Say 31 Spor Kulplerinin Ynetim Modellerinin Deerlendirilmesi Aralk 2011

SPOR KULPLERNN YNETM MODELLERNN DEERLENDRLMES

Sebahattin DEVECOLU Yrd. Do. Dr., Frat niversitesi, BESYO Bilal OBAN Yrd. Do. Dr., Frat niversitesi, BESYO Yunus Emre KARAKAYA Doktora rencisi, Frat niversitesi, Salk Bilimleri Enstits, Beden Eitimi ve Spor Anabilim Dal Bakanl zet: Toplumsal yaantda insanlarn sportif etkinlik ve hizmet beklentileri nemli lde spordaki temel rgtlenme birimleri olan spor kulplerinden karlanmaktadr. Spor kulpleri, toplumsal evreden bir takm girdileri alp ileyerek enerjiye dntren ve sonuta yine evreye veren ak sistemlerdir. nsanlarn bir ama ve hedef etrafnda topland, toplumun sosyal kltrel ve ekonomik ihtiyalarna cevap verecek nitelikler tayan, insanlarn toplumsallamasnda ve sosyallemesinde ok nemli bir yere sahip olan zellikler tamaktadr. Sporun toplumsal hayatta sosyal rolnn n plana kmasnda, toplumla btnlemesinde ve esnek bir yapya sahip olmasnda spor kulplerinin ilevi sivil toplum rgtleri kadar nemlidir. Bu almada, Avrupada ve Trkiyede farkl yaplara sahip spor kulplerinin ynetim modelleri, yasal mevzuatlar erevesinde betimsel olarak deerlendirilerek, Trkiyedeki spor kulpleri iin neriler gelitirilmeye allmtr. Anahtar Kelimeler: Ynetim, Spor Ynetimi, Spor Kulb, Ynetim Modelleri

ASSESSMENT OF THE MANAGEMENT MODELS OF SPORTS CLUBS

Abstract: In social life, sporting events and services that people expect significantly are met by sports clubs which are the basic units of organization in the sports. Sports clubs are open systems which get some input from the social environment and convert it to the energy and as a result give it to the environment again. Forefront emergence of a social role of sport in social life, in the integration with society and having a flexible structure, the function of sports clubs as important as the civil society organizations.In this study, the management models of sports clubs which have different structure in Europe and Turkey, are considered to be descriptive within the framework of legal regulations, tried to develop recommendations for sports clubs in Turkey. Key Words: Management, Sports Management, Sports Club, Management Models

51

Sebahattin DEVECOLU, Bilal OBAN, Yunus Emre KARAKAYA

Say 31 Aralk 2011

GR Toplumlarn ihtiyalarn karlamak, problemlerini zmek iin oluturulan kurum ve kurulular, toplumsal hayatta bir i blmnn kurulmasna yol amaktadr. Toplumun ihtiyalarn gidermek ve problemlerini halletmek, genellikle bir kiiden ziyade kiilerin bir araya gelerek glerin birletirilmesini zorunlu klmaktadr. Toplumun gittike artan ihtiyalar ve problemleri, bylece toplumsal birimlerin sayca artmasn da salamaktadr. Dolaysyla, toplumsal ihtiyalar karlamak, bir toplumsal problemi zmek iin insanlarn g birlii ve kendi aralarnda i blm yapmalarn gerekli klmaktadr (Doar, 1997). ki yada daha ok insan bir ama dorultusunda bir araya gelip bir grup oluturduklarnda, bu grubun belirlenen amalarnn gerekletirilmesi iin yelerinin birlikte almalar gerekir. Bir grubun ya da bir biimsel rgtn amalarn gerekletirirken, baar veya baarszlk ynetim ile yakndan ilikilidir (Karaman, 2000: 37, 38). Ynetim bir bilim daldr. Devaml araylar ve denemeler iindedir. Tarih boyunca ve zellikle 1950lerden sonra daha sratli deimelere uramtr. 1950lerden sonra btn dnyada ve 1960 sonras Trkiyede niversitelerde, eitli derslerde okutulmaya ve retilmeye balanmtr. Ayrca ileri sanayi lkelerinde btn kurulularda kamu ve zel devaml kurs, konferans ve seminerlerle bu bilim dalnn esaslar yneticilere, ynetim iine soyunanlara, genlere ve yallara, ynetim iiyle ilgili herkese retilip ve aktarlmaya balanmtr (Pamuk, 1997). Ynetim nceden ne yapacann kestirilmesi olduka zor olan insanla urar. nsann toplumsal yaama gerei olan dier bireylerle ilikilerini, onlarn eitli etmenler altndaki davranlarn incelemektedir. Bireyler ustaln, zamann ve faaliyetini planlayp, rgtler bireyleri ynlendirir ve kontrol eder. Bylece bireyler kendini ynetir. Anne-baba ilerini, ev faaliyetlerini ve ocuklarn ynetirler. renciler okulda eitli konu ve derslerde baarl olmak iin zamann kullanmay ynetmek ve denetlemek zorundadr. Daha st dzeyde ele alnrsa bahekim hastaneyi, mstear bakanln, ziraat iftliini, genel mdr irketini, dekan fakltesini ynetmek zorundadr. Bu eitli uralar farkl alanlara aitmi gibi grnse de, hepsinin ortak yn, farkl amalara ynelik rgtsel abann ynetilmesidir (Can, 2001). Aslnda ynetimin toplumsal bir olgu olmas, toplumun btn yelerini kapsamas, stelik devlet kavramyla zdelemesi yznden, ynetim bir ok bilimin konusu olmutur (Baaran, 1984). Trkiyede sportif etkinliklerde bulunan spor kurum ve kurulularnn byk bir ksm devlet ynetimine baldr. zel sektr tarafndan kurulan ve iletilen spor kurum ve kurulularnda bile denetim devletin denetim ve gzetimi altnda yrtlmektedir. Spor ynetimi, sportif hareketleri belirlenen amalara ulatrmak iin insan ve madde kaynaklarn salayarak ve etkili biimde kullanarak, belirlenen politikalar ve alnan kararlar uygulamaktadr. Sportif hizmetleri nceden belirlenen hedeflere ulatrmak iin mevcut insan ve madde kaynaklarn bu hedefler dorultunda en etkili ve verimli olarak kullanlmasn salamaktadr. Kamu ynetimi tarafndan tespit edilen sportif hareket ve hizmetlerin genel ve zel amalarn gerekletirmek, devletin spor politikalarn uygulamakla ykmldr (Doar, 1997). Bu dorultuda spor ynetimi, genel ynetimin bir parasdr. Spor ynetimi, genel ynetimin ilke, ynetim ve kurallarnn spor alanna uygulanmasdr. Ynetimin faaliyetlerinin bilimsel bir biimde yrtlmesinin yollarn aratrmak, bulmak ve bunlar spor metotlarna dntrp uygulamaktr.

52

Say 31 Spor Kulplerinin Ynetim Modellerinin Deerlendirilmesi Aralk 2011

Sporun temel amalar ise spor ynetiminin gerekletirmeye alt amalardr. Bu yzden, spor tekilatlar ve onlarda grev alacak btn personel ile kullanlacak maddi unsurlar, sporun amalarna uygun bir tarzda ele alnmal ve ynetilmelidir. Ynetim sreleri tm dier dallarda olduu gibi iletme, kamu, eitim ve spor ynetimi iin de aynen gerekli ve geerlidir (Yetim, 1992: 14). Bireysel veya grup olarak yaplan, kendi iinde kurallar olan, genelde rekabete dayal bedensel ve zihinsel yeteneklerin geliimini salayan, eitici ve elendirici uralar eklinde tanmlanan ve 21. yzyl modern toplumunun en yaygn ve etkili sosyal kurumlarndan birisi olan spor, insann bedenen, ruhen ve sosyal ynden gelimesine katk salayarak toplumlarn gelimesinde de ok etkin rol oynayan sosyal bir olgudur (Yetim, 2000: 115). nsanlarn bir araya gelmesi, spor yapmas gibi ana hedeflerle bir araya geldikleri yerler olarak kabul gren spor kulpleridir. Genelde toplumsal yaantda bireylerin spor faaliyetleri veya beklentileri byk oranda spor kulplerinde karlanmaktadr. Bu dorultuda sporun toplumsal hayatta sosyal rolnn n plana kmasnda, toplumla btnlemesinde ve esnek bir yapya sahip olmasnda spor kulplerinin ilevi sivil toplum rgtleri kadar nemlidir. nk spor kulpleri ama, ye, kapsam, kaynaklar ve ilev bakmndan ok byk nem (ekil 1) arz etmektedir (Deveciolu ve oban, 2005: 94).
Ama -Topluma hizmet vermek, sosyallemeye katkda bulunmak. -Sporu sevdirmek ve yaygnlatrmak. -Sportif eitim ve yarma yapmak. -Sporu bilimsel olarak retmek ve uygulatmak. -Yksek performans sporcularn yetitirilmesini hedeflemek. -Spor saha ve tesisleri yapmak. -Bireyler, kurumlar, resmi, yar resmi, gnll, herkese ak... vb. -Topluluk, ulus-alt, ulusal, blgesel, uluslararas.

ye ve alanlar

Kapsam

Kaynaklar

-Taraf olma, balar, vakflar, ye aidat, sponsorlar, reklam.

lev

-Salk, eitim, turizm, kltr, bo zaman deerlendirme.

ekil 1. Spor Kulplerinin Fonksiyonlar Spor kulpleri, toplumsal evreden bir takm girdileri alp ileyerek enerjiye dntren ve sonuta yine evreye veren ak sistemlerdir. Toplumsal yaantda insanlarn sportif etkinlik ve hizmet beklentileri, nemli lde spordaki temel rgtlenme birimleri olan spor kulplerinden karlanmaktadr. Spor kulpleri, insanlarn bir ama ve hedef etrafnda topland, toplumun sosyal kltrel ve ekonomik ihtiyalarna cevap verecek nitelikler tayan, insanlarn toplumsallamasnda ve sosyallemesinde ok nemli bir yere sahip olan zellikler tamaktadr (Fiek, 1985: 31). Spor kulpleri de sivil toplum rgtleri gibi belirli kurallara gre kurulan (yasalar, tzkler, ynetmelikler, szlemeler, vb.) yelerinin her birinin yetki ve sorumluluklar belli olan (bakan, ynetim kurulu yesi, deneti, ye), gerek amatr

53

Sebahattin DEVECOLU, Bilal OBAN, Yunus Emre KARAKAYA

Say 31 Aralk 2011

gerekse profesyonel spor branlar ile topluma hizmet veren, her ya grubunun spor yapabilecei tesis ara gerelere sahip olan, dier bir yn ile de yksek performans sporcularn yetitirilmesini hedefleyen zel hukuk kurululardr (Durmu, 1999: 27). Spor kulpleri ncelikle yelerinin sporla ilgili ihtiya ve istekleri dorultusunda sosyal ve sportif faaliyetler dzenlemek amacyla kurulmaktadr. Bu amacn gerekletirmek zere yeterli say ve nitelikte antrenr ve teknik elemanlar ve dier yardmc personeli istihdam etmektedirler (Ekenci, 1997). Bu almada, Avrupada ve Trkiyede farkl yaplara sahip spor kulplerinin ynetim modelleri, yasal mevzuatlar erevesinde betimsel olarak deerlendirilerek, Trkiyedeki spor kulpleri iin neriler gelitirilmeye allmtr. AVRUPA SPOR KULPLER YNETM Avrupada spor kulpleri, eitli spor dallarn kitlelere sunan, yaygn bir grnm sergilemektedir. Bu kulpler, yelerinin temel haklar, kulbe demokratik yollardan nfuz etmek ve temel grevleri yelik aidat demek (Ulseth, 2004) eklindeki karakteristik ye sistemi yaps ile teekkl etmilerdir. Bu sistem ile spor kulpleri, personel ve finans destei olarak dnlebilecek yardm toplumun kendi iradesinden, dorudan almaktadr. Ayn zamanda bu, bireylerin hem spor yapmasna hem de kulp ynetimine demokratik olarak katlmasna olanak veren, bylece bireyleri, hem fiziksel hem de sosyal ynden toplumla btnletiren bir yaplanmadr (t, 2010). Avrupa Birlii ye lkelerinde spor kulpleri, spor tabannn temelini oluturmaktadr (Final Draft, 1991). Spor alannda spor kulplerinin bireyleri bir araya getirecek sosyal bir ilevi olduu ve rnein Avrupa Birlii lkesi olan Avusturyada nfusun % 39u bu felsefeyle bir spor kulb veya spor federasyonu yesi olarak gzkmektedir (Sports Information Bulletin, 1997). Avrupada kabul gren spor organizasyonu incelendiinde (ekil: 2), spor kulpleri blgesel federasyonlarn yesidir. Bu blgesel federasyonlar alannda sorumlu olduu blgesel ampiyonalar veya blgesel dzeyde spor koordinasyonundan sorumludur. Blgesel federasyonlar ise ulusal federasyonun yesidir. Bu federasyonlar kendi disiplini iinde tm genel konular dzenleyen ve ayn zamanda Avrupa veya uluslararas kendi ube temsil federasyonlar eklinde faaliyetlerini devam ettirmektedir. Avrupa federasyonlar ise piramidin en st federasyonu ve btn Avrupa birilii ye lkelerin merkezi konumundadr (European Commission, 1998).

54

Say 31 Spor Kulplerinin Ynetim Modellerinin Deerlendirilmesi Aralk 2011

ASF*

Milli Spor Federasyonlar

Blgesel Spor Federasyonlar

Tabandan Federasyonlar / Spor Kulpleri

*ASF: Avrupa Spor Federasyonlar ekil 2. Avrupa Spor Organizasyonu Piramit Modeli Avrupa birlii ye lkelerinde mevcut spor kulplerinin ynetim yaplar incelendiinde; Almanyada (ekil 3) bakan, ynetim kurulu ve alt birimlerden olutuu, ngilterede (ekil 4) ise bakan, ynetim kurulu, menajer ve alt birimlerden olutuu grlmektedir (Durmu, 1999: 35).
Bakan

Ynetim Kurulu

Teknik ler

dari Ekonomik ler

ef Antrenr

Menajer

. ekil 3. Almanyada Mevcut Spor Kulb Modeli

55

Sebahattin DEVECOLU, Bilal OBAN, Yunus Emre KARAKAYA

Say 31 Aralk 2011

Bakan Ynetim Kurulu

Menajer

dari ler

Teknik ler

Ekonomik ler

ekil 4. ngilterede Mevcut Spor Kulb Modeli 2006-2007 sezonunda yrrle giren Avrupa Futbol Birlii (UEFA)nin liderlik ve kontrol fonksiyonunu gelitirmek, finansal istikrar salamak, kredibilite ve gvenirliliini artrmak, daha iyi finans ynetimi iin aralar gelitirmek kulp ynetiminde etkinlik ve kaliteyi artrmak, tesisleri iyiletirmek, gen oyuncularn yetitirilmesini tevik etmek ve uygulamalarn dier alt takmlarnda da olumlu etki yapmasn salamak amacyla UEFA bir dizi talimatlar yaymlam ve bunlar lke federasyonlarna gndermitir (Akar, 2005). Be ana balk altnda toplanan UEFA kriterleri (ekil 5), en ok mali anlamda zorunlu kld konular bakmndan nem tamaktadr. nk bunlar, effafl ve kamuoyunu kulplerin mali yaps hakknda kesin ve net bir ekilde bilgilendirmeyi hedeflemektedir. UEFA Lisans Sistemi Kriterlerine uyum, UEFAya bal 52 lkenin federasyonuna bal kulpleri kapsamaktadr. Her lkenin federasyonu, UEFAnn getirdii lisans sistemi kurallarn gz nnde tutarak kendi mevzuatn hazrlamakla ykmldr. UEFA, yeni getirilen kriterler nda kulplerin borluluk durumlarn inceleyerek mali durumu iyi olmayan spor kulplerinin Avrupa kupalarna katlmalarn yasaklayacaktr. UEFA kriterleri 3 kategoriye ayrlmtr. Bu kriterler; A Kriterleri (Herhangi bir A kriterini yerine getirmeyen lisans aday lisans alamaz ve UEFA kulp msabakalarna katlamaz), B Kriterleri (Herhangi bir B kriterini yerine getiremeyen lisans aday, lisans verince belirlenen yaptrmlara tabi olacak, ancak yine de lisans alarak UEFA kulp msabakalarna katlabilecektir), C Kriterleri (En iyi uygulama diye adlandrlan C kriteri ise yerine getirilmedii takdirde herhangi bir yaptrm gerekli klmayan ve lisans verilmesine engel tekil etmeyen kriterdir. Ancak baz C kriterleri ileride zorunlu kriterler haline getirilebilir) dir (Sultanolu, 2008: 59-63).

56

Say 31 Spor Kulplerinin Ynetim Modellerinin Deerlendirilmesi Aralk 2011

UEFA Kriterleri

Sportif Kriterler

Personel ve dari Kriterler Hukuki Kriterler

Altyap Kriterleri

Mali Kriterler

ekil 5. Avrupa Futbol Birlii (UEFA) Kriterleri Bu kriterlerden (ekil 5), Sportif Kriterler; kulplerin, genlerin sportif ve akademik eitimine gerekli abay sarf etmesi ve bu amala yetkin teknik eiticiler istihdam etmeleri, oyun alan ve dnda fairplayin yerletirilmesi ile ilgililer (futbolcular, hakemler, teknik eiticiler ve grevliler) arasnda ortak anlayn gelitirilmesi hedefine dnk kriterlerdir. Altyap Kriterleri; Trkiye ve Avrupa apnda donanm ve temizlik asndan, nitelik bakmndan eit standartta tesislere ulalmas ve izleyicilerin gvenli, rahat yararlanmalarna elverili, basn mensuplarnn grevlerini dzenli ve uygun ortamlarda yerine getirebilecekleri statlarn ve futbolcularn yeteneklerini gelitirebilmelerine imkan tanyacak eitim tesislerini oluturmak amacna dnk kriterlerdir. Personele likin ve dari Kriterler; kulplerin artan ticari nem karsnda, belli bilgi birikimine sahip, iyi eitimli, nitelikli profesyonelleri istihdam etmeleri, gvenlik asndan yetkin hizmetlerden yararlanmalar ve sportif baar asndan da tm takmlarn nitelikli teknik reticiler tarafndan eitilmeleri ve tbbi destek grmeleri amacna dnk kriterlerdir. Hukuki Kriterler; kulplerin hukuki yaplarnn ve ileyilerinin ulusal ve futbola ilikin mevzuat asndan gerekli noktaya tamalar amacna dnk kriterlerdir. Mali Kriterler; kulplerin ekonomik ve mali kapasiteleri ile effaflk ve kredibilitelerinin artrlmas, yatrmclara gerekli nemin verilmesinin yerletirilmesi, ulusal ve uluslararas turnuvalarn devamllnn temini ve mali ynden fair-playin yerletirilmesi amalarna dnk kriterlerdir (Trkiye Futbol Federasyonu, 2010). UEFA, Kulp Lisanslama Kriterlerini belirlerken aadaki hedeflere ulamay amalamtr (UEFA, 2010). Futbolunun standartn btn ynleriyle gelitirmek, srekli iyiletirmek ve her kulp iinde genlerin yetitirilmesine ve korunmasna srekli olarak ncelik verilmesi, Kulplerin uygun ynetim ve organizasyon seviyesine sahip olmasnn salanmas, Seyircilere ve medyaya iyi dzenlenmi, konforlu ve gvenli stadyumlar temin etmek zere kulplerin sportif altyapsnn adapte edilmesi, Kulplerin ekonomik ve mali yaplarnn glendirilmesi, effaflklarnn ve gvenilirliklerinin artrlmas ve alacakllarnn korunmasna gerekli nemin verilmesi, Bir sezon iindeki uluslararas msabakalarn srekliliinin salanmas, Msabakalarda mali fair playin izlenmesi,

57

Sebahattin DEVECOLU, Bilal OBAN, Yunus Emre KARAKAYA

Say 31 Aralk 2011

Kulplerin sportif, altyap, personel ve idari, hukuki ve mali kriterler asndan deerlendirmesi standartlarnn Avrupa apnda gelitirilmesi.

TRKYEDE SPOR KULPLER YNETM Trkiyede 5253 sayl dernekler kanununun derneklerden bavurmalar halinde; spor faaliyetine ynelik olanlar spor kulb, bo zamanlar deerlendirme faaliyetine ynelik olanlar genlik kulb ve her iki faaliyeti birlikte amalayanlar genlik ve spor kulb adn alr. Bu kulpler, Genlik ve Spor Genel Mdrlnce tutulacak kte kayt ve tescil edilir. Kulplerin organlar, bu organlarn grev ve yetkileri, kulplerin Genlik ve Spor Genel Mdrlnce de denetlenmesi ve bunlara yaplacak yardmlarn ekil ve artlar, st kurulu oluturmada uyulacak esas ve usuller, genlik ve spor faaliyetlerini yrteceklerin nitelikleri ve bunlara uygulanacak disiplin ilemleri, kulplerin kayt ve tesciline ilikin esaslar ileri Bakanlnn uygun gr zerine Genlik ve Spor Genel Mdrlnn bal olduu Bakanlka yrrle konulacak ynetmelikte dzenlenmektedir (Deveciolu, 2008: 2). Genlik ve Spor Kulpleri Ynetmeliinin 9. maddesi, tzel kiilik kazanan ve tekilata kayt ve tescili yaplan bu suretle kulp adn alan her kulbn Genel kurul, Ynetim Kurulu, Denetleme Kurulu organlar tekil ettirilir eklinde belirtilmitir (Deveciolu ve oban 2003: 2 ). Bu kulpler baka organlar da oluturabilirler. Ancak, bu organlar genel kurul ve denetleme kurulunun grev, yetki ve sorumluluklarn devredemezler. Bu yapnn uygulamadaki en nemli amac spor ortamnn lke genelinde, yerel zellikler dikkate alnarak, devlet kaynaklarnn elverdii llerde genel ilke ve politikalar belirlenerek, spor saha ve tesisleri, spor ara ve gereleri, spor retici ve yneticileri, sportif eitim ve yarma uygulama programlar ile gerekletirilebilmesidir (Cankalp, 2002: 48). Ayrca dernekler kanunun 19. maddesine gre yukarda belirtilen organlar derneklerde bulunmas zorunlu olan ve zorunlu olmayan organlar eklinde sralanmtr. Zorunlu organlar genel kurul, ynetim kurulu, denetleme kurulundan olumaktadr. Zorunlu olmayan organlara genel kurul ve denetleme kurulunun yetki ve sorumluluklar devredilememektedir. Zorunlu olmayan kurullar ise disiplin kurulu, sicil kurulu, divan kurulu vb. kurullardan olumaktadr (Yener, 2001). Trkiyede spor kulplerine ilikin kanun ve ynetmelikleri aadaki gibi zetlemek mmkndr (ekil 6);

58

Say 31 Spor Kulplerinin Ynetim Modellerinin Deerlendirilmesi Aralk 2011

Anayasann Derneklere likin Hkm

1982 T.C. Anayasas m. 33. madde

Dernekler Kanunu

Kanun No: 2908 RG.7.10.1983/18184

Genlik ve Spor Kulpleri Ynetmelii

RG.28.7.1985/18825

Spor Kulpleri Tescil Ynetmelii

RG. 14.11.1989/ 20342

Derneklerin izinle Kurabilecei Tesisler Hakknda Ynetmelik

RG.31.7.1984/18475

Spor kulpleri Yardm Ynetmelii

RG.8.12.1987/19658

ekil 6. Trkiyede Spor Kulplerine likin Kanun ve Ynetmelikler Trkiyede 2908 sayl dernekler yasasnn 57. maddesine dayanlarak hazrlanan Genlik ve Spor Kulpleri Ynetmeliine gre kulpler; Bo zamanlar deerlendirme, spor veya her iki faaliyeti birlikte yrtmek amacyla kurulan ve kulp adn alan derneklerdir. Ayn ynetmelie gre kulpler (Genlik ve Spor Genel Mdrl, 2008: 46); Kurum Kulpleri; kamu kurum ve kurulularnda, yksek retim kurumlarnda ve zel kurulularda kendi mensuplar tarafndan, bu kurum ve kurulularn bnyelerinde kurularak kayt ve tescilini yaptran derneklerdir. Spor Kulpleri; spor faaliyetlerinde bulunmak amacyla kurulan genel mdrle kayt ve tescilini yaptran derneklerdir. Genlik Kulpleri; bo zamanlar, genlik faaliyetleri ile deerlendirmeyi amalayan ve bakanla kayt ve tescilini yaptran derneklerdir. Genlik ve Spor Kulpleri: spor ile genlik faaliyetlerini amalayan Bakanlk ve Genel Mdrle faaliyetleri ynnden ayr ayr kayt ve tescillerini yaptran dernekler eklinde kurulabilmektedir (ekil 7).

59

Sebahattin DEVECOLU, Bilal OBAN, Yunus Emre KARAKAYA

Say 31 Aralk 2011

Spor Kulpleri

Kurum Kulpleri

Genlik Kulb

Spor Kulb

Genlik ve Spor Kulb

ekil 7. Trkiyede Spor Kulplerinin Kurulu ekilleri

Genel Kurul

Bakan

Ynetim Kurulu

Genel Kaptan

Alt Yap Sorumlusu Gen Takmlar

Amatr Dallar Sorumlusu

Profesyonel Blm

Teknik Kadrolar

Profesyonel Futbolcular Hizmet Personeli

ekil 8. Trkiyede Futbol Kulplerinde Uygulanan Ynetim Modeli

60

Say 31 Spor Kulplerinin Ynetim Modellerinin Deerlendirilmesi Aralk 2011

Spor kulplerinin ynetim yaplar incelendiinde kalknma planlarnda da belirtilmi olan ynetim yaps (ekil 8) genel kurul, bakan, ynetim kurulu ve alt birimlerinden olutuu grlmektedir (Devlet Planlama Tekilat, 1985: 73).

61

Sebahattin DEVECOLU, Bilal OBAN, Yunus Emre KARAKAYA

Say 31 Aralk 2011

62

Say 31 Spor Kulplerinin Ynetim Modellerinin Deerlendirilmesi Aralk 2011

Spor kulplerinin genel ynetim modeli incelendiinde ise en st kurul genel kurul olarak tekilatlanmtr (ekil 9). Dier birimler ise bakanlk, ynetim kurulu, genel sekreter ve alt birimleri, sekreter ve sekretere bal idari mali iler birimi, spor blm ve alt birimlerinden olumaktadr. Avrupa ye lkelerin ve Trkiyedeki spor kulplerinin ynetim modelleri incelendiinde baz benzerlik ve farkllklarn olduu grlmektedir. SONU Spor kulpleri sporun ana unsurunu oluturmaktadr. stlendii sorumluluk ve fonksiyonuna bakldnda kulplerin bal bana bir okul, bir iletme ya da bir halk eitim merkezi zelliklerini tayabilmektedir. Kurulu amalarna gre kulp yeleri kulplerinden, her trl spor hizmetlerinin yannda, spor kltr ve sporla eitim hizmetlerini de alabilmesi gerekmektedir. Bu balamda kulpler, yelerine verecekleri hizmetlerin kaliteli olabilmesi iin, kulbn sorumluluk alanlarn oluturan spor yneticisi, antrenr, spor terapisti, lme ve deerlendirme uzman, v.b alanlarnda yetimi eitimli uzman bulundurmas gerekmektedir. Her yataki insann, okul-aile-kulp geninde, spor kltr ve sporla eitimini gerekletirebilmesi kulp statsnn bu hizmetleri verebilecek anlay ve staty kabullenmesine baldr (Genlik ve Spor Genel Mdrl, 2008). Dnyada ve Trkiyede spor kulplerinin etki alanlarnn, yrtm olduklar sportif faaliyetlerle snrlandrlmas veya yaanan bir ok ynetim problemleri ile kar karya olmalar, sporun ilgi oda olma zelliini yannda ok zayf kalmaktadr. Spor kulb merkezli uygulanabilecek inovasyon yntemleri spor kulplerinin etki alann geniletebilecei gibi, toplumda grev sorumluluklarn yerine getirebilecek, gl, proaktif bir yapya da kavuabileceklerdir. Spor kulplerinin geleneksel ynetim modellerini, yeni gelimelere uyum salayacak zellikler kazandrarak, donanml bir toplum kurumu haline dntrmek adna, inovasyon ynetimi ilke ve prensiplerini spor kulpleri ynetimine uyarlayabilmek gerekmektedir (Deveciolu, 2008). Spor kulpleri, spor ynetiminde kullanlan kaynak ve olanaklar teknik ve ynetsel olarak gz nnde bulundurulabilir. Baarya giden yollardan biri spor kulbn iyi ynetmek dieri ise takmn iyi ynetilmesidir. Spor kulplerinin ynetimine idari ve teknik adan bakmak gerekir. Ynetim kurulu mevcut durum ve gelecekle ilgili planlar yaparken ayn zamanda kulbn parasal, idari konularyla ilgilenmektedir. Takm ynetimi ise takmn saha ii faaliyetlerini organize eden, sporcular arasnda i birlii salanarak takmn hedeflerine ulamasn salayan ve kenar ynetiminden sorumlu merci teknik kadrodur (Erdem, 2005: 9-29). Ayrca spor kulplerinde iyi ynetiim bakmndan kulp yneticilerinin nitelikleri de nem tamaktadr. Bugn AB lkelerinden yalnzca ngilterede kulp yneticilerinin zelliklerine dair kurallar bulunmaktadr. Buna gre kulp yneticilerinin, temiz bir gemie sahip olmalar istenmektedir. Buna karlk rekabetin korunmas amacyla kulp sahipliine dair kurallar daha geni bir platformda tatbik edilmektedir (Deloitte, 2007: 8). Trkiyede Genlik ve Spor Kulpleri Kanun Tasars yasalat takdirde ileri Bakanl bnyesindeki Dernek stats konumunda olan kulpler bu kapsamdan kartlacaktr (4 Kasm 2004 tarihli ve 5253 sayl Dernekler Kanunu'nun 14. maddesi yrrlkten kaldrlm olacaktr). Bu tasarda, genlik ve spor alannda faaliyet gstermek iin genlik kulpleri ile spor kulplerinin organlar, grev, yetki ve sorumluluklar, uyacaklar usul ve esaslar, bunlara yaplacak her trl yardmn ekli ve artlar ile denetlenmelerine ilikin hususlarn dzenlenmesi amalanmaktadr. Tasarnn geici 2. maddesine

63

Sebahattin DEVECOLU, Bilal OBAN, Yunus Emre KARAKAYA

Say 31 Aralk 2011

gre, kanunun yrrle girmesinden nce 4 Kasm 2004 tarihli ve 5253 sayl Dernekler Kanununa istinaden kurulmu ve Genlik ve Spor Genel Mdrl ile Trkiye Futbol Federasyonunca tescil edilmi olan kulplerin, ileri Bakanlnda mevcut olan dosya ve kaytlar, bu kanunun yaym tarihinden itibaren 3 ay ierisinde GSGM'ye devir ve teslim edilecektir. Bu yasa taslana gre (Genlik ve Spor Genel Mdrl, 2010); Kulpler, GSGM ats altna girdikten sonra faaliyet gsterecekleri spor branna gre, ilgili federasyonun denetimine tabi olacaktr, Belediyeler ve bunlara bal iktisadi iletmeler, profesyonel kulpler ve sporcularna kaynak aktaramayacak ve yardmda bulunamayacak, Kanun Tasars'nn ikinci blmnde yer alan Kulplerin tzel kiilik kazanmas bal altndaki 4. maddenin 7. bendiyle kulplerin birlemesi ve bulunduklar il ve ilelerin deitirilmesi salanmakta, Kamu yararna alan kulpler, Maliye ve ileri bakanlklarnn uygun gr, genlik ve/veya spordan sorumlu bakann teklifi ve Bakanlar Kurulunun karar ile belirlenecek, Tasarnn 13. maddesinde, bir kulbn kamu yararna kulplerden saylmas iin en az bir yldan beri faaliyette bulunmas, kulbn amac ve bu amac gerekletirmek zere en az olimpik veya paralimpik bran olmak zere be ayr dalda faaliyette bulunmas ve ilgili spor branna elverili spor tesislerinin mlkiyetine sahip bulunmasnn art olaca, Sz konusu kulplerin mallarna kar su ileyenlerin devlet malna kar su ilemi gibi cezalandrlaca yer almaktadr. Sportif baarnn salanmas ve spor etiinin yerletirilmesi iin baz yasal dzenlemeler yaplmakla birlikte, bu dzenlemelerin yeterli olmad; yasama, yrtme ve yarg organlar ile spor unsurlarnn bir araya gelerek spor kulplerinin sorunlarnn zm hususunda gerekli hukuki dzenlemeleri bir an evvel gerekletirmeleri, spor kulplerinin de bu erevede kendi uygulama ve tercihlerine dnk zeletiriyi yapmalar art grlmektedir (mamolu vd., 2007). Sonu olarak Trkiyede spor kulplerinin uluslar aras standartlara uygun kurumsal bir stat yapsna kavuturulmas gerekmektedir. Spor kulpleri ynetiminin hedeflerine ulaabilmesi byk lde ynetim biliminin ilke ve metotlarnn uygulanmasna da baldr. Bu dorultuda Trkiyede spor kulpleri iin aadaki neriler sunulmutur, neriler Spor kulplerinin kuruluu ve ileyii ile ilgili yasal dzenlemeler acilen karlmaldr, GSGMnin kulpler zerinden aldklar (ma haslatlar zerinde aldklar pay, stad reklamlar, forma reklamlar gibi ) paylar drlmelidir, Devlet, spor kulpleri ynetiminde siyasetten uzak tutmaya ynelik olarak bir dzenleme belirlemeli, zm retmelidir, Spor kulplerinin dernek konumundan kurtarlarak evrensel ynetimde kullanlan yntemlerle ynetilmesi iin gerekli alt yap almalar yaplmaldr, Spor kulplerinin tesis, arazi vb almlar iin tevik uygulamasna gidilmesi salanmaldr, Mevcut spor kulb yneticilerinin spor ynetimi ile ilgili eitimlere alnmaldr,

64

Say 31 Spor Kulplerinin Ynetim Modellerinin Deerlendirilmesi Aralk 2011

Spor kulpleri ile ilgili KDV orannn (eitim, salk vb.) drlmesi zorunluluk arz etmektedir, Msabakalarda grev alan personelin (salk personeli, saha tanzimi grevlilileri, gvenlik personeli vb.) spor eitimi konusunda eitimler verilmelidir, Sponsorluk yasasnn ierii ile ilgili detayl bilgilendirilmelere (kulplere ve sponsor olacak kii, kurum ve kurululara) gidilmelidir, Spor kulpleri ynetim alannda eitim grm uzman yneticiler tevik edilmeli ve bu yneticilerin yetkileri artrlmaldr, Spor kulplerine ait spor tesisi yapmnda (eitim ve salk kurulular ile ilgili uygulama vb.) devlet tarafndan bedelsiz olarak 3. ahslara verilmesi ve inaat giderlerinin vergiden dmesi salanmaldr, Spor kulplerinin borlarndan dolay yeni yasal dzenlemelerle giderlerinin azaltlmasnn salanmas ve denmeyen borlarn taksitlendirilmesi salanmaldr, Her spor kulb kendi bnyesinde stratejik planlamalar yapmas ve uygulamas iin gerekli bilgilendirmeler yaplmaldr, Spor kulpleri elde ettikleri baarlara gre deil, genel kabul gren ynetim erevesinde deerlendirmelidir, Spor kulplerinin SSK borlar yeniden dzenlenmelidir.

KAYNAKA AKAR, T. (2005). Endstriyel Futbol, stanbul: Literatr Yaynlar. BAARAN, . E. (1984). Ynetim, Ankara: Ankara niversitesi Basmevi. 44-48. CAN, H. (2001). Ynetim Bilimi ve Tarihesi, Ynetim ve Organizasyon, Ankara: Nobel Yayn Datm. CANKALP, M. (2002). Sporda Ynetim ve Organizasyon, Ankara: Nobel Yayn Datm. 48. DEVECOLU, S., OBAN, B. ve YILDIRIM, E. (2003). Amatr Spor Kulplerinin Ynetim Problemleri ve zm nerileri, Beden Eitimi ve Sporda Sosyal Alanlar Kongresi, Ankara, 2. DEVECOLU, S. (2008). Spor Kulplerinde novasyon Ynetimi, Eriim: www.fesam.org. Eriim Tarihi: 01.03.2010, 2-6. DEVECOLU, S. ve OBAN, B. (2005). Sivil Toplum rgt Olarak Spor Kulpleri ve Toplumsal levi, Siyaset ve Toplum Dergisi. Say: 3, 94. DELOTTE. (2007). Avrupa Birlii Srecinde Trk Futbolu, Spor Serisi, Eriim: www.deloitte.com.tr, Eriim Tarihi: 05.07.2010, 8. DEVLET PLANLAMA TEKLATI. (1985). Beinci Be Yllk Kalknma Plan, Ankara, 73. DURMU, A. G. (1999). Futbol Kulplerinin Stratejik Ynetimi, Ankara: Bargan Yaynevi, 27, 35. DOAR, Y. (1997). Trkiyede Spor Ynetimi, Adana: z Akdeniz Ofset.

65

Sebahattin DEVECOLU, Bilal OBAN, Yunus Emre KARAKAYA

Say 31 Aralk 2011

EKENC, G. (1997). nsan ve evre likilerinin Spor Kulb Ynetimine Etkileri, Gazi niversitesi, Beden Eitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, Ankara, Cilt: 2 (4), 39. ERDEM, K. (2005). Futbolda Kenar Ynetimi, stanbul: Morpa Kltr Yaynlar, 9-29. EUROPEAN COMMISSION. (1998). The European Model Of Sport: Consultation Document Of Dg Xeuropean Commission, Directorate-General X, Information, Communication, Culture, Audiovisual Media Audiovisual Policy, Culture and Sport, Sport,Eriim: http://www.sport-ineurope.de/SIU/HTML/PDFFiles/EuropeanModelofSport.pdf, pp. 3. FEK, K. (1985). 100 Soruda Trkiye Spor Tarihi, stanbul: Gerek Yaynevi, 31. Final Draft on Sport in the Member States, 1991. GENLK VE SPOR GENEL MDRL. (2008). Spor uras 2008, Alt Komisyon Toplant Raporlar, 18-19 Haziran 2008. Ankara, 46. GENLK VE SPOR GENEL MDRL. (2008). Spor uras 2008, 26-28 Kasm 2010. Ankara. GENLK VE SPOR GENEL MDRL. (2010). Genlik ve Spor Kulpleri Kanun Tasars, Eriim: http://www.gsgm.gov.tr/sayfalar/sporkuluplerikanuntaslagi.doc. Eriim Tarihi: 20.07.2010. MAMOLU, F., KARAOLU, E. ve ERTURAN, E. E. (2007). Trkiyede Spor Kulplerinin Yapsal Nitelikleri ve Temel Problemleri, Gazi Beden Eitimi ve Spor Dergisi, Cilt 12 (3), 35-61. KARAMAN, T. (2000). Ynetim Stratejilerindeki Gelimeler, Trk dare Dergisi, Say: 426, Ankara, 37, 38. T, E. E. (2010). Almanya ve Trkiyedeki Spor Kulplerinin Karlatrmal Analizi (Trkiyede Spor Kulpleirnin Yap ve leyiine Yeni Bir Yaklam), Gazi niversitesi, Salk Bilimleri Enstits, Doktora Tezi, Ankara, 2. PAMUK, G., ERKUT, H., LENGN, F., LENGN, B., AKG, ., ALPAY, Y. ve KOMA, H. (1997). Stratejik Ynetim ve Senaryo Teknii, stanbul: rfan Yaynclk. SPORT INFORMATION BULLETION. (1997). Sport For All; Clearing House, 19. SULTANOLU, B. (2008). Hisseleri Halka Arz Edilen Trk Futbol Kulplerinin Mali Tablolarnn Trkiye Muhasebe Standartlar erevesinde ncelenmesi, Bakent niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, letme Ana Bilim Dal, Muhasebe Finansman Yksek Lisans Program, Yksek Lisans Tezi, Ankara, 59-63. TRKYE FUTBOL FEDERASYONU. (2010). Kulp Lisans Sistemi http://www.tff.org/default.aspx?pageid=217). Eriim Tarihi: 01.06.2010. UEFA, (2010). Eriim: http://www.uefa.org. Eriim tarihi: 01.08.2010 ULSETH, A. B. (2004). Social Integration in Modern Sport: Commercial Fitness Centres and Voluntary Sport Clubs, European Sport Management Quarterly, 4: 95-115. YETM, A. (1992). Baarl Bir Spor Yneticisinin zellikleri, Gazi niversitesi, Ankara: Gazi Eitim Fakltesi Dergisi, Cilt: 8, Say: 1, 14. Kriterleri, Eriim:

66

Say 31 Spor Kulplerinin Ynetim Modellerinin Deerlendirilmesi Aralk 2011

YENER, S. (2001). Dernek ve Vakflar Kanunu, Ankara: Sekin Yaynevi, 27. YETM, A. (2000). Sosyoloji ve Spor, Trabzon: Topkar Matbaas, 115.

67

Sebahattin DEVECOLU, Bilal OBAN, Yunus Emre KARAKAYA

Say 31 Aralk 2011

68