ng V Khoan ni v ngh "thng ngn"

Tc gi: Nh vn Thang Sc Bi c xut bn.: 26/05/2011 06:00 GMT+7

Phin dch l cu ni vi cc nc khc. Nu ci cu y p p, bp bnh, vn lt ri ra th quan h quc t c th "tht chn" ch chng chi Gp g v i thoi tun ny l cuc tr chuyn ca nh vn Thang Sc vi nguyn Ph Th tng V Khoan v ngh phin dch m ng thng ni a l "ngh thng ngn", ngh u tin trong chng ng 45 nm trong ngnh ngoi giao ca ng. ng V Khoan: Mnh ln ln trong ngnh ngoi giao trong 45 nm tri, t nm 1955 n nm 2000; nu k c thi gian sang B Thng mi (mt phn cng lm ngoi giao kinh t) v tham gia lnh o ng, Nh nc cng c phn cng ph trch cng tc i ngoi th trn c i lm ngoi giao. Ring ci ngh thng ngn th n nm 1982 mi c th coi l ht "ci kip" phin dch. Qua 4 ln cng tc SQ nc ta Lin X mnh chuyn dch cho cc ng i s; B th ngi Phng Phin dch, i dch cho lnh o B v cc v, phc v cc on, lc u dch cho ty tng, k c cc u bp ca cc on, sau dch cho cc on vin ri mi ti dch cho cc v lnh o. Mnh vinh d c nhng ln c dch cho Bc H, cn dch cho cc ng L Dun, Trng Chinh, Phm Vn ng, V Nguyn Gip...th nhiu. - ng c th chia s suy ngh v ngh "thng ngn"? Thi bn mnh ci ngh ny n bc bo lm, chu lm v theo c ci ngh ny rt kh. Di thi Php thuc, ngi ta gi phin dch l ng thng, chuyn bm gt ng Ty b m, do ngi dn coi l tay sai ca thc dn v rt khinh r. Di ch ta, tuy ngi ta khng cn ngh nh vy song thc ra cng chng coi trng lm. C ngi cn cho l ngh ny c kh g u, ngi ta ni sao c dch ra lm vy l c, phin dch ch n theo ni leo, nhiu khi ch n chng c, ch cng khng, khi khch n mnh phi dch, gi ngh c khi ngi ngoi gc cy, b bin, ng thng tin chng c! Ni vy ch mnh quan nim ci ngh ny rt quan trng. Thc s phin dch l cu ni vi cc nc khc. Nu ci cu y p p, bp bnh, vn lt ri ra th quan h quc t c th "tht chn" ch chng chi. Ci cu y m vng chc, qua li thng thong th s giao lu gia cc dn tc tt p hn.

y l i vi x hi, cn i vi bn thn, ci ngh ny cng rt hay. Mt l, anh c c mt cng c rt quan trng tip cn vi vn ha, vi nn vn minh ca cc dn tc khc. Hai l, anh c iu kin tip xc vi rt nhiu gii, tip cn vi rt nhiu vn khc nhau. Ba l, anh c dp i thm nhiu ni, nhiu nc, m rng tm nhn; c dp tip xc vi nhiu VIP theo cch ni by gi. Bn thn mnh c dp phc v v quen bit vi tt c cc nh lnh o t nc thuc "th h lp quc" v hc hi c nhiu iu. C th ni khng ngoa rng, s d mnh tin b c mt phn quan trng l do iu ny. Mnh c gp mt, "bt tay" vi nhiu nhn vt nh tt c cc Tng B th CS Lin x t Khrut-sp cho ti Br-gi-np, An-r-pp, Trc-nhen-c, Goc-ba-chp; tuy khng dch ting Trung nhng do i theo cc on cp cao nn tng gp mt Mao Trch ng, Lu Thiu K, Chu Dc, Chu n Lai...v c "b l bn tn" na! Ri Kim Nht Thnh, Fidel, Che, Raoul ca Cuba, cc nh lnh o ng u v phong tro cng sn cng nhn quc t... Mun lm c vic th u tin l phi hc ci . B kp hc lm phin dch - Xin ng chia s vi mi ngi v cch ng hc v n vi ngh phin dch? Thi bn mnh cha c khi nim o to phin dch chuyn nghip, ch dy ngoi ng thi. C nhn mnh cng khng hc chuyn v phin dch m ch hc ting Nga. Nm 1954 khi bn mnh ang hc Khu hc x Nam Ninh th bng c lnh ly 100 ngi sang hc ting Nga bn Lin X chun b lm vic vi chuyn gia Lin X sau khi ha bnh lp li min Bc. Lc by gi cha c sch gio khoa, cha c t in. Cc b gio dt tay bn mnh i khp lp hc kim lun k tc x, truyn ming cho bn mnh: y l ci trn ny, y l ci ca ny, y l ci bn ... Mi ngi c hc theo cch truyn ming nh th. n khi phi hc cc khi nim khc trng khng c, nht l cc khi nim tru tng th lm th no? Cc b gio p dng hai cch: mt l lm hiu bng tay; hai l mang n nhng quyn sch ca tr con... Bn mnh tri qua qu trnh "v lng" ng theo ngha ca t . Trong bn mnh c mt s ngi bit cht t ting Trung, ting Php nn c trao nhim v tra t in tm ra nhng khi nim tru tng. Mun lm phin dch th trc ht phi c vn t ng cng phong ph cng hay. Nu khng chu kh nghin t th ch lm sao dch c.

Lc by gi bn mnh chu kh lm, c nhng bn mt ngy nghin hn mt trm t, c khi mt trm hai mi-ba mi t mt ngy. Hc trng nh th, n khi ra S qun cng khng c ai dy. Theo gng ng Nguyn Thng, lc by gi l B th th ba ca S qun, mnh ly quyn Chnh tr kinh t hc ting Nga ra, va c va tra ch, t trang u n trang cui, mi ngy lai rai mt t, c th m hc thm t ng thi hc lun c v chnh tr kinh t hc. Cn mt cch hc t na l dch cc bi bo lm bn tin ca S qun. Lc u b th k ngi Nga cha cho lm, khng cn ch no l ca mnh. C chu kh nh th ri nhng ch cha cng gim dn i. Vic th hai l hc ci hn ca th ting mnh hc, c th i vi bn mnh l ting Nga. u c th ch hc t vng v ng php ri chp vi nhau thnh vn nh ngi Nga ni v vit c? Vn l ci hn ngn ng. Vn nhng ch, nhng quy tc vn phm y nhng phi nm bt c cch ngi Nga ni v vit, nu khng s l ting Nga "gi cy" hay ting Vit chuyn ng sang ting Nga. Mun thm c ci hn ngn ng th ch c cch l c, m c th phi c tiu thuyt ca ngi ta, v d nh c vn th Pu-s-kin, Tn-xti, Tuc-gh-nhp, Lc-mng-tp..., cng nh cc nh vn hin i nh l Pau-tp-xki, Gorki... Phi c rt nhiu, ci hn vn Nga n thm vo ngi, c nh th sau ni mi chun. nng cao kh nng cn c gng hc ngh bng ting Nga ch ng ngh bng ting Vit ri chuyn ng sang ting Nga. Th ba l phi hc nghe, hc ni. Ni th d, c bao nhiu t th ng ni by nhiu, nhng nghe ngi ta ni mi gay v ngi ta c n anh u. Cn g ngi ta c ni ch mc g n mnh. Vy mnh hc theo hai cch. Mt l la c ni chuyn. Qua ni chuyn vi ngi ta mnh va tp nghe, va tp ni. Mun tho ch c cch l "ni ba", ng ngng, ni d ting nc ngoi c h hn g u? Cn mt cch nghe khc na: lc by gi Nga. ra-i- cng vn cha ph bin u, c S qun c mt ci i, tivi cng ch c mt ci nh to, mn hnh ch bng quyn v thi. Anh ch em trong s qun nhiu ngi khng bit ting Nga, bn mnh bit ting phi ng vai tr dch TV, dch phim. iu cng gip nng cao trnh dch tuy lc y cng ch dch s s c thi, nhiu khi cn phi "ba" ra l ng khc! Lc by gi ph bin Nga l ci loa truyn thng thnh ph. Mnh nm trn ging, nghe ri dch ui theo. Nhng on tin th d nghe, mnh lm chnh tr nn nghe ci l chnh. Lc u c hiu g u, sau ri v dn, v dn ra.

Nh vy, mnh ni l phi hc t vng, hc ni, hc vit, hc nghe. Gi ni dch xui. Xa, lc mi v Phng phin dch cng cn t vic, mnh ly quyn Lch s quan h quc tra dch t A n Z, sau ny trng dy theo quyn . Qua y mnh bit thm v quan h quc t. Nh vy mun lm phin dch tt th khu u tin l phi hc tt nhiu ci. y l mnh cha ni phi hc lch s, hc vn ha ca t nc ngi ta v c ngn ng, vn ha nc mnh na ch. Anh gii ting nc ngoi nhng khng tho ting nc mnh th dch lm sao c? Kin thc ca phin dch l khng c bin gii, ngi i thoi ni nhiu vn c gii hn g u, nu khng bit th lm sao dch ni. Ni tm li, mun lm phin dch tt ch t phi c hai iu kin: c nng khiu ngoi ng v phi chu kh hc. Th h bn mnh khng c hc n ni n chn nn phi my m theo cch trn; th h ngy nay c iu kin hc hnh t t nhng c l nhng "th thut" ni trn cng hu ch. Bn thn mnh v sau ny t hc ting Anh cng vn dng mt s kinh nghim khi hc ting Nga. "vo trn" khng tn t - l kinh nghim khi hc, th cn kinh nghim i lm cng vic phin dch th sao, tha ng? Khng c sch l lun no nhng qua cuc i mnh thy c my cu chuyn th ny k li cho cc bn nghe. Mt l, anh phi c nm c vn . Phi nm trc xem bui tip xc y s ni v ti g chun b. Thi y, bn mnh hay ni v vic thc hin Hip nh Geneve, u trng chng nhng vic vi phm Hip nh Geneve... chun b. Ci chnh l thng xuyn phi ham m tm hiu nhng vn chnh tr i ngoi; iu c ch rt nhiu trong cong tc phin dch. Nm c vn l iu ct t ca ngi phin dch. Anh c th hiu ngn ng nhng ng khng nm c vn th cng khng dch c, cha k khi v cn phi ghi li bin bn tip xc na.

Khi mnh ln lm lnh o ri, i d cc hi ngh quc t, c khi anh em phin dch tuy gii ngoi ng hn mnh nhiu vn phi hi xem ngi ta ni g; anh em lm bo co c khi khng chun xc, mnh li phi cha li. Th hai l phi nm c con ngi. Mi ngi c mt c tnh ring. Nu khng nm c phong cch v cch ni ca ngi ta s rt lng tng. Th d trc y mnh c dch cho ng Ung Vn Khim, lc by gi coi nh Th trng Thng trc ca B v B trng Phm Vn ng c my khi n B u. ng y hay ni dy c ra dy mung, di dng. Trong trng hp y, phi nm chnh ri dch theo ch ng cu n ch. Hay l dch cho ng L Dun chng hn. ng y c c im l t duy rt su, thng rt tru tng; t duy thng i trc c ngn ng, c khi ngn ng ch th hin mt na hoc mt phn ba ci suy ngh ca ng y m thi. Nhng ngi phin dch khng th ni vi ng Br-gi-nhp l ng Dun ch ni mt phn ba c. ng phi ni ng Br-gi-nhp hiu l ng Dun mun ni g. ng Phm Vn ng c li ni chun xc nhng i khi bng by, cu ch ca ng y dng rt cn nhc, hm rt su sc, nu khng chn c t ng vi phong cch ca ng th khng dch c. Hay ng Trng Chinh ni rt n gin nhng tnh chun xc rt cao, dng t phi rt chun, k c ting Vit. Khi dch xui sang ting Vit m dng nhng t HnVit khng chun l ng y nhc ngay. Th d ng dng ch vinh quang l khng c, phi quang vinh mi ng, hoc m bo l khng c, phi bo m mi ng. Cn Bc H ni cng r rng, n gin nhng ng C i khi hay v von, rt kh dch, thng phi "nh vng", dch ngha vy. Mnh nh c ln khi cp ti s vin tr ca nc ng em C ni: "Cho tru th phi cho c tro", mnh b qu nh gii thch vng vo bn hiu. Nh vy, lm phin dch, bit vn ri cn phi bit con ngi mnh phc v. Bn cnh li cn phi nm con ngi i thoi na. Vic ny tht kh v ng c bit c ngi ta u. Th d, ng Mi-ci-an, tng l y vin BCT CS LX lu nm, c thi l Ph Ch tch HBT ri Ch tch on Ch tch XVTC l ngi c-m-ni ni ting Nga, ni lng bng trong c, nghe kh lm. ng Br-gi-nhp khi cao tui eo rng gi, khi ni c khi hm rng gi lng ra thnh th nghe tht khng d. Ngi ca pha mnh cn bit c, ngi nc ngoi th kh b nm c c im ca ngi ta..

Tm li, khi dch th phi bit chuyn, bit ngi, ngi mnh v ngi i thoi vi mnh. Th ba l cn khng ngng m rng kin thc, cng rng cng hay. Trc tin phi bit nc mnh. Ngi ta hi v t nc mnh m khng bit g th tht ngng. Th ri phi bit nc ngi. Mnh i vi lnh o ta sang Lin X v cc nc ng u c, cc c hi ch l th no chng hn th mnh cng phi bit gii thiu ch. Khng ch bit a l, lch s, vn ha...m cn phi bit ni tnh ngi ta na. V d c ln ng ng hi ti ci ng lnh o y ca bn l th no, liu c ln gi cng v cao na khng? Nh nm c ni tnh ca bn mnh tr li rng, khng c kh nng y v l ny, l kia. May m qu nhin ng nh vy! Cn nu qu khng bit th anh phi ni l khng bit. Sau th phi c m bit iu mnh cha bit. Tuy nhin, th gii v cng, lm sao bit ht. Th thut ca mnh l c tm hiu, d ch lt pht trc khi "vo trn" tn t. "Khng bin bo th cht"! Th t l phi bit bin bo. Ngi phin dch thng gp nhng tnh hung rt bt ng. Khng bin bo c th nhng lc y khng ng x c, rt lng tng. C ngi ngt i y. Hi ng Chu n Lai sang thm chnh thc Vit Nam ln u tin nm 1956, ngi phin dch va ra xu, phi a vo trong. C l trng thy Bc H, bit C ting Hn rt gii, nn khip. Mt ln chiu i ti S qun Lin X, Bc H cng n, cc v lnh o khc cng n, ngi phin dch ng nh tri trng thi, khng dch c. Sau ng T (Th tng Phm Vn ng) bo Khoan ln dch i. Nh vy, ngi phin dch thn kinh phi rt vng v phi rt bin bo. - ng c th ni r hn v vic bin bo... Nm 1967, mnh dn mt on ng ca Hung-ga-ri do ng Fox dn u, sau ng ny lm Th tng, xung thm Hi Phng. Mt tinh cho mng t chc nh my c kh Duyn Hi - l c u ca ngnh cng nghip lc y. ng gim c nh my cm mt quyn v c din vn cho mng on. ng ni thao thao bt tuyt m quyn v th trng trn, khng c ch no c. Th m ng y c mt bi din vn hon chnh mi gii ch! Ch c iu, n on Hung nhng ng y ton ni v chuyn Ba-lan.

By gi mnh dch th no? Dch theo ng y th bun ci qu v n on Hung m li c ni ton chuyn Ba-lan, on Hung ngi ta c th hiu lm. Vy l mnh phi bin bo i thnh chuyn Hung, mc ng y mun ni g th ni, mnh c chuyn Hung mnh ni. Nu trng hp y khng bin bo th cht. Hay l c mt ln mnh i vi mt v khc. ng ny qun bng mt din vn u y. ng ny na a na tht bo by gi ti c c truyn Kiu, cn ng liu ng m ni. y, nhng chuyn nh th c lc xy ra i vi ngi phin dch. Anh phi bit bin bo. Tnh hung bt anh phi bin bo. Tt nhin bin bo lm sao khng hi ti ai c. Ch bin bo iu tt thi, ni hu ngh thi, v phi vn dng ci kin thc ca anh c v quan h vi nc bn. Ni nh vy l li quay v kinh nghim trn l phi c kin thc, khng c kin thc th lc by gi anh ni g c? Cng phi ni thm, anh phi bit c x ng cng v. Ngi phin dch th ng c choi choi, bao gi cng phi khim tn, n mnh, ng ng sau. Sau ny ln lm lnh o, mnh thng nhc ng em phin dch l ng che ci ca-m-ra ca ngi ta... - By gi xem v tuyn thy mt vi cn b l tn nhiu khi ng nhng v tr rt khng phi ca mnh... By gi ti cng thy c cn b l tn, cn b phin dch c i trc c lnh o, mun ri vo mn hnh. Ci tuyt nhin l khng nn. Ngay chuyn n ng cng phi khim tn. Th thut n l anh phi ct ming nh ch ng bao gi n ming to, phng khi cn l c th nut lun c. Hay anh nhm lc no m n. y l cu chuyn cng do kinh nghim thi ch l lun g th cng rt kh. u phi l c bit ngoi ng l lm c phin dch? Ni nhng chuyn phin dch th mun hnh vn trng. Khng phi by gi mnh ni ng vin lp tr u, bn thn mnh cm nhn thy ngh phin dch khng ti, mt ci ngh rt ng lm v nu lm tt th rt l c ch cho t nc v bn thn hc c rt nhiu iu, c kin thc ln cch lm ngi. Li rt l th na! Phi ni rng s d mnh trng thnh ln mt phn do lm phin dch. Khng phi ngu nhin m lnh o B Ngoi giao th h chng mnh lm phin dch rt nhiu.

- Tha ng, cc th h sau ny cng rt nhiu ngi trng thnh ln t ngh phin dch, tr thnh cc i s hoc cc V trng. Lm ngh phin dch chnh l mt ci cu trng thnh trong lnh vc ngoi giao y. Khng n thun ch l ci cu ni gia cc dn tc m cn l ci cu cho bc ng tin b. Ch c mt ci cn trn tr, l chnh sch i vi phin dch cho n nay vn khng c. Khi mnh lm lnh o B, lnh o Chnh ph, lnh o ng th cng c c gng, i ln th lm thay i, trong c ci chnh sch gi l ph cp ngoi ng. Nhng ci sc cn l c ch. "K th c ch" u cng xut hin! Thnh ra mnh cho n nay cha c ngi phin dch gii tm c quc t. Phin dch th vn c nhng tm c quc t th cha c. u phi l c bit ngoi ng l lm c phin dch? Ni chung, v quan im tm quc gia i vi cng tc phin dch, mt lnh vc rt quan trng, th cha c./.