K.

Marx Siyasete Kar lgisizlik

i snf, kendi siyasal partisini kurmamal, hibir surette siyasal bir eylem yrtmemelidir nk devletle savamak, onu tanmak, kabul etmek demektir, bu da lmsz (ternel) ilkelere aykrdr. alanlar grev yapmamaldrlar nk cretleri ykseltmek iin ya da cretlerin dmesini engellemek iin aba harcamak, cretlilii tanmak, kabul etmek anlamna gelir: Bu da ii snfnn kurtuluunun lmsz ilkelerine aykrdr! Burjuva devlete kar savamda, iiler, ancak baz dnler koparmak iin aralarnda gbirlii yaparlarsa, uzlamalar yapm olurlar: Bu da lmsz ilkelere aykrdr! Byle olunca, her trl barl hareketi geri evirmelidir ve bu kt alkanlk ngiliz ve Amerikan iilerine braklmaldr. iler, ignnn yasa yoluyla snrlandrlmas gibi bir durumu elde etmeye almamaldrlar nk bu, patronlarla bir uzlama yapmak anlamna gelir, o patronlar ki, snrlandrmadan sonra da iileri 14-16 saat yerine 10-12 saat smrmekten baka bir ey yapmayacaklardr. iler, 10 yan altndaki kzlarn fabrikalarda altrlmalarn yasaklayan bir yasa elde etmek iin de zahmete katlanmamaldrlar nk bu yolla, 10 yan altndaki olan ocuklarnn smrsn durdurtamazlar: O zaman da lmsz ilkelerin safln zedeleyen bir uzlamaya girmi olurlar! Hele, iiler, Amerikan Cumhuriyetinde olduu gibi, btesini ii snfnn cmerte besledii devletin, alanlarn ocuklarna ilkretim vermekle ykml olmasn salamaya almalar hi de gerekmez nk ilkretim, tam bir retim deildir. Bir devlet okulu retmeninden renim grmektense, iiler, yazmak, okumak ve saymak bilmesinler daha iyi. lmsz ilkeleri inemektense, bilgisizlik ve gnde 16 saat alma, ii snfn alklatrsn ok daha iyidir! Eer ii snfnn siyasal savam iddet biimlerine brnrse, eer iiler burjuva snfn diktatrl yerine kendi devrimci diktatrlklerini koyarlarsa ilkelere kar ok ar bir su ilemi olurlar nk onlar, her gnk yoksul ve dnyasal gereksinimlerini karlamak iin, burjuva snfn direncini krmak iin, silahlar brakp devleti ykacaklar yerde ona devrimci ve geici bir biim vermi olurlar. iler, meslek rgtleri kurmamaldrlar nk meslek rgtleri kurmakla, burjuva toplumdaki toplumsal iblmn srgitletirirler: ileri birbirinden ayran bu iblm, gerekten bugnk klelik durumlarnn temelidir. Tek szckle, iiler, kollarn kavuturup oturmal ve siyasal ve ekonomik hareketlerle zamanlarn yitirmemelidirler. Bu hareketler onlara ancak ksa vadeli sonular verebilir. Onlar, gerekten dindar insanlar olarak, gndelik gereksinmelerini horgrp, imanla barmaldrlar: sterse snfmz armha gerilsin, isterse soyumuz tkensin, yeter ki lmsz ilkeler lekelenmesin! Onlar, dinibtn Hristiyanlar gibi papazn szlerine inanmal, bu dnyann nimetlerini aasamal, cenneti kazanmaktan baka bir ey dnmemelidirler. Cennet deyince de toplumsal tasfiye okuyunuz ki, bu toplumsal tasfiye, bilinmez nasl ve kimlerin eseri olarak; dnyann yitik (cra) bir kesinde bir gn kagelecektir ve yutturmaca her eyde ve her ey iin ayan olacaktr.

O halde, bu nl toplumsal tasfiyeyi beklerken, ii snf -yumuakbal bir koyun srs gibi- yaknca, akll-uslu davranmaldr, hkmeti rahat brakmaldr; polisten korkmaldr; yasalara sayg gstermeli ve yaknmakszn top namlularna yem olmaldr. Her gnk pratik yaamda, iiler, devletin en sz dinler hizmetkarlar olmaldrlar ama ta yreklerinin derinliinde, onun varln enerjik bir biimde protesto etmelidirler ve devletin ortadan kaldrlmas zerine edebi yaptlar edinerek ve onlar okuyarak devlete kar derin teorik horgrlerini gstermelidirler. Ve gene, kapitalist dzene kar direnilerini bu iren dzenin varlnn son bulaca gelecek toplum zerine tumturakl, yksek perdeden nutuklar ekmekten baka bir biimde gstermekten saknmaldrlar! Siyasete ilgisiz kalma grnn havarileri dncelerini bu kadar ak-seik dile getirselerdi, ii snf elbette ki, onlarn hepsinin cann cehenneme yollard, byle olduuna hi kimse kar kmayacaktr ve gene, ii snfnn, kendini, savamak iin btn silahlar bugnk toplumdan almak gerektii iin ve bu savamn nesnel koullar ne yazk ki, bu toplumsal bilimler doktorlarnn zgrlk, zerklik, anari ad altnda tanrsallk payesine ykselttikleri idealist fantazilerine uymadklar iin, her trl savam aracn ii snfna yasaklayacak kadar budala ya da safdil olan bu burjuva doktrinerleri ve bu beyzadeler tarafndan, bu yolunu saptm adamlar tarafndan onuruna saldrlm hissedeceine de hi kimsenin bir diyecei olmayacaktr. Ama ii snf hareketi bugn o kadar gldr ki, bu yobaz (sectaire) insanseverler durmadan siyasal savam zerine ileri srdkleri byk gerekleri, iktisadi savam iin de yinelemeyi gze alamyorlar artk. Bu byk gerekleri, grevlere, gbirliklerine, meslek rgtlerine, kadnlarn ve ocuklarn almalar zerine yasalara, izamannn snrlandrlmas zerine yasalara vb., vb. henz uygulamayacak kadar psrktrlar. imdi de, onlarn, gzel geleneklerden, utanma duygusundan, iyi niyetten ve sonsuz ilkelerden ne lde destek aldklarn grmeye alalm! Toplumsal koullar ii snfnn militan bir snf niteliini kazanmasna olanak verecek kadar gelimemi olduundan, ilk sosyalistler (Fourier, Owen, Saint-Simon, vb.) kanlmaz olarak, gelecein rnek toplumu zerine dler kurmakla snrl kalmak ve iilerin yazgsn birazck iyiletirmek ereiyle giritikleri grevler gibi, gler birlii ve politik hareketler gibi her trl hareketi mahkum etmek zorunda kalmlard. Ancak, her ne kadar, kimyaclarn kendi atalar simyaclar yadsmaya haklar olmad gibi bizim de sosyalizmin bu ilk pirlerini yadsmaya hakkmz olmasa da, gene de, onlarn yanlglarna, biz ilediimizde balanmaz olacak yanlglara dlmesini nlemeliyiz. Ama 1839'da -ii snfnn siyasal ve iktisadi savamnn ngiltere'de artk olduka belirgin bir nitelik kazand sralarda- Owen'in retililerinden ve Proudhon'dan ok nce karlkl yardmlamay bulmu olanlardan biri olan Bray, Labour's Wrongs and Labour's Remedy (Emein Dertleri ve Emein Devalar) adl bir kitap yaynlad. Bugn yrtlmekte olan savamla salanmak istenen btn devalarn etkisizliini ileyen blmlerden birinde, yazar, ngiliz iilerinin, siyasal olduu kadar iktisadi her trl hareketini sert bir biimde eletiriyor; siyasal hareketi, grevleri, i saatlerinin snrlandrlmasn, kadnlarn ve ocuklarn fabrikalardaki almasnn yasalarla dzenlenmesini yanl ve sakat buluyor nk btn bunlar -ona gre- bizi toplumun bugnk durumundan kartacaklar yerde bu durumun srmesini salarlar ve mevcut uzlamaz kartlklar daha da yeinletirmekten baka bir ie yaramazlar.

te imdi de bu toplumsal bilimler doktorlarnn en yetkili bilgesi Proudhon'un kapsna varm bulunuyoruz. stadn kendisi, geri yazlaryla ve kiisel katlmasyla ii snfn siyasal harekete isteklendirmi de olsa, kendi karlkl yardmlamasnn kurtarc teorilerine aykr olan tm ekonomik hareketlere (gbirlii, grevler, vb.) kar olduunu enerjik bir biimde aklamak cesaretini gsterdii halde, retilileri aka harekete kar olduklarn sylemeyi gze alamyorlar. Daha 1847'de, stadn ilk yapt: Contradictions conomiques'in (Ekonomik elikiler) yaynland dnemde, onun ii hareketine kar safsatalarn rtmtm (Bkz.: Felsefenin Sefaleti, Grevler ve i Dayanmalar). Bununla birlikte 1864'te Fransz iilerine, pek kstl bir ekilde gbirlii kurma hakkn veren Ollivier yasasndan sonra, Proudhon, lmnden birka gn sonra yaynlanan i Snfnn Siyasal Yetenei adl kitabnda yeniden grevine dnyor. stadn saldrlar burjuvalarn beenisine o kadar ok uygundu ki, Times gazetesi 1886'daki Londra terzileri grevi nedeniyle Proudhon'a, onu ngilizce'ye evirmek ve onun kendi szleriyle grevcileri mahkum etmek onurunu balad. te bunlardan birka rnek: Rive-de-Gier madencileri greve gemilerdi; akllarn balarna getirmek iin asker gnderilmiti: Rive-de-Gier madencilerine kurun sktran otorite -diye baryor Proudhon- hi de kolay bir durumda deildi. Ama o, babalk sevgisi ile konsllk grevi arasnda kalan eski Brutus gibi hareket etti: Cumhuriyeti kurtarmak iin ocuklarn feda etmesi gerekiyordu. Brutus duraksamad ve kendinden sonraki kuaklar onu knamaya kalkmadlar. Proletarya varolal beri, kendi z karlarn kurtarmak iin iilerini feda etmekte duraksayan bir tek burjuva grlmemitir. Ne yaman Brutuslerdir u Burjuvalar! Hayr efendim: Nasl bir antaj hakk, dolandrclk ve hrszlk hakk yoksa, nasl bir yaknyla zina etme ya da eini aldatma hakk yoksa bir gbirlii hakk da yoktur. Bununla birlikte elbette ki budalalk etme hakk olduunu sylemek gerekir. Peki yleyse, stad hangi lmsz ilkeler adna artc aforozlarn savuruyor, bu ilkeler nelerdir? Birinci lmsz ilke: cretlerin dzeyi, meta fiyatlarn belirler. Ekonomi politik hakknda hibir fikirleri olmayanlar ve byk burjuva iktisats Ricardo'nun, 1817 ylnda yaynlanan Ekonomi Politiin lkeleri kitabnda bu geleneksel yanl son ve kesin olarak rttn bilmeyenler bile, ngiltere'de cretler, Avrupa'nn tm teki lkelerindekinden greli olarak daha yksek olduu halde, ngiliz sanayiinin rnlerini herhangi baka bir lkeninkinden daha dk fiyata teslim edebildii gibi nemli bir gerei bilirler. kinci lmsz ilke: Gbirliine (coalitions) izin veren yasa, tamamen hukuka kar, ekonomiye kar, her trl topluma, her trl dzene aykrdr.

Tek szckle, serbest rekabet etme ekonomik hakkna kardr. Eer stad bu kadar oven olmasayd, kendi kendine yle sorard: Nasl olmu da krk yl nce serbest rekabete ilikin ekonomik haklara bu kadar aykr olan bir yasa, ngiltere'de ilan edilmitir ve nasl oluyor da, sanayi ve onunla birlikte serbest rekabet gelitike, her topluma, her dzene bylesine aykr olan bu yasa tm burjuva devletlerine bir zorunluluk olarak kendini kabul ettiriyor. Ve usta belki de, bu Hakkn (byk H ile yazlan bu hakkn) yalnzca, burjuva ekonomi politiinin acemi aylaklarnca kaleme alnan ekonomi elkitaplarnda, ilerinde Mlkiyet emein bakalarnn emeinin demeyi unutmular- rndr. gibi inciler bulunan elkitaplarnda varolduunu kefederdi. nc lmsz ilke: Bylece, ii snfn szde bir toplumsal aalktan kurtarmak bahanesiyle, koca bir yurttalar snfn yani ustalar, mteahhitler, patronlar, burjuvalar snfn topyekn sulamakla ie balamak gerekecektir. Emekiler Demokrasisini, orta snfn bu kt, kavranmas g ortaklarna kar hor grmeye ve kin duymaya kkrtmak gerekecektir; yasal baskya ticari ve snai sava; devlet polisine uzlamaz snf kartln yelemek gerekecektir. stad, ii snfnn szde toplumsal aalk durumundan kmasn engellemek iin, ii snfnn, kukusuz Proudhon gibi devletin polisini uzlamaz snf kartlna ye tutan sayn patronlar, giriimciler ve burjuvalar kategorisinin kart olarak kurduu gbirliklerini mahkum ediyor. Bu saygdeer snfa kar tm irenmeyi nlemek iin, iyi yrekli Proudhon, iilere (karlkl yardmlama dzeninin geliine kadar ve vahim sakncalara karn), en iyi are olarak tek gvencemiz zgrlk ya da rekabeti tlyor. stad, burjuva zgrlk ya da rekabetini, bu tek gvencemizi gven altna almak iin, ekonomi konusunda ilgisiz kalmay vazediyorlar. Siyasete ilgisiz kalmay vazeden ilk Hristiyanlar da, nasl ezilenler olmaktan kp ezenler durumuna gemek iin imparatorun desteine ve koruyuculuuna gereksinme duymularsa, siyasete ilgisizliin modern havarileri, kendi sonsuz ilkelerinin onlar dnya zevklerinden ve burjuva toplumun fani ayrcalklarndan el ekmeye zorunlu kldna inanmaz. Ama gene de, teslim etmeliyiz ki, onlar, fabrikalarda iilere zorla kabul ettirilen 14-16 saatlik almaya ileke Hristiyan azizlerine yarar bir stoaclk tutumuyla katlanyorlar! Londra, Ocak 1873