UVOD

Civil Code of Quebec ili Graanski zakonik Kvebeka kodifikacija je graanskog prava kanadske provincije Kvebek. Prvi zakonik nastaje 1866. godine pod nazivom Civil Code of Lawer Canada. 1994. godine usvaja se Civil Code of Quebec, koji je prve amandmane dobio 1998. godine.

Civil Code of Quebec Graanski zakonik Kvebeka kodifikacija je koja svoje izvore ima u Francuskom graanskom zakoniku i Britanskom Commune Law-u. Prva kodifikacija graanskog prava u ovoj kanadskoj provinciji bila je svojevrsna kopija Code Napoleon. 1980-ih godina dolazi do niza reformi u oblasti porodinog prava. Novi graanski zakonik usvojen je 1. januara 1994. godine. Sa 3168 lanova, svakako je jedan od opirnijih zakonika.. Nedostatak ovoga zakonika je u njegovoj opirnosti i nepreglednosti. Ba kao ni zakonik iz 1866. godine ni Civil Code of Quebek (Graanski zakonik Kvebeka) nije se pokazao kao stalno rijeenje. Ve etiri godine kasnije, 1998. godine, usvajaju se prvi amandmani.

1.Kodifikacija i gradjanski zakonik Quebeca

Kodifikacija se moe definisati kao proces u kojem najvii politiki autoritet u jednoj politikoj jedinici unosi u pravni sistem te jedinice jedinstven, novoosmiljen i pravnoobavezujui zakonik. Zakonik je tako skup pravnih pravila koja se tiu jedne grane prava (graansko, krivino, procesno pravo) i koja vrijede na podruju jedne politike jedinice. Zakonici se donose kada postoji koncentracija politike moi u rukama jednog autoriteta, kada postoji volja tog autoriteta da kodificira pravo i kada postoji tradicija potivanja pravnih pravila. Kodifikacija obino slijedi nakon radikalnih drutvenih i politikih reformi, kada je postojee pravo haotino, a pravni propisi ne odgovaraju nastaloj drutvenoj i politikoj situaciji. Pravo e se kodificirati ukoliko postoje pravnici koji su spremni i sposobni provesti kodificiranje prava, a njihov posao bie olakan kada postoji starija kodifikacija kao model. Kodifikacija je poseban historijski fenomen, koji ima dugu historiju, a koji je posebno prisutan u Evropi od kasnog sedamnaestog i osamnaestog vijeka. Od 1945. godine tradicija kodifikacije prelazi granice kontinentalne Evrope i proiruje se na prostor Jugoistona Azije, Latinske i Sjeverne Amerike. Na kodifikaciju prava u Kanadi veliki utjecaj imao je Francuski graanski zakonik.1 Po uzoru na evropske kodifikacije, 1866. godine kanadska provincija Kvebek (Quebec) donosi svoj prvi graanski zakonik, pod nazivom Graanski zakonik Donje Kanade - Civil Code of Lower Canada. Nakon oslobaanja od francuske i britanske vlasti Kvebek postaje nezavisnom provincijom u okviru federacije Kanade. 1. januara 1994. godine usvaja se Graanski zakonik Kvebeka Civil Code of Quebec koji je i danas na snazi.

Internet:www.wikipedija.com 2

1.1.Historija i pravo kanadske provincije Kvebeka

Francuski osvaja Samuel de Samplejn2 osvaja jedan dio Kanade i proglaava ga Novom Francuskom. Meutim, Francuska je pokazala veoma mali interes za svoju novu koloniju. Nakon bitke kod Abrahamove ravni 1759. godine tadanja francuska kolonija Kvebek pala je pod vlast Britanaca. 1867. godine, nakon osnivanja konfederacije, Kvebebek je postao kanadska provincija. Sam naziv Kvebek zvanino je utemeljen Graanskim zakonikom iz 1994. godine Civil Code of Quebec. Rije Kvebek (Quebec) preuzeta je iz terminologije domorodakog plemena Algonkin, a znai mjesto gdje se rijeka suava. Kvebek je najvea kanadska provincija. Obuhvata 15% ukupne teritorije drave i ima oko 7 miliona stanovnika. Pravo Kvebeka nastalo je pod utjecajem francuske i britanske pravne tradicije. Graansko pravo kodificirano je dva puta. Prvi puta 1866. godine i drugi puta 1994. godine. Oba zakonika pretrpjela su brojne izmjene, a zakonik iz 1994. godine i danas je na snazi sa usvojenim amandmanima. Za ovaj pravni sistem vano je napomenuti da se radi o provinciji koja je posljednja priznala pravo glasa enama.

INTERNET:WWW. WIKIPEDIJA. COM

2.Civil Code of Quebec Graanski zakonik Kvebeka

Kanadi su primjenjivani Commune Law i Civil law. Civil law primjenjivan je u provinciji Kvebek, dok se u ostalim provincijama Kanade primjenjuje Commune Law. Graansko pravo ove provincije je kodificirano. Prva kodifikacija dogodila se 1866. godine i to po uzoru na Code Napoleon (Civile Code), odnosno Francuski graanski zakonik.3 Zakonik je sadravao mnotvo sveobuhvatnih pravila i generalnih principa. 1991. godine radi se na donoenju novog graanskog zakonika koji je na snazi od 1994. godine. Ovaj zakonik i danas je na snazi u kanadskoj provinciji Kvebek. Od 1998. godine usvojeni su mnogi amandmani na Graanski zakonik Kvebeka.

2.1.NASTANAK
3

The Quebec History Encyclopedia

1663. godine francuski kralj postavio je svoju vladavinu na teritoriju kanadske provincije poznatom kao Kvebek (Quebec). Po dolasku na vlast objavio je kako e stanovnitvo ove provincije ivjeti po obiajima Pariza. Od 1763. godine sjever Amerike u politikom smislu dre Britanci, koji nikada nisu egzaktno odredili koja pravna pravila monarhije e se primjenjivati na teritoriju koji je bio poznatiji kao Nova Francuska. Nastalo je haotino stanje prava i pravnog sistema u kojem su paralelno primjenjivana pravna pravila Britanije i pravna pravila Francuske. Kriza pravnog sistema bila je toliko zaotrena da je istraivanje, provedeno 1876. godine, pokazalo kako sudije primjenjuju francusko ili britansko pravo4 zavisno od njihove nacionalne pripadnosti. 1861. godine Nacionalna skuptina Kvebeka donijela je odluku da se izvri kodifikacija graanskog prava. Tada je ustanovljen i naziv Kvebek (Quebec) za provinciju koja se do tada nazivala Donja Kanada5. Prvi zakonik doneen je 1866. godine i raen je po uzoru na Francuski graanski zakonik i to pod nazivom Graanski zakonik Donje Kanade. Istovremeno, zakonik Kvebeka ukljuio je i neke dijelove britanskog prava, kao to je trgovako pravo, brano pravo i jedan dio engleskog oporunog prava. Mnogi su graanski zakonik Kvebeka proglasili velikim provincijalnim statutom. 1955. godine ustanovljen je Ured (komisija) za reviziju graanskog zakonika. Nakon provoenja nekih od prioritetnih reformi, 1966. godine Ured je izaao sa gotovo potpuno izmjenjenim zakonikom. 1978. godine izlazi Nacrt graanskog zakonika sa komentarima. Prve izmjene graanskog zakonika objavljene su 1980. godine. Nastavljeno je sa reformama, posebno u oblasti branog prava i to u kontekstu ravnopravnosti branih partnera. Inae, Kvebek je posljednja provincija Kanade koje je priznala pravo glasa enama.6 1. januara 1994. godine proglaen je Graanski zakonik Kvebeka. Zakonik iz 1994. godine utemeljio je naziv Kvebek za provinciju, koja je do tada bila poznata pod nazivom Donja Kanada.

4 5

Internet:www.wikipedija.com The Quebec History Encyclopedia 6 Internet:www.wikipedija.com

2.2..SISTEM
etiri knjige graanskog zakonika Niske Kanade reorganizirane su u deset novih knjiga:

Lica Porodica

Nasljeivanje Vlasnitvo Obavezni odnos Odteta i hipoteka Dokazni postupak Prenos prava Registracija prava Meunarodno privatno pravo

Knjige su podjeljene na naslove, a naslovi na poglavlja (chapter) i odjeljke (division). Zakonik je sa 2615 proiren na 3168 lanova. Prva knjiga Lica Ova knjiga obuhvaa individualna prava kao to je pravo da se odbije medicinska pomo, pravo na privatnost, prava djeteta, imena i graanski registri, pravo dravljanstva, te pravna i poslovna sposobnost. Naslovi: Uivanje i ostvarivanje graanskih prava Lina prava Specifinosti vezane za status pojedinca Pravna i poslovna sposobnost osoba Pravne osobe Druga knjiga Porodica Druga knjiga odnosi se na brak i porodicu. Ukljuuje pravna pravila koja ureuju brak, branu imovinu, ravnopravnost branih partnera, starateljstvo nad djecom i usvojenje. Naslovi: Brak Oinstvo Obaveza izdravanja Roditeljsko pravo

Trea knjiga Nasljee Trea knjiga odnosi se na oporuke. Naslovi: Otvaranje i znaajke nasljea Prenos nasljea Oporuka Oduzimanje nasljea Podjela nasljea etvrta knjiga Imovina etvrta knjiga ureuje pitanje imovine. Prava pravila u ovoj knjizi odreuju pokretnu i nepokretnu imovinu, posjed, pravo puta, vlasnitvo, vlasnitvo nad zemljom. etvrta knjiga donosi i pravila za administraciju koja vodi pitanje vlasnitva. Naslovi: Vrste imovine i njeno prisvajanja Vlasnitvo Specijalni oblici vlasnitva Pravo uivanja imovine Ograniavanje slobodnog raspolaganja odreenom imovinom Nasljeivanje prisvojenog Upravljanje tuom imovinom Peta knjiga Obavezeni odnos Ova knjiga podjeljena je na poglavlja i naslove. Knjiga sadri pravna pravila kontrakata, prodaje imovine, poklona, prevoz dobara (imovine). Pravilima ove knjige regulisani su i odnosi kao partnerstvo, zajam, osiguranje i ugovori o zapoljavanju radnika. Naslovi: Obaveze openito Kontrakti esta knjiga Odteta i hipoteka Hipoteka predstavlja novinu u pravnom sistemu Kevebeka. Uz zalono pravo, pravna pravila ove knjige reguliraju prodaju i zajam nepokretne imovine. Naslovi: Zajednika zalonina vjerovnika Prvobitni iskaz Hipoteka Sedma knjiga Dokazivanje U sedmoj knjizi sadrana su pravna pravila koja ureuju dokazni postupak teret dokazivanja.

Naslovi: Opa pravila dokazivanja Dokaz Osma knjiga Prepis prava Osma knjiga odnosi se na naine kojima se odreena prava i obaveze mogu stei i izgubiti, odnosno ugasiti. Deveta knjiga Registracija prava Deveta knjiga donosi pravna pravila kojima se regulie registracija imovine, uglavnom nepokretne imovine kao to su kue, zgrade... Naslovi: Priroda registracije Posljedice registracije Formalni postupak registracije Deseta knjiga Meunarodno privatno pravo Posljednja knjiga odnosi se na meunarodno privatno pravo, pravna pravila, imovinu i dravljane koji ive u zemlji, ako i one koji su u inostranstvu. :

2.3.IZVORI
Francuski graanski zakonik i Britansko pravo

Graansko pravo nastalo je pod utjecajem evropskog pravnog sistema, koji su na ameriki kontinent donijeli Francuzi i Englezi u sedamnaestom i osamnaestom vijeku. Svaki od naroda koji bi naseljavao Ameriku sa sobom bi donio svoj jezik, kulturu, pravo i zakone. S vremenom je tako, u pravnom sistemu Kanade, nastala haotina situacija primjene razliitih pravnih pravila na ureivanje istih drutvenih i pravnih odnosa. Od uspostavljanja vlasti u kanadskoj provinci Kvebek, Britanci nastoje nametnuti svoj pravni sistem. U to vrijeme u ovoj provinciji jak je utjecaj pravne tradicije Francuske, pa tako prvi zakonik nastaje po uzoru na Francuski graanski zakonik, poznat kao Code Napoleon. Sa Francuskim graanskim zakonikom u Kvebek dolazi utjecaj i rimskog i kanonskog prava.
9

Commune Law koje se razvilo u Velikoj Britaniji temeljio se na presudama sudija kraljevskih sudova7. Odluke suda mogle su se primjenjivati u svim slinim sluajevima. Praksa civil law graanskog prava je drugaija. Ona se bazira na rimskom pravu, kodificiranom za vrijeme imperatora Justinijana. Pravo je bilo sauvano u mnogim razliitim formama: knjigama, statutima, proklamacijama... Justinijan je, po dolasku na vlast, naloio pravnim strunjacima da objedine pravo u jedinstven zakonik (knjigu) kako bi izbjegli konfusiju u primjeni pravnih pravila. Tako je utemeljena kodifikacija granaskog prava koja je uglavnom obuhvaala pravna pravila privatnog prava. Pravo kanadske provincije Kvebek prvi puta je kodificirano 1866. godine. Reformisani graanski zakonik stupa na snagu 1994. godine. Za razliku od commun law sudova, civil law sudovi presude donose na nain da rijeenje spora prvo trae u Zakoniku, a ukoliko takvoga nema, tek se onda pozivaju na ranije odluke suda u istim ili slinim sluajevima. Tako Graanski zakonik Kvebeka nastaje na osnovu dva potpuno razliita pravna sistema, pravne tradicije britanskog commune law i francuskog civil law. Veliki utjecaj na Graanski zakonik Kvebeka imala je i kodifikacije prava u amrikoj saveznoj dravi Luizijani.

2.4.KARAKTER

Graanski zakonik Kvebeka, usvojen 1. januara 1994. godine, konano, je u pravni sistem Kvebeka uveo koncept zalonice (jamevine) na imovinu. Politiki autoriteti odluili su to oznaiti terminom hipoteka, koji svoje porijeklo vodi iz francuske rijei hypotheque.
7

The Quebec History Encyclopedia

10

Ovaj zakonik8 predstavlja osnovu zakonske regulative koja se temelji na dravnom privatnom pravu. Kvebek je jedina kanadska provincija koja ima graanski zakonik. Ovaj zakonik9 predstavlja osnovu zakonske regulative koja se temelji na dravnom privatnom pravu. Kvebek je jedina kanadska provincija koja ima graanski zakonik.

Graanski zakonik ureuje: - lina prava (ime, dravljanstvo, godine punoljetstva) - brak, starateljstvo, pravo izdravanja - vlasnitvo, posjed, prepis imovine - obaveznu formu sklapanja ugovora: kupoprodaje, davanja poklona, sastavljanja oporuke, hipoteke i sklapanja partnerstva Graanski zakonik Kvebeka iz 1994. godine donosi najvie reformi u oblasti porodinog prava i to sa ciljem da se brani partneri stave u ekonomski ravnopravan poloaj.Po karakteru pravnih pravila zakonika jasno je da se najvie odrao utjecaj Francuskog graanskog zakonika.
Civil Code of Quebec Graanski zakonik Kvebeka objavljene je na francuskom i engleskom jeziku.

Internet:www.wikipedija.com
9

Internet:www.wikipedija.com

11

3.ZAKLJUAK

Po uzoru na evropske kodifikacije, 1866. godine kanadska provincija Kvebek (Quebec) donosi svoj prvi graanski zakonik, pod nazivom Graanski zakonik Donje Kanade - Civil Code of Lower Canada. Graanski zakonik Kvebeka, usvojen 1. januara 1994. godine. Ovaj zakonik10 predstavlja osnovu zakonske regulative koja se temelji na dravnom privatnom pravu. Kvebek je jedina kanadska provincija koja ima graanski zakonik.On ureuje:lina prava,brak,starateljstvo,imovinu,posjed. Zakonik je objavljen na francuskom i engleskom jeziku.
10

12

UNIVERZITET U ZENICI PRAVNI FAKULTET

Denita Paanbegovi Moderne pravne kodifikacije (seminarski rad)

13

Mentor:doc.dr.sc.Spahija Kozli ZENICA,decembar 2012

14