Bilgi Felsefesi

Doay meydana getiren ana e (arkhe) nin ne olduunun merak edilip aratrlmasndan itibar ya kan felsefeye nceleri lka Felsefesi daha sonra Metafizik denilmitir. Metafiziin ba roblemlerinin (Varlk, Tanr, Ruh) duyu organlarmzn salad bilgilerle zmlenemeyecei oblemlerin akl ve sezgiye bavurularak zlebilecei gr ortaya kmtr. O halde bu yetiler (akl ve sezgi ) gerekten insan zihninde var mdr? Varsa,varln gerisi dekileri bilmemizi salar m? Trnden sorular ortaya kmtr. Bu ve buna benzer sorularn rnn aratrlmas,bilgi felsefesini ortaya karan en nemli gelime olmutur. nk bu tr felsefesini ilgilendirmektedir. Bilgi Felsefesi; 1-Bilgi Kuram(Epistemoloji) 2-Mantk alanlarndan oluur 1-BLG KURAMI (Epistemoloji):

Bilgi Kuramnn Konusu: Bilginin; kayna,yaps,metodlar,imkan,snrlar ve deeri (doruluu) ile ilgili probleml ci bir gzle aratrlmasdr. Bilgi Kuramnn Temel Kavramlar: Bilgi kuramnn temel kavramlar suje , obje , ve bilgi reklik(realite) , temellendirme dir.

kavramlarnn yannda; doruluk(ha

Doruluk(hakikat,verite): Alglar,kavramlar,bilimsel kuramlarla nesnel gerek arasndaki uygunluktur.Yani bir if adenin nesnesine uygunluudur.Dnyadaki eylerin ve olaylarn (olup bitenlerin)doru ya da yanl olmas sz konusu deildir.Doruluk, sadece dncelerin, yarglarn,nermelerin zel

Gereklik (realite): Zamanda ve mekanda var olanlarn tmdr.Gereklikle hakikati (doruluu) birbiriyle kartr erekir.nk gereklik, somut olarak var olanlarn btndr.Hakikat (doruluk)ise, var olana gerek var olana ister dnsel var olana) ilikin bilginin zelliidir. rnein;Pamuun yumuakl-Gereklik Yer ekimi kanunu-Hakikat(doruluk) tur. Matematik ve mantk kurallar da bir hakikattir.

Temellendirme: Bir dncenin, bir yargnn,nermenin doruluunu gsterme,bu doruluun dayanaklarn gerek koyma demektir. Dorulama daha ok deneysel bilimlerin,Temellendirme ise formel bilimler ile felsefe nin bavurduu bir yoldur. rnein:Felsefede nermelerin yarglarn deney ve gzlem yoluyla dorulanmas sz konusu olma reke ve dayanak gstererek temellendirme yoluna gidilir.Bilgi Kuram temellendirmek i stedii kavram ya da sorular derinliine,geniliine aratrr ve aydnlatmaya alr.Bunu zmleme (analiz) ve betimleme (tasvir etme) yoluyla yapar. Bilgi Kuramnn Temel Sorular: 1-Bilginin deeri ile ilgili sorular; Varln doru bilgisi var mdr? Varsa bu bilgiler gerek midir? Elde edilen bilgiler kesin midir? Kesin ve doru bilgilerin lt nedir? Hakikat var mdr? Zihnimiz hakikate eriebilir mi? 2-Bilginin kayna ile ilgili sorular: nsann elde ettii bilgilerin kayna nedir?

Bilgilerimiz doutan mdr?

Bilgi kuramnn problemleri arasnda, genel-geer doru bilgi var mdr? sorusunun nemli bir ri vardr. Bu soru birbirinden farkl cevaplarverilmitir. Bunlar: Akla dayanan bilgi doru bilgidir (Rasyonalizm,nneizm,Apriorizm) Deneye,tecrbeye dayanan bilgi dorudur.(Empirizm) Fayda ve baar salayan bilgi dorudur (Pragmatizm) Olgulara dayanan bilgi dorudur. (Pozitivizm) Duyulara dayanan bilgi dorudur. (Sensalizm) Sezgiye dayanan bilgi dorudur. (Entisyonizm) nsann i tecrbesinden elde ettii bilgi dorudur.(Mistisizm) Vahye ve mana dayanan bilgi dorudur. (Fideizm) Saf fenomenlere dayanan bilgi dorudur. (Fenomenoloji) 2-MANTIK

Mantk;insan aklnn kendi hakkndaki bilgisidir.Dar anlamda doru dnme kurallarn rete

Bilgi Kuram Mantk ilikisi; -Bilgi Kuram bilginin objesi ile uygunluunu temellendirirken mantn kural ve ilkelerin e dayanr. -Mantk,dncenin akl yrtme yoluyla ilgilenir,yarglar aras ilikilerin doruluu nemli Bilgi kuram iin ise, ieriklerin doruluu nemlidir.

BLG KURAMININ TEMEL PROBLEMLER

Bilgi Kuramnn temel problemi Doru bilginin imkan (mmkn olup olmad) problemidir. lka filozoflar bilginin kaynan sorgulamadan nce,bilginin deeri yani kesin doru bilg up olmad zerinde durmulardr.Bu soruya iki ekilde cevap verilmitir: 1-Doru Bilginin mkanszl :

lka felsefesinin ilk dnemi bir doa felsefesi nitelii gsterir.O dnemin filozoflar sad uyularla evrenin aklamasn yapmaya almlardr.Yani naif (yntemsiz,sistemsiz) bir empi eycilik) ile evren hakknda kesin bilgilere varlabileceini sanmlardr. Evrenin oluumu ve varlklarn kkeni ile ilgili sorulara cevap verilirken elikili grler taya kmas,her filozofun kendi grlerinin doru,dierinin yanl olduunu iddia etmeleri, e(kuku) ile karlayan sofist denilen yeni bir grup dnrn ortaya kmasna neden olmutu r genel-geer doru bir bilginin varlndan ilk kez phe edenlerdir SOFSTLER SEPTKLER

2- Doru bilginin mkan

Doru Bilginin mmkn olduunu ileri srenlerdir. Burada bilginin deeri ve kayna konusu bi irilmitir. Bunlara Dogmatikler de denilebilir. Dogmatizm: Bir takm ilkelerle insan bilgisinin mutlak hakikate ulaabileceini iddia eden anlaya denir. Septisizmin tam zd ddr

********************************************************* Sokrates e gre her erdem bir bilgidir. Ktl isteyen kii aldanmaktadr. Kt insanlar is gerekten yapamayan kimselerdir. Erdem ve hayr kendisine kar rehber yapan kimselerin iradesine egemendir. Hayr yararl olunca, ahlakn da amac mutluluk olmaktadr. Ona gre mu

tluluk arasz bir surette erdem ile gereklemektedir. Sokrates e gre ahlak; amac iyi ve iyilik olan bir dncedir. Herkes kendi iyiliini isteme tedir. Eylemlerimizin ahlaksal balangc da budur. Sokrates ahlaki felsefe grlerini alt esasta toplamtr: 1) Kendi kendimizi bilmek suretiyle elde edebileceimiz erdem, 2) rademizi erdeme balamaktan, ayrmaktan doan cesaret, 3) Duygularmzla irademizin balanmasndan doan dayanma, 4) Kendi cinsimizden olanlara kar ilikilerimize ait eylemler yani hak, 5) Tanr ile birleen irade yani din, 6) Kaynaklarn Tanrsal emirler oluturan kanunlar uyma Btn bu esaslara gre, mutluluk, gerek erdeme balamakta ve dev ise iyiyi ilemektedir. Ah aki mutlulua ise ancak byle ulalabilinir. ************************************************************** DESCARTES VE BLG FELSEFES

Epistemoloji olarak da adlandrlan bilgi felsefesi, bilginin olanakl olmasna, doruluuna , geerliliine, kaynana, doasna ilikin aratrmay kendine konu edinen bir felsefe disi r. "Bilgi nedir?", "Nasl biliyoruz?", "Nereye kadar biliyoruz.", "Bilgimizin kayn a nedir?", "Bilgiyi doru yapan koul nedir?", "Kukucu argmanlara kar bildiimizi nasl biliriz?" ilk defa bu sorular aka Platonun Theaetetusunda ortaya konulsa da en az f elsefe kadar eski olduu olduka aktr. Fakat bilgi felsefesinin, yani epistemolojinin f elsefi bir aratrma alan olmas, modern dnemin balatcs olan Descartesn felsefesine da scartesla balayan ve ngiliz deneyci filozoflarla devam eden bilgi felsefesi, felse fe tarihinde nemli bir yeri igal etmitir. Descartestan gnmze kadar modern felsefe dnem nin ou dnr iin, epistemoloji temel felsefi disiplin olmutur. Bilginin snrlar, kap i, temellendirilmesi, bilgi ve hakllandrlm inanca ilikin sorular konu edinir. ncelikl pistemolojinin ne olduunu tanmlamalyz. lk standart tanm, hakllandrlm doru inan o nm kabul edilebilir gibi gzkmektedir; nk en azndan bir eyi bilmek iin ona inanmamz ni ne srmektedir; nk bilginin olumas iin nce bir eyin bilgisi olmas gerekir ve bun ancmz da doru olmaldr; bu doru inancmz yeterli gerekelerle desteklememiz gerekir. B stlantsal ve yanl inanlarn bilgi olmasna olanak verilmez. Tanmda ortaya konulan bu inan ve gerekelendirme), bilgi iin zorunlu artlardr. "nn birliktelii bilgi iin ye " anlay da geleneksel standart bilgi tanmnn temelini oluturur. Fakat bu tanmla birli birok problem de ortaya kar; zellikle bilginin aklanmasnda doru inancn hakllandr ktedir. Bu nedenle, daha iyi temellendirme iin birbirleriyle yar iinde olan baka neril er... ******************************************************************* Descartes ve Spinoza'da Tz Anlay Bunu E-postayla GnderBlogThis!Twitter'da PaylaFacebook'ta PaylaGoogle Buzz'da Payla Master dzeyinde, Varlk Felsefesi Sorunlar dersi kapsamnda yaplm almadr.

Felsefe tarihine bakldnda, tz konusunun, zerinde oka durulan bir konu olduu grlr. den Modern Dneme, oradan gnmze ou filozof, Varlk Felsefesi etrafnda tz konusu zerin u ve her biri kendi felsefesi iinde tz aklamtr. Tzn etimolojik olarak ifade ettii anlamlara baklacak olursa; farkl dillerde ousia (Gr .), hypostas (Gr.), hypokeimenon (Gr.), substantitia (Lat.), substance (ng.,Fr.), substanze (Alm.), cevher (Ar.) biiminde ifade edilmi olup, Niteliklerin altnda dura n ey , zelliklerin kendisine yklendii ey , Kendi kendine varolan , Her eyin stnde lar ifade ettii grlr.

Bu bilgiler nda, modern felsefenin en nemli iki ismi Descartes ve Spinoza nn tz anlay kldnda Klasik Dneme, Aristoteles e uzanan birtakm benzerliklerin olduu grlr. rnei ve Spinoza da da tz, Aristoteles te olduu gibi bir anlamda Tanr y ifade eder. Yine bu iki filozofun tz ve ilinekler ayrmnda da Aristoteles le benzerlikleri grlr. Descartes n tz anlay Descartes a gre tz, yukarda verilen rneklere paralel olarak;

Kendi bana varolan, varol

da baka eye ihtiya duymayan eydir. Ona gre tzn varln ancak akl yoluyla bilebilir a, Descartes n bu nerisini tam olarak anlayabilmek iin onun epistemolojisine de deinme k gerekecektir. nk Descartes n varlk anlayyla bilgi anlay, birbiriyle yakndan ili

Bir rasyonalist olan Descartes felsefesini kurarken yepyeni bir yntem gelitirmeye girimitir. Bu yeni yntem felsefeyi teolojiden koparp insan aklna dayandrma abasdr. B le en ufak bir phe dahi tamayan bilgiyi bulmaya almtr. Amac hakikate ulamaktr. K ufak bir kuku duyulan bilgi de doru olmayacaktr. En doru bilgiye ancak aklla ulalabil r.