Viti Akademik 2009-2010 HYRJE N MATLAB Bazat e Kontrollit Automatik 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 2 Pr far shrben ky Leksion t jap informacionet e nevojshme pr prdorimin e Matlab e Simulink n punt Laboratorike t Kontrollit Automatik; t jap nj panoram t prgjithshme (jo t gjithn) te mundsive te Matlab per formulimin dhe zgjidhjen e problemeve te kontrollit automatik. 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 3 Ku mund t gjenden informacione t tjera? Faqja web e Mathworks: www.mathworks.com duke ndjekur linket n zrin support ka mundsi t gjenden manuale t Matlab n format pdf: http://www.mathworks.com/access/helpde sk/help/techdoc/matlab.html 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 4 Argumentet e trajtuara Prshkrim i prgjithshm i Matlab Tabloja e funksioneve t prcaktuara Prcaktimi i matricave dhe vektorve Prcaktimi i polinomeve Paraqitja e sistemeve dinamike lineare Analiza e sistemeve t kontrollit Paraqitja grafike e t dhnave Ambienti i simulimit Simulink 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 5 Prshkrimi i prgjithshm i MATLAB MATLAB ( = MATrix LABoratory): nj gjuh programimi pr aplikime shkencore numerike Nj gam e gjer funksionesh t prcaktuara Interpretues i komandave mundsi pr t shkruar funksione t reja libraria e TOOLBOX pr aplikime t ndryshme; p.sh.(Signal Processing, Analiza dhe sinteza e rregullatorve,). 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 6 Ndrfaqja e MATLAB-it Ndrfaqja e prdoruesit : Komanda Window jep akses direkt n interpretuesin (shkrimi direkt i komandave). 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 7 MATLAB si kalkolatrie Mnyra m e thjesht pr vlersimin e shprehjeve numerike. Shembull: pr llogaritjen e shprehjes
Mjafton q t shkruajm me shfaqjen e prompt : 4 + sqrt(2) -sin(0.2*pi)^2 + exp(2) ans=12.4578 Rezultati shkruhet n variablin ans. 2 2 2 0 2 4 e + + ) * . sin( t 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 8 Prcaktimi i variablave Mund t prcaktohen variabla dhe shprehje jo numerike m t ndrlikuara. Shembull: a=4; b=2; a*b ans = 8 Pr t fshir nj variabl (p.sh. a): clear a 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 9 Workspace do variabl i prcaktuar n kt mnyr ruhet n kujtes, n Workspace. Komanda whos tregon nj list variablash t prcaktuar: whos Name Size Bytes Class a 1x1 8 double array ans 1x1 8 double array b 1x1 8 double array Totali sht 3 elementa q prdorin 24 bytes 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 10 Leximi dhe shkrimi n file Me ann e komandave load dhe save sht e mundur t ruhen n file variablat e workspace. load emrfile variabli1 variabli2 ...ngarkon nga file emrfile.mat variablat sipas lists. save emrfile variabli1 variabli2 ... shkruan n filn emrfile.mat variablat sipas lists. load emrfile ngarkon t gjitha variablat n emrfile save emrfile ruan t gjith workspace n emrfile.
22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 11 Shembuj funksionesh t prcaktuara Funksione trigonometrike (sin, cos, tan, acos, asin, atan); Eksponenciale e logaritmike (exp, log, log10, sqrt); Numra komplekse (abs moduli, angle faza, real pjesa reale, imag pjesa imagjinare); 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 12 Disa shembuj t thjesht Llogaritja e modulit t numrit kompleks 2+3i: abs(2+3*i) ans = 3.6056
Llogaritja e
20*log10(abs((2+3*i)/(4+6*i))) ans = -6.0206 10 2 3 20 4 6 i log i | | + | + \ . 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 13 Inf & NaN Disa operacione numerike mund t shkaktojn probleme, q sinjalizohen nga Matlab duke shkruajtur si rezultat variablat Inf e NaN. Shembuj: 5/0 0/0 Warning: Warning: Divide by zero Divide by zero ans = Inf ans = NaN 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 14 Nj funksion themelor help help i ndjekur nga emri i nj funksioni jep prshkrimin dhe sintaksn e prdorimit t atij funksioni; help vetm jep listn e t GJITH funksioneve t Matlab, t rreshtuara sipas kategorive. 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 15 Prcaktimi i matricave Si prcaktohet nj matric n Matlab?
Shembull: t prcaktohet matrica 2x2 A=[1,2;3,4] A = 1 2 3 4 Si arrihen elementet e nj matrice: A(1,2) ans =2
1 2 3 4 ( = (
A Indekset (rreshti e kolona) e elementit me interes 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 16 Wildcard Pr marrjen e vlerave t nj rreshti ose kollone t nj matrice, prdoret wildcard: Shembull.: t zgjidhet rreshti i par i matrics A A(1,:) ans = 1 2 Shembull.: t zgjidhet kolona e dyt e matrics A A(:,2) ans = 2 4 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 17 Przgjedhja e nnmatricave N se prcaktojm: B=[1,2,3;4,5,6] B = 1 2 3 4 5 6 Do t kemi: B(1:2,2:3) ans = 2 3 5 6 Indekset e nnmatrics me interes 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 18 Operacione elementare me matrica Prcaktohen operatort: +,-,* e ^. Matrica e trasponuar: A ans = 1 3 2 4 Matrica inverse: inv(A) ans = -2.0000 1.0000 1.5000 -0.5000 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 19 Operacione elementare me matrica (2) Determinanti: det(A) ans = -2 Vlerat e veta: eig(A) ans = -0.3723 5.3723 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 20 Operacione t tjera Kujdes: NUK deklarohen paraprakisht dimensionet e nj matrice.
Operacione t tjera : size llogarit dimensionet e nj matrice rank llogarit rangun e nj matrice trace llogarit gjurmn e nj matrice norm llogarit normn e nj matrice 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 21 Disa matrica t veanta eye(n,n) matric njsi n*n; zeros(n,m) matric me zero n*m; ones(n,m) matric di uni n*m; rand(n,m) matric n*m me elemente t shprndar uniformisht midis 0 dhe 1. 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 22 Vektort prfaqsojn polinome (nj polinom prshkruhet nga vektori i koefiientve t tij);
prfaqsojn sinjale (nj sinjal prfaqsohet nga nj seri vlerash q ai merr n nj bashksi astesh t kohs, pra nga nj vektor) Vektort kan dy funksione themelore n Matlab: 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 23 Vlera fillestare Vlera finale Hapi Prcaktimi i vektorve v=(0:10) v =0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 v=(1:0.5:3) v =1.0000 1.5000 2.0000 2.5000 3.0000
22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 24 Prcaktimi i matricave (2) 1. Matrica rresht ose kolon: v=[3 6 1 7] v = 3 6 1 7 2. Polinome: paraqiten si vektor: Sh.
pol=[3 2 1] pol = 3 2 1 2 3 2 1 s s + + 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 25 Operacione me polinome llogaritja e rrnjve roots
roots (pol) ans = -0.3333 + 0.4714i -0.3333 -0.4714i Vlersimi n nj pik polyval polyval (pol,0) ans = 1 2 3 2 1 0 s s + + = 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 26 pol1=[1 1];pol2=[1 1]; polprod=conv(pol1,pol2) polprod = 1 2 1 Operacione me polinome (2) ( ) ( ) 2 1 1 2 1 s s s s + + = + + Shumzimi i polinomeve conv Shembull: 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 27 Sisteme Dinamike Lineare Nje sistem dinamik linear invariant mund te pershkruhet: Ne formen e variablave te gjendjes me anen e kater matricve A,B,C,D; Ne formen e funksionit transmetues, me anen e dy polinomeve N(s) e D(s). Matlab pranon percaktimin e sistemeve lineare ne dy menyrat e mesiperme 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 28 Prcaktimi i sistemeve dinamike lineare (t vijueshm n koh) Me ane te ekuacioneve te gjendjes Prcaktohen matricat A,B,C,D ne workspace; Prcaktohet sistemi i hapur me ann e komands ss (A,B,C,D). Me ann e funksionit transmetues Prcaktohen polinomet numrues e emrues (numruesi dhe emruesi i FT) ne workspace; Prcaktohet sistemi i hapur me ann e komandes tf(numrues,emrues) 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 29 Shembull 1 Jepet sistemi i hapur:
3 3 4 2 x x u y x u = + = + A=-3;B=3;C=4;D=2; sistemi i hapur=ss(A,B,C,D)
a = x1 x1 -3
b = u1 x1 3
c = x1 y1 4
d = u1 y1 2 Modeli i sistemi i hapurt t vijueshm 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 30 Shembuj (2) num = [1 1]; em = [1 3 16]; sistemi i hapur = tf (num,em) Transfer function: s + 1 -------------- s^2 + 3 s + 16 ( ) 2 1 3 16 s G s s s + = + + sistemi i hapur ka funksion transmetues: 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 31 Lidhja e sistemeve Pr hallkat e sistemeve lineare prdoren operatori normal: +,*,/ me kuptimet: + lidhje n paralel; * lidhje n seri; / lidhja e kundrt. 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 32 Shembuj lidhjesh sistemesh rrdrejt = g1*g2; S_hapur =rrdrejt*g3 S_mbyllur = rrdrejt/(1+ S_hapur) g1=ft(num1,em1). num1=[1,2,3 ] 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 33 Vektori i vlerave t hyrjes Vektori i kohve Funksionet e gatshme per simulim: impulse - simulim i prgjigjes ndaj ngacmimit impulsit; step - simulim i prgjigjes ndaj ngacmimit shkall; initial - simulim i lkundjeve t lira; lsim - simulim me hyrje dhe gjendje fillestare fardo. Sintaksa: [y,t]=step (sistemi i hapur); [y,x]=lsim (sistemi i hapur,u,t); Simulimi i sistemeve lineare 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 34 Shembull sistemi i hapur=tf(1,[1 1]); t=(0:0.01:5); u=sin(2*pi*2*t); y=lsim(sistemi i hapur,u,t); plot(t,y) 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 35 Analiza e sistemeve t kontrollit 1) bode (sistemi i hapur) Vizaton diagramat Bode; 2) margin (sistemi i hapur) Si bode por llogarit the kr , rezervn n faz dhe amplitud; 3) nyquist (sistemi i hapur) Vizaton diagramin Nyquist (KAF); 4) rlocus (sistemi i hapur) Vizaton Vendin Gjeometrik t Rrnjve (VGjR); Pr problemet e kontrollit t sistemeve lineare invariante NHND (SISO) egzistojn funksionet: 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 36 Shembull 1 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 37 Shembull 2 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 38 Paraqitja grafike I. Grafikt 2D: N shkall lineare: plot(x,y) vizaton grafikun e pikave me Abcisa elementt e vektorit x Ordinata elementt e vektorit y N shkall gjysmlogaritmike o logaritmike: semilogx, semilogy, loglog e njejta sintakse si plot Diagrama polare: polar 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 39 II. Funksione t tjera t dobishme: Ndryshimi i shkalls axis([xmin,xmax,ymin,ymax]) Mbivendosje e shum grafikve hold Vendosja e rrjets n grafik grid Titulli dhe etiketat e boshteve title (..), xlabel(..), ylabel(..) shum grafik n nj dritare subplot Vendosja e nj teksti n figur gtext Paraqitja grafike 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 40 Paraqitja grafike Grafik 3D, animime, rendering: shih manualin e Matlab-it! 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 41 Ambienti SIMULINK Simulink: nj ambient grafik pr simulimin e sistemeve komplekse. Prse nuk mjafton Matlab? Shpesh sht e nevojshme t simulohen sisteme komplekse, t prbr nga blloqe t shumt t lidhura ndrmjet tyre; Shpesh blloqe t veant jan jolinear; N nj sistem mund t jen t integruara hallka t vijueshme dhe diskrete. 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 42 Parimi i funksionimit Simulink prmban nj librari blloqesh q prshkruajn elemente statik e dinamik elementar; Prdoruesi kompozon bllokskemn e sistemi i hapurt q do t simulohet duke lidhur blloqet elementare; Simulink gjeneron automatikisht ekuacionet dhe zgjidh problemin numerik t simulimit t dshiruar. 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 43 Parimi i funksionimit (2) Simulink bashkvepron me Matlab nprmjet Workspace
Modelet e Simulink-ut mund t prmbajn variabla t Workspace;
Rezultati i simulimeve mund t eksportohet n Workspace e t analizohet me Matlab. 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 44 Ndrfaqja grafike Duke shtypur simulink n prompt-in e Matlab-it hapet libraria e modeleve.
Prej ktu mund t krijojm nj model t ri (flet e bardh) e t kompozojm me an hallkash t ndryshme sistemi i hapurn q do t simulohet. 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 45 Nj model i ri Menyja e Simulink prmban pjesn m t madhe t blloqeve q prdorim. 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 46 Librarit kryesore t SIMULINK Blloqe dinamike me koh t vijueshme Blloqe dinamike me koh t diskrete 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 47 Librarit kryesore t SIMULINK Rezultatet n dalje (Sinks) Sinjalet e hyrjes (Burimet) Blloqet jolineare 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 48 Shembull Dshirojm t simulojm me Simulink sistemi i hapurn e mposhtm t kontrollit q prmban nj jolinearitet: u(t)=1(t). 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 49 Blloqet q do prdoren Blloku Transfer Function, menu Continuous; Blloku Saturation, menu Nonlinear; Blloku Sum, menu Continuous; Blloku Step, menu Sources; Blloku To Workspace, menu Sinks; Operacionet q ndiqen jan: Trhiq secilin prej blloqeve n dritaren e modelit; Lidhi blloqet sipas bllok skems se dhn t sistemi i hapurt; Duhet t prcaktohen parametrat brenda secilit Bllok. 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 50 Modeli dhe parametrat Amplituda dhe koha e fillimit t impulsit shkall Nivelet e ngopjes Polinomet e F. T. 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 51 Parametrat e simulimit Prdoruesi duhet t prcaktoj: Kohn e fillimit dhe mbarimit t simulimit; Metodn e zgjidhjes numerike t Solver (n se problemi krkon metoda t veanta); Parametrat e Solver (ne prgjithsi ato default ecin mire). 22/01/2013 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 52 Nisja e simulimit dhe analiza e rezultateve plot(y) ne prompt e Matlab lejon te visualizohet rezultati i simulimit. 22/01/2013 53 G. Karapici - Hyrje n MATLAB Viti Akademik 2009-2010 HYRJE N MATLAB Bazat e Kontrollit Automatik