias tan dispares como poden ser a xoiera, o txtil, as artes grficas, o audiovisual, as TIC ou a fabricacin de produtos. A base de datos confeccionada ad hoc para levar a cabo a anlise includa neste documento conta fundamentalmente con empresas de deseo grfico, mis especializadas ou polo menos mis facilmente identificables, por estar moitas das outras facetas do deseo incorporadas en empresas dedicadas producin industrial, sen contar con razn social propia ou nas que estes labores de deseo non constiten unha parte significativa do total da sa facturacin. Pero non por iso se pode conclur que Galicia non conta con empresas dedicadas ao deseo de tipo industrial. De feito, nos ltimos anos estanse a constitur compaas especializadas en deseo de roupa ou complementos fundamentalmente, pero tamn de xoias e outros produtos. As categoras de actividade consideradas para a clasificacin dos axentes neste sector seran as de Deseo grfico, Actividades de deseo especializado, Ensino relacionado co deseo e Asociacins e Institucins relacionadas co sector. Como vn recollido na tboa que se achega ao final deste apartado, Galicia contaba en 2009 cun mnimo de 88 axentes dedicados a tarefas de deseo ou nas que este representa a maior parte da sa facturacin, o que supn un incremento do 23,19 % no tecido empresarial sobre o ano 2006.
Grfico 77. Distribucin dos axentes galegos de deseo segundo a actividade que desenvolven. 2009
Ensino 1% Asociac. e instituc. 1%
Activ. de deseo espec. 30%
Pontev. 28%
A Corua 55% Ourense 8%

Grfico 78. Distribucin provincial dos axentes galegos do eido do deseo. 2009

Deseo grfico 68%

Lugo 9%

Atendendo clasificacin dos axentes dedicados a temas de deseo segundo a sa actividade principal, advrtese que o peso relativo mis importante corresponde aos labores de deseo grfico, que incle a aquelas empresas que se encargan do deseo da imaxe corporativa, o deseo web, a maquetacin etc., e que representa o 68 % do tecido empresarial sectorial. Pola contra, as actividades de deseo especializado (categora que d acubillo a profesionais e empresas de animacin, txtil, xoias, produtos etc.) supoen o 30 % das empresas de deseo. Importancias pouco

114

representativas teran os axentes dedicados ao ensino no eido do deseo ou as asociacins e institucins relacionadas. No tocante localizacin dos integrantes da mostra, a provincia da Corua acolle o 55 % dos axentes e Pontevedra, o 28 %. Lugo e Ourense, con presenzas menos significativas, supoen o 8 e o 9 %, respectivamente. As empresas de deseo grfico estn mis dispersas ao longo da xeografa galega, con presenza en ncleos de poboacin mis pequenos. No caso do deseo especializado, este parece estar mis relacionado coa actividade industrial ou produtiva e ten maior presenza en zonas como Vigo, Santiago ou A Corua, pero tamn Fene, Arteixo ou Mos. A data media de constitucin destes axentes o ano 2003. Convn comentar que mis de vinte das empresas da mostra son de 2009 ou posteriores, o que indica unha importante incorporacin de empresas de nova creacin ao tecido do sector. Por outra banda, a taxa de variacin no tocante ao nmero de axentes entre 2006 e 2008 foi do 25 %. A continuacin exponse mis polo mido a situacin das actividades de deseo en Galicia desde o punto de vista econmico.
Tboa 56. Principais magnitudes das empresas galegas de deseo. 2006 e 2009
Subsector Total Activ. de deseo especializado Asociacins e institucins Deseo grfico Ensino relacionado Subsector 2006 Total Activ. de deseo especializado Asociacins e institucins Deseo grfico Ensino relacionado 138 44 94 n.d. Facturacin 2006 2.925.000 8.914.001 n.d. 2009 % crec 2006 88.000 226.253 n.d. % crec 90,58% 311,36% -12,77% 2006 73 23 1 48 1 Resultado 2009 % crec 7544,49% 70,61%

11.839.001 41.508.000 250,60% 314.253 24.023.000 30.906.000 956,62% 10.602.000 n.d. Empregados 2009 263 181 82 n.d. 18,94% 386.000 n.d. N. axentes 2009 89 27 1 60 1

23.637.000 26760,23%

% crec 21,92% 17,39% 0,00% 25,00% 0,00%

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

De acordo coa metodoloxa do traballo, tal e como se vn facendo para outros sectores das ICC galegas, e co obxecto de non ter que rexeitar os axentes dos que, anda tendo datos para 2008, non tean dispoibles os de 2009, optouse por asignar o mesmo valor para a facturacin e o emprego que no ano anterior, considerando que o crecemento destas variables nulo35.

35

Finalmente estimronse os ingresos e o emprego de 28 axentes para o exercicio 2009 a partir dos datos do ano anterior.

115

4.9.1 O volume de negocio das empresas de deseo en Galicia

As actividades de deseo xeraron en Galicia en 2009 un volume de negocio total de 41,3 millns de euros. Como se aprecia na tboa que se achega, a tendencia global da facturacin das actividades de deseo en Galicia no perodo 2006-2009 crecente e pasa de 11,6 millns de euros en 2006 a 413 en 2009. A taxa de variacin da facturacin neste perodo elvase ao 254 %, cun valor de 217 % en 2008-2009. Este salto no volume de negocio est moi relacionado cunha empresa do Grupo Inditex dedicada ao deseo de roupa que se constituu no ano 2009, polo que nos anos anteriores non computaba ingresos (que con toda seguridade ata entn estaran includos noutra empresa do grupo onde a importancia relativa destas actividades non sera maioritaria no volume total de ingresos).
Tboa 57. Evolucin da facturacin das empresas de deseo en Galicia. 2006-2009
2006 Facturacin total Facturacin por empregado Facturacin por empresa 11.667.001 86.422,23 197.745,78 2007 12.617.250 94.158,58 221.355,26 2008 13.018.000 104.983,87 245.622,64 2009 41.313.000 158.287,36 724.789,47

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Por outra banda, cabe comentar como a categora de deseo grfico presenta un crecemento continuado ao longo destes catro anos, mentres que a de deseo especializado, anda seguindo unha lia ascendente, presentan certos altibaixos. Convn subliar a preocupacin cada vez maior das empresas polos temas de deseo, tanto no referente aos seus produtos como na sa imaxe fronte a terceiros.
Grfico 79. Evolucin da facturacin empresas de deseo en Galicia. 2006-2009
45.000.000

das

Grfico 80. Distribucin do peso das actividades de deseo en Galicia. 2009

40.000.000
30.000.000 25.000.000

20.000.000 15.000.000
10.000.000 5.000.000 0

11.667.001

12.617.250

13.018.000

41.313.000

35.000.000

Deseo grfico 25,54% Activ. de deseo especializ. 74,46%

2006

2007

2008

2009

En canto distribucin da facturacin de acordo coa actividade principal desenvolvida por cada axente, resulta que a de Actividades de deseo especializado a que adquire en 2009 unha maior importancia, cun 74 %, debido fundamentalmente ao peso que a empresa de deseo de roupa do Grupo Inditex ten. De feito, en 2008 esta categora representaba un cuarto do volume de ingresos do sector, o que supn

116

triplicar o seu peso relativo nun ano. Polo tanto, o deseo grfico supn un 26 % dos ingresos totais do sector do deseo en Galicia no ano 2009. E tal como vn acontecendo coa facturacin total, a facturacin por empresa e por empregado tamn segue unha evolucin claramente crecente. A facturacin media por empresa mostra un aumento mis pronunciado no intervalo 2008-2009 que o que experimenta a facturacin por empregado, por ser o incremento anual no nmero de traballadores superior ao do nmero de empresas e, en calquera caso, a variacin nos ingresos moi superior das outras das variables.

4.9.2 O resultado de explotacin das empresas galegas de deseo

O resultado antes de impostos das empresas galegas dedicadas ao deseo foi no exercicio 2009 de 24 millns de euros, o que representa un crecemento de mis do 4600 % con respecto a 2008 e confirma o bo momento do sector, que, anda sen considerar os datos da empresa do Grupo Inditex, mostra resultados positivos.
Tboa 58. Evolucin do resultado antes de impostos do deseo en Galicia. 2006-2009
2006 Resultado total antes de impostos Resultado por empregado Resultado por empresa 314.253 1.579,51 3.614,13 2007 419.609 2.944,85 7.046,60 2008 501.000 4.096,77 9.584,91 2009 24.023.000 92.068,97 858.214,29

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Estas cifras de beneficio agregado ofrecen un valor medio por empresa de 0,858 millns de euros, bastante por riba en valor absoluto do obtido para 2008. Idntica conclusin se podera extraer do valor do beneficio por empregado, que ascende en 2009 a 92 070 euros. Anda obviando os valores da empresa Zara Diseo, as tres variables relacionadas co resultado seguen unha tendencia crecente no perodo 20062009.
Grfico 81. Evolucin do beneficio antes de impostos das empresas de deseo en Galicia. 2006-2009
45.000.000

Grfico 82. Distribucin do beneficio das empresas de deseo en Galicia segundo a actividade principal. 2009
Deseo grfico 2%

40.000.000
30.000.000 25.000.000

20.000.000 15.000.000
10.000.000 5.000.000 0

11.667.001

12.617.250

13.018.000

41.313.000

35.000.000

2006

2007

2008

2009

Activ. de deseo especial. 98%

En canto distribucin do beneficio para cada unha das das categoras de actividade consideradas, en 2009 as actividades de deseo especializado eran

117

responsables do 98 % do beneficio xerado neste sector, fronte a un 2 % do deseo grfico. Paga a pena a consideracin do peso de cada unha das ramas de actividade no resultado total en 2006 e a comparacin co do ano 2009, por inverterse os pesos (en 2006 era o deseo grfico a categora con maior cota, cun 59 %).
Tboa 59. Evolucin das principais variables financeiras do deseo en Galicia. 2006-2009
2006 Fondos propios medios Activo total medio Resultado por empresa Rendibilidade econmica 60.514 199.465 3.614,13 5,64% 2007 38.713 181.874 7.046,60 4,59% 2008 50.547 198.167 9.584,91 1,01% 2009 89.065 1.222.710 858.214,29 4,85%

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

De acordo cos datos recollidos na tboa anterior, tanto os fondos propios como o activo total ou o resultado por empresa experimentaron un incremento no perodo 2006-2009, fundamentalmente no que respecta ao beneficio por empresa. Esta evolucin favorable dos ndices econmicos das empresas galegas do sector do deseo trae consigo un incremento da rendibilidade, que pasa do 1,01 % en 2008 ao 4,85 % en 2009. En calquera caso, este ndice via mostrando unha certa deterioracin desde 2006, ata o punto de que en 2008 alcanza o seu mnimo para o intervalo estudado. O capital social no momento da constitucin destas empresas e o que teen en 2009 apenas presenta variacin, pois pasa de 14 550 ao inicio a 17 650 en 2009. Isto permite conclur, por unha parte, o elevado capital social medio destas empresas, superior ao da maiora dos sectores das ICC galegas e, por outra, os poucos movementos no capital e as reservas destas compaas.

4.9.3 O emprego das empresas galegas de deseo

As empresas galegas dedicadas ao deseo xeraron en 2009 arredor de 260 empregos en equivalente a tempo completo, o que supn mis que duplicar a cifra de traballadores do ano anterior.
Tboa 60. Evolucin do volume de emprego das actividades de deseo en Galicia. 2006-2009
2006 Emprego total Cadro medio 135 2,81 2007 134 2,98 2008 124 2,95 2009 261 5,44

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Como se ve nos datos recollidos nesta tboa, a tendencia do emprego nas actividades relacionadas co deseo en Galicia crecente nos ltimos catro anos e pasa de 135 traballadores no ano 2006 a 261 en 2009. Isto supn unha taxa de crecemento do 95 % nese intervalo (30 % interanual). Non obstante, como ocorre coas variables ata agora tratadas, o crecemento mis forte o que se d no perodo

118

2008-2009 da man da incorporacin da empresa de deseo do grupo Inditex mostra, anda que neste caso a magnitude do incremento menor.
Grfico 83. Evolucin do emprego nas empresas de deseo en Galicia. 2006-2009
300 250
261

Grfico 84. Distribucin do peso do emprego nas actividades de deseo en Galicia. 2009

200
150

Deseo grfico 31%

Activ. de deseo especializ. 69%

135

134

100 50

0 2006 2007 2008 2009

En canto distribucin do peso relativo no emprego total segundo a clasificacin das actividades desenvolvidas pola empresa, en 2009 a rama que alcanza unha maior participacin no total do emprego , tal e como aconteca coa facturacin ou o resultado, a de actividades de deseo especializado, co 69 % do total, co 31 % restante para o deseo grfico. Non se dispn de datos econmicos relacionados co ensino nestes campos. Ao contrario do que podera pasar noutros sectores, e tal e como ocorre en actividades como arquivos, museos, bibliotecas ou patrimonio, fotografa, radio ou edicin e artes grficas, no caso das actividades de deseo o emprego gozara dunha certa estabilidade ao longo do ano, ao non estar tan suxeito estacionalidade nin a execucins determinadas polo prazo (mis al da entrega do traballo ao cliente). A continuacin presntanse das tboas coas principais magnitudes das empresas que desenvolven actividades relacionadas co deseo en Galicia.

124

119

Tboa 61. Principais magnitudes das actividades de deseo en Galicia. 2009

Facturacin Total Actividades de deseo especializado Asociacins e institucins Deseo grfico Ensino relacionado co deseo 41.313.000 30.906.000 10.407.000 n.d. Resultado 24.030.000 23.637.000 393.000 n.d. Emprego 261 181 80 n.d. N. de empresas 88 27 1 59 1 Facturacin por empresa 724.789,47 1.717.000 266.846,15 n.d. Facturacin por Resultado por Resultado por Cadro medio empregado empresa empregado das empresas 158.287,36 170.751,38 130.087,50 n.d. 858.214,29 1.477.312,50 32.750,00 n.d. 92.068,97 130.591,16 4.912,50 n.d. 5,44 10,65 2,58 n.d.

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Tboa 62. Principais magnitudes das actividades relacionadas co deseo en Galicia. 2006-2009 2006 Facturacin total Resultado total Emprego total Fondos propios medios Activo total medio Rendibilidade econmica media
Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

2007
12.617.250 419.609 134 38.713 181.874 4,59%

2008
13.018.000 501.000 124 50.547 198.167 1,01%

2009
41.313.000 24.023.000 261 89.065 1.222.710 4,85%

11.667.001 314.253 135 60.514 199.465 5,64%

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade

120

4.10 OS DATOS ECONMICOS DAS EMPRESAS GALEGAS DE FOTOGRAFA

A continuacin presntase o apartado correspondente rama de fotografa como parte integrante das ICC galegas, extrado da anlise da informacin extrada da base de datos confeccionada para este estudo a partir dunha busca por cdigos CNAE no Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade. Para o desenvolvemento da anlise exposta neste apartado as actividades seleccionadas responden ao cdigo de actividade 7420 correspondente a Fotografa, que se enmarcan no crculo de Core Arts e na fase de creacin. En total, son 485 as empresas incorporadas base de datos elaborada. O primeiro que chama a atencin o elevado nmero de empresarios individuais que conforman a mostra, de xeito que supoen o 67 % das empresas localizadas. O seguinte grupo con mis peso corresponde s sociedades mercants (S.L. e S.A.), co 26 % dos axentes. Con cotas pouco significativas estaran outras formas de personalidade xurdica, como sociedades civs, comunidades de bens ou sociedades cooperativas, que non chegan ao 2 % en ningn dos casos. Por outra parte, no ano 2006 haba 453 empresas, o que supn un incremento do 7,28 % para o perodo 2006-2009.
Grfico 85. Distribucin provincial das empresas de fotografa en Galicia. 2009

Pontev. 34%

A Corua 46%

Ourense 10%

Lugo 10%

A provincia da Corua resulta ser a localizacin escollida polo 46 % das empresas dedicadas fotografa, mentres que Pontevedra acolle o 34 %. Lugo e Ourense teen ambas pesos relativos do 10 %, anda que estas cotas de participacin no total do tecido empresarial do sector son superiores media das ICC galegas. Con respecto distribucin por concellos, Vigo acolle o 15,34 % dos establecementos galegos de fotografa, A Corua, o 13,1 %, Ourense, o 6,13 %, Santiago, o 5,11 %, Lugo, o 4,7 %, Ferrol, o 3,48 % e Pontevedra, o 3,27 %. Pero ademais desta presenza nas sete grandes cidades galegas, a maior parte dos concellos da comunidade conta con polo menos unha empresa de fotografa, o que implica unha moi elevada dispersin xeogrfica da mostra. En canto data media de constitucin destas empresas, o 2001 o ano medio de inicio de actividade, anda que convn poer o acento sobre a falta de dispoibilidade

121

deste dato para os empresarios mercants, polo que sera mis correcto dicir que 2001 , de media, o ano de inicio da actividade das compaas galegas de fotografa. A continuacin ofrcese un avance das principais magnitudes dos servizos fotogrficos en Galicia, nos anos 2006 e 2009.
Tboa 63. Principais magnitudes das empresas galegas de fotografa en Galicia. 2006 e 2009
Facturacin 2006 Total Asoc. e institucins Fotografa 27.032.339 27.032.339 2006 198 198 2009 13.894.000 13.894.000 Emprego Total Asoc. e institucins Fotografa 2009 220 220 % crec 11,11% 11,11% 2006 454 1 453 % crec -48,60% -48,60% 2006 -576.436 -576.436 Resultado 2009 -686.000 -686.000 N. axentes 2009 488 3 485 % crec 7,49% 200,00% 7,06% 19,01% % crec 19,01%

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Como se far posteriormente para outros sectores das ICC, para a estimacin do volume de negocio e do emprego dos servizos fotogrficos en Galicia, e partindo dos datos do Rexistro Mercantil facilitados pola Fundacin para o Fomento da Calidade, considerouse que para cada unha das empresas das que haba datos dispoibles para o ano 2008, pero anda non para 2009, tanto o volume de negocio como o emprego an ter un crecemento nulo. Trtase, polo tanto, dunha hiptese que permite establecer estimacins para o exercicio 2009 e non ter que rexeitar os axentes para os que anda non estn dispoibles os datos36.

4.10.1

O volume de negocio da fotografa en Galicia

A actividade empresarial vinculada fotografa xerou en 2009 un volume de negocio total de 13,9 millns de euros, o que representa unha cada do -7,9 % sobre o ano anterior.
Tboa 64. Evolucin da facturacin das empresas galegas de fotografa. 2005-2009
2006 Facturacin total Facturacin por empregado Facturacin por empresa 27.032.339 136.526,96 342.181,50 2007 24.925.977 134.735,01 289.836,94 2008 15.093.000 68.604,55 165.857,14 2009 13.894.000 63.154,55 146.252,63

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Anda que antes de 2006 os datos dispoibles carecen de significatividade estatstica por non dispoer de informacin tan completa, posible comprobar como os servizos de fotografa veen sufrindo unha importante deterioracin nos catro ltimos anos,
36

Os datos estimados para 2009 de facturacin e emprego para as empresas das que non se dispoa de datos ascenden a 18.

122

posiblemente a consecuencia da imparable substitucin da fotografa en formato tradicional pola dixital, que xa non precisa dos servizos de revelado para a sa visualizacin. A fotografa qumica ou tradicional precisaba dun revelado do negativo ou pelcula para poder ver a imaxe final. Isto obrigaba a maiora da xente a desprazarse tenda de fotografa para que lle revelasen o seu negativo. Pero a fotografa dixital inmediata, xa que permite ver os resultados obtidos sobre unha pantalla, de xeito que cada toma pode visualizarse e despois conservarse ou eliminarse no caso de que non se considere correcta. Por outra banda, as facilidades no uso das cmaras compactas, na manipulacin e na almacenaxe, ademais da inmediatez da fotografa dixital, supuxeron o auxe da fotografa dixital en detrimento da qumica. En definitiva, a fotografa dixital permitiu a democratizacin da fotografa37. Por todo isto e, como non, pola actual conxuntura econmica que contrae o consumo en case todos os mercados de produtos e servizos e tende a darlle prioridade satisfaccin das necesidades mis inmediatas e pospoer as mis relacionadas co lecer, o descenso do volume de negocio destas empresas no intervalo 2006-2009 foi do 48,6 %. Tanto a facturacin media por empresa como a facturacin media por empregado veen ofrecendo unha tendencia similar comentada. De feito, a facturacin por traballador pasa de 0,14 millns de euros en 2006 a 0,063 en 2009. En paralelo, a facturacin por empresa redcese de 0,34 millns en 2006 a 0,15 en 2009. no caso da facturacin media na que a deterioracin para o intervalo estudado maior, porque a pesar de caer o volume de ingresos, continan a constiturse empresas dedicadas fotografa nestes ltimos anos, e porque a cada da facturacin mis rpida que a do emprego.
Grfico 86. Evolucin da facturacin das empresas galegas de fotografa. 2006-2009 Grfico 87. Evolucin da facturacin por empresa e da facturacin por empregado das empresas galegas de fotografa. 20062009
160.000
140.000

30.000.000

400.000
350.000

25.000.000
20.000.000

120.000
27.032.339

300.000
250.000

100.000
24.925.977

136.527

15.000.000

80.000
15.093.000 13.894.000

134.735

200.000
150.000

68.605

40.000

63.155
2009

10.000.000
5.000.000 0

60.000

100.000

20.000
0 2006 2007

50.000
0

2006

2007

2008

2009

2008

Facturacin por empregado

Facturacin por empresa

A facturacin por empregado, que d unha idea da produtividade dos traballadores desta rama de actividade, segue unha tendencia decrecente nos catro ltimos anos, ao pasar de case 0,14 millns de euros en 2006 a 0,08 millns en 2009. Esta
37

Poucas son as familias no mbito europeo que non dispoen dunha cmara dixital.

123

evolucin dos valores est relacionada co importante descenso no volume de facturacin das empresas ou cunha cada no volume de emprego de menor intensidade.

4.10.2 O resultado antes de impostos das empresas de fotografa en Galicia

O resultado global antes de impostos das empresas galegas de fotografa foi no exercicio 2009 de -0,69 millns de euros, o que representa unha cada do 104,18 % con respecto ao ano anterior e confirma o mal momento deste sector nos ltimos anos. Como xa se comentou no caso dos ingresos de explotacin, o sector galego da fotografa est vivindo nos ltimos anos unha contraccin da sa actividade, que se ve reflectida tamn nunha diminucin progresiva dos resultados antes de impostos. De feito, a cada no intervalo 2006-2009 dun -19 %. Estas cifras de beneficio agregado dan como media en 2009 unhas perdas de -3118 euros por empregado, que neste caso resulta manifestamente inferior aos correspondentes aos anos 2007 e incluso 2008, como se recolle na tboa que se achega.
Tboa 65. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas galegas de fotografa. 2006-2009
2006 Resultado antes de impostos Resultado por empregado Resultado por empresa -576.436 -2.911,29 -7.685,81 2007 -23.559 -127,35 -283,84 2008 -335.000 -1.522,73 -3.806,82 2009 -686.000 -3.118,18 -9.146,67

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

O resultado por empresa nos servizos fotogrficos evidencia nos catro ltimos anos unha importante deterioracin, ao pasar de case -7685 euros por traballador en 2006 a pouco menos de -9100 euros en 2009.
Grfico 88. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas galegas de fotografa. 2006-2009
0

Grfico 89. Evolucin do resultado por empresa e do resultado por empregado das empresas galegas de fotografa. 2006-2009
0 0 -1.000 -2.000 -3.000 -4.000 -5.000 -6.000 -7.000 -8.000 -9.000 -10.000

-23.559

-335.000

-576.436

-686.000

-2.911

-200.000

-1.000 -1.500 -2.000 -2.500 -3.000

-1.523

-100.000

2006

2007

2008

2009

-500

2006

2007

-127

2008

2009

-300.000
-400.000

-500.000 -600.000
-700.000

-3.500
Resultado por empregado

-800.000

Resultado por empresa

124

-3.118

Ademais, e como xa se advertiu no apartado anterior, faise necesaria unha lectura destes datos considerando a complicada situacin econmica pola que estn a pasar todas as empresas en Galicia e os efectos da fotografa dixital nestes negocios. Como se observa nos datos recollidos na tboa que se achega coas variables financeiras, a rendibilidade econmica das empresas dedicadas aos servizos fotogrficos pasa dun -11,02 % en 2006 a un -10,88 % en 2009. Anda que nos catro anos os valores deste ndice foron de signo negativo, o certo que variaron tanto nun sentido ascendente (en 2007) como descendente (en 2006 e 2008), o que dentro dunha traxectoria negativa supn un ritmo un tanto errtico.
Tboa 66. Evolucin das variables financeiras da fotografa en Galicia. 2006-2009

2006
Fondos propios medios Activo total medio Resultado por empresa Rendibilidade econmica media 38.403 409.236 -7.686 -11,02%

2007
34.480 353.871 -284 -16,86%

2008
20.474 181.000 -3.807 -8,58%

2009
16.756 187.463 -9.147 -10,88%

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Os fondos propios descenderon ao longo destes catro anos, pois pasaron de 38 400 euros en 2006 a 16 800 en 2009. Pero o activo total, que via mostrando variacins negativas desde 2006 e chegou a un valor de 181 000 en 2008, iniciou de novo unha senda ascendente en 2009, ao pasar a 187 500 euros. Convn facer un ltimo comentario sobre o capital social actual destas compaas (referido, claro est, s que adoptan a forma de sociedades mercants). No momento da sa constitucin o capital social medio destas empresas de 7180 euros. Pero os datos para 2009 ascenden xa a 22 630 euros, o que supn case triplicar o valor desta variable. O certo que non todo o incremento desta variable pode deberse a un proceso de capitalizacin no seo destas empresas, senn que parte desta diferenza pode vir tamn do feito de que algunhas delas levan moitos anos operando e no intre en que foron constitudas ese capital adquira unha certa dimensin.

4.10.3

O emprego na fotografa galega

Os servizos fotogrficos xeraron en Galicia no ano 2009 arredor de 220 empregos en equivalente a tempo completo, o que representa un estancamento sobre o ano anterior.
Tboa 67. Evolucin do emprego das empresas galegas de fotografa. 2006-2009
2006 Emprego total Cadro medio 198 3,05 2007 185 2,94 2008 220 3,01 2009 220 2,72

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

125

Como poen de relevo os datos recollidos na tboa anterior, a tendencia do emprego nos servizos fotogrficos en Galicia crecente entre 2006 e 2009, dado que pasa de 198 traballadores no ano 2006 a 220 en 2008 e 2009. Hai que considerar o elevado peso que os empresarios individuais, ao igual que outras formas de empresa como sociedades civs e comunidades de bens, tanto pola dificultade para acceder aos seus datos (por non ter a obriga de depositar as contas no Rexistro Mercantil, fonte fundamental de informacin para este estudo), como pola necesidade de considerar a eses traballadores por conta propia que neste sector constiten un colectivo con moita presenza.
Grfico 90. Evolucin do emprego equivalente a tempo completo nas empresas de fotografa de Galicia. 2006-2009
230 220

Grfico 91. Evolucin do cadro medio das empresas galegas de fotografa. 20062009
3,10 3,00 2,90

210 200

3,05

220

198

185

170 160
2006

2,60 2,50

2007

2008

2009

2006

2007

2008

2009

Contrariamente ao que ocorre con outras actividades dentro das ICC, a rama de fotografa presenta a priori un ndice de temporalidade no emprego inferior ao do resto das actividades consideradas por tratarse maioritariamente de persoal que atende os establecementos abertos ao pblico para a prestacin de servizos de revelado e/ou impresin, fotografa en estudio e reportaxes fotogrficas etc. Respecto ao cadro medio das empresas desta rama, permanece mis ou menos estable e rolda estes catro anos os tres traballadores por conta allea e equivalentes a tempo completo por empresa. Por ltimo, a tboa seguinte mostra as principais magnitudes dos servizos de fotografa entre os anos 2006 e 2009. Nela aprciase a tendencia decrecente de todas as variables desde 2006 e unha progresiva cada dos valores. Seguidamente recllense as principais magnitudes dos servizos fotogrficos en Galicia para o ano 2009. Neste caso ofrcese unha visin esttica dos servizos de fotografa para o ltimo ano dispoible.

126

2,72

180

2,70

2,94

190

220

3,01

2,80

Tboa 68. Principais magnitudes das empresas galegas de fotografa. 2009

Facturacin Total Asociacins e institucins Fotografa 13.894.000 13.894.000 Resultado -686.000 -686.000 Emprego 220 220 N. de empresas 485 3 485 Facturacin por empresa 146.252,63 146.252,63 Facturacin por empregado 63.154,55 63.154,55 Resultado por empresa -9.146,67 -9.146,67 Resultado por Cadro medio empregado das empresas -3.118,18 -3.118,18 2,72 2,72

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Tboa 69. Principais magnitudes das empresas galegas de fotografa. 2006-2009 2006 Facturacin total Resultado total Emprego total Fondos propios medios Activo total medio Rendibilidade econmica media
Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

2007
24.925.977 -23.559 185 34.480 353.871 -16,86%

2008
15.093.000 -335.000 220 20.474 181.000 -8,58%

2009
13.894.000 -686.000 220 16.756 187.463 -10,88%

27.032.339 -576.436 198 38.403 409.236 -11,02%

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade

127

4.11 OS DATOS ECONMICOS DA INDUSTRIA MUSICAL GALEGA

A finais da dcada de 1970, o nico mbito que exista no sector musical galego era basicamente o das empresas produtoras-editoras. Pero estas, como apunta Eloi Caldeiro no captulo destinado msica do informe O capital da cultura, ao promover os seus artistas, propiciaron a aparicin doutras empresas ou actividades que vieron complementar e pechar o circuto bsico da industria musical. Trtase da gravacin dos discos (estudios de gravacin), distribucin de soportes gravados, loxstica de espectculos (son, luces, escenarios) e representantes, que procuran lugares para que os artistas ofrezan os seus concertos, ademais da organizacin de actos. O certo que para completar a anlise da msica en Galicia desde o punto de vista da sa importancia econmica cmpre inclur nos axentes do sector os artesns que constren os instrumentos con que executan a msica os artistas. Por ltimo, considranse tamn como integrantes da industria cultural as empresas que comercializan instrumentos e soportes gravados de msica (CD e vinilos, fundamentalmente). Na tboa seguinte recllese a clasificacin das empresas rexistradas na base de datos confeccionada para este estudo segundo a sa actividade principal. Ese censo de empresas foi elaborado a partir dunha busca por cdigos CNAE no Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade e para as actividades principais, anda que foi posteriormente completada con entradas alleas a estas epgrafes que enriqueceron esta listaxe inicial. Os cdigos considerados corresponden s actividades de Reproducin de soportes gravados (18.20) e Actividades de gravacin musical (59.20) en canto creacin e distribucin de soportes gravados, Fabricacin de instrumentos musicais (3220) na producin, o Comercio polo mido de msica e vdeo (47.63) e Xestin de salas e espectculos na comercializacin e a organizacin de eventos e a Creacin artstica e literaria (90.03) no tocante parte creativa e de interpretacin.
Grfico 92. Comparacin do nmero de axentes segundo a actividade principal na industria musical galega. 2009 Grfico 93. Distribucin provincial dos axentes da industria musical galega. 2009

80 70 60 50 40 30 20 10 0

76 59 50

73
Pontev. 40% A Corua 45%

39 25
1 26 19 13

43

Lugo Ourense 9% 6%

Como xa se aprecia no grfico, o grupo mis numeroso o dedicado Comercializacin de soportes gravados ou instrumentos musicais, que supn un 18 %

128

das empresas localizadas que integran a base de datos manexada para a extraccin destes resultados. Moi de cerca est o grupo de representacin de artistas, cun 17 % (no que as orquestras desempean un papel importante apoiado na relevancia que teen as verbenas en Galicia), a organizacin de actos (concertos, encontros musicais, festivais etc.), co 14 %, e as empresas e a edicin musical ou discogrfica, co 12 %. A continuacin detllanse as principais variables econmicas da industria musical galega para os anos 2006 e 2009.
Tboa 70. Grandes magnitudes das empresas da industria musical galega. 2006-2009
Facturacin Subsector Total Actividades auxiliares Asociacins e institucins 2006 15.149.715 0 2009 9.591.000 0 9.899.300 45.186.193 148.000 2.648.000 671.965 306.000 1.190.070 16.108.129 15.951.727 Empregados Subsector Total Actividades auxiliares Asociacins e institucins Comerc. de soportes sonoros e instrumentos Discogrfica Distribucin Ensino Estudio de gravacin Fabric. de instrumentos Interpretacin Organizacin de actos Representacin de artistas 2006 571 108 64 26 95 8 6 18 132 114 2009 799 113 55 77 3 82 12 9 36 187 225 % crec 40,04% 4,58% -14,06% 196,15% -13,23% 50,00% 50,00% 100,00% 41,67% 97,37% 2006 364 33 18 76 44 23 18 12 35 45 60 -17,34% 129,64% -1,25% 7,70% 19,07% -33,60% 22,64% 22,85% % crec 29,92% -36,69% 2006 3.556.947 1.057.211 0 319.678 932.467 0 69.533 29.646 5.000 -144.875 369.640 918.648 78.277.848 101.700.383 Resultado 2009 830.000 -86.000 0 -80.000 526.000 n.d. 148.000 -9.000 7.000 -160.000 364.000 120.000 N. de empresas 2009 424 39 25 76 50 1 26 19 13 43 59 73,00 % crec 16,48% 18,18% 38,89% 0,00% 13,64% 13,04% 5,56% 8,33% 22,86% 31,11% 21,67% 40,00% 10,44% -1,53% -86,94% -43,59% 112,85% % crec -76,67%

Comerc. de soportes sonoros 11.976.466 e instrumentos Discogrfica Distribucin Ensino Estudio de gravacin Fabricacin de instrumentos Interpretacin Organizacin de actos Representacin de artistas 19.677.040 0 2.681.581 623.903 257.000 1.792.182 13.134.986 12.984.975

Fonte: elaboracin propia a partir dos datos do Rexistro Mercantil facilitados polo Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais

Continuando cos datos extrados da explotacin estatstica da base de datos do estudo, posible analizar a distribucin provincial das empresas da industria musical galega. A provincia da Corua resulta ser a localizacin escollida polo 45 % das empresas musicais, mentres que Pontevedra acolle o 40 %. Lugo e Ourense teen o 9

129

e o 6 %, respectivamente. Vigo a cidade que acolle a mis empresas da mostra, co 16,27 %, seguida moi de cerca da Corua, co 14,86 %, ou Santiago de Compostela, co 11,56 %. Outras cidades con certa presenza de empresas da industria musical galega seran Pontevedra (5,19 %), Ourense (4,01 %), Lugo (3,77 %) ou Ponteareas (3,3 %). Outras localizacins con peso relativo de certa significatividade son Caldas de Reis ou Cambre (seis empresas cada unha) ou A Estrada (oito empresas). A data media de constitucin destas empresas 2001. A partir da anlise do ano de creacin destas compaas resulta que o 61,51 % das empresan son posteriores ao ano 2000, o que denota unha elevada xuventude no tecido empresarial da industria da msica en Galicia. S o 1,32 % anterior a 1980. Ademais, a taxa de crecemento das empresas do tecido da industria musical galega para o perodo 2006-2009 foi do 25 %. Para o desenvolvemento dos clculos da importancia econmica destas empresas considerouse que, para cada unha delas das que haba datos dispoibles para o ano 2008 pero anda non para 2009, tanto o volume de negocio como o emprego an ter un crecemento cero, polo que o dato incorporado ser o do ano anterior, como xa se vn facendo para outros sectores38.

4.11.1

O volume de negocio da industria musical en Galicia

A industria musical galega xerou en 2009 un volume de negocio total de 101,7 millns de euros, o que representa unha variacin do 1,94 % sobre o ano anterior.
Tboa 71. Evolucin da facturacin das empresas galegas da industria musical. 2005-2009
2005 Facturacin total Facturacin por empresa Facturacin por empregado 44.737.058 379.128 118.474 2006 78.277.848 442.248 137.197 2007 94.962.472 502.447 143.665 2008 99.762.523 516.904 123.743 2009 101.700.383 496.099 127.285

Fonte: elaboracin propia a partir dos datos do Rexistro Mercantil facilitados polo Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais

A teor dos datos analizados xa se deixa ver un importante crecemento da facturacin nos ltimos anos, que chega ao 75 % en 2005-2006 e que se veu reducindo con taxas de crecemento menores. Entre os anos 2005 e 2009 a taxa de crecemento acumulada foi do 227,33 %, moi superior ao resto das industrias culturais galegas e incluso que a maior parte dos sectores produtivos galegos. Se a anlise do negocio musical en Galicia se leva a cabo desde a ptica da actividade principal de cada empresa, resulta que a de maior peso relativo no tocante facturacin a de edicin musical e discogrfica, cun 44 %, seguidas xa de lonxe pola representacin de artistas (includa a actividade dos axentes das orquestras musicais) e a organizacin de actos (concertos, festivais musicais etc.), co 16 % cada un deles. A comercializacin de instrumentos musicais e soportes sonoros (CD e vinilos, fundamentalmente), que segundo se dixo o grupo mis numeroso de empresas en canto actividade principal, representa s o 10 % do volume de ingresos. Por outra banda, a interpretacin musical orixina en Galicia s o 1 % da
38

En total son 53 as empresas para as que se estiman os datos de 2009 para facturacin e emprego a partir de 2008.

130

facturacin, anda que cabe considerar que parte do movemento xerado por esta actividade se factura a travs das empresas de representacin de artistas e estes, sa vez, adoitan ser empresarios individuais. Tamn cmpre sinalar a pouca transparencia que hai nalgunhas alternativas interpretativas, fundamentalmente no eido da industria de verbenas.
Grfico 94. Evolucin da facturacin das empresas da industria musical galega. 20052009
120.000.000 100.000.000
94.962.471,65
Represen. de artistas 16% Organiz. de eventos 16% Discogrf. 44% Ensino musical 3%

Grfico 95. Distribucin por actividade da facturacin da industria musical galega. 2009

60.000.000 40.000.000
20.000.000 0
44.737.058,12

78.277.847,63

80.000.000

101.700.383,28

99.762.522,62

Activid. auxil. 9% Comerc. 10%

Interpret. 1% Estudio de gravacin 1%

2005

2006

2007

2008

2009

No tocante evolucin destes pesos relativos das distintas actividades, cabe comentar o drstico descenso da cota de mercado da comercializacin de instrumentos e soportes gravados, que pasa do 24,89 % en 2005 ao 9,73 % en 2009. No mesmo sentido, as actividades auxiliares e de apoio (montaxe, iluminacin, son, aluguer de equipos etc.) pasan do 29,32 % ao 9,73 % neste mesmo perodo. Pola contra, as actividades discogrficas e de edicin musical pasan do 25,14 % en 2006 ao 44,43 % en 2009. A representacin de artistas tamn segue unha traxectoria descendente, anda que en menor medida (ao pasar do 18,87 % en 2005 ao 15,69 % en 2009. No caso da organizacin de actos (macroconcertos, festivais, exposicins etc.), nestes anos via oscilando entre o 17 e o 18 %, pero en 2009 caeu no seu peso relativo ata o 15,84 %, o que pode deberse ao menor presuposto das Administracins e das grandes empresas dedicado a estas actividades, o que ocasiona unha menor contratacin destes servizos. A facturacin por empresa caeu neste ltimo ano, ao pasar de 517 000 en 2008 a 496 000 euros en 2009, o que supn un certo cambio de tendencia. Isto obedece fundamentalmente a que o ritmo de creacin de empresas na industria musical galega superior taxa de crecemento do volume de ingresos por unha contraccin no consumo das familias e dos presupostos das Administracins, como se comentou no pargrafo anterior. Os ingresos por empresa mis elevados corresponden edicin musical, anda que no inicio do intervalo estudado as actividades de apoio adquiran unha certa dimensin en canto sa capacidade para xerar ingresos. Pola contra, a facturacin por empregado, que levaba desde 2005 incrementndose e sufrira un certo retroceso en 2008, volveu incrementarse en 2009, cando se situou en 127 285 euros. Neste caso a leve contraccin na capacidade xeradora de emprego xoga a favor desta variable e supn que menos empregados equivalentes a tempo completo son capaces de facturar mis.

131

Grfico 96. Comparacin das facturacins medias por empresa na industria musical galega. 2009
Representacin de artistas Organizacin de eventos Interpretacin Fabricacin de instrumentos Estudio de gravacin Ensino relacionado coa msica
Distribucin

319.034,54 402.703,22 54.094,10 306.000,00 83.995,60 176.533,33 148.000,00 2.151.723,47 366.640,74 479.550,00 496.099,43 0 1.000.000 2.000.000 3.000.000

Discogrfica Comercializacin de soportes sonoros e instrumentos Actividades auxiliares Total

4.11.2 O resultado de explotacin da industria da msica en Galicia

O resultado global antes de impostos das empresas que operan na industria musical galega ascende no exercicio 2009 a 0,83 millns de euros, o que representa unha reducin do -54,4 % con respecto ao ano anterior e supn unha continuidade na tendencia descendente que se iniciou en 2006, ano en que logrou un mximo de 3,5 millns de euros. Desta cifra agregada, e tal e como xa aconteca co volume de negocio, as empresas dedicadas edicin musical e discogrficas son as que xeran un maior volume de beneficios antes de impostos, con 0,526 millns de euros. O seguinte grupo de empresas sera o que presta servizos de organizacin de actos musicais e culturais, con 0,364 millns de euros, e a representacin de artistas, que alcanzou un resultado antes de impostos de 0,12 millns de euros. Ramas como a comercializacin de soportes gravados e instrumentos musicais, as actividades auxiliares e de apoio, a interpretacin musical ou os estudios de gravacin obtiveron resultados negativos de maior ou menor conta.
Tboa 72. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas galegas da industria musical. 2005-2009
2005 Resultado antes de impostos Resultado por empresa Resultado por empregado 1.840.394 15.729,86 4.873,80 2006 3.556.947 20.679,92 6.234,24 2007 3.536.239 19.645,77 5.349,83 2008 1.821.849 10.530,92 2.259,77 2009 830.000 5.684,93 1.038,80

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Se a variable se analiza en termo medio, advrtese que o resultado por empresa para o total do sector ascendeu en 2009 a 5680 euros, pouco mis dun terzo do alcanzado

132

en 2006. Unha evolucin negativa moi semellante segue o resultado por empregado, que presenta un valor de 1040 euros en 2009, menos dun cuarto do valor do ano 2006 para esta mesma variable. A conxuntura econmica xeral, a cada das vendas da msica en soporte fsico e o menor gasto das Administracins na organizacin de actos culturais (entre os que se atopa a msica) estaran detrs desta evolucin adversa dos valores relacionados co resultado das empresas.
Grfico 97. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas da industria musical galega. 2005-2009
4.000.000 3.500.000 3.000.000

Grfico 98. Evolucin do resultado por empresa e por empregado das empresas da industria musical galega. 2005-2009
25.000 20.000 7.000

6.000
19.645,77
5.000 4.000

3.556.946,76

15.000
1.821.848,99 830.000,00

15.729,86

2.000.000

20.679,92

2.500.000

3.536.238,68

1.840.393,96

1.500.000

10.530,92

10.000
5.000 0

3.000 2.000

5.684,93
2009

1.000.000 500.000
0

1.000
0

2005

2006

2007

2008

2009

2005

2006

2007

2008

Para rematar, da comparacin dos valores e a distribucin do resultado contable entre as distintas actividades en 2005 e 2009, ltimo ano dispoible, extrense algunhas conclusins de interese. As actividades relacionadas coa distribucin musical, como consecuencia da progresiva dixitalizacin da producin e incluso da distribucin, estn a mudar de xeito importante, cunha deterioracin nos resultados contables. Tamn relevante a contraccin dos resultados globais das empresas de comercializacin. As actividades que teen que ver coa representacin de artistas, que, como xa se comentou, estn a incrementar de xeito global os seus ingresos por facturacin, pola contra estn a reducir os seus resultados contables neste perodo 2005-2009. Por outra banda, a interpretacin logrou resultados negativos antes de impostos nos cinco exercicios obxecto de estudo.

4.11.3

O emprego da industria musical galega

A industria musical galega xerou en 2009 un volume equivalente a tempo completo de 800 empregos, o que representa unha variacin sobre o ano anterior do -0,89 %, pero confirma a importancia que est a adquirir este sector en Galicia.
Tboa 73. Evolucin do emprego das empresas galegas da industria musical. 2005-2009
2005 Emprego Cadro medio 377,61 4,78 2006 570,55 4,64 2007 661,00 4,72 2008 806,21 5,27 2009 799,00 4,93

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

A xulgar polos datos recollidos na tboa adxunta, a tendencia do emprego na industria musical galega claramente crecente desde o inicio da dcada e pasa de 378

133

traballadores no ano 2005 a 799 en 2009 (para os anos anteriores a 2005 a mostra de empresas das que se teen datos bastante inferior empregada en anos posteriores). Tal e como ocorre noutras actividades das ICC, como podera ser no audiovisual, as artes escnicas ou a msica, trtase dun sector no que o ndice de temporalidade no emprego elevado, porque est moi vinculado s producins ou celebracin de actos (mis frecuentes nos meses de vern), que teen un arranque e un final claramente definidos. Pero tamn hai que dicir que, pese s cifras antes expostas, que fan referencia a traballadores equivalentes a tempo completo, o movemento de contratacins laborais deste sector moi elevado, sobre todo no tocante actividade das orquestras, a celebracin de macroconcertos e festivais e a organizacin das festas nos concellos galegos. En 2009 as actividades que alcanzan un maior peso relativo no volume total de emprego son a representacin de artistas, cun 28 % dos traballadores (equivalentes a tempo completo) e a organizacin de actos e espectculos, cun 23,4 %. Seguen por orde decrecente as actividades auxiliares (iluminacin, son, aluguer de equipos etc.), cun 14,14 %, e as actividades auxiliares e de apoio, cun 13 %. Estas tres actividades representaban o 63 % do volume de emprego da industria galega da msica en 2008, o que supn unha importante concentracin do emprego en funcin da actividade principal da empresa. A pesar de que no intervalo 2005-2008 as actividades de comercializacin, tanto no que se refire a instrumentos como a aqueloutras relacionadas coa venda de soportes gravados, tiveron certa importancia na xeracin de emprego na industria musical galega, o seu peso relativo est a descender desde hai anos, debido fundamentalmente crecente dixitalizacin da msica, que supn un importante menoscabo nas vendas de soportes gravados tradicionais. A ensinanza musical, na sa vertente empresarial (o que deixa fra a todas as escolas municipais de msica ou a moitos dos conservatorios superiores), outra das que est a mudar a sa importancia relativa no nmero de traballadores do sector.
Grfico 99. Evolucin do emprego nas empresas da industria musical galega. 20052009
900 800

Grfico 100. Distribucin do emprego por actividade na industria musical galega. 2009

806,21

799,00

700
600

661,00

500

Represent. 28%

Activ. aux. 14%

Comercial 7%

300
377,61
200 100 0 2005

570,55

400

Discog. 10% Organiz. de eventos 23% Ensino 10%

2006

2007

2008

2009

Estudio de gravacin 2%

Interpret. 5%

Fabric. de instrum. 1%

134

Pola contra, a organizacin de actos revlase como unha actividade emerxente da man dos numerosos festivais de msica que se estn a organizar na comunidade galega e que supoen un importante movemento de traballadores. Co relacin ao cadro medio destas empresas, nestes cinco anos mantense arredor dos cinco empregados por empresa como media. Nas dedicadas s tarefas de apoio e auxiliares e naqueloutras de ensino no eido musical nas que o nmero de traballadores por axente mis elevado, con 6,28 e 7,45, respectivamente. Tamn estaran por riba da media as de edicin musical (5,92), organizacin de actos (5,84) e representacin de artistas (5,23). A continuacin presntanse as tboas co resumo das principais magnitudes das industrias musicais en Galicia. Na primeira delas ofrcese unha foto fixa para o ano 2009 das principais variables econmicas segundo a actividade principal desenvolvida e, deseguido, outra coa evolucin no intervalo 2005-2009 das principais variables econmico-financeiras destes axentes.

135

Tboa 74. Grandes magnitudes da industria musical en Galicia. 2009

Facturacin Total Auxiliar Comercializacin Discogrfica Distribucin Ensinanza Estudio de gravacin Actos Fabric. de instrumentos Interpretacin musical Representacin Sen clasificar
Nota: datos de 2009 provisionais

Resultado 830.000,00 -86.000,00 0,00 -80.000,00 526.000,00 0,00 148.000,00 -9.000,00 7.000,00 -160.000,00 364.000,00 120.000,00

Emprego 799,00 113 0 55 77 3 82 12 9 36 187,00 225

N. de empresas 424,00 39 25 76 50 1 26 19 13 43 59,00 73

Facturacin por empresa 496.099,43 479.550,00 0,00 366.640,74 2.151.723,47 148.000,00 176.533,33 83.995,60 306.000,00 54.094,10 402.703,22 319.034,54

Facturacin por empregado 127.284,58 84.876,11 179.987,27 586.833,67 49.333,33 32.292,68 55.997,07 34.000,00 33.057,51 86.139,73 70.896,56

Resultado por empresa 5.684,93 -6.142,86 0,00 -3.636,36 37.571,43 0,00 11.384,62 -2.250,00 7.000,00 -11.428,57 13.481,48 3.243,24

Resultado por empregado 1.038,80 -761,06 -1.454,55 6.831,17 0,00 1.804,88 -750,00 777,78 -4.444,44 1.946,52 533,33

Cadro medio 4,93 6,28 0,00 2,29 5,92 3,00 7,45 2,40 4,50 2,77 5,84 5,23

101.700.383,28 9.591.000,00 0,00 9.899.300,00 45.186.192,79 148.000,00 2.648.000,00 671.964,78 306.000,00 1.190.070,29 16.108.128,60 15.951.726,82

Fonte: elaboracin propia a partir dos datos do Rexistro Mercantil

Tboa 75. Grandes magnitudes da industria musical en Galicia. 2005-2009

2005 Facturacin total Resultado total Emprego total Fondos propios medios Activo total medio Rendibilidade econmica
Nota: datos de 2009 provisionais

2006 78.277.847,63 3.556.946,76 570,55 79.674,95 349.519,24 2,73%

2007 94.962.471,65 3.536.238,68 661,00 85.711,93 423.308,30 2,05%

2008 99.762.522,62 1.821.848,99 806,21 80.426,14 469.057,52 1,67%

2009 101.700.383,28 830.000,00 799,00 110.263,89 593.404,11 -8,72%

44.737.058,12 1.840.393,96 377,61 94.757,96 371.331,45 -0,86%

Fonte: elaboracin propia a partir dos datos do Rexistro Mercantil

136

4.12 OS DATOS ECONMICOS DA INDUSTRIA DO PRODUTO GRFICO EN GALICIA

Basicamente a anlise desenvolvida para a extraccin das conclusins recollidas neste apartado fai referencia s empresas que operan baixo os cdigos de actividade do grupo 18.1 (Impresin de xornais, Outras actividades de impresin e artes grficas, Actividades de preimpresin e preparacin de soportes e Encadernacin e servizos relacionados coas mesmas) ou do 58.1 (Edicin de libros, Edicin de xornais, Edicin de revistas e Outras actividades editoriais), ademais da parte de comercializacin recollida no cdigo 47.61 (Comercio polo mido de libros) e a creativa do 90.03 (Creacin artstica e literaria). A maiores hai algunhas empresas que desenvolven a sa actividade baixo outros cdigos pero cuxa consideracin se estimou pertinente. Estas empresas enmrcanse dentro do crculo de Actividades culturais e corresponden s fases de producin e distribucin, xunto coa parte de comercializacin.
Grfico 101. Distribucin das empresas do produto grfico en Galicia segundo a actividade que desenvolven. 2009
Preimpresin 1% Outras actividades de edicin 6% Rotulacin 4% Serigrafa Acabados 3% 2%

Grfico 102. Distribucin provincial das empresas galegas do produto grfico. 2009

Comerc. 15%

Distribucin de libros e revistas 1%

Pontev. 36%

Impresin e artes grficas 46%

Edicin de libros 13%

A Corua 49%

Revistas 4%

Xornais 5%

Ouren. 7% Lugo 8%

En total, operan no sector grfico galego 895 empresas que ofrecen produtos ou servizos grficos, como impresin, rotulacin, serigrafa, acabados, edicin e impresin de xornais, revistas e libros ou comercializacin de libros, xornais e revistas. Na tboa que se presenta ao final deste apartado vn recollida a clasificacin das empresas rexistradas na base de datos confeccionada para este estudo, segundo a sa actividade principal. Como se aprecia no grfico que se achega, de entre as empresas que forman parte da base de datos manexada para a extraccin desta informacin, o 46 % ten como actividade principal a impresin e as artes grficas en xeral. Os seguintes grupos mis numerosos corresponden comercializacin de libros, xornais e revistas (15 %) e edicin de libros (13 %). Despois viran actividades como as relacionadas cos xornais (5 % e que inclen tanto a edicin como a impresin) ou coas revistas (4 %), a rotulacin (4 %), a serigrafa (3 %) ou os acabados (2 %). A continuacin detllanse as principais variables econmicas da industria grfica galega.

137

Tboa 76. Grandes magnitudes das empresas da industria do produto grfico galego. 20062009
Facturacin 2006 Total Acabados Auxiliar Comercial. Deseo grfico Distribucin Edicin Impresin Outros Embalaxe Preimpresin Publicidade Revistas Rotulacin 424.966.800 3.671.000 33.366.000 23.523.000 20.992.946 3.828.000 164.368.478 n.d. 134.145.375 8.934.000 11.774.000 1.049.000 14.668.000 4.647.000 2006 Total Acabados Auxiliar Comercial. Deseo grfico Distribucin Edicin Impresin Outros Embalaxe Preimpresin Publicidade Revistas Rotulacin 4.490 78 407 70 149 57 1.492 n.d. 1.668 104 95 17 263 90 2008 481.506.000 3.608.000 43.084.000 14.303.000 25.662.000 2.953.000 213.809.000 n.d. 137.335.000 10.630.000 12.957.000 503.000 12.516.000 4.146.000 Empregados 2008 5.343 83 421 63 242 48 2.189 n.d. 1.750 117 112 14 217 87 4,92% 12,50% 17,89% -17,65% -17,49% -3,33% % crec 19,00% 6,41% 3,44% -10,00% 62,42% -15,79% 46,72% 2006 695 13 117 9 91 29 40 1 355 36 4 6 31 23 2,38% 18,98% 10,05% -52,05% -14,67% -10,78% % crec 13,30% -1,72% 29,13% -39,20% 22,24% -22,86% 30,08% 2006 24.755.445 -212.514 -404.653 339.811 816.947 311.941 18.524.900 n.d. 4.805.170 601.257 -586.721 -80.491 596.155 43.641 Resultado 2008 -3.779.999 -45.000 -45.000 5.000 705.000 -174.000 -5.324.999 n.d. 1.288.000 193.000 -61.000 -14.000 -284.000 -23.000 N. de empresas 2008 895 17 136 10 112 39 48 1 408 52 4 6 35 27 % crec 28,78% 30,77% 16,24% 11,11% 23,08% 34,48% 20,00% 0,00% 14,93% 44,44% 0,00% 0,00% 12,90% 17,39% -73,20% -67,90% 89,60% 82,61% 88,88% -98,53% -13,70% % crec

Fonte: elaboracin propia a partir de datos de Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade

Seguidamente ofrcense algns comentarios sobre a distribucin destas empresas conforme sa localizacin. A provincia da Corua resulta ser a localizacin escollida polo 49 % das empresas, mentres que Pontevedra acolle o 36 %. En Ourense e Lugo sitanse o 7 e o 8 %, respectivamente. En canto s localidades con maior presenza de empresas deste sector, A Corua a que acumula maior nmero de compaas no seu termo municipal, co 18,77 %, seguida de Vigo, co 15,42 %, e Santiago de Compostela, co 11,17 %. Importancias menores, anda que representativas, alcanzan Pontevedra (5,59 %), Lugo (5,47 %), Ourense (3,69 %), Mos ou Arteixo (con 2,23 % cada unha delas). En calquera caso, cabe poer o acento sobre a dispersin no tocante a estas empresas, xa que son moitos os concellos galegos que contan con

138

imprentas, serigrafas, empresas de rotulacin ou as dedicadas a algunha actividade de edicin, pero todos eles contan polo menos con algn establecemento dedicado comercializacin de libros, xornais e revistas. O ano de constitucin destas empresas , en termos medios, o 2001. O 15,5 % do total do tecido empresarial creouse antes de 1990, e o 44,76 % de entre 2001 e 2010. Por outra banda, a taxa de crecemento no nmero de empresas para o perodo 2006-2009 foi do 19 %. Para levar a cabo os clculos da importancia econmica destas empresas de artes grficas e edicin considerouse que para cada unha delas das que haba datos dispoibles para o ano 2008 pero anda non para 2009, tanto o volume de negocio como o emprego an ter un crecemento cero, polo que o dato incorporado ser o do ano anterior, como xa se vn facendo para outros sectores39.

4.12.1

O volume de negocio das empresas do produto grfico

A industria grfica galega xerou en 2009 un volume de negocio total de 481,5 millns de euros, o que representa unha variacin negativa do -4,74 % sobre o ano 2008, e 13,31 % desde 2006. Esta cada das vendas pode vir da diminucin da actividade produtiva das empresas galegas por mor da crise, que ten importantes consecuencias no sector que nos ocupa por ser este provedor do primeiro, e pola reducin do gasto pblico executado polas Administracins a consecuencia da reducin dos presupostos. De feito, os clientes das empresas do sector grfico adoitan ser outras empresas do tecido produtivo (cartelera empresarial, identidade corporativa, embalaxe, rotulacin, serigrafa, etc.) ou en menor medida a Administracin (publicacins oficiais, cartelera etc.), e non tanto o pblico final, salvo no caso do libro e das publicacins peridicas. Ademais, con respecto a estes, nos ltimos anos estase a dar unha cada no nmero de lectores de xornais e revistas en formato tradicional (papel) en favor do electrnico.
Tboa 77. Evolucin da facturacin das empresas galegas do produto grfico. 2006-2009
2006 Facturacin Facturacin por empresa Facturacin por empregado 424.966.800 769.867,39 94.985,87 2007 491.117.613 839.517,29 102.744,27 2008 505.490.000 891.516,75 92.869,74 2009 481.523.000 818.887,76 90.105,35

Fonte: elaboracin propia a partir de datos de Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Anda considerando que os datos anteriores a 2006 non son tan completos como os dos tres anos seguintes, aprciase un crecemento constante na facturacin destas empresas, que alcanzou o seu punto de inflexin en 2008, momento en que xa comeza a decrecer levemente o volume de negocio. Cando esta distribucin da facturacin se analiza considerando as actividades principais desenvolvidas polas empresas, resulta que a actividade con maior peso no sector do produto grfico galego , en termos de volume de negocio, a relacionada
39

En total son 111 as empresas para as que se estiman os datos de 2009 para facturacin e emprego a partir de 2008.

139

cos xornais, tanto a impresin como a edicin, cun 44 %. A seguinte mis importante a de impresin e artes grficas, cun 28 %. Con participacins claramente menores na facturacin estaran a comercializacin de libros, revistas e xornais (9 %) e a edicin de libros (5 %).
Grfico 103. Evolucin da facturacin das empresas do produto grfico en Galicia. 20062009
520.000.000

Grfico 104. Distribucin do peso das distintas actividades dentro da facturacin do produto grfico en Galicia. 2009
Packaging Serigrafa Acabados 3% Rotulacin 1% 1% Outras 3% actividades Distribucin de edicin 3% 2% Comerc. 9% Edicin de Edicin de libros revistas 5% 1% Impresin e artes grficas 28% Edicin e impresin de xornais 44%

500.000.000
505.490.000

480.000.000

491.117.613

460.000.000 440.000.000
420.000.000

424.966.800

400.000.000
380.000.000

2006

2007

2008

2009

Afondando nestes volumes de facturacin por actividade principal, cmpre apuntar que o traballo Comercio interior del libro en Espaa 2009, da Federacin de Gremios de Editores de Espaa, proporciona datos de facturacin das empresas en canto s vendas interiores de libros, e asigna a Galicia un volume de vendas en Espaa de 33,68 millns de euros en 2009 40 , o que representa un 1,9 % mis que no ano anterior. Por outra banda, cabe facer unha mnima comparacin das facturacins medias por empresa para cada unha das actividades, que difire de xeito importante como consecuencia da heteroxeneidade no tamao e tipo de empresas que se enmarcan dentro deste sector, no que conviven compaas de edicin ou impresin de xornais con empresarios autnomos e pequenas empresas dedicadas impresin ou s artes grficas ou pequenas editoriais non especializadas. Xa se comentou a importancia das empresas cuxa actividade xira ao redor dos xornais, que ten o seu reflexo nos 5,63 millns de euros de media de facturacin por empresa. Con magnitudes superiores ao milln de euros estn tamn as compaas de preimpresin (3,24 millns) e a distribucin de libros e revistas (2,4 millns de euros). A facturacin media do total do sector do produto grfico galego de 818 877 euros. En canto facturacin por empregado, esta variable iniciou en 2007 unha senda descendente, ao pasar de 102 744 euros por empregado a 90 105 en 2009. preciso aclarar que a prensa en Galicia est a vivir momentos de grandes cambios, co cesamento de mltiples cabeceiras como A Nosa Terra, A Peneira, Galicia Hoxe ou Xornal de Galicia. A causa deste cambio de rumbo unha mestura de tres

40

A partir dunha enquisa levada a cabo entre os editores do Estado. Esta mesma fonte permite facer unha reparticin en canto importancia que as distintas materias teen no total da facturacin de edicin de libros: case o 45 % atribuble en 2009 s vendas de libros de texto non universitario e un 12 % literatura, lectura infantil e xuvenil e dicionarios e enciclopedias.

481.523.000

140

elementos: a crise dos medios de comunicacin, a conxuntura econmica global e a falta de apoios institucionais.
Grfico 105. Comparacin das facturacins medias por empresa na industria do produto grfico galego. 2009
Edicin e impresin de xornais Edicin de revistas Edicin de libros Distribucin de libros e revistas Comercializacin de libros, Acabados Total Serigrafa
Rotulacin

5.626.553 147.650 371.913 2.383.833 3.239.250 360.800 818.888 218.211 417.200 125.750 3.239.250 425.200 490.482

Preimpresin Packaging Outras actividades de edicin Impresin e artes grficas

4.12.2 O resultado de explotacin da industria do produto grfico galego

O resultado global antes de impostos das empresas que operan no sector do produto grfico galego elevouse a -3,7 millns de euros no exercicio 2009, o que representa un cambio de signo no valor desta variable, que pasa a ter perdas de xeito global. Desta cifra total agregada, as empresas dedicadas a tarefas relacionadas cos xornais, que ata agora eran as que xeraban un maior volume de beneficios antes de impostos en termos relativos, pasan a achegar a maior proporcin das perdas globais no exercicio 2009. Pola contra, o maior dos pesos relativos de signo positivo corresponde s empresas dedicadas impresin e s artes grficas, que incle preparado de pranchas, impresin en pequeno e gran formato, impresin dixital etc., con 1,3 millns de euros de beneficio contable.
Tboa 78. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas galegas do produto grfico. 2006-2009
2006 Resultado antes de impostos Resultado por empresa Resultado por empregado 24.755.445,44 44.604,41 5.533,18 2007 33.096.592,82 56.769,46 6.923,97 2008 15.333.000,00 26.712,54 2.817,01 2009 -3.782.999,00 -7.714,28 -707,90

Fonte: elaboracin propia a partir de datos de Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

141

Dentro dos cambios nos pesos relativos das distintas actividades, tanto na facturacin como no resultado contable, cmpre ter en conta a cada na venda de xornais (e o incremento de lectores destes en formato electrnico), a mellora nos ndices de hbitos de lectura da poboacin, a aparicin do libro electrnico, a cada vez maior presenza da impresin dixital (incluso dentro do tecido produtivo alleo a este sector), a preocupacin crecente das empresas pola sa identidade corporativa etc. En 2009, ltimo exercicio econmico dispoible, a tendencia que se via dando nestes anos cambia de signo no tocante ao resultado das empresas de edicin e impresin de xornais, que via sendo a rama que xeraba un maior volume de beneficios en nmeros absolutos. As, o resultado desta rama de actividade pasa de 18 933 830 euros en 2007 e 7 671 000 euros en 2008 a -5 325 000 euros en 2009. Esta cantidade moi superior que corresponde ao resto das ramas de actividade recollidas baixo a denominacin de produto grfico, tanto agora que de signo negativo como cando no seu momento foi positiva. Por outra banda, son as empresas dedicadas impresin e s artes grficas as que xeran un maior beneficio en 2009, a pesar de que o valor absoluto desta variable est a minguar nestes ltimos anos. De feito, pasa de 6 172 241 en 2007 a 1 288 000 euros en 2009, o que supn reducirse nunha quinta parte en s dous anos. Tras estes dous comentarios estaran o incremento de lectores da prensa dixital e a diminucin nas vendas de exemplares de xornais en formato tradicional, as como a cada na actividade econmica que trae consigo un descenso da demanda de servizos de artes grficas e impresin. O resultado medio por empresa ascende en 2009 a -7715 euros, moi por debaixo dos 56 770 de 2008. Novamente cmpre incidir na heteroxeneidade destas empresas do sector do produto grfico, circunstancia comn ao resto do Estado, onde grandes rotativos de xornais e importantes editoriais conviven con pequenas empresas de artes grficas.
Grfico 106. Evolucin do resultado antes de impostos na industria do produto grfico galego. 2006-2009
35.000.000

30.000.000 25.000.000
24.755.445

10.000.000 5.000.000 0
-5.000.000 -10.000.000

2006

2007

2008

15.333.000

2009

O resultado medio por empregado para o total do sector de case -710 euros de perdas antes de impostos por traballador, e o ndice mis elevado corresponde rama de edicin de libros, con case 3000 euros, e a continuacin outras actividades de edicin, con 1650 euros. Tamn se sita por riba da media o grupo dedicado

142

-3.782.999

15.000.000

33.096.593

20.000.000

impresin e s artes grficas (736 euros) e a distribucin de libros e revistas (80 euros).

4.12.3

O emprego da industria grfica en Galicia

O sector galego do produto grfico xerou en 2009 un volume equivalente a tempo completo de 5344 empregos, o que supn un descenso sobre o ano anterior do 1,8 %.
Tboa 79. Evolucin do emprego das empresas galegas do produto grfico. 2006-2009
2006 Emprego total Cadro medio 4.474 10,01 2007 4.780 9,94 2008 5.443 11,53 2009 5.344 10,64

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

A xulgar polos datos recollidos na tboa adxunta, a tendencia do emprego no sector do produto grfico galego, que via sendo crecente desde o inicio da dcada, alcanzou o mximo en 2008 e para o ano 2009 presenta unha pequena cada do 1,8 %, unha variacin de menor magnitude que a operada pola facturacin ou o resultado.
Grfico 107. Evolucin do emprego das empresas do produto grfico en Galicia. 2006-2009
6.000

Grfico 108. Distribucin das distintas actividades no emprego do produto grfico en Galicia. 2009
Comercial. Serigrafa Acabados 8% 2% 2%

5.000

Rotulacin 4%

Distribucin 1%

5.443

4.000

4.490

5.344

3.000 2.000

4.780

Packaging 2%
Outras actividades de edicin 2%

Edicin de libros 4% Impresin e artes grficas 33% Edicin de revistas 1%

1.000 0 2006 2007 2008 2009

Edicin e impresin de xornais 41%

En canto reparticin dos traballadores de acordo coa actividade principal da empresa, novamente a edicin e impresin de xornais xera o maior volume de emprego, co 41 %. A continuacin estaran as actividades de impresin e artes grficas, co 33 %. Do resto das categoras, e exceptuando a de comercializacin, que representa o 8 %, o resto teen pesos relativos reducidos. O cadro medio das empresas que operan neste sector adquire valores bastante superiores ao que vn sendo habitual no resto das ICC galegas e presenta un valor de 10,6 traballadores por empresa para 2009. A media de traballadores de acordo coa actividade principal das empresas desvela grandes diferenzas dependendo da categora de que se trate, de xeito que a edicin e impresin de xornais presenta un cadro medio de 64 traballadores, a embalaxe, 28 ou a distribucin, 13, mentres a
143

edicin de revistas ten en termos medios tres traballadores, ou catro as tarefas de preimpresin.
Grfico 109. Comparacin dos cadros medios na industria do produto grfico galego. 2009
Serigrafa Rotulacin Preimpresin Packaging
Outras actividades de edicin

5 8 4 28 7 7 64 3 5 13 6 8

Impresin e artes grficas Edicin e impresin de xornais Edicin de revistas Edicin de libros Distribucin de libros e revistas Comercializacin de libros, xornais e revistas Acabados

Convn sinalar que non estn includos nestas reflexins os empresarios individuais, que pese a que a priori se poida pensar que non teen demasiada presenza nestas ramas de actividade, tiraran un pouco baixa desta cifra. Os cambios fundamentais nos pesos relativos das distintas categoras no emprego total entre 2006 e 2009 danse na impresin e as artes grficas, que pasa do 37,15 % ao 32,75 % neses catro anos, e na impresin e edicin de xornais, que seguindo unha tendencia de sentido contrario pasa do 33,23 % ao 40,97 %. Por outra parte, este sector quizais o que d mis estabilidade ao emprego, por ter un carcter mis industrial nalgunha das sas actividades e non depender da temporalidade das producins como outras industrias creativas, tales como a musical, as artes escnicas ou o audiovisual. Deseguido recllense das tboas coas principais magnitudes do sector do produto grfico en Galicia.

144

Tboa 80. Grandes magnitudes da industria do produto grfico en Galicia. 2009

Facturacin Total Acabados Comercializacin Distrib. de libros e revistas Edicin de libros Edicin de revistas Edicin e impr. de xornais Ensino relacionado Impresin e artes grficas Outras activ. de edicin Embalaxe Preimpresin Rotulacin Serigrafa
Nota: datos de 2009 provisionais

Resultado -3.779.999 -45.000 -45.000 5.000 705.000 -174.000 -5.324.999 n.d. 1.288.000 193.000 -61.000 -14.000 -284.000 -23.000

Emprego 5.343 83 421 63 242 48 2.189 n.d. 1.750 117 112 14 217 87

N. de empresas 895 17 136 10 112 39 48 1 408 52 4 6 35 27

Facturacin por empresa 818.887,76 360.800,00 519.084,34 2.383.833,33 371.913,04 147.650,00 5.626.552,63 n.d. 490.482,14 425.200,00 3.239.250,00 125.750,00 417.200,00 218.210,53

Facturacin por empregado 90.119,03 43.469,88 102.337,29 227.031,75 106.041,32 61.520,83 97.674,28 n.d. 78.477,14 90.854,70 115.687,50 35.928,57 57.677,42 47.655,17

Resultado por empresa -7.714,28 -6.428,57 -652,17 2.500,00 11.949,15 -14.500,00 -161.363,61 n.d. 5.389,12 9.190,48 -20.333,33 -3.500,00 -11.360,00 -1.437,50

Resultado por empregado -707,47 -542,17 -106,89 79,37 2.913,22 -3.625,00 -2.432,62 n.d. 736,00 1.649,57 -544,64 -1.000,00 -1.308,76 -264,37

Cadro medio das empresas 10,64 8,30 5,85 12,60 4,65 3,43 64,38 n.d. 7,20 6,88 28,00 3,50 7,75 4,58

481.506.000 3.608.000 43.084.000 14.303.000 25.662.000 2.953.000 213.809.000 n.d. 137.335.000 10.630.000 12.957.000 503.000 12.516.000 4.146.000

Fonte: elaboracin propia a partir dos datos do Rexistro Mercantil

Tboa 81. Grandes magnitudes da industria do produto grfico en Galicia. 2006-2009

Facturacin total Resultado total Emprego total Fondos propios medios Activo total medio Rendibilidade econmica
Nota: datos de 2009 provisionais

2006 424.966.799,91 24.755.445,44 4.474,00 269.744,97 791.505,78 4,04%

2007 491.117.612,67 33.096.592,82 4.780,00 301.502,69 809.685,77 1,47%

2008 505.490.000,00 15.333.000,00 5.443,00 382.815,07 938.272,26 0,95%

2009 481.523.000,00 -3.782.999,00 5.344,00 323.919,19 895.113,13 -10,95%

Fonte: elaboracin propia a partir dos datos do Rexistro Mercantil

145

4.13 OS DATOS ECONMICOS DAS EMPRESAS GALEGAS DE PUBLICIDADE

O apartado seguinte est dedicado situacin da publicidade en Galicia. As empresas publicitarias teen diferentes perfs profesionais, dependendo do tipo de actividades que desenvolven. As, das axencias que conforman o tecido empresarial do sector publicitario galego, unhas centran o seu traballo en tarefas fundamentalmente creativas ou de consultora, outras xestionan ou distriben e difunden a publicidade a travs dos mltiples soportes e outras ofrecen servizos integrais de comunicacin. A informacin facilitada procede fundamentalmente da anlise das contas das empresas rexistradas na base de datos confeccionada para este estudo segundo a sa actividade principal e o seu enderezo fiscal. Ese censo de empresas foi desenvolvido a partir dunha busca por cdigos CNAE no Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade e para as actividades principais, anda que foi posteriormente completada con entradas alleas a estas epgrafes que enriqueceron esta listaxe inicial. Para o desenvolvemento da anlise exposta as actividades seleccionadas responden fundamentalmente ao cdigo de actividade 73.11 de Publicidade, do que foron excludas as empresas dedicadas s ao aluguer de paneis e espazos publicitarios, fabricacin de rtulos e algunhas outras de carcter marcadamente industrial. Por outra banda, as orientadas publicidade en internet, no caso de que esta lia de negocio sexa compartida con outras tarefas de programacin, recllense na base de datos de TIC. Co mesmo criterio, as de servizos integrais e comunicacin cunha forte incidencia no deseo, estn integradas na base de datos de deseo. E, finalmente, algunha empresa que realiza publicidade en soporte audiovisual estara na base de datos deste ltimo sector.
Grfico 110. Distribucin das empresas galegas de publicidade segundo a data de constitucin Grfico 111. Distribucin provincial das empresas galegas de publicidade. 2009

Entre 2001 e 2010

62,45%

Entre 1991 e 2000

31,13%

Pontevedra 40%

A Corua 43%

Entre 1981 e 1990

5,45%
Lugo Ourense 10% 7%

Ata 1980 0%

0,97% 20% 40% 60% 80%

A partir das conclusins extradas da explotacin estatstica desta base de datos, resulta que na comunidade galega haba, no ano 2009, 738 axentes que desenvolvan a sa actividade no eido da publicidade. A provincia da Corua resulta ser a localizacin escollida polo 43 % das empresas dedicadas aos temas publicitarios, mentres que Pontevedra acolle o 40 %, polo que se trata da actividade onde Pontevedra alcanza un maior peso no tecido empresarial sectorial. Lugo e Ourense teen o 10 e o 7 %, respectivamente. Vigo a cidade con mis empresas nela

146

domiciliadas, co 23,04 % do total dos axentes, e a continuacin figuran A Corua, co 16,67 %, e Santiago de Compostela, co 9,62 %. Como apunta Alberto Pena en O capital da cultura. Unha achega s industrias culturais en Galicia, as estruturas do sector publicitario galego son, en xeral, moi pequenas e existe unha gran dependencia dos principais anunciantes, no que ocupa o primeiro lugar a Xunta de Galicia, que investiu, a travs dos diferentes departamentos do Goberno autonmico, unha media anual de arredor de catro millns de euros en campaas publicitarias nos ltimos anos. Por outra parte, e seguindo co recollido neste informe, houbo algunhas empresas que, para gaar en competitividade, decidiron adaptarse nova dinmica das concentracins para poder traballar noutros escenarios mis al de Galicia, como o caso de Imaxe, asociada coa axencia internacional Ogilvy&Bassat. Outras optaron polo sobredimensionamento e as en 2006 naceu Mil Ciento Cincuenta Empresas, cabeceira que agrupa a axencia publicitaria BAP&Conde, Congo Producciones produtora de web e multimedia, FBI empresa especializada en consultora e branding e IMAM Estudios de Mercado e Impulsores dedicada promocin de vendas e organizacin de actos 41 . Alberto Pena considera que, malia o estendido minifundismo das axencias publicitarias galegas, as novas empresas de publicidade estn a responder con eficacia aos novos retos da especializacin profesional. A data media de creacin destas empresas sitase no ano 2002. De feito, o 62 % dos axentes da mostra foi creado despois do ano 2000 e s o 6,5 % se constituu antes da dcada de 1990. A taxa de variacin do nmero de empresas que operan nesta rama entre 2006 e 2009 foi do 32,47 %, e dun 4,68 % entre 2008 e 2009. A continuacin recllense as principais magnitudes das empresas de publicidade en Galicia para o ano 2006 e 2009, ltimo dispoible ao peche deste informe.
Tboa 82. Principais magnitudes das empresas de publicidade en Galicia. 2006 e 2009
Facturacin 2006 Publicidade 2009 Emprego 2006 Publicidade 1.348 2009 1.554 % crecim 15,28% 2006 612 % crecim 14,88% 2006 9.275.916 162.686.978 186.893.000 Resultado 2009 3.739.000 N. axentes 2009 738 % crecim 20,59% % crecim -59,69%

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Como se vn facendo para outros sectores das ICC, para a estimacin do volume de negocio e do emprego da publicidade en Galicia, e partindo dos datos do Rexistro Mercantil facilitados pola Fundacin para o Fomento da Calidade, considerouse que para cada unha das empresas das que haba datos dispoibles para o ano 2008, pero
41

No caso dos medios de comunicacin, a comezos de 2006, Zeta Gestin de Medios (ZGM), comercializadora multimedia de publicidade do grupo Zeta, pasou a encargarse de comercializar a publicidade nacional da Corporacin Voz de Galicia, algo que, ata esa data, realizaba o Grupo Vocento. Deste xeito, ZGM xestiona a publicidade de La Voz de Galicia e Diario de Len e das sas reas da internet, ademais de comercializar a publicidade dos xornais, revistas e publicacins do Grupo Zeta e do Grupo Prensa Ibrica, de diferentes diarios locais e rexionais e tamn da Televisin de Castela-A Mancha. Dentro deste proceso de optimizacin de recursos por parte dos grandes grupos para afrontar mellor a crise econmica, Zeta e Prensa Ibrica, ao que pertence Faro de Vigo, decidiron crear conxuntamente en 2009 Corporacin Publicitaria, que se ocupar de comercializar as publicacins dixitais dos dous grupos de comunicacin.

147

anda non para 2009, tanto o volume de negocio como o emprego an ter un crecemento nulo. Trtase de aproximar, mediante estimacins parciais, as principais variables econmicas para o exercicio 2009 e non ter que rexeitar os axentes para os que anda non estn dispoibles os datos42.

4.13.1

O volume de negocio da publicidade en Galicia

Despois do perodo de crecemento entre 2003 e 2007, a facturacin publicitaria en Espaa sufriu unha desaceleracin progresiva arrastrada pola situacin financeira internacional e pola consecuente diminucin da actividade comercial en xeral derivada da crise econmica, especialmente en determinados sectores. Estas cifras confirman a tendencia ao crecemento que via experimentando o mercado desde o ano 2003, despois do preocupante estancamento sufrido especialmente no ano 2000. A actividade empresarial da publicidade en Galicia xerou en 2009 un volume de negocio total de 186,9 millns de euros, o que supn unha cada do -11,43 % con respecto ao ano anterior.
Tboa 83. Evolucin da facturacin das empresas galegas de publicidade. 2006-2009
2006 Facturacin total Facturacin por empregado Facturacin por empresa 162.686.978 120.197,25 549.618,17 2007 196.886.170 80.558,99 621.092,02 2008 211.013.000 138.870,02 689.584,97 2009 186.893.000 120.265,77 582.221,18

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Como se recolle na tboa que se achega, o volume de ingresos da publicidade en Galicia medrou ata alcanzar un mximo de 211 millns de euros en 2008, para caer posteriormente no ano 2009. Por contextualizar estas cifras no mercado espaol, cmpre dicir que o estudo sobre investimento publicitario en Espaa i2p 43 , elaborado pola compaa de control publicitario Arce Media e a consultora Media HotLine, revela que no primeiro semestre de 2011 alcanzou 2511,2 millns de euros, un 6,5 % menos con respecto ao mesmo semestre do ano anterior44. Pero o mercado, ademais do crecemento que se alcanza neste perodo nos aspectos mis cuantitativos, tamn se fixo mis dinmico e complexo, coa aparicin de formulacins innovadoras en medios tradicionais, como a prensa gratuta (actualmente moi reducida pola crise) ou a consolidacin de novas posibilidades tecnolxicas que multiplicaron a oferta meditica, nomeadamente coa aparicin da Televisin Dixital Terrestre (TDT), como afirma Alberto Pena en O capital da cultura.
Grfico 112. Evolucin da facturacin das
42

Grfico 113. Evolucin da facturacin media

Para levar a cabo a anlise econmica e financeira das empresas TIC en Galicia estimronse os datos de facturacin e emprego de 89 empresas para 2009. ndice de Investimento Publicitario. O nico soporte que crece internet (un 11,1 %, polo que alcanza un investimento total de 171,3 millns de euros), mentres que o cine (-12,4 %), a prensa (-10,7 %) e a televisin (-7,9 %) son os soportes publicitarios que rexistran as cadas mis importantes. A televisin, pola contra, segue a acumular cerca da metade do total do investimento publicitario: 1198,8 do total, un 47,7 %. O descenso do investimento publicitario no segundo trimestre (-11,5 %) moito mis acusado que nos primeiros tres meses do ano, cando se rexistrou unha lixeira cada do 0,4 %.

43 44

148

empresas galegas de publicidade. 20062009

250.000.000 200.000.000

por empresa e por empregado para as empresas galegas de publicidade. 20062009

160.000 140.000 800.000 700.000

120.000

600.000
138.870,02

196.886.170

211.013.000

150.000.000
100.000.000 50.000.000

100.000

500.000
120.265,77

186.893.000

162.686.978

40.000 20.000 0

80.558,99

60.000

120.197,25

80.000

400.000 300.000 200.000 100.000 0

0
2006 2007 2008 2009

2006

2007

2008

2009

Trtase dun sector no que as axencias publicitarias, como principais actores, estn a desenvolver unha actividade que presenta a priori unhas cifras de negocio interesantes, pero, ao mesmo tempo, aparecen inmersas nun proceso de adaptacin tecnolxica e de reciclaxe de coecementos. Obrigadas a responder s demandas dos anunciantes que piden un servizo inmediato, creativo e innovador, estanse enfrontando a un continuo proceso de concentracin empresarial que dificulta a posta en marcha de novos proxectos e, incluso, o mantemento das axencias que se caracterizaban por ter un perfil marcadamente independente. En opinin de Alberto Pena, a crise econmica que afecta seriamente ao mercado a partir do segundo semestre de 2008 pode ter, segundo algns profesionais, un efecto positivo na reinvencin e reformulacin das estratexias de comunicacin, tanto para os anunciantes como para os creadores das campaas publicitarias. No tocante facturacin media por empresa, esta incremntase no perodo analizado ata o ano 2008, no que alcanza un valor de 690 mil euros, para descender o ano seguinte ata 582 mil euros, dado que a taxa de creacin de empresas superior ao crecemento dos ingresos. A facturacin por empregado, que d unha idea da produtividade dos traballadores desta rama de actividade, segue unha lia errtica nos ltimos anos, ao pasar de case 121 mil euros en 2006 a 81 mil en 2007, volver subir ata 139 mil en 2008 e caer novamente a 120 mil en 2009.

4.13.2

O resultado de explotacin da publicidade galega

O resultado global antes de impostos das empresas galegas de TIC relacionadas coas industrias culturais e creativas foi no exercicio 2009 de 3,7 millns de euros, o que representa unha cada do -33,83 % con respecto ao ano anterior e confirma o cambio de tendencia en canto aos resultados contables para estas actividades que se iniciou en 2008 tras o mximo do ano anterior de 13,4 millns de euros. Estas cifras de beneficio agregado dan como media un resultado de 16 500 euros por empresa, que neste caso resulta inferior aos correspondentes aos anos previos, como se recolle na tboa, e estara relacionado coa actual conxuntura econmica, que retrae en certa medida as empresas en canto sa poltica de publicidade e comunicacin, obrigndoas a manter mis proxectos para facturar o mesmo volume e cunha marxe comercial menor que provoca unha contraccin dos resultados. De feito, o resultado medio por empresa de 2009 case a metade do de 2006.

149

Tboa 84. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas galegas de publicidade. 2006-2009
2006 Resultado antes de impostos Resultado por empregado Resultado por empresa 9.275.916 6.958,93 32.208,04 2007 13.360.789 5.466,77 42.960,74 2008 5.651.000 3.718,99 18.711,92 2009 3.739.000 2.406,05 16.471,37

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

O resultado por empregado nos servizos publicitarios evidencia nos catro ltimos anos unha certa deterioracin, ao pasar de case 7000 euros por traballador en 2006 a case 2500 euros en 2009. Novamente a cada nos valores desta variable est claramente relacionada coa diminucin no resultado total antes de impostos e co menor descenso e coa posterior estabilizacin do nmero de empregados desta rama. De novo faise necesario mencionar a complicada situacin econmica actual que afecta a todas as empresas, que supn unha contencin dos gastos xerais destas e contrae o seu investimento en publicidade e comunicacin nos medios tradicionais, que son os aqu recollidos. Por outra banda, a reducin dos orzamentos das Administracins pblicas trae consigo un descenso da demanda de servizos dalgunhas destas compaas, que moitas veces se converten no seus principais clientes.
Grfico 114. Evolucin do resultado das empresas galegas de publicidade. 20062009
16.000.000 14.000.000 12.000.000 10.000.000 8.000.000 6.000.000 4.000.000 2.000.000 0 2006 2007

Grfico 115. Evolucin do resultado por empresa e por empregado para as compaas galegas de publicidade. 20062009
8.000 7.000 50.000 45.000 40.000 35.000

6.000
3.739.000 13.360.789

5.000
5.466,77

30.000
6.958,93

9.275.916

4.000 3.000 2.000 1.000

25.000
20.000

5.651.000

3.718,99

2.406,05
2009

15.000 10.000 5.000

2008

2009

0
2006 2007 2008

No tocante s principais variables financeiras destas empresas, como poden ser o activo total, os fondos propios ou a rendibilidade econmica, recollidas na tboa que se achega45, parece apreciarse, por unha parte, un incremento do activo total destas compaas no intervalo 2006-2009, ao pasar de 187 800 a 226 700 euros. Por outra parte, os fondos propios alcanzan o mximo do perodo no ano 2007, con 416 000 euros, e inician a continuacin unha traxectoria descendente que se sita en 2009 en 356 000 euros. A pesar da tendencia crecente do activo total medio das empresas de publicidade en Galicia para estes anos, e dada a progresiva deterioracin dos resultados antes de impostos destas compaas, a rendibilidade econmica vn marcada por unha
45

E considerando que en 2009 non se conta con tantos datos para estas variables como nos anos anteriores, o que fai menos representativas estas cifras medias.

150

traxectoria mis ben decrecente, anda que o mximo destes catro anos se d en 2007, o nico ano con valor positivo. En 2009 a rendibilidade das empresas galegas de publicidade sitase no -2,75 %.
Tboa 85. Evolucin das variables financeiras do sector da publicidade en Galicia. 2006-2009
2006 Activo total medio Fondos propios medios Resultado por empresa Rendibilidade media 187.767 411.983 6.958,93 -0,13% 2007 193.960 416.493 5.466,77 2,70% 2008 196.342 381.342 3.718,99 -0,93% 2009 226.664 356.118 2.406,05 -2,75%

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

O capital social destas empresas no ano 2009 (ltimo dispoible) de 59 600 euros, un valor non demasiado elevado por tratarse dunha actividade intensiva en capital humano e en creatividade, aspectos que non se ven reflectidos nos balances destas empresas e que fan referencia a aspectos intanxibles sobre os que a contabilidade convencional non proporciona informacin.

4.13.3

O emprego galego relacionado coa publicidade

As actividades publicitarias xeraron en Galicia no ano 2009 arredor de 1550 empregos en equivalente a tempo completo, o que representa un crecemento do 2,27 % sobre o ano anterior.
Tboa 86. Evolucin do emprego das empresas galegas de publicidade. 2006-2009
2006 Emprego total Cadro medio 1.354 5,99 2007 2.444 9,89 2008 1.520 6,15 2009 1.554 5,93

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Como poen de relevo os datos recollidos na tboa anterior, a tendencia do emprego nas actividades publicitarias crecente no intervalo 2006-2007, pois pasa de 1354 traballadores ao inicio do perodo a 2444 en 2008, o que supn unha taxa de variacin do 80,57 %. Estes datos demostran unha maior fortaleza na xeracin de postos de traballo para estas actividades que no tocante ao volume de ingresos. Pero, o ano seguinte, o nmero de empregados descende ao pasar a 1520, cunha variacin do 37,83 %, e mantn unha certa estabilidade un ano despois.

151

Grfico 116. Evolucin do cadro medio das empresas galegas de publicidade. 20062009
12,00
10,00

Grfico 117. Evolucin do emprego das empresas de publicidade en Galicia. 20062009

3.000
2.500

8,00
9,89

2.000
2.444

6,00
5,99
4,00 2,00

1.500
6,15 1.354 5,93
1.000 500

0,00 2006 2007 2008 2009

0 2006 2007 2008 2009

Da man desta variacin do emprego antes relatado prodcese un movemento do cadro medio das empresas no mesmo sentido, que pasa de seis empregados en 2006 a 10 en 2007 e volve caer a seis en 2008 e 2009. A tboa seguinte mostra as principais magnitudes dos servizos publicitarios entre os anos 2006 e 2009. Seguidamente recllense as principais magnitudes da publicidade en Galicia para o ano 2009. Neste caso, ofrcese unha visin esttica destes servizos para o ltimo ano dispoible.

152

1.520

1.554

Tboa 87. Principais magnitudes das empresas galegas de publicidade. 2009

Facturacin Publicidade Resultado Emprego N. de empresas 738 Facturacin por empresa 582.221,18 Facturacin por Resultado por Resultado por empregado empresa empregado 120.265,77 16.471,37 2.406,05 Cadro medio das empresas 5,93

186.893.000,00 3.739.000,00 1.554,00

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Tboa 88. Principais magnitudes das empresas galegas de publicidade. 2006-2009 2006 Facturacin total Resultado total Emprego total Fondos propios medios Activo total medio Rendibilidade econmica media
Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

2007
196.886.170 13.360.789 2.444 193.960 416.493 2,70%

2008
211.013.000 5.651.000 1.520 196.342 381.342 -0,93%

2009
186.893.000 3.739.000 1.554 226.664 356.118 -2,75%

162.686.978 9.275.916 1.354 187.767 411.983 -0,13%

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade

153

4.14 OS DATOS ECONMICOS DAS EMPRESAS GALEGAS DE RADIO

Como explica Xos Ramn Pousa no captulo radio en Galicia do estudo O capital A da Cultura. Unha achega s industrias culturais en Galicia, o sistema radiofnico galego pechouse, provisoriamente, nos primeiros anos do sculo XXI debido ao esgotamento das bandas das frecuencias analxicas (AM e FM) e desaceleracin da posta en marcha do DAB, que puxo de novo nas mans da Administracin autonmica a concesin de emisoras comerciais e pblicas de coberturas no mbito galego e local. En todo caso, as competencias en materia de creacin de emisoras, exercidas polos distintos gobernos galegos nos ltimos 25 anos, serviron para facilitar a implantacin en Galicia das grandes cadeas e para consolidar un sistema de distribucin de contidos radiofnicos fortemente centralizados fra de Galicia e non favoreceron a creacin dun espazo radiofnico propio, dotado de programacins realizadas en Galicia e para os galegos. Gran parte desta responsabilidade recae na debilidade do sector en Galicia que, en moitas ocasins, optou pola venda ou cesin das frecuencias concedidas aos grandes operadores espaois. Continuando cos comentarios recollidos por X. R. Pousa no informe O capital da cultura, o medio radiofnico medrou de forma espectacular en Galicia nas ltimas dcadas. Desde o remate da transicin poltica espaola ata hoxe, o nmero de emisoras multiplicouse por seis. Na actualidade emiten en Galicia un total de 352 emisoras, das cales s 242 regularizaron as sas frecuencias, de xeito que existe un total de 110 emisoras (o 33 %), que podemos considerar alegais. Na actualidade, o sector radiofnico vive inmerso no cambiante escenario da transicin dixital, momento no que, anda que sexa por pouco tempo, conviven proveitosamente a tecnoloxa analxica e a dixital.
Grfico 118. Distribucin dos axentes galegos de radio segundo a data de constitucin
18

Grfico 119. Distribucin provincial dos axentes galegos de radio. 2009

16 14 12
10 8 6 4
Pontevedra 35%
A Corua 51%

2 0
Antes de Entre 1971 Entre 1981 Entre 1991 Entre 2001 1970 e 1980 e 1990 e 2000 e 2010

Lugo 10% Ourense 5%

Nos apartados seguintes, dedicados radio como parte integrante das ICC galegas, recllese a clasificacin das empresas rexistradas na base de datos confeccionada

154

para este estudo segundo a sa actividade principal e o seu enderezo fiscal 46 . O cdigo seleccionado foi o 6010 correspondente a Actividades de radiodifusin, que se enmarca dentro do crculo de actividades culturais e na fase de difusin. Como vn recollido na tboa que se achega ao final deste apartado, Galicia contaba en 2009 cun mnimo de 40 axentes dedicados a tarefas de radiodifusin, o que supn dez mis que no ano 2006. Isto revela unha continuidade na constitucin de empresas radiofnicas galegas, anda que non obsta para que a data media de constitucin dos axentes seleccionados na mostra sexa o ano 1996. A taxa de variacin do nmero de empresas para o intervalo 2006-2009 do 33,33 %. A provincia da Corua d acollida ao 51 % dos axentes integrantes da mostra, e Pontevedra, ao 35 %. Lugo e Ourense, con presenzas menos significativas, supoen o 10 % (5,26 % para o bienio 2008-2009). No tocante localizacin Vigo e A Corua son as localizacins con maior peso relativo e contan con 11 e 14 axentes cada unha delas. Santiago de Compostela e Pontevedra teen catro cada unha delas e Lugo e Ourense teen tres e das, respectivamente. verdade que moitos dos concellos galegos contan con radios municipais e que son mis as emisoras existentes (e con maior dispersin xeogrfica), pero o certo que na maiora das veces estas non contan con personalidade xurdica propia (dependen dos concellos ou das institucins que as promoveron) ou corresponden aos grandes grupos de comunicacin estatal, de xeito que o seu domicilio social estara fra da comunidade galega. A continuacin exponse mis polo mido a situacin das actividades radiofnicas en Galicia desde o punto de vista econmico. Como se recolle nos datos ofrecidos na tboa, a radio move en Galicia mis de 18 millns de euros anuais, dos que uns tres millns corresponderan a fondos pblicos, fundamentalmente os correspondentes aos presupostos da Radio Galega e publicidade estatal e autonmica xerada polo mercado. Isto pon de relevo, por unha parte, o peso que as contribucins pblicas teen neste sector e, por outra, a progresiva deterioracin en termos econmicos desta actividade. En definitiva, a radio, tamn en Galicia, un medio economicamente mis dbil ca a prensa ou a televisin.
Tboa 89. Principais magnitudes das empresas galegas de deseo. 2006 e 2009
Facturacin 2006 Radio 20.771.029 2006 Radio 355 2009 18.242.009 Empregados 2009 364 % crec -100,00% 2006 30 % crec -12,18% 2006 -5.764.934 Resultado 2009 1.244.995 N. axentes 2009 40 % crec 33,33% % crec -121,60%

De acordo coa metodoloxa do traballo, tal e como se vn facendo para outros sectores das ICC galegas, e co obxecto de non ter que rexeitar os axentes dos que, anda tendo datos para 2008, anda non os tean dispoibles en 2009, optouse por

46

Ese censo de empresas desenvolveuse a partir dunha busca por cdigos CNAE no Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade e para as actividades principais, anda que foi posteriormente completada con algunhas entradas alleas a estas epgrafes que enriqueceron esta listaxe inicial.

155

asignar o mesmo valor para a facturacin e o emprego que no ano anterior, considerando que o crecemento destas variables nulo47.

4.14.1

O volume de negocio das empresas de radio en Galicia

As actividades de radio xeraron en Galicia en 2009 un volume de negocio total de 18,2 millns de euros. Como se aprecia na tboa que se achega, a tendencia global da facturacin das actividades de radio en Galicia no perodo 2006-2009 decrecente, pois pasa de 20,8 millns de euros en 2006 a 23,5 en 2007 e 18,2 en 2009. A taxa de variacin da facturacin elvase ao -22,3 % no intervalo 2007-2009, cun valor de -9,35 % en 2008-2009. En xeral todas as empresas mostran unha cada do seu volume de negocio neste ltimo ano e unha tendencia en maior ou menor medida descendente nos catro anos estudados.
Tboa 90. Evolucin da facturacin das empresas de radio en Galicia. 2006-2009
2006 Facturacin total Facturacin por empregado Facturacin por empresa 20.771.029 58.509,94 903.088,22 2007 23.478.047 64.147,67 978.251,96 2008 20.123.031 52.816,35 1.006.151,55 2009 18.242.009 50.115,41 912.100,45

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

E, como vn acontecendo coa facturacin total, a facturacin por empresa e por empregado tamn segue unha evolucin claramente decrecente. A facturacin media por empresa mostra un decrecemento mis pronunciado no intervalo 2007-2008 que o que experimenta a facturacin por empregado, e de feito esta ltima incremntase en 2008 para volver caer en 2009, como reflicte a ilustracin anexa.
Grfico 120. Evolucin da facturacin das empresas de radio en Galicia. 2006-2009
25.000.000 20.000.000

Grfico 121. Evolucin da facturacin por empregado e por empresa das compaas de radio en Galicia. 2006-2009
70.000 60.000 1.020.000

23.478.047

64.147,67

20.123.031

50.000
18.242.009

1.000.000 980.000
52.816,35
960.000

20.771.029

58.509,94

50.115,41

15.000.000

40.000 30.000 20.000

940.000

10.000.000 5.000.000 0

920.000 900.000
880.000

10.000 0
2006 2007 2008 2009

860.000 840.000
2006 2007 2008 2009
Facturacin por empresa

Facturacin por empregado

47

Finalmente estimronse os ingresos, o resultado, os fondos propios, o activo total e o emprego dunha empresa para o exercicio 2009 a partir dos datos do ano anterior.

156

4.14.2 O resultado de explotacin das empresas galegas de radio

O resultado antes de impostos das empresas galegas dedicadas radiodifusin foi no exercicio 2008 de -8,65 millns de euros, a falta de datos definitivos de 2009 por non estar dispoibles anda os da Radio Galega, que teen peso de abondo no sector como para dar unha viraxe s cifras. De feito, se o resultado antes de impostos desta compaa fose similar ao do ano 2008, as perdas globais das actividades de radio en Galicia seran de -9 millns de euros.
Tboa 91. Evolucin do resultado antes de impostos da radio en Galicia. 2006-2009
2006 Resultado total antes de impostos Resultado por empregado Resultado por empresa -5.764.934 -16.239,25 -240.205,59 2007 -8.590.683 -23.471,81 -343.627,31 2008 -8.648.010 -22.698,19 -345.920,40 2009 -9.007.005 -24.744,52 -375.291,88

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Estas cifras de resultado agregado ofrecen unhas perdas medias por empresa de 0,375 millns de euros, en lia co valor obtido para 2008, anda que inferior. Idntica conclusin se podera extraer do valor do beneficio por empregado, que ascendeu en 2009 a -0,25 millns de euros e caeu de novo fronte ao exercicio anterior.
Grfico 122. Evolucin do resultado antes de impostos da radio en Galicia. 2006-2009 Grfico 123. Evolucin do resultado por empresa e por empregado da radio en Galicia. 2006-2009
0 0 2006 2007
-23.471,81

0 2006
-5.764.934

-16.239,25

2007

2008

2009
-9.007.005

-5.000 -10.000

2008

2009

-50.000

-22.698,19

-100.000
-150.000

-8.648.010

-8.590.683

-15.000 -20.000
-25.000 -30.000

-24.744,52

-4.000.000

-200.000
-250.000 -300.000

-8.000.000

-350.000
-400.000
Resultado por empregado Resultado por empresa

-12.000.000

De acordo cos datos recollidos na tboa seguinte, tanto os fondos propios como o activo total, a rendibilidade ou o resultado por empresa presentan evolucins un tanto dispares entre elas, por mostrar os puntos de inflexin dentro do intervalo 2006-2009 en distintos momentos. As, o resultado por empresa segue unha tendencia decrecente entre 2006 e 2009, como xa se comentou anteriormente. Pola contra, o activo total medio marcou o seu mnimo en 2008 e mostra unha leve recuperacin en 2009; os fondos propios experimentan este mnimo no ano 2007, ao igual que a rendibilidade econmica media.

157

Tboa 92. Evolucin das principais variables financeiras da radio en Galicia. 2006-2009
2006 Fondos propios medios Activo total medio Resultado por empresa Rendibilidade econmica 779.940 1.372.813 -240.205,59 -2,14% 2007 654.995 1.135.347 -343.627,31 -29,87% 2008 701.801 1.039.762 -345.920,40 -12,47% 2009 706.084 1.064.377 -375.291,88 -3,00%

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

O capital social no momento da constitucin destas empresas e o que presentan en 2009 amosa unha variacin de carcter negativo, dado que pasa de 379 546 euros ao inicio a 331 468 en 2009. Isto dbese ao peche de actividades dunha das empresas, que progresivamente foi diminundo o capital social e movendo as cifras totais tamn nese sentido.

4.14.3

O emprego das empresas galegas de radio

As empresas galegas de radiodifusin xeraron en 2009 arredor de 365 empregos en equivalente a tempo completo, o que supn unha cada do -4,46 % sobre o ano anterior e volver practicamente ao nivel de 2007. Debaixo da falsa imaxe que transmiten as estrelas da radio espaola, con contratos millonarios, tamn estn o paro, a precariedade, a intrusin, as baixas retribucins e o emprego de estudantes bolseiros en tarefas desaxeitadas. Unha parte dos xornalistas radiofnicos vive unha precariedade laboral que non se corresponde en absoluto coa imaxe que o medio proxecta sobre a sociedade. O gran nmero de xornalistas en paro e a falta de regulacin en canto s vas de acceso pon a disposicin das empresas un amplo equipo de xornalistas, polo xeral ben formados, dispostos a asinar contratos temporais en condicins moi precarias.
Tboa 93. Evolucin do volume de emprego das actividades de radio en Galicia. 2006-2009
2006 Emprego total Cadro medio 355 27,31 2007 366 26,14 2008 381 23,81 2009 364 27,31

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Como se ve nos datos recollidos nesta tboa, a tendencia do emprego nas actividades relacionadas coa radio en Galicia basicamente estable cunha certa tendencia a medrar nos ltimos catro anos, xa que pasa de 355 traballadores no ano 2006 a 381 en 2008 e 364 en 2009. Isto supn unha taxa de crecemento do 2,5 % nese intervalo. Como xa se comentou, a precariedade laboral neste sector bastante habitual, e a temporalidade vira da man da tipoloxa de contrato empregada e non tanto da estacionalidade das contratacins, anda que os perodos estivais tenden a xerar movementos para cubrir as vacacins dos traballadores.

158

O cadro medio das compaas galegas de radio, que rolda os 27 traballadores en tres dos catro anos abordados no estudo, sofre en 2008 unha cada e pasa a 24 empregados, como vn recollido na tboa superior ou na ilustracin que se achega.
Grfico 124. Evolucin do emprego empresas de radio en Galicia. 2005-2009
385 380 375 370
26,00

nas

Grfico 125. Evolucin do cadro medio na radio en Galicia. 2006-2009

28,00 27,00

27,31

381

365

25,00 24,00

355 350 345 340 2006

366

360

364

22,00

2007

2008

2009

2006

2007

2008

23,81

355

23,00

26,14

2009

A continuacin ofrcense das tboas coas principais magnitudes das empresas que desenvolven actividades relacionadas coa radio en Galicia. Nunha delas trtase dunha foto fixa do sector para o ano 2009 e na outra mstrase a evolucin das principais variables entre 2006 e 2009.

159

27,31

Tboa 94. Principais magnitudes das actividades de radio en Galicia. 2009

Facturacin Total Radio 18.242.009 18.242.009 Resultado -9.007.005 -9.007.005 Emprego 364 364 N. de empresas 40 40 Facturacin por empresa 912.100,45 912.100,45 Facturacin por empregado 50.115,41 50.115,41 Resultado por empresa -375.291,88 -375.291,88 Resultado por empregado -24.744,52 -24.744,52 Cadro medio das empresas 22,75 22,75

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Tboa 95. Principais magnitudes das actividades relacionadas coa radio en Galicia. 2006-2009
2006 Facturacin total Resultado total Emprego total Fondos propios medios Activo total medio Rendibilidade econmica media
Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

2007 23.478.047,00 -8.590.682,76 366,00 1.135.347,33 654.995,22 -29,87%

2008 20.123.031,00 -8.648.010,00 381,00 1.039.762,24 701.801,28 -12,47%

2009 18.242.009,00 -9.007.005,00 364,00 1.064.377,00 706.084,46 -3,00%

20.771.029,00 -5.764.934,22 355,00 1.372.812,51 779.940,26 -2,14%

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade

160

4.15 OS DATOS ECONMICOS DAS EMPRESAS GALEGAS DE TIC

De acordo co informe Estado da Sociedade da Informacin de Galicia. Informe preliminar marzo 2011, elaborado polo Observatorio da Sociedade da Informacin e a Modernizacin de Galicia, o nmero de empresas galegas do sector TIC no ano 2010 situbase en 1767. Estes datos sitan a Galicia como a stima comunidade autnoma con maior nmero de empresas do sector TIC e confirman que este sector se est a converter nunha das reas produtivas clave no desenvolvemento econmico e social de Galicia pola sa condicin de acelerador da mudanza tecnolxica e polo seu carcter transversal ao resto de sectores. Esta variable do nmero de empresas do sector TIC mostra unha tendencia positiva e pasa de 41 730 empresas do sector TIC no ano 2009 a 46 511 no ano 2010. A distribucin das empresas galegas do sector TIC segundo a actividade CNAE 2009 mostra que o maior nmero se concentra no subsector da Programacin, consultora e outras actividades relacionadas coa informtica. A continuacin, sitanse as actividades relacionadas coa Reparacin de ordenadores e equipos de comunicacin e o Proceso de datos, hosting e actividades relacionadas; portais web. Nos pargrafos que seguen comntase a situacin das TIC mis relacionadas coas industrias culturais e creativas en Galicia, e como tal inclense as actividades de deseo de portais e pxinas web, xeracin de contidos para novas plataformas (telfonos mbiles, iPads, tablets etc.), edicin e desenvolvemento de videoxogos, lecer interactivo, desenvolvemento de software educativo, producin multimedia, desenvolvemento de contidos para internet e, en xeral, outros servizos para as TIC pero sempre desde a ptica das ICC. A informacin facilitada procede da anlise das contas das empresas rexistradas na base de datos confeccionada para este estudo segundo a sa actividade principal e o seu enderezo fiscal. Ese censo de empresas foi desenvolvido a partir dunha busca por cdigos CNAE no Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade e para as actividades principais, anda que foi posteriormente completada con entradas alleas a estas epgrafes que enriqueceron esta listaxe inicial.
Grfico 126. Distribucin das empresas de TIC en Galicia segundo a actividade que desenvolven. 2009
Novas plataform. 13% Asociacins e institucins 7% Videoxogos 4% Ensino 1%
Pontevedra 35% A Corua 53%

Grfico 127. Distribucin provincial empresas galegas de TIC. 2009

das

Portais web 36%

Outros servizos para as TIC 39%

Ourense 4%

Lugo 8%

161

Para o desenvolvemento da anlise exposta neste apartado as actividades seleccionadas responden fundamentalmente aos cdigos de actividade 58.21 de Edicin de videoxogos e parcialmente o 58.29 Edicin doutros programas informticos, 63.11 de Proceso de datos, hosting e actividades relacionadas e 63.12 de Portais web. Nestes casos foron desestimadas as empresas dedicadas programacin de software de xestin, consultora informtica, proceso de datos, aloxamento etc. ou nas que a compoente cultural ou creativa fose residual ou nula. A partir da informacin extrada da explotacin estatstica desta base de datos, resulta que na comunidade galega haba, no ano 2009, 118 axentes no eido das TIC dedicadas oferta de produtos e servizos de tecnoloxas da informacin e as comunicacins relacionados coas ICC. A provincia da Corua a localizacin escollida polo 53 % das empresas dedicadas s TIC, mentres que Pontevedra acolle o 35 %. Lugo e Ourense teen o 8 e o 4 %, respectivamente. En canto actividade desenvolvida polas empresas integrantes da base de datos, o grupo mis numeroso o das dedicadas a outros servizos TIC, categora que vn sendo unha especie de caixn de xastre onde se d cabida s empresas que non son clasificables por ningunha das outras categoras pero que se considera que deben ser tidas en conta no estudo, e que alcanza un peso do 39 %. Moi prximo en canto a axentes estara o etiquetado como Portais web, cun 36 %. Despois estaran as empresas dedicadas a xerar contidos para novas plataformas, cun 13 %, e as de edicin e desenvolvemento de videoxogos, cun 4 %.
Tboa 96. Principais magnitudes das empresas galegas de TIC en Galicia. 2006 e 2009
Facturacin 2006 Total Asociacins e institucins Edicin e desenv. de videoxogos Ensino Outros serv. para as TIC Portais web Xeracin de contidos para novas plataformas 229.778 9.583.457 7.900.464 3.042.428 923.058 2009 160.000 13.121.000 10.673.165 4.326.000 2.185.884 Emprego 2006 Total Asociacins e institucins Edicin e desenv. de videoxogos Ensino Outros serv. para as TIC Portais web Xeracin de contidos para novas plataformas 306 4 100 116 63 23 2009 503 2 217 160 89 35 % crec 64,59% -50,00% 117,00% 38,50% 41,27% 51,65% 2006 85 3 5 1 38 28 10 % crec 40,53% -30,37% 36,91% 35,10% 42,19% 136,81% 2006 1.150.689 -5.878 278.910 532.503 350.656 -5.502 21.679.184 30.466.049 Resultado 2009 197.002 145.000 -53.998 106.000 N. axentes 2009 118 8 5 1 46 43 15 % crec 38,82% 166,67% 0,00% 0,00% 21,05% 53,57% 50,00% % crec -82,88% -72,77% -

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

162

Na tboa anterior recllense as principais magnitudes das empresas das tecnoloxas da informacin e as comunicacins en Galicia, en canto sa vertente mis relacionada coas ICC. A data media de creacin destas empresas sitase no ano 2004. Case o 70 % das empresas da mostra posterior ao ano 2000 e, en particular, o 33 % foi constituda con posterioridade a 2005. Isto revela unha elevada xuventude do tecido empresarial do sector. De feito, entre os anos 2006 e 2009 o nmero de empresas do sector TIC relacionadas co eido da ICC en Galicia creceu nun 39,72 %. A sociedade da informacin e da comunicacin est producindo un conxunto de mutacins no campo cultural en diversos sentidos: o Os cambios tecnolxicos multiplican a dispoibilidade de plataformas e recursos para a producin e distribucin cultural; ao tempo, os consumidores asumen un papel mis activo na recepcin e difusin, ou mesmo se converten, eventualmente, en produtores e distribuidores culturais. Modifcanse as pautas de consumo, que se fan mis particularizadas; os novos formatos converten a cultura en mis accesible para o consumo individual. Prodcese unha interconexin de formatos hipermedia con certa preeminencia da linguaxe audiovisual canalizada neses soportes: televisin, computador, telfono. Os novos formatos acentan a disolucin de fronteiras entre xneros, a fusin de diferentes linguaxes e a emerxencia doutras novas. Establcense novas dinmicas de relacin social baseadas na conversa, que introducen non s lxicas de consumo cultural interactivo, senn dinmicas colaborativas de producin de coecemento, de contidos culturais ou de accin conxunta.

De acordo coa proposta recollida no documento Reflexin estratxica sobre a cultura galega, do Consello da Cultura Galega, debera vincularse o impulso da producin cultural galega coa expansin da sociedade do coecemento, conectando ambas as estratexias e atendendo potencialidade das TIC para a inclusin social. Como se vn facendo para outros sectores das ICC, para a estimacin do volume de negocio e do emprego das actividades relacionadas coas TIC nas ICC en Galicia, e partindo dos datos do Rexistro Mercantil facilitados pola Fundacin para o Fomento da Calidade, considerouse que para cada unha das empresas das que haba datos dispoibles para o ano 2008, pero anda non para 2009, tanto o volume de negocio como o emprego an ter un crecemento nulo. Trtase, polo tanto, dunha hiptese conservadora e de mnimos, que permite establecer estimacins para o exercicio 2009 e non ter que rexeitar os axentes para os que anda non estn dispoibles os datos48.

4.15.1 O volume de negocio das TIC relacionadas coas ICC en Galicia

A actividade empresarial das tecnoloxas da informacin e as comunicacins relacionadas coas ICC xerou en 2009 un volume de negocio total de 30,9 millns de euros, o que supn un incremento do 2,65 % sobre o ano anterior.
48

Para levar a cabo a anlise econmica e financeira das empresas TIC en Galicia estimronse os datos de facturacin e emprego de 22 empresas para 2009.

163

Tboa 97. Evolucin da facturacin das empresas galegas de TIC. 2005-2009

2005 Facturacin total Facturacin empregado por 15.918.642 114.811,70 255.708,48 2006 21.812.475 70.680,89 451.649,66 2007 28.084.744 105.186,31 501.631,72 2008 30.106.049 62.331,37 548.963,88 2009 30.905.049 60.598,14 499.443,43

Facturacin por empresa

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

A pesar de que os datos das empresas que conforman a mostra anteriores a 2006 non son tan completos coma nos seguintes anos, xa se advirte unha tendencia crecente no volume de ingresos destas actividades, unha tnica comn do resto das TIC en Espaa en xeral e en Galicia en particular.
Grfico 128. Evolucin da facturacin das empresas galegas de TIC. 2005-2009
35.000.000

20.000.000

15.000.000
10.000.000

5.000.000
0

2005

15.918.642

2006

21.812.475

2007

28.084.744

25.000.000

2008

30.106.049

2009

De feito, a Asociacin Multisectorial de Empresas da Electrnica, Tecnoloxas da Informacin e a Comunicacin, Telecomunicacins e Contidos Dixitais (AMETIC) presentou recentemente o estudo As Tecnoloxas da Informacin en Espaa 2010, no que pon de manifesto que en 2010 as TIC en Espaa volveron recuperar a sa senda alcista 49 cun crecemento do 3,6 % respecto a 2009, exercicio que sufriu unha importante reducin dos seus ingresos (-8 %) 50 . O estudo argumenta que este escenario favorable foi froito da combinacin dos bos resultados asociados venda de equipos no mercado interior, o que permitiu unha mellora para o agregado nacional dun 3 %, e dos correspondentes s exportacins que, como vn sendo habitual nos ltimos cinco anos, obtiveron taxas de evolucin positivas (11,2 %). As cifras alcanzadas para o mercado interior deben o seu saldo final ao excelente resultado na venda de equipos, a un avance moderado na comercializacin de programas e ao comportamento plano dos servizos TI que practicamente repetiron as cifras do ano precedente; a consultora e o desenvolvemento de aplicacins son os segmentos mis prexudicados neste exercicio. A distribucin por actividade principal dos ingresos totais das empresas TIC que operan en ramas relacionadas coas ICC segue un comportamento un tanto distinto do
49 50

Ata alcanzar unha facturacin de 18 097 millns de euros.

Esta taxa de crecemento foi lixeiramente superior da Unin Europea (2,7 %) e de igual maneira o avance do sector TIC foi superior tamn ao rexistrado pola economa espaola no seu conxunto. De feito, esta actividade achegou, en termos de produto interior bruto, un 1,56 %, o que supn unha mellora en tres puntos bsicos do valor de 2009.

164

30.905.049

30.000.000

que mostra o tecido empresarial. De feito, o maior peso relativo corresponde s actividades de ensino relacionado coas TIC, que representa o 43 % do total da facturacin, anda que este valor est moi infludo polos datos de Femxa Formacin. A seguinte categora con maior participacin a de Outros servizos para as TIC, co 35 %. Xa cun peso menor figuran o desenvolvemento de portais web, que supn o 14 %, e a xeracin de contidos para novas plataformas, co 7 % (categora que entre 2006 e 2009 incrementou a sa importancia nun 137 %).
Grfico 129. Distribucin dos ingresos das empresas TIC segundo a actividade principal. 2009
Videox. 1% Novas plataf. 7%

Grfico 130. Evolucin da facturacin media por empresa para as empresas TIC. 20052009
600.000 500.000
501.631,72

548.963,88

Portais web 14%

300.000

Outros servizos para as TIC 35%

100.000 0

2005

255.708,48

Ensino 43%

200.000

2006

451.649,66

400.000

2007

2008

2009

No tocante facturacin media por empresa, esta incremntase no perodo analizado ata o ano 2008, no que alcanza un valor de 549 mil euros, para descender ao ano seguinte ata 0,5 millns de euros, dado que a taxa de creacin de empresas superior ao crecemento dos ingresos. A facturacin media mis elevada corresponde s actividades de ensino relacionado coas TIC, polo peso que ten unha soa empresa no total dos ingresos desta rama. A facturacin por empregado, que d unha idea da produtividade dos traballadores desta rama de actividade, segue unha tendencia decrecente nos cinco ltimos anos, ao pasar de case 0,14 millns de euros en 2006 a 0,061 millns en 2009. Esta evolucin dos valores ten a sa orixe nun menor crecemento do volume de ingresos que do emprego xerado.

4.15.2 O resultado de explotacin das empresas das TIC galegas do eido das ICC
O resultado global antes de impostos das empresas galegas de TIC relacionadas coas industrias culturais e creativas foi no exercicio 2009 de 0,203 millns de euros, o que representa unha cada do -85 % con respecto ao ano anterior e confirma o cambio de tendencia en canto aos resultados contables para estas actividades que se iniciou en 2008 tras o mximo do ano anterior de 2,2 millns de euros.

165

499.443,43

Tboa 98. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas galegas de TIC. 2005-2009
2005 Resultado antes de impostos Resultado por empregado Resultado por empresa 1.936.827 13.969,18 31.801,98 2006 1.169.004 3.788,03 23.972,68 2007 2.224.187 8.330,29 39.281,25 2008 1.358.000 2.811,59 27.714,29 2009 203.002 398,04 4.925,05

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Deste resultado global antes de impostos a rama correspondente prestacin doutros servizos para as TIC a que d unha cifra maior, seguida de cerca pola xeracin de contidos para novas plataformas. O certo que non se dispn de demasiados datos de resultado contable para o exercicio 2009, polo que se considera que non resultan convenientes mis conclusins referentes distribucin do ingreso. Estas cifras de beneficio agregado dan como media un resultado de 4925 euros por empresa, que neste caso resulta manifestamente inferior aos correspondentes aos anos previos, como se recolle na tboa, e estara relacionado coa actual conxuntura econmica, que retrae en certa medida as empresas en canto ao lanzamento de novos produtos e servizos e obriga a unha contencin da marxe comercial. O resultado por empregado nas TIC evidencia nos catro ltimos anos unha importante deterioracin, ao pasar de case 14 000 euros por traballador en 2006 a case 400 euros en 2009. De novo, a cada nos valores desta variable est claramente relacionada co descenso no resultado total antes de impostos e co incremento no nmero de traballadores nestas actividades.
Grfico 131. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas de TIC en Galicia. 20052009
2.500.000 2.000.000 1.500.000
1.936.827 2.224.187 1.358.000

500.000 0 2005

2006

1.169.004

2007

2008

2009

Ademais, conveniente facer unha lectura destes datos considerando a complicada situacin econmica actual que afecta a todas as empresas, circunstancia da que non estn exentas as que desenvolven a sa actividade no eido das TIC. O descenso da renda dispoible das familias supn unha contraccin do gasto destas en lecer, factor arredor do que xiran moitas das actividades levadas a cabo por estas empresas. Por outra banda, a menor actividade econmica das empresas e a reducin dos orzamentos das Administracins pblicas traen consigo un descenso da demanda de servizos dalgunhas destas compaas.

166

203.002

1.000.000

En canto s variables financeiras como activo total, fondos propios ou rendibilidade econmica que veen recollidas na tboa que se achega, e partindo do feito de que en 2009 non se conta con tantos datos para estas variables como nos anos anteriores, o que fai pouco representativas estas cifras medias, non se aprecia unha tendencia clara en canto sa variabilidade. De feito, a rendibilidade econmica mis elevada para este sector sera a obtida no ano 2007 (cun 4,20 %), mentres que o activo total medio alcanza o mximo neste perodo no ano 2006 (con 0,66 millns de euros). O que si parece apreciarse un empeoramento na rendibilidade media, fundamentalmente pola deterioracin nos resultados.
Tboa 99. Evolucin das variables financeiras do sector das TIC en Galicia. 2005-2009
2005 Activo total medio Fondos propios medios Resultado por empresa Rendibilidade media 411.955 177.728 31.801,98 2,77% 2006 659.592 113.066 23.972,68 1,06% 2007 322.207 105.796 39.281,25 4,20% 2008 407.750 152.173 27.714,29 -2,02% 2009 246.488 108.463 4.925,05 -9,55%

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

O capital social destas empresas no momento da constitucin , en termos medios, de 26 500 euros, pero incremntase ata os 127 750 da actualidade nun proceso de capitalizacin para estas compaas, que nalgunhas das ramas precisan de importantes equipamentos para o desenvolvemento das sas actividades.

4.15.3

O emprego galego nas TIC

As actividades TIC relacionadas coas industrias culturais e creativas xeraron en Galicia no ano 2009 arredor de 500 empregos en equivalente a tempo completo, o que representa un crecemento do 5,5 % sobre o ano anterior. Como poen de relevo os datos recollidos na tboa anterior, a tendencia do emprego nas actividades TIC relacionadas coas ICC crecente no intervalo 2005-2009, posto que pasa de 139 traballadores ao inicio do perodo a 503 en 2009, o que supn unha taxa de variacin do 268 %. Estes datos demostran unha maior fortaleza na xeracin de postos de traballo para estas actividades que no tocante ao volume de ingresos.
Tboa 100. Evolucin do emprego das empresas galegas de TIC. 2005-2009
2005 Emprego total Cadro medio 139 4,38 2006 309 7,11 2007 267 5,98 2008 483 11,90 2009 503 10,93

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Ademais, a distribucin do emprego nas TIC segundo a actividade principal desenvolvida pola empresa revela unha distribucin similar da facturacin, cun peso relativo maioritario para o ensino relacionado coas TIC (43 %) e para os outros servizos para as TIC, cun 35 %. Non se conta con datos de emprego para a industria

167

do videoxogo e a xeracin de contidos para as novas plataformas, anda que supoen p 7 % do emprego, percbese como unha actividade claramente emerxente. Da man deste importante crecemento do emprego antes relatado prodcese un incremento nestes anos do cadro medio das empresas, que pasa de catro empregados en 2005 a 11 en 2009. A pesar de que neste ltimo ano se rexistrou unha sensible deterioracin desta variable (ao pasar de 12 en 2008 a 11 en 2009), queda patente a tendencia crecente deste ndice no perodo estudado.
Grfico 132. Distribucin do emprego das empresas TIC segundo a actividade principal. 2009
Videox. 1% Novas plataf. 7%

Grfico 133. Evolucin do emprego das empresas de TIC en Galicia. 2005-2009

600

500
483

Portais web 14%

400
300

Ensino 43%

200

Outros servizos para as TIC 35%

0 2005 2006 2007 2008 2009

A tboa seguinte mostra as principais magnitudes das TIC relacionadas coas ICC entre os anos 2005 e 2009. Nela aprciase a tendencia crecente do resultado antes de impostos ata 2007, onde se d un punto de inflexin e unha progresiva cada do seu valor (este mesmo punto de inflexin advrtese tamn na rendibilidade econmica). Pola contra, no caso do emprego ou da facturacin os datos amosan unha tendencia crecente. Seguidamente presntanse as principais magnitudes das TIC en Galicia para o ano 2009. Neste caso, ofrcese unha visin esttica destas actividades para o ltimo ano dispoible.

168

139

309

100

267

510

Tboa 101. Principais magnitudes das empresas galegas de TIC relacionadas coa industria cultural e creativa. 2009
Facturacin Total Asociacins e institucins Edicin e desenvolvemento de videoxogos Ensino Outros servizos para as TIC Portais web 31.364.049 160.000 13.121.000 11.112.165 4.326.000 Resultado 204.002 n.d. n.d. 151.000 -53.998 Emprego 484 2 217 158 77 N. de empresas 115 3 5 1 46 44 Facturacin por empresa 497.842,05 80.000,00 13.121.000,00 396.863 180.250 Facturacin por Resultado por Resultado por empregado empresa empregado 64.801,75 80.000,00 60.465,44 70.330,16 56.181,82 4.857,19 n.d. n.d. 7.947,37 -2.999,89 421,49 n.d. n.d. 955,70 -701,27 Cadro medio das empresas 10,65 2,00 217,00 7,95 4,94

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Tboa 102. Principais magnitudes das empresas galegas de TIC relacionadas coa industria cultural e creativa. 2005-2009
2005 Facturacin total Resultado total Emprego total Fondos propios medios Activo total medio Rendibilidade econmica media 15.918.642,07 1.936.827,48 138,65 405.415,70 174.907,34 2,77% 2006 21.812.474,65 1.169.003,54 308,61 2.496.326,89 113.066,01 1,06% 2007 28.084.744,49 2.224.187,31 267,00 317.617,51 104.023,97 4,13% 2008 30.245.049,38 1.309.000,00 484,00 404.320,75 148.660,38 -2,41% 2009 31.364.049,00 204.002,00 511,00 249.357,14 105.047,62 -9,31%

Fonte: elaboracin propia a partir de datos do Rexistro Mercantil extrados do Sistema de Informacin Empresarial da Fundacin para o Fomento da Calidade Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

169

5 A SITUACIN DAS INDUSTRIAS CULTURAIS E CREATIVAS NO NORTE DE PORTUGAL

A continuacin ofrcese unha anlise das empresas que desenvolven a sa actividade dentro das industrias culturais, tanto a partir dos datos do Instituto Nacional de Estatstica portugus, como dos que se poidan extraer das distintas bases de datos creadas dentro deste proxecto, a partir da informacin do Rexistro Comercial portugus.

5.1 O TECIDO EMPRESARIAL DAS ICC NO NORTE DE PORTUGAL

A implantacin territorial do sector das ICC en Portugal reflicte de xeito importante a forza dos elementos de mercado, en especial nas industrias culturais, cunha importante masa crtica vinculada s cidades. A territorializacin do sector das ICC depende, por un lado, de factores como a poboacin, a urbanizacin ou o poder de compra, pero tamn dun elemento histrico e xeogrfico de distribucin desigual, en gran parte independente dos factores anteriores, e que est asociado localizacin do patrimonio natural e monumental. De acordo co Instituto Nacional de Estatstica, en 2009 existan 342 044 empresas na NUT II Norte. Este valor representa unha variacin de signo negativo do 4,12 % e 3,92 % en relacin cos anos 2007 e 2008, respectivamente. Para a elaboracin deste traballo, a partir do devandito universo, procedeuse a unha identificacin das empresas cuxas actividades estn comprendidas no sector das industrias culturais e creativas, atendendo aos cdigos CAE Rev.3 (2007) de dous ou tres dxitos que se corresponden coas divisins e grupos que abaixo se enumeran:
181 Impresin e actividades dos servizos relacionados coa impresin 182 Reproducin de soportes gravados 322 Fabricacin de instrumentos musicais 476 Comercio polo mido de bens culturais e recreativos, en establecementos especializados 581 Edicin de libros, de xornais e doutras publicacins 582 Edicin de programas informticos 591 Actividades cinematogrficas, de vdeo e de producin de programas de televisin 592 Actividades de gravacin de son e de edicin de msica 601 Actividades de radio 602 Actividades de televisin 631 Actividades de procesamento de datos, domiciliacin de informacin e actividades relacionadas; portais web 711 Actividades de arquitectura, de enxeera e tcnicas afns 731 Publicidade 741 Actividades de deseo 742 Actividades fotogrficas 90 Actividades de teatro, de msica, de danza e outras actividades artsticas e literarias 91 Actividades das bibliotecas, arquivos, museos e outras actividades culturais

170

De acordo con esta clasificacin, resulta que en 2009 o nmero de empresas no Norte de Portugal que desenvolva as sas actividades dentro das industrias culturais e creativas ascenda a 20 703, o que representa un 3,66 % menos que no ano 2008, e o 4,45 % menos que en 2007. Isto supn unha tendencia que acompaa o total do tecido empresarial do Norte de Portugal, que, como xa se comentou, experimenta neste intervalo unha cada.
Tboa 103. Evolucin das empresas das industrias culturais e creativas do Norte de Portugal segundo o cdigo de actividade principal. 2007-2009
2007 Total grupos CAE Rev.3 (2007) Total das industrias culturais e creativas 181 Impresin e actividades dos servizos relacionados coa impresin 182 Reproducin de soportes gravados 322 Fabricacin de instrumentos musicais 476 Comercio polo mido de bens culturais e recreativos, en establecementos especializados 581 Edicin de libros, de xornais e doutras publicacins 582 Edicin de programas informticos 591 Actividades cinematogrficas, de vdeo e de producin de programas de televisin 592 Actividades de gravacin de son e de edicin de msica 601 Actividades de radio 602 Actividades de televisin 631 Actividades de procesamento de datos, domiciliacin de informacin e actividades relacionadas; portais web 711 Actividades de arquitectura, de enxeera e tcnicas afns 731 Publicidade 741 Actividades de deseo 742 Actividades fotogrficas 90 Actividades de teatro, de msica, de danza e outras actividades artsticas e literarias 91 Actividades das bibliotecas, arquivos, museos e outras actividades culturais 356.739 21.668 1.065 14 19 3.427 334 123 350 383 66 5 95 9.351 1.006 479 779 4.034 138 2008 355.991 21.490 1.025 11 17 3.307 350 117 349 312 68 8 89 9.199 1.022 624 760 4.071 161 2009 342.044 20.703 990 10 14 3.081 351 112 331 223 65 9 101 8.778 1.019 690 760 3.994 175

Fonte: Sistema de Contas Integrado das Empresas 2011. INE - Instituto Nacional de Estatstica Nota: o perodo de referencia considerado para a anlise da evolucin das empresas das ICC no Norte de Portugal limitouse aos anos de 2007 a 2009, debido a que a informacin sobre empresas proporcionada polo INE se encontra dispoible na CAE Rev. 2.1 para os anos de 2004 a 2007 e na CAE Rev. 3 para os anos de 2007 a 2009, o que dificulta a comparacin.

Por outra banda, o peso relativo destas empresas no total do tecido empresarial do Norte de Portugal ascende no ano 2009 ao 6,05 %, que novamente segue unha tendencia decrecente (en 2007 supoa o 6,07 % do total de empresas que operaba neste territorio). En canto reparticin segundo a sa actividade principal, resulta que o grupo mis numeroso dentro do tecido empresarial deste macrosector o que corresponde aos servizos de arquitectura e enxeera, co 42,40 % do total das empresas culturais e creativas (anda que, como xa se dixo, desta epgrafe considranse s, dentro das ICC, os servizos de arquitectura, deixando fra a enxeera, a arquitectura tcnica, a promocin inmobiliaria ou a construcin, a topografa etc.). O seguinte

171

grupo sera o correspondente s actividades de creacin, artsticas e de espectculos, no que estn recollidos os intrpretes e os creadores (msicos, actores, dobradores, bailarns, magos, guionistas, escritores etc.) e que supoen o 19,29 %.
Grfico 134. Evolucin das empresas das industrias culturais e creativas e do total do tecido empresarial do Norte de Portugal. 2007-2009
21.800
356.739 355.991

Grfico 135. Distribucin do tecido empresarial de acordo co crculo no que opera. 2009

360.000

21.600
21.400 21.200 21.000 20.800
21.668 342.044

355.000
350.000 345.000 340.000
21.490 20.703

Industrias Culturais 35%

Core Arts 19%

20.600
20.400 20.200 2007

335.000 330.000

Activ. Creativas 46%

2008

2009
Total grupos CAE

Total das industrias culturais e creativas

O terceiro grupo en importancia o das empresas dedicadas aos labores de Comercio polo mido de artigos culturais e recreativos en establecementos especializados (venda de libros, discos e CD, artigos culturais e xornais e outras publicacins), que representa o 14,88 % do total. Trtase dunha categora que non xera contidos nin proporciona actividade creativa, pero que, pola contra, presta un importante servizo de asesoramento e prescricin, ademais de aproximacin ao pblico dos produtos culturais previamente desenvolvidos por outros axentes da cadea de valor. Segue o segmento de Publicidade, cun 4,93 % e, moi prximo, as empresas de Impresin e actividades dos servizos relacionados coa impresin co 4,78 %.
Grfico 136. Taxa de variacin no nmero de empresas segundo o cdigo de actividade no que operan. 2009/07
100,00% 80,00%

5,1%

6,3%

20,00% 0,00%
-4,1%

Total das industrias culturais e -4,5% creativas 181 Impresin e activ. dos servizos -7,0% relacionados coa impresin 182 Reproduc. de soportes -28,6% gravados 322 Fabric. de instrumentos -26,3% musicais 476 Comercio polo mido de bens -10,1% culturais e recreativos, en estab. 581 Edicin de libros, xornais e outras publicac. 582 Edicin de programas -8,9% informticos

-41,8%

1,3%

44,1%

40,00%

80,0%

-2,4%

-20,00% -40,00% -60,00%

591 Activ. cinematogrficas, de vdeo e de produc. de programas 592 Activ. de gravac. de son e de edicin de msica

-5,4%

631 Activ. de proceso de datos, domiciliac. de inform. e activ. 711 Activ. de arquitectura, enxeera e tcnicas afins

172

90 Activ. de teatro, msica, danza e outras activ. artsticas e literarias 91 Activ. das bibliotecas, arquivos, museos e outras activ.culturais

602 Actividades de TV

742 Activ. fotogrficas

Total grupos CAE

601 Radio

731 Publicidade

741 Deseo

-1,0%

-1,5%

-6,1%

26,8%

60,00%

De acordo coa clasificacin de cada unha das actividades do modelo dos tres crculos, o correspondente s actividades creativas o que ten un peso maior, co 46,22 % das empresas includas nas ICC do Norte de Portugal (segundo os datos recollidos no INE). As industrias culturais representan o 34,70 % e as Core Arts o 19,70 % restante.
Tboa 104. Distribucin das empresas das industrias culturais e creativas do Norte de Portugal segundo o nmero de traballadores. 2009
Menos de 10 persoas 250 e mis persoas 237 8 1 0 0 1 2 1 0 0 0 0 0 3 0 0 0 0 0 50 249 persoas 2.202 42 14 0 0 3 4 3 1 0 0 0 1 13 2 0 1 0 0 10 - 49 persoas 15.526 421 156 1 4 24 19 13 6 0 9 1 4 125 40 9 5 3 2

Total

Total de grupos CAE Total das industrias culturais e creativas 181 Impresin e actividades dos servizos relacionados coa impresin 182 Reproducin de soportes gravados 322 Fabricacin de instrumentos musicais 476 Comercio polo mido de bens culturais e recreativos, en establecementos especializados 581 Edicin de libros, de xornais e doutras publicacins 582 Edicin de programas informticos 591 Actividades cinematogrficas, de vdeo e de producin de programas de televisin 592 Actividades de gravacin de son e de edicin de msica 601 Actividades de radio 602 Actividades de televisin 631 Actividades de procesamento de datos, domiciliacin de informacin e actividades relacionadas; portais web 711 Actividades de arquitectura, de enxeera e tcnicas afns 731 Publicidade 741 Actividades de deseo 742 Actividades fotogrficas 90 Actividades de teatro, de msica, de danza e outras actividades artsticas e literarias 91 Actividades das bibliotecas, arquivos, museos e outras actividades culturais

342.044 20.703 990 10 14 3.081 351 112 331 223 65 9 101 8.778 1.019 690 760 3.994 175

324.079 20.232 819 9 10 3.053 326 95 324 223 56 8 96 8.637 977 681 754 3.991 173

Fonte: Sistema de Contas Integrado das Empresas 2011. INE - Instituto Nacional de Estatstica

Por outra banda, a variabilidade do nmero de empresas en cada un dos cdigos de actividade considerados para o intervalo 2007-2009 bastante dispar. O grupo que mis crece o 602 de Actividades de televisin, que pasa de 5 a 9 empresas nestes anos, o que supn un incremento do 80 %. Outro que medra de xeito significativo o 741 de Actividades de deseo, ao pasar de 479 a 690 empresas (44,05 % de variacin). Deseguido estara a 91 de Actividades de bibliotecas, arquivos, museos e outras actividades culturais, que pasa de 138 a 175, o que representa unha suba do 26,81 %. Con todo, no caso contrario tamn existen ramas de actividade nas que o nmero de axentes que prestan servizo nelas diminuu, como
173

 o caso do cdigo 592 de Actividades de gravacin de son e de edicin de msica, que pasou de 383 a 223 empresas (-41,78 %), ou o 182 de Reproducin de soportes gravados, que descendeu de 14 a 10 (-28,57 %). A maior parte destas empresas pertencentes s industrias culturais posen menos de dez traballadores, o que significa que estamos perante un sector esencialmente constitudo por microempresas, no que respecta ao nmero de efectivos ao seu servizo. As empresas das ICC do norte portugus que teen entre un e nove empregados representan o 97,72 % do total, mentres que no total das empresas galegas ascende ao 94,75 %. Polo tanto, a porcentaxe de pequenas empresas de ambos os dous colectivos empresariais bastante similar. Por outra parte, s o 0,24 % dos axentes empresariais conta cun cadro de persoal de mis de 50 empregados. de sinalar que existe unha actividade en que todas as empresas teen menos de dez traballadores, que o caso da gravacin de son e edicin de msica. Por outro lado, existen tres empresas de Actividades de arquitectura, de enxeera e tcnicas afns con mis de 250 traballadores, das de Edicin de libros, xornais e outras publicacins, unha de Comercio polo mido de bens culturais e recreativos, en establecementos especializados, e unha de Impresin e actividades dos servizos relacionados coa impresin.
Grfico 137. Distribucin das empresas das industrias culturais e creativas no Norte de Portugal de acordo co nmero de traballadores. 2009
De 10 a 49 2,03% De 50 a 249 0,20% De 250 e mis empregados 0,04%

De 1 a 9 97,72%

Por tanto, posible inferir que a industria cultural do Norte de Portugal est, ao igual que aconteca no caso galego, bastante atomizada, sobre unha base de microempresas que constiten cerca do 6 % do tecido empresarial da rexin. Isto ten como consecuencia, por unha parte, un maior nivel de flexibilidade e adaptacin s circunstancias do mercado por parte destas empresas, pero, por outra, estas tamn teen os problemas tpicos das firmas deste tamao, que implican deseconomas de escala, menor poder negociador, nomeadamente no que se refire ao acceso a algunhas fontes de financiamento, perda de competitividade e menor capacidade de sar a comercializar fra de rexin.

174

5.2 AS MAGNITUDES ECONMICAS DAS ICC NO NORTE DE PORTUGAL

Tal e como xa se fixo no caso galego, presntase agora unha anlise conxunta do censo de todas as industrias culturais e creativas portuguesas a partir das bases de datos xeradas dentro do proxecto a partir dos datos procedentes do Rexistro Mercantil portugus. Deste traballo de anlise posible extraer datos que permiten levar a cabo unha comparacin dos doce eidos de actividade abordados no estudo (a saber, arquitectura, artes escnicas, artes plsticas, audiovisual, bibliotecas, museos, arquivos e xestin do patrimonio, deseo, fotografa, msica, produto grfico, publicidade, radio e TIC) e cuantificar de xeito global todas as ICC no Norte de Portugal co obxecto de establecer ademais posibles similitudes ou diferenzas con eses mesmos sectores no lado galego, evidenciando as a importancia que estas ramas de actividade estn a alcanzar na economa lusa nestes ltimos anos e a sa crecente capacidade para xerar recursos e emprego.
Grfico 138. Distribucin das empresas das ICC na rexin Norte segundo a actividade principal. 2009
Radio 1,03% Public. 19,35% TIC 2,47%

Grfico 139. Taxas de variacin no censo de empresas das ICC na rexin Norte por actividade. 2006-2009
Total ICC TIC Radio 2,78% 23,75% 85,42% 34,85% 15,54% 32,84% 19,35% 60,00% 32,41% 50,00% 41,18% 26,50% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%

Arquitect. 11,98%

Produto grfico 37,21%

Artes Escnicas 2,67% Artes Plsticas 0,92% Audiovisual 5,37% Bibliot, Deseo Museos, 10,37% Arquiv. e Patrim. 0,22% Fotografa 6,17%

Publicidade Produto grfico Msica Fotografa Deseo 10,68% Bibliot, Museos, Arquiv. e Patrim. Audiovisual Artes Plsticas Artes Escnicas Arquitectura

Msica 2,47%

Como arranque deste labor de agregacin dos doce sectores das ICC na rexin Norte, pdense extraer algunhas conclusins relacionadas co nmero de empresas da mostra coa que se conta. De feito, en 2009 operaban na rexin Norte un mnimo de 3596 empresas nos sectores includos dentro das industrias culturais e creativas. Delas, o 37,21 % dedicbase a actividades relacionadas coas artes grficas e a edicin (impresin e edicin de xornais e revistas, preimpresin, impresin, distribucin, edicin de libros, acabados etc.); outro 19,3 5% publicidade, o 11,95 % arquitectura e o 10,37 % ao deseo (tanto grfico coma industrial e, neste caso, moi centrado no deseo de xoias). Chama a atencin o reducido peso relativo da industria audiovisual no que se refire ao tecido empresarial, que ten a sa explicacin na inexistencia de canle rexional (con todo o que para os efectos de demanda na xeracin de contidos e na prestacin de servizos auxiliares leva parello) e no centralismo nos servizos das nacionais en Lisboa51.
51

Este mesmo razoamento podera ser vlido para o caso da radio.

175

Tamn resulta baixa a porcentaxe de empresas de fotografa sobre o total (6,17 %), o que podera obedecer a unha forma de distribucin distinta deste tipo de servizos, pero anda mis rechamante resulta a escasa importancia da industria musical no nmero de empresas (que incle a interpretacin, organizacin de actos, representacin de artistas ou management, distribucin, edicin discogrfica, venda de discos ou instrumentos ou actividades de apoio) co 2,47 %, que podera ter parte da sa explicacin na eleccin de formas xurdicas de carcter non mercantil para o desenvolvemento das sas actividades52. Outros sectores como artes escnicas, TIC relacionadas coas industrias culturais, radio ou actividades de bibliotecas, arquivos, museos ou patrimonio teen porcentaxes inferiores ao 3 % dentro do total das empresas das ICC da rexin Norte de Portugal.
Tboa 105. Empresas que operan nas ICC no Norte de Portugal e sector no que desenvolven actividade. 2009
Variable Arquitectura Artes escnicas Artes plsticas Audiovisual Biblio, museos, arq. e patrim. Deseo Fotografa Msica Produto grfico Publicidade Radio TIC Total de ICC Empres. 2009 673 96 33 193 8 373 222 89 1.338 445 37 89 3.596 % sobre total de ICC 18,72% 2,67% 0,92% 5,37% 0,22% 10,37% 6,17% 2,47% 37,21% 12,37% 1,03% 2,47% 100,00% Variac. 2006/09 26,50% 41,18% 50,00% 32,41% 60,00% 10,68% 19,35% 32,84% 15,54% 34,85% 2,78% 85,42% 23,75% Ano de constit. 2001 2001 2003 1997 2002 1996 1998 1999 1994 2002 1991 2004 1997 Capital social 2009 13.693 64.587 82.634 35.673 1.960.020 63.335 25.300 98.464 62.742 21.148 121.086 22.420 49.652 Crculo Act. creativas Core Arts Core Arts Ind. culturais Core Arts Act. creativas Core Arts Ind. culturais Ind. culturais Act. creativas Ind. culturais Ind. culturais Total de ICC

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD

A taxa media de variacin no nmero de empresas para o conxunto das ICC do Norte de Portugal , no intervalo 2006-2009, de 23,75 %. Os sectores que demostran un crecemento superior media global das ICC en Portugal no seu censo de empresas son as TIC relacionadas coa cultura e a creatividade, cun 85,42 %, demostrando as un forte dinamismo no que se refire ao seu tecido empresarial. Seguen, en orden de importancia, as actividades relacionadas coas bibliotecas, arquivos, museos e patrimonio, cun 60 %, e as artes plsticas cun 50 %, eidos bastante relacionados entre si, por ter empresas que ben poderan estar nunha ou noutra categora (como o caso das compaas dedicadas restauracin e conservacin), ademais das artes escnicas cun 41,18 %. Nun segundo estadio intermedio estaran sectores como a publicidade (34,85 %), a msica (32,84 %), o audiovisual (32,41 %) e a arquitectura (26,5 %). Cmpre poer o acento sobre o feito de que estes ndices de crecemento superiores media coinciden con algns dos que
52

Como tamn adoita pasar coas artes escnicas e incluso coas artes plsticas.

176

tian un peso relativo menor no total das ICC. Para rematar, hai outras categoras cunhas taxas de crecemento inferiores media, como fotografa (19,35 %), produto grfico (15,54 %), deseo (10,68 %) ou radio (2,78 %)53. No caso portugus, cando a anlise das taxas de variacin se limita ao perodo 20082009, os datos non resultan demasiado completos, por non dispoer de moitas das constitucins do ltimo ano estudado ao non estar dispoibles as sas contas. A data media de constitucin das empresas que desenvolven actividades dentro das industrias culturais e creativas portuguesas 1997, e na radio (1991), no produto grfico (1994) e no deseo (1996) nas que o ano de creacin da sociedade anterior. As categoras cunha media na data de constitucin mis recente son as TIC (2004) e as artes plsticas (2003).
Grfico 140. Distribucin das empresas das ICC no Norte segundo o crculo co que se corresponden. 2009 Grfico 141. Rendibilidade econmica de cada un dos sectores de actividade comprendidos nas ICC no Norte. 2009
-7,52% -10,59% 5,39% -5,63% Total ICC TIC Radio Publicidade Produto grfico Msica Fotografa
Deseo

Industrias Culturais 48,55%

Actividades Creativas 41,46%

-2,66%

-3,98% -11,65% -2,32%

Core Arts 9,98%

-18,86% -50,68% 9,22% -7,65%

-9,02%

Bibliot, Museos, Arquiv. e Patrim. Audiovisual Artes Plsticas Artes Escnicas Arquitectura

-60% -50% -40% -30% -20% -10% 0% 10% 20%

Da anlise do capital medio no ltimo ano dispoible resulta que a media das ICC da rexin Norte de Portugal sera de 149 652 euros. As categoras que contan cun valor superior son as relacionadas coas bibliotecas, museos, arquivos e patrimonio (1 960 020 euros), cunha cifra certamente elevada que se ve desvirtuada polos datos da Fundacin Serralves. Outras das de media mis alta son a radio (121 086), as artes plsticas (82 634) e a msica (98 464), neste caso polo efecto da Casa da Msica. Na ilustracin que se achega, que recolle os crecementos dos ingresos e do emprego en 2006-2009 na rexin Norte e pondera o tamao das esferas de acordo co nmero de empresas que operan en cada sector nese mbito xeogrfico, aprciase como as actividades includas na categora do produto grfico contan co tecido empresarial mis amplo, seguidas da arquitectura, a publicidade ou a fotografa. Pero os crecementos da facturacin e do emprego sitan as TIC relacionadas coas ICC como o sector con mis proxeccin, xunto coas artes plsticas, a msica e as artes escnicas. No cuadrante contrario estara a radio, con crecementos tanto en emprego como en volume de ingresos inferiores media das ICC do Norte luso e, en menor medida, o produto grfico e a publicidade.
53

Nestes casos, chama a atencin a baixa taxa de variacin no nmero de empresas dedicadas ao deseo, que s tera explicacin na inclusin nesta categora de moitas empresas de deseo e fabricacin de xoias (nas que a delimitacin dunhas ou outras actividades difcil).

177

Grfico 142. Crecemento da facturacin e do emprego no perodo 2006-2009 e nmero de empresas en 2009 segundo o sector de actividade na rexin Norte de Portugal
Taxa de variacin do emprego no perodo 2006-09

180,00%
160,00%

140,00% 120,00%
100,00%

80,00%
60,00%

40,00% 20,00%
0,00%

-20,00%
-40,00% -100,00% -50,00% 0,00% 50,00% 100,00% 150,00%

Taxa de variacin da facturacin no perodo 2006-09

Arquitectura Artes Plsticas Audiovisual TIC Artes Escnicas Produto grfico Fotografa Publicidade Bibliot,Museos, Arquiv. e Patrimonio Radio Msica

Ademais a rendibilidade econmica media das ICC da rexin Norte no ano 2009 ascende ao -7,52 %. Todas as categoras sectoriais consideradas alcanzan taxas negativas, excepto os sectores de radio (5,39 %) e artes plsticas (9,22 %). Os valores mis reducidos son os que se corresponden con categoras como o audiovisual (50,68 %), bibliotecas, museos, arquivos e patrimonio (-24,1 %) e bibliotecas, museos, arquivos e patrimonio (-18,86 %), fotografa (-11,65 %) e TIC relacionadas coas ICC (10,59 %).
Grfico 143. Distribucin da facturacin das ICC por actividade. 2009
TIC Artes Escnicas 1,36% 1,45% Artes Plsticas 0,47% Arquit. 7,51% Audiovisual 4,14% Bibl., Museo, Arq. e Patrim. 0,95% Fotografa 1,67% Produto grfico 61,35% Msica 2,38%

Grfico 144. Facturacin por empresa dos sectores de actividade comprendidos nas ICC na rexin Norte. 2009
1.600.000 1.400.000 1.000.000 1.200.000

Radio 0,45%

345.523,8

194.698,77

307.435,2

141.751,81

Deseo 9,36%

400.000 200.000 0

Atendendo agregacin do volume de negocio destes doce sectores de actividade, os ingresos totais das industrias culturais na rexin Norte no ano 2009 elevronse a 1189 millns de euros, o que supn unha variacin do 0,88 % fronte ao exercicio anterior e do 17,44 % sobre o ano 2006.

178

95.696,7

600.000

192.494,2

162.757,4

205.950,4

800.000

278.120,3

368.532,4

Public. 8,91%

1.416.498,2

313.704,1

610.620,4

Desta conta, o 61,35 % corresponde s empresas grficas (impresin e artes grficas, rotulacin, preimpresin, edicin de libros, xornais e revistas, comercializacin de produtos culturais etc.), seguidas a moita distancia polo deseo (9,36 %), a publicidade (8,91 %) e a arquitectura (7,51 %). Isto permitira conclur inicialmente que o conxunto de actividades relacionadas coa producin grfica (impresin, edicin e publicidade, fundamentalmente) xerara practicamente o 70% do volume de negocio das ICC na rexin Norte. O audiovisual (cine, TV, vdeo e animacin, exhibicin, distribucin e emisin de contidos) factura o 4,14 % do total, que co 0,45 % da radio e o 1,45 % das TIC (que corresponde fundamentalmente xeracin de contidos para novas plataformas, desenvolvemento de videoxogos e producin multimedia) d como resultado un peso agregado de aproximadamente un 6 % para o audiovisual. Por outra banda, a industria musical responsable do 2,38 % do volume de negocio, polo que, xunto co 0,47 % das chamadas artes escnicas, posible conclur que as artes escnicas nun sentido amplo xeran o 3 % do volume de ingresos das ICC na rexin Norte de Portugal.
Tboa 106. Variables relacionadas coa facturacin das empresas das ICC na rexin Norte de Portugal segundo o sector de actividade no que operan. 2009
Variables Arquitectura Artes escnicas Artes plsticas Audiovisual Bibliot, museos, arquiv. e patrim. Deseo Fotografa Msica Produto grfico Publicidade Radio TIC Total de ICC Facturacin 89.303.640 16.159.998 5.582.331 49.189.631 11.331.986 111.364.957 19.809.218 28.332.948 729.691.332 105.963.818 5.370.994 17.299.837 1.189.400.690 % no Variacin total ICC 2008/09 7,51% 1,36% 0,47% 4,14% 0,95% 9,36% 1,67% 2,38% 61,35% 8,91% 0,45% 1,45% 100% 5,26% 8,95% 10,83% 6,77% -2,62% 5,78% -3,04% -0,20% -4,16% -1,01% 4,77% 16,81% 0,88% Variacin 2006/09 37,44% 68,13% 80,21% -4,01% 24,84% 0,49% 18,28% 72,15% 3,47% 12,31% -53,18% 113,35% 17,44% Fact. por empreg. 58.713,77 39.901,23 60.025,1 82.671,6 85.848,4 69.213,8 31.847,6 50.325,0 82.863,0 64.809,7 35.806,6 48.458,9 68.043,0 Fact. por empresa 141.751,8 194.698,8 192.494,2 307.435,2 Crculo Activ. creativas Core Arts Core Arts Ind. culturais %sobre total ICC

Va 20

1.416.498,2 Core Arts 313.704,1 95.696,7 345.523,8 610.620,4 278.120,3 162.757,4 205.950,4 368.532,4 Activ. creativas Core Arts Ind. culturais Ind. culturais Activ. creativas Ind. culturais Ind. culturais Total de ICC

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD

Por outra banda, na comparacin das taxas de variacin da facturacin resulta que o crecemento da facturacin mis elevado no intervalo 2006-2009 se corresponde coas TIC do eido das ICC co 113,35 %, seguido polas artes plsticas (80,21 %), a msica (72,15 %) e as artes escnicas (68,13 %). Sobre unha media global de crecemento dos ingresos das ICC na rexin Norte do 17,44 %, son varias as categoras que anda tendo taxas de variacin da facturacin positivas, estas son menores que a media, coma no caso da publicidade (12,31 %), o produto grfico (3,47 %) ou o deseo (0,49 %). Tanto o audiovisual como a radio teen taxas de variacin negativas, co -4,01 e -53,18 % respectivamente.

179

Cando o intervalo observado se limita ao bienio 2008-2009, e partindo dunha taxa media global do 0,88 %, o crecemento redcese de xeito importante, salvo nas TIC e as artes plsticas, que experimentan unha variacin do 16,81 % e o 10,83 % respectivamente. O caso que ags estas das antes mencionadas, e artes escnicas (8,95 %), audiovisual (6,77 %), deseo (5,78 %), arquitectura (5,26 %) e radio (4,77 %), o resto das categoras experimenta cadas no seu volume de ingresos. En canto s produtividades dos traballadores das ICC da rexin Norte (entendidas como a capacidade de xerar ingresos de cada empregado), estas difiren dos pesos relativos de cada categora, de xeito que a facturacin por empregado mis elevada corresponde s actividades de bibliotecas, arquivos, museos e patrimonios, con 85 848 euros, seguida doutras como produto grfico (82 863), audiovisual (82 672) ou deseo (69 214), que se sitan por riba da media das ICC do Norte luso (68 043 euros). Pola contra, as facturacins por traballador mis baixas correspndense cos sectores de fotografa (31 848), radio (35 807), artes escnicas (39 901) e TIC (48 459). E da relacin entre ingresos e empresas de cada categora resulta a produtividade por empresa. Neste caso, a media global de ingresos por compaa das industrias culturais da rexin Norte de 368 532,4 euros. As empresas de bibliotecas, museos, arquivos e patrimonio logran en 2009 unha media de facturacin por cada unha de 1 416 498 euros. A continuacin viran as de produto grfico (610 620,4). Fronte a estas categoras, fotografa (95 697), arquitectura (141 752), radio (162 757) e TIC (205 950) alcanzan os valores mis reducidos.
Grfico 145. Distribucin da facturacin das ICC na rexin Norte polo crculo que corresponde. 2009 Grfico 146. Taxas de variacin da facturacin das ICC do Norte por sector. 2006-2009

Total ICC TIC

Actividades Creativas 25,78% Core Arts 4,45%

17,44% 113,35% -53,18% 12,31% 3,47% 72,15% 18,28% 0,49% 24,84%

Radio Publicidade
Produto grfico Msica Fotografa Deseo Bibl., Museo, Arq. e Patrim. Audiovisual Artes Plsticas Artes Escnicas Arquitectura
-100%

Industrias Culturais 69,77%

-4,01%
80,21% 68,13% 37,44%
-50% 0% 50% 100% 150%

Para rematar cos aspectos relacionados cos ingresos, cmpre comentar o peso que cada un dos crculos do modelo metodolxico adoptado no presente traballo ten en canto ao volume de ingresos. As industrias culturais son responsables do 69,77 % da facturacin das ICC na rexin Norte, cun 25,78 % para as actividades creativas e o 4,45 % restante para as Core Arts.
Grfico 147. Crecemento do nmero de empresas e do emprego no perodo 2006-2009 e a facturacin no 2009 segundo o sector de actividade no Norte de Portugal

180

Taxa de variacin do emprego no perodo 2006-09

200,00%

150,00%

100,00%

50,00%

0,00%

-50,00%

-100,00%

-20,00%

0,00%

20,00%

40,00%

60,00%

80,00%

100,00%

Taxa de variacin do nmero de empresas no perodo 2006-09 Artes Escnicas Msica Arquitectura Fotografa Audiovisual Publicidade Artes Plsticas Produto grfico Deseo TIC Bibliot,Museos, Arquiv. e Patrimonio Radio

Na ilustracin que se achega estn representadas as taxas de variacin do tecido de empresas e do volume de emprego para o intervalo 2006-2009, e o dimetro das burbullas pondera o volume de facturacin de cada un dos sectores de actividade das ICC da rexin Norte de Portugal. Nela queda patente a importancia dos ingresos do sector grfico e editorial, a moita distancia do resto das categoras, como xa se comentou nas anlises previas, pero son as TIC, a msica, as artes plsticas e as actividades relacionadas coas bibliotecas, museos, arquivos e patrimonio as que demostran un maior crecemento no nmero de traballadores e de empresas. No extremo contrario, a radio, ademais de contar cunha facturacin reducida en termos absolutos e relativos, presenta os ndices de crecemento no tecido empresarial e no emprego mis reducidos das ICC no norte de Portugal. Nesta lia, anda que sen apartarse tanto da media sectorial, estaran tamn a fotografa e o produto grfico. O resultado agregado antes de impostos para as industrias culturais e creativas do norte luso de 41,9 millns de euros, un 11,62 % mis que no exercicio anterior e un 25,6 % por riba dos de 2006. Cando este resultado se analiza desde o punto de vista do sector de actividade, aprciase como as actividades de artes grficas e edicin (impresin e edicin de xornais, impresin, preimpresin, acabados, edicin de libros e revistas, distribucin ou comercializacin) son as que maiores beneficios xeran, con 31 millns de euros antes de impostos, e, xunto coa arquitectura (6 millns), a publicidade (3,6) e o deseo (1,8), son quen de alcanzar os maiores beneficios no exercicio 2009 para as ICC da rexin Norte. Pola contra, as perdas proveen da fotografa (-1,2 millns de euros), as TIC relacionadas coas ICC (-0,8) e as artes escnicas (-0,2).
Tboa 107. Variables relacionadas co resultado das empresas das ICC na rexin Norte segundo o sector de actividade no que operan. 2009

181

Resultado Arquitectura Artes escnicas Artes plsticas Audiovisual Bibliot, museos, arquiv. e patrim. Deseo Fotografa Msica Produto grfico Publicidade Radio TIC Total de ICC 5.946.655 -234.102 91.656 823.907 26.504 1.802.858 -1.168.268 703.552 30.912.600 3.578.025 179.676 -803.101 41.859.962

Variacin 2008/09 -43,68% 96,41% -20,02% -111,66% 81,71% 61,87% -12,50% 64,09% -201,28% 6,63%

Variacin 2006/09 -11,75% -156,75% 70,05% -34,68% -9,70% -92,69% -5,93% 95,47% 27,53% -69,23% 23,74%

Result. por empreg. 3.909,70 -578,03 985,5 1.384,7 200,8 1.120,5 -1.878,2 1.249,6 3.510,4 2.188,4 1.197,8 -2.249,6 2.364,9

Result. por empresa 10.062,02 -2.926,28 3.160,6 5.281,5 3.313,0 5.479,8 -6.084,7 9.257,3 27.356,3 10.431,6 6.910,6 -9.914,8 13.842,1

Crculo Activ. creativas Core Arts Core Arts Ind. culturais Core Arts Activ. creativas Core Arts Ind. culturais Ind. culturais Activ. creativas Ind. culturais Ind. culturais Total de ICC

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD

No referido s taxas de variacin do resultado para o perodo 2006-2009, e partindo dunha media das ICC do Norte de Portugal do 25,60 %, obsrvase o importante crecemento do beneficio nas actividades de produto grfico (95,47 %), sobre todo considerando a actual conxuntura econmica na que est inmersa o pas luso ou, en menor medida, nas artes plsticas (70,05 %). Na maior parte das restantes industrias das ICC do lado portugus, as variacins para este intervalo son de signo negativo, e oscilan entre o -156,75 % das artes escnicas ou o -92,69 % da fotografa e o -9,70 % do deseo ou o -5,93 % da msica. Pero cando as variacins se refiren ao bienio 2008 e 2009, redcese o nmero de taxas analizadas, por non contar con valores para artes plsticas, audiovisual nin deseo, xa que muda de signo o resultado destas actividades, polo que non posible o clculo da variacin. Polo demais, os maiores crecementos veen da man das artes escnicas (96,41 %), a msica (81,71 %), a radio (64,09 %) e o produto grfico (61,87 %). Pero, a pesar destes valores, a media vese moi desmellorada polo efecto dos valores das TIC do eido das ICC (-201,28 %) ou da fotografa (-111,66 %). Os resultados globais medios por empresa e por traballador ascenden nas ICC do Norte de Portugal a 13 842 e 2365 euros respectivamente. Na anlise por categoras de actividade posible comprobar novamente a importancia do produto grfico, a arquitectura, a publicidade e a msica. De feito, os beneficios por traballador mis elevados corresponden aos sectores de arquitectura (3910 euros), produto grfico (3510) e publicidade (2188), e os beneficios por compaa conceden os primeiros postos ao produto grfico (27,356), a publicidade (10 432), a arquitectura (10 062) e a msica (9 257). No que se refire s perdas por traballador, resulta que as mis avultadas corresponden s TIC relacionadas co eido das ICC, con -2250 euros, que se converten en -9915 por empresa.

182

Grfico 148. Taxas de variacin do resultado das ICC por actividade no Norte portugus. 2006-2009
Total ICC
TIC Radio Publicidade Produto grfico Msica Fotografa -5,93% -92,69% -9,70% -69,23%

Grfico 149. Resultado dos sectores comprendidos nas ICC en no Norte de Portugal. 2009
35.000.000

25,60%

30.000.000
5.946.655
20.000.000 15.000.000 10.000.000 5.000.000 0 -5.000.000
30.912.600,00 3.578.025,00

25.000.000

703.552,00

91.656

-234.102

Bibl. Museos, Arq. e Patrim. Audiovisual Artes Plsticas Artes Escnicas Arquitectura -156,75% -11,75%

70,05%

-100,00%

-200,00%

-150,00%

-50,00%

0,00%

100,00%

Para rematar coas variables relacionadas co resultado, necesario comentar como tanto no crculo correspondente s industrias culturais 54 como no das actividades creativas55 as cifras de resultado antes de impostos son de signo positivo, con valores de 31,8 e 11,3 millns de euros. Pola contra, as Core Arts 56 suman unhas perdas totais de -1,3 millns de euros.
Grfico 150. Resultado por empregado das ICC no Norte portugus. 2009
3.510

Grfico 151. Resultado por empresa das ICC no Norte portugus. 2009
30.000,00 25.000,00

10.062

2.188

27.356

9.257

1.120

1.250

1.385

1.198

5.281

986

2.000,00 1.000,00
0,00
-578

10.000,00 5.000,00 0,00 -5.000,00 -10.000,00

-2.926

En 2009 o emprego xerado polas industrias culturais e creativas da rexin Norte equivale a case 16 500 postos de traballo (equivalentes a tempo completo), o que supn unha cada do -25,8 % con respecto ao exercicio anterior e un crecemento do 23,58 % sobre os valores de 2006. Polo tanto, e tal e como aconteca no caso galego, posible conclur que as industrias culturais e creativas contan cun importante potencial na creacin de emprego no Norte portugus. Pero as taxas de variacin por categoras ofrecen valores bastante dispares, de maneira que no intervalo 2006-2009 son as actividades de msica (146,93 %) e de TIC (101,69 %) as que presentan un maior incremento do emprego en termos
54 55 56

Industrias musicais e audiovisual, produto grfico, radio e TIC. Arquitectura, publicidade e deseo. Artes plsticas e escnicas, fotografa e actividades relacionadas coas bibliotecas, museos, arquivos e patrimonio.

-2.250

-3.000,00

-1.878

-15.000,00

183

-9.915

-2.000,00

-6.085

-1.000,00

201

3.161

3.313

15.000,00

5.480

3.000,00

6.911

20.000,00

10.432

4.000,00

2.365

13.842

5.000,00

3.910

150,00%

50,00%

-1.168.268

-803.101

823.907

Deseo

26.504

95,47%

179.676,00

1.802.858

27,53%

relativos, seguidas das artes plsticas (75,47 %) e as artes escnicas (70,47 %). Outras actividades ofrecen crecementos relativamente menores, como o caso do produto grfico (1,92 %), a radio (2,74 %) ou a publicidade (2,74 %).
Tboa 108. Variables relacionadas co emprego das empresas das ICC no Norte de Portugal segundo o sector de actividade no que operan. 2009
Variables Arquitectura Artes escnicas Artes plsticas Audiovisual Bibliot,museos, arquiv. e patrimonio Deseo Fotografa Msica Produto grfico Publicidade Radio TIC Total de ICC Volume de emprego 1.521 405 93 595 132 1.609 622 563 8.806 1.635 150 357 16.488 % sobre o total de ICC 9,22% 2,46% 0,56% 3,61% 0,80% 9,76% 3,77% 3,41% 53,41% 9,92% 0,91% 2,17% 100,00% Variacin 2008/09 5,26% 7,71% 13,41% 13,77% 10,92% -257,40% -1,27% 6,63% -0,14% -13,40% 6,38% 15,91% -25,79% Variacin 2006/09 40,06% 70,89% 75,47% 30,20% 41,94% 27,77% 16,04% 146,93% 1,92% 8,21% 2,74% 101,69% 23,58% Cadro medio 2,63 5,26 3,32 4,02 22,00 4,85 3,00 7,22 7,59 4,48 5,17 4,02 5,33 Crculo Activ. creativas Core Arts Core Arts Ind. culturais Core Arts Activ. creativas Core Arts Ind. culturais Ind. culturais Activ. creativas Ind. culturais Ind. culturais Total de ICC

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD

Se estas variacins do volume de emprego se limitan ao ltimo ano dispoible, resulta que aparecen xa valores de signo negativo, como o caso do deseo (-257,4 %), a publicidade (13,40 %), a fotografa (-1,27 %) ou o produto grfico (-0,14 %). De entre os valores positivos, hai actividades como as artes escnicas, a msica, a radio ou a arquitectura que varan entre o 7,71 % da primeira e o 5,26 % da ltima, e un segundo grupo como as TIC, o audiovisual, as artes plsticas ou as bibliotecas, museos, arquivos e patrimonio, que van do 15,91 % ao 10,92 %. Por outra banda, a distribucin sectorial do emprego responde a unha reparticin moi prxima doutras variables, de xeito que o 53,41 % dos traballadores se corresponde coas actividades recollidas na categora de produto grfico, o 9,76 % co deseo (tanto grfico coma industrial), o 9,92 % coa publicidade, e o 9,22 coa arquitectura. Deste xeito, as actividades grficas e de edicin (que aglutinan a produto grfico e publicidade) ocupan o 63 % dos traballadores por conta allea, as artes escnicas en sentido amplo (inclundo as artes escnicas e a msica) o 6 %, e o audiovisual (que aglutinara ao audiovisual, a radio e as TIC) o 8 %. Relacionando o nmero de empresas coas que se conta con datos e o emprego que xeran, resulta que o cadro medio dos axentes das ICC no Norte de Portugal en 2009 de 5,33 traballadores. Sobre esta media, nas actividades relacionadas coas bibliotecas, museos, arquivos e patrimonio onde se d o cadro medio por empresa mis elevado, con 22 traballadores, seguido polo produto grfico (con 7,59), a msica (7,22) e as artes escnicas (5,26). Fronte a estes, os cadros medios menores son os das categoras orientadas aos servizos tcnicos de arquitectura (2,63) e fotografa (3).
184

Grfico 152. Distribucin do emprego das ICC da rexin Norte por actividade. 2009
TIC 2,17% Artes Escnicas Radio 2,46% 0,91% Arquit. 9,22%

Grfico 153. Taxas de variacin do emprego das ICC na rexin Norte. 2006-2009
Total ICC TIC 23,58%

101,69%
2,74% 8,21% 1,92% 146,93% 16,04% 27,77% 41,94% 30,20% 75,47% 70,89% 40,06%
0% 20% 40% 60% 80% 100% 120% 140%
160%

Artes Plsticas 0,56% Audiovisual 3,61% Bibl,Museos, Arquiv. e Patrim. 0,80%

Radio Publicidade

Produto grfico
Msica Fotografa Deseo Bibliot,Museos, Arquiv. Audiovisual Artes Plsticas Artes Escnicas Arquitectura

Public. 9,92%

Deseo 9,76%

Produto grfico 53,41%

Fotografa 3,77% Msica 3,41%

Novamente, o feito de non dispoer de datos para os axentes que adoptan a forma de empresarios individuais e sociedades non mercants, tan frecuentes nalgunhas das ramas de actividade abordadas, resta valor a este dato, anda que permite unha mnima comparacin entre os cadros de persoal das sociedades mercants destes sectores.
Grfico 154. Cadro medio dos sectores das ICC no Norte de Portugal. 2009
25,00 20,00 15,00

Grfico 155. Distribucin do emprego das ICC no Norte de Portugal segundo o crculo co que se corresponden. 2009

22,00

5,26

7,22

7,59

5,17

4,48

2,63

3,32

4,02

3,00

4,02

10,00 5,00 0,00

5,33

4,85

Industrias Culturais 63,51%

Activ. Creativas 28,90% Core Arts 7,59%

Por outra banda, faise necesario tamn considerar a conxuntura econmica global xeral e portuguesa en particular, e as elevadas taxas de desemprego actuais. Polo tanto, e a xulgar polos datos de emprego ata agora comentados, posible conclur que as industrias culturais e creativas na rexin Norte de Portugal mostran unha importante capacidade xeradora de emprego. Cmpre apuntar tamn o feito de que de novo as industrias culturais son as que dan emprego a mis traballadores, co 63,51 % do total, seguido das actividades creativas (28,9 %) e das Core Arts (7,59 %).

185

Grfico 156. Crecemento da facturacin e do nmero de empresas no perodo 2006-2009 e volume de emprego no 2009 segundo o sector de actividade no Norte de Portugal
Taxa de variacin do nmero de empresas no perodo 2006-09
100,00%

80,00%

60,00%

40,00%

20,00%

0,00%

-20,00%

-80,00%

-60,00%

-40,00%

-20,00%

0,00%

20,00%

40,00%

60,00%

80,00%

100,00%

Taxa de variacin da facturacin no perodo 2006-09 Artes Escnicas Publicidade Artes Plsticas Produto grfico Audiovisual TIC Bibliot,Museos, Arquiv. e Patrimonio Radio Msica Arquitectura Fotografa

A ilustracin que se achega representa as taxas de variacin da facturacin e o nmero de empresas no perodo 2006-2009 nos eixes vertical e horizontal e o volume de emprego en 2009 no dimetro das esferas. A teor dos datos, resulta que as categoras de bibliotecas, arquivos, museos e patrimonio, TIC e artes escnicas crecen por riba da media das ICC desta rexin, tanto nos ingresos como no nmero de empresas. No extremo contrario, radio e fotografa estaran para ambas as variables por debaixo da media. Ademais, e como xa se comentou nos pargrafos anteriores, produto grfico, publicidade e arquitectura son as categoras con maior peso no emprego das ICC do Norte portugus. A continuacin achgase unha tboa coas principais variables para todos os sectores de actividade considerados neste estudo das industrias culturais e creativas na rexin Norte portuguesa.

186

Tboa 109. Principais magnitudes dos distintos sectores das industrias culturais e creativas na rexin Norte de Portugal. 2009
Arquitectura Nmero de empresas % empresa/total ICC Variacin 2008/2009 Variacin 2006/2009 Empresas con datos Ano de constitucin Capital social 2009 Rendib. media 2009 Facturacin % fact./total ICC Variacin 2008/2009 Variacin 2006/2009 Fact. por empregado Fact. por empresa Resultado Variacin 2008/2009 Variacin 2006/2009 Result. por empregado Result. por empresa Volume de emprego % emp./total ICC Variacin 2008/2009 Variacin 2006/2009 Cadro medio 673 18,72% 0,00% 26,50% 673 2001 13.693 -9,02% 89.303.640 7,51% 5,26% 37,44% 58.713,77 141.751,81 5.946.655 -43,68% -11,75% 3.909,70 10.062,02 1.521 9,22% 5,26% 40,06% 2,63 Artes escnicas 96 2,67% 0,00% 41,18% 96 2001 64.587 -7,65% 16.159.998 1,36% 8,95% 68,13% 39.901,23 194.698,77 -234.102 96,41% -156,75% -578,03 -2.926,28 405 2,46% 7,71% 70,89% 5,26 Artes plsticas 33 0,92% 0,00% 50,00% 33 2003 82.634 9,22% 5.582.331 0,47% 10,83% 80,21% 60.025,1 192.494,2 91.656 70,05% 985,5 3.160,6 93 0,56% 13,41% 75,47% 3,32 Audiovisual 193 5,37% 0,52% 32,41% 193 1997 35.673 -50,68% 49.189.631 4,14% 6,77% -4,01% 82.671,6 307.435,2 823.907 -34,68% 1.384,7 5.281,5 595 3,61% 13,77% 30,20% 4,02 Bibl., museo arquiv. e patrimonio 8 0,22% 0,00% 60,00% 8 2002 1.960.020 -18,86% Deseo 373 10,37% 0,00% 10,68% 373 1996 63.335 -2,32% Fotografa 222 6,17% 0,00% 19,35% 222 1998 25.300 -11,65% Msica 89 2,47% 0,00% 32,84% 89 1999 98.464 -3,98% 28.332.948 2,38% -0,20% 72,15% 50.325,0 345.523,8 703.552,00 81,71% -5,93% 1.249,6 9.257,3 563 3,41% 6,63% 146,93% 7,22 Produto grfico Publicidade 1.338 37,21% 0,00% 15,54% 1336 1994 62.742 -2,66% 729.691.332 61,35% -4,16% 3,47% 82.863,0 610.620,4 30.912.600 61,87% 95,47% 3.510,4 27.356,3 8.806 53,41% -0,14% 1,92% 7,59 445 12,37% 0,00% 34,85% 445 2002 21.148 -5,63% 105.963.818 8,91% -1,01% 12,31% 64.809,7 278.120,3 Radio 37 1,03% 0,00% 2,78% 37 1991 121.086 5,39% 5.370.994 0,45% 4,77% -53,18% 35.806,6 162.757,4 TIC 89 2,47% 0,00% 85,42% 89 2004 22.420 -10,59% Total de ICC 3.596 100,00% 0,03% 23,75% 3.594 1997 49.652 -7,52%

11.331.986 111.364.957 19.809.218 0,95% -2,62% 24,84% 85.848,4 1.416.498,2 26.504 -20,02% 200,8 3.313,0 132 0,80% 10,92% 41,94% 22,00 9,36% 5,78% 0,49% 69.213,8 313.704,1 1.802.858 -9,70% 1.120,5 5.479,8 1.609 9,76% -257,40% 27,77% 4,85 1,67% -3,04% 18,28% 31.847,6 95.696,7 -1.168.268 -111,66% -92,69% -1.878,2 -6.084,7 622 3,77% -1,27% 16,04% 3,00

17.299.837 1.189.400.690 1,45% 16,81% 113,35% 48.458,9 205.950,4 -803.101 -201,28% -2.249,6 -9.914,8 357 2,17% 15,91% 101,69% 4,02 100,00% 0,88% 17,44% 68.043,0 368.532,4 41.859.962 6,63% 23,74% 2.364,9 13.842,1 16.488 100,00% -25,79% 23,58% 5,33

3.578.025,00 179.676,00 -12,50% 27,53% 2.188,4 10.431,6 1.635 9,92% -13,40% 8,21% 4,48 64,09% -69,23% 1.197,8 6.910,6 150 0,91% 6,38% 2,74% 5,17

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD

187

5.3 O EMPREGO NAS ICC NO NORTE DE PORTUGAL

Para a anlise dos datos de emprego das ICC no Norte de Portugal solicitouse ao Instituto da Seguridade Social, I.P. a informacin sobre empresas e traballadores (dependentes e independentes) inscritos na Seguridade Social nos anos de 2007 a 2011 para os cdigos de actividade (de acordo coa CAE Rev.3-2007) que se consideran mis directamente relacionados coas industrias culturais e creativas e que abaixo se relacionan:
18110 Impresin de xornais 18120 Outra impresin 18130 Actividades de preparacin da impresin e de produtos media 18140 Encadernacin e actividades relacionadas 18200 Reproducin de soportes gravados 32200 Fabricacin de instrumentos musicais 47610 Comercio polo mido de libros, en establecementos especializados 47630 Comercio polo mido de discos, CD, DVD, casetes e similares, en establecementos especializados 58110 Edicin de libros 58130 Edicin de xornais 58140 Edicin de revistas e doutras publicacins peridicas 58190 Outras actividades de edicin 58210 Edicin de xogos de computador 59110 Producin de filmes, de vdeos e de programas de televisin 59120 Actividades tcnicas de posproducin para filmes, vdeos e programas de televisin 59130 Distribucin de filmes, de vdeos e de programas de televisin 59140 Proxeccin de filmes e de vdeos 59200 Actividades de gravacin de son e edicin de msica 60100 Actividades de radio 60200 Actividades de televisin 63120 Portais web 71110 Actividades de arquitectura 73110 Axencias de publicidade 74100 Actividades de deseo 74200 Actividades fotogrficas 85520 Ensino de actividades culturais 90010 Actividades das artes dos espectculos 90020 Actividades de apoio s artes do espectculo 90030 Creacin artstica e literaria 90040 Explotacin de salas de espectculos e actividades conexas 91011 Actividades das bibliotecas 91012 Actividades dos arquivos 91020 Actividades dos museos 91030 Actividades dos sitios e monumentos histricos 94991 Asociacins culturais e recreativas

Ademais destes datos dos sectores de actividade, de acordo cos cdigos da Clasificacin das Actividades Econmicas (Rev. 3) seleccionados, tamn foron

188

solicitados ao Instituto da Seguridade Social, I.P. datos sobre traballadores independentes cuxa actividade se relaciona coas ICC, de acordo coa tboa de actividades do art. 151. do CIRS (DR, I Serie B, n. 193 21 de agosto 2001) e que deseguido se detallan:
1001 Arquitectos 1002 Deseadores 1322 Decoradores 1327 Xornalistas e reporteiros 1332 Programadores informticos 1333 Publicitarios 2010 Artistas de teatro, baile, cinema, radio e televisin 2011 Artistas de circo 2012 Escultores 2013 Msicos 2014 Pintores 2015 Outros artistas 2019 Cantantes

Pero os datos dispoibles achegados pola referida entidade non permiten extraer conclusins ou informacin relevantes para este estudo, ou comparables entre os territorios de referencia, toda vez que: Estes datos estn agregados polos cdigos CAE a dous dxitos, o que d como resultado valores moi inflacionados que inclen actividades en nada relacionadas co universo do presente estudo. Os datos sobre inscricins na Seguridade Social de traballadores independentes non se encontran organizados de acordo coa tboa de actividades do artigo 151. do CIRS, e s existen valores globais sobre o nmero de traballadores independentes inscritos na S.S. por distrito.

Polo tanto, ptase para a anlise por usar os datos dispoibles no Instituto Nacional de Estatstica (Sistema de Contas Integrado das Empresas).
Grfico 157. Evolucin do persoal ao servizo do tecido empresarial no Norte de Portugal nas empresas das ICC. 2007-2009
50.000 45.000 1.278.614 1.274.318 1.290.000 1.280.000

Grfico 158. Taxas de variacin do persoal ao servizo das empresas das ICC no norte de Portugal segundo a actividade principal. 2009/2007
0,56% 9,80% 2,86% 2,47% 5,84%

40.000
35.000 30.000 25.000 1.222.869

1.270.000
1.260.000 1.250.000 1.240.000

20.000
15.000 10.000 5.000 0 42.641 2007 39.803 2008 43.355 2009

1.230.000
1.220.000 1.210.000 1.200.000 1.190.000

Total das industrias culturais e creativas Total grupos CAE

91 Bibliotecas, arquivos, museos e outras 90 Artes escnicas e outras activ. artst. 742 Fotografa 741 Deseo 731 Publicidade 711 Arquitectura, enxeera e tcnicas afns 631 Activ. de proceso de datos e portais Web 602 Actividades de TV 601 Radio 592 Activ. de gravac. de son e edicin de 591 Activ. cinemat., de vdeo e de produc. de TV 582 Edicin de progr. informticos 581 Edicin 476 Comercio polo mido de bens culturais e 322 Fabric. de instrum. musicais 182 Reproduc. de soportes gravados 181 Impresin e artes grficas Total das industrias culturais e creativas Total grupos CAE-4,36%
-10%

35,31% 1,20% 0,16% 0,71% 0,56% 1,65% 2,99% 5,88% 14,96% 0,27% 0,06% 14,72% 1,67%

-5%

10%

20%

25%

35%

189

40%

15%

30%

0%

5%

Ao igual que acontece co tecido empresarial en xeral, tamn o emprego est a diminur na NUT II Norte de Portugal: no intervalo 2007-2009 o persoal ao servizo das empresas con sede nesta rexin57 rexistrou unha cada do 4,36 %.
Tboa 110. Evolucin do persoal ao servizo das industrias culturais e creativas do Norte de Portugal segundo o cdigo de actividade principal. 2007-2009 2007
Total de grupos CAE Total das industrias culturais e creativas 181 Impresin e actividades dos servizos relacionados coa impresin 182 Reproducin de soportes gravados 322 Fabricacin de instrumentos musicais 476 Comercio polo mido de bens culturais e recreativos, en establecementos especializados 581 Edicin de libros, de xornais e doutras publicacins 582 Edicin de programas informticos 591 Actividades cinematogrficas, de vdeo e de producin de programas de televisin 592 Actividades de gravacin de son e de edicin de msica 601 Actividades de radio 602 Actividades de televisin 631 Actividades de procesamento de datos, domiciliacin de informacin e actividades relacionadas; portais web 711 Actividades de arquitectura, de enxeera e tcnicas afns 731 Publicidade 741 Actividades de deseo 742 Actividades fotogrficas 90 Actividades de teatro, de msica, de danza e outras actividades artsticas e literarias 91 Actividades das bibliotecas, arquivos, museos e outras actividades culturais 1.278.614 42.641 6.840 34 95 6.554 3.253 825 627 432 172 14.586 2620 732 1.332 4.353 186

2008
1.274.318 39.803 6.557 28 97 6.697 677 350 325 68 217 15053 2803 899 1.355 4.468 209

2009
1.222.869 43.355 6393 28 116 6.494 2.552 1298 718 245 308

522 15332 2538 1.072 1.240 4255 244

Fonte: Sistema de Contas Integrado das Empresas 2011. INE - Instituto Nacional de Estatstica

Pero o panorama das ICC resulta contrario a esta tendencia global, pois rexistra un incremento do 1,67 % no referido perodo, o que na actual conxuntura econmica merece unha especial atencin. As, e de acordo cos dados recollidos, en 2009 un total de 43 355 persoas traballaban no sector das industrias culturais e creativas no Norte de Portugal, o que se traduce nun peso do 3,55 % sobre o persoal ao servizo na rexin58.
57

De acordo coa terminoloxa do INE, persoas que, no perodo de referencia, participaran na actividade da empresa/institucin, calquera que tea sido a duracin desa participacin, nas seguintes condicins: a) persoal ligado empresa/institucin por un contrato de traballo, recibindo en contrapartida unha remuneracin; b) persoal ligado empresa/institucin que, por non estar vinculado por un contrato de traballo, non recibe unha remuneracin regular polo tempo traballado ou traballo ofrecido (p. ex.: propietarios-xerentes, familiares non remunerados, membros activos de cooperativas); c) persoal con vnculo a outras empresas/institucins que traballaran na empresa/institucin, sendo por esta directamente remunerados; d) persoas nas condicins das lias anteriores, temporalmente ausentes por un perodo igual ou inferior a un mes por vacacins, conflitos de traballo, formacin profesional, as como por doenza e accidente de traballo.
58

Persoal ao servizo son as persoas que, no perodo de referencia, participaran na actividade da empresa/institucin, calquera que tea sido a duracin desa participacin, nas seguintes condicins: a) persoal ligado empresa/institucin por un contrato de traballo, que recibe en contrapartida unha remuneracin; b) persoal ligado empresa/institucin

190

No comentado respecto distribucin do persoal ao servizo das ICC no Norte de Portugal, o maior peso corresponde s Actividades de arquitectura, de enxeera e tcnicas afns, co 35,31 %, seguidas do Comercio polo mido de bens culturais e recreativos, en establecementos especializados (14,96 %) e, con valores moi prximos, da Impresin e actividades dos servizos relacionados coa impresin (14,72 %). A Reproducin de soportes gravados e as Actividades de televisin son, segundo os datos recollidos, as actividades de menor peso no que respecta ao persoal ao seu servizo, con 0,06 % e 0,16 % respectivamente.
Grfico 159. Distribucin do persoal ao servizo das ICC do Norte de Portugal segundo a actividade principal. 2009
Activ. de proceso de datos e portais Web 1% Radio Activ. de gravac. 1% de son e edicin de msica 1% Activ. cinemat. de vdeo e de produc. de TV 2% Edicin de programas informticos 3%

Arquitectura, enxeera e tcnicas afins 35%

Publicidade 6%

Deseo 2%

Edicin 6%

Fotografa 3% Artes escnicas e outras activ. artist. Comercio de 10% bens culturais e Impres. e artes recreativos grficas Bibliotecas, 15% 15% arquivos, museos e outras activ.culturais 1%

A variacin do persoal ao servizo en cada un dos cdigos de actividade para o perodo 2007-2009 bastante dispar. O grupo que mis crece o das Actividades de procesamento de datos, domiciliacin de informacin e actividades relacionadas; portais web, que pasa de 172 a 522, o que supn un incremento do 203,49 %. Outra das actividades que revela un crecemento significativo a Edicin de programas informticos, cuxo aumento vai de 825 a 1298 (57,33 % de variacin). A continuacin estn as Actividades de deseo que crecen de 732 a 1072, o que representa unha subida de 46,45 %. A pesar da evolucin favorable deste sector, que, como se viu, discorre contraria tendencia global na rexin, obsrvase que existen, en sentido oposto, actividades cuxo nmero de persoal ao seu servizo diminuu, como o caso das Actividades de gravacin de son e de edicin de msica, que pasaron de 432 a 245 (-43,29 %), e a Edicin de libros, de xornais e doutras publicacins, cunha cada de 3253 a 2552 (-21,55 %). Desde outra ptica, e de acordo coa clasificacin de cada unha das actividades segundo o modelo dos tres crculos, o correspondente s industrias culturais o que ten un maior nmero de persoal ao seu servizo, con cerca de 46,86 % traballadores das ICC do Norte de Portugal. As actividades creativas representan

que, por non estar vinculado por un contrato de traballo, non recibe unha remuneracin regular polo tempo traballado ou traballo ofrecido (p. ex.: propietarios-xerentes, familiares non remunerados, membros activos de cooperativas); c) persoal con vnculo a outras empresas/institucins que traballara na empresa/institucin, e que fore directamente remunerado por esta; d) persoas nas condicins das lias anteriores, temporalmente ausentes por un perodo igual ou inferior a un mes por vacacins, conflito de traballo, formacin profesional, as como por doenza e accidente de traballo. Non son consideradas como persoal ao servizo as persoas que: i) se encontran nas condicins descritas nas lias a), b), e c) e estean temporalmente ausentes por un perodo superior a un mes; ii) os traballadores con vnculo coa empresa/institucin deslocalizados para outras empresas/institucins, e directamente remunerados nesas; iii) os traballadores da empresa/institucin cuxa remuneracin soportada por outras empresas/institucins (p. ex.: traballadores temporais); iv) os traballadores independentes (p. ex.: prestadores de servizos, tamn designados 'recibos verdes').

191

aproximadamente o 38,98 % e as Core Arts o restante 14,16 %, no que respecta a este indicador.

192

5.4 OS DATOS ECONMICOS DA ARQUITECTURA NO NORTE DE PORTUGAL

No apartado que segue, dedicado arquitectura como parte integrante das industrias culturais e creativas do Norte de Portugal, est recollida a informacin a partir da clasificacin das empresas rexistradas na base de datos confeccionada para este estudo de acordo sa actividade principal e o seu enderezo fiscal. Ese censo de empresas foi desenvolvido a partir dunha busca por cdigos CAE na base de datos BvD SABI e para as actividades principais, posteriormente depurada para eliminar os axentes mis vinculados a servizos de arquitectura tcnica, a promocin e xestin inmobiliaria ou a construcin, a topografa ou a medicin ou aqueloutras actividades exentas de compoentes creativos ou non relacionadas coa arquitectura. Para o desenvolvemento da anlise exposta a continuacin, as actividades seleccionadas responden ao cdigo 71.11 de Actividades de arquitectura, que se enmarcaran no crculo correspondente a actividades creativas e na fase de creacin.
Grfico 160. Distribucin por NUT II das empresas de servizos de arquitectura no Norte de Portugal. 2009
Minho- Tmega Lima 5% 4% AltoTras-osMontes Douro 3% Ave 4% 9% Cvado 8% Entre Douro e Vouga 2%

Grfico 161. Distribucin das empresas de arquitectura do Norte de Portugal segundo o ano de constitucin

Entre 2001 e 2010

60,03%

Entre 1991 e 2000

30,91%

Grande Porto 65%

Entre 1981 e 1990

7,73%

Anterior a 1980

1,34%

0%

10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%

As pois, a partir dos datos extrados da explotacin estatstica desta base de datos, resulta que no Norte de Portugal hai no ano 2009 un total de 673 axentes relacionados coa prestacin de servizos tcnicos de arquitectura. Considerando que en 2006 haba 532 empresas, isto supn un crecemento do tecido empresarial nesta rama de actividade do 26,5 % para o perodo 2006-2009. A NUT III de Grande Porto resulta ser a localizacin escollida polo 65 % das empresas dedicadas arquitectura no Norte de Portugal. Para o resto da rexin o tecido est bastante disperso, e s cabe mencionar o 9 % de Ave, o 8 % de Cvado ou o 5 % de Tmega, co resto das demarcacins con pesos relativos iguais ou inferiores ao 4 %. En canto data media de constitucin destas empresas, o 2001 o ano medio de inicio de actividade. O 60 % do tecido empresarial dedicado arquitectura no Norte de Portugal xorde con posterioridade ao ano 2000, e s o 1,34 % das empresas son anteriores a 1980. Afondando nestes datos, cmpre comentar que entre 2006 e 2009 o incremento no nmero de empresas de arquitectura no Norte de Portugal do 26,5 %.

193

Como introducin anlise desenvolvida a continuacin, ofrcese un avance das principais magnitudes das actividades de arquitectura no Norte de Portugal para os anos 2006 e 2009. Aprciase nela un crecemento no volume de ingresos e de emprego prximo ao 40 %, un incremento no nmero de axentes que desenvolven actividade nesta rama e unha contraccin nos resultados antes de impostos que, en calquera caso, seguen a ser positivos.
Tboa 111. Principais magnitudes das empresas de arquitectura no Norte de Portugal. 2006 e 2009
Facturacin 2006 2009 89.303.640 Emprego 2006 2009 1.521 % crec 40,06% 2006 532 % crec 37,44% 2006 6.738.594 Resultado 2009 5.946.655 N. de axentes 2009 673 % crec 26,50% % crec -11,75%

Arquitectura

64.977.653

Arquitectura

1.086

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Como se vn facendo para outros sectores das ICC, para a estimacin do volume de negocio e do emprego dos servizos tcnicos de arquitectura en Portugal, e partindo dos datos do Rexistro Comercial recompilados pola empresa Bureau Van Dijk (BvD SABI), considerouse que para cada unha das empresas das que haba datos dispoibles para o ano 2008, pero anda non para 2009, tanto o volume de negocio como o emprego an ter un crecemento nulo, co obxecto de permitir establecer estimacins para o exercicio 2009 e non ter que rexeitar os axentes para os que anda non estn dispoibles os datos59.

5.4.1 O volume de negocio dos servizos de arquitectura no Norte de Portugal

As actividades de arquitectura no Norte de Portugal foron quen de xerar en 2009 un volume de negocio total de 89,3 millns de euros, o que representa unha cada do 3,53 % en relacin co ano anterior.
Tboa 112. Evolucin da facturacin das empresas de arquitectura do Norte de Portugal. 20062009
2006 Facturacin total Facturacin por empregado Facturacin por empresa 64.977.653 96.549,26 133.424,34 2007 76.873.233 114.224,71 138.012,99 2008 92.572.540 137.552,07 152.508,30 2009 89.303.640 132.694,86 141.751,81

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Anda que non se dispn de datos anteriores a 2006, posible comprobar como os servizos de arquitectura vian experimentando un forte crecemento nestes ltimos

59

Finalmente foron estimados datos de facturacin e emprego para 57 empresas, partindo dos datos do exercicio 2008.

194

anos da man da burbulla inmobiliaria, alcanzando o seu punto de inflexin en 2008 con 92,6 millns de euros, e inician a partir dese punto unha tendencia decrecente. No que se refire facturacin media por empresa, cmpre sinalar que, ao igual que pasa co volume total de negocio, esta se incrementa no perodo estudado ata o ano 2008, no que alcanza un valor de 0,153 millns de euros. A partir dese ano prodcese un cambio de tendencia e pasa a mostrar taxas de crecemento negativas, ao situarse en 0,142 millns de euros en 2009.
Grfico 162. Evolucin da facturacin das empresas de arquitectura do Norte de Portugal. 2006-2009
100.000.000 90.000.000 80.000.000 70.000.000

Grfico 163. Evolucin da facturacin por empresa e por empregado das empresas de arquitectura do Norte de Portugal. 2006-2009
160.000 140.000 155.000

150.000
145.000

120.000
92.572.540

89.303.640

60.000.000
76.873.233 64.977.653

100.000
60.000 40.000

114.224,71

96.549,26

40.000.000 30.000.000 20.000.000 10.000.000

137.552,07

132.694,86

50.000.000

80.000

140.000
135.000

130.000
125.000

20.000 0

0
2006 2007 2008 2009

120.000 2008 2009

Facturacin por empresa

2006

2007

Facturacin por empregado

A facturacin por empregado destas actividades segue unha tendencia similar do resto das variables relacionadas cos ingresos de explotacin para estes catro ltimos anos, ao pasar de case 0,096 millns de euros en 2006 a 0,137 millns en 2008 e posteriormente 0,133 en 2009. Esta evolucin dos valores est relacionada co descenso (anda que leve) no volume de facturacin das empresas e o crecemento no volume de emprego xerado, como se ver a continuacin.

5.4.2 O resultado de explotacin dos arquitectura no Norte de Portugal

servizos tcnicos

de

O resultado global antes de impostos das empresas portuguesas do Norte de servizos tcnicos de arquitectura foi no exercicio 2009 de 5,9 millns de euros, o que representa unha cada do 43,68 % con respecto ao ano anterior e confirma o cambio de tendencia nas variables econmicas que xa se comentou no apartado anterior. De feito, o mximo no resultado global destas empresas ten lugar no ano 2008 con 10,6 millns de euros de ganancias.
Tboa 113. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas de arquitectura da rexin Norte. 2006-2009
2006 Resultado antes de impostos Resultado por empregado Resultado por empresa 6.738.594 6.204,97 13.291,11 2007 8.931.181 6.934,15 15.505,52 2008 10.559.587 7.307,67 16.708,21 2009 5.946.655 3.909,70 10.062,02

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

195

Estas cifras de beneficio agregado dan como media en 2009 un resultado de 0,010 millns de euros por empresa, que neste caso resulta manifestamente inferior aos correspondentes aos anos 2008 e 2007 e incluso 2006, como se recolle na tboa que se achega. O resultado por empregado nos servizos tcnicos de arquitectura evidencia nos catro ltimos anos un crecemento ata 2008 (seguindo unha traxectoria do mesmo signo que para o resultado global) e descende bruscamente en 2009. Novamente a cada nos valores desta variable est claramente relacionada co descenso no resultado total antes de impostos e co incremento no nmero de traballadores para estas actividades. O dato de beneficio antes de impostos por empregado para 2009 ascende a case 4000 euros. Pero a lectura destes datos non debe obviar a complicada situacin econmica pola que estn a pasar todas as empresas que desenvolven actividade ao redor do sector da construcin, como o caso que nos ocupa, pola forte cada na promocin, venda e construcin de vivendas e polo importante descenso na contratacin por parte da Administracin.
Grfico 164. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas de arquitectura do Norte de Portugal. 2006-2009
12.000.000
10.000.000

Grfico 165. Evolucin do resultado por empresa e a resultado por empregado das empresas de arquitectura. 2006-2009
8.000 7.000 6.000 5.000 18.000

16.000
14.000 12.000

8.000.000
10.559.587 8.931.181

6.000.000
6.738.594
4.000.000 2.000.000

4.000
5.946.655

10.000
6.204,97

6.934,15

2.000 1.000
0

7.307,67

3.909,70

3.000

8.000 6.000

4.000
2.000 0

0 2006 2007 2008 2009

2006 2007 2008 2009 Resultado por empregado Resultado por empresa

Como se advirte nos datos recollidos na tboa que se achega coas variables financeiras, a rendibilidade econmica das empresas dedicadas aos servizos tcnicos de arquitectura experimenta unha importante deterioracin no perodo 2006-2009, ao pasar de -1,92 % en 2006 a -9,02 % en 2009, valores que reforzan os comentarios anteriores sobre a mala situacin de todas as actividades vinculadas co sector da construcin.
Tboa 114. Evolucin das variables financeiras da arquitectura no Norte de Portugal. 20062009

2006
Fondos propios medios Activo total medio Resultado por empresa Rendibilidade econmica media
Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

2007
71.637 193.218 15.505,52 -1,70%

2008
74.892 197.800 16.708,21 -294,35%

2009
77.251 201.434 10.062,02 -9,02%

70.452 185.105 13.291,11 -1,92%

196

De feito, anda que tanto o activo total medio como os fondos propios medios manteen valores crecentes ao longo de todo o perodo, o resultado medio si experimenta un franco retroceso, deteriorando de xeito importante os valores da rendibilidade (que resulta do cociente entre o resultado antes de impostos e o activo total). Para rematar, cmpre realizar un ltimo comentario sobre o capital social medio destas compaas, que no momento da sa constitucin ascende a 9100 euros por empresa, e que se eleva a 13 700 en 2009.

5.4.3 O emprego na arquitectura no Norte de Portugal

Os servizos tcnicos de arquitectura xeraron no Norte de Portugal no ano 2009 arredor de 1500 empregos en equivalente a tempo completo, o que representa un incremento do 5,26 % sobre o ano anterior. Como poen de relevo os datos recollidos na tboa anterior, a tendencia do emprego nos servizos tcnicos de arquitectura no norte luso crecente de 2006 a 2009, e pasa de 1086 traballadores no ano 2006 a 1521 en 2009. En 2009, ltimo ano dispoible en canto a estes datos, anda que o volume global de emprego superior ao do ano anterior (1521 traballadores de acordo coas estimacins levadas a cabo), a taxa de crecemento desta variable redcese, minorando o ritmo de crecemento.
Tboa 115. Evolucin do emprego das empresas de arquitectura do Norte de Portugal. 20062009
2006 Emprego total Cadro medio 1.086 2,52 2007 1.288 2,51 2008 1.445 2,59 2009 1.521 2,63

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Isto supn xa de por si unha tendencia en termos de emprego distinta que demostran o volume de negocio ou o resultado contable, que teen en 2008 o punto de inflexin. A partir dese ano inician o descenso, o que parece indicar que o emprego leva, polo menos, un ano de atraso en canto cada da actividade60. Ademais, o cadro medio destas empresas experimenta unha moi leve variacin negativa en 2007, pero mantn, en xeral, unha tendencia crecente, propiciada polas taxas positivas de variacin do volume de emprego e por ser esta superior da creacin de novas empresas neste eido. A tboa seguinte mostra as principais magnitudes dos servizos tcnicos de arquitectura entre os anos 2006 e 2009. Nela aprciase a tendencia crecente de moitas das variables ata 2008, onde se produce un punto de inflexin e unha leve cada dos valores.
60

Cabe mencionar que, anda que non fose posible recoller informacin cuantitativa que o demostre, o sector da arquitectura presenta un elevado nmero de empresarios individuais e traballadores independentes cuxo impacto econmico non posible calcular a travs das bases de datos consultadas.

197

Grfico 166. Evolucin do emprego equivalente a tempo completo nas empresas de arquitectura do Norte de Portugal. 20062009
1.600 1.400 1.200 800 600 400 200 0 2006 2007 2008 2009
1.086 1.521

Grfico 167. Evolucin do cadro medio das empresas de arquitectura no Norte de Portugal. 2006-2009
1.600 1.400 1.200 1.000 3 3 3 3 3 3 3 3 3 2 2 2

1.000
1.445 1.288

800 600 200

0

2006

1.086

2007

1.288

2008

1.445

2009 Cadro medio

Emprego total

Seguidamente, recllense as principais magnitudes dos servizos tcnicos de arquitectura no Norte de Portugal para o ano 2009. Neste caso, ofrcese unha visin esttica dos servizos tcnicos de arquitectura para o ltimo ano dispoible. Deseguido, inclese unha tboa coa evolucin das principais variables econmicas e financeiras para estas empresas no intervalo 2006-2009.

198

1.521

400

Tboa 116. Principais magnitudes das empresas de arquitectura do Norte de Portugal. 2009
Facturacin Arquitectura Total 89.303.640,00 89.303.640,00 Resultado 5.946.655,00 5.946.655,00 Emprego 1.521 1.521 N. de empresas 673 673 Facturacin por empresa 141.751,81 141.751,81 Facturacin por empregado 58.713,77 58.713,77 Resultado por empresa 10.062,02 10.062,02 Resultado por empregado 3.909,70 3.909,70 Cadro medio das empresas 2,63 2,63

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Tboa 117. Principais magnitudes das empresas de arquitectura do Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Facturacin total Resultado total Emprego total Fondos propios medios Activo total medio Rendibilidade econmica media
Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

2007 76.873.233 8.931.181 1.288 71.637 193.218 -1,70%

2008 92.572.540 10.559.587 1.445 74.892 197.800 -294,35%

2009 89.303.640 5.946.655 1.521 77.251 201.434 -9,02%

64.977.653 6.738.594 1.086 70.452 185.105 -1,92%

199

5.5 OS DATOS ECONMICOS DAS ARTES ESCNICAS NO NORTE DE PORTUGAL

Para o estudo da situacin econmica e financeira das empresas de artes escnicas no Norte de Portugal, e seguindo a metodoloxa empregada xa noutros sectores e na parte galega, creouse unha completa base de datos de axentes do sector, tanto empresas como institucins, que recolle a informacin do Rexistro Comercial (Depsito da Prestacin de Contas e IES-Informacin Empresarial Simplificada), a travs da informacin da DvD SABI. Os cdigos CAE considerados foron o 90010 de Artes escnicas e 90020 de Actividades auxiliares das artes escnicas, o 90030 de Creacin artstica e literaria na sa vertente interpretativa e de escritura de pezas teatrais, e a 90040 de Explotacin de salas de espectculos e actividades conexas. Todas elas inclense dentro do crculo de Core Arts, e corresponden s fases de creacin, salvo a ltima delas, que sera de comercializacin. A partir da explotacin estatstica da base de datos, no Norte de Portugal hai no ano 2009 un nmero aproximado de 96 axentes que desenvolven actividade nas artes escnicas. Destas, case tres cuartos (70 %) dedcanse s actividades de apoio, o 14 % ao ensino relacionado coas artes escnicas, o 6 % danza, o 4 % xestin de salas e espazos de exhibicin e s o 1 % ao circo.
Grfico 168. Distribucin dos axentes das artes escnicas no Norte de Portugal segundo a actividade que desenvolven. 2009
Espazos de exhibicin 5%

Grfico 169. Distribucin por NUT III dos axentes das artes escnicas do Norte de Portugal. 2009
MinhoTmega Lima 3% 4%
Alto-Trasos-Montes 2% Ave 4% Cvado 8% Douro 5%

Ensino 14% Danza 6%

Asociacins e institucins 7%

Entre Douro e Vouga 6%

Actividades auxiliares 70%

Grande Porto 68%

A elevada presenza de empresas que prestan servizos auxiliares neste sector pode indicar problemas na clasificacin destas a partir do seu cdigo de actividade, xa que este incle empresas prestadoras de servizos de producin de actos diversos non exclusivamente ligados s artes escnicas. Por outra banda, resulta rechamante a escaseza de axentes dedicados representacin teatral, e non se conta na mostra con empresa ningunha que opere no eido da maxia, dos monicreques ou do circo. Isto debido a que a gran maiora dos axentes que desenvolven actividade neste eido o

200

fan baixo a forma de asociacins e outras formas de sociedades non mercants, polo que non se dispn de datos deles61. Como xa vn sendo habitual nas ICC do Norte de Portugal, a NUT III correspondente a Grande Porto acolle o 68 % dos axentes da mostra, e xa afastados estaran Cvado (8 %), Entre Douro e Vouga (6 %) e Douro (5 %). O resto das divisins administrativas consideradas no estudo non alcanza en ningn caso o 5 % de peso relativo. A data media de constitucin das empresas de artes escnicas da mostra 2001 (efecto posiblemente inducido pola realizacin da Porto 2001: Capital Europeia da Cultura) e o 68,75 % destas creouse despois do ano 2000. En 2006 eran 68 as empresas que operaban nestas ramas no Norte portugus. Deseguido exponse mis polo mido a situacin das artes escnicas no Norte de Portugal desde o punto de vista econmico.
Tboa 118. Principais magnitudes das artes escnicas do Norte de Portugal. 2006 e 2009
Facturacin 2006 Total Actividades auxiliares Asociacins e institucins Danza Ensino relacionado Espazos de exhibicin 9.611.817 8.435.533 315.570 71.708 299.037 489.969 2009 16.159.998 13.788.860 756.344 193.858 605.208 815.728 Empregados 2006 2009 405 157 89 8 23 128 % crec 70,89% 106,58% -23,93% 100,00% 91,67% 357,14% 2006 68 48 5 3 8 3 % crec 68,13% 63,46% 139,68% 170,34% 102,39% 66,49% 2006 -91.180 -67.754 -152.609 -4.682 12.147 121.718 Resultado 2009 -234.102 386.288 -698.581 -2.117 -14.189 94.497 N. de axentes 2009 96 67 5 6 13 5 % crec 41,18% 39,58% 0,00% 100,00% 62,50% 66,67% % crec -156,75% -357,76% 54,78% 22,36%

Total
Actividades auxiliares Asociacins e institucins Danza Ensino relacionado Espazos de exhibicin

237 76 117 4 12 28

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: os datos do ano 2009 son provisionais

Como se vn facendo para outros sectores das industrias culturais e creativas, para a estimacin do volume de negocio e do emprego das artes escnicas no Norte de Portugal, e partindo dos datos do Rexistro Comercial, va BvD SABI, considerouse que para cada unha das empresas das que haba datos dispoibles para o ano 2007, pero anda non para 2008, tanto o volume de negocio como o emprego a ter un

61

En Portugal as asociacins, cooperativas, fundacins, entre outros, son entidades non suxeitas a rexistro de prestacin de contas. Datos do INE (Estatsticas da Cultura 2009) apuntan, para a NUT II Norte, a existencia de 2958 axentes co CAE 90010 Artes escnicas, 40 co cdigo 90020 Actividades auxiliares das artes escnicas e 18 coa clasificacin 90040 de Explotacin de salas de espectculos e actividades conexas. Os axentes co CAE 90030 de Creacin artstica e literaria ascenden a 1009.

201

crecemento nulo. Isto permite establecer estimacins para o exercicio 2009 e non ter que rexeitar os axentes dos que anda non se teen datos62.

5.5.1 O volume de negocio das artes escnicas

A actividade empresarial vinculada s artes escnicas xerou en 2009 no Norte de Portugal un volume de negocio total de 16,2 millns de euros 63, o que representa unha variacin do 8,95 % sobre o ano anterior. Os datos recollidos na tboa, e que corresponden a o intervalo 2006-2009, deixan ver un importante crecemento da facturacin nestas actividades, que inclen o teatro, a danza, o circo ou os monicreques. Ademais, a variacin dos ingresos no intervalo 2006-2009 ascende ao 68,13 %.
Tboa 119. Evolucin da facturacin das empresas de artes escnicas do Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Facturacin total Facturacin por empregado Facturacin por empresa 9.611.817 40.556,19 192.236,34 2007 11.324.244 40.588,69 174.219,14 2008 14.832.840 39.449,04 197.771,20 2009 16.159.998 39.901,23 194.698,77

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

En 2009 o incremento do volume de ingresos mis modesto que no bienio anterior. Esta minoracin da taxa de variacin do volume de negocio destas empresas podera derivarse da actual conxuntura econmica e o consecuente descenso na renda dispoible da poboacin, que repercute nun menor gasto dedicado ao lecer.
Grfico 170. Evolucin da facturacin das artes escnicas do Norte de Portugal. 2009 Grfico 171. Distribucin das distintas actividades na facturacin das artes escnicas no Norte de Portugal. 2009
Espazos de exhibicin 5% Ensino Asociacins Danza 4% e 1% institucins 5%

18.000.000 16.000.000 14.000.000

12.000.000

6.000.000 4.000.000 2.000.000

9.611.817

11.324.244

8.000.000

14.832.840

10.000.000

16.159.998

0
2006 2007 2008 2009

Actividades auxiliares 85%

A distribucin da facturacin por actividade principal apunta de novo s actividades auxiliares e de apoio (montaxe, escenografa, loxstica, iluminacin, son, organizacin de actos etc.) como a actividade capaz de xerar mis volume de negocio, co 85 % do importe facturado. Resulta relevante a pouca importancia relativa dos monicreques,
62

En total son sete as empresas para as que se estimaron os datos de facturacin e emprego para o exercicio 2009 partindo dos datos do ano anterior.
63

O INE (Estatsticas da Cultura 2009) apunta un total de ingresos, neste sector e territorio, de 61,7 millns de euros.

202

circo, danza ou maxia con respecto facturacin, anda que cabe salientar a dificultade para dispoer de datos econmicos destas empresas, que moitas veces desenvolven a sa actividade baixo a forma xurdica de empresario autnomo ou de sociedade non mercantil, circunstancia esta que non permite concederlles a importancia que poderan ter realmente. No ano 2006 o peso das actividades auxiliares era anda superior, cun 88 % do volume total de negocio.
Grfico 172. Evolucin da facturacin por empresa e por empregado nas artes escnicas do Norte de Portugal. 2009
40.800 40.600 40.400 40.200 40.000 39.800 39.600 39.400 39.200 39.000 38.800 2006 2007 2008 2009 205.000

200.000
195.000 190.000 185.000

180.000
175.000 170.000

165.000 160.000 Facturacin por empregado Facturacin por empresa

Estes diferentes pesos conducen a diferenzas na facturacin media das empresas. De feito, a facturacin por empresa mis elevada corresponde aos espazos de exhibicin, con 0,271 millns, seguidos polas actividades auxiliares, con 0,238 millns. A facturacin por empregado pasa de 40 556 euros en 2006 a 39 900 en 2009, o que supn unha estabilidade nesta variable, que rolda nos catro anos estudados os 40 000 euros.

5.5.2 O resultado de explotacin das empresas de artes escnicas

O beneficio antes de impostos das empresas do Norte de Portugal nas artes escnicas foi no exercicio 2009 de -0,234 millns de euros, o que representa unha variacin do 96,41 % con respecto ao ano anterior e supn unha importante mellora dos resultados antes de impostos que, anda sendo de signo negativo, reducen a conta das perdas. Se a taxa de crecemento se calcula para o perodo 2006-2009, o valor da taxa de variacin ascende ao -156,75 %, nun proceso de deterioracin progresiva que se ve minorada no ltimo ano do perodo.
Tboa 120. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas de artes escnicas no Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Resultado total antes de impostos Resultado por empregado Resultado por empresa -91.180 -384,73 -1.519,67 2007 -3.069.105 -11.000,38 -44.479,78 2008 -6.514.176 -17.324,94 -74.024,73 2009 -234.102 -578,03 -2.926,28

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

203

A distribucin do beneficio antes de impostos das artes escnicas no Norte de Portugal revela un peso relativo importante para as actividades auxiliares, que logran un resultado de 386 300 euros. A seguinte das ramas sera a correspondente aos espazos de exhibicin e salas de espectculos, con 94 500 euros. O maior volume de perdas corresponde s asociacins e institucins relacionadas co sector, con case 700 000 euros. Estas cifras de resultado agregado dan como media unhas perdas de -3000 euros por empresa, que neste caso resultan menos avultadas que as do ano 2008, cando ascendan a -74 000 euros. A mellora para este cociente tera a sa orixe nunha mellora no resultado de maior magnitude que a taxa de creacin de empresas para ese mesmo perodo.
Grfico 173. Evolucin do resultado antes de impostos dentro das artes escnicas no Norte de Portugal. 2006-2009
2006 0 -1.000.000
-2.000.000

2007

2008

2009

-3.069.105

-3.000.000
-4.000.000 -5.000.000

-6.000.000
-7.000.000

Novamente conveniente facer a lectura destes datos considerando a complicada situacin econmica pola que estn a pasar as empresas no pas luso nos ltimos anos, a contraccin do gasto pblico dedicado cultura e o menor gasto das familias en actividades de lecer. importante tamn apuntar que, da mostra estudada, as asociacins e institucins relacionadas co sector estn constitudas, na sa maiora, por empresas pblicas e municipais. Por este motivo, o volume de perda mencionado pode ser xustificado polo feito de que estas non contan con ingresos que cubran os seus custos operacionais e dependen case en exclusiva do financiamento pblico, que est a sufrir recortes orzamentarios nos ltimos anos do perodo obxecto de anlise. Deseguido comntanse os ndices financeiros das empresas de artes escnicas no Norte de Portugal no intervalo 2006-2009.
Tboa 121. Evolucin das variables financeiras das empresas de artes escnicas no Norte de Portugal. 2005-2009
2006 Fondos propios Activo total Resultado por empresa Rendibilidade econmica 497.251 63.216 -1.519,67 -14,39% 2007 309.226 65.102 -44.479,78 -8,53% 2008 240.309 2.993 -74.024,73 -14,54% 2009 239.937 7.915 -2.926,28 -7,65%

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

204

-6.514.176

-234.102

-91.180

Os fondos propios medios destas empresas descenderon entre 2006 e 2009, pasando de 497 251 euros en 2006 a 239 937 en 2009. Nesta mesma lia estara a tendencia do activo total, que crece de 2006 a 2007, para caer seguidamente en 2008 e subir de novo en 2009. O resultado por empresa descende entre 2006 e 2008 de xeito importante para despois reducir o volume das perdas en 2009 e alcanzar o valor de 3000 euros. Pola contra, a rendibilidade adopta valores negativos en todo o perodo 2006-2009, anda que mostra unha variabilidade entre exercicios importante, alternando melloras e cadas. Finalmente en 2009 a rendibilidade econmica das empresas de artes escnicas do -7,65 %. O capital social en 2009 de 64 600 euros en termos medios.

5.5.3 O emprego das artes escnicas

As artes escnicas xeraron en 2009 no Norte de Portugal arredor de 405 postos de traballo en equivalente a tempo completo 64 , o que representa un crecemento do 7,71 % sobre o ano anterior e achega datos sobre a capacidade desta rama de actividade na xeracin de emprego, como o resto das ICC no Norte de Portugal.
Tboa 122. Evolucin do volume de emprego das empresas de artes escnicas no Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Emprego total Cadro medio 237 4,84 2007 279 4,81 2008 376 5,61 2009 405 5,26

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Como poen de relevo os datos recollidos na tboa anterior, a tendencia do emprego nas artes escnicas no norte luso claramente crecente nos ltimos catro anos, e pasa de 237 traballadores no ano 2006 a 405 en 2009, o que ofrece unha taxa de crecemento do 70,89 % nese intervalo. Tal e como acontece noutras actividades includas dentro das ICC, trtase dun sector no que o ndice de temporalidade no emprego elevado, pois est moi vinculado s producins ou celebracin de actos ou as tempadas e as xiras, anda que importante comentar que o movemento de contratacins laborais deste sector elevado, por ser unha actividade intensiva en persoal na parte interpretativa e de producin. En canto distribucin por actividade do peso relativo no emprego total das artes escnicas, en 2008 a rama que alcanza unha maior participacin no total a de actividades auxiliares e de apoio, co 39 % dos empregos xerados nese ano (32 % en 2006), seguida pola xestin de espazos de exhibicin e de salas, co 31 % (no 2006 s representaba o 12 %) e as asociacins e institucins relacionadas co sector co 22 % (49 % en 2006).
64

Datos do INE (Estatsticas da Cultura 2009) estiman en 4353 as persoas ao servizo destas actividades na NUT II Norte.

205

Grfico 174. Evolucin do emprego nas artes escnicas no Norte de Portugal. 2005-2009
450 400 350

Grfico 175. Distribucin das distintas actividades dentro da emprego das artes escnicas no Norte de Portugal. 2009

300 250
279
150 100 50

237

376

200

405

Espazos de exhibicin 31%

Actividades auxiliares 39%

0
2006 2007 2008 2009

Ensino 4% Danza 2%

Asociacins e institucins do sector 22%

O cadro medio destas empresas pasa de 4,84 empregados en 2006 a 5,26 en 2009, o que supn unha variacin moi leve en termos absolutos. Ademais constite un cadro medio reducido, en comparacin coa maior parte dos sectores comprendidos nas ICC en Galicia, posiblemente vinculado reducida profesionalizacin destas actividades e o elevado nivel de temporalidade destas.

206

Tboa 123. Principais magnitudes das empresas de artes escnicas do Norte de Portugal. 2009
Facturacin Total 16.159.998,00 13.788.860,00 756.344,00 193.858,00 605.208,00 815.728,00 Resultado -234.102,00 386.288,00 -698.581,00 -2.117,00 -14.189,00 94.497,00 Emprego 405 157 89 8 23 128 N. de empresas 96 67 5 6 13 5 Facturacin por empresa 194.698,77 237.738,97 189.086,00 32.309,67 50.434,00 271.909,33 Facturacin por Resultado por empregado empresa 39.901,23 87.827,13 8.498,25 24.232,25 26.313,39 6.372,88 -2.926,28 7.023,42 -139.716,20 -352,83 -1.182,42 47.248,50 Resultado por empregado -578,03 2.460,43 -7.849,22 -264,63 -616,91 738,26 Cadro medio das empresas 5,26 2,91 22,25 1,60 2,30 32,00

Actividades auxiliares Asociacins e institucins Danza Ensino relacionado Espazos de exhibicin

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Tboa 124. Principais magnitudes das empresas de artes escnicas do Norte de Portugal. 2006-2009 2006 Facturacin total Resultado total Emprego total Fondos propios medios Activo total medio Rendibilidade econmica media
Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

2007
11.324.244 -3.069.105 279 65.102 309.226 -8,53%

2008
14.832.840 -6.514.176 376 2.993 240.309 -14,54%

2009
16.159.998 -234.102 405 7.915 239.937 -7,65%

9.611.817 -91.180 237 63.216 497.251 -14,39%

207

5.6 OS DATOS ECONMICOS DAS ARTES PLSTICAS NO NORTE DE PORTUGAL

Para o desenvolvemento desta parte do traballo correspondente s artes plsticas no Norte de Portugal, a epgrafe considerada do CAE a 9003 de Creacin artstica e literaria, onde estaran os creadores de artes plsticas como a pintura ou a escultura. A maiores inclense datos sobre galeras de arte e entidades dedicadas intermediacin na venda de arte que se localizaron operando noutros cdigos, pero das que se dispoa de informacin. En calquera dos casos, estas actividades corresponden fase de creacin e ao crculo de Core Arts. No caso portugus, e a diferenza da anlise desenvolvida para o lado galego, estn includas na base de datos que conforma a mostra do estudo algunhas empresas dedicadas a tarefas de conservacin e restauracin de obras de arte, que en Galicia foron consideradas como parte do sector de museos, arquivos, bibliotecas e xestin do patrimonio histrico. Isto explicara en parte as diferenzas en canto ao volume de ingresos e de emprego deste sector e ao peso relativo dentro das ICC aos dous lados do Mio. Para a anlise da base de datos, as categoras de actividade empregadas son as de galeras de arte, pintura, escultura, ensino relacionado coas artes plsticas, actividades auxiliares e asociacins e institucins relacionadas co sector. En total son 33 os axentes localizados a partir das fontes de informacin empregadas neste estudo que operan no eido das artes plsticas no Norte de Portugal, dos cales 22 xa o facan en 2006. O 33,3 % das empresas estaban operativas xa no ano 2000. Afondando nestes datos, o ano de constitucin destas , en termos medios, o 2003, e o incremento entre 2006 e 2009 do tecido empresarial deste sector foi do 50 %.
Grfico 176. Distribucin das empresas das artes plsticas no Norte de Portugal segundo a actividade que desenvolven. 2009 Grfico 177. Distribucin por NUTS III das empresas do Norte de Portugal de Artes Plsticas. 2009
Tmega 3% MinhoLima 9% Ave 6% Cvado 18%

Escult. 6%

Galeras de arte 15% Activid, auxil. 70%

Ensino 6%

Grande Porto 52%

Douro 6%

Asoc.e instituc. 3%

Entre Douro e Vouga 6%

Para este sector a NUT III de Grande Porto a que conta con maior presenza de empresas nas artes plsticas (co 52 % do total), e Cvado sede doutro 18 %. Na anlise por cidade, Porto acolle doce destas compaas, Braga cinco e Viana do Castelo tres. Por outra parte, as actividades auxiliares, referidas s de restauracin e conservacin de obras de arte, loxstica etc. representan o 70 % das empresas, seguidas das

208

galeras de arte, dedicadas comercializacin e intermediacin entre artistas e compradores, que supoen o 15 % dos axentes que operan no sector. A pesar, pois, das carencias da mostra empregada para o estudo no caso deste sector de actividade e das peculiaridades desta, exponse seguidamente a situacin das artes plsticas no Norte de Portugal desde o punto de vista econmico. Como xa se comentou, hai actividades que, anda que foron clasificadas baixo a categora de artes plsticas por estar relacionadas coa restauracin e conservacin de obras de arte, ben puideran ter cabida na que se ver mis adiante de bibliotecas, museos, arquivos e xestin do patrimonio. Por outro lado, a mostra identificada de galeras de arte bastante inferior ao verificado na realidade 65 o que, unha vez mis, evidencia problemas na clasificacin das empresas a partir do seu cdigo de actividade. Cmpre comentar que a recesin econmica mundial afecta ao mercado das artes tamn en Portugal, anda que moitos dos datos ofrecidos correspondan a momentos e anos de maior normalidade e estabilidade econmica.
Tboa 125. Principais magnitudes de artes plsticas do Norte de Portugal. 2006 e 2009
Facturacin 2006 Total Actividades auxiliares Asociacins e institucins Escultura Galeras de arte Pintura 3.097.633 2.722.281 n.d. 560,00 47.839,00 2009 5.582.331 4.238.729 8.584,00 12.879,00 224.269,00 Empregados 2006 Total Actividades auxiliares Asociacins e institucins Escultura Galeras de arte Pintura 53 44 n.d. 2 2 5 2009 93 82 1 2 3 5 % crec 75,47% 86,36% n.d. 0,00% 50,00% 0,00% 2006 22 15 n.d. 1 2 4 % crec 80,21% 55,71% n.d. 2199,82% 368,80% 235,79% 2006 53.898 70.886 n.d. -7.686,00 12.937 -22.239 Resultado 2009 91.656 158.775 -18.241 -9.587,00 84.038 -123.329 2009 33 23 1 2 2 5 N. de axentes % crec 50,00% 53,33% n.d. 100,00% 0,00% 25,00% % crec 70,05% 123,99% n.d. -24,73% 549,59% -454,56%

326.953,00 1.097.870,00

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: os datos do ano 2009 son provisionais

Neste, como noutros casos, para a estimacin do volume de negocio e do emprego das artes plsticas no Norte de Portugal prtese dos datos do Rexistro Comercial (Depsito da Prestacin de Contas e Informacin Empresarial Simplificada) adquiridos a travs da base de datos DvD SABI. Para os casos en que houbera dispoibilidade de informacin para 2008, pero anda non para 2009, e co obxecto de poder dar un avance dos datos deste ltimo exercicio, considerouse que tanto o volume de negocio como o emprego an ter un crecemento nulo, e adxudicouse o valor destas variables
65

Datos do INE (Estatsticas da Cultura - 2009) apuntan cara a existencia, en 2009, de 350 galeras de arte e outros espazos similares, baixo a forma xurdica de persoa singular ou colectiva con fin lucrativo, na NUT II Norte. A mesma publicacin indica, neste captulo e rexin, a existencia de 17 galeras comerciais e outros 22 espazos de exposicin con fins lucrativos.

209

no ano anterior, o que permite establecer estimacins para o exercicio 2009 e non ter que rexeitar os axentes dos que anda non se teen datos66.

5.6.1 O volume de negocio nas artes plsticas no Norte de Portugal

A actividade empresarial vinculada s artes plsticas xerou en 2009 no Norte de Portugal un volume de negocio total de 5,6 millns de euros, datos que revelan un incremento do 11 % sobre o exercicio anterior. A pesar de que a escaseza de datos nesta rama de actividade e a curta serie temporal non permiten extraer demasiadas conclusins, e considerando que unha soa empresa responsable de case a metade do volume de negocio xerado, posible apreciar unha suave tendencia ascendente na importancia econmica que as artes plsticas alcanzan nestes ltimos anos, cun crecemento do 11 % no bienio.
Tboa 126. Evolucin da facturacin das empresas de artes plsticas do Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Facturacin total Facturacin por empregado Facturacin por empresa 3.097.633 58.446 163.033 2007 5.035.498 76.295 239.786 2008 5.037.012 61.427 193.731 2009 5.582.331 60.025 192.494

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

No que se refire reparticin dos pesos relativos de cada actividade no total dos ingresos deste sector, a maior porcentaxe deles corresponden s actividades auxiliares, que inclen restauracin, conservacin, mantemento, talleres de arte etc., co 76 % da facturacin. Cun peso menor estaran as actividades de intermediacin na adquisicin da arte, recollidas baixo a categora de galeras de arte, co 20 %. Cun valor xa menor atoparase a escultura, co 4 %.
Grfico 178. Evolucin da facturacin das artes plsticas no Norte de Portugal. 2006-2009
6.000.000 5.000.000
5.037.012 5.582.331
4.000.000
Escultura 4%

Grfico 179. Distribucin do peso das actividades na facturacin das artes plsticas no Norte de Portugal. 2009

Galeras de arte 20% Activid. auxiliares 76%

3.000.000 2.000.000 1.000.000

0

2006

3.097.633

2007

5.035.498

2008

2009

Pero estes pesos relativos mudaron nestes catro anos, coa progresiva perda de importancia das actividades de restauracin e conservacin a favor das de intermediacin e de tipo comercial.
66

Finalmente foron estimados os datos de facturacin e emprego para o exercicio 2009 dunha empresa.

210

A facturacin por empregado presenta unha traxectoria decrecente, ao pasar de 58 500 euros en 2006 a 76 300 en 2007 e caer despois hasta 60 000 en 2009. En canto facturacin por empresa, segue unha tendencia similar da anterior variable, subindo en 2007 e caendo nos dous anos seguintes, para presentar un valor de 192 500 euros en 2009. A facturacin por empresa mis elevada dse na rama de galeras de arte, cun valor de case o triplo da media sectorial.

5.6.2 O resultado antes de impostos nas artes plsticas no Norte de Portugal

O beneficio contable antes de impostos das empresas de artes plsticas no Norte de Portugal foi no exercicio 2009 de 91 700 euros, o que supn un cambio de signo no resultado con respecto ao ano 2008 e constite un novo punto de inflexin na evolucin de pendente negativa iniciada xa en 2007. Se a taxa de variacin se calcula para o perodo 2006-2009, o valor ascende ao 70 % de crecemento.
Tboa 127. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas de artes plsticas no Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Resultado total antes de impostos Resultado por empregado Resultado por empresa 53.898 1.017 2.695 2007 -73.076 -1.107 -3.045 2008 -8.969 -109 -299 2009 91.656 986 3.161

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

As denominadas como actividades auxiliares foron capaces de xerar beneficio ao longo destes catro anos, incrementando exercicio a exercicio o seu valor absoluto, ao igual que a escultura na sa vertente creadora, que aumenta de xeito importante en 2009 as sas ganancias. Pola contra, as galeras de arte incorreron en perdas nos catro ltimos anos dispoibles, e de acordo a unha traxectoria claramente ascendente.
Grfico 180. Evolucin do resultado antes de impostos das artes plsticas no Norte de Portugal. 2006-2009
100.000
80.000

20.000
0

-20.000 -40.000 -60.000 -80.000

-100.000

-73.076

2006

53.898

40.000

2007

2008

2009

As variables de resultado por empregado e por empresa debuxan na sa evolucin unha lia de tendencia practicamente similar do global. Cmpre comentar que o

211

-8.969

91.656

60.000

resultado por empregado en 2009 inferior ao de 2006, anda que moi prximo en valor.

5.6.3 O emprego nas artes plsticas no Norte de Portugal

A pesar de que apenas se dispn de datos ao respecto que permitan facer afirmacins categricas, as artes plsticas xeran no Norte de Portugal, ao igual que xa pasara en Galicia, pouco emprego por conta allea en equivalente a tempo completo, anda que o colectivo de autnomos ou afeccionados que se achega a estas disciplinas sexa moito mis amplo. De acordo coa datos anteriores, a tendencia do emprego nas artes plsticas no Norte de Portugal crecente, ao pasar de 53 traballadores en 2006 a 93 en 2009. Isto supn un incremento do 13,5 % con respecto ao ano 2008, e confirma o bo momento das artes plsticas no norte luso.
Tboa 128. Evolucin do volume de emprego das empresas de artes plsticas do Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Emprego total Cadro medio 53 2,79 2007 66 2,87 2008 82 3,04 2009 93 3,32

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Novamente oportuno falar do amplo colectivo de artistas e creadores afeccionados, ou para os que este tipo de actividades non constite o seu principal medio de vida. Tamn certo que con eles conviven outro grupo de creadores consolidados que fan das artes plsticas o seu medio de vida, que desenvolven a sa actividade baixo a forma de empresarios individuais ou traballadores independentes, polo que os seus datos non estaran dispoibles na fonte utilizada no traballo, o que dificulta a sa cuantificacin.
Grfico 181. Evolucin do emprego das artes plsticas no Norte de Portugal. 2006-2009
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

Grfico 182. Distribucin do peso das actividades no emprego das artes plsticas no Norte de Portugal. 2009
Escultura 3% Ensino Asociac. 2% e instituc. 1% Galeras de arte 6%

53

66

82

93

2006

2007

2008

2009

Activid. auxiliares 88%

212

A continuacin presntanse as principais variables econmico-financeiras das artes plsticas na rexin Norte de Portugal no ano 2009 (ltimo dispoible) e a evolucin dalgunhas das mis importantes para o intervalo 2006-2009.

213

Tboa 129. Principais magnitudes das empresas de artes plsticas no Norte de Portugal. 2009
Facturacin Total Actividades auxiliares Asociacins e instituc. Ensino Escultura Galeras de arte 5.582.331 4.238.729 8.584 12.879 224.269 1.097.870 Resultado 91.656 158.775 -18.241 -9.587 84.038 -123.329 Emprego 93 82 1 2 3 5 N. de empresas 33 23 1 2 2 5 Facturacin por empresa 192.494 192.670 8.584 6.440 112.135 548.935 Facturacin por empregado 60.025 51.692 8.584 6.440 74.756 219.574 Resultado por empresa 3.161 7.561 -18.241 -4.794 42.019 -41.110 Resultado por empregado 986 1.936 -18.241 -4.794 28.013 -24.666 Cadro medio das empresas 3,32 3,90 1,00 2,00 1,50 1,67

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Tboa 130. Principais magnitudes das empresas de artes plsticas no Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Facturacin total Resultado total Emprego total Fondos propios medios Activo total medio Rendibilidade econmica media
Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

2007 5.035.498,00 -73.076,00 66,00 112.127,16 330.849,92 -6,53%

2008 5.037.012,00 -8.969,00 82,00 89.650,26 306.150,26 -6,46%

2009 5.582.331,00 91.656,00 93,00 91.950,10 411.094,23 9,22%

3.097.633,00 53.898,00 53,00 42.106,00 245.339,67 -56,17%

214

5.7 OS DATOS ECONMICOS DA INDUSTRIA AUDIOVISUAL NO NORTE DE PORTUGAL

Para a anlise levada a cabo no marco deste estudo para as ramas de audiovisual, e de acordo coa metodoloxa seguida xa nos apartados anteriores, as epgrafes consideradas son as que corresponden aos cdigos 59.1 Actividades cinematogrficas, de vdeo e de programas de TV, que inclen Actividades de posproducin cinematogrfica, de vdeo e de programas de TV (59.120), Actividades de exhibicin cinematogrfica (59.110), Actividades de distribucin cinematogrfica e de vdeo (59.130) e Actividades de producin cinematogrfica e de vdeo e de programas de TV (59.110), e Actividades de programacin e emisin de TV (60.200), ademais doutros axentes engadidos a maiores por estar a prestar servizo no sector, anda que operando baixo outros cdigos de actividade. Ademais destes cdigos foron incorporados algns axentes que traballan, fundamentalmente, ao redor das actividades auxiliares ou de apoio (sonorizacin e dobraxe, aluguer de equipos, iluminacin, posproducin etc.) e algunhas dedicadas animacin que actan baixo cdigos relacionados coas TIC. Todas elas estn enmarcadas no crculo de actividades culturais e corresponden, dependendo de que se trate, s fases de producin, difusin ou comercializacin. Por outra banda, para a realizacin do estudo decidiuse exclur as actividades de Aluguer de vdeos e cintas de vdeo e Comercio polo mido de equipos de audio e vdeo en establecementos especializados. En ambos os dous casos a non inclusin destas epgrafes respondera ao escaso peso que a cultura tera no desenvolvemento deste tipo de actividades. Como nos casos anteriores, a fonte de informacin empregada a do Rexistro Comercial luso (Depsito da Prestacin de Contas e Informacin Empresarial Simplificada) a travs da empresa BvD SABI por medio da cal se adquiriron estes datos. Considerando estas actividades, no ano 2009 estaban operando no Norte de Portugal 194 empresas dentro do sector audiovisual, o que supn un incremento do 32,15 % sobre as que haba en 2006. Todos os axentes dos que dispn informacin, e que, polo tanto, conforman a mostra empregada, son empresas baixo a forma de sociedades mercants. Grfico 183. Distribucin das empresas do audiovisual do Norte de Portugal por actividade. 2009 Grfico 184. Distribucin das empresas do audiovisual no Norte de Portugal por NUT III. 2009
MinhoLima 4%

Producin de cine, vdeo e TV 35% Outros servizos auxiliares 50%

Animacin 1% Distribucin 6% Doblaxe e son 1%

Grande Porto 60%

Tmega 8%

Ave 7% Cvado 9% Entre Douro e Vouga 5% Douro 4%

Alto-Trasos-Montes 3%

Exhibicin 7%

Atendendo distribucin das empresas de acordo coa actividade principal que desenvolven (entendida como tal a que achega un maior peso no seu volume de ingresos), a categora que mostra unha cota superior outros servizos auxiliares (referido ao aluguer de equipos, servizos de iluminacin, casting, guin, posproducin, montaxe etc.) co 50 % das compaas da mostra, seguido de producin de cine, vdeo
215

e televisin, cun 35 % do total. Xa con pesos relativos menores figuran grupos como os de exhibicin de cine (7 %), distribucin de cine e vdeo (6 %), animacin (1 %), dobraxe e sonorizacin (1 %). Btanse en falta empresas dedicadas emisin de sinais de TV, pero en Portugal as canles televisivas son xestionadas de xeito centralizado desde Lisboa, e non contan, coma no caso galego, cunha televisin autonmica que acte de tractora do sector, demandando tanto a xeracin de contidos como a prestacin de servizos auxiliares. Desta clasificacin por actividades pdese conclur que o 51 % das empresas que opera na industria audiovisual do Norte de Portugal presta servizos auxiliares, peso que non parece corresponderse coa madurez do sector. A xeracin de contidos, que vira da man das empresas dedicadas producin de cine, vdeo, TV ou de animacin, representa s o 36 % do tecido empresarial, e fara referencia verdadeira actividade cultural ou creativa. Finalmente, s o 13 % das empresas se decida a tarefas de distribucin e exhibicin cinematogrfica, un peso reducido que podera deberse a que a titularidade de moitas das salas de exhibicin est en mans de grupos multinacionais con domicilio social en Lisboa. No referido distribucin xeogrfica das empresas do audiovisual da rexin Norte, Grande Porto acolle seis de cada dez, seguido a distancia de Cvado, co 9 %, e Tmega, co 8 %. O resto das NUTS III presenta cotas que non alcanzan o 5 %. Por localidades, Porto a localizacin elixida por case o 25 % das empresas censadas, e Vilanova de Gaia, Guimares e Braga seran, anda que con pesos moi inferiores, as seguintes cidades con maior presenza destas. No que refire ao ano de data de constitucin dos axentes que operan neste sector, 1997 a media para as empresas da mostra. Hai empresas traballando neste sector creadas en 1918 ou 1938, anda que todas elas desenvolvan actividade na rama da exhibicin cinematogrfica. A partir dos datos das empresas das que se dispn de data de constitucin, cabe conclur que na ltima dcada foron postas en marcha o 59 % delas, anda que o 9 % xa operaba baixo esa mesma denominacin antes de 1990. Trtase, pois, dun sector dinmico no que estn a emerxer novas empresas, fundamentalmente vinculadas s novas tecnoloxas, anda que novamente se bota en falta a actividade de arrastre dunha industria de emisin de sinal de TV e unha aposta clara pola contratacin de contidos autctonos. Coma en todos os casos anteriores, para a estimacin do volume de negocio e do emprego da industria audiovisual no norte luso prtese dos datos do Rexistro Comercial adquiridos a travs da base de datos BvD SABI. Nos casos en que non hai dispoibilidade de informacin para 2009 pero si para 2008, e co obxecto de poder ofrecer un avance dos datos deste ltimo exercicio, considerouse que tanto o volume de negocio como o emprego an ter un crecemento nulo, e adxudicouse o valor destas variables para o exercicio anterior67. A continuacin presntanse os principais datos da industria audiovisual do Norte de Portugal nos anos 2006 e 2009.

67

As empresas para as que foron estimados os datos de 2009 de facturacin e emprego ascenden a 19.

216

Tboa 131. Grandes magnitudes das empresas da industria do audiovisual do Norte de Portugal. 2006-2009
Subsector 2006 Facturacin 2009 % crec 2006 Resultado 2009 % crec

Total Animacin Distribuidora de cine e/ou vdeo Dobraxe e sonorizacin Exhibidora de cine Outros servizos auxiliares Produtora de cine, vdeo e TV
Subsector

51.246.902 50.313 25.281.518 256.498 1.199.090 18.324.018 6.135.465

49.189.631 163.530 26.523.115 190.305 2.982.812 11.958.917 7.370.952

Empregados

-4,01% 225,03% 4,91% -25,81% 148,76% -34,74% 20,14%

1.261.403 -8.456 594.355 17.788 542.149 135.899 -20.332

823.907 11.752 1.837.617 1.658 -411.374 276.017 -891.763

N. de axentes

-34,68% -238,98% 209,18% -90,68% -175,88% 103,10% 4286,01%

2006

2009

% crec

2006

2009

% crec

Total Animacin Distribuidora de cine e/ou vdeo Dobraxe e sonorizacin Exhibidora de cine Outros servizos auxiliares Produtora de cine, vdeo e TV

457 1 59 3 30 251 113

595 6 63 5 81 254 186

30,20% 500,00% 6,78% 66,67% 170,00% 1,20% 64,60%

97 51 1 10 1 12 22

193 2 12 1 14 96 68

98,97% -96,08% 1100,00% -90,00% 1300,00% 700,00% 209,09%

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: os datos do ano 2009 son provisionais

En base a estas condicins, posible afirmar que no ano 2009 no sector audiovisual do Norte de Portugal operaban case 200 empresas dedicadas producin de contidos, distribucin e exhibicin, cunha facturacin conxunta de case 50 millns de euros e un volume de emprego prximo aos de pouco mis de 600 traballadores.

5.7.1 A cifra de negocios do sector audiovisual do Norte de Portugal

Como xa se avanzou no apartado anterior, a industria audiovisual do norte luso xerou en 2009 un volume de negocio total de 49,2 millns de euros, o que representa unha variacin do 6,77 % en relacin co ano anterior. Estas cifras permiten comprobar unha certa tendencia ascendente da industria audiovisual no Norte de Portugal para o perodo 2008-2009, anda que a facturacin de 2009 inferior de 2006. Ademais en 2007-2008 tivo lugar unha cada do 18,71 % no volume de ingresos. Faise conveniente comentar o elevado ndice de concentracin da facturacin, en tanto en canto unha empresa capaz de xerar a metade dos ingresos da industria

217

audiovisual do Norte de Portugal (que ademais se dedica distribucin de cine e vdeo, polo que non achegara actividade creativa ao sector das ICC portuguesas).
Tboa 132. Evolucin da facturacin das empresas do audiovisual no Norte de Portugal. 20062009
2006 Facturacin total Facturacin por empregado Facturacin por empresa
Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

2007 56.669.487 117.816 416.687

2008 46.068.747 88.086 305.091

2009 49.189.631 82.672 307.435

51.246.902 112.138 400.366

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi

O peso relativo de cada unha das categoras de actividade no total dos ingresos do sector para o ano 2009 revela novamente a importancia dos servizos auxiliares que, agrupando a facturacin da dobraxe e a sonorizacin e doutros servizos auxiliares, representan o 25 % dos ingresos. Pero a rama que xera unha facturacin maior en valor absoluto , sen dbida, a de distribucin de cine e vdeo, cun 54 %. nesta onde opera a empresa que, como se comentou, quen de xerar mis da metade do volume de negocio do audiovisual no Norte de Portugal. A producin de cine, vdeo, TV ou animacin alcanza unha cota do 16 % nos ingresos globais de 2009.
Grfico 185. Distribucin da facturacin no audiovisual do Norte de Portugal por actividade principal. 2009 Grfico 186. Evolucin da facturacin das empresas do audiovisual do Norte de Portugal. 2006-0209
60.000.000 50.000.000

46.068.747

51.246.902

30.000.000 20.000.000 10.000.000

Dobraxe e son 1%

Distribuc 54%

2006

2007

56.669.487

Exhibic. 6%

2008

2009

Pero estes pesos relativos mudaron entre 2006 e 2009, de xeito que a distribucin de cine e vdeo est a gaar cota no total dos ingresos, pasando do 49,33 % en 2006 ao 53,92 % en 2009. Por outra banda, a exhibicin cinematogrfica medra do 2,34 % ao 6,06 %. Por ltimo, a producin de contidos de cine, vdeo ou TV ascende do 11,97 % ao 14,98 %. Pero, mentres estas actividades gaan terreo e incrementan o seu peso relativo nos ingresos do sector no perodo 2006-2009, outros servizos auxiliares, como aluguer de equipos, iluminacin, posproducin, montaxe, loxstica etc., perden cota, e pasan do 35,76 % en 2006 a 24,31 % en 2009. Isto supn unha certa falta de madurez do sector, cuxa capacidade para xerar negocio para as empresas auxiliares va externalizacin de actividades dimine, e podera supoer unha menor especializacin das empresas, visto que a facturacin da rama de producin se incrementa. Cabe destacar, as mesmo, o escaso volume de negocio das tarefas de sonorizacin e dobraxe, que hai que supeditar ao costume portugus de emitir a

218

49.189.631

Outros servizos auxil. 24%

Produtora de cine, vdeo e TV 15%

40.000.000

ficcin estranxeira en formato orixinal subtitulado, salvo nos casos de contidos destinados infancia. Como xa se comentou anteriormente para o caso galego, son moitos os cambios no eido do audiovisual que se produciron nestes ltimos anos, fundamentalmente da man da dixitalizacin e do apagamento dixital, anda que non todas as empresas souberon adaptarse s novas circunstancias do mercado. Por outra banda, estas reformas que chegaron ao sector audiovisual non estn a ser capaces de estimular o sector da producin, que non incrementa o seu volume de negocio en proporcin co aumento de vents para proxectar e difundir os seus contidos. Segundo os datos apuntados por Obercom no seu estudo Sociedade en Rede 2008, o pblico mis novo dispn de mis recursos para gastalos en contidos audiovisuais de pago, o cal posibilitara unha maior estrutura de modelos de negocios de contidos televisivos a travs de subscricin e pago por visin. A partir disto, esprase que a ficcin de orixe portuguesa sexa o xnero que mis se desenvolva, e que as pautas de consumo vaian camiando cara s redes electrnicas. No que se refire ao cine, as expectativas non son tan boas, e agrdase que siga baixando o nmero de espectadores, tamn debido ao aumento do prezo das entradas que non est previsto que logre paliar a cada dos beneficios. Finalmente, esprase un reforzo nos contidos e dispositivos en 3D, tanto en televisin coma en cine. Polo que respecta facturacin por empregado, esta ben caendo desde 2007, para alcanzar en 2009 un valor de 82 672 euros. A nica rama que consegue unha produtividade por traballador superior media do sector a de distribucin de cine e vdeo, que case quintuplica o valor do sector. A facturacin por empresa est a presentar vaivns que a fan aumentar e diminur nestes catro anos, para acabar obtendo un valor de 307 435 euros en 2009. Novamente a distribucin logra uns ingresos medios por riba da media, e neste caso acompaa a exhibicin cinematogrfica.

5.7.2 O resultado de explotacin do audiovisual no Norte de Portugal

O resultado agregado das empresas que integran o sector audiovisual no Norte de Portugal que forman parte da mostra empregada neste estudo ascendeu en 2009 a 823 907 euros, o que implica unha viraxe da traxectoria negativa iniciada o ano anterior, pero que non quen de alcanzar o nivel de 2006.
Tboa 133. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas do audiovisual no Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Resultado total Resultado por empregado Resultado por empresa 1.261.403 2.760 9.275 2007 1.545.637 3.213 10.236 2008 -2.347.736 -4.489 -13.892 2009 823.907 1.385 5.281

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

219

Desta cifra agregada, as empresas dedicadas distribucin de cine e vdeo son as que xeran un maior volume de beneficios antes de impostos, con 1,8 millns de euros, seguidas en termos absolutos por outros servizos auxiliares, con 0,276 millns, e pola animacin, con 0,012 millns de euros. Mentres, a producin de cine, vdeo ou televisin e a exhibicin cinematogrfica incorren en perdas contables antes de impostos, con -0,9 e 0,42 millns de euros.
Grfico 187. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas do audiovisual do Norte de Portugal. 2006-2009
823.907

Grfico 188. Evolucin do resultado por empregado e por empresa no audiovisual do Norte de Portugal. 2006-2009
1.385

2.000.000

1.545.637

1.261.403

1.000.000 500.000
0

2.000 0

2.760

3.213

1.500.000

4.000

15.000 10.000 5.000

-1.000.000 -1.500.000
-2.000.000

-2.347.736

-4.489

-500.000

2006

2007

2008

2009

2006

2007

2008

2009

0 -5.000
-10.000 -15.000 -20.000

-2.000 -4.000 -6.000

-2.500.000 -3.000.000

Resultado por empregado

Resultado por empresa

A adversa conxuntura econmica que est a vivir Portugal, coa reducin da renda dispoible das familias, que trae consigo un menor consumo de produtos audiovisuais e o conseguinte menor investimento das empresas na xeracin de contidos propios, xunto coa proliferacin da piratera e a menor asistencia do pblico s salas de cine68, e, por ltimo, unha menor demanda por parte das empresas e das institucins de vdeos corporativos e institucionais, erosiona o resultado destas empresas e leva a unha diminucin do seu beneficio e, polo tanto, do seu atractivo empresarial. O capital social medio actual destas empresas ascende a case 35 700 euros, unha conta reducida tendo en conta os equipamentos que se lles supoen. Isto podera estar relacionado coa limitacin en canto a asumir proxectos ambiciosos na xeracin de contidos.
Tboa 134. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas do audiovisual do Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Activo total medio Fondos propios medios Resultado por empresa Rendibilidade econmica media 503.743 103.865 9.275 -3,03% 2007 468.027 115.596 10.236 -8,13% 2008 345.030 67.507 -13.892 -9,93% 2009 397.824 81.141 5.281 -50,68%

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Segundo datos do INE (Anuarios Estatsticos Rexionais de 2006 e 2009), na NUT II Norte os ingresos dos espazos de exhibicin de cinema aumentaron de 18 896 millns de euros en 2006 a 20 633 millns en 2009. Mentres, o nmero de espectadores sufriu unha lixeira quebra e baixou de 4 801 488 a 4 629 614. O INE ten como fonte de informacin, para estes indicadores, o ICA (Instituto do Cinema e Audiovisual), de xeito que os valores presentados non gardan semellanza cos apuntados para efectos deste estudo.

68

220

O activo total medio alcanza o mximo do perodo 2006-2009 en 2006, con 0,5 millns de euros, para caer logo durante dous anos e retomar novamente a senda ascendente e acumular case 0,4 millns en 2009. Polo que respecta aos fondos propios medios, o punto de inflexin dse en 2007, anda que despois de caer en 2008 volve subir no ano 2009 en que chega aos 81 000 euros, sen alcanzar o nivel de 2007. Resulta canto menos rechamante a rendibilidade econmica en 2009, que ademais de ser de signo negativo (caracterstica comn aos catro anos estudados) presenta un valor absoluto elevado, cun -50,68 %.

5.7.3 O emprego da industria audiovisual no Norte de Portugal

As actividades desenvolvidas pola industria audiovisual mantiveron en 2009 case 600 empregados contabilizados en equivalente a tempo completo. Ademais, isto supn un incremento do 13,77 % sobre o ano anterior.
Tboa 135. Evolucin do emprego das empresas do audiovisual no Norte de Portugal. 20062009
2006 Emprego total Cadro medio 457 3,94 2007 481 3,79 2008 523 3,76 2009 595 4,02

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Como recolle a tboa que se achega, a tendencia do emprego audiovisual no Norte de Portugal crecente ao longo no perodo 2006-2009, e pasa de 457 en 2006 a 595 en 2009, o que supn unha variacin do 30,2 % desde o inicio do perodo obxecto de anlise. Como xa se comentou no caso galego, trtase dun sector no que o ndice de temporalidade no emprego elevado, dado que est moi vinculado s producins, que teen un arranque e un final claramente definidos, anda que este factor podera non ter tanta influencia no caso do Norte de Portugal polo pouco peso da producin no total do emprego e do volume de negocio. En 2009 o maior peso relativo en canto ao nmero de traballadores corresponde aos servizos auxiliares e s actividades de apoio, co 43 % dos empregados do sector. A xeracin de contidos, tanto na sa faceta de cine, vdeo ou TV (co 31 %) como na parte de animacin (1 %), sera o segundo grupo de actividades no relativo porcentaxe sobre o total, cun 32 %. A distribucin, pese ao importante papel que desempea respecto ao volume de negocio ou ao resultado xerado, no que se refire ao emprego representa s o 10 % dos traballadores do audiovisual no Norte de Portugal, o que demostra que non se trata dunha actividade intensiva en recursos humanos, fronte a outras como a producin de contidos. Novamente faise necesario comentar o costume portugus de non dobrar os contidos de orixe anglosaxoa, limitndose a sa intervencin introducin de subttulos (salvo nos destinados aos mis pequenos). Pero estes pesos relativos estn a mudar nestes catro anos, de xeito que a producin est a gaar peso relativo, ao pasar do 24,73 % do emprego en 2006 ao 31,26 % en 2009. A exhibicin cinematogrfica tamn eleva a sa participacin no sector,

221

medrando do 6,56 % ao 13,61% no mesmo intervalo. No sentido contrario evolucionan os servizos auxiliares, que pasan do 54,92 % ao 42,69 %.
Grfico 189. Distribucin do emprego no audiovisual segundo a actividade principal no Norte de Portugal. 2009
Animac. 1%
Distrib. 10% Dobraxe e son 1%

Grfico 190. Evolucin do volume de emprego das empresas do audiovisual no Norte de Portugal. 2006-2009
700
600

500
595
400

Produtora de cine, vdeo e TV 31%

457

200

Outros servizos auxiliares 43%

100
0

2006

2007

481

Exhibicin 14%

300

2008

523

2009

Finalmente, cmpre dicir que a variacin do cadro medio destas empresas se reduce a dcimas, roldando nos catro anos os catro empregados, anda que cabe comentar de novo o elevado nivel de temporalidade. Pese s cifras antes expostas, que fan referencia a traballadores equivalentes a tempo completo, o movemento de contratacins laborais deste sector moi elevado, sobre todo na xeracin de contidos e nos postos de traballo relacionados coa producin, xa sexa directa ou indirectamente. Seguidamente, ofrcense das tboas coas principais variables relacionadas co sector audiovisual no Norte de Portugal, tanto para o intervalo 2006-2009 como nunha visin esttica para 2009.

222

Tboa 136. Grandes magnitudes do sector audiovisual no Norte de Portugal. 2009

Facturacin Total Animacin Distribuidora de cine e/ou vdeo Dobraxe e sonorizacin Exhibidora de cine Outros servizos auxiliares Produtora de cine, vdeo e televisin
Nota: datos de 2009 provisionais

Resultado 823.907 11.752 1.837.617 1.658 -411.374 276.017 -891.763

Emprego 595 6 63 5 81 254 186

N. de empresas 193 2 12 1 14 96 68

Facturacin por empresa 307.435 81.765 3.789.016 190.305 596.562 139.057 124.931

Facturacin por empregado 82.672 27.255 421.002 38.061 36.825 47.082 39.629

Resultado por empresa 5.281 5.876 204.180 1.658 -51.422 3.680 -14.619

Resultado por empregado 1.385 1.959 29.169 332 -5.079 1.087 -4.794

Cadro medio das empresas 4,02 3,00 12,60 5,00 20,25 3,14 3,38

49.189.631 163.530 26.523.115 190.305 2.982.812 11.958.917 7.370.952

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi

Tboa 137. Grandes magnitudes do sector audiovisual no Norte de Portugal. 2006-2009

2006 Facturacin Resultado Emprego Fondos propios Activo total Rendibilidade econmica
Nota: datos de 2009 provisionais

2007 56.669.487,00 1.545.637,00 481,00 115.596,23 468.027,01 -8,13%

2008 46.068.747,00 -2.347.736,00 523,00 67.507,36 345.029,79 -9,93%

2009 49.189.631,00 823.907,00 595,00 81.140,80 397.824,30 -50,68%

51.246.902,00 1.261.403,00 457,00 103.864,72 503.742,72 -3,03%

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi

223

5.8 OS DATOS ECONMICOS DAS ACTIVIDADES RELACIONADAS COAS BIBLIOTECAS, OS MUSEOS, OS ARQUIVOS E O PATRIMONIO HISTRICO E A EDUCACIN CULTURAL NO NORTE DE PORTUGAL
Este apartado est dedicado aos datos econmicos correspondentes s actividades relacionadas coas bibliotecas, os arquivos, os museos, a xestin e conservacin do patrimonio e a educacin cultural na rexin Norte de Portugal. Para a sa elaboracin partiuse dos datos extrados do Rexistro Comercial portugus (Depsito da Prestacin de Contas e Informacin Empresarial Simplificada) para os axentes que desenvolven actividade nas epgrafes do grupo 91 (91.020 Actividades de museos, 91.030 Xestin de lugares e edificios histricos, 91.011 Actividades de bibliotecas e 91.012 Actividades de arquivos) ademais do 85.520 de Ensino de actividades culturais. Todas elas inclense no crculo de Core Arts e correspndense coa fase de comercializacin dentro da cadea produtiva das ICC. Tal e como se comentou para a anlise destas actividades en Galicia, a dificultade deste grupo radica na xestin de carcter pblico ou a travs de frmulas non mercants dos arquivos, museos, bibliotecas ou patrimonio, o que dificulta a dispoibilidade de datos econmicos e financeiros para elas por non ter obriga de depositar as sas contas no Rexistro Comercial, que constite a principal fonte de informacin para este traballo. As categoras de actividade manexadas no traballo correspndense cos ttulos das epgrafes CNAE deste sector, dicir, Actividades de museos, Actividades de bibliotecas, Actividades de arquivos, Xestin de lugares e edificios histricos e Educacin cultural, ademais da de asociacins e institucins relacionadas co sector.
Grfico 191. Distribucin por actividade principal das empresas relacionadas con museos, bibliotecas, arquivos e xestin do patrimonio no norte portugus. 2009 Grfico 192. Distribucin por NUTS III das empresas relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio no norte portugus. 2009

Asoc. e instit. 12%

MinhoLima 13% Douro 13% Tmega 12%

Cvado 12%

Educ. cultural 38%

Activ. de arquivos 13%

Xestins de lugares e edif. histr. 37%

Grande Porto 50%

A partir da explotacin estatstica da base de datos elaborada ad hoc para o proxecto, na rexin Norte de Portugal hai no ano 2009 un nmero aproximado de sete empresas que desenvolven actividade nestas ramas (ademais da Fundacin Serralves, que, por non ter carcter pblico, tamn se ten en conta). Cabe explicar que as empresas dedicadas s tarefas de restauracin, mantemento e conservacin do patrimonio
224

artstico localizadas na rexin Norte e identificadas para este traballo xa foron includas no apartado de artes plsticas, anda que poderan ter sido clasificadas perfectamente nestoutro sector das ICC. En calquera caso, a escaseza da mostra da que se dispn neste apartado condiciona moitas das conclusins extradas e dificulta alcanzar unha boa aproximacin ao sector, se ben xa de por si esta unha conclusin importante: a rexin Norte conta con moi poucos axentes de carcter privado dedicados xestin patrimonial, s actividades de arquivos, bibliotecas e museos e educacin de carcter cultural, o que non significa que non haxa actividade nestes eidos, senn que o seu desenvolvemento non se leva a cabo por entidades de tipo mercantil69. Destes axentes (neste caso a anlise desenvolverase inclundo a Fundacin Serralves, que non ten carcter mercantil), o 38 % dedcase a labores relacionados coa educacin cultural; o 37 %, xestin de lugares e edificios histricos e museos (xestin, conservacin, adquisicin de obras etc.); o 13 % son asociacins e institucins relacionadas (normalmente de carcter cultural ou que ostentan a titularidade dalgns destes espazos); e o 12 % restante desenvolvera actividades de arquivo (catalogacin, dixitalizacin, documentacin etc.). A continuacin exponse mis polo mido a situacin das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos, a xestin do patrimonio e a educacin cultural na rexin Norte de Portugal desde o punto de vista econmico.
Tboa 138. Principais magnitudes das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos, a xestin do patrimonio e a educacin cultural no Norte de Portugal. 2006 e 2009
Facturacin 2006 Total Asociac. e instituc. do sector Xestin do patrimonio histr. Actividades de arquivos Educacin cultural 8.169.262 345.393 343.326 219.515 2006 Total Asociac. e instituc. do sector Xestin do patrimonio histr. Actividades de arquivos Educacin cultural 93 72 14 3 4 2009 9.195.057 949.727 778.288 408.914 Empregados 2009 132 87 26 7 12 % crec 41,94% 20,83% 85,71% 133,33% 200,00% 2006 5 1 2 1 1 % crec 24,84% 12,56% 174,97% 126,69% 86,28% 2006 -410.915 -395.575 -18.743 2.403 1.000 9.077.496 11.331.986 Resultado 2009 26.504 23.336 39.134 21.380 -57.346 N. de axentes 2009 8 1 3 1 3 % crec 60,00% 0,00% 50,00% 0,00% 200,00% % crec -106,45% 789,72% -

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: os datos do ano 2009 son provisionais

Falar de concentracin ou dispersin xeogrfica con tan poucas empresas non ten demasiado sentido, pero cabe sinalar como dous destes axentes teen o seu domicilio social en Porto, e o resto estn localizados en Braga, Viana do Castelo, Marco de Canaveses e outras pequenas localidades do norte portugus. En definitiva, o 50 % das empresas e institucins da mostra opera desde Grande Porto.
69

Os datos do INE (Estatsticas da Cultura 2009) apuntan, para a NUT II Norte, a existencia de 138 axentes do grupo 91 Actividades de bibliotecas, arquivos, museos e outras actividades culturais.

225

O ano medio de constitucin destes axentes 2002, e o incremento no nmero destes para o intervalo 2006-2009 foi do 60 %.

5.8.1 O volume de negocio das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos, a xestin do patrimonio e a educacin cultural no Norte de Portugal
A actividade empresarial vinculada aos museos, os arquivos, as bibliotecas, a xestin e recuperacin do patrimonio e a educacin cultural xerou en 2009 un volume de negocio total de 11,3 millns de euros na sa vertente privada (inclundo como tal tamn a Fundacin Serralves), o que representa unha variacin do -2,62 % sobre 2008.
Tboa 139. Evolucin da facturacin das empresas das actividades relacionadas con museos, bibliotecas, arquivos, xestin do patrimonio e educacin cultural no Norte de Portugal. 20062009
2006 Facturacin total Facturacin por empregado Facturacin por empresa 9.077.496 97.607 1.815.499 2007 10.853.771 110.753 1.808.962 2008 11.637.459 97.794 1.454.682 2009 11.331.986 85.848 1.416.498

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Anda non contando con informacin de moitos axentes, parece apreciarse unha certa tendencia crecente nos ingresos destas ramas no perodo 2006-2008, cunha lixeira cada en 2009, que podera ter como base a contraccin das partidas dedicadas a estes fins das distintas Administracins. Polo tanto, o mximo do perodo corresponde a 2008, con 11,6 millns de euros facturados. O certo que estas actividades, que como se comentou anteriormente estn moi vinculadas s contribucins da Administracin, xa sexa de tipo local, rexional ou estatal, poden ser unhas das que mis estean a sufrir as consecuencias dos recortes dos presupostos e a menor asignacin de partidas orzamentarias, anda que as cifras anda non reflictan un descenso importante.
Grfico 193. Evolucin da facturacin das actividades relacionadas con museos, bibliotecas, arquivos e xestin do patrimonio no norte portugus. 2009
14.000.000 12.000.000 10.000.000
9.077.496 10.853.771 11.331.986
Xestins de lugares histricos 8%

Grfico 194. Distribucin do peso das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio no norte portugus. 2009
Act. de arquivos 7%
Educac. cultural 4%

8.000.000 6.000.000
4.000.000 2.000.000 0

11.637.459

2006

2007

2008

2009

Asoc. e instituc. 81%

226

Con relacin distribucin dos ingresos globais de acordo coa actividade principal de cada axente, resulta que a categora de asociacins e institucins a que agrupa a maior proporcin da facturacin, cun 81 %, peso que vn en boa media condicionado pola inclusin da Fundacin Serralves baixo esta etiqueta. A continuacin, e cun peso moito menor, estaran a xestin de edificios e lugares histricos (8 %), as actividades de arquivos (7 %) e a educacin cultural (4 %). O feito de que a Fundacin Serralves non estea clasificada por actividade senn por tipo de axente desvirta esta reparticin, xa que, de non ser as, podera figurar como museo, biblioteca ou xestin dun edificio histrico. A facturacin por empregado destas actividades descende no perodo 2006-2009, ao pasar de 97 607 en 2006 a 85 848 euros en 2009, o que supn unha cada do 12,05 % nestes catro anos, pese a que entre 2006 e 2007 o valor desta variable creceu, pero desde entn est a diminur. Dun xeito paralelo, a facturacin por empresa cae de 1,8 millns de euros en 2006 a 1,4 en 2009, cun crecemento do 21,97 %, anda que o mximo do intervalo corresponde a 2007 con 1 808 962 euros.

5.8.2 O resultado de explotacin das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos, a xestin do patrimonio e a educacin cultural no Norte de Portugal
No caso do resultado antes de impostos deste sector, o valor ascende a 26 500 euros, un 20 % menos que no exercicio anterior, pero que confirma a recuperacin senda dos beneficios. O mximo do intervalo dse en 2008, con 33 140 euros, e o mnimo sera en 2006, con -410 915 de perdas.
Tboa 140. Evolucin do resultado das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos, a xestin do patrimonio e a educacin cultural no Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Resultado total antes de impostos Resultado por empregado Resultado por empresa -410.915 -4.418 -82.183 2007 -182.414 -1.861 -30.402 2008 33.140 278 4.143 2009 26.504 201 3.313

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Estas cifras de beneficio agregado ofrecen en 2009 un valor medio por empresa de 3313 euros, o que supn unha cada sobre os valores de 2008. Do mesmo xeito, o resultado por empregado ascende a 201 euros en 2009, uns valores reducidos pero que poderan vir de que unha boa parte do emprego o achega a Fundacin Serralves, que, por non ter fin de lucro, non consegue grandes cifras de beneficio que poidan dar ao ndice un valor superior. Outra vez necesario facer unha lectura destes datos sen deixar de lado a complicada situacin econmica pola que estn a pasar as empresas na actualidade, pero, sobre todo, a contraccin dos fondos pblicos destinados a este tipo de actividades.

227

Grfico 195. Evolucin do resultado antes de impostos dentro das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos, a xestin do patrimonio e a educacin cultural no Norte de Portugal. 2006-2009
33.140 26.504

200.000 100.000
0

-200.000

-410.915

-100.000

2006

2007

2008

2009

-300.000 -400.000
-500.000

O capital social destas empresas no ano 2009 era, en termos medios, 1 960 020 euros, conta elevada polo efecto das cifras da Fundacin Serralves. Como xa vn pasando coas variables anteriores, o feito de non dispoer de datos de demasiadas empresas e o reducido do tamao da mostra para este sector non permiten extraer demasiadas conclusins. En calquera caso, parece apreciarse unha erosin dos valores dos fondos propios medios e o activo total medio entre 2006 e 2008, cunha pequena recuperacin en 2009.
Tboa 141. Evolucin das principais variables financeiras das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos, a xestin do patrimonio e a educacin cultural no Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Fondos propios medios Activo total medio Resultado por empresa Rendibilidade econmica media 12.101.382 4.318.083 -82.183 -0,89% 2007 10.681.094 3.904.858 -30.402 5,25% 2008 7.915.505 3.179.287 4.143 -6,72% 2009 8.151.178 3.370.769 3.313 -18,86%

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

O avultado das perdas de das empresas da mostra orientadas educacin cultural provoca que a rendibilidade econmica media deste sector adopte valores negativos en tres dos catro anos deste perodo e remate con -18,86 %. En 2007 ascendeu a 5,25 %, o mximo do intervalo.

5.8.3 O emprego nas actividades dos museos, as bibliotecas, os arquivos, a xestin do patrimonio e a educacin cultural no Norte de Portugal
As actividades dos museos, as bibliotecas, os arquivos, a xestin do patrimonio e a educacin cultural no Norte de Portugal xeraron en 2009 uns 132 postos de traballo en equivalente a tempo completo, o que representa un crecemento do 10,92 % sobre o ano anterior. As pois, e como poen de relevo os datos recollidos na tboa anterior, a tendencia do emprego nas actividades que xiran en torno xestin dos museos, arquivos, bibliotecas, patrimonio e educacin cultural no Norte de Portugal crecente nos
228

-182.414

ltimos catro anos, e pasa de 93 traballadores no ano 2006 a 132 en 2009. Isto supn unha taxa de crecemento do 41,93 % nese intervalo.
Tboa 142. Evolucin do volume de emprego das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos, a xestin do patrimonio e a educacin cultural no Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Emprego total Cadro medio 93 23,25 2007 98 24,50 2008 119 19,83 2009 132 22,00

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Ao contrario do que se comentou noutros sectores como o audiovisual, a msica ou as artes escnicas, que levan a cabo as sas actividades moi da man do desenvolvemento de proxectos concretos e, polo tanto, recorren mis contratacin temporal, no caso das relacionadas coas bibliotecas, arquivos, museos, patrimonio e educacin cultural o emprego gozara dunha certa estabilidade ao longo do ano, ao non estar tan suxeito temporalidade nin a execucins determinadas polo prazo. Polo que respecta distribucin do emprego segundo a actividade principal desenvolvida polos axentes da mostra, en 2009 a rama que alcanza unha maior participacin nas cifras globais a xestin dos edificios e lugares histricos, co 20 % do total. Isto as por estar clasificada a Fundacin Serralves segundo a tipoloxa de axente e non pola sa actividade. Segue en orde de importancia a educacin cultural, co 9 % dos traballadores, e o 5 % en actividades de arquivos.
Grfico 196. Evolucin do emprego das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos, a xestin do patrimonio e a educacin cultural. 2006-2009
140
120
Activ. de arquivos 5%

Grfico 197. Distribucin do peso das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos, a xestin do patrimonio e a educacin cultural. 2009
Educ. cultural 9%

100

60

93

98

119

80

132

40 20
0

Edificios histricos 20%

Asoc. e Instit. do sector 66%

2006

2007

2008

2009

O cadro medio destes axentes dimine de 23,25 empregados en 2006 a 22 en 2009, pero o mximo do perodo corresponde ao ano 2007, con 24,5 traballadores por axente. A continuacin achganse as tboas que recollen as principais magnitudes das empresas que desenvolven actividades en torno aos museos, bibliotecas, arquivos, xestin de patrimonio e edificios histricos e educacin cultural no norte portugus. A primeira delas ofrece unha foto fixa do sector para o ano 2009, ltimo dispoible, e a seguinte ilustra sobre a evolucin das principais variables econmicas e financeiras destes axentes no intervalo 2006-2009..

229

Tboa 143. Principais magnitudes das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos, a xestin do patrimonio e a educacin cultural no Norte de Portugal. 2009
Facturacin Total Asociacins e institucins do sector Xestin de lugares e edificios histricos Actividades de arquivos Educacin cultural 11.331.986 9.195.057 949.727 778.288 408.914 Resultado 26.504 23.336 39.134 21.380 -57.346 Emprego 132 87 26 7 12 N. de empresas 8 1 3 1 3 Facturacin Facturacin por por empresa empregado 1.416.498 9.195.057 316.576 778.288 136.305 85.848 105.690 36.528 111.184 34.076 Resultado por empresa 3.313 23.336 13.045 21.380 -19.115 Resultado por empregado 201 268 1.505 3.054 -4.779 Cadro medio das empresas 22,00 87,00 26,00 7,00 4,00

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Tboa 144. Principais magnitudes das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos, a xestin do patrimonio e a educacin cultural no Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Facturacin total Resultado total Emprego total Fondos propios medios Activo total medio Rendibilidade econmica media
Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

2007 10.853.771,22 -182.414,00 98,00 3.904.858,00 10.681.093,83 5,25%

2008 11.637.458,66 33.140,00 119,00 3.179.287,38 7.915.505,00 -6,72%

2009 11.331.985,52 26.504,00 132,00 3.370.769,08 8.151.178,25 -18,86%

9.077.495,51 -410.915,05 93,00 4.318.082,98 12.101.381,59 -0,89%

230

5.9 OS DATOS ECONMICOS DAS EMPRESAS DE DESEO DO NORTE DE PORTUGAL

Tal e como se comentou xa no caso galego, para a anlise dos datos do sector de deseo a seleccin das epgrafes non resulta doada, por estar integrados estes labores en sectores tan distintos como poden ser o txtil, o audiovisual, a xoiera, as artes grficas, as TIC ou a fabricacin de produtos. A base de datos que serve de punto de partida para a sa anlise na rexin Norte achegada neste informe conta con mis empresas dedicadas ao deseo especializado que no caso galego (mis orientado ao deseo grfico), menos especializadas ou nas que o peso do deseo pode non ser maioritario no volume de ingresos. En definitiva, o cdigo de actividade seleccionado o 74.100 de Actividades creativas, que se corresponde co 74.10 de Actividades de deseo especializado en Espaa, e que se enmarca dentro da fase de creacin e no crculo de actividades creativas. As categoras de actividade consideradas para a clasificacin dos axentes neste sector seran as de Deseo grfico e Actividades de deseo especializado.
Grfico 198. Distribucin dos axentes de deseo da rexin Norte segundo a actividade que desenvolven. 2009 Grfico 199. Distribucin por NUTS III dos axentes do eido do deseo no Norte de Portugal. 2009
Minho-Lima 1% Tmega 2% Ave 10% Cvado 3% Douro 1% Entre Douro e Vouga 2%

Activ. de deseo espec. 92%

Deseo grfico 8%

Grande Porto 81%

A rexin Norte de Portugal conta en 2009 cun mnimo de 373 empresas que prestan servizos de deseo ou nas que esta actividade representa a maior parte da sa facturacin, o que supn un incremento do 10,68 % sobre o ano 2006. En canto distribucin por NUTS III destes axentes, Grande Porto acolle o 81 % deles e Ave outro 10 %. O resto das demarcacins teen pesos pouco relevantes, de entre o 1 e o 3 %. Localidades como Gondomar, Fanzeres, Jovim e, por suposto, Porto son as que contan co maior nmero de empresas. De feito, en Gondomar hai unha elevada concentracin de industrias de xoiera, con 64 compaas, o que confirma a existencia dun importante polo de actividade deste sector neste concello. Na clasificacin dos axentes que operan no sector de deseo de acordo coa actividade principal, advrtese que o peso relativo ms importante atribuble s actividades de deseo especializado, entendendo como tal as orientadas a procesos produtivos no eido da animacin, o txtil, as xoias, a fabricacin industrial etc., que

231

supoen o 92 % das empresas do sector, co outro 8 % dedicado as tarefas de deseo grfico. A data media de constitucin destes axentes o ano 1996. Mis do 42 % creouse con posterioridade ao ano 2000, e o 8,6 % anterior a 1980. A continuacin presntase unha tboa resumo coas principais variables do sector do deseo para os anos 2006 e 2009.
Tboa 145. Principais magnitudes das empresas de deseo do Norte de Portugal. 2006 e 2009
Subsector Total Activ. de deseo especializado Deseo grfico Subsector 2006 Total Activ. de deseo especializado Deseo grfico 1.657 1.587 70 Facturacin 2006 2009 % crec 0,49% 0,09% 16,55% % crec -2,90% -3,59% 12,86% 2006 110.820.654 111.364.957 108.137.154 108.237.333 2.683.500 3.127.624 Empregados 2009 1.609 1.530 79 2006 337 313 24 Resultado 2009 % crec -29,34% -11,80% % crec 10,68% 10,22% 16,67% 1.393.915 1.802.858 1.508.456 1.686.450 -114.541 116.408 2009 373 345 28 N. de axentes

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Como se recolle na metodoloxa do traballo, e tal e como se vn facendo para outros sectores das ICC portuguesas, coa finalidade de non ter que rexeitar os axentes dos que non se dispn de datos para 2009 pero si para 2008, optouse por asignar o mesmo valor para a facturacin e o emprego que no ano anterior, considerando que o crecemento destas variables nulo70.

5.9.1 O volume de negocio das empresas de deseo no Norte de Portugal

A partir dos datos das empresas da mostra posible conclur que as que operan no sector do deseo no Norte de Portugal foron quen de ingresar 111,4 millns de euros, un 5,78 % mis que no ano anterior.
Tboa 146. Evolucin da facturacin das empresas de deseo na rexin Norte. 2006-2009
2006 Facturacin total Facturacin por empregado Facturacin por empresa 110.820.654 66.880 347.400 2007 106.696.311 65.338 326.288 2008 105.282.670 64.989 306.054 2009 111.364.957 69.214 313.704

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Como se ve reflectido na tboa que se achega, a tendencia global da facturacin para as actividades de deseo na rexin Norte no 2006-2009 levemente crecente, e pasa de 110,8 millns de euros en 2006 a 111,4 en 2009, anda que descende ata 2008.
70

En definitiva, foron estimados os valores dos ingresos e do emprego de 33 axentes para o exercicio 2009 a partir dos datos do ano anterior.

232

De feito, a taxa de variacin da facturacin neste perodo ascende a 0,49 %, cun valor de 5,78 % en 2008-2009. Se a taxa de variacin nestes catro anos se calcula por actividade, resulta que son as de deseo especializado as que lastran o crecemento global, mentres as de deseo grfico demostran unha maior potencialidade na xeracin de ingresos. Isto podera deberse ao peso que o deseo de xoias ten dentro da categora de deseo especializado, e o efecto que a crise econmica actual e a contraccin dos gastos das familias teen no consumo destes bens. Por outra banda, faise necesario chamar a atencin sobre a cada vez maior preocupacin dos axentes polos temas de deseo, tanto no referente aos seus produtos como na sa imaxe fronte a terceiros.
Grfico 200. Evolucin da facturacin das empresas de deseo no norte portugus. 20062009
120.000.000
100.000.000

Grfico 201. Distribucin do peso das actividades de deseo no Norte de Portugal. 2009

105.282.670

106.696.311

60.000.000

110.820.654

111.364.957

80.000.000

40.000.000 20.000.000 0

Activ. de deseo espec. 97%

Deseo grfico 3%

2006

2007

2008

2009

En canto distribucin da facturacin de acordo coa actividade principal desenvolvida por cada axente, resulta que a de actividades de deseo especializado a que adquire en 2009 un maior peso, cun 97 %, debido fundamentalmente ao peso do deseo de xoiera na zona de Gondomar. Entre 2006 e 2009 apenas hai diferenzas entre a reparticin da facturacin global segundo a actividade das empresas da mostra. Os ingresos neste sector estn ademais bastante concentrados por actividade (como xa se apreciou), pero tamn por empresa e por localizacin. De feito, as dez empresas con maior volume de negocio da mostra son capaces de xerar o 35 % dos ingresos, e todas elas operan no campo da xoiera (lmbrese sempre que, por non poder separar a contribucin dos labores de deseo ao total do negocio destas empresas, se considera cifra global dos seus ingresos). Ademais, entre Gondomar e Fanzeres achegan o 37 % da facturacin global deste sector. E tal como vn acontecendo coa facturacin total, a facturacin por empregado tamn segue unha evolucin crecente entre 2006 e 2009, e pasa de 66 900 a 69 200 en 2009, cunha cada nos seus valores os tres primeiros anos do perodo abarcado para finalmente remontar o ltimo ano. A facturacin media por empresa segue unha tendencia similar neste intervalo, e decrece os tres primeiros anos para incrementarse lixeiramente o ltimo, anda que neste caso en 2009 o valor desta variable (313 704 euros) inferior ao de 2006 ou 2007.

233

5.9.2 O resultado de explotacin das empresas de deseo do Norte de Portugal

O valor do resultado antes de impostos das empresas da rexin Norte dedicadas ao deseo ascendeu en 2009 de 1,8 millns de euros, o que supn superar as perdas de 2008 e deixar atrs a tendencia negativa dos tres anos anteriores. O certo que este valor implica un crecemento do 29,34 % sobre 2006, e supn unha taxa de variacin bastante superior s de facturacin, emprego ou nmero de empresas para este sector no Norte portugus entre 2006 e 2009. Tal e como xa se comentou no caso da facturacin, os resultados antes de impostos deste sector de actividade estn tamn bastante concentrados nuns poucos axentes (e, polo tanto, tamn xeograficamente). En 2008 hai unha empresa que por si soa xera perdas superiores ao resultado global de todo o deseo no Norte portugus.
Tboa 147. Evolucin do resultado antes de impostos do deseo no Norte de Portugal. 20062009
2006 Resultado total antes de impostos Resultado por empregado Resultado por empresa 1.393.915 841 4.289 2007 636.668 390 1.918 2008 -1.232.461 -761 -3.482 2009 1.802.858 1.120 5.480

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Estes valores do resultado global antes de impostos para as empresas de deseo dan unha cifra de 1120 euros por empregado e 5480 por empresa. Ambos conseguen valores superiores en 2009 que en 2006, pero mostran cadas os tres primeiros anos do intervalo analizado. Paras esta variable o deseo especializado ten un mellor comportamento con respecto ao deseo grfico no que se refire ao resultado por empresa (5511 euros fronte a 5061) e peor no resultado por empregado (1102 euros fronte a 1474).
Grfico 202. Evolucin do beneficio antes de impostos das empresas de deseo no Norte portugus. 2006-2009
2.000.000
1.802.858

Grfico 203. Distribucin do beneficio das empresas de deseo na rexin Norte segundo a actividade principal. 2009

1.500.000
1.000.000

636.668

500.000
0

-500.000 -1.000.000
-1.500.000

2006

2007

2008

-1.232.461

2009

Activ. de deseo espec 94%

No que se refire reparticin en 2009 do resultado antes de impostos para as categoras consideradas, as actividades de deseo especializado eran responsables do 94 % do beneficio xerado neste sector, fronte a un 6 % do deseo grfico. A

1.393.915

Deseo grfico 6%

234

diferenza fundamental con respecto a esta reparticin no ano 2006 que, anda que os beneficios do deseo especializado mostran un valor bastante similar ao de 2009, daquela as actividades de deseo grfico xeraban perdas.
Tboa 148. Evolucin das principais variables financeiras do deseo na rexin Norte. 20062009
2006 Fondos propios medios Activo total medio Resultado por empresa Rendibilidade econmica 490.585,60 203.023,62 4.288,97 -5,78% 2007 506.893,48 204.974,29 1.917,67 -3,48% 2008 465.914,60 185.591,77 -3.481,53 -5,74% 2009 500.742,70 203.585,92 5.479,81 -2,32%

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

O capital social destas empresas en 2009 ascende a 63 335 euros, con valores moi superiores para os axentes dedicados ao deseo especializado (68 477 euros) que os das de deseo grfico (8590). Esta diferenza podera vir determinada pola vinculacin de moitas das empresas da primeira categora con actividades mis industriais (sobre todo, de fabricacin de xoiera, pero tamn doutros produtos) e o conseguinte importe do inmobilizado material destas. Tanto activo total como fondos propios mostran unha evolucin das sas taxas de variacin bastante prximas, e crecen en 2007, caen en 2008 e volven subir en 2009. Ambas as das variables logran un valor en 2009 superior ao de 2006. A rendibilidade econmica do deseo na rexin Norte de Portugal negativa nos catro anos analizados, e debuxa unha traxectoria paralela das anteriores variables, oscilando nun sentido ou noutro. Para 2009 o valor ser do -2,32 %, o mellor deste perodo.

5.9.3 O emprego das empresas de deseo do Norte de Portugal

As empresas do Norte portugus dedicadas ao deseo xeraron en 2009 arredor de 1609 empregos en equivalente a tempo completo, o que supn unha taxa de variacin negativa tanto sobre o ano anterior (-0,68 %) como sobre 2006 (-2,90 %).
Tboa 149. Evolucin do volume de emprego das actividades de deseo na rexin Norte. 2006-2009
2006 Emprego total Cadro medio 1.657 5,36 2007 1.633 5,17 2008 1.620 4,88 2009 1.609 4,85

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

O cadro medio tamn descende neste perodo, e pasa de 5,36 traballadores por empresa en 2006 a 4,85 en 2009. Afondando neste dato, resulta que para as empresas de deseo grfico a media de empregados en 2009 ascende a 3,16, mentres que para o deseo especializado de 4,98.
Grfico 204. Evolucin do emprego nas Grfico 205. Distribucin do emprego nas

235

empresas de deseo do Norte portugus. 20062009

1.800 1.600 1.400 1.200 1.000 800 600 400 200 0

actividades de deseo no Norte de Portugal. 2009

1.633

1.620

1.609

Activ. de deseo espec. 95%

Deseo grfico 5%

2006

1.657

2007

2008

2009

Respecto distribucin do emprego segundo as categoras de actividades, en 2009 a rama que alcanza unha maior participacin no total , tal e como aconteca coa facturacin ou o resultado, a de actividades de deseo especializado, co 95 %, e o 5 % restante para o deseo grfico. Este peso relativo era no ano 2006 do 96 %, o que indicara un incremento na importancia do deseo grfico nestes anos. Cmpre comentar que por ter na rexin Norte tanto peso neste sector o deseo especializado, e dentro del todo o relacionado coa industria da xoiera, o emprego gozara dunha certa estabilidade ao longo do ano, ao non estar tan suxeito estacionalidade nin a execucins determinadas polo prazo (mis al da entrega do traballo ao cliente). Deseguido ofrcense das tboas coas principais magnitudes das empresas que desenvolven actividades relacionadas co deseo na rexin Norte lusa. Por unha parte, unha visin das principais variables e ndices para o ano 2009, ltimo dispoible, e, por outro, a evolucin das principais magnitudes econmicas e financeiras no intervalo 2006-2009.
.

236

Tboa 150. Principais magnitudes das actividades de deseo na rexin Norte de Portugal. 2009
Facturacin Total Actividades de deseo especializado Deseo grfico 111.364.957 108.237.333 3.127.624 Resultado 1.802.858 1.686.450 116.408 Emprego 1.609 1530 79 N. de empresas 373 345 28 Facturacin por empresa 313.704 331.001 111.701 Facturacin por Resultado por Resultado por Cadro medio empregado empresa empregado das empresas 69.214 70.743 39.590 5.480 5.511 5.061 1.120 1.102 1.474 4,85 4,98 3,16

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Tboa 151. Principais magnitudes das actividades relacionadas de deseo na rexin Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Facturacin total Resultado total Emprego total Fondos propios medios Activo total medio Rendibilidade econmica media
Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

2007 106.696.311 636.668 1.633 204.974 506.893 -3,48%

2008 105.282.670 -1.232.461 1.620 185.592 465.915 -5,74%

2009 111.364.957 1.802.858 1.609 203.586 500.743 -2,32%

110.820.654 1.393.915 1.657 203.024 490.586 -5,78%

237

5.10 OS DATOS ECONMICOS DAS EMPRESAS DE FOTOGRAFA DO NORTE DE PORTUGAL

Deseguido presntase o apartado correspondente rama de fotografa como parte integrante das ICC. A informacin foi extrada da base de datos confeccionada para este estudo a partir dunha busca por cdigos CAE no Rexistro Comercial (Depsito da Prestacin de Contas e Informacin Empresarial Simplificada) portugus, va BvD SABI. Para o desenvolvemento da anlise exposta neste apartado, as actividades seleccionadas responden ao cdigo de actividade 74.200 correspondente Fotografa, que se enmarcaran no crculo das Core Arts na fase de creacin. En total, son 222 as empresas que integran a base de datos, con 186 axentes en 2006, o que supn un incremento do 19,35 % para o perodo 2006-2009.
Grfico 206. Evolucin da creacin empresas de fotografa no norte portugus de Grfico 207. Distribucin por NUTS III dos axentes de fotografa no Norte. 2009
Alto-Trasos-Montes 4% Tmega 13% Ave 14% Cvado 9% Grande Porto 44% Douro 5% Entre Douro e Vouga 6%

De 2001 a 2010

48,20%

Minho-Lima 5%

De 1991 a 2000

34,23%

De 1981 a 1990

10,81%

Hasta 1980
0%

6,76% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

A distribucin destas empresas por NUTS III semella non estar tan concentrada en Grande Porto como noutros dos sectores estudados para a rexin Norte, pese a que aglutina o 44 % das empresas. As seguintes en orden de importancia seran Ave, co 14 %, e Tmega, co 13 %, e no resto das demarcacins, anda sendo menores que estas, adoptan valores superiores que os dos outros sectores de actividade. Isto demostra unha menor concentracin xeogrfica para o caso da fotografa que para outros sectores das ICC portuguesas, posiblemente porque o mis frecuente que en todos os concellos haxa, polo menos, unha tenda de fotografa ou un profesional deste eido. Referente data media de constitucin destas empresas, 1998 o ano medio de inicio de creacin baixo a denominacin social considerada na base de datos. Como se reflicte na ilustracin anterior, o 17,5 % das empresas da mostra fundouse antes de 1990, e o 48,2 % posterior a 2000. De feito, na ltima dcada convrtese no grupo con ms peso relativo, anda que pode ser que en moitos casos estas empresas estivesen xa operando no mercado con outra personalidade xurdica, que posiblemente fose de carcter non mercantil. Ofrcese un avance das principais magnitudes das actividades de fotografa no Norte de Portugal para os anos 2006 e 2009.

238

Tboa 152. Principais magnitudes das empresas de fotografa no Norte de Portugal en 2006 e 2009
Facturacin 2006 Fotografa 16.748.274 2006 Fotografa 536 2009 19.809.218 Emprego 2009 622 % crec 16,04% 2006 186 % crec 18,28% 2006 -606.280 Resultado 2009 -1.168.268 N. de axentes 2009 222 % crec 19,35% % crec 92,69%

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Como xa se veu facendo para outros sectores estudados, co obxecto de estimar os principais datos econmicos para as actividades de fotografa no Norte de Portugal, e partindo da informacin do Rexistro Comercial, a travs da base da BvD SABI, considerouse que para cada unha das empresas das que haba informacin dispoible para o ano 2008, pero anda non para 2009, tanto o volume de negocio como o emprego a ter un crecemento nulo. Trtase, polo tanto, dunha hiptese que permite establecer estimacins para o exercicio 2009 e non ter que rexeitar os axentes para os que anda non estn dispoibles os datos71.

5.10.1

O volume de negocio da fotografa na rexin Norte

As actividades relacionadas coa fotografa xeraron en 2009 na rexin Norte de Portugal un volume de negocio total de 19,8 millns de euros, o que representa unha cada do -3,04 % sobre o ano anterior.
Tboa 153. Evolucin da facturacin das empresas de fotografa no Norte de Portugal. 20062009
2006 Facturacin total Facturacin por empregado Facturacin por empresa 16.748.274 31.247 96.811 2007 18.970.755 31.305 101.993 2008 20.430.798 32.430 102.154 2009 19.809.218 31.848 95.697

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Os datos recollidos na tboa que se achega permiten comprobar como no intervalo 2006-2009 os servizos de fotografa mostran unha tendencia crecente nos ingresos durante os tres primeiros anos, cun punto de inflexin en 2008, unha taxa de crecemento do 22 % para o 2006-2008 e unha cifra de 20,4 millns de euros. No ano 2009, como xa se comentou nas primeiras lias deste apartado, os ingresos no sector da fotografa mudaron a tendencia ao reducir a sa conta nun -3,04 % e situarse en 19,8 millns de euros. Tanto no caso da facturacin media por empresa como a facturacin media por empregado veen ofrecendo unha tendencia similar comentada nas primeiras lias deste apartado, incrementndose os primeiros tres anos do intervalo e descendendo no ltimo. As, a facturacin por traballador pasa de 31 250 euros en 2006 a 31 850 en
71

Os datos estimados para 2009 de facturacin e emprego para as empresas das que non se dispoa de datos ascenden a 19.

239

2009. Do mesmo xeito, a facturacin por empresa vai de 96 800 en 2006 a 95 700 en 2009. Pero en 2008 cando ambos os dous ndices alcanzan o seu valor mximo, debuxando unha tendencia similar dos ingresos totais.
Grfico 208. Evolucin da facturacin das empresas de fotografa no Norte portugus. 2006-2009
25.000.000 20.000.000

Grfico 209. Evolucin da facturacin por empresa e por empregado nas empresas de fotografa na rexin Norte. 2006-2009
33.000
32.500

104.000
102.000 100.000

20.430.798

16.748.274

19.809.218

15.000.000 10.000.000 5.000.000

32.000

18.970.755

32.430

31.000

31.247

31.305

31.848
2009

31.500

98.000 96.000
94.000

30.500
2006 2007 2008 2009

2006

2007

2008

92.000

Facturacin por empregado

Facturacin por empresa

Esta deterioracin, que no caso portugus tivo lugar un pouco mis tarde que en Galicia, pode ser consecuencia da imparable substitucin da fotografa en formato tradicional pola dixital, que xa non precisa dos servizos de revelado para a sa visualizacin. Tampouco hai que esquecer a conxuntura econmica actual que contrae o consumo en case todos os mercados de produtos e servizos.

5.10.2 O resultado antes de impostos das empresas de fotografa no Norte de Portugal

O resultado global antes de impostos das empresas de fotografa da rexin Norte foi no exercicio 2009 de -1,2 millns de euros, o que representa unha cada do 111,66 % con respecto ao ano anterior e confirma o mal momento deste sector nestes catro anos que anda non se perciba con tanta claridade nas cifras de ingresos.
Tboa 154. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas de fotografa na rexin Norte. 2006-2009
2006 Resultado antes de impostos Resultado por empregado Resultado por empresa
Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

2007 -152.091 -251 -800

2008 -551.950 -876 -2.692

2009 -1.168.268 -1.878 -6.085

-606.280 -1.131 -3.464

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi

Como xa se comentou ao falar do volume de negocio, o sector da fotografa no Norte portugus vn vivindo nos ltimos anos unha reducin da sa actividade, que ve o seu reflexo nunha diminucin progresiva dos resultados antes de impostos. De feito, a caa no intervalo 2006-2009 dun -93 %, o que supn case o dobre ao pasar de -0,6 millns en 2006 a -1,2 en 2009. Faise necesario comentar como en 2007 parece adiviarse unha mellora nas perdas, que a partir dese ano volven experimentar unha progresiva deterioracin.

240

En canto ao resultado por empregado e por empresa, e a pesar desta certa mellora das cifras en 2007, a tendencia xeral para o intervalo 2006-2009 de empeoramento. As, no caso das perdas por empregado pasan de -1130 euros en 2006 a -1880 en 2009, e as de resultado por empresa van de -3460 euros en 2006 a -6080 en 2009. A taxa de variacin neste intervalo para as magnitudes medias do resultado por empregado ou por empresa teen valores diferentes, superior no caso das perdas medias por compaa, que ascenden ao 76 %, fronte ao 66 % do resultado por empregado. Isto as porque a variacin das empresas nestes anos tres puntos porcentuais superior dos empregados.
Grfico 210. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas de fotografa no Norte. 2006-2009
-551.950

Grfico 211. Evolucin do resultado por empresa e por empregado das empresas de fotografa no Norte portugus. 2006-2009
2006 2007

-251

0
-606.280 -152.091
-200.000 -400.000 -600.000 -800.000

0
-500
-1.168.268

2008

2009

0
-1.000 -2.000

-876

-1.878

-1.000
-1.500

-1.131

-3.000 -4.000
-5.000 -6.000

-1.000.000 -1.200.000 -1.400.000

-2.000
Resultado por empregado

-7.000
Resultado por empresa

Como se pode apreciar na tboa que se achega coas variables financeiras, a rendibilidade econmica media das empresas dedicadas aos servizos fotogrficos rolda nestes anos un valor do -11 %, salvo en 2008 que se dispara hasta o -60 %. Son rendibilidades negativas importantes en calquera dos casos, que veen a reflectir a complicada situacin destes negocios que estn a ver como a dixitalizacin no eido da fotografa e a situacin econmica actual, coa consecuente diminucin da renda dispoible das familias, estn a erosionar as sas cifras econmicas e financeiras.
Tboa 155. Evolucin das variables financeiras da fotografa na rexin Norte. 2006-2009
2006 Activo total medio Fondos propios medios Resultado por empresa Rendibilidade econmica media
Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

2007 165.894 34.666 -800 -11,60%

2008 164.200 39.289 -2.692 -59,77%

2009 168.639 39.528 -6.085 -11,65%

158.861 32.886 -3.464 -10,08%

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi

Os fondos propios e o resultado medio por empresa seguen unha tendencia un tanto errtica, con altos e baixos nos dous casos nestes catro anos. Pola contra, os fondos propios incremntanse ao longo destes catro anos, cunha taxa de crecemento do 20 % entre 2006 e 2009. Para rematar con este apartado, cmpre apuntar que o capital social actual destas compaas ascende a 25 300 euros, catro veces mis que o de constitucin, que sera de case 5800 euros. As menores necesidades de equipamentos destas empresas

241

poderan influr no feito de que na actualidade as novas constitucins estanse a levar a cabo cun capital social menor.
Grfico 212. Evolucin do resultado por empregado e por empresa e do resultado medio das empresas de fotografa no Norte. 2006-2009
200.000
150.000 100.000 50.000

0 -50.000
2006 2007 2008 2009

Activo Total medio

Fondos propios medios

5.10.3

O emprego na fotografa na rexin Norte

Na rexin Norte de Portugal as empresas dedicadas prestacin de servizos fotogrficos contaban no ano 2009 con arredor de 620 empregos en equivalente a tempo completo, o que supn un sensible retroceso con respecto ao ano anterior (3,04 %).
Tboa 156. Evolucin do emprego das empresas de fotografa no Norte de Portugal. 20062009
2006 Emprego total Cadro medio 536 3,19 2007 606 3,28 2008 630 3,15 2009 622 3,00

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

A xulgar polos datos recollidos na tboa anterior, a tendencia do emprego nos servizos fotogrficos no Norte de Portugal crecente entre 2006 e 2008 (e pasa de 536 traballadores en 2006 a 630 en 2008, aumentando nun 17 %) e cae lixeiramente en 2009, como se comentou anteriormente.
Grfico 213. Evolucin do emprego nas empresas de fotografa da rexin Norte. 20062009
640 620 600
630 622
3
3,15 3,00
2009

Grfico 214. Evolucin do cadro medio das empresas de fotografa no norte luso. 2006-2009
4

540
500 480

606

536

520

1
0

2006

2007

2008

2009

2006

2007

3,28

560

3,19

580

2008

Como xa se comentou para o caso galego, habera que ter en conta o elevado peso que os empresarios individuais e traballadores independentes poderan ter neste

242

sector, tanto pola dificultade para acceder aos seus datos (por non ter a obriga de depositar as contas no Rexistro Comercial, va Depsito de Prestacin de Contas e IES, fonte fundamental de informacin para este estudo), como pola necesidade de considerar a eses traballadores por conta propia que neste sector constiten un colectivo de tanto peso. Respecto ao cadro medio das empresas desta rama, permanece mis ou menos estable, roldando estes catro anos os tres traballadores por conta allea equivalentes a tempo completo por empresa, cifras moi similares s destas empresas en Galicia. Finalmente, recllense en das tboas as principais magnitudes dos servizos de fotografa na rexin Norte de Portugal entre os anos 2006 e 2009, na que se aprecian as variacins de tendencia en moitas das variables nestes catro anos. Seguidamente aparecen as principais magnitudes dos servizos de fotografa no Norte portugus para o ano 2009, ofrecendo deste xeito unha visin esttica para o ltimo ano dispoible.

243

Tboa 157. Principais magnitudes das empresas de fotografa no Norte de Portugal. 2009
Facturacin Total Fotografa 19.809.218 19.809.218 Resultado -1.168.268 -1.168.268 Emprego 622 622 N. de empresas 222 222 Facturacin por empresa 95.697 95.697 Facturacin por empregado 31.848 31.848 Resultado por empresa -6.085 -6.085 Resultado por empregado -1.878 -1.878 Cadro medio das empresas 3,00 3,00

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Tboa 158. Principais magnitudes das empresas de fotografa da rexin Norte. 2006-2009
2006 Facturacin total Resultado total Emprego total Fondos propios medios Activo total medio Rendibilidade econmica media
Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

2007 18.970.755,00 -152.091,00 606,00 34.666,17 165.893,79 -11,60%

2008 20.430.798,00 -551.950,00 630,00 39.289,26 164.199,93 -59,77%

2009 19.809.218,00 -1.168.268,00 622,00 39.528,38 168.639,04 -11,65%

16.748.274,00 -606.280,00 536,00 32.885,88 158.861,20 -10,08%

244

5.11 OS DATOS ECONMICOS DA INDUSTRIA MUSICAL NO NORTE DE PORTUGAL

A continuacin, o sector das ICC que se vai comentar o da industria musical na rexin Norte de Portugal. Nel recllense as principais conclusins a partir dos datos das empresas rexistradas na base de datos confeccionada para este estudo segundo a sa actividade principal. Ese censo de empresas foi desenvolvido a partir dunha busca por cdigos CAE na base de datos BvD SABI e s para as actividades principais. Os cdigos considerados corresponden s actividades de Reproducin de soportes gravados (18.200) e Actividades de gravacin musical (59.200) en canto creacin e distribucin de soportes gravados; Fabricacin de instrumentos musicais (32.200) na producin; o Comercio polo mido de msica e vdeo (47.630) e Xestin de salas e espectculos na comercializacin e a organizacin de actos; e a Creacin artstica e literaria (90.030) no referido parte creativa e de interpretacin.
Grfico 215. Distribucin dos axentes na industria musical no Norte de Portugal segundo a actividade principal. 2009
Organi. de eventos musicais 4% Interpret. 6% Fabric. de instrum. 7% Estudos de gravacin 12% Ensino 7% Discogrf. 1%

Grfico 216. Distribucin por NUTS III dos axentes da industria musical no Norte de Portugal. 2009
Tmega 1% Alto-Trasos-Montes 9%

Manag. 8% Activ. auxi. 31%

MinhoLima 9%

Ave 10% Cvado 8% Douro 6% Entre Douro e Vouga 6%

Comerc. 23%

Aluguer e venta de equipos 1%

Grande Porto 51%

Como xa se aprecia no grfico que se achega, a categora con maior presenza no tecido empresarial da industria musical na rexin Norte o de actividades auxiliares (montaxe, loxstica, electricidade, son, aluguer de equipos etc.), co 31 % das empresas, seguido do dedicado comercializacin de soportes gravados ou instrumentos musicais, que supn un 23 %. Con pesos menores estaran os estudos de gravacin (12 %), a representacin de artistas (8 %), o ensino relacionado coa msica e a fabricacins de instrumentos (7 % cada unha delas) e a interpretacin musical (6 %). Como xa se comentou anteriormente para outros sectores, habera que ter en conta o elevado peso que os empresarios individuais e traballadores independentes poderan ter neste sector, tanto pola dificultade para acceder aos seus datos (por non ter a obriga de depositar as contas no Rexistro Comercial, va Depsito de Prestacin de Contas e IES, fonte fundamental de informacin para este estudo), como pola necesidade de considerar a eses traballadores por conta propia que neste sector constiten un colectivo de tanto peso. De igual forma, a interpretacin musical incle, frecuentemente, axentes que desenvolven actividade neste eido e que o fan baixo a

245

forma de asociacins e outras formas de sociedades non mercants, polo que non se dispn de datos deles. E seguindo cos datos extrados da explotacin estatstica da base de datos do estudo, posible analizar a distribucin por NUTS III das empresas da industria musical da rexin Norte de Portugal. Grande Porto acolle o 51 % dos axentes da mostra, convertndose na demarcacin mis numerosa (como xa vn ocorrendo con outras das ICC nesta rexin). Ave a seguinte, co 10 %, seguida de Minho-Lima e Alto-Trasos-Montes, co 9 % cada unha delas, e Cvado, co 8 %. Por cidades, Porto a localizacin escollida por 22 empresas da mostra (24,72 %), Vilanova de Gaia por 9 (10,11 %) e Braga e Maia por 5 cada unha delas (5,62 % respectivamente). A continuacin detllanse as principais variables econmicas da industria musical no Norte de Portugal para os anos 2006 e 2009.
Tboa 159. Grandes magnitudes das empresas da industria musical do Norte de Portugal. 2006-2009
Facturacin Subsector Total Actividades auxiliares Aluguer e venda de equipos Comercializacin Discogrfica Ensino Estudos de gravacin Fabricacin de instrumentos Interpretacin Organizacin de actos Representacin de artistas Asociacins e institucins Subsector Total Actividades auxiliares Aluguer e venda de equipos Comercializacin Discogrfica Ensino Estudos de gravacin Fabricacin de instrumentos Interpretacin Organizacin de actos Representacin de artistas Asociacins e institucins
Nota: datos de 2009 provisionais

Resultado % crec 15,42% 80,62% -38,89% -9,36% 982,92% 6,83% 16,71% 1,82% -11,01% 110,05% 62,02% % crec 146,93% 83,78% -4,48% 0,00% 4200,00% 11,11% 18,84% 0,00% 133,33% 15,38% 2006 747.899 550.967 n.d. 85.542 20.888 -7.370 54.524 43.706 97.035 15.186 -112.579 n.d. 2006 67 16 n.d. 17 1 4 10 5 4 3 6 1 2009 703.552 247.889 1.841 39.690 5.145 -56.507 70.282 7.776 106.648 32.669 234.952 13.167 N. de empresas 2009 89 27,00 1,00 20,00 1,00 6,00 11,00 6,00 5,00 4,00 7,00 1 % crec 32,84% 68,75% 17,65% 0,00% 50,00% 10,00% 20,00% 25,00% 33,33% 16,67% 0,00% % crec -5,93% -55,01% -53,60% -75,37% -666,72% 28,90% -82,21% 9,91% 115,13% -

2006 24.547.262 3.924.377 n.d. 12.170.519 92.172 40.740 1.444.980 2.217.580 230.087 312.761 2.832.412 1.281.634 2006 228 37 n.d. 67 1 2 27 69 9 3 13 n.d.

2009 28.332.948 7.088.189 612.694 7.436.856 83.547 441.180 1.543.692 2.588.209 234.264 278.321 5.949.480 2.076.516 Empregados 2009 563 68 10 64 1 86 30 82 9 7 15 191

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi

246

A data media de constitucin para estas empresas 1999. En particular, o 58,63 % das da mostra posterior ao ano 2000, o que evidencia unha elevada xuventude no tecido empresarial da industria da msica no norte luso. S o 5,62 % anterior a 1980, unha porcentaxe superior galega, pero que anda as resulta baixa. Ademais, a taxa de crecemento das empresas do tecido da industria musical galega para o perodo 2006-2009 foi do 32,84 %. Para levar a cabo os clculos da importancia econmica deste sector considerouse que para cada unha das empresas das que haba datos dispoibles do ano 2008, pero anda non de 2009, tanto o volume de negocio como o emprego an ter un crecemento cero, polo que o dato incorporado ser o do ano anterior, como xa se vn facendo para outros sectores72.

5.11.1 O volume de negocio da industria musical no Norte de Portugal

A industria musical xerou no Norte portugus no ano 2009 un volume de ingresos de 42,3 millns de euros, o que representa unha variacin do -0,2 % con respecto ao ano anterior e do 72,15 % en relacin con 2006. De acordo cos datos correspondentes a estes anos, queda clara unha tendencia sensiblemente crecente ou de certa estabilidade nos ltimos tres aos dispoibles, dado que entre 2006 e 2009 a taxa de variacin foi s dun 2,4 %. Este estancamento parece non responder tnica xeral das ICC no Norte de Portugal neste intervalo de tempo, e non se corresponde coa evolucin do sector en Galicia.
Tboa 160. Evolucin da facturacin das empresas da industria musical do Norte. 2006-2009
2006 Facturacin total Facturacin por empresa Facturacin por empregado
Nota: datos de 2009 provisionais

2007 41.266.038 417.802 129.361

2008 42.341.646 360.237 80.193

2009 42.257.602 345.524 75.058

24.547.262 423.229 107.663

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi

Se esta anlise se fai en relacin coa actividade principal de cada unha das empresas da mostra, resulta que a que ostenta un maior peso relativo na facturacin total a de comercializacin de soportes gravados e instrumentos, co 26 % do total, seguida de cerca polas actividades auxiliares e de apoio, co 25 %, e a representacin de artistas, co 21 %. As asociacins e institucins, anda sendo unha categora que fai referencia mis ao tipo de axente que actividade que desenvolve, supoen o 7 %, que se corresponde cos ingresos da Fundacin Casa da Msica. Pero estes pesos mudaron nestes catro anos obxecto de anlise, de xeito que en 2006 a comercializacin de soportes gravados e instrumentos representaba o 50 % dos ingresos, mentres que as actividades auxiliares e de apoio supoan s un 16 % e a representacin de artistas o 12 %. Como explicacin a estes cambios, cabera apuntar a cada das vendas de soportes gravados, xa sexa polo efecto negativo da piratera ou pola actual conxuntura econmica que contrae o gasto das familias en
72

En total son 8 as empresas para as que se estiman os datos de 2009 para facturacin e emprego a partir de 2008.

247

lecer. Por outra banda, a maior importancia relativa actual das actividades de apoio apunta cara a unha maior madurez do sector que tende a externalizar algunhas das sas funcins, como pode ser a parte de loxstica, a montaxe, a xestin dos equipamentos, as infraestruturas etc.
Grfico 217. Evolucin da facturacin das empresas da industria musical do Norte de Portugal. 2006-2009
45.000.000

Grfico 218. Distribucin por actividade da facturacin da industria musical do Norte de Portugal. 2009
Asociac. e instituc. 7%

40.000.000
42.341.646,00

41.266.038,00

30.000.000
25.000.000
24.547.262,00

42.257.602,00

35.000.000

20.000.000
15.000.000

10.000.000
5.000.000

Eventos musicais 1% Interpr. 1%

Manag. 21%

Activid. aux. 25%

0
2006 2007 2008 2009

Comerc. 26% Aluguer e venta de equipos 2%

Fabric. de Estudos instrum. de Ensino 9% gravacin 2% 6%

A facturacin por empresa na industria musical no Norte de Portugal caeu nestes catro ltimos anos, de xeito que pasou de 0,423 millns de euros en 2006 a 0,345 en 2009, o que supn unha cada do -30,28 % neste intervalo. Isto obedece fundamentalmente a que o ritmo de creacin de empresas na industria musical portuguesa superior taxa de crecemento do volume de ingresos por unha contraccin no consumo das familias e dos presupostos das administracins, como xa se comentou para o caso galego. A maior facturacin media, deixando parte a Fundacin Casa da Msica pola sa maior dimensin, corresponde representacin de artistas, con 991 580 euros. Por riba da media estaran tamn o aluguer e venda de equipos (612 694 euros), fabricacin de instrumentos (431 368 euros) e comercializacin de soportes gravados e instrumentos (413 158 euros). A facturacin por empregado, que creceu entre 2006 e 2007, leva desde entn caendo e en 2009 alcanza un valor de 75 058 euros. O mximo do intervalo corresponde ao ano 2007, con 129 361 euros.

5.11.2 O resultado de explotacin da industria da msica no Norte portugus

O resultado global antes de impostos da industria musical na rexin Norte de Portugal ascende no ano 2009 a 0,7 millns de euros, o que representa un incremento do 81,71 % con respecto ao ano anterior e supn volver case s cifras de 2006. De feito, nestes catro anos a cada dos beneficios globais ascende ao 5,93 %, e o mximo alcnzase en 2008, con 0,85 millns de euros de resultado.

248

Tboa 161. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas da industria musical do Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Resultado antes de impostos Resultado por empresa Resultado por empregado
Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

2007 849.971,00 13.076,48 2.664,49

2008 387.186,00 4.780,07 733,31

2009 703.552,00 9.257,26 1.249,65

747.899,00 12.260,64 3.280,26

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi

Desta cifra agregada, s as empresas dedicadas ao ensino relacionado coa msica obteen perdas antes de impostos en 2009, con -56 500 euros. Son as destinadas s actividades auxiliares e de apoio as que xeran un maior volume de beneficios antes de impostos, con 0,248 millns de euros. Os seguintes grupos de empresas seran os que prestan servizos de representacin de artistas, que alcanzaron un resultado antes de impostos de 0,234 millns de euros, e o de interpretacin musical, con 0,107 millns. Na comparacin dos valores e a reparticin do resultado contable entre as distintas actividades entre 2006 e 2009, resulta que nestes catro anos foron gaando peso nos beneficios globais as actividades relacionadas coa representacin e a organizacin de actos musicais ou os estudos de gravacin, mentres que as de apoio, de comercializacin e de fabricacin de instrumentos caen nos seus valores absolutos e relativos. Polo que se refire aos resultados medios por empresa, en 2009 ascenden a 9 257,26 euros. A traxectoria desta variable comeza sendo crecente, para caer de xeito importante en 2008 e alcanzar un mnimo de 4780 euros e volver a recuperarse en 2009. O valor medio mis elevado corresponde representacin de artistas, con 39 160 euros, seguido pola interpretacin musical, con 26 660 euros. Cmpre comentar que en 2006 o beneficio por empresa de maior valor correspondas s actividades auxiliares e de apoio. O resultado por empregado para estes catro anos cae de xeito importante entre 2006 e 2008, anda que xa en 2009 mostra visos de recuperacin, ao lograrse 1250 euros por traballador, a metade que en 2007 e 2,6 veces menos que a de 2006.
Grfico 219. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas da industria musical do Norte. 2006-2009
900.000 800.000 700.000

Grfico 220. Evolucin do resultado por empresa e por empregado das empresas da industria musical do Norte. 2006-2009
14.000 12.000 3.500 3.000

747.899,00

849.971,00

703.552,00

12.260,64

13.122,88

600.000 500.000

10.000
8.000 6.000
9.205,13

2.500
2.000 1.500

400.000 300.000 200.000

100.000 0

387.186,00

4.000
2.000 0
4.692,53

1.000
500 0 2009

2006

2007

2008

2009

2006

2007

2008

Resultado por empresa

Resultado por empregado

249

En calquera caso, hai que sinalar que a conxuntura econmica xeral, a cada das vendas da msica en soporte fsico e o menor gasto das administracins na organizacin de actos culturais (entre os que se atopa a msica), e, polo tanto, a menor demanda tanto destes servizos como dos de apoio estaran detrs desta evolucin adversa dos valores relacionados co resultado das empresas. En canto s principais variables financeiras das empresas deste sector, e deixando de lado os valores de 2006 nos que faltan datos dalgns dos axentes mis grandes, o que desvirta os valores, aprciase unha cada en 2008 e unha posterior recuperacin en 2009, en que fondos propios e activo total logran un valor medio de 1,6 e 1,9 millns de euros respectivamente.
Tboa 162. Evolucin dalgunhas das variables financeiras das empresas da industria musical. do Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Fondos propios medios Activo total medio Resultado medio Rendibilidade econmica 93.155,13 305.600,11 12.260,64 -2,99% 2007 1.904.331,77 2.209.737,09 13.076,48 -13,39% 2008 1.519.061,85 1.749.542,78 4.780,07 -7,16% 2009 1.618.950,99 1.899.829,96 12.260,64 -3,98%

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

A rendibilidade econmica media crecente anda que de signo negativo nos tres ltimos anos, e adopta o valor de -3,98 % en 2009, mellorando de xeito importante a de 2007, que foi de -13,39 % e marcou o mnimo do perodo. Finalmente, o capital medio actual das empresas da mostra que adoptan a forma mercantil ascende 98 460 euros.

5.11.3

O emprego da industria musical no Norte de Portugal

A industria musical na rexin Norte de Portugal foi capaz de xerar en 2009 un volume equivalente a tempo completo de 563 postos de traballo, o que representa unha variacin sobre o ano anterior do 6,63 e confirma a importancia que est a cobrar este sector como xerador de emprego en Portugal, considerando o incremento do 65,5 % no nmero de traballadores en 2007-2008. As pois, e a xulgar polos datos recollidos na tboa que se achega, a tendencia do emprego na industria musical da rexin Norte portuguesa claramente crecente desde 2006, e pasa de 228 traballadores en 2006 a 563 en 2009.
Tboa 163. Evolucin do emprego das empresas da industria musical no Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Emprego Cadro medio
Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

2007 319 5,41

2008 528 7,23

2009 563 7,22

228 4,15

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi

250

No caso da msica trtase dun sector cun elevado ndice de temporalidade no emprego, por estar moi vinculado s producins ou celebracin de actos concretos (mis frecuentes nos meses de vern, cun prazo moi determinado). Pero faise necesario comentar o alto movemento de contratacins laborais deste sector, sobre todo no que se refire celebracin de macroconcertos e festivais e a organizacin das festas populares ou verbenas.
Grfico 221. Evolucin do emprego na industria musical do Norte de Portugal. 20062009
600 500

Grfico 222. Distribucin do emprego por actividade na industria musical do Norte de Portugal. 2009
Equipos 2% Comerc. 11%
Ensino 15%

563,00

300 200
228,00
100 0 2006 2007

319,00

528,00

400

Asociac. e instituc. 34%

Activ. aux. 12%

Manag. 3%
2008 2009

Fabric. instrum 15% Interp. 2%

Eventos musicais 1%

Estudos de grav. 5%

En 2009 a categora de asociacins e institucins a que presenta un maior peso relativo no volume total de emprego, cun 34 % dos traballadores, anda que esta importancia consecuencia da cifra de empregados da Fundacin Casa da Msica. Seguiran, por orde decrecente, a fabricacin de instrumentos e o ensino relacionado coa msica (co 15 % cada unha delas), as actividades auxiliares (iluminacin, son, aluguer de equipos etc.), cun 12 %, e a comercializacin de soportes gravados e de instrumentos, co 11 %. Pero no ano 2006 estes pesos relativos eran un tanto distintos, e a categora con maior presenza no emprego total era a de fabricacin de instrumentos, co 30 %, e a comercializacin, tanto de soportes gravados como de instrumentos, co 29 %. Estas das actividades representaban daquela o 60 % do volume de traballadores nesta industria no Norte luso, concentracin que foi diminundo ao longo destes catro anos. Tamn caeron nas sas porcentaxes de participacin no total os estudos de gravacin (que en 2006 supoan o 12 %) e as actividades auxiliares (16 %). En relacin co cadro de persoal destas empresas, nestes catro anos pasa de 4 a 7 empregados por empresa como media. Deixando novamente de lado o caso da Fundacin Casa da Msica, clasificada dentro da categora de asociacins e institucins, e que adopta unha dimensin moi superior do resto do sector, o maior cadro medio nas empresas do sector no ano 2009 corresponde ao ensino relacionado coa msica, con 14,33 traballadores. A continuacin estara la fabricacin de instrumentos, con 13,67 empregados, e o aluguer e venda de equipos, con 10. Pola contra, as discogrficas (un traballador), as de organizacin de actos musicais (2,33), as de servizos de representacin de artistas (2,50), actividades auxiliares (2,96) e estudos de gravacin (3) son as de menor dimensin media en canto ao emprego.

251

Grfico 223. Comparacin dos cadros medios na industria musical no Norte de Portugal. 2009
Total general Asociacins e institucins Management Organizacin de eventos Interpretacin Fabricacin de instrumentos Estudos de gravacin Ensino Discogrfica Comercializacin Aluguer e venta de equipos Actividades auxiliares 3 1 4 10 3 14 3 2 3 14 7 191

50

100

150

200

250

A continuacin presntanse as tboas co resumo das principais magnitudes das industrias musicais na rexin Norte de Portugal. Na primeira delas ofrcese unha imaxe fixa para o ano 2009 co valor das principais variables econmicas segundo a actividade principal desenvolvida e, deseguido, outra coa evolucin no intervalo 20062009 dalgunhas das principais variables econmico-financeiras destes axentes.

252

Tboa 164. Grandes magnitudes da industria musical na rexin Norte. 2009

Facturacin Total Actividades auxiliares Aluguer e venda de equipos Comercializacin Discogrfica Ensino Estudos de gravacin Fabricacin de instrumentos Interpretacin Organizacin de actos Representacin de artistas Asociacins e institucins 28.332.948 7.088.189 612.694 7.436.856 83.547 441.180 1.543.692 2.588.209 234.264 278.321 5.949.480 2.076.516 Resultado 703.552 247.889 1.841 39.690 5.145 -56.507 70.282 7.776 106.648 32.669 234.952 13.167 Emprego 563 68 10 64 1 86 30 82 9 7 15 191 N. de empresas 89 27 1 20 1 6 11 6 5 4 7,00 1 Facturacin por empresa 345.523,76 272.622,65 612.694,00 413.158,67 83.547,00 73.530,00 154.369,20 431.368,17 58.566,00 92.773,67 991.580,00 2.076.516,00 Facturacin por empregado 50.324,95 104.238,07 61.269,40 116.200,88 83.547,00 5.130,00 51.456,40 31.563,52 26.029,33 39.760,14 396.632,00 10.871,81 Resultado por empresa 9.257,26 10.328,71 1.841,00 2.334,71 5.145,00 -11.301,40 8.785,25 1.296,00 26.662,00 10.889,67 39.158,67 13.167,00 Resultado por empregado 1.249,65 3.645,43 184,10 620,16 5.145,00 -657,06 2.342,73 94,83 11.849,78 4.667,00 15.663,47 68,94 Cadro medio 7,22 2,96 10,00 3,56 1,00 14,33 3,00 13,67 3,00 2,33 2,50 191,00

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi

Tboa 165. Grandes magnitudes da industria musical na rexin Norte. 2006-2009

2006 Facturacin total Resultado total Emprego total Fondos propios medios Activo total medio Rendibilidade econmica
Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

2007 26.321.532,00 849.971,00 319,00 1.904.331,77 2.209.737,09 -13,39%

2008 28.098.496,00 387.186,00 528,00 1.519.061,85 1.749.542,78 -7,16%

2009 28.332.948,00 703.552,00 563,00 1.618.950,99 1.899.829,96 -3,98%

24.547.262,00 747.899,00 228,00 93.155,13 305.600,11 -2,99%

253

5.12 OS DATOS ECONMICOS DA INDUSTRIA DO PRODUTO GRFICO NO NORTE DE PORTUGAL

A anlise desenvolvida para a extraccin das conclusins recollidas neste apartado fai referencia s empresas que operan baixo os cdigos de actividade do grupo 18.1 (Impresin de xornais, Outras actividades de impresin e artes grficas, Actividades de preimpresin e preparacin de soportes e Encadernacin e servizos relacionados con ela) ou do 58.1 (Edicin de libros, Edicin de xornais, Edicin de revistas e Outras actividades editoriais), ademais da parte de comercializacin recollida no cdigo 47.610 (Comercio polo mido de libros) e a creativa do 90.030 (Creacin artstica e literaria). Estas empresas enmrcanse dentro do crculo de actividades culturais, e corresponden s fases de producin e distribucin, xunto coa parte de comercializacin. En total, operan no sector grfico e editorial do Norte de Portugal 1338 empresas, que ofrecen servizos de impresin, rotulacin, serigrafa, acabados, edicin e impresin de xornais, revistas e libros ou comercializacin de libros, xornais e revistas. Na tboa que se presenta ao final deste apartado vn recollida a clasificacin das empresas rexistradas na base de datos confeccionada para este estudo, segundo a sa actividade principal. Como se aprecia no grfico que se achega, de entre as empresas que forman parte da base de datos manexada para a extraccin destes datos, o 41 % dedcase prestacin de servizos de comercializacin de libros, xornais e revistas, o que deixa ver que unha boa parte das empresas deste sector no Norte de Portugal non crea contidos senn que participa nas etapas de difusin destes. Os seguintes grupos mis numerosos corresponden preimpresin (12 %) e a impresin e as artes grficas (10 %), ademais dos servizos auxiliares que constiten o segundo grupo mis numeroso (21 %).
Grfico 224. Distribucin das empresas do produto grfico no Norte de Portugal segundo a actividade que desenvolven. 2009
Rotulacin 1% Preimpres. 12% Outros servizos auxil. 21% Impresin e artes grficas 10% Comerc. 41%
Grande Porto 54%

Grfico 225. Distribucin por NUTTS III das empresas do produto grfico do Norte de Portugal. 2009
MinhoLima 4% Alto-Trasos-Montes 3% Ave 10% Cvado 10% Douro 4% Entre Douro e Vouga 8%

Tmega 7%

Edicin e impresin de xornais 6%

Edicin e impresin de revistas 5%

Edicin de libros 5%

Respecto distribucin destas empresas de acordo coa sa localizacin, a NUT III de Grande Porto aglutina mis da metade dos axentes includos na mostra. Con pesos relativos moito mis baixos estaran Ave e Cvado (10 %), Entre Douro e Vouga (8 %)

254

e Tmega (7 %). En relacin coas localidades con maior presenza de compaas deste sector, Porto a que acolle a un maior nmero de empresas no seu termo municipal, co 20,18 %, seguida de Vila Nova de Gaia, co 8,07 %. Se ben certo que todas as entidades municipais contan, polo menos, cun quiosco ou unha librera onde se venden os xornais, o que facilita a dispersin xeogrfica da mostra, tamn verdade que os polos industriais atraen outras empresas dedicadas ao deseo e fabricacin de embalaxes, a impresin de xornais ou revistas, a distribucin ou os acabados. A continuacin detllanse as principais variables econmicas da industria grfica da rexin Norte de Portugal.
Tboa 166. Grandes magnitudes das empresas da industria do produto grfico do Norte luso. 2006-2009
Subsector 2006 Total Acabados Comercializacin Edicin de libros Edicin e impr. de revistas Edicin e impr. de xornais Ensino Impr. e artes grficas Outros servizos auxil. Embalaxe Preimpresin Rotulacin Serigrafa Subsector 2006 Total Acabados Comercializacin Edicin de libros Edicin e impr. de revistas Edicin e impr. de xornais Ensino Impr. e artes grficas Outros servizos auxil. Embalaxe Preimpresin Rotulacin Serigrafa 8.609 23 1.092 487 172 1.622 5 2.019 2.362 49 642 136 31 705.246.891 503.946 94.677.835 104.277.298 8.519.258 180.724.523 324.146 116.236.190 165.274.152 1.773.038 24.774.258 7.192.269 969.978 Facturacin 2009 729.691.332 430.967 96.633.579 127.238.250 9.127.847 150.520.848 223.103 111.982.345 192.324.602 1.416.585 31.187.073 7.858.726 747.407 Empregados 2009 8.806 24 1.125 550 202 1.533 5 1.911 2.589 42 684 119 22 % crec 2,29% 4,35% 3,02% 12,94% 17,44% -5,49% 0,00% -5,35% 9,61% -14,29% 6,54% -12,50% -29,03% 2006 1.183 2 % crec 3,47% -14,48% 2,07% 22,02% 7,14% -16,71% -31,17% -3,66% 16,37% -20,10% 25,88% 9,27% -22,95% 2006 15.814.755 -80.609 693.024 14.483.331 -164.114 -12.215.169 16.292 10.018.059 2.687.140 54.978 406.323 -47.683 -36.817 Resultado 2009 30.912.600 -20.575 -203.396 24.230.300 182.374 -7.021.474 4.988 10.293.082 2.954.489 21.393 238.741 130.883 101.795 N. de axentes 2009 1.338 3 531 62 60 85 1 134 280 3 161 % crec 13,10% 50,00% 10,17% 24,00% 25,00% 11,84% 0,00% 4,69% 21,21% 0,00% 11,81% 0,00% 0,00% % crec 95,47% 74,48% 67,30% 42,52% -69,38% 2,75% 9,95% -61,09% -41,24% -

482
50 48 76 1 128 231 3 144 13

13 5

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

255

O ano de constitucin destas empresas , en termos medios, o 1994, o que denota a madurez deste sector, nomeadamente nas actividades de deseo e fabricacin de embalaxes (cunha media na data de creacin que se remonta a 1983) e impresin e artes grficas (1984). O 13,60 % do total do tecido empresarial deste sector pxose en marcha antes de 1980, porcentaxe elevada en relacin con outras actividades tanto no lado galego como no luso. Por outra banda, o 44,39 % de entre 2001 e 2010, o que evidencia que o sector segue a resultar atractivo, porque anda se constiten empresas. Finalmente, a taxa de crecemento no nmero de empresas para o perodo 2006-2009 foi do 15,54 %.
Grfico 226. Distribucin das empresas de produto grfico no Norte de Portugal segundo a data de constitucin

Entre 2001 e 2010

44,39%

Entre 1991 e 2000

26,91%

Entre 1981 e 1990

15,10%

Ata 1980

13,60%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

Para levar a cabo os clculos da importancia econmica destas empresas de artes grficas e edicin na rexin Norte considerouse que para cada unha delas das que haba datos dispoibles para o ano 2008 pero anda non para 2009, tanto o volume de negocio como o emprego an ter un crecemento cero, polo que o dato incorporado ser o do ano anterior73.

5.12.1 O volume de negocio das empresas do produto grfico do Norte de Portugal

A industria grfica do Norte de Portugal xerou en 2009 un volume de negocio total de 729,7 millns de euros, o que representa unha variacin negativa do -4,16 % sobre o ano 2008, e un incremento do 3,47 % desde 2006. O mximo do intervalo 2006-2009 dse en 2008, con 761,4 millns de euros facturados.
Tboa 167. Evolucin da facturacin das empresas do produto grfico no Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Facturacin Facturacin por empresa Facturacin por empregado 705.246.891 662.826 81.626 2007 737.839.712 662.334 83.362 2008 761.350.733 658.039 86.341 2009 729.691.332 610.620 82.863

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

73

En total son 89 as empresas para as que se estiman os datos de 2009 para facturacin e emprego a partir de 2008.

256

Dado que en moitas ocasins os clientes das empresas do sector grfico adoitan ser outras empresas do tecido produtivo (para encargos de cartelera empresarial, envases e embalaxes, identidade corporativa, rotulacin, serigrafa ou cartn fino etc.) ou, en menor medida, a Administracin (cartelera, publicacins oficiais etc.), a cada na renda das familias e a reducin dos presupostos das Administracins estn detrs desa cada do volume de negocio deste sector no ltimo ano dispoible. Tamn se est a dar un descenso no nmero de lectores de xornais e revistas en formato tradicional (papel) en favor do electrnico, e o libro electrnico asoma timidamente como ameaza a este potente mercado das editoriais. Son os servizos auxiliares e de apoio os que teen un peso relativo maior dentro dos ingresos deste sector, co 26 %. Deseguido estaran a impresin e edicin de xornais, co 21 %, a edicin de libros, co 18 %, e a impresin e as artes grficas en xeral, co 15%. De feito, a impresin e as AA.GG. e os servizos de apoio xeran case a metade dos ingresos deste sector.
Grfico 227. Evolucin da facturacin das empresas do produto grfico no Norte de Portugal. 2006-2009
800.000.000 700.000.000
761.350.733,00 729.691.332,00

Grfico 228. Distribucin do peso das distintas actividades dentro da facturacin do produto grfico no Norte. 2009
Preimpr. 4% Rotulac. 1% Comerc. 14% Edicin de libros 18%

600.000.000
737.839.712,00
500.000.000
705.246.891,00

400.000.000
300.000.000

Outros servizos aux. 26%

200.000.000
100.000.000

0
2006 2007 2008 2009

Impresin e AA.GG. 15%

Xornais 21%

Edicin e impr. de revistas 1%

necesario comentar como esta reparticin dos pesos de cada actividade na facturacin total pouco variou nestes catro anos, e s cabe mencionar a perda de peso relativo de todo o relacionado con xornais (que pasan do 26 ao 21 %), e o movemento inverso na edicin de libros (vai do 15 ao 18 %) e nos servizos de apoio (do 23 ao 26 %). Estes cambios nos pesos relativos das distintas actividades estaran fundamentados na cada na venda de xornais (e o incremento de lectores destes en formato electrnico), a mellora nos ndices de hbitos de lectura da poboacin74, a aparicin do libro electrnico, a cada vez maior presenza da impresin dixital (incluso dentro do tecido produtivo alleo a este sector), a preocupacin crecente das empresas pola sa identidade corporativa etc. Por outra banda, da comparacin das facturacins medias por empresa para cada unha das actividades, resulta como primeira conclusin a elevada heteroxeneidade en canto ao tamao e tipo de empresas que se enmarcan dentro deste sector, no que
74

O Plan Nacional de Lectura presentado recentemente mostrou datos dun estudo, realizado polo Instituto Superior de Ciencias do Traballo e da Empresa, que revela que nos ltimos cinco anos (entre 2006 e 2011) a percepcin da importancia da lectura aumentou un 20 % nos mozos e mozas entre os 15 e os 24 anos.

257

conviven compaas de edicin ou impresin de xornais de gran dimensin con empresarios autnomos e pequenas empresas dedicadas impresin ou s artes grficas ou pequenas editoras altamente especializadas.
Grfico 229. Comparacin das facturacins medias por empresa na industria do produto grfico no Norte de Portugal. 2009
2.500.000 2.000.000 1.500.000 1.000.000 500.000 0
2.356.263,89

2.181.461,57

895.858,76

763.192,87

610.620,36

472.195,00

200.901,41

178.977,39

223.103,00

224.367,43

654.893,83

Xa se comentou a dimensin dos axentes cuxas actividades xiran ao redor da edicin de libro e dos xornais, como evidencian os 2,4 e 2,2 millns facturados de media respectivamente. Por riba da media (0,61 millns de euros) estn tamn os axentes de impresin e artes grficas (0,9), outros servizos auxiliares (0,8) e rotulacin (0,7). En canto facturacin por empregado, o valor desta variable segue unha traxectoria crecente nos tres primeiros anos cun mximo de 86 341 euros en 2008, e vara entre os 81 626 euros de 2006 aos 82 863 de 2009. A media mis alta de facturacin por empregado corresponde rama de edicin de libros, con 231 342 euros.

5.12.2 O resultado de explotacin da industria do produto grfico no Norte de Portugal

O resultado global antes de impostos das empresas que operan no sector do produto grfico portugus elevouse a 30,9 millns de euros no exercicio de 2009, o que supn un incremento do 61,87 % sobre o ano anterior e do 95,47 % desde 2006 e representa unha importante mellora nesta variable.
Tboa 168. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas do produto grfico do Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Resultado antes de impostos Resultado por empresa Resultado por empregado 15.814.755,00 14.616,22 1.830,41 2007 29.743.294,00 26.044,92 3.360,44 2008 19.096.741,00 16.156,30 2.165,65 2009 30.912.600,00 27.356,28 3.510,40

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

143.655,67

258

149.481,40

Contrariamente ao que via ocorrendo coa facturacin deste sector na rexin Norte, que mostra unha certa cada, os resultados incremntanse de xeito importante, o que pode ser debido a un aumento da produtividade dos traballadores, reducin dos custos, ao crecemento das marxes ou introducin de innovacins e melloras tecnolxicas que poden significar progresos no desenvolvemento da actividade da empresa. Dentro desta tendencia xeral de crecemento dos resultados, en 2008 prodcese un retroceso no valor desta variable, por un forte aumento das perdas antes de impostos das empresas dedicadas impresin e a edicin de xornais e un cambio de signo dos resultados da impresin e edicin de revistas e na rotulacin. Os datos de 2009 supoen ademais unha recuperacin da senda de crecemento, pero practicamente volver s cifras de 2007. Nestas cifras globais positivas, a edicin e impresin de xornais, a comercializacin de libros, xornais e revistas e as actividades de acabado non son capaces de extraer resultados positivos do desenvolvemento da sa actividade, o que, en calquera caso, non empaa as boas cifras do sector do produto grfico na rexin Norte portuguesa. Novamente a edicin de libros e a impresin e as artes grficas en xeral teen o maior peso relativo nos beneficios totais, ao que habera que engadir a contribucin dos servizos auxiliares e de apoio. Pero, a pesar deste incremento dos beneficios globais das empresas do sector de edicin e grfico, non se debe deixar de lado, por unha parte, o aumento de lectores da prensa dixital e a cada nas vendas de exemplares de xornais en formato tradicional, e a diminucin na actividade econmica que trae consigo un descenso da demanda de servizos de artes grficas e impresin.
Grfico 230. Evolucin do resultado antes de impostos na industria do produto grfico da rexin Norte. 2006-2009
35.000.000

30.000.000 25.000.000
29.743.294,00
20.000.000

10.000.000

5.000.000 0

2006

15.814.755,00

15.000.000

2007

2008

19.096.741,00

2009

Tanto o resultado medio por empresa como por empregado seguen unha tendencia bastante similar, crecente o primeiro ao, decrecente o segundo e de recuperacin (ou incluso crecemento) en 2009 con respecto ao ano anterior. Neste caso tamn cmpre facer un comentario acerca da heteroxeneidade destas empresas do sector do produto grfico, circunstancia comn ao resto do Estado, onde grandes rotativos de xornais e importantes editoriais conviven con pequenas empresas de artes grficas. O caso que en 2009 os beneficios por empregado para as actividades recollidas baixo a categora do produto grfico ascenden a 3510 euros por traballador, e por empresa seran de 27 356 euros por compaa. As perdas por empresa mis

259

30.912.600,00

importantes son as das industrias de edicin e impresin de xornais (-254 009), e os beneficios de maior volume son os das de edicin de libros (393 859).
Tboa 169. Evolucin dalgunhas das variables financeiras das empresas do produto grfico do Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Fondos propios medios Activo total medio Resultado medio Rendibilidade econmica 291.631,81 742.523,16 14.616,22 -3,52% 2007 296.865,89 745.176,58 26.044,92 -6,14% 2008 291.857,91 736.188,88 16.156,30 -4,83% 2009 338.210,72 784.896,75 27.356,28 -2,66%

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

En relacin coas principais variables financeiras das empresas deste sector, aprciase unha cada en 2008 e unha posterior recuperacin en 2009, en que fondos propios e activo total logran un valor medio de 0,338 e 0,785 millns de euros respectivamente. A rendibilidade econmica media crecente desde 2007, anda que de signo negativo nos catro anos obxecto de anlise, e adopta o valor de -2,66 % en 2009, mellorando sensiblemente a de 2007 e 2008 ou incluso de 2006. Finalmente, o capital medio actual das empresas da mostra que adoptan a forma mercantil ascende 62 742 euros, unha media inferior galega.

5.12.3

O emprego da industria grfica no Norte de Portugal

O sector do produto grfico na rexin Norte de Portugal foi quen de xerar en 2009 un volume equivalente a tempo completo de 8806 postos de traballo, o que supn un descenso sobre o ano anterior de apenas o -0,14 % e un incremento do 1,92 % desde o ano 2006.
Tboa 170. Evolucin do emprego das empresas do produto grfico do Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Emprego total Cadro medio 8.640 8,39 2007 8.851 8,23 2008 8.818 7,87 2009 8.806 7,59

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

A xulgar polos datos recollidos na tboa adxunta, a tendencia do emprego no sector do produto grfico portugus, que via sendo crecente nos dous primeiros anos de intervalo, parece estabilizarse en torno aos 8800 empregados aproximadamente. O mximo corresponde ao ano 2007 con 8851 traballadores dedicados a estas actividades. A industria cun maior peso relativo no total do emprego deste sector a correspondente categora de actividades auxiliares e de apoio, cun 29 % dos traballadores equivalentes a tempo completo. O seguinte grupo sera o de impresin e artes grficas, co 22 %, e despois o de edicin e impresin de xornais, co 17 %. As
260

tarefas de comercializacin de libros e xornais ocupan ao 13 % dos empregados do sector. Esta distribucin do peso das distintas categoras de actividade empregadas non resulta moi diferente no ano 2006, e s se observan pequenos cambios en edicin e impresin de xornais, que cae dous puntos porcentuais, ou impresin e artes grficas que perde un punto, fronte a outros servizos auxiliares ou de apoio, que gaa dous.
Grfico 231. Evolucin do emprego das empresas do produto grfico no Norte de Portugal. 2006-2009
10.000 9.000 8.000
Embal. 1%

Grfico 232. Distribucin das distintas actividades no emprego do produto grfico no Norte de Portugal. 2009
Preimpr. 8% Rotulac. 2% Comerc. 13% Outros servizos auxiliares 29% Edicin de libros 6% Revistas 2% Edicin e impr. de xornais 17% Impresin e AA.GG. 22%

4.000
3.000 2.000 1.000

0
2006 2007 2008 2009

Tal e como xa se comentara no caso deste sector en Galicia, o cadro de persoal medio das empresas que operan nalgunhas das categoras de actividade no produto grfico adquire valores elevados para o que vn sendo habitual no resto das ICC na rexin Norte de Portugal, e presenta un valor de 7,6 traballadores de media por empresa para 2009. Pero esta media esconde unha grande heteroxeneidade dependendo da categora de actividade na que opere a empresa, de xeito que a edicin e impresin de xornais presenta un cadro medio de 23,58 traballadores; a impresin e as artes grficas en xeral, 15,29; o deseo e fabricacin de embalaxes, 14; ou a edicin de libros, 12,5; mentres a comercializacin de xornais e libros ten en termos medios 2,39 traballadores, ou a edicin de revistas 4,39.
Grfico 233. Comparacin dos cadros medios na industria do produto grfico no Norte de Portugal. 2009
25
23,58

8.640

5.000

20 15

8.851

6.000

8.818

7.000

8.806

15,29

5,00

10,27

5,07

8,00

7,59

2,39

4,39

261

9,92

5,50

10

12,50

14,00

Cmpre comentar ademais que este sector quizais o que d mis estabilidade ao emprego, por ter un carcter mis industrial nalgunha das categoras de actividade e non depender da temporalidade das producins como outras industrias creativas, tales como a musical, as artes escnicas ou o audiovisual. Deseguido recllense das tboas coas principais magnitudes do sector do produto grfico no Norte portugus que ofrecen unha visin do ano 2009 para as principais magnitudes do sector e a evolucin para o intervalo 2006-2009 destas.

262

Tboa 171. Grandes magnitudes da industria do produto grfico no Norte de Portugal. 2009
Facturacin Total Acabados Comercializacin Distrib. de libros e revistas Edicin de libros Edicin de revistas Edicin e impr. de xornais Ensino relacionado Impresin e artes grficas Outras activ. de edicin Embalaxe Preimpresin Rotulacin
Nota: datos de 2009 provisionais

Resultado 30.912.600 -20.575 -203.396 24.230.300 182.374 -7.021.474 4.988 10.293.082 2.954.489 21.393 238.741 130.883 101.795

Emprego 8.806 24 1.125 550 202 1.533 5 1.911 2.589 42 684 119 22

N. de empresas 1.338 3 531 62 60 85 1 134 280 3 161 13 5

Facturacin por empresa 610.620,36 143.655,67 200.901,41 2.356.263,89 178.977,39 2.181.461,57 223.103,00 895.858,76 763.192,87 472.195,00 224.367,43 654.893,83 149.481,40

Facturacin por empregado 82.862,97 17.956,96 85.896,51 231.342,27 45.187,36 98.187,12 44.620,60 58.598,82 74.285,28 33.728,21 45.595,14 66.039,71 33.973,05

Resultado por empresa 27.356,28 -6.858,33 -449,00 448.709,26 4.052,76 -109.710,53 4.988,00 86.496,49 12.310,37 7.131,00 1.822,45 10.906,92 20.359,00

Resultado por empregado 3.510,40 -857,29 -180,80 44.055,09 902,84 -4.580,22 997,60 5.386,23 1.141,17 509,36 349,04 1.099,86 4.627,05

Cadro medio das empresas 7,59 8,00 2,39 12,50 4,39 23,58 5,00 15,29 10,27 14,00 5,07 9,92 5,50

729.691.332 430.967 96.633.579 127.238.250 9.127.847 150.520.848 223.103 111.982.345 192.324.602 1.416.585 31.187.073 7.858.726 747.407

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi

Tboa 172. Grandes magnitudes da industria do produto grfico no Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Facturacin total Resultado total Emprego total Fondos propios medios Activo total medio Rendibilidade econmica
Nota: datos de 2009 provisionais

2007 737.839.712,00 29.743.294,00 8.851 296.865,89 745.176,58 -6,14%

2008 761.350.733,00 19.096.741,00 8.818 291.857,91 736.188,88 -4,83%

2009 729.691.332,00 30.912.600,00 8.806 338.210,72 784.896,75 -2,66%

705.246.891,00 15.814.755,00 8.640 291.631,81 742.523,16 -3,52%

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi

263

5.13 OS DATOS ECONMICOS DA PUBLICIDADE NO NORTE DE PORTUGAL

Este apartado est dedicado publicidade na rexin Norte de Portugal, cuxa informacin foi extrada fundamentalmente da anlise das contas das empresas rexistradas na base de datos creada ad hoc para este estudo segundo a sa actividade principal e o seu enderezo fiscal. Ese censo de empresas desenvolveuse a partir dunha busca por cdigos CAE no Rexistro Comercial a travs da base de datos BvD SABI e s para as actividades principais sinaladas por estas. Para o desenvolvemento desta anlise as actividades seleccionadas responden fundamentalmente ao cdigo de actividade 73.110 de Axencias de publicidade, do que foron excludos os axentes carentes de actividade creativa (como as de aluguer de paneis e espazos publicitarios, fabricacin de rtulos ou outras de carcter nomeadamente industrial). Por outra banda, e tal e como xa se fixo no caso galego, as empresas orientadas publicidade en lia recllense na base de datos de TIC. Co mesmo criterio, as de servizos integrais e comunicacin, cunha forte carga de deseo, estn integradas na base de datos deste sector. E finalmente, algunha empresa que realiza publicidade en soporte audiovisual estara na base de datos desta actividade.
Grfico 234. Distribucin das empresas de publicidade no Norte de Portugal segundo a data de constitucin Grfico 235. Distribucin por NUTS III das empresas de publicidade no Norte de Portugal. 2009
MinhoLima 3% Tmega 5% Alto-Trasos-Montes 2%

De 2001 a 2010

67,19%

Ave 9%
De 1991 a 2000

28,31%

Cvado 11% Grande Porto 65%

Douro 3%
Entre Douro e Vouga 2%

Ata 1990

4,49%

0,00%

20,00%

40,00%

60,00%

80,00%

A partir dos datos extrados da explotacin estatstica desta base de datos, resulta que na rexin Norte hai no ano 2009 un total de 445 empresas que desenvolven actividade en torno publicidade. Grande Porto a demarcacin escollida polo 65 % das empresas dedicadas aos temas publicitarios, Cvado acolle o 11 % e Ave o 9 %. A cidade de Porto resulta ser domicilio fiscal do 23,8 % das empresas da mostra, a unha distancia respectable do segundo emprazamento mis frecuente, que Vila Nova de Gaia, co 10,8 %. Despois estaran Matosinhos e Maia, cun 7,6 e 7 % respectivamente, e Braga co 7, 5%. En canto data media de creacin destas empresas, esta sitase en 2002, o que coincide co ano medio de constitucin para o contorno galego neste mesmo sector. De feito, o 67,19 % dos axentes da mostra creouse despois do ano 2000 e s o 4,45 % se

264

constituu antes da dcada dos noventa. A taxa de variacin do nmero de empresas que operan nesta rama entre 2006 e 2009 foi do 34,85 %. A continuacin recllense as principais magnitudes das empresas de publicidade na rexin Norte para o ano 2006 e 2009.
Tboa 173. Principais magnitudes das empresas de publicidade en Portugal. 2006 e 2009
Facturacin 2006 Publicidade 94.352.741 2006 Publicidade 1.511 2009 105.963.818 Emprego 2009 1.635 % crec 8,21% 2006 330 % crec 12,31% 2006 2.805.572 Resultado 2009 3.578.025 2009 445 N. de axentes % crec 34,85% % crec 27,53%

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Como se vn facendo no caso doutros sectores das ICC, para a estimacin do volume de negocio e de emprego no eido da publicidade na rexin Norte, e partindo dos datos do Rexistro Comercial, considerouse que para cada unha das empresas das que haba datos dispoibles referidos ao ano 2008, pero anda non a 2009, tanto o volume de negocio como o emprego an ter un crecemento nulo. Trtase de chegar a estimar as principais variables econmicas para o exercicio 2009 e non ter que rexeitar os axentes para os que anda non estn dispoibles os datos75.

5.13.1

O volume de negocio da publicidade na rexin Norte

O volume de negocio total na rexin Norte de Portugal foi no ano 2009 de 106 millns de euros, o que supn unha cada do -1,01 % en relacin co ano anterior e un crecemento do 12,31 % desde 2006.
Tboa 174. Evolucin da facturacin das empresas portuguesas do Norte dedicadas publicidade. 2006-2009
2006 Facturacin total Facturacin por empregado Facturacin por empresa 94.352.741 62.444 313.464 2007 109.947.055 71.302 341.450 2008 107.043.044 56.697 287.750 2009 105.963.818 64.810 278.120

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Como se recolle na tboa que se achega, o volume de ingresos da publicidade no Norte de Portugal medrou ata alcanzar un mximo de 110 millns de euros en 2007, para caer posteriormente no ano 2008 e 2009. En canto facturacin media por empresa, esta incremntase no perodo analizado ata o ano 2007, no que alcanza un valor de 341 mil euros, para descender en 2008 ata 288 mil euros e continuar a senda decrecente no ano seguinte (que logra unha

75

Para levar a cabo a anlise econmica e financeira das empresas TIC en Galicia foron estimados os datos de facturacin e emprego de 50 empresas para 2009.

265

facturacin media de 278 mil euros), dado que a taxa de creacin de empresas (34,8 %) superior ao crecemento dos ingresos (12,31 %).
Grfico 236. Evolucin da facturacin das empresas de publicidade do Norte de Portugal. 2006-2009
120.000.000
100.000.000

Grfico 237. Evolucin da facturacin por empresa e por empregado para as industrias de publicidade do Norte de Portugal. 20062009
80.000
70.000

400.000
350.000

60.000
109.947.055 94.352.741

300.000 250.000

107.043.044

80.000.000 60.000.000
40.000.000

50.000
105.963.818

30.000 20.000
10.000

62.444

71.302

56.697

40.000

64.810
2009

200.000

150.000 100.000
50.000

20.000.000
0

0
2006 2007 2008 2009

0
2006 2007 2008

Facturacin por empregado

Facturacin por empresa

A facturacin por empregado segue unha lia errtica nos ltimos anos, ao pasar de case 62,4 mil euros en 2006 a 71,3 mil en 2007, e seguir caendo ata 56,7 mil en 2008 e descender novamente a 64,8 mil en 2009.

5.13.2 O resultado de explotacin da publicidade no Norte portugus

O resultado global antes de impostos das empresas de publicidade do Norte portugus foi, no exercicio 2009, de 3,5 millns de euros, o que representa unha cada do -12,5 % con respecto ao ano anterior e confirma o cambio de tendencia en canto aos resultados contables para estas actividades que se iniciou en 2008 tras o mximo conseguido o ano anterior de 5 millns de euros. Polo tanto, a taxa de variacin do beneficio global deste sector na rexin Norte entre 2007 e 2009 foi do -29 %.
Tboa 175. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas de Publicidade no Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Resultado antes de impostos Resultado por empregado Resultado por empresa 2.805.572 1.857 9.021 2007 5.024.118 3.258 14.777 2008 4.089.374 2.166 10.733 2009 3.578.025 2.188 10.432

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Este resultado agregado d de media un beneficio de 10 400 euros por empresa en 2009, que neste caso resulta inferior ao que corresponde aos dous anos previos, como se recolle na tboa, e estara relacionado coa actual conxuntura econmica que retrae en certa medida s empresas en canto sa poltica de publicidade e comunicacin. De feito, o mximo para esta variable no intervalo 2006-2009 dse en 2007, con case 15 000 euros. O resultado por empregado nos servizos publicitarios segue nestes catro ltimos anos unha tendencia un tanto descontinua, ao pasar de case 1900 euros por traballador en 2006 a pouco menos de 3300 euros en 2007, e volver caer en 2008 a 2200 euros para logo manterse en 2009.

266

Grfico 238. Evolucin do resultado das empresas de publicidade do Norte de Portugal. 2006-2009
6.000.000 5.000.000 4.000.000

Grfico 239. Evolucin do resultado por empresa e por empregado para a publicidade no Norte de Portugal. 2006-2009
3.500 3.000 2.500 2.000 16.000
14.000

12.000

5.024.118

3.258

10.000

4.089.374

2.166

3.578.025

1.500 1.000

2.188

3.000.000

8.000
6.000

2.805.572

2.000.000 1.000.000 0

1.857

4.000
2.000

500 0

2006

2007

2008

2009

2006 2007 2008 2009 Resultado por empregado Resultado por empresa

Como xa se fixera para o caso galego, faise necesario mencionar a complicada situacin econmica actual que afecta a todas as empresas, que supn unha contencin dos seus gastos xerais e a contraccin do seu investimento en comunicacin. Por outra banda, a reducin dos orzamentos das Administracins pblicas trae consigo un descenso na demanda de servizos dalgunhas destas compaas, das que s veces se converten nos seus principais clientes.
Tboa 176. Evolucin das variables financeiras do sector da publicidade no Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Activo total medio Fondos propios medios Resultado por empresa Rendibilidade media 272.292 52.122 9.021 -7,94% 2007 278.762 61.849 14.777 -12,07% 2008 251.974 62.430 10.733 -10,65% 2009 293.470 70.335 10.432 -5,63%

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Polo que se refire s principais variables financeiras das empresas deste sector na rexin Norte, parece apreciarse, por unha parte, un incremento do activo total destas compaas no intervalo 2006-2009 (cunha certa cada en 2008 que se supera claramente en 2009), ao pasar de 272 300 euros en 2006 a 293 500 en 2009. Pola contra, os fondos propios seguen unha lia regular de crecemento, e alcanzan o mximo do perodo no ano 2009, con 70 340 euros.
Grfico 240. Evolucin do resultado por empregado e por empresa e do resultado medio das empresas de publicidade no Norte de Portugal. 2006-2009
350.000 300.000 250.000

200.000
150.000 100.000 50.000 0 2006 2007 2008 2009 Activo Total medio Resultado por empresa Fondos propios medios

267

Pero, a pesar da tendencia crecente do activo total medio destas empresas no intervalo 2006-2009, e dado o mantemento dos resultados antes de impostos destas compaas, a rendibilidade econmica vn marcada por unha traxectoria decrecente, de maneira que, anda que negativa, vai diminundo o seu valor absoluto nos ltimos tres anos. As, en 2009 a rendibilidade das empresas de publicidade da rexin Norte sitase no -5,63 %. O capital social das empresas da mostra no ano 2009 ascende a 21 148 euros, case o tripo do que tian no momento da sa constitucin.

5.13.3 O emprego relacionado coa publicidade no Norte de Portugal

As actividades publicitarias xeraron en 2009 na rexin Norte lusa arredor de 1630 empregos en equivalente a tempo completo, o que representa unha cada do -13,4 % con respecto ao ano anterior. Como se aprecia na tboa anterior, a tendencia do emprego nas actividades publicitarias foi en aumento de 2006 a 2008, e pasa de 1511 traballadores ao inicio do perodo a 1888 en 2008, o que supn unha taxa de crecemento do 25 %. Estes datos, tal e como xa pasara no caso galego, demostran unha maior fortaleza na creacin de emprego para estas actividades que para os ingresos. Pero ao ano seguinte o nmero de empregados descende ao pasar a 1635, cunha variacin do -13,4 %.
Tboa 177. Evolucin do emprego das empresas de publicidade no Norte luso. 2006-2009
2006 Emprego total Cadro medio 1.511 5,40 2007 1.542 4,88 2008 1.888 5,38 2009 1.635 4,48

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Pola contra, o cadro medio das empresas deste sector marca unha traxectoria de carcter decrecente, anda que en 2008 hai un certo incremento con relacin ao ano anterior. Para todo o intervalo os valores oscilan entre 5,4 traballadores por empresa en 2006 e 4,48 en 2009.
Grfico 241. Evolucin do emprego das empresas de publicidade no Norte portugus. 2006-2009
2.000 1.800 1.600 1.400 1.200 1.000 800 600 400 200 0

Grfico 242. Evolucin do cadro medio das empresas de publicidade no Norte portugus. 2006-2009
6

1.542

1.888

1.635

5,40

1.511

2 1
0

2006

2007

2008

2009

2006

2007

4,88

2008

5,38

2009

268

4,48

A tboa seguinte mostra as principais magnitudes dos servizos publicitarios da rexin Norte de Portugal no intervalo 2006 e 2009. Seguidamente, recllense as principais magnitudes da publicidade neste territorio para o ano 2009. Neste caso, ofrcese unha visin esttica destes servizos para o ltimo ao dispoible.

269

Tboa 178. Principais magnitudes das empresas de publicidade no Norte de Portugal. 2009
N. de empresas 445 445 Facturacin por empresa 278.120 278.120 Facturacin por Resultado por Resultado por empregado empresa empregado 64.810 64.810 10.432 10.432 2.188 2.188 Cadro medio das empresas 4,48 4,48

Facturacin Total Publicidade 105.963.818 105.963.818

Resultado 3.578.025 3.578.025

Emprego 1.635 1.635

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Tboa 179. Principais magnitudes das empresas de publicidade no Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Facturacin total Resultado total Emprego total Fondos propios medios Activo total medio Rendibilidade econmica media
Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

2007 109.947.055,00 5.024.118,00 1.542,00 61.849,15 278.761,80 -2,66%

2008 107.043.044,00 4.089.374,00 1.888,00 62.430,33 251.974,45 -2,13%

2009 105.963.818,00 3.578.025,00 1.635,00 70.334,80 293.470,31 5,39%

94.352.741,00 2.805.572,00 1.511,00 52.122,42 272.291,86 -3,99%

270

5.14 OS DATOS PORTUGAL

ECONMICOS

DA

RADIO

NO

NORTE

DE

Nos apartados seguintes, dedicados radio como parte integrante das ICC portuguesas, comntanse os resultados da explotacin da base de datos confeccionada para este estudo segundo a sa actividade principal e o seu enderezo fiscal. Ese censo de empresas foi desenvolvido a partir dunha busca por cdigos CAE na base de datos BvD SABI e s para as actividades principais sinaladas por elas. O cdigo seleccionado foi o 60.100 correspondente a Actividades de radiodifusin, que pertence ao crculo de actividades culturais e fase de difusin.
Grfico 243. Distribucin dos axentes de radio do Norte de Portugal segundo a data de constitucin
18

Grfico 244. Distribucin por NUT III dos axentes de radio no Norte luso. 2009
Tmega 5%

16
14 12

10
8

MinhoLima 14%

Ave Alto-Tras- 3% Cvado os-Montes 8% 8%

6
4 2

Douro 8% Grande Porto 41%

Entre Douro e Vouga 13%

1987

1988

1989

1993

1994

1995

1996

1998

2000

De acordo coa tboa que se achega ao final deste apartado, a rexin Norte de Portugal conta en 2009 con 37 axentes dedicados radiodifusin76, o que supn un mis que no ano 2006. Isto podera interpretarse como unha importante minoracin na creacin de empresas neste eido. De feito, o 60% delas anterior a 1990, o que revela a sa madurez. En canto localizacin das empresas da mostra, a demarcacin de Grande Porto o domicilio social do 41 % delas, seguida en orde de importancia por Minho-Lima (14 %), Entre Douro e Vouga (13 %) e Alto Tras os Montes, Douro e Cvado, co 8% cada unha delas. Maia, Vila Nova de Gaia e, como non, Porto son as localidades con maior nmero de empresas, anda que a mostra semella bastante dispersa neste aspecto.
Tboa 180. Principais magnitudes das empresas de deseo do Norte de Portugal. 2006 e 2009
Facturacin 2006 Radio 11.472.687 2006 Radio 146 2009 5.370.994 Empregados 2009 150 % crec 2,74% 2006 36 % crec -53,18% 2006 584.014 Resultado 2009 179.676 N. de axentes 2009 37 % crec 2,78% % crec -69,23%

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe Os datos do INE (Estatsticas da Cultura 2009) revelan que na rexin Norte existen 203 estacins de radiodifusin sonora licenciadas. Pero isto non quere dicir que estas correspondan a axentes con forma xurdica mercantil, que son as includas como censo do estudo que se expn ou rexistro comercial no territorio de referencia.
76

2008

1985

1986

2001

2002

271

Como se recolle nos datos que se achegan na tboa, a radio move no Norte de Portugal 5 millns de euros en 2009, o que revela, tal e como aconteca no caso galego, que un medio de comunicacin economicamente mis dbil que a prensa ou a televisin, a pesar de gozar cunha audiencia importante. Atendendo metodoloxa do traballo, e tal e como se vn facendo para outros sectores das ICC tanto para o caso galego como para o portugus, e co obxecto de evitar o rexeitamento dos axentes que, anda tendo datos para 2008, non os tean dispoibles en 2009, optouse por asignar o mesmo valor para a facturacin e o emprego que no ano anterior77.

5.14.1 O volume de negocio das empresas de radio no Norte de Portugal

As actividades de radio xeraron en 2009 na rexin Norte de Portugal un volume de negocio total de 5,3 millns de euros, un 4,77 % mis que o ano anterior.
Tboa 181. Evolucin da facturacin das empresas de radio no Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Facturacin total Facturacin por empregado Facturacin por empresa 11.472.687 78.580 395.610 2007 5.358.930 39.116 184.791 2008 5.126.451 36.358 165.369 2009 5.370.994 35.807 162.757

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Como se advirte na tboa onde se recollen as variables relacionadas coa facturacin, a tendencia global desta nas actividades de radio en Portugal no perodo 2007-2009 dunha certa estabilidade, movndose arredor dos 5,3 millns de euros, anda que, con respecto s cifras de 2006, mostra un forte retroceso (-53,18 %). De feito, entre 2006 e 2007 a cada do volume de negocio das actividades radiofnicas no Norte de Portugal dun -53,27 %.
Grfico 245. Evolucin da facturacin das empresas de radio no Norte de Portugal. 2006-2009
14.000.000 12.000.000
10.000.000 8.000.000

Grfico 246. Evolucin da facturacin por empregado e por empresa das compaas de radio na rexin Norte. 2006-2009
100.000
80.000

500.000
400.000

11.472.687

60.000 40.000
5.358.930
5.126.451 5.370.994

78.580

300.000
39.116

6.000.000 4.000.000 2.000.000

0

200.000
35.807
100.000

20.000

2006

2007

2008

36.358

2009

2006

2007

2008

2009

Facturacin por empregado

Facturacin por empresa

Como consecuencia da estabilidade na composicin do tecido empresarial deste sector e a reducida variacin do emprego, tanto a facturacin por empresa como por
77

Finalmente foron estimados os ingresos, o resultado, os fondos propios, o activo total e o emprego de sete empresas para o exercicio 2009 a partir dos datos do ano anterior.

272

empregado debuxan unha tendencia moi similar da facturacin global, tal e como se pode comprobar nas grficas achegadas.

5.14.2 O resultado de explotacin das empresas de radio no Norte de Portugal

O resultado antes de impostos das empresas de radiodifusin da rexin Norte de Portugal foi no exercicio 2009 de 180 000 euros, un 64 % mis que o ano anterior. Isto converte a este sector nun dos poucos capaces de lograr resultados antes de impostos de signo positivo en todos os anos do intervalo 2006-2009.
Tboa 182. Evolucin do resultado antes de impostos da radio no Norte de Portugal. 20062009
2006 Resultado total antes de impostos Resultado por empregado Resultado por empresa 584.014 4.000 18.839 2007 61.637 450 1.988 2008 109.499 777 3.422 2009 179.676 1.198 6.911

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Estas cifras de beneficio agregado dan unha ganancia por empresa de 7000 euros en 2009, co que se duplica o valor conseguido no ano anterior, anda que inferior metade do logrado en 2006. Idntica tendencia debuxa o beneficio por empregado, que ascende en 2009 a 1200 euros, bastante inferior ao valor de 2006.
Grfico 247. Evolucin do resultado antes de impostos para a radio no Norte de Portugal. 2006-2009
700.000 600.000
179.676
500.000

Grfico 248. Evolucin do resultado por empresa e por empregado da radio na rexin Norte. 2006-2009
5.000 4.000 20.000 15.000
4.000

584.014

61.637

200.000 100.000
0 2006

450

777

300.000

109.499

400.000

3.000
2.000 1.000

10.000 5.000 0

2007

2008

2009

2006

2007

2008

2009

Resultado por empregado

Resultado por empresa

De acordo cos datos recollidos na tboa seguinte, os fondos propios das empresas de actividade radiofnica do Norte de Portugal caen por debaixo da metade entre 2006 e 2007, para volver ao ano seguinte senda crecente, mostrando en 2009 un valor de 352 500 euros. O resultado medio, como xa se comentou anteriormente, evoluciona de xeito paralelo. Pola contra, os activos totais teen o punto de inflexin no ano 2008, de xeito que caen entre 2006 e 2008 e volven crecer en 2009. Para rematar, a rendibilidade media, entendida como o produto entre a marxe comercial e a rotacin, ofrece valores negativos entre 2006 e 2008, oscilando entre o 3,99 % e o 2,13 %. Pero en 2009 obtn mellores resultados, e consegue un 5,39 % de rendibilidade econmica.

273

1.198

Un ltimo apuntamento sobre o capital social actual que este ascende a pouco mis de 121 000 euros en 2009, ltimo ano dispoible. Esta conta, un tanto superior media das ICC en Portugal, vira determinada polas necesidades de investimento e de equipamentos destas empresas.
Tboa 183. Evolucin das principais variables financeiras do radio no Norte de Portugal. 20062009
2006 Activo total medio Fondos propios medios Resultado por empresa Rendibilidade econmica 873.319 427.515 18.839 -3,99% 2007 334.756 155.457 1.988 -2,66% 2008 311.736 168.473 3.422 -2,13% 2009 352.454 204.875 6.911 5,39%

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

5.14.3

O emprego das empresas de radio no Norte portugus

As empresas de radiodifusin da rexin Norte de Portugal xeraron en 2009 arredor de 150 empregos en equivalente a tempo completo, o que supn un incremento do 6,38 % en relacin co ano anterior e a volta practicamente ao nivel de 2006, en que o nmero de traballadores ascendeu a 146.
Tboa 184. Evolucin do volume de emprego das actividades de radio no Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Emprego total Cadro medio 146 5,41 2007 137 5,27 2008 141 5,04 2009 150 5,17

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Como se ve nos datos recollidos nesta tboa, e tal e como xa via pasando no mesmo sector en Galicia, a tendencia do emprego nas actividades relacionadas coa radio na rexin Norte basicamente estable, cunha certa tendencia a medrar nos ltimos tres anos, en que pasa de 146 traballadores no ano 2006 a 150 en 2009. Isto supn unha taxa de crecemento do 2,74 % nese intervalo.
Grfico 249. Evolucin do emprego nas empresas de radio na rexin Norte. 2005-2009
155
150
150

Grfico 250. Evolucin do cadro medio na radio na rexin Norte. 2006-2009

6

5,41

145
146

4
3

140

130

137

135

141

2 1
2009

2006

2007

2008

2006

2007

5,27

2008

5,04

2009

274

5,17

O cadro medio das compaas de radio na rexin Norte de Portugal bastante inferior ao galego, e sitase arredor dos cinco traballadores nos catro anos abordados no estudo, como se recolle na tboa superior ou na ilustracin que se achega. A continuacin inclense das tboas coas principais magnitudes das empresas que desenvolven actividades relacionadas coa radio na rexin Norte de Portugal. Unha delas constite unha foto fixa do sector para o ano 2009 e outra a evolucin das principais variables entre 2006 e 2009.

275

Tboa 185. Principais magnitudes das actividades de radio no Norte de Portugal. 2009
Facturacin Total Radio 5.370.994 5.370.994 Resultado 179.676 179.676 Emprego 150 150 N. de empresas 37 37 Facturacin por empresa 162.757 162.757 Facturacin por Resultado por Resultado por Cadro medio empregado empresa empregado das empresas 35.807 35.807 6.911 6.911 1.198 1.198 5,17 5,17

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Tboa 186. Principais magnitudes das actividades relacionadas coa radio no Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Facturacin total Resultado total Emprego total Fondos propios medios Activo total medio Rendibilidade econmica media
Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

2007 5.358.930,00 61.637,00 137,00 155.456,55 334.756,13 -2,66%

2008 5.126.451,00 109.499,00 141,00 168.472,50 311.736,44 -2,13%

2009 5.370.994,00 179.676,00 150,00 204.874,68 352.454,29 5,39%

11.472.687,00 584.014,00 146,00 427.515,16 873.319,19 -3,99%

276

5.15 OS DATOS ECONMICOS DAS TIC NO NORTE DE PORTUGAL

En Portugal, e de acordo cos datos do estudo Videojogos na Sociedade en Rede publicado por Obercom en agosto de 2009, un 12 % da poboacin maior de quince anos consumidora habitual de videoxogos. O prototipo de consumidor correspndese co doutros pases: sexo masculino, adolescente e adulto novo, con formacin media ou superior. Porn, o gasto medio en videoxogos bastante baixo. Seguindo a tendencia mundial, o uso do mbil como soporte audiovisual xa unha revolucin en curso. Se na actualidade determinados servizos, como o visionado de televisin a travs deste dispositivo, anda pouco frecuente (debido tanto ao custo como calidade dos contidos ou dificultades tecnolxicas), a tendencia vai pola va do desenvolvemento de plataformas que permitan o uso do mbil como soporte audiovisual de xeito tan xeneralizado como o seu emprego para as chamadas. Faise preciso mencionar o cambio que se est a producir no tipo de consumo, sobre todo por parte dos mis novos, que se converten nos usuarios mis crticos cos contidos e desprazan o tempo de consumo televisivo cara a outras plataformas. Segundo un estudo de Deloitte, os contidos multimedia e especficos para telfonos mbiles de terceira xeracin continuarn en alza. A continuacin comntase a situacin das TIC mis relacionadas coas industrias culturais e creativas no Norte de Portugal. Como tal considranse as actividades de deseo de portais e pxinas web, a xeracin de contidos para novas plataformas, a edicin e desenvolvemento de videoxogos, o lecer interactivo, o desenvolvemento de software educativo, a producin multimedia, o desenvolvemento de contidos para internet ou, dun xeito mis xeral, as recollidas baixo a etiqueta doutros servizos para as TIC pero sempre desde a ptica das ICC.
Grfico 251. Distribucin das empresas de TIC no Norte de Portugal segundo a actividade que desenvolven. 2009
Videox. 2%
Ensino 1%

Grfico 252. Distribucin por NUTS III das empresas de TIC do Norte de Portugal. 2009
MinhoLima 2%

Alto-TrasosMontes 4% Ave 6%

Contidos para novas plataf. 25%

Multim. 4% Portais web 26%

Outros servizos para as TIC 42%

Grande Porto 57%

Cvado 24%

Entre Douro e Vouga 6%

Douro 1%

A informacin achegada procede da anlise das contas das empresas rexistradas na base de datos confeccionada para este estudo segundo a sa actividade principal e o seu enderezo fiscal. Ese censo de empresas foi desenvolvido a partir dunha busca por cdigos CAE na base de datos BvD SABI atendendo s actividades principais, cun filtrado mis exhaustivo posterior para eliminar as empresas que, anda operando nos

277

cdigos seleccionados, non mostren orientacin s ICC ou non posan unha orientacin cultural ou unha carga creativa78. Atendendo a estes criterios, as actividades seleccionadas responden fundamentalmente aos cdigos de actividade 58.210 de Edicin de videoxogos, 63.120 de Portais web e 18.200 de Reproducin de soportes gravados, ademais de parcialmente o 58.29 Edicin doutros programas informticos, 63.11 de Proceso de datos, hosting e actividades relacionadas e 63.12 de Portais web. Partindo da explotacin estatstica desta base de datos, resulta que no Norte portugus operan no ano 2009 no eido das TIC relacionadas coas ICC un total de 89 empresas, un 85,4 % mis que no ano 2006. Isto revela unha elevada taxa de creacin de empresas nestas actividades nos ltimos anos e unha alta xuventude no tecido empresarial das TIC na rexin Norte. De feito, a data media de constitucin destas 2004, e s o 12 % do tecido produtivo deste sector anterior ao ano 2000. Grande Porto a NUT III que d acubillo maior parte das empresas que operan nestas ramas, co 57 %, seguido de Cvado que acolle outro 24 % dos axentes da mostra. O resto das demarcacins teen pesos relativos menores, que oscilan entre o 6 % de Entre Douro e Vouga e Ave e o 1 % de Douro. En canto s localidades onde teen o domicilio social estas empresas, s Porto e Braga contan con presenzas significativas, co 22,5 e o 18 % respectivamente. O resto das empresas mostra unha elevada dispersin neste aspecto, e s estas cidades posen mis de cinco empresas empadroadas. No que se refire actividade desenvolvida polas empresas integrantes da mostra do estudo, o colectivo mis numeroso o das dedicadas a outros servizos para as TIC, categora contedor onde se d cabida s que non son clasificables en ningunha das outras categoras, pero que se considera que deberan ser consideradas no estudo, e que alcanza un peso do 42 % do total do tecido. Con pesos menores figuran as categoras de portais web, cun 26 %, e desenvolvemento de contidos para novas plataformas, cun 25 %. O resto mostra presenzas pouco significativas. A continuacin recllense as principais magnitudes das empresas de tecnoloxas da informacin e das comunicacins no Norte de Portugal, en canto sa vertente mis relacionada coas ICC, para os anos 2006 e 2009, ltimo dispoible. Como se fixo no caso dos sectores anteriormente tratados, tanto en Galicia como no Norte portugus, para a estimacin do volume de negocio e do emprego dos servizos tcnicos de TIC no Norte de Portugal, e partindo dos datos do Rexistro Comercial, considerouse que para cada unha das empresas das que haba informacin dispoible para o ano 2008, pero anda non para 2009, tanto o volume de negocio como o emprego an ter un crecemento nulo. Trtase, polo tanto, de permitir establecer estimacins para o exercicio 2009 e non ter que rexeitar os axentes para os que anda non estn dispoibles os datos79.

78

Nestes casos foron desestimadas as empresas dedicadas programacin de software de xestin, consultora informtica, proceso de datos, hosting etc. ou nas que a compoente cultural ou creativa fora residual ou nula.

79

Para levar a cabo a anlise econmica e financeira das empresas TIC en Portugal foron estimados os datos de facturacin e emprego de oito empresas para 2009.

278

Tboa 187. Principais magnitudes das empresas de TIC no Norte de Portugal. 2006 e 2009
Facturacin 2006 Total Videoxogos Ensino Outros servizos para as TIC Portais web Produtora multimedia Novas plataformas n.d. 20.759 5.393.764 918.313 69.897 1.705.815 2006 Total Videoxogos Ensino Outros servizos para as TIC Portais web Produtora multimedia Novas plataformas 177 4 1 106 30 3 33 2009 176.490 48.399 8.411.306 3.746.470 342.083 4.575.089 Emprego 2009 357 6 2 167 66 6 110 % crec 101,69% 50,00% 100,00% 57,55% 120,00% 100,00% 233,33% 2006 48 1 1 24 11 2 9 % crec n.d. 133,15% 55,95% 307,97% 389,41% 2006 236.355 -9.286 -21.105 107.423 -57.971 3.455 8.108.548 17.299.837 113,35% Resultado 2009 -803.101 62.511 2.075 375.161 -607.250 19.447 N. de axentes 2009 89 2 1 37 23 4 22 % crec 85,42% 100,00% 0,00% 54,17% 109,09% 100,00% 144,44% % crec -439,79% -773,17% -109,83% 249,24% 947,51% 462,87%

168,21% 213.839,00 -655.045,00 -406,33%

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

5.15.1

O volume de negocio das TIC no Norte de Portugal

As distintas actividades empresariais recollidas baixo o sector das tecnoloxas da informacin e as comunicacins relacionadas coas ICC xerou no norte luso en 2009 un volume de negocio total de 17,3 millns de euros, o que supn un incremento do 16,81 % con relacin ao ano anterior.
Tboa 188. Evolucin da facturacin das empresas de TIC do Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Facturacin total Facturacin por empregado Facturacin por empresa 8.108.548 45.811 184.285 2007 11.078.261 46.159 197.826 2008 14.810.457 48.086 185.131 2009 17.299.837 48.459 205.950

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Anda que se trata dunha serie curta que non permite extraer demasiadas conclusins no que se refire s tendencias, si permite apreciar como no intervalo 2006-2009 os ingresos globais destas empresas pasan de 8,1 millns en 2006 a 17,3 en 2009, o que supn unha variacin do 113,35 %, dicir, en catro anos a xeracin de ingresos nestas ramas de actividade ascende mis do dobre, polo que se revelan como emerxentes. A distribucin por actividade principal dos ingresos totais das empresas TIC que operan no Norte de Portugal en ramas relacionadas coas ICC segue un

279

comportamento bastante paralelo ao que segue o tecido empresarial. De feito, o maior peso relativo sera o das actividades doutros servizos para as TIC, que representa o 49 % do total da facturacin do sector. A seguinte categora con maior participacin sera a de desenvolvemento de contidos destinados s novas plataformas, tales como iPod, tablets, mbiles etc., co 26 %, e desenvolvemento de portais web, que supn o 22 %. Os cambios respecto aos pesos relativos das distintas categoras de actividade na facturacin global das TIC no Norte de Portugal afectan fundamentalmente ao desenvolvemento de portais web, que pasa do 11,33 ao 21,66 %, e a outros servizos para as TIC que, pola contra, pasan do 66,52 ao 48,62 %. O desenvolvemento de contidos para novas plataformas ou videoxogos, que apenas supoa o 21 % en 2006, representa xa en 2009 case o 30 % dos ingresos.
Grfico 253. Distribucin dos ingresos das empresas TIC segundo a actividade principal. 2009
Videox. 1% Contidos para novas plataf. 26%

Grfico 254. Evolucin da facturacin das empresas TIC do Norte portugus. 20062009
20.000.000 18.000.000 16.000.000 14.000.000 12.000.000 10.000.000 8.000.000 6.000.000 4.000.000 2.000.000 0

14.810.457

Produtora multim. 2%

Portais web 22%

2006

8.108.548

Outros servizos para as TIC 49%

2007

11.078.261

2008

2009

No relativo facturacin media por empresa, esta incremntase no perodo 20062009, ao pasar de 184 285 a 205 950 euros, cunha cada entre 2007 e 2008. A facturacin media mis elevada corresponde a outras actividades para as TIC, con 240 323 euros. A facturacin por empregado sobe ano tras ano no perodo analizado, e pasa de 45 811 euros a 48 459. Isto debe interpretarse como que, anda que o nmero de traballadores deste sector se incrementa nestes catro anos, a sa capacidade de xerar ingresos superior.

5.15.2

O resultado de explotacin das TIC do Norte portugus

O resultado global antes de impostos das empresas de TIC do Norte de Portugal relacionadas coas industrias culturais e creativas foi no exercicio 2009 de -0,8 millns de euros, o que representa unha cada do -201,28 % con respecto ao ano anterior e confirma o cambio de tendencia en canto aos resultados contables para estas actividades que se iniciou en 2008, tras o mximo do ano anterior de 0,95 millns de euros, tal e como xa pasara no caso galego. Destes resultados globais a rama correspondente xeracin de contidos para novas plataformas a que achega unhas perdas mis avultadas, con -0,65 millns de euros, seguida de cerca polo desenvolvemento de portais web, con -0,6. Pola contra, son

280

17.299.837

outros servizos para as TIC e o desenvolvemento de videoxogos os que conseguen valores positivos maiores, con 62 500 e 19 500 euros respectivamente.
Tboa 189. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas de TIC no Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Resultado antes de impostos Resultado por empregado Resultado por empresa 236.355 1.335 5.029 2007 949.778 3.957 15.076 2008 -266.562 -865 -3.136 2009 -803.101 -2.250 -9.915

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Estas cifras de beneficio agregado dan como media un resultado de -9915 euros por empresa, que neste caso resulta manifestamente inferior aos correspondentes aos anos previos, ademais de ser de signo contrario, tal e como se recolle na tboa que se achega, e estara influenciado pola conxuntura econmica actual. O resultado por empregado nas TIC mostra unha certa deterioracin nestes catro ltimos anos, ao pasar de case 1300 euros por traballador en 2006 a menos de 2200. Outra vez a traxectoria descendente dos resultados globais provoca esta tendencia decrecente da variable.
Grfico 255. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas de TIC no Norte de Portugal. 2006-2009
1.200.000
1.000.000

400.000
200.000 0

-600.000

-800.000 -1.000.000

En calquera caso, cmpre non esquecer a complicada situacin econmica actual que afecta a todas as empresas: a cada da renda dispoible das familias supn unha contraccin do seu gasto en lecer, o que provoca unha menor demanda dalgunhas das actividades levadas a cabo por estas empresas. Por outra banda, o descenso da actividade econmica das empresas e a reducin dos orzamentos das Administracins pblicas traen consigo unha cada na demanda de servizos dalgunhas destas compaas. A tboa que se achega recolle algunhas das principais variables financeiras, como activo total, fondos propios, resultado por empresa ou rendibilidade econmica, todos eles en termos medios. O activo total medio segue unha tendencia crecente, anda que en 2007 experimenta un certo descenso que recupera ao ano seguinte, para situarse finalmente en 252 000 euros en 2009. Os fondos propios medios pasan de 24 000 euros en 2006 a 70 000 en 2009, aumentando en todos os anos. O resultado medio cae desde 2007 para alcanzar nos dous ltimos anos perdas. Finalmente, a

281

-266.562

-400.000

-803.101

-200.000

2006

2007

949.778
2008

600.000

236.355

800.000

2009

rendibilidade econmica mis elevada para este sector sera a obtida no ano 2009 (cun -10,6 %, o que a converte na menos mala do perodo).
Tboa 190. Evolucin das variables financeiras nas TIC no Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Activo total medio Fondos propios medios Resultado por empresa Rendibilidade media 202.999 24.097 5.029 -24,93% 2007 171.462 33.773 15.076 -79,28% 2008 207.784 57.461 -3.136 -61,61% 2009 252.053 69.532 -9.915 -10,59%

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

O capital social destas empresas en 2009 de 22 420 euros, aproximadamente o dobre do momento da sa constitucin, no que ascenda a 11 264 euros. Este movemento podera enmarcarse dentro dunha poltica empresarial de capitalizacin, que nalgunhas das ramas precisan de importantes equipamentos para o desenvolvemento das sas actividades.

5.15.3

O emprego nas TIC no Norte de Portugal

As actividades de TIC relacionadas coas industrias culturais e creativas xeraron no Norte de Portugal no ano 2009 arredor de 360 empregos en equivalente a tempo completo, o que representa un crecemento do 15,91 % se se compara co ano anterior.
Tboa 191. Evolucin do emprego das empresas de TIC no Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Emprego total Cadro medio 177 3,93 2007 240 4,07 2008 308 3,95 2009 357 4,25

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

A teor dos datos recollidos na tboa anterior, a tendencia do emprego no norte luso para as actividades de TIC relacionadas coas ICC claramente crecente entre 2006 e 2009, e pasa de 177 traballadores ao inicio do perodo a 357 en 2009, o que supn unha taxa de variacin do 101,69 %. Ao contrario do que se va no caso galego, estes datos demostran unha menor fortaleza na xeracin de postos de traballo para estas actividades que no referido ao volume de ingresos. Por outra banda, a distribucin do emprego nas TIC do Norte portugus, de acordo coa actividade principal desenvolvida pola empresa, revela unha distribucin bastante prxima da facturacin, cun peso relativo maioritario noutros servizos para as TIC, co 47 %, na xeracin de contidos para novas plataformas, cun 31 %, e no desenvolvemento de portais web, co 18 %. Videoxogos e producin multimedia teen anda pesos relativos baixos, que roldan o 2 %, anda que cabe comentar que en moitos casos a clasificacin das empresas nunha ou outra categora de actividade se fai difcil e acaba sendo bastante subxectiva. Un apuntamento que se pode engadir sobre a evolucin nos pesos relativos entre 2006 e 2009 que nestes catro anos,

282

anda que a categora con maior peso relativo a doutros servizos para as TIC, se aprecia un descenso da sa cota, ao pasar do 60 ao 47 %, mentres que a xeracin de contidos para novas plataformas pasa dun 19 a un 31 %.
Grfico 256. Distribucin do emprego das empresas de TIC segundo a actividade principal. 2009
Videox. 2%

Grfico 257. Evolucin do emprego das empresas de TIC no Norte de Portugal. 2006-2009
400
350 250

Contidos para novas plataf. 31%

Produtor a multim. 2% Portais web 18%

Outros servizos para as TIC 47%

150
100

50
0

2006

177

2007

240

200

2008

308

2009

Como consecuencia deste crecemento do emprego prodcese un leve incremento do cadro medio das empresas nestes anos, que pasa de 3,93 empregados en 2006 a 4,25 en 2009. A escasa variacin deste ndice, a pesar do aumento do emprego, obedece a que o nmero de empresas medra tamn nestes anos, polo rpido ritmo de creacin que xa se comentou, o que permitira falar dunha certa estabilidade no seu cadro medio nestes catro anos. Seguidamente, recllense as principais magnitudes das TIC no Norte de Portugal para o ano 2009. Neste caso, ofrcese unha visin esttica destes servizos para o ltimo ano dispoible. Deseguido aparece tamn a evolucin das principais variables no intervalo 2006-2009.

283

357

300

Tboa 192. Principais magnitudes das empresas de TIC relacionadas coa industria cultural e creativa no Norte de Portugal. 2009
Facturacin Total Edicin e desenvolvemento de videoxogos Ensino relacionado coas TIC Outros servizos para as TIC Portais web Produtora multimedia Xeracin de contidos para novas plataformas 17.299.837 176.490 48.399 8.411.306 3.746.470 342.083 4.575.089 Resultado -803.101 62.511 2.075 375.161 -607.250 19.447 -655.045 Emprego 357 6 2 167 66 6 110 N. de empresas 89 2 1 37 23 4 22 Facturacin por empresa 205.950 88.245 48.399 240.323 170.294 85.521 228.754 Facturacin por Resultado por Resultado por empregado empresa empregado 48.459 29.415 24.200 50.367 56.765 57.014 41.592 -9.915 31.256 2.075 10.719 -28.917 4.862 -36.391 -2.250 10.419 1.038 2.246 -9.201 3.241 -5.955 Cadro medio das empresas 4,03 3,00 2,00 4,91 3,00 1,50 5,24

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Tboa 193. Principais magnitudes das empresas de TIC relacionadas coa industria cultural e creativa no Norte de Portugal. 2006-2009
2006 Facturacin total Resultado total Emprego total Fondos propios medios Activo total medio Rendibilidade econmica media
Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

2007 11.078.261,00 949.778,00 240,00 33.773,16 171.461,72 -79,28%

2008 14.810.457,00 -266.562,00 308,00 57.460,57 207.783,69 -61,61%

2009 17.299.837,00 -803.101,00 357,00 69.531,69 252.052,86 -10,59%

8.108.548,00 236.355,00 177,00 24.096,51 202.998,87 -24,93%

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi

284

6 A SITUACIN DAS INDUSTRIAS CULTURAIS E CREATIVAS NA EURORREXIN GALICIA-NORTE DE PORTUGAL

Por ltimo, cmpre proceder ao comentario da dimensin das industrias culturais e creativas na eurorrexin Galicia-Norte de Portugal, a partir da agregacin dos datos parciais de cada un dos sectores en cadansa rexin80, e partindo dunha metodoloxa conxunta en canto s fontes de informacin, a clasificacin dos sectores e o tratamento dos datos. Todo isto garante, por unha parte, a bondade e a fiabilidade destes datos, de procedencia oficial (fundamentalmente dos rexistros mercants de cada pas), e, por outra, a homoxeneidade de ambas as das anlises parciais levadas a cabo, por empregar criterios de seleccin e clasificacin de axentes idnticos e similares fontes, o que permite establecer comparacins entre os dous lados do Mio para o total das ICC e para cada un dos doce sectores, e extraer as conclusins globais de toda a eurorrexin. Ademais, para a confeccin da tboa que soporta as conclusins expostas neste captulo, procedeuse nalgns casos suma dos valores en cada unha das rexins estudadas (nos casos en que se refire a datos globais dalgunha das variables analizadas, como a facturacin, o resultado, o emprego ou o nmero de empresas totais); noutros, ponderacin de cada unha das variables que mostran valores medios de acordo co peso que as empresas desa categora teen en cada un das rexins analizadas (como acontece coas taxas de crecemento, o ano medio de constitucin, a facturacin por empregado ou por empresa, o resultado por empregado ou por empresa e os cadros medios); e, finalmente, hai casos nos que, por tratarse de porcentaxes de participacin sobre o total da variable, son calculadas como simples cocientes fronte ao total.
Tboa 194. Principais magnitudes relacionadas co tecido empresarial das ICC na eurorrexin Galicia-Norte de Portugal. 2006-2009
Total de ICC Nmero de empresas censadas en 2009 Variacin 2008/2009 Variacin 2006/2009 Empresas con datos Ano medio de constitucin Capital social medio en 2009
Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Galicia 3.814 4,88% 28,97% 2124 2001 128.076,97

Norte 3.596 0,03% 23,75% 3594 1997 49.651,51

7.410 2,53% 26,43% 5.718 1999 90.017,87

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi e de Informa

80

Polo tanto, os datos ofrecidos na tboa includa ao final deste apartado e sobre a que se fundamentan os comentarios aqu ofrecidos, atenden a un proceso aditivo, inicialmente para cada unha das dos zonas obxecto de anlise e, posteriormente, de ambas as das rexins.

285

De acordo coa informacin arriba recollida, na eurorrexin Galicia-Norte de Portugal hai no ano 2009 algo mis de 7400 empresas, que adoptan a forma de sociedades mercants na maiora dos casos. Delas, o 51 % ten o seu domicilio social en Galicia e o 49 % restante no Norte portugus. Destas 7400 empresas, para o estudo cntase con datos de 2009 de 5700 compaas, o que dara unha taxa media de cobertura da mostra con respecto ao censo do 77 % (que chega ao 88 % nalgunha categora de actividade). Este universo de empresas (7400) experimentou un crecemento do 26,43 % desde o ano 2006, e do 2,53 % en relacin co exercicio anterior. Cando a taxa se refire ao intervalo 2006-2009, o crecemento do tecido empresarial en Galicia cinco puntos superior que no lado portugus (se, pola contra, se toman 2008 e 2009, no Norte non se conta coa mesma cobertura de datos que en Galicia, polo que non posible o clculo desta variacin). Os maiores crecementos no nmero de empresas totais no intervalo 2006-2009 dronse nos sectores de TIC relacionadas coas industrias culturais e creativas (60,16 %), artes escnicas (40,28 %), artes plsticas (38,44 %), arquitectura (34,66 %) e publicidade (33,37 %).
Grfico 258. Taxas de variacin do tecido de empresas nas ICC da eurorrexin segundo a actividade principal. 2006-2009
Total ICC TIC Radio Publicidade Produto grfico Msica Fotografa Deseo Bibliot, Museos, Arquiv. e Patrim. Audiovisual Artes Plsticas Artes Escnicas Arquitectura 20,23% 26,73% 38,44% 40,28% 34,66% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 21,04% 33,37% 16,92% 26,09% 25,60% 13,07% 26,43% 60,16%

Grfico 259. Taxas de variacin do tecido de empresas nas ICC da eurorrexin segundo a actividade principal. 2008-2009
Total ICC TIC Radio Publicidade Produto grfico Msica Fotografa Deseo Bibliot, Museos, Audiovisual Artes Plsticas Artes Escnicas Arquitectura 0% 3,07% 2% 4% 6% 8% 3,25% 0,00% 6,45% 2,73% 2,92% 1,52% 3,65% 1,33% 0,94% 1,75% 2,53% 6,68%

Pola contra, o crecemento mis baixo corresponde ao deseo (13,07 %). Cando o incremento se limita aos anos 2008-2009, as taxas mis elevadas corresponden s TIC (6,68 %) e s artes escnicas (6,45 %), e as mis reducidas son as de artes plsticas (0 %), fotografa (1,33 %), produto grfico (1,52 %) e bibliotecas, museos, arquivos e patrimonio (1,75 %). No caso galego, eran as actividades de arquitectura, artes escnicas e TIC relacionadas coas ICC as categoras con maiores taxas de crecemento no perodo 2006-2009. Pero, en relacin coa rexin Norte portuguesa, son as TIC, as actividades relacionadas coas bibliotecas, museos, arquivos e patrimonio, e artes plsticas as que logran incrementos maiores.

286

Ademais, os maiores diferenciais entre as taxas de ambos os dous territorios para cada un dos sectores corresponden s categoras de bibliotecas, museos, arquivos e patrimonio (con 11,63 % en Galicia e 60 % en Portugal), TIC relacionadas coas ICC (39,73 % e 85,42 % respectivamente), artes plsticas (9,09 % e 50 %) e radio (37,93 % e 2,78 %). Na ilustracin que se achega, que recolle nos eixes as variacins no volume de negocio e no emprego e na que o dimetro das esferas representa o nmero de empresas de cada actividade para as ICC da eurorrexin, reflctese como as TIC relacionadas coas ICC mostran taxas de crecemento do emprego e da facturacin bastante superiores media da eurorrexin, pero anda contan cun tecido empresarial feble en 2009. Un caso bastante similar o das artes escnicas, que ten taxas superiores media tanto para o emprego como para o volume de negocio, pero conta cun tecido empresarial non demasiado amplo, anda que maior ao das TIC. No cuadrante oposto estaran as actividades radiofnicas ou de fotografa, con taxas por debaixo da media nos dous casos, pero cunha presenza mis modesta para a radio en canto s empresas. E, por ltimo, as categoras cun tecido empresarial mis amplo (produto grfico e publicidade) teen algunha das das taxas de variacin por debaixo da media das ICC. S no caso da arquitectura de entre as categoras con maior presenza na estrutura de empresas das ICC da eurorrexin as taxas son sensiblemente superiores media.
Grfico 260. Variacin da facturacin e do emprego no perodo 2006-2009 e nmero de empresas no ano 2009 por sector de actividade na eurorrexin Galicia-Norte de Portugal
Taxa de variacin do emprego no perodo 2006-09

100,00%

80,00%

60,00%

40,00%

20,00%

0,00%

-20,00% -60,00%

-40,00%

-20,00%

0,00%

20,00%

40,00%

60,00%

80,00%

100,00%

Taxa de variacin da facturacin no perodo 2006-09

Arquitectura Artes Plsticas Audiovisual TIC Artes Escnicas Produto grfico Fotografa Publicidade Bibliot,Museos, Arquiv. e Patrimonio Radio Msica

En calquera caso, estes datos deixan ver un forte dinamismo nas ICC da eurorrexin no referido ao seu tecido empresarial, que ata 2009 non est a perder empresas en termos absolutos en ningunha das categoras de actividade consideradas, antes ben est a medrar de xeito importante no nmero de axentes que operan nalgns destes sectores. Este feito resulta especialmente importante na conxuntura actual de peche de empresas e de reducin do negocio na economa da

287

eurorrexin en xeral, e sita as ICC como un macrosector dinmico que anda ten cabida para novas compaas.
Grfico 261. Distribucin dos pesos relativos de cada crculo das ICC no tecido empresarial da eurorrexin. 2006-2009 Grfico 262. Taxas de variacin do tecido de empresas nas ICC da eurorrexin segundo a actividade principal. 2008-2009
40,00% 35,00% 30,00% 25,00%

Industrias Culturais 48,55%

Actividades Creativas 41,46%

20,00% 15,00% 10,00% 5,00%

Arquitectura

Artes Escnicas

Produto grfico

Fotografa

Artes Plsticas

Publicidade

Audiovisual

Msica

Bibliot, Museos, Arquiv. e Patrim.

Deseo

Core Arts 9,98%

0,00%
Radio
TIC

% sobre o total das ICC

% sobre ICC Galicia

% sobre ICC Portugal

O sector de actividade cun maior peso no tecido empresarial das ICC da eurorrexin, tal e como xa ocorra para cada unha das zonas estudadas, o produto grfico, cun 30,13 % (un 23,47 % en Galicia e un 37,21 % no Norte). A seguinte categora sectorial sera a relacionada coa publicidade, que representa o 15,96 % das empresas (un 19,35 % en Galicia e 12,37 % no Norte). Moi prxima estara a de servizos tcnicos de arquitectura, cun 15,25% (11,98 % en Galicia e 18,72 % no norte luso). Algunhas das categoras nas que hai mis diferenza entre os pesos nunha e noutra rexin son o audiovisual (9,52 en Galicia e 5,37% no Norte), a msica (10,46 e 2,4 7% respectivamente) e a fotografa (12,72 e 6,17 % respectivamente). Sobre a antigidade das empresas, cmpre indicar que o ano medio de creacin destas para toda a eurorrexin 1999, anda que hai diferenzas a un lado e a outro do Mio, de xeito que na rexin Norte o ano medio de constitucin 1997, mentres que en Galicia 2001. Sectores como radio, deseo ou produto grfico -nos que os medios de comunicacin tradicional teen unha maior presenza que noutras categoras- contan con axentes mis consolidados no mercado e cunha maior antigidade, polo que condiciona a media cara abaixo. Polo tanto, un maior peso relativo destes sectores conducira a priori a unha menor media de idade das empresas, que o que est a pasar no caso da rexin Norte de Portugal.

288

Grfico 263. Participacin de cada categora no total do tecido empresarial das ICC para o conxunto da eurorrexin, para Galicia e para o Norte de Portugal. 2009
% sobre o total das ICC
11
12 10

11

% sobre ICC Galicia

12

1 2 4
3

1 10

2
4

9 8
7

5 9 8
7

1 Arquitectura % sobre ICC Portugal

11 12 10

% sobre ICC Portugal

2 Artes Escnicas
3 Artes Plsticas

4 Audiovisual 5 Bibliot, Museos, Arquiv. e Patrim. 6 Deseo 7 Fotografa

8 Msica 9

1 2 4 6 7
8

9 Produto grfico
10 Publicidade

11 Radio
12 TIC

E como xa se fixo nas anlises levadas a cabo para os datos galegos ou da rexin Norte nos seus apartados respectivos, procdese agora a comentar o peso de cada un dos crculos no tecido empresarial que opera dentro das categoras consideradas nas ICC para a eurorrexin. Deses datos resulta que o 70 % das empresas desenvolve a sa actividade dentro das chamadas industrias culturais, cun 25 % nas actividades creativas e o 5 % restante nas Core Arts. Anda que referente ao peso que as industrias culturais teen sobre o total das ICC non hai importantes diferenzas entre ambos os dous lados do Mio, si se observan diverxencias na porcentaxe correspondente s empresas que operan nas consideradas Core Arts, que do 18,98 % en Galicia e do 9,98 % no Norte.
Tboa 195. Principais magnitudes relacionadas coa facturacin das ICC na eurorrexin GaliciaNorte de Portugal. 2006-2009
Total de ICC Facturacin Variacin 2008/2009 Variacin 2006/2009 Facturacin por empregado Facturacin por empresa 2.323.931.118 -1,50% 13,80% 80.900,7 447.957,4 Galicia 1.134.530.429 -3,75% 10,37% 93.023,5 522.842,7 Norte 1.189.400.690 0,88% 17,44% 68.043,0 368.532,4

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi e de Informa Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

289

Pasando anlise dos datos relacionados coa facturacin das ICC da eurorrexin, as cifras deixan ver, por un lado, a importancia destas en canto sa capacidade para xerar ingresos e, por outra, a distribucin case equitativa entre o facturado a un lado e a outro do Mio. O volume de negocio das empresas das ICC da eurorrexin Galicia-Norte de Portugal no ano 2009 ascendeu a 2,3 millns de euros. Desta conta, o 51 % xerado polos axentes portugueses e o 49 % restante polos localizados en Galicia, distribucin similar do tecido empresarial. Anda que estas cifras revelan unha cada global do -1,50 % sobre o ano 2008 para a eurorrexin (-3,75 % en Galicia e 0,88 % na rexin Norte respectivamente), tamn certo que desde 2006 os ingresos globais se incrementaron nun 13,80 %. Polo tanto, o crecemento da facturacin maior no lado portugus, tanto se o perodo considerado o 2006-2009 como se s se circunscribe ao 2008-2009.
Grfico 264. Distribucin dos pesos relativos de cada crculo das ICC na facturacin da eurorrexin. 2006-2009 Grfico 265. Taxas de variacin da facturacin nas ICC segundo a actividade principal para Galicia, o Norte de Portugal e a eurorrexin. 2006-2009

300,00%
250,00%

200,00% 150,00%
Actividades Creativas 25,78% Core Arts 4,45%

100,00% 50,00% 0,00%

Arquitectura

Fotografa

Artes Plsticas

Artes Escnicas

Bibliot, Mus., Arquiv. e Patrim.

Produto grfico

Publicidade

Audiovisual

Deseo

Msica

-100,00%

% sobre o total das ICC % sobre ICC Galicia % sobre ICC Portugal

Incidindo de novo neste dato, resulta que a taxa media de variacin dos ingresos destas actividades na eurorrexin no intervalo 2006-2009 foi dun 13,80 % (un 10,37 % en Galicia e un 17,44 % na rexin Norte). Os ndices de variacin mis elevados corresponden s categoras das TIC relacionadas coas industrias culturais e creativas (73,74 %), as artes escnicas (60,21 %) e as actividades relacionadas coas bibliotecas, museos, arquivos e patrimonio (58,21 %). No extremo contrario estaran a radio (-31,88 %), a fotografa (-27,6 %) e o audiovisual (-4,66 %), todas elas con valores negativos. Na reparticin da facturacin por categora de actividade, o produto grfico a que logra en 2009 un peso relativo superior en canto facturacin das ICC na eurorrexin, co 52,12 % (42,44 % en Galicia e 61,35 % en Portugal). Os seguintes grupos seran os de publicidade, co 12,6 % (16,47 % en Galicia e 8,91 % en Portugal); o audiovisual, co 8,97 % (14,05 % e 4,14 % respectivamente); o deseo, co 6,57 % (3,64 % e 9,36 % en cada unha das rexins); a arquitectura, co 6,10 % (4,62 % e 7,51 % respectivamente); e a msica, co 5,6 % (8,96 % e 2,38 % en cada caso).
290

Total ICC

Radio

Industrias Culturais 69,77%

TIC

-50,00%

Os maiores diferenciais entre ambos os dous territorios, no que se refire participacin no volume de negocio total de cada categora na rexin, corresponden aos sectores de produto grfico (case dezanove puntos mis de peso no Norte luso), audiovisual (case 10 puntos mis no lado galego), publicidade (7,5 puntos superior en Galicia) e deseo (cerca de seis puntos a favor de Portugal).
Grfico 266. Participacin de cada categora no total do volume de negocio das ICC para o total da eurorrexin, para Galicia e para o Norte de Portugal. 2009
% sobre o total das ICC
11 10
12 2 3

% sobre ICC Galicia

11
12 1 2 3

4 6 8 9

5
7 10 4

5 6
7

% sobre ICC Portugal

1 Arquitectura 2 Artes Escnicas 3 Artes Plsticas

11

12 2

3 4 6 7 8 5

4 Audiovisual 5 Bibliot, Mus., Arquiv. e Patrim. 6 Deseo 7 Fotografa

8 Msica 9 Produto grfico 10 Publicidade

10

11 Radio 12 TIC

A facturacin media por empregado para as ICC da eurorrexin foi en 2009 de 80 900 euros (68 043 na rexin Norte e 93 023,5 en Galicia). Tendo en conta a distribucin practicamente equitativa no peso dos ingresos en ambas as das rexins (sensiblemente superior no lado luso), e o diferencial de mis de trece puntos no volume de emprego (novamente a favor de Portugal), lxico este menor valor no pas luso, con case un 25 % menos de facturacin por traballador. Ademais, as categoras con maiores valores medios son as relacionadas coas bibliotecas, arquivos, museos e patrimonio, con 193 454 euros, a industria musical con 113 249 e a publicidade con 99 405. As medias mis baixas seran as das actividades radiofnicas (43 240) e as fotogrficas (53 324), ambas xa maduras e correspondentes a sectores en declive. Paradoxalmente, tamn as TIC relacionadas coas ICC estn neste grupo con menores ingresos por traballador, con 55 153 euros. No que facturacin media por empresa para as ICC da eurorrexin se refire, en 2009 esta foi de 447 957 euros por compaa (522 843 en Galicia e 368 532 no

291

Norte de Portugal). Neste caso, os ndices mis elevados son os das compaas que desenvolven actividades relacionadas coas bibliotecas, museos, arquivos e patrimonio, con 1 327 826 euros, valor moi infludo polas cifras da Fundacin Serralves en Portugal. Detrs viran sectores como o de produto grfico, radio ou audiovisual, coa presenza dos grandes grupos de comunicacin (as radios locais, as cabeceiras de prensa, a Televisin de Galicia e a Radio Galega) e dos grandes grupos editoriais, fundamentalmente en Portugal. As medias mis modestas seran as correspondentes s actividades fotogrficas, s artes escnicas e plsticas e aos servizos tcnicos de arquitectura, todas elas por debaixo dos 160 000 euros.
Grfico 267. Comparacin da facturacin media por empresa segundo a actividade das ICC da eurorrexin. 2009
1.400.000

Grfico 268. Comparacin da facturacin media por traballador segundo a actividade das ICC da eurorrexin. 2009
300.000 250.000 200.000

1.200.000 1.000.000 800.000

600.000

1.327.826,2

447.957,4

193.453,7

67.386,76

58.986,9

59.311,5

70.040,0

153.937,19

186.251,4

159.760,3

694.095,2

547.545,7

467.829,9

392.175,9

468.637,9

86.217,0

113.248,9

400.000 200.000 0

130.377,9

552.026,5

368.182,7

50.000 0

Analizando este ndice para cada unha das rexins, resulta que no lado galego as categoras con maiores ingresos medios por empresa seran as de bibliotecas, museos, arquivos e patrimonio, con 1 308 653,8 euros; radio, con 912 100,45 euros; produto grfico, con 818 887,8 euros; e deseo, con 724 789,5 euros. Na rexin Norte son os sectores de bibliotecas, museos, arquivos e patrimonio, con 1 416 498,19 euros; produto grfico, con 610 620,36 euros; msica, con 345 523,8 euros; deseo, con 313 704,1 euros; e audiovisual, con 307 435,2 euros. A ilustracin que se achega reflexa, por un lado, o volume de ingresos de categoras como produto grfico e, en menor medida, as actividades publicitarias, a industria audiovisual, o deseo, a msica e a arquitectura. Pero, por outro, pon de relevo as potencialidades de categoras como as TIC, as artes escnicas ou as artes plsticas, con crecementos no nmero de empresas e no volume de traballadores por riba da media das ICC da eurorrexin, ou a madurez dos sectores grfico, de radio ou, en menor medida, o de fotografa, con taxas de variacin inferiores media nas das variables consideradas.

292

85.771,2

99.405,3

43.239,8

100.000

53.324,1

55.152,8

80.900,7

150.000

Grfico 269. Variacin do nmero de empresas e do emprego no perodo 2006-2009 e facturacin no ano 2009 por sector de actividade na eurorrexin Galicia-Norte de Portugal
Taxa de variacin do emprego no perodo 2006-09
100,00%

80,00%

60,00%

40,00%

20,00%

0,00%

-20,00%

0,00%

10,00%

20,00%

30,00%

40,00%

50,00%

60,00%

70,00%

80,00%

Taxa de variacin do nmero de empresas no perodo 2006-09 Artes Escnicas Msica Arquitectura Fotografa Audiovisual Publicidade Artes Plsticas Produto grfico Deseo TIC Bibliot,Museos, Arquiv. e Patrimonio Radio

Para completar esta anlise dos datos relacionados coa facturacin, cmpre engadir un apuntamento sobre o peso de cada un dos crculos do modelo metodolxico empregado neste estudo, segundo o cal as industrias culturais suporan o 70 % dos ingresos xerados en 2009 nas ICC da eurorrexin, cun 25 % nas actividades creativas e un 5 % nas Core Arts. Estes pesos relativos son moi similares aos obtidos en ambas as das partes da eurorrexin.
Tboa 196. Principais magnitudes relacionadas co resultado das ICC na eurorrexin GaliciaNorte de Portugal. 2006-2009
Total de ICC Resultado antes de impostos Resultado sen valores atpicos Variacin 2008/2009 Variacin 2006/2009 Resultado por empregado Resultado por empresa
Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD e de Informa Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Galicia -81.503.238 -8.842.238 67,65% 268,07% -1.547,8 -29.782,2

Norte 41.859.962 41.859.962 6,63% 23,74% 2.364,9 13.842,1

-39.643.276 33.017.724 38,04% 149,50% 351,0 -8.611,8

A continuacin, inclese a anlise das variables relacionadas co resultado. Como se recolle na tboa que se achega, as industrias culturais e creativas da eurorrexin xeraron no ano 2009 unhas perdas globais de -39,6 millns de euros. Este resultado negativo est infludo polos resultados do lado galego, con fortes perdas da Televisin de Galicia, as cales condicionan as posibles ganancias das ICC na comunidade galega e, polo tanto, a consecuencia da sa elevada conta, os
293

resultados globais das ICC. Dada, pois, esta diferenza de signo a un lado e outro do Mio, non posible calcular o peso de cada unha das rexins nas cifras globais. Polo tanto, sen tomar en consideracin as perdas da TVG e o avultado beneficio da empresa de deseo do grupo Inditex, con valores atpicos na mostra das sas categoras respectivas que desvirtan as cifras globais, o resultado ascende a 8 842 238 euros en Galicia, o que supn un total de 33 017 724 euros de beneficio para a eurorrexin. Este cambio nos datos consecuencia da forte dependencia das cifras dalgunhas das categoras respecto dunhas poucas empresas. As categoras con maior volume global de beneficios na eurorrexin son as de produto grfico (27,1 millns de euros), deseo (25,8) 81 , arquitectura (7,4) e publicidade (7,3). En canto s perdas, a industria audiovisual, moi condicionada polos malos resultados da Televisin de Galicia, a que mostra un resultado negativo maior (-96,3 millns de euros, pero -856 236 sen considerar as cifras da canle autonmica), seguida pola radio (-8,8 millns, no que a parte institucional tamn lastra as cifras finais), fotografa (-1,8) e as actividades relacionadas coas bibliotecas, arquivos, museos e patrimonio (-1,4).
Grfico 270. Resultado segundo a actividade das ICC da eurorrexin. 2009 Grfico 271. Taxas de variacin do resultado segundo a actividade na eurorrexin. 2009
400,00%

25.832.858

7.369.655

40.000.000 20.000.000 0

361.898

1.533.552

60.000.000

7.317.025

80.000.000

27.132.601

300,00%
200,00%

-187.344

-1.385.496

-96.330.329

-1.854.268

-40.000.000

-8.827.329

-20.000.000 -60.000.000
-80.000.000 -100.000.000

-606.099

100,00%

-39.643.276

0,00%

Artes Escnicas

Arquitectura

Fotografa

Produto grfico

Publicidade

Audiovisual

Bibliot, Mus., Arquiv. e Patrim.

Artes Plsticas

-200,00%

% sobre o total das ICC % sobre ICC Galicia % sobre ICC Portugal

Polo que respecta s taxas de variacin do resultado de cada categora de actividade no perodo 2006-2009, e partindo do feito de que nalgns casos non hai valor para esta variable por darse un cambio de signo no valor da variable entre os extremos do intervalo, resulta que os ndices de crecemento de maior importancia son os que se corresponden coas actividades de deseo (2397 %, consecuencia do forte crecemento no resultado destas en Galicia pola entrada no mercado dunha empresa do grupo Inditex), as artes escnicas (167,52 %) e as artes plsticas (47,65 %). Pero tamn hai que poer o acento sobre aqueloutras actividades que experimentan unha deterioracin nos seus resultados entre 2006 e 2009, como son msica (63,76 %), radio (-62,48 %), arquitectura (-44,13 %) ou fotografa (-42,15 %). Como xa se comentou nos apartados respectivos, as categoras con maiores variacins
81

E considerando os resultados da empresa de deseo do grupo Inditex, etiquetada como valor atpico.

294

Total ICC

Msica

Radio

TIC

-100,00%

positivas no lado galego son audiovisual (cun 12,18 % de diminucin das perdas) e no portugus artes escnicas (96,41 %), msica (81,71 %), radio (64,09 %) e produto grfico (61,87 %). En 2009 o resultado medio por empresa na eurorrexin Galicia-Norte de Portugal ascende a -8612 euros (-29 782,2 euros en Galicia e 13 842,1 en Portugal). As categoras con maiores perdas antes de impostos, desestimando os datos do sector audiovisual (-320 146 euros) polos valores extremos das empresas antes comentadas, seran as actividades radiofnicas (con -191 636,13 euros) e as relacionadas coas bibliotecas, museos, arquivos e o patrimonio (con -60 515,1 euros). Polo lado dos beneficios, tampouco se consideran os valores da categora de audiovisual (-96 330 329) e de deseo (168 258 euros) pola mesma razn antes comentada, polo que os maiores valores corresponden publicidade (14 199,4 euros), o produto grfico (13 300 euros) e a arquitectura (8189 euros). En canto aos maiores beneficios en cada unha das rexins obxecto de anlise, seran 858 214,3 euros das empresas de deseo e 16 471,4 euros das de publicidade en Galicia, e 27 356,3 euros de produto grfico ou 10 431,6 euros de publicidade en Portugal. Referente s perdas, -493 168,7 euros de audiovisual e -375 291,9 euros de radio son as maiores contas en Galicia (ambas a consecuencia das empresas da CRTVG) e 9914,8 euros de TIC relacionadas coas ICC e -6084,7 euros de fotografa en Portugal.
Grfico 272. Comparacin do resultado medio por empresa segundo a actividade das ICC da eurorrexin. 2009
300.000
168.258

Grfico 273. Comparacin do resultado medio por traballador segundo a actividade das ICC da eurorrexin. 2009
25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 -5.000 -10.000 -15.000 -20.000 -25.000 -30.000

400.000 200.000 100.000 0 -100.000 -200.000 -300.000 -400.000

18.482

3.208

13.300

14.199

1.743

8.189

6.615

6.336

1.077

1.820

2.324

-1.712

-10.874

-8.185

-320.146

-24.726

-60.515

-29.782

-5.864

-7.359

-2.729

O resultado medio por traballador na eurorrexin Galicia-Norte de Portugal foi en 2009 de 351 euros (-1547,8 euros en Galicia e 2364,9 en Portugal). Os sectores con capacidade para xerar maiores beneficios por traballador son deseo, con 18 482 euros (polo efecto dos datos atpicos deste sector en Galicia), e, en menor medida, arquitectura (3208) e publicidade (2324). Pola contra, as maiores perdas corresponden s actividades de audiovisual (-24 726), radio (-12 279) e bibliotecas, museos, arquivos e patrimonio (-7359), todas elas influenciadas polo carcter de servizos pblicos na mostra coa que se traballa. No lado galego os maiores valores para os beneficios son atribubles a artes escnicas (2921,6), publicidade (2406) e arquitectura (2175,84), ademais de deseo (92 069), e as perdas mis avultadas corresponden a audiovisual (-38 608,3), radio (-24 744,5) e artes plsticas (-23 250). Na rexin Norte os valores presentan menos desviacins, e no que se refire aos beneficios, as cifras

-191.636

295

-12.279

-790

351

mis altas de resultado por traballador seran as das categoras de arquitectura (3909,70), produto grfico (3510,4) e publicidade (2188,4). En canto distribucin do resultado por crculos de acordo metodoloxa do estudo, pese a que tanto en nmero de empresas como en volume de ingresos as industrias culturais representaban o grupo de mis importancia, no referido aos resultados son as actividades creativas as que achegan os beneficios das ICC na eurorrexin. Mentres, tanto as industrias culturais como o Core Arts xeran perdas. No caso portugus, as industrias culturais son capaces de xerar resultados positivos xunto coas creativas, pero no galego, polo efecto da TVG, non s son de signo negativo senn que son moito mis cuantiosas que os beneficios das actividades creativas. A continuacin analizaranse as variables relacionadas co emprego das ICC da eurorrexin, que veen recollidas na tboa que se achega. Nela aprciase como as industrias culturais e creativas da eurorrexin Galicia-Norte de Portugal manteen ocupados a 29 000 traballadores en equivalente a tempo completo, anda que o nmero de efectivos mobilizados para o desempeo das tarefas relacionadas con estas ramas de actividade anda maior. Deste volume de emprego, o 43,29 % corresponde parte galega, e o 56,61 % restante ao Norte portugus.
Tboa 197. Principais magnitudes relacionadas co emprego nas ICC da eurorrexin GaliciaNorte de Portugal. 2006-2009
Total de ICC Emprego total Variacin 2008/2009 Variacin 2006/2009 Cadro medio
Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD e de Informa Nota: datos de 2009 provisionais ao peche deste informe

Galicia 12.587 2,70% 24,75% 7,07

Norte 16.488 -25,79% 23,58% 5,33

29.075 -11,13% 24,18% 6,23

As taxas de variacin do nmero de traballadores destas categoras de actividade, considerando s os empregados asalariados e por conta allea (non se dispn de datos do nmero de autnomos), revelan un crecemento do emprego do 24,18 % no perodo 2006-2009, incremento que se ve truncado no ltimo ano en que xa experimenta unha importante cada do -11,13 %. Estes valores son case parellos entre Galicia e a rexin Norte en canto ao intervalo 2006-2009, pero diverxen de xeito importante no 2008-2009, por ter no lado galego un leve crecemento do 2,7 %, pero experimentar na rexin Norte unha cada do emprego do -25,79 %. As variacins do emprego de maior importancia na eurorrexin danse nas categoras de TIC relacionadas coas ICC (81,55 %), msica (59,53 %), artes plsticas (54,14 %) e artes escnicas (53,77 %). Convn lembrar como en Galicia os maiores crecementos corresponden a deseo (110,48 %), bibliotecas, museos, arquivos e patrimonio (15,94 %) e artes escnicas (7,85 %), e na rexin Norte a msica (146,93 %), TIC relacionadas coas ICC (101,69 %), artes plsticas (75,47 %) e artes escnicas (70,89 %). Se ben tanto no total da eurorrexin como no Norte de Portugal todas as categoras de actividade mostran evolucins positivas, no caso

296

galego as artes plsticas experimentan unha lixeira diminucin do volume de emprego entre 2006 e 2009 do -20 %. Como xa vn sendo habitual, o produto grfico a categora con maior peso relativo no colectivo de traballadores das ICC da eurorrexin, co 48,66 %. A outra metade dos empregados est ocupada en axentes que desenvolven actividade nas ramas de publicidade (10,97 %), audiovisual (10,7 %), arquitectura (9,22 %) e deseo (6,43 %) fundamentalmente. Cabe destacar algunhas das diferenzas entre Galicia e a rexin Norte, como son o maior peso que na primeira teen categoras como msica (6,35 % fronte a 3,41 %) ou audiovisual (19,99 % contra 3,61 %) ou, no caso contrario, sectores con maior presenza no emprego en Portugal que en Galicia, como poderan ser produto grfico (53,41 % fronte a 42,45 %) ou deseo (9,76 % contra 2,07 %). O sector do produto grfico pois o de maior peso relativo nas das rexins, e a publicidade ocupa o segundo posto no Norte e o terceiro en Galicia. Por outra banda, nos dous mbitos xeogrficos analizados as artes plsticas e as actividades relacionadas coas bibliotecas, museos, arquivos e patrimonio son as que supoen un menor volume de emprego nas ICC.
Grfico 274. Participacin de cada categora no total do volume de emprego das ICC para o total da eurorrexin, para Galicia e para o Norte de Portugal. 2009
% sobre o total das ICC % sobre ICC Galicia

1 11 2

12 11
10

12 9 2
10 8 4 5

9 8
7 5 3

1 Arquitectura 2 Artes Escnicas

% sobre ICC Portugal

3 Artes Plsticas 4 Audiovisual 5 Bibliot, Mus., Arquiv. e Patrim.

6 Deseo 7 Fotografa 8 Msica

11 10 9 12

9 Produto grfico 10 Publicidade 11 Radio 12 TIC

8 7
6

4 5

O cadro medio do macrosector das ICC na eurorrexin Galicia-Norte de Portugal ascende no ano 2009 a 6,23 traballadores por empresa, 1,5 empregados menos

297

que no caso galego. Este valor alcanza o seu mximo en categoras de actividade como radio (14,3), bibliotecas, arquivos, museos e patrimonio (10,7) ou audiovisual (10,28). Fronte a estas, os cadros medios mis reducidos corresponden s actividades de artes plsticas (2,96), arquitectura (2,71) e fotografa (2,81). En Galicia os cadros medios mis altos atpanse nas categoras de radio (22,75), audiovisual (13,6), TIC relacionadas coas ICC (10,93) e produto grfico (10,64). No Norte son as categoras de bibliotecas, museos, arquivos e patrimonio (22), produto grfico (7,59) e msica (7,22) as de contas mis elevadas.
Grfico 275. Comparacin dos cadros medios das empresas da eurorrexin que operan nas ICC. 2009
16 14 12 10
5,35

2,71

2,95

10,28

2,81

8,81

6 4 2 0

10,71

14,30 7,84

3,34

A importancia que os distintos crculos teen no volume total de emprego reflicte un importante peso dos traballadores das industrias culturais no total das ICC da eurorrexin, co 68,77 %, para un 24,88 % das actividades creativas e un 6,35 % das Core Arts. No caso galego as industrias culturais teen un peso maior (75,67 %) a costa das actividades creativas (19,61 %) e das Core Arts (4,71 %). En Portugal son tamn as industrias creativas as de maior peso relativo, anda que s supoen un 63,51 %, cun 28,9 % en actividades creativas e 7,59 % en Core Arts.
Grfico 276. Distribucin dos pesos relativos de cada crculo das ICC no emprego da eurorrexin. 2006-2009 Grfico 277. Taxas de variacin do emprego nas ICC da eurorrexin segundo a actividade principal. 2006-2009
160,00%
140,00%

4,96

120,00% 100,00% 80,00%

Bibliot, Mus., Arquiv. e

Industrias Culturais 63,51%

Activ. Creativas 28,90% Core Arts 7,59%

60,00% 40,00% 20,00%

0,00%

Arquitectura

Artes Escnicas

5,39

6,23

Produto grfico

Fotografa

Publicidade

Audiovisual

Artes Plsticas

% sobre o total das ICC % sobre ICC Galicia % sobre ICC Portugal

298

Total ICC

Msica

Deseo

Radio

TIC

Na seguinte ilustracin, onde os eixes representan as taxas de variacin da facturacin e o tecido de empresas, e o tamao das esferas o volume de emprego de cada categora, ponse de manifesto o peso no emprego de sectores como produto grfico, publicidade, audiovisual e arquitectura, ademais do potencial de crecemento nestes anos das TIC relacionadas coas ICC (sobre todo en termos de empresas) e as artes escnicas (maiormente na facturacin) e, en menor medida, a publicidade.
Grfico 278. Variacin da facturacin e do nmero de empresas no perodo 2006-2009 e volume de emprego no ano 2009 por sector de actividade na eurorrexin Galicia-Norte de Portugal
Taxa de variacin do nmero de empresas no perodo 2006-09

80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00%

-80,00%

-60,00%

-40,00%

-20,00%

0,00%

20,00%

40,00%

60,00%

80,00%

100,00%

Taxa de variacin da facturacin no perodo 2006-09 Artes Escnicas Publicidade Artes Plsticas Produto grfico Audiovisual TIC Bibliot,Museos, Arquiv. e Patrimonio Radio Msica Arquitectura Fotografa

No extremo contrario estaran a fotografa e a radio, con variacins inferiores media nos dous sectores. En calquera caso, e como xa se comentou, en termos de eurorrexin non hai categora ningunha con taxas de variacin do nmero de empresas de carcter negativo, e s descende o volume de facturacin en radio, fotografa, arquitectura, artes plsticas e audiovisual.

299

Tboa 198. Principais magnitudes dos distintos sectores das industrias culturais e creativas na eurorrexin Galicia-Norte de Portugal. 2009
Arquitectura Nmero de empresas % empresa/total ICC Variacin 2008/2009 Variacin 2006/2009 Empresas con datos Ano de constitucin Capital social en 2009 Rendib. media en 2009 Facturacin % fact./total ICC Variacin 2008/2009 Variacin 2006/2009 Fact. por empregado Fact. por empresa Resultado Variacin 2008/2009 Variacin 2006/2009 Result. por empregado Result. por empresa Volume de emprego % emp./total ICC Variacin 2008/2009 Variacin 2006/2009 Cadro medio 1130 15,25% 3,07% 34,66% 981 2002 77.798 -8,06% 141.727.640 6,10% -8,71% 14,18% 67.387 153.937 7.369.655 -61,15% -44,13% 3.208 8.189 2.175 7,48% 1,36% 39,57% 2,71 Artes escnicas 285 3,85% 6,45% 40,28% 175 2002 27.619 1,22% 30.170.970 1,30% 3,70% 60,21% 58.987 186.251 361.898 14,30% 167,52% 1.743 6.615 609 2,09% 7,81% 53,77% 3,99 47,65% -5.864 -10.874 105 0,36% 3,97% 54,14% 2,95 -33,08% -24.726 -320.146 3.111 10,70% 5,91% 14,01% 10,28 -7.359 -60.515 289 0,99% 15,05% 33,07% 10,71 Artes plsticas 46 0,62% 0,00% 38,44% 43 2002 85.422 -0,20% 6.272.331 0,27% -7,85% 42,41% 59.311 159.760 -187.344 Audiovisual 556 7,50% 3,25% 26,73% 429 1999 402.697 -20,39% 208.538.647 8,97% -5,83% -4,66% 70.040 547.546 -96.330.329 Bibl., museos, arquiv. e patrimonio 45 0,61% 1,75% 20,23% 40 2000 451.006 -20,27% 45.356.986 1,95% 18,49% 58,21% 193.454 1.327.826 -1.385.496 -43,80% 2397,43% 18.482 168.258 1.870 6,43% -187,17% 40,69% 4,96 Deseo 461 6,22% 0,94% 13,07% 434 1997 54.664 -0,95% 152.677.957 6,57% 46,16% 49,93% 86.217 392.176 25.832.858 Fotografa 707 9,54% 1,33% 25,60% 336 2000 23.304 -11,12% 33.703.218 1,45% -6,40% -27,60% 53.324 130.378 -1.854.268 -106,94% -42,15% -2.729 -8.185 842 2,90% -0,40% 12,66% 2,81 Msica 488 6,59% 3,65% 26,09% 300 2001 36.226 -7,86% 130.033.331 5,60% 1,55% 37,62% 113.249 468.638 1.533.552 -29,61% -63,76% 1.077 6.336 1.362 4,68% 0,48% 59,53% 5,35 1.820 13.300 14.149 48,66% -0,81% 8,77% 8,81 Produto grfico 2.233 30,13% 1,52% 16,92% 1.979 1996 79.069 -5,98% 1.211.214.332 52,12% -4,39% 7,41% 85.771 694.095 27.132.601 Publicidade 1.183 15,96% 2,92% 33,37% 779 2002 45.159 -3,83% 292.856.818 12,60% -7,51% 13,91% 99.405 467.830 7.317.025 -25,81% -27,26% 2.324 14.199 3.189 10,97% -3,62% 12,33% 5,39 Radio 77 1,04% 2,73% 21,04% 67 1994 230.375 1,03% 23.613.003 1,02% -2,56% -31,88% 43.240 552.027 -8.827.329 28,64% -62,48% -12.279 -191.636 514 1,77% 0,75% 2,63% 14,30 -790 -1.712 860 2,96% 10,21% 81,55% 7,84 TIC 199 2,69% 6,68% 60,16% 155 2004 80.642 -10,01% 47.765.886 2,06% 8,98% 73,74% 55.153 368.183 -606.099 -137,03% Total de ICC 7.410 100,00% 2,53% 26,43% 5.718 1999 90.018 -7,15% 2.323.931.118 100,00% -1,50% 13,80% 80.901 447.957 -39.643.276 38,04% 149,50% 351 -8.612 29.075 100,00% -11,13% 24,18% 6,23

Fonte: elaboracin propia, a partir da base de datos BvD Sabi e Informa

300

7 PRINCIPAIS REFLEXINS EXTRADAS DO ESTUDO E PROPOSTAS DE ACTUACIN

Para rematar, e como colofn deste estudo, apntanse as principais conclusins extradas do traballo e propense algunhas medidas para incorporar nas polticas relacionadas coas industrias culturais e creativas da eurorrexin. Algunhas destas conclusins sobre as industrias culturais e creativas na eurorrexin Galicia-Norte de Portugal seran: Ao longo do presente documento descrbese un sector dinmico, con capacidade para xerar emprego anda en contextos de crise, cunha grande atomizacin e con empresas de referencia a nivel internacional. No proceso de transformacin que o modelo produtivo de Galicia precisa, a innovacin desempea un importante papel, pero non debe ser menos relevante o da creatividade. Perflanse as ICC como arrastre doutros sectores do tecido empresarial da eurorrexin, nomeadamente no campo das tecnoloxas da informacin e das comunicacins, e da innovacin. Por iso, as industrias culturais e creativas desempean un importante papel como impulsoras de cambio tecnolxico e adaptacin globalizacin da economa en xeral. Na maior parte das ramas includas nas categoras estudadas neste traballo, o desenvolvemento da actividade non depende de ningn recurso limitado, senn que est fortemente ligado ao capital intelectual e creatividade. As industrias culturais e creativas son un dos sectores con mis potencial de creacin de emprego, pero as demandas de persoal van estar ligadas a novas competencias profesionais e novos perfs ocupacionais. Estase a asistir a un proceso de mercantilizacin da actividade dos axentes das ICC, fundamentalmente na parte galega, de xeito que se est a transformar progresivamente o tecido asociativo en sociedades mercants. Trtase dun sector bastante equilibrado a nivel de eurorrexin, anda que se observan importantes diferenzas no peso a cada lado do Mio nalgunhas das categoras de actividade. En definitiva, as industrias culturais e creativas supoen unha oportunidade na creacin de emprego, no incremento da actividade econmica e no fortalecemento da competitividade empresarial da eurorrexin. A partir da situacin esbozada nos datos analizados ao longo deste documento, cmpre sinalar algunhas propostas de actuacin susceptibles de ser levadas a cabo polos distintos axentes rexionais ou mesmo pola AECT da eurorrexin Galicia-Norte de Portugal.

301

Propostas a nivel xeral para Galicia: Creacin dun nico clster que agrupe as distintas asociacins empresariais sectoriais e os clsters xa existentes, de xeito que o novo clster das industrias culturais e creativas galegas sera o interlocutor nico ante a Axencia Galegas das Industrias Culturais82. A experiencia sera similar seguida no Norte de Portugal, que conta cun nico clster do sector, ADDICT, anda que necesario propoer a reflexin en torno ao carcter privado ou mixto que debera ter esta nova figura. Agadic debe centrar a sa actividade no apoio industria, configurando programas de acceso ao financiamento dos proxectos empresariais, de internacionalizacin das empresas dos sector, de mellora do capital humano e das competencias dos traballadores, de adaptacin ao cambio tecnolxico e aos novos retos da dixitalizacin e a multiplataforma...83 Hai que dotar a Agadic de capacidade de execucin dos fondos FEDER e FSE, do mesmo xeito que o fan o Instituto Galego de Promocin Econmica ou a Consellera de Traballo e Benestar84. A creacin e maduracin de empresas debe ser un dos eixes bsicos da actividade da Agadic. Os proxectos de creacin de empresas deben atender s particularidades do sector, ao tempo que se debe apoiar a creatividade do capital humano das empresas a travs de polticas de intraemprendemento. Precsase dun programa de emprego adaptado ao sector, que supla a baixa oferta formativa actual, colaborando coa Consellera de Traballo e Benestar e o Centro de Novas Tecnoloxas de Galicia 85. Tamn se deberan artellar lias ligadas experiencia, como programas integrados de emprego ou cursos formativos con compromiso de contratacin. Nesta mesma lia, proponse a creacin de programas clsicos en formacin xerencial, formacin in-company ou novos formatos, como accins especficas sectoriais ou almorzos de traballo. Precsase dun incremento na dotacin orzamentaria de Agadic como axencia orientada ao apoio empresarial nas ICC, que, comparada coa doutras entidades galegas semellantes, resulta minscula. Propostas a nivel xeral para Portugal: Ante a falta de peso do sector audiovisual dentro das ICC da rexin Norte, por non dispoer de centros de producin autnomos que puideran ter un efecto de demanda de servizos a consecuencia do forte centralismo arredor de Lisboa, faise necesario impulsar un modelo de audiovisual propio para a rexin.
82

Actualmente conviven no sector distintos clsters (o do Produto Grfico e o Libro, o de Editores, o Clster do Audiovisual...) e distintas asociacins sectoriais (Asociacin Galega de Empresas Musicais AGEM, Asociacin Galega de Produtores Fonogrficos AGAPHONO, Asociacin Galega de Editores AGE, Asociacin galega de empresas de servizos para eventos - AGASE) que, neste contexto de restricin do gasto, teen dificultades financeiras para manter a sa actividade, e que contan ademais con estruturas reducidas.

83

Agadic nace como evolucin do Instituto Galego de Artes Escnicas e Musicais, pero o proceso debe completarse e a actividade reflectir o novo carcter da axencia.
84

Agadic non centro xestor dos fondos FEDER e FSE do Programa Operativo de Galicia. A anterior negociacin do P.O. de Galicia, que se levou a cabo nos anos 2006 e 2007, non habilitou a axencia como centro xestor dos fondos, polo que non pode canalizar a travs destes instrumentos os proxectos de apoio ao sector empresarial a aos traballadores.
85

O sistema clsico de formacin profesional, no referido s industrias culturais e creativas, presenta certas rixideces que fan que deba ser complementado con accins especficas.

302

 O valor simblico que a arquitectura ten en Portugal, que conta con figuras de renome no panorama internacional, non est apoiado cun valor/peso da arquitectura nas contas globais, o que fai pensar nunha falta de imaxe de marca e de carencias no que s capacidades de internacionalizacin se refire. Algunhas das empresas tradicionais da rexin sobreviviron adoptando innovacins tecnolxicas incorporadas nos equipos empregados no proceso produtivo, pero desatenderon a parte creativa e de deseo, que foi importado. Por iso faise preciso incidir na innovacin de base non tecnolxica e impulsar a transferencia do sector cultural aos sectores maduros da economa portuguesa (efecto polinizacin sobre outros sectores produtivos). Aprciase unha tendencia cara confluencia da arte, a ciencia e a tecnoloxa, o que facilita a creacin de traballos innovadores, converxentes e transnacionais, que fan mis doados os necesarios procesos de internacionalizacin. Os investimentos en incubadoras creativas e os programas de emprendemento non foron acompaados de capital risco-semente, ou de produtos financeiros que facilitaran a creacin deste sector. Pero os instrumentos financeiros deben ser adaptados s especificidades da industria creativa porque teen modelos de negocio moi especficos e vinculados co inmaterial. preciso que a axenda da cultura sexa converxente coa axenda da educacin, de xeito que o sistema educativo incorpore a creatividade dentro das sas prioridades. Propostas comns para a eurorrexin: O acceso aos mercados internacionais unha necesidade das empresas do sector das industrias culturais e creativas, que non debe limitarse a unha mera asistencia a feiras, senn articularse nun programa especfico de acceso a mercados internacionais, coa participacin de instrumentos pblicos como as oficinas de promocin no exterior. No contexto actual de crise e contencin do gasto, preciso empregar novos instrumentos de apoio s empresas e prximos s sas necesidades, polo que se sinalan das propostas innovadoras: por un lado, a creacin dunha plataforma que, mediante microcontribucins, permita a posta en marcha de novos proxectos emprendedores 86 ; e, por outro, a celebracin de encontros entre empresas de distintos sectores e/ou rexins87. Faise necesario dispoer de instrumentos financeiros axeitados s peculiaridades das ICC e s necesidades de negocio das industrias creativas, por medio de fondos de investimento especializados, por exemplo. Sera precisa unha reorientacin das infraestruturas culturais (auditorios, grandes espazos culturais etc.) cara producin, en lugar de focalizalas no consumo, mobilizando deste xeito recursos.

86 87

O particular que efecta a doazn acada pequenos beneficios unha vez que o proxecto estea posto en marcha.

Fomentarase as o coecemento de oportunidades noutras rexins, ou a creacin de proxectos conxuntos (por exemplo, unha empresa do audiovisual que licenza un conto para nenos).

303

 O investimento no eido da educacin, que estimule a demanda e axude a mudar os hbitos de consumo cultural (en particular, a desbotar a idea do todo de balde), necesario na busca dunha cultura mis orientada xeracin de valor. A conciencia e a configuracin das industrias culturais e creativas, as como a inclusin das polticas de apoio s empresas deste sector dentro da axenda dos gobernos, son recentes. Pero, para fortalecer estes aspectos, conveniente o coecemento do sector e a difusin dos indicadores relacionados co seu nivel de actividade e de demanda e os relativos dimensin econmica e laboral. Todo isto fai imprescindible a creacin dun observatorio permanente das industrias culturais e creativas. Os axentes institucionais e as Administracins prestan moita atencin s grandes cifras econmicas do sector e perciben as ICC do lado do problema, e non da solucin. Pero as polticas pblicas deberan concederlles mis importancia e apoiar a parte de demanda e non a de oferta, a de producin e non a de consumo, e a de sectores emerxentes fronte aos maduros. Propostas para a Agrupacin Europea de Cooperacin Interterritorial GaliciaNorte de Portugal: Ante as carencias actuais en canto a intercambios culturais entre Galicia e o Norte de Portugal, sera positiva a promocin de espazos comns de difusin de contidos culturais e creativos, de xeito que se planee unha certa discriminacin positiva cara a artistas do outro lado da eurorrexin hora de contratar e programar, e que se preste axuda na busca de financiamento para a creacin de espazos artsticos. De cara a promover a cultura transfronteiriza entre as das rexins, parece positivo fomentar a transferencia de coecemento desde a educacin, e unha ferramenta podera ser o deseo dun programa de intercambio de estudantes entre ambas as das caras do ro Mio, a semellanza de programas europeos como o Erasmus. A AECT podera prestar apoio ao sector a travs da inclusin, nas sas estratexias, de polticas encamiadas visibilidade social das ICC por medio, dunha banda, de instrumentos como un observatorio permanente das ICC na eurorrexin, concibido como ferramenta de axuda na toma de decisins dos axentes, que sirva para a difusin de indicadores, documentacin e publicacins, actos etc. relacionados co eido cultural e creativo; e, por outra, coa organizacin de xornadas de intercambio e contacto e foros entre axentes das dous rexins. Sera conveniente incidir na importancia das polticas culturais e a equiparacin, a nivel de eurorrexin, na constitucin do novo mapa de financiamento europeo.

304

8 ANEXOS
8.1 ANEXO 1
Como se comentou anteriormente, ademais da seleccin das actividades consideradas no estudo e as sas correspondencias cos cdigos de actividade de ambos os territorios, necesario asignar cada actividade a un sector, un crculo ou dominio e a unha fase da cadea de valor. Para iso, na seguinte tboa, cada actividade etiquetada segundo se corresponda coas Core Arts, as industrias culturais (crculo 1), as actividades creativas (crculo 2) e as actividades relacionadas (crculo 3). Ademais, cada actividade enmrcase dentro dun sector (audiovisual, msica, artes escnicas, produto grfico, arquitectura, publicidade, TIC) e, segundo esta correspondencia, asgnaselle unha etiqueta. Adicionalmente, cada actividade clasifcase en funcin de si se trata de creacin, producin, distribucin, comercializacin o de bens de equipo. A seguinte tboa recolle esta clasificacin para cada unha das actividades seleccionadas.

305

Tboa 199. Asignacin de cada actividade ao mbito, ao dominio e fase da cadea de valor
mbitos Arquitectura Artes escnicas Artes escnicas Artes escnicas Artes escnicas Artes escnicas Produto grfico Produto grfico Produto grfico Produto grfico Produto grfico Produto grfico Produto grfico Produto grfico Produto grfico Produto grfico Artes plsticas Audiovisual Audiovisual Audiovisual Audiovisual Audiovisual Audiovisual Audiovisual Servizos tcnicos de arquitectura Escnicas Actividades auxiliares das artes escnicas Creacin artstica e literaria Xestin de salas e espectculos Explotacin de salas de espectculos e actividades conexas Impresin de xornais Outras actividades de impresin e artes grficas Actividades de preimpresin e preparacin de soportes Encadernacin e servizos relacionados Comercio polo mido de libros Edicin de libros Edicin de xornais Edicin de revistas Outras actividades editoriais Creacin artstica e literaria Creacin artstica e literaria Actividades de posproducin cinematogrfica, de vdeo e de programas de TV Actividades de exhibicin cinematogrfica Actividades de producin cinematogrfica e de vdeo Actividades de producin de programas de TV Actividades de distribucin cinematogrfica e de vdeo Actividades de distribucin de programas de TV Actividades de programacin e emisin de TV Epgrafe Dominio Actividades creativas Core Arts Core Arts Core Arts Core Arts Core Arts Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Core Arts Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Fase da cadea de valor Creacin Creacin Creacin Creacin Comercializacin Comercializacin Producin Producin Producin Producin Comercializacin Producin Producin Producin Producin Creacin Creacin Producin Comercializacin Producin Producin Distribucin Distribucin Producin

306

mbitos Audiovisual Audiovisual Bibliotecas, museos, arquivos Bibliotecas, museos, arquivos Bibliotecas, museos, arquivos Bibliotecas, museos, arquivos Deseo Educacin cultural Creacin artstica e literaria Aluguer de vdeos e cintas de vdeo Actividades de museos Xestins de lugares e edificios histricos Actividades de bibliotecas Actividades de arquivos Actividades de deseo especializado Educacin cultural Outras actividades asociativas Fotografa Msica Msica Msica Msica Msica Msica Publicidade Radio TIC TIC TIC Actividades de fotografa Reproducin de soportes gravados Fabricacin de instrumentos musicais Comercio polo mido de msica e vdeo Actividades de gravacin musical Creacin artstica e literaria Xestin de salas e espectculos Publicidade Actividades de radiodifusin Edicin de videoxogos Portais web Reproducin de soportes gravados

Epgrafe

Dominio Industrias culturais Industrias culturais Core Arts Core Arts Core Arts Core Arts Actividades creativas Industrias culturais Core Arts Core Arts Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Actividades creativas Industrias culturais Industrias culturais Actividades creativas Industrias culturais

Fase da cadea de valor Producin Comercializacin Comercializacin Comercializacin Comercializacin Comercializacin Creacin Creacin

Creacin Distribucin Bens de equipo Comercializacin Producin Creacin Comercializacin Creacin Difusin Producin Producin Distribucin

307

8.2 ANEXO 2
A continuacin, inclense as actividades, cos seus cdigos para Portugal (CAE) e Espaa (CNAE), o dominio ao que corresponden e a fase da cadea de valor que se asigna, cunha breve explicacin sobre as actividades excludas da anlise e as razns desta exclusin.

8.2.1 Arquitectura
As actividades consideradas no mbito da arquitectura seran:
mbitos Arquitectura Epgrafe Servizos tcnicos de arquitectura CNAE 7111 CAE 71110 Dominio Actividades creativas Fase da cadea de valor Creacin

8.2.2 Artes escnicas

As actividades consideradas no mbito das artes escnicas seran:
mbitos Artes escnicas Artes escnicas Artes escnicas Artes escnicas Artes escnicas Escnicas Actividades auxiliares das artes escnicas Creacin artstica e literaria Xestin de salas e espectculos Explotacin de salas de espectculos e actividades conexas Epgrafe CNAE 9001 9002 9003 9004 9232 90040 CAE 90010 90020 90030 Dominio Core Arts Core Arts Core Arts Core Arts Core Arts Fase da cadea de valor Creacin Creacin Creacin Comercializacin Comercializacin

Neste caso, dentro do apartado de Creacin artstica e literaria estaran s includos os xeradores de contidos no mbito das artes escnicas, exclundo na medida do posible os que desenvolven actividade noutros campos como o literario, o musical ou as artes plsticas. Seguindo este mesmo criterio, no apartado de Xestin de salas de espectculos e Explotacin de salas de espectculos e actividades conexas s se consideraran aquelas nas que se organizan espectculos de artes escnicas, ou, polo menos, fundamentalmente.

8.2.3 Artes plsticas

As actividades consideradas no mbito das artes plsticas seran:
mbitos Artes plsticas Epgrafe Creacin artstica e literaria CNAE 9003 CAE 90030 Dominio Industrias culturais Fase da cadea de valor Creacin

Dentro desta epgrafe de Creacin artstica e literaria estaran s includas as empresas que claramente se poden asignar actividade artstica de tipo plstico. Por outra banda, considrase que o cdigo de Comercio polo mido doutros produtos novos en establecementos especializados resulta excesivamente amplo e a sa inclusin

308

supora a consideracin de moitas empresas alleas s industrias culturais. Por iso, para o caso de Galeras de arte das que se tea constancia, estas seran engadidas de xeito individual e non tanto polo cdigo baixo o que operan.

8.2.4 Audiovisual
As actividades consideradas no mbito audiovisual seran:
mbitos Audiovisual Audiovisual Audiovisual Audiovisual Audiovisual Audiovisual Audiovisual Audiovisual Audiovisual Epgrafe Actividades de posproducin cinematogrfica, de vdeo e de programas de TV Actividades de exhibicin cinematogrfica Actividades de producin cinematogrfica e de vdeo Actividades de producin de programas de TV Actividades de distribucin cinematogrfica e de vdeo Actividades de distribucin de programas de TV Actividades de programacin e emisin de TV Creacin artstica e literaria Aluguer de vdeos e cintas de vdeo CNAE 5912 5914 5915 5916 5917 5918 6020 6010 5912 CAE 59120 59140 59110 59110 59130 59130 60200 60100 Dominio Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Fase da cadea de valor Producin Comercializacin Producin Producin Distribucin Distribucin Producin Creacin Comercializacin

Para o desenvolvemento deste estudo decidiuse exclur as actividades de Aluguer de vdeos e cintas de vdeo e Comercio polo mido de equipos de audio e vdeo en establecementos especializados. En ambos os dous casos a non inclusin destas epgrafes respondera ao escaso peso que a cultura tera no desenvolvemento deste tipo de actividades.

8.2.5 Bibliotecas, museos, arquivos

As actividades consideradas no mbito das bibliotecas, os museos, os arquivos e o patrimonio histrico seran:
mbitos Bibliotecas, museos, arquivos Bibliotecas, museos, arquivos Bibliotecas, museos, arquivos Bibliotecas, museos, arquivos Epgrafe Actividades de museos Xestins de lugares e edificios histricos Actividades de bibliotecas Actividades de arquivos CNAE 9102 9103 9105 9106 CAE 91020 91030 91011 91012 Dominio Core Arts Core Arts Core Arts Core Arts Fase da cadea de valor Comercializacin Comercializacin Comercializacin Comercializacin

A dificultade deste grupo de actividades radica en que, en moitos dos casos, a xestin dos arquivos, museos, bibliotecas ou patrimonio de carcter pblico ou se leva a cabo a travs de fundacins ou asociacins culturais, o que dificulta a obtencin de datos econmicos e financeiros destas por non ter obriga de depositar as sas contas no Rexistro Mercantil, que constite a principal fonte de informacin para este traballo.

309

8.2.6 Deseo
As actividades consideradas no mbito do deseo seran:
mbitos Deseo Epgrafe Actividades de deseo especializado CNAE 7410 CAE 74100 Dominio Actividades creativas Fase da cadea de valor Creacin

Decidiuse non ter en conta outras actividades de deseo como podera ser o Deseo de xoias ou o Deseo de moda, que non contan con cdigo de actividade especfico e que se inclen na fabricacin de xoias ou nos cdigos de fabricacin de roupa ou de confeccin. Do mesmo xeito, o Deseo de interiores considrase dentro de Outros acabados de edificios, actividade excesivamente ampla que dara cabida a outras actividades que non resultan de interese para este estudo. Polo que se refire ao deseo de produtos, este adoita ir incorporado nas actividades de I+D ou dos departamentos de novos produtos das empresas, polo que non est exclusivamente representado por ningn dos cdigos de actividade existentes. Incluso o cdigo seleccionado de Actividades de deseo especializado en moitos dos casos fai referencia a deseadores grficos cuxa actividade se enmarca dentro das desenvolvidas por outras empresas de edicin ou de impresin. Do mesmo xeito, en ocasins, empresas deste mbito desenvolven a sa actividade no eido da animacin, o desenvolvemento de videoxogos etc.

8.2.7 Fotografa
As actividades consideradas no mbito da fotografa seran:
mbitos Fotografa Epgrafe Actividades de fotografa CNAE 7420 CAE 74200 Dominio Core Arts Fase da cadea de valor Creacin

8.2.8 Msica
As actividades consideradas no mbito das industrias musicais seran:
mbitos Msica Msica Msica Msica Msica Msica Epgrafe Reproducin de soportes gravados Fabricacin de instrumentos musicais Comercio polo mido de msica e vdeo Actividades de gravacin musical Creacin artstica e literaria Xestin de salas e espectculos CNAE 1820 3220 4763 5920 9003 CAE 18200 32200 47630 59200 90030 Dominio Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Fase da cadea de valor Distribucin Bens de equipo Comercializacin Producin Creacin Comercializacin

Nos casos de Creacin artstica e literaria e de Xestin de salas de espectculos s se teran en conta as empresas destes cdigos de actividade nas que a msica tivese un peso relevante.

310

8.2.9 Produto grfico

As actividades consideradas no mbito do produto grfico seran:
mbitos Produto grfico Produto grfico Produto grfico Produto grfico Produto grfico Produto grfico Produto grfico Produto grfico Produto grfico Produto grfico Epgrafe Impresin de xornais Outras actividades de impresin e artes grficas Actividades de preimpresin e preparacin de soportes Encadernacin e servizos relacionados Comercio polo mido de libros Edicin de libros Edicin de xornais Edicin de revistas Outras actividades editoriais Creacin artstica e literaria CNAE 1811 1812 1813 1814 4761 5811 5813 5814 5819 9003 CAE 18110 18120 18130 18140 47610 58110 58130 58140 58190 90030 Dominio Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Industrias culturais Fase da cadea de valor Producin Producin Producin Producin Comercializacin Producin Producin Producin Producin Creacin

Neste caso, decidiuse exclur das epgrafes seleccionadas as relacionadas coa comercializacin de publicacins peridicas (CNAE 4782 e CAE 47820), por resultar demasiado xenrica, xa que dara cabida a algns negocios como os quioscos ou as papeleras nas que o peso das actividades relacionadas coas industrias culturais podera ser irrelevante. Por outra parte, dentro da epgrafe de Creacin artstica e literaria estaran s includos os axentes claramente asinables actividade literaria.

8.2.10

Publicidade

As actividades consideradas no mbito da publicidade seran:

mbitos Publicidade Epgrafe Publicidade CNAE 7331 CAE 73110 Dominio Core Arts Fase da cadea de valor Creacin

Proponse neste caso non ter en conta para o estudo nin as empresas dedicadas ao aluguer de paneis e espazos publicitarios, nin os fabricantes de rtulos, nin as compaas dedicadas realizacin de estudos de mercado, pola ausencia de carcter cultural e creativo nelas.

8.2.11

Radio

As actividades consideradas no eido da radio seran:

mbitos Publicidade Radio Epgrafe CNAE 6010 CAE 60100 Dominio Industrias culturais Fase da cadea de valor Difusin

311

8.2.12

TIC

Baixo este ttulo estaran as actividades relacionadas co software educativo e de entretemento, que incle actividades como:
mbitos TIC TIC TIC Epgrafe Edicin de videoxogos Portais web Reproducin de soportes gravados CNAE 5821 6312 1820 CAE 58210 63120 18200 Dominio Industrias culturais Actividades creativas Industrias culturais Fase da cadea de valor Producin Producin Distribucin

O elevado nmero de empresas que traballa neste mbito, pero o reducido peso cultural e creativo da maior parte delas, esixe exclur do estudo algns cdigos de actividade considerados noutros traballos desenvolvidos para non alterar o peso deste sector nas industrias culturais e creativas. Por iso, optouse por deixar fra cdigos de actividade como Edicin doutros programas informticos, Actividades de programacin, Proceso de datos e hosting, Fabricacin de ordenadores e equipos e Fabricacin de soportes magnticos e pticos, baixo a premisa de que, en caso de ter coecemento dalgunha empresa de desenvolvemento de software educativo ou de lecer que opere nalgn destes cdigos excludos, se considerara para o estudo de xeito nominal e non tanto polo cdigo baixo o que desenvolve actividade.

312

9 ndice de tboas
Tboa 1. Comparacin dos distintos modelos empregados para o estudo das industrias culturais e creativas e actividades includas ........................................................................................................................................... 15 Tboa 2. Cdigos CNAE considerados para o estudo das industrias culturais da Agadic (CNAE 2009) ............ 23 Tboa 3. Subsectores considerados no Estudo macroeconmico para o desenvolvimento de um cluster das indstrias criativas na regio do Norte ................................................................................................................ 24 Tboa 4. Composicin do sector cultural e creativo considerada no estudo O sector cultural e criativo em Portugal ............................................................................................................................................................... 26 Tboa 5. Actividades consideradas en cada un dos crculos do modelo ............................................................ 28 Tboa 6. Cdigos de actividade considerados en cada un dos estudos previos desenvolvidos na Eurorrexin para o estudo das ICC ......................................................................................................................................... 32 Tboa 7. Rateo das afiliacins Seguridade Social nos cdigos que afectan a mis dunha categora de actividade ............................................................................................................................................................ 36 Tboa 8. Clasificacin matricial das actividades consideradas para o estudo das industrias creativas da Eurorrexin .......................................................................................................................................................... 38 Tboa 9. Actividades includas no estudo e correspondencia cos cdigos de actividade en Galicia e Portugal . 42 Tboa 10. Actividades excludas no estudo e correspondencia cos cdigos de actividade en Galicia e Portugal..... .......................................................................................................................................................... 45 Tboa 11. Evolucin das empresas das industrias culturais e creativas galegas segundo o cdigo de actividade principal. 2008-2011 ............................................................................................................................................ 47 Tboa 12. Distribucin das empresas da industria musical galega segundo o nmero de traballadores. 2011 .. 50 Tboa 13. Empresas que operan nas ICC en Galicia e sector no que desenvolven a sa actividade. 2009 ...... 52 Tboa 14. Variables relacionadas coa facturacin das empresas das ICC en Galicia segundo o sector de actividade no que operan. 2009 .......................................................................................................................... 53 Tboa 15. Variables relacionadas co resultado das empresas das ICC en Galicia segundo o sector de actividade no que operan. 2009 .......................................................................................................................... 57 Tboa 16. Variables relacionadas co emprego das empresas das ICC en Galicia segundo o sector de actividade no que operan. 2009 .......................................................................................................................... 60 Tboa 17. Principais magnitudes dos distintos sectores das industrias culturais e creativas en Galicia. 2009 ... 63 Tboa 18. Afiliacins Seguridade Social nas industrias culturais e creativas en Galicia. Marzo de 2011 ........ 65 Tboa 19. Afiliacins Seguridade Social nas industrias culturais galegas segundo o rxime .......................... 67 Tboa 20. Evolucin das afiliacins nas industrias culturais galegas segundo a fase da cadea de valor. 20092011 .................................................................................................................................................................... 69 Tboa 21. Evolucin das afiliacins nas industrias culturais galegas segundo o sector. 2009-2011 .................. 70 Tboa 22. Principais magnitudes das empresas galegas de arquitectura en Galicia. 2006 e 2009 .................... 75 Tboa 23. Evolucin da facturacin das empresas galegas de arquitectura. 2005-2009.................................... 75 Tboa 24. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas galegas de arquitectura. 2005-2009 ........ 77 Tboa 25. Evolucin das variables financeiras da arquitectura en Galicia. 2005-2009 ....................................... 77 Tboa 26. Evolucin do emprego das empresas galegas de arquitectura. 2005-2009 ....................................... 78 Tboa 27. Principais magnitudes das empresas galegas de arquitectura. 2009 ................................................. 80 Tboa 28. Principais magnitudes das empresas galegas de arquitectura. 2005-2009........................................ 80 Tboa 29. Principais magnitudes das empresas galegas de artes escnicas. 2006 e 2009 ............................... 82 Tboa 30. Evolucin da facturacin das empresas galegas de artes escnicas. 2006-2009.............................. 83 Tboa 31. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas galegas de artes escnicas. 2006-2009 .. 85 Tboa 32. Evolucin das variables financeiras das empresas galegas de artes escnicas. 2005-2009 ............. 86 Tboa 33. Evolucin do volume de emprego das empresas galegas de artes escnicas. 2005-2009................ 86 Tboa 34. Principais magnitudes das empresas galegas de artes escnicas. 2009 ........................................... 88 Tboa 35. Principais magnitudes das empresas galegas de artes escnicas. 2006-2009.................................. 88 Tboa 36. Principais magnitudes das empresas galegas de artes plsticas. 2006 e 2009 ................................. 90 Tboa 37. Evolucin da facturacin das empresas galegas de artes plsticas. 2005-2009................................ 91 Tboa 38. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas galegas de artes plsticas. 2005-2009 .... 92

313

Tboa 39. Evolucin do volume de emprego das empresas galegas de artes plsticas. 2005-2009.................. 92 Tboa 40. Principais magnitudes das empresas galegas de artes plsticas. 2009 ............................................. 94 Tboa 41. Principais magnitudes das empresas galegas de artes plsticas. 2005-2009.................................... 94 Tboa 42. Grandes magnitudes das empresas da industria do audiovisual galego. 2006-2009 ......................... 97 Tboa 43. Evolucin da facturacin das empresas galegas do audiovisual. 2005-2009..................................... 99 Tboa 44. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas galegas do audiovisual. 2005-2009 ....... 101 Tboa 45. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas galegas do audiovisual. 2005-2009 ....... 103 Tboa 46. Evolucin do emprego das empresas galegas do audiovisual. 2005-2009 ...................................... 103 Tboa 47. Grandes magnitudes do sector audiovisual en Galicia. 2009 ........................................................... 105 Tboa 48. Grandes magnitudes do sector audiovisual en Galicia. 2005-2009 .................................................. 105 Tboa 49. Principais magnitudes das empresas galegas das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio. 2006 e 2009....................................................................... 107 Tboa 50. Evolucin da facturacin das empresas das actividades relacionadas con museos, bibliotecas, arquivos e xestin do patrimonio en Galicia. 2005-2009 ................................................................................... 108 Tboa 51. Evolucin do resultado antes de impostos das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio. 2006-2009 ............................................................................................ 110 Tboa 52. Evolucin das principais variables financeiras das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio. 2006-2009 ......................................................................... 110 Tboa 53. Evolucin do volume de emprego das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio en Galicia. 2005-2009 ................................................................................ 111 Tboa 54. Principais magnitudes das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio en Galicia. 2009 .............................................................................................................. 113 Tboa 55. Principais magnitudes das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio en Galicia. 2005-2009 .................................................................................................... 113 Tboa 56. Principais magnitudes das empresas galegas de deseo. 2006 e 2009 .......................................... 115 Tboa 57. Evolucin da facturacin das empresas de deseo en Galicia. 2006-2009 ..................................... 116 Tboa 58. Evolucin do resultado antes de impostos do deseo en Galicia. 2006-2009.................................. 117 Tboa 59. Evolucin das principais variables financeiras do deseo en Galicia. 2006-2009 ............................ 118 Tboa 60. Evolucin do volume de emprego das actividades de deseo en Galicia. 2006-2009 ..................... 118 Tboa 61. Principais magnitudes das actividades de deseo en Galicia. 2009 ................................................ 120 Tboa 62. Principais magnitudes das actividades relacionadas co deseo en Galicia. 2006-2009 .................. 120 Tboa 63. Principais magnitudes das empresas galegas de fotografa en Galicia. 2006 e 2009 ...................... 122 Tboa 64. Evolucin da facturacin das empresas galegas de fotografa. 2005-2009 ..................................... 122 Tboa 65. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas galegas de fotografa. 2006-2009 .......... 124 Tboa 66. Evolucin das variables financeiras da fotografa en Galicia. 2006-2009......................................... 125 Tboa 67. Evolucin do emprego das empresas galegas de fotografa. 2006-2009 ......................................... 125 Tboa 68. Principais magnitudes das empresas galegas de fotografa. 2009 .................................................. 127 Tboa 69. Principais magnitudes das empresas galegas de fotografa. 2006-2009 ......................................... 127 Tboa 70. Grandes magnitudes das empresas da industria musical galega. 2006-2009 ................................. 129 Tboa 71. Evolucin da facturacin das empresas galegas da industria musical. 2005-2009 .......................... 130 Tboa 72. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas galegas da industria musical. 20052009....... ........................................................................................................................................................... 132 Tboa 73. Evolucin do emprego das empresas galegas da industria musical. 2005-2009 ............................. 133 Tboa 74. Grandes magnitudes da industria musical en Galicia. 2009 ............................................................. 136 Tboa 75. Grandes magnitudes da industria musical en Galicia. 2005-2009 .................................................... 136 Tboa 76. Grandes magnitudes das empresas da industria do produto grfico galego. 2006-2009 ................. 138 Tboa 77. Evolucin da facturacin das empresas galegas do produto grfico. 2006-2009............................. 139 Tboa 78. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas galegas do produto grfico. 2006-2009 . 141 Tboa 79. Evolucin do emprego das empresas galegas do produto grfico. 2006-2009 ................................ 143 Tboa 80. Grandes magnitudes da industria do produto grfico en Galicia. 2009 ............................................ 145 Tboa 81. Grandes magnitudes da industria do produto grfico en Galicia. 2006-2009 ................................... 145 Tboa 82. Principais magnitudes das empresas de publicidade en Galicia. 2006 e 2009 ................................ 147 Tboa 83. Evolucin da facturacin das empresas galegas de publicidade. 2006-2009 .................................. 148

314

Tboa 84. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas galegas de publicidade. 2006-2009 ....... 150 Tboa 85. Evolucin das variables financeiras do sector da publicidade en Galicia. 2006-2009 ...................... 151 Tboa 86. Evolucin do emprego das empresas galegas de publicidade. 2006-2009 ...................................... 151 Tboa 87. Principais magnitudes das empresas galegas de publicidade. 2009 ............................................... 153 Tboa 88. Principais magnitudes das empresas galegas de publicidade. 2006-2009 ...................................... 153 Tboa 89. Principais magnitudes das empresas galegas de deseo. 2006 e 2009 .......................................... 155 Tboa 90. Evolucin da facturacin das empresas de radio en Galicia. 2006-2009 ......................................... 156 Tboa 91. Evolucin do resultado antes de impostos da radio en Galicia. 2006-2009 ..................................... 157 Tboa 92. Evolucin das principais variables financeiras da radio en Galicia. 2006-2009................................ 158 Tboa 93. Evolucin do volume de emprego das actividades de radio en Galicia. 2006-2009 ......................... 158 Tboa 94. Principais magnitudes das actividades de radio en Galicia. 2009 .................................................... 160 Tboa 95. Principais magnitudes das actividades relacionadas coa radio en Galicia. 2006-2009 .................... 160 Tboa 96. Principais magnitudes das empresas galegas de TIC en Galicia. 2006 e 2009 ............................... 162 Tboa 97. Evolucin da facturacin das empresas galegas de TIC. 2005-2009 ............................................... 164 Tboa 98. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas galegas de TIC. 2005-2009 ................... 166 Tboa 99. Evolucin das variables financeiras do sector das TIC en Galicia. 2005-2009 ................................ 167 Tboa 100. Evolucin do emprego das empresas galegas de TIC. 2005-2009 ................................................ 167 Tboa 101. Principais magnitudes das empresas galegas de TIC relacionadas coa industria cultural e creativa. 2009 .................................................................................................................................................................. 169 Tboa 102. Principais magnitudes das empresas galegas de TIC relacionadas coa industria cultural e creativa. 2005-2009 ......................................................................................................................................................... 169 Tboa 103. Evolucin das empresas das industrias culturais e creativas do Norte de Portugal segundo o cdigo de actividade principal. 2007-2009 .................................................................................................................... 171 Tboa 104. Distribucin das empresas das industrias culturais e creativas do Norte de Portugal segundo o nmero de traballadores. 2009 .......................................................................................................................... 173 Tboa 105. Empresas que operan nas ICC no Norte de Portugal e sector no que desenvolven actividade. 2009... ............................................................................................................................................................... 176 Tboa 106. Variables relacionadas coa facturacin das empresas das ICC na rexin Norte de Portugal segundo o sector de actividade no que operan. 2009 ....................................................................................... 179 Tboa 107. Variables relacionadas co resultado das empresas das ICC na rexin Norte segundo o sector de actividade no que operan. 2009 ........................................................................................................................ 181 Tboa 108. Variables relacionadas co emprego das empresas das ICC no Norte de Portugal segundo o sector de actividade no que operan. 2009 ................................................................................................................... 184 Tboa 109. Principais magnitudes dos distintos sectores das industrias culturais e creativas na rexin Norte de Portugal. 2009 ................................................................................................................................................... 187 Tboa 110. Evolucin do persoal ao servizo das industrias culturais e creativas do Norte de Portugal segundo o cdigo de actividade principal. 2007-2009 ........................................................................................................ 190 Tboa 111. Principais magnitudes das empresas de arquitectura no Norte de Portugal. 2006 e 2009 ............ 194 Tboa 112. Evolucin da facturacin das empresas de arquitectura do Norte de Portugal. 2006-2009 ........... 194 Tboa 113. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas de arquitectura da rexin Norte. 20062009 .................................................................................................................................................................. 195 Tboa 114. Evolucin das variables financeiras da arquitectura no Norte de Portugal. 2006-2009 .................. 196 Tboa 115. Evolucin do emprego das empresas de arquitectura do Norte de Portugal. 2006-2009 .............. 197 Tboa 116. Principais magnitudes das empresas de arquitectura do Norte de Portugal. 2009 ........................ 199 Tboa 117. Principais magnitudes das empresas de arquitectura do Norte de Portugal. 2006-2009 ............... 199 Tboa 118. Principais magnitudes das artes escnicas do Norte de Portugal. 2006 e 2009 ............................ 201 Tboa 119. Evolucin da facturacin das empresas de artes escnicas do Norte de Portugal. 2006-2009 ..... 202 Tboa 120. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas de artes escnicas no Norte de Portugal. 2006-2009 ......................................................................................................................................................... 203 Tboa 121. Evolucin das variables financeiras das empresas de artes escnicas no Norte de Portugal. 20052009 .................................................................................................................................................................. 204 Tboa 122. Evolucin do volume de emprego das empresas de artes escnicas no Norte de Portugal. 20062009 .................................................................................................................................................................. 205

315

Tboa 123. Principais magnitudes das empresas de artes escnicas do Norte de Portugal. 2009 .................. 207 Tboa 124. Principais magnitudes das empresas de artes escnicas do Norte de Portugal. 2006-2009 ......... 207 Tboa 125. Principais magnitudes de artes plsticas do Norte de Portugal. 2006 e 2009 ................................ 209 Tboa 126. Evolucin da facturacin das empresas de artes plsticas do Norte de Portugal. 2006-2009 ....... 210 Tboa 127. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas de artes plsticas no Norte de Portugal. 2006-2009 ......................................................................................................................................................... 211 Tboa 128. Evolucin do volume de emprego das empresas de artes plsticas do Norte de Portugal. 20062009 .................................................................................................................................................................. 212 Tboa 129. Principais magnitudes das empresas de artes plsticas no Norte de Portugal. 2009 .................... 214 Tboa 130. Principais magnitudes das empresas de artes plsticas no Norte de Portugal. 2006-2009 ........... 214 Tboa 131. Grandes magnitudes das empresas da industria do audiovisual do Norte de Portugal. 2006-2009217 Tboa 132. Evolucin da facturacin das empresas do audiovisual no Norte de Portugal. 2006-2009 ............ 218 Tboa 133. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas do audiovisual no Norte de Portugal. 2006-2009 ......................................................................................................................................................... 219 Tboa 134. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas do audiovisual do Norte de Portugal. 2006-2009 ......................................................................................................................................................... 220 Tboa 135. Evolucin do emprego das empresas do audiovisual no Norte de Portugal. 2006-2009 ............... 221 Tboa 136. Grandes magnitudes do sector audiovisual no Norte de Portugal. 2009 ........................................ 223 Tboa 137. Grandes magnitudes do sector audiovisual no Norte de Portugal. 2006-2009............................... 223 Tboa 138. Principais magnitudes das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos, a xestin do patrimonio e a educacin cultural no Norte de Portugal. 2006 e 2009 ............................................. 225 Tboa 139. Evolucin da facturacin das empresas das actividades relacionadas con museos, bibliotecas, arquivos, xestin do patrimonio e educacin cultural no Norte de Portugal. 2006-2009 ................................... 226 Tboa 140. Evolucin do resultado das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos, a xestin do patrimonio e a educacin cultural no Norte de Portugal. 2006-2009 ................................................ 227 Tboa 141. Evolucin das principais variables financeiras das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos, a xestin do patrimonio e a educacin cultural no Norte de Portugal. 2006-2009...... 228 Tboa 142. Evolucin do volume de emprego das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos, a xestin do patrimonio e a educacin cultural no Norte de Portugal. 2006-2009 ............................. 229 Tboa 143. Principais magnitudes das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos, a xestin do patrimonio e a educacin cultural no Norte de Portugal. 2009 ......................................................... 230 Tboa 144. Principais magnitudes das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos, a xestin do patrimonio e a educacin cultural no Norte de Portugal. 2006-2009 ................................................ 230 Tboa 145. Principais magnitudes das empresas de deseo do Norte de Portugal. 2006 e 2009 ................... 232 Tboa 146. Evolucin da facturacin das empresas de deseo na rexin Norte. 2006-2009 ........................... 232 Tboa 147. Evolucin do resultado antes de impostos do deseo no Norte de Portugal. 2006-2009 .............. 234 Tboa 148. Evolucin das principais variables financeiras do deseo na rexin Norte. 2006-2009 ................. 235 Tboa 149. Evolucin do volume de emprego das actividades de deseo na rexin Norte. 2006-2009........... 235 Tboa 150. Principais magnitudes das actividades de deseo na rexin Norte de Portugal. 2009 .................. 237 Tboa 151. Principais magnitudes das actividades relacionadas de deseo na rexin Norte de Portugal. 20062009 .................................................................................................................................................................. 237 Tboa 152. Principais magnitudes das empresas de fotografa no Norte de Portugal en 2006 e 2009 ............ 239 Tboa 153. Evolucin da facturacin das empresas de fotografa no Norte de Portugal. 2006-2009 ............... 239 Tboa 154. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas de fotografa na rexin Norte. 20062009..... ............................................................................................................................................................. 240 Tboa 155. Evolucin das variables financeiras da fotografa na rexin Norte. 2006-2009 .............................. 241 Tboa 156. Evolucin do emprego das empresas de fotografa no Norte de Portugal. 2006-2009 .................. 242 Tboa 157. Principais magnitudes das empresas de fotografa no Norte de Portugal. 2009 ............................ 244 Tboa 158. Principais magnitudes das empresas de fotografa da rexin Norte. 2006-2009 ........................... 244 Tboa 159. Grandes magnitudes das empresas da industria musical do Norte de Portugal. 2006-2009 ......... 246 Tboa 160. Evolucin da facturacin das empresas da industria musical do Norte. 2006-2009 ....................... 247 Tboa 161. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas da industria musical do Norte de Portugal. 2006-2009 ......................................................................................................................................................... 249

316

Tboa 162. Evolucin dalgunhas das variables financeiras das empresas da industria musical. do Norte de Portugal. 2006-2009 .......................................................................................................................................... 250 Tboa 163. Evolucin do emprego das empresas da industria musical no Norte de Portugal. 2006-2009 ....... 250 Tboa 164. Grandes magnitudes da industria musical na rexin Norte. 2009 .................................................. 253 Tboa 165. Grandes magnitudes da industria musical na rexin Norte. 2006-2009 ......................................... 253 Tboa 166. Grandes magnitudes das empresas da industria do produto grfico do Norte luso. 2006-2009 .... 255 Tboa 167. Evolucin da facturacin das empresas do produto grfico no Norte de Portugal. 2006-2009 ...... 256 Tboa 168. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas do produto grfico do Norte de Portugal. 2006-2009 ......................................................................................................................................................... 258 Tboa 169. Evolucin dalgunhas das variables financeiras das empresas do produto grfico do Norte de Portugal. 2006-2009 .......................................................................................................................................... 260 Tboa 170. Evolucin do emprego das empresas do produto grfico do Norte de Portugal. 2006-2009.......... 260 Tboa 171. Grandes magnitudes da industria do produto grfico no Norte de Portugal. 2009 ......................... 263 Tboa 172. Grandes magnitudes da industria do produto grfico no Norte de Portugal. 2006-2009 ................ 263 Tboa 173. Principais magnitudes das empresas de publicidade en Portugal. 2006 e 2009 ............................ 265 Tboa 174. Evolucin da facturacin das empresas portuguesas do Norte dedicadas publicidade. 20062009.... .............................................................................................................................................................. 265 Tboa 175. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas de Publicidade no Norte de Portugal. 2006-2009 ......................................................................................................................................................... 266 Tboa 176. Evolucin das variables financeiras do sector da publicidade no Norte de Portugal. 2006-2009 ... 267 Tboa 177. Evolucin do emprego das empresas de publicidade no Norte luso. 2006-2009 ........................... 268 Tboa 178. Principais magnitudes das empresas de publicidade no Norte de Portugal. 2009 ......................... 270 Tboa 179. Principais magnitudes das empresas de publicidade no Norte de Portugal. 2006-2009 ................ 270 Tboa 180. Principais magnitudes das empresas de deseo do Norte de Portugal. 2006 e 2009 ................... 271 Tboa 181. Evolucin da facturacin das empresas de radio no Norte de Portugal. 2006-2009 ...................... 272 Tboa 182. Evolucin do resultado antes de impostos da radio no Norte de Portugal. 2006-2009 .................. 273 Tboa 183. Evolucin das principais variables financeiras do radio no Norte de Portugal. 2006-2009............. 274 Tboa 184. Evolucin do volume de emprego das actividades de radio no Norte de Portugal. 2006-2009 ...... 274 Tboa 185. Principais magnitudes das actividades de radio no Norte de Portugal. 2009 ................................. 276 Tboa 186. Principais magnitudes das actividades relacionadas coa radio no Norte de Portugal. 2006-2009 . 276 Tboa 187. Principais magnitudes das empresas de TIC no Norte de Portugal. 2006 e 2009 ......................... 279 Tboa 188. Evolucin da facturacin das empresas de TIC do Norte de Portugal. 2006-2009 ........................ 279 Tboa 189. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas de TIC no Norte de Portugal. 20062009..... ............................................................................................................................................................. 281 Tboa 190. Evolucin das variables financeiras nas TIC no Norte de Portugal. 2006-2009 ............................. 282 Tboa 191. Evolucin do emprego das empresas de TIC no Norte de Portugal. 2006-2009............................ 282 Tboa 192. Principais magnitudes das empresas de TIC relacionadas coa industria cultural e creativa no Norte de Portugal. 2009 .............................................................................................................................................. 284 Tboa 193. Principais magnitudes das empresas de TIC relacionadas coa industria cultural e creativa no Norte de Portugal. 2006-2009 ..................................................................................................................................... 284 Tboa 194. Principais magnitudes relacionadas co tecido empresarial das ICC na eurorrexin Galicia-Norte de Portugal. 2006-2009 .......................................................................................................................................... 285 Tboa 195. Principais magnitudes relacionadas coa facturacin das ICC na eurorrexin Galicia-Norte de Portugal. 2006-2009 .......................................................................................................................................... 289 Tboa 196. Principais magnitudes relacionadas co resultado das ICC na eurorrexin Galicia-Norte de Portugal. 2006-2009 ......................................................................................................................................................... 293 Tboa 197. Principais magnitudes relacionadas co emprego nas ICC da eurorrexin Galicia-Norte de Portugal. 2006-2009 ......................................................................................................................................................... 296 Tboa 198. Principais magnitudes dos distintos sectores das industrias culturais e creativas na eurorrexin Galicia-Norte de Portugal. 2009 ........................................................................................................................ 300 Tboa 199. Asignacin de cada actividade ao mbito, ao dominio e fase da cadea de valor ........................ 306

317

10 ndice de grficos
Grfico 1. A cadea de valor das industrias culturais e creativas.......................................................................... 21 Grfico 2. Modelo dos crculos e actividades consideradas dentro de cada un dos niveis ................................. 27 Grfico 3. Adaptacin do modelo dos crculos empregado no estudo das ICC e actividades consideradas no presente traballo dentro de cada un dos niveis ................................................................................................... 29 Grfico 4. Representacin dos tres mbitos de actividade nas industrias culturais e creativas .......................... 41 Grfico 5. Evolucin do tecido empresarial galego e das empresas das ICC. 2008-2011 .................................. 48 Grfico 6. Distribucin das empresas galegas das ICC por actividade principal. 2011 ....................................... 48 Grfico 7. Taxas de variacin no nmero de empresas nas ICC galegas segundo o cdigo de actividade principal. 2008-2011 ............................................................................................................................................ 49 Grfico 8. Distribucin das empresas das ICC en Galicia de acordo co nmero de traballadores. 2011 ............ 49 Grfico 9. Distribucin das empresas das ICC en Galicia segundo a actividade principal. 2009 ........................ 51 Grfico 10. Taxas de variacin no censo de empresas das ICC por actividade. 2006-2009 ............................... 51 Grfico 11. Rendibilidade econmica de cada un dos sectores de actividade comprendidos nas ICC en Galicia. 2009 .................................................................................................................................................................... 53 Grfico 12. Distribucin das empresas das ICC en Galicia segundo o crculo co que se corresponden. 2009 ... 53 Grfico 13. Distribucin da facturacin das ICC por actividade. 2009 ................................................................. 54 Grfico 14. Taxas de variacin da facturacin das ICC galegas por sector. 2006-2009 ..................................... 54 Grfico 15. Crecemento do nmero de empresas e do emprego no perodo 2006-2009 e facturacin en 2009 segundo o sector de actividade ........................................................................................................................... 55 Grfico 16. Facturacin por empresa dos sectores de actividade comprendidos nas ICC en Galicia. 2009 ....... 56 Grfico 17. Distribucin da facturacin das ICC en Galicia segundo o crculo co que se corresponden. 2009 ... 56 Grfico 18. Resultado dos sectores comprendidos nas ICC en Galicia. 2009 .................................................... 56 Grfico 19. Taxas de variacin do resultado das ICC por actividade. 2006-2009 ............................................... 56 Grfico 20. Resultado por empregado das ICC en Galicia. 2009 ........................................................................ 58 Grfico 21. Resultado por empresa das ICC en Galicia. 2009 ............................................................................ 58 Grfico 22. Distribucin do emprego das ICC por actividade. 2009 .................................................................... 58 Grfico 23. Taxas de variacin do emprego das ICC galegas por sector. 2006-2009......................................... 58 Grfico 24. Crecemento da facturacin e do emprego no perodo 2006-2009 e nmero de empresas en 2009 segundo o sector de actividade. .......................................................................................................................... 59 Grfico 25. Cadro medio dos sectores das ICC en Galicia. 2009 ........................................................................ 61 Grfico 26. Distribucin do emprego das ICC en Galicia segundo o crculo co que se corresponden. 2009 ...... 61 Grfico 27. Crecemento da facturacin e do nmero de empresas no perodo 2006-2009 e volume de emprego en 2009 segundo o sector de actividade ............................................................................................................. 62 Grfico 28. Afiliados por sector de actividade nas ICC galegas. Marzo de 2011 ................................................ 66 Grfico 29. Distribucin da afiliacin por sectores nas ICC galegas. Marzo de 2011.......................................... 66 Grfico 30. Crecemento da afiliacin nas industrias culturais e creativas en Galicia. 2009-2010 ....................... 67 Grfico 31. Distribucin da afiliacin por rximes para cada un dos sectores de actividade. Marzo de 2011 ..... 68 Grfico 32. Peso do traballo por conta propia no total de afiliados de cada sector das ICC en Galicia. Marzo de 2011 .................................................................................................................................................................... 68 Grfico 33. Distribucin porcentual do emprego na cadea de valor. Marzo 2011 .............................................. 69 Grfico 34. Afiliados dos sectores cultural e creativo. Marzo de 2011 ................................................................ 71 Grfico 35. Afiliados dos sectores cultural e creativo. Marzo de 2011 ................................................................ 71 Grfico 36. Taxa de crecemento da afiliacin por crculo. 2010/2009. ................................................................ 71 Grfico 37. Taxa de crecemento da afiliacin por sector. 2010/2009 .................................................................. 71 Grfico 38. Afiliados por crculos. Marzo de 2011 ............................................................................................... 72 Grfico 39. Proporcin entre afiliados do rxime xeral e autnomos por crculos. Marzo de 2011 ..................... 72 Grfico 40. Afiliacin por sectores en Galicia. ..................................................................................................... 73 Grfico 41. Distribucin provincial das empresas de servizos de arquitectura en Galicia. 2009 ......................... 74 Grfico 42. Evolucin da facturacin das empresas de arquitectura. 2005-2009 ................................................ 76

318

Grfico 43. Evolucin da facturacin por empresa e a facturacin por empregado das empresas de arquitectura. 2005-2009 ........................................................................................................................................................... 76 Grfico 44. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas de arquitectura. 2005-2009 .................... 77 Grfico 45. Evolucin do resultado por empresa e do resultado por empregado das empresas de arquitectura. 2005-2009 ........................................................................................................................................................... 77 Grfico 46. Evolucin do emprego equivalente a tempo completo nas empresas de arquitectura de Galicia. 2005-2009 ........................................................................................................................................................... 78 Grfico 47. Evolucin do cadro medio das empresas de arquitectura. 2005-2009.............................................. 78 Grfico 48. Distribucin das empresas de artes escnicas en Galicia segundo a actividade que desenvolven. 2009 .................................................................................................................................................................... 81 Grfico 49. Distribucin provincial das empresas galegas de artes escnicas. 2009.......................................... 81 Grfico 50. Comparacin da facturacin media de cada actividade dentro das artes escnicas galegas. 2009 . 84 Grfico 51. Distribucin do peso das distintas actividades dentro da facturacin das artes escnicas en Galicia. 2009 .................................................................................................................................................................... 84 Grfico 52. Evolucin do resultado antes de impostos dentro das artes escnicas galegas. 2005-2009............ 85 Grfico 53. Evolucin do emprego nas artes escnicas galegas. 2005-2009 ..................................................... 87 Grfico 54. Distribucin do peso das distintas actividades dentro do emprego das artes escnicas en Galicia. 2009 .................................................................................................................................................................... 87 Grfico 55. Distribucin das empresas das artes plsticas en Galicia segundo a actividade que desenvolven. 2009 .................................................................................................................................................................... 89 Grfico 56. Distribucin provincial das empresas galegas de artes plsticas. 2009............................................ 89 Grfico 57. Evolucin da facturacin das artes plsticas en Galicia. 2005-2009 ................................................ 91 Grfico 58. Distribucin do peso das distintas actividades dentro da facturacin das artes plsticas en Galicia. 2009 .................................................................................................................................................................... 91 Grfico 59. Evolucin do emprego nas artes plsticas galegas. 2005-2009 ....................................................... 92 Grfico 60. Distribucin das empresas do audiovisual galego por actividade. 2009 ........................................... 95 Grfico 61. Distribucin das empresas do audiovisual galego por provincias. 2009 ........................................... 95 Grfico 62. Distribucin das empresas do audiovisual por ano de constitucin .................................................. 96 Grfico 63. Distribucin das empresas do audiovisual galego por tamao. 2009 ............................................... 96 Grfico 64. Distribucin da facturacin no audiovisual galego segundo a actividade principal. 2009 ............... 100 Grfico 65. Evolucin da facturacin das empresas do audiovisual galego. 2005-2009 ................................... 100 Grfico 66. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas do audiovisual galego. 2005-2009 ........ 102 Grfico 67. Evolucin do resultado antes de impostos sen a TVG das empresas do audiovisual galego. 20052009 .................................................................................................................................................................. 102 Grfico 68. Distribucin do emprego no audiovisual galego segundo a actividade principal. 2009 ................... 104 Grfico 69. Evolucin do volume de emprego das empresas do audiovisual galego. 2005-2009 ..................... 104 Grfico 70. Distribucin das empresas galegas relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio segundo a actividade que desenvolven. 2009 ................................................................ 106 Grfico 71. Distribucin provincial das empresas galegas nas actividades relacionadas cos museos, bibliotecas, arquivos e xestin do patrimonio. 2009 ............................................................................................................. 106 Grfico 72. Evolucin da facturacin das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio en Galicia. 2009 .............................................................................................................. 109 Grfico 73. Distribucin do peso das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio en Galicia. 2009 .............................................................................................................. 109 Grfico 74. Evolucin do resultado antes de impostos dentro das actividades galegas relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio 2005-2009...................................................................... 110 Grfico 75. Evolucin do emprego das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio en Galicia. 2006-2009 .................................................................................................... 111 Grfico 76. Distribucin do peso das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio en Galicia. 2009 .............................................................................................................. 111 Grfico 77. Distribucin dos axentes galegos de deseo segundo a actividade que desenvolven. 2009 ......... 114 Grfico 78. Distribucin provincial dos axentes galegos do eido do deseo. 2009 ........................................... 114 Grfico 79. Evolucin da facturacin das empresas de deseo en Galicia. 2006-2009 .................................... 116

319

Grfico 80. Distribucin do peso das actividades de deseo en Galicia. 2009 ................................................. 116 Grfico 81. Evolucin do beneficio antes de impostos das empresas de deseo en Galicia. 2006-2009 ......... 117 Grfico 82. Distribucin do beneficio das empresas de deseo en Galicia segundo a actividade principal. 2009 .......................................................................................................................................................................... 117 Grfico 83. Evolucin do emprego nas empresas de deseo en Galicia. 2006-2009 ....................................... 119 Grfico 84. Distribucin do peso do emprego nas actividades de deseo en Galicia. 2009 ............................. 119 Grfico 85. Distribucin provincial das empresas de fotografa en Galicia. 2009 .............................................. 121 Grfico 86. Evolucin da facturacin das empresas galegas de fotografa. 2006-2009 .................................... 123 Grfico 87. Evolucin da facturacin por empresa e da facturacin por empregado das empresas galegas de fotografa. 2006-2009 ........................................................................................................................................ 123 Grfico 88. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas galegas de fotografa. 2006-2009 ......... 124 Grfico 89. Evolucin do resultado por empresa e do resultado por empregado das empresas galegas de fotografa. 2006-2009 ........................................................................................................................................ 124 Grfico 90. Evolucin do emprego equivalente a tempo completo nas empresas de fotografa de Galicia. 20062009 .................................................................................................................................................................. 126 Grfico 91. Evolucin do cadro medio das empresas galegas de fotografa. 2006-2009 .................................. 126 Grfico 92. Comparacin do nmero de axentes segundo a actividade principal na industria musical galega. 2009 .................................................................................................................................................................. 128 Grfico 93. Distribucin provincial dos axentes da industria musical galega. 2009 ........................................... 128 Grfico 94. Evolucin da facturacin das empresas da industria musical galega. 2005-2009 .......................... 131 Grfico 95. Distribucin por actividade da facturacin da industria musical galega. 2009 ................................ 131 Grfico 96. Comparacin das facturacins medias por empresa na industria musical galega. 2009 ................ 132 Grfico 97. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas da industria musical galega. 2005-2009 .......................................................................................................................................................................... 133 Grfico 98. Evolucin do resultado por empresa e por empregado das empresas da industria musical galega. 2005-2009 ......................................................................................................................................................... 133 Grfico 99. Evolucin do emprego nas empresas da industria musical galega. 2005-2009.............................. 134 Grfico 100. Distribucin do emprego por actividade na industria musical galega. 2009 .................................. 134 Grfico 101. Distribucin das empresas do produto grfico en Galicia segundo a actividade que desenvolven. 2009 .................................................................................................................................................................. 137 Grfico 102. Distribucin provincial das empresas galegas do produto grfico. 2009 ....................................... 137 Grfico 103. Evolucin da facturacin das empresas do produto grfico en Galicia. 2006-2009 ...................... 140 Grfico 104. Distribucin do peso das distintas actividades dentro da facturacin do produto grfico en Galicia. 2009 .................................................................................................................................................................. 140 Grfico 105. Comparacin das facturacins medias por empresa na industria do produto grfico galego. 2009 .......................................................................................................................................................................... 141 Grfico 106. Evolucin do resultado antes de impostos na industria do produto grfico galego. 2006-2009 .... 142 Grfico 107. Evolucin do emprego das empresas do produto grfico en Galicia. 2006-2009 ......................... 143 Grfico 108. Distribucin das distintas actividades no emprego do produto grfico en Galicia. 2009 ............... 143 Grfico 109. Comparacin dos cadros medios na industria do produto grfico galego. 2009 ........................... 144 Grfico 110. Distribucin das empresas galegas de publicidade segundo a data de constitucin .................... 146 Grfico 111. Distribucin provincial das empresas galegas de publicidade. 2009 ............................................ 146 Grfico 112. Evolucin da facturacin das empresas galegas de publicidade. 2006-2009 ............................... 148 Grfico 113. Evolucin da facturacin media por empresa e por empregado para as empresas galegas de publicidade. 2006-2009 ..................................................................................................................................... 148 Grfico 114. Evolucin do resultado das empresas galegas de publicidade. 2006-2009 .................................. 150 Grfico 115. Evolucin do resultado por empresa e por empregado para as compaas galegas de publicidade. 2006-2009 ......................................................................................................................................................... 150 Grfico 116. Evolucin do cadro medio das empresas galegas de publicidade. 2006-2009 ............................. 152 Grfico 117. Evolucin do emprego das empresas de publicidade en Galicia. 2006-2009 ............................... 152 Grfico 118. Distribucin dos axentes galegos de radio segundo a data de constitucin ................................. 154 Grfico 119. Distribucin provincial dos axentes galegos de radio. 2009.......................................................... 154 Grfico 120. Evolucin da facturacin das empresas de radio en Galicia. 2006-2009 ...................................... 156

320

Grfico 121. Evolucin da facturacin por empregado e por empresa das compaas de radio en Galicia. 20062009 .................................................................................................................................................................. 156 Grfico 122. Evolucin do resultado antes de impostos da radio en Galicia. 2006-2009 .................................. 157 Grfico 123. Evolucin do resultado por empresa e por empregado da radio en Galicia. 2006-2009 ............... 157 Grfico 124. Evolucin do emprego nas empresas de radio en Galicia. 2005-2009 ......................................... 159 Grfico 125. Evolucin do cadro medio na radio en Galicia. 2006-2009 ........................................................... 159 Grfico 126. Distribucin das empresas de TIC en Galicia segundo a actividade que desenvolven. 2009 ....... 161 Grfico 127. Distribucin provincial das empresas galegas de TIC. 2009 ......................................................... 161 Grfico 128. Evolucin da facturacin das empresas galegas de TIC. 2005-2009 ........................................... 164 Grfico 129. Distribucin dos ingresos das empresas TIC segundo a actividade principal. 2009 ..................... 165 Grfico 130. Evolucin da facturacin media por empresa para as empresas TIC. 2005-2009 ........................ 165 Grfico 131. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas de TIC en Galicia. 2005-2009 ............. 166 Grfico 132. Distribucin do emprego das empresas TIC segundo a actividade principal. 2009 ...................... 168 Grfico 133. Evolucin do emprego das empresas de TIC en Galicia. 2005-2009 ........................................... 168 Grfico 134. Evolucin das empresas das industrias culturais e creativas e do total do tecido empresarial do Norte de Portugal. 2007-2009 ........................................................................................................................... 172 Grfico 135. Distribucin do tecido empresarial de acordo co crculo no que opera. 2009 ............................... 172 Grfico 136. Taxa de variacin no nmero de empresas segundo o cdigo de actividade no que operan. 2009/07 ............................................................................................................................................................. 172 Grfico 137. Distribucin das empresas das industrias culturais e creativas no Norte de Portugal de acordo co nmero de traballadores. 2009 .......................................................................................................................... 174 Grfico 138. Distribucin das empresas das ICC na rexin Norte segundo a actividade principal. 2009 .......... 175 Grfico 139. Taxas de variacin no censo de empresas das ICC na rexin Norte por actividade. 2006-2009 . 175 Grfico 140. Distribucin das empresas das ICC no Norte segundo o crculo co que se corresponden. 2009 . 177 Grfico 141. Rendibilidade econmica de cada un dos sectores de actividade comprendidos nas ICC no Norte. 2009 .................................................................................................................................................................. 177 Grfico 142. Crecemento da facturacin e do emprego no perodo 2006-2009 e nmero de empresas en 2009 segundo o sector de actividade na rexin Norte de Portugal ............................................................................ 178 Grfico 143. Distribucin da facturacin das ICC por actividade. 2009 ............................................................. 178 Grfico 144. Facturacin por empresa dos sectores de actividade comprendidos nas ICC na rexin Norte. 2009 .......................................................................................................................................................................... 178 Grfico 145. Distribucin da facturacin das ICC na rexin Norte polo crculo que corresponde. 2009............ 180 Grfico 146. Taxas de variacin da facturacin das ICC do Norte por sector. 2006-2009 ............................... 180 Grfico 147. Crecemento do nmero de empresas e do emprego no perodo 2006-2009 e a facturacin no 2009 segundo o sector de actividade no Norte de Portugal ....................................................................................... 180 Grfico 148. Taxas de variacin do resultado das ICC por actividade no Norte portugus. 2006-2009............ 183 Grfico 149. Resultado dos sectores comprendidos nas ICC en no Norte de Portugal. 2009 .......................... 183 Grfico 150. Resultado por empregado das ICC no Norte portugus. 2009 ..................................................... 183 Grfico 151. Resultado por empresa das ICC no Norte portugus. 2009 ......................................................... 183 Grfico 152. Distribucin do emprego das ICC da rexin Norte por actividade. 2009 ....................................... 185 Grfico 153. Taxas de variacin do emprego das ICC na rexin Norte. 2006-2009.......................................... 185 Grfico 154. Cadro medio dos sectores das ICC no Norte de Portugal. 2009 .................................................. 185 Grfico 155. Distribucin do emprego das ICC no Norte de Portugal segundo o crculo co que se corresponden. 2009 .................................................................................................................................................................. 185 Grfico 156. Crecemento da facturacin e do nmero de empresas no perodo 2006-2009 e volume de emprego no 2009 segundo o sector de actividade no Norte de Portugal .......................................................... 186 Grfico 157. Evolucin do persoal ao servizo do tecido empresarial no Norte de Portugal nas empresas das ICC. 2007-2009 ................................................................................................................................................. 189 Grfico 158. Taxas de variacin do persoal ao servizo das empresas das ICC no norte de Portugal segundo a actividade principal. 2009/2007 ......................................................................................................................... 189 Grfico 159. Distribucin do persoal ao servizo das ICC do Norte de Portugal segundo a actividade principal. 2009 .................................................................................................................................................................. 191 Grfico 160. Distribucin por NUT II das empresas de servizos de arquitectura no Norte de Portugal. 2009 ... 193

321

Grfico 161. Distribucin das empresas de arquitectura do Norte de Portugal segundo o ano de constitucin 193 Grfico 162. Evolucin da facturacin das empresas de arquitectura do Norte de Portugal. 2006-2009 .......... 195 Grfico 163. Evolucin da facturacin por empresa e por empregado das empresas de arquitectura do Norte de Portugal. 2006-2009 .......................................................................................................................................... 195 Grfico 164. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas de arquitectura do Norte de Portugal. 2006-2009 ......................................................................................................................................................... 196 Grfico 165. Evolucin do resultado por empresa e a resultado por empregado das empresas de arquitectura. 2006-2009 ......................................................................................................................................................... 196 Grfico 166. Evolucin do emprego equivalente a tempo completo nas empresas de arquitectura do Norte de Portugal. 2006-2009 .......................................................................................................................................... 198 Grfico 167. Evolucin do cadro medio das empresas de arquitectura no Norte de Portugal. 2006-2009........ 198 Grfico 168. Distribucin dos axentes das artes escnicas no Norte de Portugal segundo a actividade que desenvolven. 2009 ............................................................................................................................................ 200 Grfico 169. Distribucin por NUT III dos axentes das artes escnicas do Norte de Portugal. 2009 ................ 200 Grfico 170. Evolucin da facturacin das artes escnicas do Norte de Portugal. 2009................................... 202 Grfico 171. Distribucin das distintas actividades na facturacin das artes escnicas no Norte de Portugal. 2009 .................................................................................................................................................................. 202 Grfico 172. Evolucin da facturacin por empresa e por empregado nas artes escnicas do Norte de Portugal. 2009 .................................................................................................................................................................. 203 Grfico 173. Evolucin do resultado antes de impostos dentro das artes escnicas no Norte de Portugal. 20062009 .................................................................................................................................................................. 204 Grfico 174. Evolucin do emprego nas artes escnicas no Norte de Portugal. 2005-2009 ............................. 206 Grfico 175. Distribucin das distintas actividades dentro da emprego das artes escnicas no Norte de Portugal. 2009 ................................................................................................................................................... 206 Grfico 176. Distribucin das empresas das artes plsticas no Norte de Portugal segundo a actividade que desenvolven. 2009 ............................................................................................................................................ 208 Grfico 177. Distribucin por NUTS III das empresas do Norte de Portugal de Artes Plsticas. 2009 .............. 208 Grfico 178. Evolucin da facturacin das artes plsticas no Norte de Portugal. 2006-2009 ........................... 210 Grfico 179. Distribucin do peso das actividades na facturacin das artes plsticas no Norte de Portugal. 2009 .......................................................................................................................................................................... 210 Grfico 180. Evolucin do resultado antes de impostos das artes plsticas no Norte de Portugal. 2006-2009 211 Grfico 181. Evolucin do emprego das artes plsticas no Norte de Portugal. 2006-2009 ............................... 212 Grfico 182. Distribucin do peso das actividades no emprego das artes plsticas no Norte de Portugal. 2009 .......................................................................................................................................................................... 212 Grfico 183. Distribucin das empresas do audiovisual do Norte de Portugal por actividade. 2009 ................. 215 Grfico 184. Distribucin das empresas do audiovisual no Norte de Portugal por NUT III. 2009 ...................... 215 Grfico 185. Distribucin da facturacin no audiovisual do Norte de Portugal por actividade principal. 2009... 218 Grfico 186. Evolucin da facturacin das empresas do audiovisual do Norte de Portugal. 2006-0209 ........... 218 Grfico 187. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas do audiovisual do Norte de Portugal. 2006-2009 ......................................................................................................................................................... 220 Grfico 188. Evolucin do resultado por empregado e por empresa no audiovisual do Norte de Portugal. 20062009 .................................................................................................................................................................. 220 Grfico 189. Distribucin do emprego no audiovisual segundo a actividade principal no Norte de Portugal. 2009 .......................................................................................................................................................................... 222 Grfico 190. Evolucin do volume de emprego das empresas do audiovisual no Norte de Portugal. 2006-2009 .......................................................................................................................................................................... 222 Grfico 191. Distribucin por actividade principal das empresas relacionadas con museos, bibliotecas, arquivos e xestin do patrimonio no norte portugus. 2009............................................................................................. 224 Grfico 192. Distribucin por NUTS III das empresas relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio no norte portugus. 2009................................................................................................ 224 Grfico 193. Evolucin da facturacin das actividades relacionadas con museos, bibliotecas, arquivos e xestin do patrimonio no norte portugus. 2009 ............................................................................................................ 226

322

Grfico 194. Distribucin do peso das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos e a xestin do patrimonio no norte portugus. 2009................................................................................................ 226 Grfico 195. Evolucin do resultado antes de impostos dentro das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos, a xestin do patrimonio e a educacin cultural no Norte de Portugal. 2006-2009...... 228 Grfico 196. Evolucin do emprego das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos, a xestin do patrimonio e a educacin cultural. 2006-2009.................................................................................. 229 Grfico 197. Distribucin do peso das actividades relacionadas cos museos, as bibliotecas, os arquivos, a xestin do patrimonio e a educacin cultural. 2009 ........................................................................................... 229 Grfico 198. Distribucin dos axentes de deseo da rexin Norte segundo a actividade que desenvolven. 2009 .......................................................................................................................................................................... 231 Grfico 199. Distribucin por NUTS III dos axentes do eido do deseo no Norte de Portugal. 2009 ................ 231 Grfico 200. Evolucin da facturacin das empresas de deseo no norte portugus. 2006-2009 .................... 233 Grfico 201. Distribucin do peso das actividades de deseo no Norte de Portugal. 2009 .............................. 233 Grfico 202. Evolucin do beneficio antes de impostos das empresas de deseo no Norte portugus. 20062009 .................................................................................................................................................................. 234 Grfico 203. Distribucin do beneficio das empresas de deseo na rexin Norte segundo a actividade principal. 2009 .................................................................................................................................................................. 234 Grfico 204. Evolucin do emprego nas empresas de deseo do Norte portugus. 2006-2009 ....................... 235 Grfico 205. Distribucin do emprego nas actividades de deseo no Norte de Portugal. 2009 ........................ 235 Grfico 206. Evolucin da creacin de empresas de fotografa no norte portugus ......................................... 238 Grfico 207. Distribucin por NUTS III dos axentes de fotografa no Norte. 2009............................................. 238 Grfico 208. Evolucin da facturacin das empresas de fotografa no Norte portugus. 2006-2009 ................ 240 Grfico 209. Evolucin da facturacin por empresa e por empregado nas empresas de fotografa na rexin Norte. 2006-2009............................................................................................................................................... 240 Grfico 210. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas de fotografa no Norte. 2006-2009...... 241 Grfico 211. Evolucin do resultado por empresa e por empregado das empresas de fotografa no Norte portugus. 2006-2009 ....................................................................................................................................... 241 Grfico 212. Evolucin do resultado por empregado e por empresa e do resultado medio das empresas de fotografa no Norte. 2006-2009.......................................................................................................................... 242 Grfico 213. Evolucin do emprego nas empresas de fotografa da rexin Norte. 2006-2009 ......................... 242 Grfico 214. Evolucin do cadro medio das empresas de fotografa no norte luso. 2006-2009 ........................ 242 Grfico 215. Distribucin dos axentes na industria musical no Norte de Portugal segundo a actividade principal. 2009 .................................................................................................................................................................. 245 Grfico 216. Distribucin por NUTS III dos axentes da industria musical no Norte de Portugal. 2009 .............. 245 Grfico 217. Evolucin da facturacin das empresas da industria musical do Norte de Portugal. 2006-2009 .. 248 Grfico 218. Distribucin por actividade da facturacin da industria musical do Norte de Portugal. 2009 ........ 248 Grfico 219. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas da industria musical do Norte. 2006-2009 .......................................................................................................................................................................... 249 Grfico 220. Evolucin do resultado por empresa e por empregado das empresas da industria musical do Norte. 2006-2009 ......................................................................................................................................................... 249 Grfico 221. Evolucin do emprego na industria musical do Norte de Portugal. 2006-2009 ............................. 251 Grfico 222. Distribucin do emprego por actividade na industria musical do Norte de Portugal. 2009 ............ 251 Grfico 223. Comparacin dos cadros medios na industria musical no Norte de Portugal. 2009 ..................... 252 Grfico 224. Distribucin das empresas do produto grfico no Norte de Portugal segundo a actividade que desenvolven. 2009 ............................................................................................................................................ 254 Grfico 225. Distribucin por NUTTS III das empresas do produto grfico do Norte de Portugal. 2009 ........... 254 Grfico 226. Distribucin das empresas de produto grfico no Norte de Portugal segundo a data de constitucin .......................................................................................................................................................................... 256 Grfico 227. Evolucin da facturacin das empresas do produto grfico no Norte de Portugal. 2006-2009 ..... 257 Grfico 228. Distribucin do peso das distintas actividades dentro da facturacin do produto grfico no Norte. 2009 .................................................................................................................................................................. 257 Grfico 229. Comparacin das facturacins medias por empresa na industria do produto grfico no Norte de Portugal. 2009 ................................................................................................................................................... 258

323

Grfico 230. Evolucin do resultado antes de impostos na industria do produto grfico da rexin Norte. 20062009 .................................................................................................................................................................. 259 Grfico 231. Evolucin do emprego das empresas do produto grfico no Norte de Portugal. 2006-2009 ........ 261 Grfico 232. Distribucin das distintas actividades no emprego do produto grfico no Norte de Portugal. 2009 .......................................................................................................................................................................... 261 Grfico 233. Comparacin dos cadros medios na industria do produto grfico no Norte de Portugal. 2009 ..... 261 Grfico 234. Distribucin das empresas de publicidade no Norte de Portugal segundo a data de constitucin 264 Grfico 235. Distribucin por NUTS III das empresas de publicidade no Norte de Portugal. 2009 ................... 264 Grfico 236. Evolucin da facturacin das empresas de publicidade do Norte de Portugal. 2006-2009........... 266 Grfico 237. Evolucin da facturacin por empresa e por empregado para as industrias de publicidade do Norte de Portugal. 2006-2009 ..................................................................................................................................... 266 Grfico 238. Evolucin do resultado das empresas de publicidade do Norte de Portugal. 2006-2009 ............. 267 Grfico 239. Evolucin do resultado por empresa e por empregado para a publicidade no Norte de Portugal. 2006-2009 ......................................................................................................................................................... 267 Grfico 240. Evolucin do resultado por empregado e por empresa e do resultado medio das empresas de publicidade no Norte de Portugal. 2006-2009 ................................................................................................... 267 Grfico 241. Evolucin do emprego das empresas de publicidade no Norte portugus. 2006-2009 ................ 268 Grfico 242. Evolucin do cadro medio das empresas de publicidade no Norte portugus. 2006-2009 ........... 268 Grfico 243. Distribucin dos axentes de radio do Norte de Portugal segundo a data de constitucin ............. 271 Grfico 244. Distribucin por NUT III dos axentes de radio no Norte luso. 2009............................................... 271 Grfico 245. Evolucin da facturacin das empresas de radio no Norte de Portugal. 2006-2009 ..................... 272 Grfico 246. Evolucin da facturacin por empregado e por empresa das compaas de radio na rexin Norte. 2006-2009 ......................................................................................................................................................... 272 Grfico 247. Evolucin do resultado antes de impostos para a radio no Norte de Portugal. 2006-2009 ........... 273 Grfico 248. Evolucin do resultado por empresa e por empregado da radio na rexin Norte. 2006-2009 ...... 273 Grfico 249. Evolucin do emprego nas empresas de radio na rexin Norte. 2005-2009................................. 274 Grfico 250. Evolucin do cadro medio na radio na rexin Norte. 2006-2009 .................................................. 274 Grfico 251. Distribucin das empresas de TIC no Norte de Portugal segundo a actividade que desenvolven. 2009 .................................................................................................................................................................. 277 Grfico 252. Distribucin por NUTS III das empresas de TIC do Norte de Portugal. 2009 ............................... 277 Grfico 253. Distribucin dos ingresos das empresas TIC segundo a actividade principal. 2009 ..................... 280 Grfico 254. Evolucin da facturacin das empresas TIC do Norte portugus. 2006-2009 .............................. 280 Grfico 255. Evolucin do resultado antes de impostos das empresas de TIC no Norte de Portugal. 2006-2009 .......................................................................................................................................................................... 281 Grfico 256. Distribucin do emprego das empresas de TIC segundo a actividade principal. 2009 ................. 283 Grfico 257. Evolucin do emprego das empresas de TIC no Norte de Portugal. 2006-2009 .......................... 283 Grfico 258. Taxas de variacin do tecido de empresas nas ICC da eurorrexin segundo a actividade principal. 2006-2009 ......................................................................................................................................................... 286 Grfico 259. Taxas de variacin do tecido de empresas nas ICC da eurorrexin segundo a actividade principal. 2008-2009 ......................................................................................................................................................... 286 Grfico 260. Variacin da facturacin e do emprego no perodo 2006-2009 e nmero de empresas no ano 2009 por sector de actividade na eurorrexin Galicia-Norte de Portugal ................................................................... 287 Grfico 261. Distribucin dos pesos relativos de cada crculo das ICC no tecido empresarial da eurorrexin. 2006-2009 ......................................................................................................................................................... 288 Grfico 262. Taxas de variacin do tecido de empresas nas ICC da eurorrexin segundo a actividade principal. 2008-2009 ......................................................................................................................................................... 288 Grfico 263. Participacin de cada categora no total do tecido empresarial das ICC para o conxunto da eurorrexin, para Galicia e para o Norte de Portugal. 2009 .............................................................................. 289 Grfico 264. Distribucin dos pesos relativos de cada crculo das ICC na facturacin da eurorrexin. 2006-2009 .......................................................................................................................................................................... 290 Grfico 265. Taxas de variacin da facturacin nas ICC segundo a actividade principal para Galicia, o Norte de Portugal e a eurorrexin. 2006-2009 ................................................................................................................. 290

324

Grfico 266. Participacin de cada categora no total do volume de negocio das ICC para o total da eurorrexin, para Galicia e para o Norte de Portugal. 2009 .................................................................................................. 291 Grfico 267. Comparacin da facturacin media por empresa segundo a actividade das ICC da eurorrexin. 2009 .................................................................................................................................................................. 292 Grfico 268. Comparacin da facturacin media por traballador segundo a actividade das ICC da eurorrexin. 2009 .................................................................................................................................................................. 292 Grfico 269. Variacin do nmero de empresas e do emprego no perodo 2006-2009 e facturacin no ano 2009 por sector de actividade na eurorrexin Galicia-Norte de Portugal ................................................................... 293 Grfico 270. Resultado segundo a actividade das ICC da eurorrexin. 2009 ................................................... 294 Grfico 271. Taxas de variacin do resultado segundo a actividade na eurorrexin. 2009 ............................... 294 Grfico 272. Comparacin do resultado medio por empresa segundo a actividade das ICC da eurorrexin. 2009 .......................................................................................................................................................................... 295 Grfico 273. Comparacin do resultado medio por traballador segundo a actividade das ICC da eurorrexin. 2009 .................................................................................................................................................................. 295 Grfico 274. Participacin de cada categora no total do volume de emprego das ICC para o total da eurorrexin, para Galicia e para o Norte de Portugal. 2009 .............................................................................. 297 Grfico 275. Comparacin dos cadros medios das empresas da eurorrexin que operan nas ICC. 2009 ....... 298 Grfico 276. Distribucin dos pesos relativos de cada crculo das ICC no emprego da eurorrexin. 2006-2009 .......................................................................................................................................................................... 298 Grfico 277. Taxas de variacin do emprego nas ICC da eurorrexin segundo a actividade principal. 2006-2009 .......................................................................................................................................................................... 298 Grfico 278. Variacin da facturacin e do nmero de empresas no perodo 2006-2009 e volume de emprego no ano 2009 por sector de actividade na eurorrexin Galicia-Norte de Portugal .............................................. 299

325

11 Glosario de acrnimos e institucins

Agncia para o Desenvolvimento das Indstrias Criativas (ADDICT): plataforma que promove o desenvolvemento do emprendemento e da economa creativa a travs de busca, informacin e coordinacin do sector. Agrupacin Europea de Cooperacin Territorial Galicia-Norte de Portugal (AECTGNP): organizacin encargada de promover intereses comns entre Galicia e o Norte de Portugal. Associao Empresarial de Portugal, Cmara de Comrcio e Indstria (AEP): asociacin portuguesa, de mbito nacional e localizada en Porto, orientada ao desenvolvemento e a prestacin de servizos comunidade empresarial no campo das feiras, exposicins, congresos, informacin e apoio s empresas, consultora, formacin profesional, misins empresariais, promocin de negocios e investimentos, defensa dos intereses e representacin dos asociados e reforzo do papel do asociacionismo empresarial a nivel nacional e internacional. Axencia Galega das Industrias Culturais (AGADIC): axencia pblica autonmica adscrita Consellera de Cultura, Educacin e Ordenacin Universitaria da Xunta de Galicia, que ten por obxecto o impulso e a consolidacin do tecido empresarial no sector cultural galego. As sas competencias estndense totalidade das actividades culturais e artsticas desenvolvidas por creadores individuais e empresas, na procura dunhas industrias culturais dinmicas, competitivas e innovadoras. Clasificacin Portuguesa de Actividades Econmicas (CAE): sistema de clasificacin e agrupamento das actividades econmicas (producin, emprego, enerxa, investimento etc.) en unidades estatsticas de bens e servizos, de xeito que a cada actividade econmica e empresarial se lle asigna un cdigo especfico, e a cada empresa, dependendo do seu obxecto ou rama de actividade, corresponder un ou mis destes cdigos. Cdigo Nacional de Actividades Econmicas (CNAE): clasificacin espaola resultante dun proceso internacional que asigna un cdigo a cada actividade econmica das que se poden realizar. Xeralmente este cdigo (que adoita ser de cinco dxitos) emprgase en moitos formularios e impresos, tanto oficiais como a nivel de empresa. Na revisin de 2009 os cdigos agrpanse en vinte e un grupos de actividades. Comisin de Coordinacin e Desenvolvemento Rexional do Norte (CCDR-N): organismo descentralizado da Administracin central cuxa misin consiste en promover as condicins para o desenvolvemento integrado e sostible do Norte de Portugal (NUT II) e contribur cohesin do territorio portugus. Conferencia das Nacins Unidas sobre Comercio e Desenvolvemento (CNUCYD ou UNCTAD, do ingls, United Nations Conference on Trade and Development): creada en 1964 como un corpo intergobernamental permanente das Nacins Unidas. A UNCTAD o principal rgano da Asemblea Xeral da ONU para os asuntos relacionados co comercio, os investimentos e o desenvolvemento. Consello da Cultura Galega (CCG): institucin independente creada polo Estatuto galego de Autonoma para promover e difundir a lingua e a cultura galegas e asesorar

326

as Administracins neses mbitos. O CCG est constitudo por unha ampla representacin de profesionais, creadores e divulgadores da cultura galega. Creative Industries Production System (CIPS): modelo que define a cadea de valor das industrias culturais a partir de catro fases distintas no proceso de creacin do valor: creacin, infraestruturas ou bens de equipo, reproducin e distribucin e/ou consumo. Department for Culture, Media and Sport (DCM): departamento gobernamental do Reino Unido con responsabilidade no eido da cultura e o deporte nese pas. Directorio Central de Empresas (DIRCE): sistema de informacin nico que rene todas as empresas espaolas e as sas unidades locais localizadas no territorio nacional. O seu obxectivo bsico facer posible a realizacin de enquisas econmicas por mostraxe. Fundacin para o Fomento da Calidade Industrial e Desenvolvemento Tecnolxico: foi constituda en 1996 como entidade sen nimo de lucro pola Consellera de Innovacin e Industria da Xunta de Galicia. Os obxectivos da Fundacin son promover a difusin e aplicacin de polticas en materia de calidade, tecnoloxa e innovacin. Recibe adicionalmente a encomenda de xestin de infraestruturas tecnolxicas; o Centro de Innovacin e Servizos (CIS) do Deseo e a Tecnoloxa de Galicia, o Centro de Innovacin e Servizos (CIS) Tecnolxicos da Madeira de Galicia e o Laboratorio Oficial de Metroloxa de Galicia. Cada un destes centros leva a cabo as actividades includas no marco da sa competencia tcnica e estratxica. Informa Dun & Bradstreet: empresa do Grupo CESCE lder na subministracin de informacin comercial, financeira e de marketing de empresas e empresarios. Instituto Nacional de Estatstica (INE): organismo autnomo de carcter administrativo, con personalidade xurdica e patrimonio propio, adscrito ao Ministerio de Economa e Facenda do Goberno de Espaa, a travs da Secretara de Estado de Economa. Encrgase da realizacin das operacins estatsticas de grande envergadura (censos demogrficos e econmicos, contas nacionais, estatsticas demogrficas e sociais, indicadores econmicos e sociais, coordinacin e mantemento dos directorios de empresas, formacin do Censo Electoral etc.). Nomenclatura Comn das Unidades Territoriais Estatsticas (NUTS): nomenclatura que define subrexins estatsticas en que se divide o territorio dos Estados membros da Unin Europea, que foi inicialmente elaborada polo Eurostat (Servizo de Estatstica das Comunidades Europeas) en cooperacin cos institutos nacionais de estatstica europeos. ON.2: Novo Norte. Programa Operacional Rexional do Norte, instrumento financeiro de apoio ao desenvolvemento rexional do Norte de Portugal (NUTS II), integrado no Marco de Referencia Estratxico Nacional 2007/2013 e no novo ciclo de fondos estruturais da Unin Europea destinados a Portugal. Organizacin das Nacins Unidas para a Educacin, a Ciencia e a Cultura (en ingls United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization UNESCO): un organismo especializado das Nacins Unidas, fundado en 1945 co obxectivo de contribur paz e seguridade no mundo mediante a educacin, a ciencia, a cultura e as comunicacins.

327

Producto Interior Bruto (PIB): trtase dunha medida agregada que expresa o valor monetario da producin de bens e servizos finais dun pas durante un perodo (normalmente un ano). O PIB obtense despois de engadirlle ao valor agregado do pas os impostos indirectos que gravan as operacins de producin. Rexistro Mercantil: institucin administrativa que ten por obxecto a publicidade oficial das situacins xurdicas dos empresarios nel inscritos, ademais doutras funcins que lle foron asignadas, como a de ser lugar de depsito das contas anuais que obrigatoriamente deben presentar as sociedades dentro dos seis primeiros meses do exercicio seguinte. Sistema de Anlise de Balances Ibricos (SABI): exclusiva ferramenta en formato DVD ou web elaborada por INFORMA D&B en colaboracin con Bureau Van Dijk, que permite manexar de xeito sinxelo e rpido a informacin xeral e contas anuais de mis de 1 milln de empresas espaolas e mis de 350 000 portuguesas. Tesourera Xeral da Seguridade Social (TXSS): servizo comn da Seguridade Social, tutelado polo Ministerio de Traballo e Inmigracin, con personalidade xurdica propia, onde, por aplicacin dos principios de solidariedade financeira e caixa nica, se unifican todos os recursos econmicos e a administracin financeira do sistema da Seguridade Social. Valor Agregado Bruto ou Valor Engadido Bruto (VAB): a macromagnitude econmica que mide o valor engadido xerado polo conxunto de produtores dunha rea econmica, recollendo en definitiva os valores que se agregan aos bens e servizos nas distintas etapas do proceso produtivo.

328