Uluslararası Af Örgütü Yıllık Rapor 2012 PDF

ULUSLARARASI AF RGT RAPORU 2012 DNYADA NSAN HAKLARININ DURUMU
12
Cumhurbakan Hsn Mbarekin istifa ettii haberini duyduktan sonra, insanlar Kahirede Tahrir Meydannda fiekler yakp kutluyorlar, Msr, 11 ubat 2011.
Guy Martin/Panos
ULUSLARARASI AF RGT
Uluslararas Af rgt, 3 milyondan fazla desteki, ye ve aktivisti ile uluslararas alanda tannm insan haklarna sayg gsterilmesi ve bu haklarn korunmas konusunda kampanya yrten kresel bir harekettir. Vizyonu, her insann nsan Haklar Evrensel Beyannamesi tarafndan kabul edilen insan haklarna ve dier tm uluslararas insan haklar standartlarna eriebilmesini salamaktr. Uluslararas Af rgtnn misyonu aratrma yaparak medeni, siyasi, sosyal, kltrel ve ekonomik tm insan haklar ihlallerine kar harekete gemek ve bu ihlalleri sona erdirmektir. fade ve rgtlenme zgrlnden fiziksel ve zihinsel btnle, ayrmcln nlenmesinden barnma hakkna kadar btn bu haklar ayrlmaz bir btndr. Uluslararas Af rgtnn gelirleri temel olarak yeliklere ve balara dayanmaktadr. Hkmetlerden aratrmalar ve insan haklar ihlallerine ynelik yrtlen kampanyalar iin hibir fon talep veya kabul edilmemektedir. Uluslararas Af rgt herhangi bir hkmetten, siyasi ideolojiden, ekonomik kar veya dinden bamszdr. Uluslararas Af rgt, temel politika kararlar her iki ylda bir dzenlenen Uluslararas Konsey toplantlarnda ulusal ubelerin temsilcileri tarafndan alnan demokratik bir harekettir. Alnan kararlarn yrrle konulmas iin Konsey tarafndan seilen Uluslararas Yrtme Kurulu, Bernard Sintobin (Belika Flaman Uluslararas Sayman), Euntae Go (Gney Kore), Guadalupe Rivas (Meksika Bakan Yardmcs), Julio Torales (Paraguay), Nicole Bieske (Avustralya), Pietro Antonioli (talya Bakan), Rune Arctander (Norve), Sandra S. Lutchman (Hollanda) ve Zuzanna Kuliniska (Polonya) tarafndan olumaktadr.
Adaletsizlie kar birleerek, biz insan haklar iin beraber alyoruz.
Uluslararas Af rgt Raporu 2012
Bu rapor 2011 ylnn Ocak ayndan Aralk ayna kadar olan dnemi kapsamaktadr.
12
Glenna Gordon
Liberiann Monrovia Merkez Cezaevinde iki tutuklu iin tasarlanm hcrelerde tutulan tutuklu says ounlukla sekizi buluyor. Bir ksm bo pirin torbalarndan yaplm hcre parmaklklarna ve camlara balanm dar brandalarda yatarken, birou yerde yatyor.
NDEKLER
YILLIK RAPOR 2012
nsz Sokaklardan nclk Etmek, Salil Shetty, Genel Sekreter BLM 1 Blgesel genel baklar Avrupa ve Orta Asya/1 Orta Dou ve Kuzey Afrika/11 BLM 2 lke bilgileri
ran/35 srail ve gal Altndaki Filistin Topraklar/39 Msr/43 Suriye/48 Trkiye/53

BLM 3 Uluslararas Af rgt letiim Bilgileri/62 Yardm etmek istiyorum/89
Amerika Birleik Devletleri/25 Filistin Ynetimi/29 Irak/31
lk kez 2012 ylnda Uluslararas Af rgt tarafndan yaymlanmtr. Uluslararas Af rgt Trkiye ubesi Abdlhakhamid Cad. No: 30/5 Talimhane Beyolu stanbul Trkiye Copyright Uluslararas Af rgt Yaynlar 2012 ndeks: POL 10/001/2012 Uluslararas Af rgt Raporu 2012
Bu kitabn bir katalog kayd British Libraryde bulunmaktadr. Orijinal dili: ngilizce
Btn haklar sakldr. Bu yaynn hibir bolumu yaynclarn izni alnmadan yeniden retilemez, bir bilgi sisteminde saklanamaz ya da elektronik, mekanik, fotokopi, kayt ve/veya benzeri yntemler yoluyla hibir biimde yaynlanamaz. zin istemek ya da baka herhangi bir aratrma iin ltfen copyright@amnesty.org ile iletiime gein.
www.amnesty.org.tr
LKE BLGLER
Bu rapor iindeki st ksmdaki her bir lke bilgisi aadaki kaynaklardan alnmtr: Btn Ortalama Yaam Sresi Beklentisi ve Yetikin Okur Yazarlk Oran verileri Birlemi Milletler Kalknma Programnn (BMKP) 2011 nsani Gelime Raporuna aittir. http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2011_EN_Complete.pdf adresinden bu verilere eriilebilir. Mevcut olan en gncel saylar Doumda Ortalama Yaam Sresi (2011) ve Yetikin Okur Yazarlk orandr (2005 - 2010 yllar arasndaki 15 ya ve zeri yzdesi). Daha fazla bilgi iin BMKP internet sitesine ya da www.uis.unesco.org adresine baknz. BMKPnin yksek insani gelimilik aralnda deerlendirilen baz lkeler, BMKP tarafndan nsani Gelime Endeksi hesaplarken yzde 99 okur yazarlk oranna sahip varsaylmtr. Sz konusu durumlarda Yetikin Okur Yazarlk Oran verisi kaldrlmtr. Tm Nfus verileri 2011 yl ve 5 ya alt lm oran verileri ise 2009 yl tahminleridir ve BM Nfus Fonunun Demokratik, 2011 Dnya Nfus Durumu Raporundan alnmtr. http://foweb.unfpa.org/SWP2011/reports/EN-SWOP2011-FINAL.pdf adresinden bu verilere eriilebilir. Nfusa dair rakamlar yalnzca tanmladmz durumlardan etkilenen insan saysna tekabl etmektedir. Uluslararas Af rgt bu rakamlarn snrlamalarn kabul eder ve tartmal blgeler veya belirli nfus topluluklarnn dahil edilmesi ya da hari tutulmas gibi sorunlarda taraf tutmaz. Bu rapordaki baz lkelerde yukarda belirtilen kategorilerin bazlar veya tm eksik olabilir. Bu eksiklikler BM listelerinde bu verilerin mevcut olmamas gibi eitli nedenlerden dolaydr. Bu rakamlar bask ncesinde elde bulunan en son rakamlardr ve yalnzca belirtilen amalar iindir. Verilerdeki yntem ve zamanlama farkllklarna bal olarak, lkeler arasnda yaplan karlatrmalar dikkatle yrtlmelidir.
Agency / Photographer
KISALTMALAR
AB ABD AGT ASEAN AU Avrupa nsan Haklar Szlemesi Avrupa kenceyi nleme Komitesi
Avrupa Birlii Amerika Birleik Devletleri Avrupa Gvenlik ve birlii Tekilat Gneydou Asya Uluslar Birlii Afrika Birlii nsan Haklar ve Temel zgrlkler (Avrupa) Szlemesi Avrupa kenceyi ve Dier Zalimane, nsanlk D veya Onur Krc Muamele ve Cezalar nleme Komitesi BK Birleik Krallk BM Birlemi Milletler BM Mlteci Szlemesi Mltecilerin Hukuki Durumuna likin Szleme BMMYK, BM Mlteciler Yksek Komiserlii Mlteciler in Birlemi Milletler Yksek Komiserlii CEDAW Kadna Ynelik Her Trl Ayrmcln Ortadan kaldrlmasna Dair Uluslararas Szleme CEDAW Komitesi Birlemi Milletler Kadna Ynelik Ayrmcln nlenmesi Komitesi CERD Her Trl Irksal Ayrmcln Ortadan Kaldrlmasna Dair Uluslararas Szleme CERD Komitesi Birlemi Milletler Irksal Ayrmcl Ortadan Kaldrlmasna Dair Komite CIA ABD Merkezi stihbarat Tekilat DSO Dnya Salk rgt ECOWAS Bat Afrika Devletleri Ekonomik Topluluu ICCPR Uluslararas Siyasi ve Medeni Haklar Szlemesi ICRC Uluslararas Kzlha Komitesi ILO Uluslararas alma rgt fade zgrl BM zel Raportr Dnce ve fade zgrl Hakknn Korunmas ve Desteklenmesi zel Raportr kenceye Kar BM Szlemesi kence ve Dier Zalimane, nsanlk D veya Onur Krc Muamele ya da Cezaya Kar Szleme kence Konusunda BM zel Raportr kence ve Dier Zalimane, nsanlk D veya Onur Krc Muamele ya da Ceza Konusunda zel Raportr Kadna Ynelik iddet Konusunda BM zel Raportr Kadna Ynelik iddet, Nedenleri ve Sonular Konusunda zel Raportr LGBT Lezbiyen, Gay, Biseksel, Travesti ve Transeksel NATO Kuzey Atlantik Anlamas rgt OAS Amerikan Eyaletleri rgt STK Sivil Toplum rgt UNFPA Birlemi Milletler Nfus Fonu UNICEF Birlemi Milletler ocuklara Yardm Fonu Yerli Halklar BM zel Raportr nsan Haklar ve yerli halkn temel zgrlklerinin durumuyla ilgili zel Raportr Zorla Kaybedilmeye Kar Uluslararas Szleme Tm nsanlar Zorla Kaybedilmekten Koruyan Uluslararas Szleme
Amnesty International
Amnesty International Report 2012
Greg Rdland Buick
Uluslararas Af rgt Genel Sekreteri Salil Shetty ve Anmatyerr bykleri uzaklarda yaayan Aborjin topluluklarnn temel hizmetlere eriimlerinin eksikliini anlatyor. Kuzey Blgesi, Avustralya, Ekim 2011.
Uluslararas Af rgt/ Chloe Geraghty
NSZ
YILLIK RAPOR 2012
SOKAKLARDAN NCLK ETMEK

Salil Shetty, Genel Sekreter
Deiim, cesaret ve atma 2011 ylnn karakterini belirledi insanlarn on yllardr grlmemi rakamlara ulaarak hkmetlere ve dier egemen aktrlere kar ayakland bir yl. ktidarn istismar edilmesine, verilecek hesaplardaki eksikler, byyen eitsizlik, derinleen yoksulluk ve hkmetin tm kademelerinde liderlik eksiklii. Haklarn talep eden protestocularn cesareti ile liderlerin daha gl bir toplum oluturmak iin insan haklar temelli somut atlmlar yapmak konusundaki baarszlklar arasndaki uyumazlk, ac bir ekilde ortadayd. Balangta protesto ve huzursuzluk atmosferi, honutsuzluk ve basknn ngrlebilir olduu lkelerle snrl kalacak gibi grnyordu. Ancak yl ilerledike hkmetlerin adalet, gvenlik ve insan onurunu salamak konusundaki baarszlnn protestolar krkledii iyice ortaya kt. New York ve Moskovadan Londra ve Atinaya, Dakar ve Kampaladan La Paz ve Cuernavacaya, Phnom Penhden Tokyoya, dnyann her yerinde insanlar sokaklara dkld. Orta Dou ve Kuzey Afrikada ilk kvlcm, Tunusta gen bir erkein binlerce protestocunun kzgnlndan beslenen fkesi ve aresizlii oldu. Bu fke btn lkeyi sard ve Cumhurbakan Ben Alinin hkmetini alaa etti. Protestolar blgede giderek yaylnca Batl hkmetler hazrlksz yakaland. Protestocularn bask ve ekonomik frsat yoksunluundan kaynaklanan fkesinin yerinde olduunu biliyorlard.
Ne var ki stratejik bir blgede istikrarszla kar bir gvence olarak grdkleri, nemli petrol ve gaz rezervlerine sahip baskc hkmetlerle aralarndaki zel ilikileri zedelemek istemiyorlard. Hkmetlerin blgedeki barl protestolara verdikleri yant, vahi ve ounlukla lmcld. Haklarn kullandklar iin ldrlen, yaralanan ya da hapse mahkum edilen insanlarn says giderek artt. On binlerce kii yerinden edildi ve bazlar snma aray iinde Akdeniz zerinden riskli yolculuklara kt. Kuzey Afrikadan kayda deer sayda mlteci alma dncesi, Avrupal siyasilerin yabanc dman sylemlerini daha da arttrd. Msrda eski devlet bakan Hsn Mbarek istifa edeli ve Silahl Kuvvetler Yksek Konseyi gei rol stlenecei taahhdyle kontrol ele alal bir yldan fazla oldu. Pek oklar Konseyin, devletin gvenliinin ancak askeri rejimle salanabilecei iddiasn merulatrmak iin iddeti kkrttna ya da nlemekten geri durduuna inanyor. Fakat Msrda belki de en rahatsz edici olan ey 12.000 sivilin askeri rejim tarafndan sulu bulunup askeri yarg karsna karlm olmas. Bu say 30 yllk Mbarek ynetimi sresince yaplan yarglamalardan fazla. stismarn birincil arac haline gelen olaanst hal yasasnn kaldrlmas, protestocularn kritik bir talebiydi. Fakat tpk Mbarek hkmetinin yapt gibi geici hkmet de gvenlii salamak iin zel yetkilere ihtiya duyduunu iddia ediyor. Mbarek hkmetinden devralnan bir dier uygulama da kayt d yerleim yerlerinde yaayan insanlarn zorla tahliye edilmesi. 25 Ocak Devrimi srasnda hayatn kaybedenlerin byk ounluu bu yerleim yerlerinde ve varolarda yaayan dlanm topluluklardand. Msrllar onlarca yldr hkmetin gvenlik anlay ile yayor ve aslnda ok daha iyisini hak ediyorlar. zellikle kadnlar askeri rejimle kt bir ekilde yzleti. Mart 2011de Tahrir Meydannda protesto yapan bir grup gen kadn gvenlik gleri tarafndan tutukland. Daha sonra bekaret testinden gemeye zorlandlar ve askeri rejim tarafndan tehdit edildiler. Aralk aynda Msrda bir idari mahkeme bu uygulamay yasad buldu ve bekaret testine maruz braklan kadnlarn tutukluluk haline son verdi. Bu olumlu bir admd, ancak protestolarda kadnlar merkezi bir rol oynasa da kadn haklar ve toplumsal cinsiyet eitlii gndemlerinin ykseltilmesi iin daha yaplmas gereken ok ey var. Uluslararas Af rgt Msrdaki pek ok siyasi partiye; ifade ve toplanma zgrl, lm cezasnn kaldrlmas, din zgrl, toplumsal cinsiyet eitlii ve ayrmclk gibi konularda temel insan haklarn korumak iin adm atmalarn nerdiinde, parlamenter seimlerde meclis ounluunu kazanan iki parti buna yanamad. 235 koltuk kazanan (yzde 47) Mslman Kardelerin zgrlk ve Adalet Partisi, Uluslararas Af rgtnn arlarna yant vermedi. 121 koltuk alarak (yzde 24) ikinci srada yer alan Selefi Al-Nur Partisi ise kadn haklarn ve lm cezasnn kaldrlmasn gndeme getirmeyi reddetti. Libyada ise Albay Muammer Kaddafi, srekli sanlar diye bahsettii protestocular yok etmeye yemin etmiesine yant verdi sokak protestolarna. Kaddafi ve olu Saif El-slam daha nce Libyann reform ampiyonu olarak anlan- rejime ihanet ettiini dndkleri herkese kar sava ilan ettiler. Birlemi Milletler Gvenlik
ii
Konseyinin Libyay benzeri grlmemi bir ekilde Uluslararas Ceza Mahkemesine ynlendirmesi, Libyann hesap verme sorumluluu konusunda gl bir sinyal gnderdi. Her eye ramen, lke silahl atma ortamna srklendi. Kaddafi Ekim aynda gzaltndayken ldrldnde, ona bal gvenlik gleri yakalad binlerce muhalif aktiviste ve dier tutuklulara ikence etti. Yz binlerce insan kitlesel yerinden edilmelerle sonulanan atmadan kat. Libyada istikrarszlk halen sryor: Geici Ulusal Konsey, ikenceleri, yargsz infazlar, farkl misilleme yntemlerini, zorla yerinden etmeleri ve genel anlamda lkeyi kontrol altnda tutamyor. ran 2009 seimlerinden sonra balayan youn bask ortamn srdrd ve Cumhurbakan Ahmedinejada meydan okuyan hemen hemen herkesi tutuklamak konusundaki kararlln gsterdi. Hkmet, medyay yakn markajna ald. Gazeteleri yasaklad, internet sitelerini ve yabanc uydudan eken televizyon kanallarn bloke etti. Hkmet politikalarna ynelik protestolar vahice datld ve hkmeti eletirenler keyfi bir ekilde tutukland ve alkonuldu. Buna ramen insanlar ifade zgrl haklarn savunmaya devam ettiler. Dnya birbirini izleyen bu protestolara ve hkmetlerin lmcl mdahalelerine tanklk etti. Bahreyn hkmeti, Suudi Arabistan askeri glerinden ald destekle gsterileri bastrd. Bahreyn hkmetinin barl gsterilcilere ynelik vahi mdahalelerine ve muhalefet liderlerinin tutukland ve ikence grdne dair su gtrmez kantlara ramen, Haziran aynda ABD Genel Sekreteri Hilary Clinton, Bahreyni nemli bir mttefik olarak tanmlayarak ABDnin hkmete desteini vurgulad. Clintonn maymunu oynayan tavr, ABD hkmetinin, ciddi insan haklar ihlallerini grmezden gelmek pahasna Bahreynin 5. Donanma iin liman olarak kalacan garanti altnda tutma isteini gsteriyordu. Yemen Cumhurbakan Ali Abdullah Salih de, bombal bir saldrda ciddi ekilde yaralandktan sonra bile iktidar brakmay reddetti. Grevinden azledilmesi iin lke apnda yaplan geni katlml gsterilere ramen, iktidar devretmesi konusunda girdii mzakerelerin ardndan defalarca sznden dnd. Sonunda 2011 ylnn Kasm aynda, iktidarda olduu sre boyunca ilenen sular ve bunlara ynelik bakaldrlara kar dokunulmazlk isteyerek iktidar devretti. Abdullah Salih, iktidarn Bakan Yardmcs Abd Rabbo Mansourun ellerine teslim etti. Mansour, ubat 2012deki tek adayl seimler boyunca yeni Cumhurbakan olarak grev yapt. Suriye Cumhurbakan Bear Esad, baskc ynetimine bakaldran geni apl ayaklanmalara kar iktidara inatla sarld. Binlerce sivil ldrld, yaraland, bir o kadar da yerinden edildi. Suriye askeri kuvvetlerinin Humus ehrinde tank kullanmas, yerel halkn can gvenlii konusundaki katksz umursamazl gzler nne serdi. lkeden kaan ve baka lkelere snan Suriye ordusu mensuplar, barl protestolara katlan ve hatta baz durumlarda sadece sokakta yryen insanlar ldrmeleri iin emir aldklarn sylyorlar. ubat 2012de, silahl atma halinde ocuklarn korunmasyla ilgilenen Birlemi Milletler zel Temsilcisi, ayaklanmalar sresince yzlerce ocuun ldrldn, yalar 10a kadar inen birok ocuun tutuklanarak gzaltna alndn ve ikence grdn bildirdi.
iii
Blge insanlar iin adalet ve gvenliin salanmasnda uluslararas topluma hayati bir rol dyor. Fakat imdiye kadar, uluslararas mdahaleler byk lde yetersiz kalm grnyor.
G, SORUMLULUK VE HESAP VEREBLRLK

Uluslararas toplum, etkili bir ekilde yant oluturmak iin mcadele etti. Korku, frsat, ikiyzllk ve iyi niyet, hepsi bir arada, mzakerelerin karakterini belirledi. 2011 ylnda, blgedeki sorunlar zebilecei dncesiyle rabet gren Arap Birlii ilgi oda haline geldi. BM Gvenlik Konseyinin Libya konusundaki zm nerisine verdikleri destek, be daimi yeden hibirinin veto hakkn kullanmamasn garanti altna almak konusunda kritik bir rol oynad. Fakat Arap Birlii, baz yelerinin, gsterilerin kendi lkelerine de srayaca konusundaki endieleriyle ters den bir ekilde, baskya ve vahete son vermek konusunda baarsz oldu. Suriyede durum ktleirken Arap Birlii bir gzlem heyeti oluturarak lkeye seyahatler dzenledi. Fakat Birlik, bir dnem Sudan askeri istihbaratnn bakanln yapm olan General Muhammed Ahmed Mustafa El-Dabiyi heyetin bana getirince akllara hemen heyetin meruiyetiyle ilgili soru iaretleri dt. Dabinin gzetimindeki askeri istihbarat servisi, Sudanda ok sayda insann keyfi bir ekilde gzaltna alnmasndan, tutuklanmasndan, gzaltnda kaybedilmesinden ve ikenceye maruz kalmasndan sorumluydu. Heyet 2012 Ocak aynn sonlarna doru faaliyetlerini askya ald. nk iddet ortam gzlemcilerin grevini yapmasn imkansz hale getirmiti. Daha sonra yaplan arabuluculuk giriimi de baarsz oldu. Eski BM Genel Sekreteri Kofi Annan, ubat sonunda ortaya kan Suriye krizi konusunda BM ve Arap Birliinin ortak elisi olarak atanmt. Arap Birlii uluslararas bar ve gvenliin salanmas iin BMyi greve ardnda, Rusya ve in, devletin egemenlii ilkesini gereke gstererek, iddete son verilmesi ve Bear Esadn grevinden azledilmesi arsnda bulunmay ngren zm veto etti. Rusya ayn zamanda, NATOnun sivilleri korumak iin mdahale ettii Libyada izgiyi atn belirterek vetosunun meruiyetini vurgulad. Uluslararas bar ve gvenlii sabote etmek iin kullanlan veto yetkisi yeni bir durum deil. Rusya (ve eski SSCB) ve ABD, birounun bariz siyasi sonular olan 200den fazla vetoya imza att. Gvenlik Konseyinin Sri Lankaya mdahale hezimetinin hemen ardndan Suriyede de baarsz olmas, BMnin uluslararas bar ve gvenliin korunmasnda gereken siyasi iradeye sahip olup olmad hakknda soru iaretlerine yol at. Bu durum ayrca, BM korumas talep edenlere uluslararas denetim sisteminin hesap verebilirlikten tamamen yoksun olduunu hatrlatma ilevi grd. yle grnyor ki BM Gvenlik Konseyinin daimi yeleri, kendi eylemlerinin denetlenmesini engelleyecei ya da baskc hkmetlerle zel (ve karl) ilikilerini koruyaca durumlarda devletin egemenliini savunuyor. Rusyann vetosunun ardndan, lkenin resmi savunma sanayisi Rosoboronexportun Suriye hkmetine silah sat yaptna dair haberler gndeme geldi. Haberler, Suriyeye sava jetleri sat iin bir anlama da ieriyordu. Suriyeden Ocak 2012de kaan eski bir Savunma Bakanl mfettii, ayaklanmalar
iv
baladndan beri Rusyadan Suriyeye silah ticaretinin ciddi bir ekilde art gsterdiini bildirdi. BM Gvenlik Konseyinin be daimi yesi ayn zamanda dnyann en byk konvansiyonel silah sanayisine sahip lkeleri olduu iin, bu durum belki de hi artc deildir. Bu lkeler 2010 ylnda, tm dnyada yaplan silah ihracatnn yzde 70ini karladlar: ABD (yzde 30), Rusya (yzde 23), Fransa (yzde 8), ngiltere (yzde 4) ve in (yzde 3). Bu be lkeden tm dnyaya sorumsuzca gerekletirilen silah ak, saysz sivilin lmne ve baka pek ok insan haklar ve sava hukuku ihlallerine sebep oldu. Uluslararas Af rgt, Batl Avrupa hkmetlerinin, ABDnin ve Rusyann; Bahreyn, Msr, Suriye ve Yemene cephanelik, askeri tehizat ve polis silahlar tedarik edilmesini saladn belgeledi. stelik halk ayaklanmalarna sebep olan acmasz bask dnemlerinde. Eer bu tedariki devletler beyan ettikleri gibi silah ihracatndan kanma beyanlarna uysalard, ok ciddi insan haklar ihlallerinde byk pay olan bu ihracatlar nlenebilirdi. Peki, Gvenlik Konseyinin zm nerilerini veto etme yetkisine sahip olan bu lkeler ayn zamanda kresel silah ticaretinden en ok kar eden pozisyondayken, uluslararas bar ve gvenlii srdrmek konusunda ne kadar gvenilirler? Bu lkelerin veto yetkileri mutlak olduu ve insan haklar ihlalleri yapan lkelere silah satmalarn engelleyecek gl bir Silah Ticareti Anlamas olmad srece, bar ve gvenliin koruyucusu olma grevleri baarszla mahkum gibi grnyor.
BAARISIZ LDERLK KRESELLEYOR

Orta Dou ve Kuzey Afrikada halk ayaklanmalarn ateleyen baarsz liderlikler, BM Gvenlik Konseyi ya da baka bir blgeyle snrl deil. Hkmet kart gsteriler Kuzey Afrikadan ktann dier blgelerine doru szd. Ugandada, ubat 2011de karlan ve protesto eylemlerini yasaklayan hkmet kararna ramen, lkenin her yerinde insanlar yakt ve dier rnlerin ykselen fiyatlarn protesto etmek iin sokaklara dkld. Polis g kullanarak yant verdi. Benzer bir ekilde Zimbabwe ve Swazilandda da yetkililer gsterileri ar g kullanarak bastrmaya alt. Burkina Faso, Malavi ve Sudan gibi lkelerde gstericilere kar kullanlan at mhimmat, baz hkmetlerin iktidarda kalmak iin ne kadar ileri gidebileceklerini gsterdi. Latin Amerikada da insanlar seslerini ykselttiler. Bolivyada, ekonomik sorunlar ve yerli halkn haklar iin yeniden balayan protestolar toplumsal gerilimi ykseltti. Trinidaddan yaplan 360 millik protesto yryne yzlerce insan katldnda, Bakan Morales Isiboro Scure Milli Park ve Yerli Blgesi boyunca ina etmeyi planlad yolun almalarn iptal etmek zorunda kald. Bu planlar, n mzarekeleri ve evrenin korunmasna dair yasalar garanti altna alan anayasal dzenlemeleri ihlal ediyordu. Gvenlik gleri gsteriler esnasnda, yry gzergahnda geici bir nlem alma amacyla gz yaartc gaz ve cop kullandnda ok sayda insan yaraland. Meksikada ise trmanan sivil kayplarn ortasndaki insanlar; iddetin, cezaszlklarn ve
savan uyuturucu ticareti zerinden militarize olmasna son verilmesi talebiyle defalarca sokaklara dkld. Rusyada gsteriler; yolsuzluk, kayrmaclk ve sahtecilik kartrlan demokratik srelerden kaynaklanan hayal krklyla glendi. Putinin bakanlk seimlerinde ciddi bir muhalefetle karlamamasn garantilemek iin siyasi arenadaki muhalif seslerin ana akm medyaya eriimi sistematik olarak engellendi. Putin, gstericileri Rudyard Kiplingin Orman Kitab adl eserindeki kanun tanmaz maymunlara ve beyaz kurdele olan sembollerini prezervatife benzeterek yaratt tahribatlara bir de hakaretlerini ekledi. Fakat gsteriler, Rusyada yeni bir dnemi ve Putin ve yandalarna kar yeni meydan okumalar mjdeliyor. Bu taleplere yant oluturarak siyasi reformlar ve insan haklarna saygy gndemlerine almak zorunda kalacaklar gibi grnyor. in yetkilileri, gsterileri balamadan nlemek konusundaki aceleci tavrlaryla Tunusta yaananlara benzeyen halk ayaklanmalarndan ne kadar korktuklarn gstermi oldular. ubat aynda, in gvenlik kuvvetleri anghayda hibir kk topluluun kalabalklara dnmemesi iin kalabalk bir ekilde sokaklara indi.inin dijital haberleme alar ve bilgi ak zerindeki sk denetimine ramen, resmi kaynaklar lke genelinde yzlerce gsteri yapldn gsteriyordu. Krsal blgelerde ve ehirlerde uygulanan zorla tahliyeler, indeki gsterilerin ana odan oluturuyordu. Denetimlerin daha da sk olduu Tibette, dzinelerce kei kendisini atee verdi ve Ocak 2012de gvenlik gleri ok sayda gstericiyi vurdu ve ldrd. Myanmar yetkilileri de kendilerini reform merkezli bir ekilde yenilemek iin harekete geerek kamuoyunda geni apl bir huzursuzluk yaanmasndan duyduklar endieyi gsterdiler. Hkmet, Daw Aung San Suu Kyinin liderliindeki Demokrasi iin Milli Birlikin ikili seimlere girmesine izin verdi. Baz srgnler yurda geri dnd. Ocak 2012nin ortalarnda 600 siyasi tutuklu serbest brakld, pek ou muhalif eylemlerini srdryor. Ancak, net bir rakam belirtmek zor olsa da yzlerce kii demir parmaklklarn ardnda kald. Hkmetin barl gsterilere izin verecei konusunda verdii taahht umut verici olsa daha kat edilecek ok mesafe var.
DEMOKRAS VE GSZLETRME
fade ve toplanma zgrlklerinin sklkla bastrld Orta Dou, Kuzey Afrika ve dier lkelerde protestolar alevlendiinde, en demokratik lkeler sivil ayaklanmalarn oralarda kalacandan ve kendilerine sramayacandan emin grnyorlard. Aslnda tm dnyada meydana gelen bu gsteriler, demokratik hkmetlerin insan haklarn korumak ve gelitirmek konusundaki snrlarn gzler nne serdi. Politikaclarn iyi hkmetlerle kt hkmetleri ayrmak iin izdii net snrlar her zaman fazla indirgeyici olmutur. Orta Dou ve Kuzey Afrikadaki ayaklanmalar, devletlerin ikiyzl ve sadece kendi karn gzeten d politikalarnn insan haklarna sayg gstermekten ne kadar uzak olduunu gsterdi. Yine ayn lkelerde, sonu gelmez ekonomik krizler yaratan ve durmakszn byyen eitsizliklere yksek tolerans gsteren i politikalar ise lke iinde de insan haklar konusunda baarsz olunduunu
vi
ortaya kard. Gmenler gnah keisi ilan edildi ve yabanc dmanl tm Avrupada ve ABDde hzla ykseldi. Avrupada uzun sre zulme ve tekiletirilmeye maruz kalan Romanlar ve kentsel dnmn dier madurlar ise zorla tahliyeler ve iddetle karlat. ABD hkmetinin ekonomik krize verdii yant ise, batmak iin fazla byk bulduu kurumlar kurtarmak oldu. Fakat bunu, kurtarma paketinin nasl ileyeceine dair hibir koul ne srmeden yaptlar. siz, salk sigortas olmayan ve hacizle burun buruna kalm ve muhtemelen evsiz kalacak insanlar ihanete uram hissetti. Nobel dll Joseph Stiglitzin yazd gibi Bankalar kendi paalarn kurtardlar. Parann bir ksm ikramiyelere, daha kk bir ksm da bor demelerine gitti. Sonuta banka yneticileri yle bir etraflarna baktlar ve krizden nce yaptklar ie aynen devam ettiler. Ekonomik kriz, yneticilerle ynetilenler arasndaki toplumsal szlemenin bozuluunu yaygnlatrd. Hkmetler, en iyi ihtimalle insanlarn dertlerine kar umursamaz bir tavr taknyor, en kt ihtimalle sadece g sahibi olanlar koruyorlard. nsanlarn gelirleri ve mal varlklar arasndaki derinleen eitsizlikler, hkmetlerin ekonomik ve sosyal haklar aamal bir ekilde garanti altna alma zorunluluklarn yerine getiremediinin kantyd. Birok Avrupa lkesinde ekonomik kriz derinleirken, insanlar kemer skma politikalarn protesto etmek iin sokaklara dklyordu. Yunanistanda ekilen videolar, fotoraflar, basnda yer alan haberler ve grg tan ifadeleri; polislerin Atinada Haziran aynda gerekleen gsterilerde ar g kullandn iaret ediyor. Byk lde barl olan gsterilere kar uygulanan bu ar gce, youn kimyasal kullanm da dahildi. spanyada da polis siyasi, ekonomik ve sosyal politikalarda deiiklik talep eden protesto gsterilerini ar g kullanarak engellemeye alt. Avrupa ve Kuzey Amerikada devam eden protestolar gsteriyor ki insanlar, hesap verebilirlik, adalet ve eitliin salanmasn gz ard eden hkmetlere olan gvenlerini kaybettiler.
GL TEPKLER VERMEYE CESARET ETMEK

Avrupa ve Kuzey Amerikadaki gstericilerin toplanma zgrlkleri engellendi ve baz durumlarda polisin kulland tazyikli su ve gz yaartc gazlarla karlald. Dnyann baka yerlerinde ise ihlallerin ve iddetin tas daha da yksekti. Homs ehrinde gstericiler tanklara, keskin nianclara, bombalamalara, tutuklamalara ve ikenceye gs gerdiler. Modern teknoloji sayesinde polis gleri kendilerini belli oranda zaptetmek zorunda kaldlar. nk insanlarn, polisin yaratt vaheti cep telefonlaryla kaydedebilecei ve annda sosyal medyada paylaabilecei kendilerine tekrar tekrar hatrlatlyordu. Bu durumda polis, medyann eriimini snrlamak ve gstericileri yldrmak iin elinden gelenin en iyisini yaparak gz yaartc bomba, biber gaz ve cop kulland. ABDde kayda deer bir yaratclkla alnan tedbirlerle, yetkililer 18. yzyldan kalma bir yasa kard ve barl gsterileri krmak iin New York sokaklarnda maske takmay yasaklad.
vii
Tahrir Meydannda, Zucotti Parknda ya da Manezhnaya Meydannda Bu gsterileri birbirine balayan ortak nokta, hkmetlerin barl eylemleri ve insanlarn ifade ve toplanma zgrln engellemek konusundaki hzyd.
RKETLERN YKSELEN GC
Ortaya kan birka senaryo hkmetin, byk i alanlarnn ve zellikle yerel topluluklarn yok olmas pahasna kar eden uluslararas firmalarn almalarn dzenlemekteki baarszlndan ziyade liderlik eksikliini iaret ediyor. Hkmetler, Nijer Deltasndaki Shellden, Hindistan Orissadaki Vedantaya kadar, kurumsal irketlerin en alt seviyede insan haklarna saygl olacan garanti altna almak konusunda baarszlar. Pek ok lkede yz binlerce insan, maden irketlerinin doal kaynak bulunduu iddiasyla bir blgeye yerlemesi yznden zorla yerinden ediliyor. Dijital irketler ve iletiim irketleri, hkmetler aikar bir ekilde yasad olan ve ifade, bilgi alma ve zel yaamn dokunulmazl gibi haklar da dahil olmak zere insan haklarn ihlal eden yasalarna uymalarn talep ettii iin daha kapsaml incelemelerden geiyorlar. fade etme ve fikir paylamna adanm (ve bunlardan kar eden) Facebook, Google, Microsoft, Twitter, Vodaphone gibi iletmelerin bu ihlallerin bir ksm konusunda ibirlii yaptna dair kantlar da var. nsan haklaryla ilgili dnm yaanan zamanlarda internette ifade zgrlne ynelik tehditlerin vurgulanmas yeni bir ey deil. Uluslararas Af rgt, bu konuda hkmetlerin yaptklarn uzun zamandr belgeliyor, inde, Kbada ve randa internette ifade zgrl ve dier benzer haklarla ilgili yapt gibi. ABD Kongresine ve Avrupa Birliine yeni sunulan yasalar da internet zgrln tehdit ediyor. Hkmetlerin bu irket ve kurumlardan hibir bir seviyede hesap verebilirlik talep etmemesi, nasl da gsz olan kesimleri glendirmek yerine g sahibi olanlarn desteklendiini gsteriyor.
LDERLK ARAYII
Bir yl boyunca sren alkantlar, dnmler ve atmalardan kan ey, ulusal ve uluslararas dzlemlerde liderliklerin beklenmeyen baarszlyd. nsan haklarnn kendilerine dayatlmaya allan Bat deerleri olduunu iddia ederek bu haklar reddeden baskc hkmetlerin argmanlar yerle bir oldu. Ayn ekilde, baz lkelerde insanlarn demokrasi ve insan haklarna hazr olmadn savunan izgide duran dier hkmetlerin inanlar da ifa oldu. O zaman, hkmetler toplumun meru liderleri olma rollerini nasl geri kazanacaklar? lk olarak, iki yzllk sona ermelidir. Hibir devlet meru bir ekilde, ynettii insanlarn insan haklarna ve katlmc bir hkmet sistemine hazr olmadn iddia edemez. Ayrca insan haklarn savunduunu iddia eden dier devletler de mttefikleri diye diktatr liderleri el altndan desteklemeyi brakmaldr. zgrlk, adalet ve insan onuru iin dnyann pek ok yerinde ykselen sesler onurlandrlmaldr. Bunun ilk adm da tm devletlerin ifade zgrlne ve barl gsteri hakkna sayg gstermesidir.
viii
kincisi, devletler uluslararas aktrler olarak sorumluluklarn ciddi biimde yerine getirmelidir zellikle de uluslararas bar ve gvenlii salamakla ykml olanlar. rnein, bu taahhd yerine getirmek adna yaplacak eylerden biri gl bir Silah Ticareti Anlamasna sahip olmaktr. Temmuz 2012de, BM yesi devletler anlama metnine uzlalan son halini vermek zere bir araya gelecek. Gl bir anlama, kullanm ciddi insan haklar ve insani hukuk ihlalleri yaratabilecek kk ve hafif silahlar, mhimmat ve dier kilit bileenler de dahil olmak zere, her tr konvansiyonel silahn uluslararas transferini nleyecektir. Bunun baarlmas iin anlama, hkmetlerin silah ihracat lisans vermeden nce insan haklarnn risk altna girmemesi iin titiz deerlendirmeler yapmasn gerektirecektir. Bu da hkmetlerin politik menfaatler ve silah ticaretinden elde edilecek kardan nce insan haklarna, uluslararas bar ve gvenlie deer verdiini gsterecektir. Gl bir Silah Ticareti Anlamasnn geree dnmesi ok yakn. nk aktivistler, insan haklar savunucular ve ulusal, blgesel ve uluslararas dzeylerde bireyler; sorumsuzca yrtlen silah ticaretinden elde edilen inanlmaz vergilerin farkndalar ve hkmetlerin bu insan haklar sorununa mdahale etmesini talep ediyorlar. Buna ek olarak, dnyann pek ok yerinde yoksulluu derinletirmeye devam eden ekonomik krizlerin nlenmesi iin, zellikle mali kurumlarn daha fazla gzetim altnda tutulmas gerekiyor. Zayf denetlemeler ve serbestleme, bankalarn ve mortgage irketlerinin insanlarn birikimleri ve evleriyle kumar oynamasna izin verdi. Liderler, gsz koruyan ve gly snrlayan bir sistem kurmann ve devamlln salamann kanlmazln anlamallar hukukun stnl, adil yarglama ve yarg bamszl konusundaki uluslararas standartlara ball garanti altna alan ve cezaszlklara son veren bir sistem, liderlere vatandalarn karlarna en iyi ekilde hizmet edebilmek iin var olduklarn hatrlatan bir sistem. Herkesin siyasal yaama katlm konusunda gerek bir eriim gcne sahip olduu ve sivil topluma dahil olmak iin gl bir kurumsal destein bulunduu bir ortam yaratmak, bu hayalin kk salmas iin nemli bir yol. fade zgrl, hkmetlere meydan okumak ve onlardan insan haklarna sayg ve koruma talep etme gcn gstermek; tm insanlarn zgr, eit, insan onuruna ve eit haklara sahip olarak yaayaca bir dnya kurmak iin hayati neme sahiptir. Uluslararas Af rgt hareketi de bu anlay zerine ina edilmitir. Gstericiler, hkmetlere meydan okudular ve liderliklerin insan haklarn, adaleti, eitlii ve insan onurunu tevik etmek iin kullanlmasn talep ettiler. Dnya, bu beklentileri karlamayan liderlerin artk kabul grmeyeceini gsterdi.
ix
Gmenler talya sahil gvenlii tarafndan kurtarlyor, talya, 13 Nisan 2011.
AP Fotoraf/ talya Sahil Gvenlik, Francesco Malavolta
ULUSLARARASI AF RGT RAPORU 2012 BLM BR: BLGESEL GENEL BAKILAR
12
12 Mart 2011, Azerbaycan Bakdeki bir gsteri srasnda siyasi aktiviste kt muamelede bulunan polisler. Gsterilere ilikin bir yasak Mart ve Nisandaki gsterileri sua dntrd. Bu gsterileri dzenleyen ve onlarda yer alan biroklarnn tutuklanmasna sebep oldu.
Uluslararas Af rgt
AVRUPA VE ORTA ASYA

Serbest brakldm iin ok mutluyum. Bandan beri kampanya dzenleyen Uluslararas Af rgtne minnettarm. Bana sorarsanz benim hayatm kurtardnz. Tweet atan herkese teekkrler.
Eynulla Fatullayev, Bak, Azerbaycanda gazeteci ve dnce mahkumu.
BLGESEL GENEL BAKI

AVRUPA VE ORTA ASYA
Srbistanda kk bir kyde bir bahar sabah Avrupann en byk insan avlarndan biri son buldu. Srebrenitsada 8000 yetikin ve ocuun ldrlmesinden aranan General Ratko Mladi sonunda adaletle kar karya kald. ki ay sonra Eski Yugoslavya Uluslararas Ceza Mahkemesi tarafndan aranan son zanl Hrvat Srp Goran Hadite Srbistanda tutukland ve ardndan Laheye sevk edildi. Bu olaylar 1990larda eski Yugoslavyadaki savalar srasnda gerekleen dehet verici sularn madurlar iin nemli admlard. Uzun sredir beklenen tutuklamalar geride kalanlar iin gerein, adaletin ve tazminatn ortaya kaca umudunu verdi. Ancak blgedeki birok kii kendileri iinde halen adaletin ertelenmeyip yerini bulaca gn bekliyordu.
fade zgrl
Arap dnyasnda grlen umut ve deiimin tersine baz Sovyetler Birlii lkelerindeki otokratik rejimler iktidar zerindeki kontrollerini glendirdi. Protestolar bastrdlar, muhalefet liderlerini tutukladlar ve muhalif sesleri susturdular. ou iin 20 yl nce Sovyetler Birliinin kyle gelen umut u anda uzak bir an gibi grnyor. Geen sene yaplan tesir ve nfuz ile oy toplama iddialarndan sonra Belarusda balayan protestolar yasakland veya datld, yzlerce gsterici tutukland, para cezasna mahkum edildi ve rgtlenme zgrlne kar daha acmasz kstlamalar getirildi. nemli insan haklar STKlar da hedef alnd. Azerbaycanda hkmet kart gsteriler etkin bir ekilde yasakland ve hkmeti eletiren kk bir grubun giriimleri yeni bir bask ve gzda dalgasn krkledi. Mart ve Nisan aylarnda yolsuzluu protesto etmek ve daha geni medeni ve siyasi zgrlkler iin planlanan gsteriler sebepsizce yasakland ve barl olmalarna ramen iddet kullanlarak datld. Belarusda olduu gibi nemli STKlar ve gazeteciler de tepkileri hissetti, gsterilerin ardndan be insan
haklar rgt kapatld ve birok gazeteci gzda ve taciz vakalarn bildirdi. Orta Asyada Trkmenistan ve zbekistan ifade ve rgtlenme zgrl haklarn kstlamaya devam etti. Muhalefet partilerinin kayt olma giriimleri engellendi, sosyal aktivistler nadiren ak bir ekilde almalarn srdrd. Eletirmen gazeteciler ve insan haklar savunucular srekli olarak izlendi ve dvlme, tutuklanma ve adil olmayan yarglamalara maruz kalma tehlikesi altnda kaldlar. Tacikistan, Kazakistan ve Krgzistanda adil olmayan yarglamalar ve hkmeti eletirenler ile kamu grevlileri tarafndan yaplan ihlalleri ortaya karanlara ynelik taciz vakalar yaand. Rusyada durum daha karkt. Blgenin dier yerlerinde olduu gibi insan haklar savunucular ve gazeteciler ihlalleri aa kardklar iin taciz edildi, korkutuldu ve dvld. Hkmet kart
Azerbaycanda hkmet kart gsteriler etkin bir ekilde yasakland ve hkmeti eletiren kk bir grubun giriimleri yeni bir bask ve gzda dalgasn krkledi.
gsteriler ska yasakland ve gsterileri dzenleyenler ve eylemlere katlanlar ksa sreli gzaltna alnd veya para cezasna mahkum edildi. Blgede ska grld gibi ou ana akm medya ve televizyon kanallar ulusal ve blgesel yetkililerin gl etkisi altnda kald. Buna ramen kent aktivizminde gelimeler grld ve evreyi koruma veya kamu grevlilerinin ihlalleriyle savama gibi baz hedefler ciddi anlamda destek kazand. nternet yetkililer tarafndan greceli olarak kontrolsz olmaya ve devam etti. nternetin, ayn zamanda alternatif bilgi kayna ve fikir paylam iin bir forum olma zellii ile giderek nemi artt. Bu arka planda Sovyetler Birliinin knden beri Rusyada grlm en byk gsteriler Aralk aynda dzenlendi. Bu gsterilerin sebebi Babakan Putinin banda olduu Birleik Rusya Partisini nemli lde azalm oy says ile tekrar baa getiren parlamento seimlerinde hile yapldna yaygn ekilde inanlmas ve bunun birka yerde kantlanmasyd. Seimlerden birka gn sonra Rusyada birden bire balayan ilk gsteriler her zamanki gibi datld, yzlerce kii ksa sre iin gzaltna alnd veya para cezasna mahkum edildi. Sonraki haftalarda Moskovada planlanan gsteriler yasaklanamayacak kadar byd ve barl bir ekilde sona erdi. Trkiyede nemli gazeteciler, Krt siyasi aktivistler ve dierleri Trkiyede Krtlerin durumu hakknda konutuklarnda veya Trk Silahl Kuvvetlerini eletirdiklerinde adil olmayan kovuturmalara maruz kalma tehlikesi ile kar kara geldiler. nde gelen akszl bireylere ynelik iddet tehditleri devam etti ve Kasm aynda internet sitelerine ynelik keyfi kstlamalar endielerini arttran yeni dzenlemeler yrrle girdi.
Yollardaki insanlar
Kuzey Afrika ve Orta Doudaki siyasi karklktan dolay binlerce mlteci ve gmen gvenlikleri ve gelecekleri adna, genellikle tklm tklm dolu ve deniz seyahati iin gvenli olmayan botlarda, ciddi boyutlarda tehlikeli deniz yolculuu yaparak Avrupaya gei yolunu denedi. htiyatl tahminlere gre aralarnda hamile kadnlar ve ocuklarnda bulunduu en az 1,500 kii bu yolculuk srasnda boularak ld. Arama ve kurtarma almalarn arttrarak denizde bu tr lmleri engellemek yerine ABnin tepkisi Avrupa d snr ajans Frontexin yetkilerini arttrmak ve Avrupaya Akdenizden gelen kiileri durdurmak oldu. Libyada yaplan askeri mdahalenin asl ve yasal gerekesinin sivil kayplar azaltma olduu iddia edilmesine ramen NATOnun denizde madur kalm kiileri kurtarmada baarl olmad iddia edildi. Denizi gemeyi baarabilenler Avrupada kendilerini kabul edilmi hissetmediler. nsani mdahale yerine Avrupa devletlerinin yaygn tepkisi snr denetimini ve gmen akn denetlemek zerine younlamak oldu. talyann Lampedusa adasna varmay baaran binlerce kii talya yetkililerinin gittike artan gmen rakamlaryla gerekli ekilde baa kamamas sonucu korkun kabul koullaryla kar karya geldi. Adaya gelenler genellikle madur durumda kald ve ou temizlik ve amar ykama olanaklar olmadan zor koullarda gecelemek zorunda kald. Avrupa kylarna varmak koruma anlamna da gelmiyordu: Nisan aynda, talya ve Tunus yetkililerinin yapt bir anlama sonucu, talya Tunuslularn listesini karp onlar Tunusa topluca geri gndermeye balad. Aralarnda Fransa ve ngilterenin de bulunduu birok Avrupa lkesi, NATO himayesi altnda bu atmaya taraf olmalarna ramen, Libyadaki silahl atma nedeniyle yerinden edilen mlteciler yerletirmeyi reddetti. Blge genelinde devletler, uluslararas korunmadan yararlanabilecekler de dahil, yabanc uyruklu kiileri yakalama, gzalt ve snr d etme yollaryla insan haklarn ihlal etmeye devam ettiler. Gzaltlar meru bir son are olarak deil, caydrma ve kontrol arac olarak kullanld. Snma sistemleri korunma arayan kiiler iin sk sk yetersiz kald. Bunun ana nedenlerinden biri Finlandiya, Fransa, Almanya, Hollanda, sve, svire ve ngiltere gibi lkelerdeki hzlandrlm mlteci kabul prosedrlerinin bireylerin insan haklarnn ihlal edildii lkelere geri gnderilmesi riski karsnda yeterli nlemler sunamamasyd. Trkiye ve Ukraynadan bireyler snma sistemlerine erimeden lkelerine geri gnderildiler.
BLGESEL GENEL BAKI

AVRUPA VE ORTA ASYA
Gzaltlar meru bir son are olarak deil, caydrma ve kontrol arac olarak kullanld.
Ocak aynda Avrupa nsan Haklar Mahkemesi Byk Dairesi M.S.S. Belika ve Yunanistana Kar davas sonucunda ald tarihi bir karar ile, Dublin II Ynetmelii altnda Yunanistann iler bir snma sistemi olmadndan tr Avrupa lkelerinin snmaclar bu lkeye gndermelerini durdurdu. Ancak baz devletler BM Mlteci Ajans, BMMYKn tavsiyelerine kar gelen bir ekilde Irak ve Eritre gibi lkelerden gelen snmaclar bu lkelere geri gndermeye devam ettiler. Ciddi anlamda zulm ve ayrmcla maruz kalma tehlikesi altnda olan Romanlar da zorla Kosovaya geri gnderildi.
Klielere ve nyarglara kar harekete gemek yerine baz hkmetler ve kamu grevlileri bu klie ve nyarglar pekitirmeyi tercih etti.
Eski Yugoslavya ve Sovyetler Birliinin kmesiyle balayan atmalardan dolay blgedeki yz binlerce kii yerlerinden edildi, hukuki statlerinden -daha dorusu statlerinin eksikliinden- dolay geri dnmeleri mmkn olmad ve arazi mlkiyeti haklarn kullanmaya alrken ayrmcla maruz kald. Yeni AB iltica mevzuatnn grmelerinde AB ye devletleri kendi iltica sistemlerindeki eksiklikleri tanmlamakta ve gelen snmaclar ayak bastklar ilk AB yesi lkeye geri gnderme sistemini kurmakta baarsz oldular.
Ayrmclk
Ayrmcln blgedeki milyonlarca insann hayatn etkilemesine ramen hkmetler dier ihtiyalar sebep gstererek ayrmclk kart politikalara gerekli ncelii tanmad. Toplumun dna itilmi kiilerin maruz kald eitsizliklerin daha da derinletiini gsteren kantlara ramen lkeler ekonomik gerekeleri ne srdler veya Temmuz aynda ayrmclktan kendilerini kurtarma vazifesinin bireylere dtn aklayan Hollanda hkmetinin yapt gibi sorumluluklarna srt evirmeyi tercih ettiler. Klielere ve nyarglara kar harekete gemek yerine baz hkmetler ve kamu grevlileri bu klie ve nyarglar pekitirmeyi tercih etti. Romanyadaki Eitlik Organ, iki kere Bakan televizyonda yapt Roman kart aklamalardan dolay uyarmak zorunda kald. Ulusal ve Avrupa genelindeki ayrmclk kart yasada eksiklikler devam etti. Baz zamanlarda bu eksiklikleri giderme frsatlar isteksiz kamu yetkilileri veya gelitirilmi korunmann siyasi muhalefete sebep olmasndan ekinen hkmet koalisyonlar tarafndan karld. Moldovada kan yeni ayrmclk kart yasann cinsel ynelim ifadesini de iermesinin eletirilmesi bu yasann yrrle girme srecini kilitledi. spanyann yeni ayrmclk kart yasas Kasm ayndaki parlamento seimlerinden nce yrrle sokulmad. Avrupa genelinde Avrupa Birlii Bakanlar Konseyi 2008de ne srlen ve tm Avrupay kapsayacak bir ayrmclk kart yasal dzenlemeyi tartt fakat katlmclar daha ok bu yasay zayflatmak veya rafa kaldrmak
taraftaryd. laveten, u anda yrrlkte olan Irk Ynergesi veya Temel Haklar Bildirgesi gibi yasalar ye lkelerin ihlallerine ramen Avrupa Komisyonu tarafndan uygulanmad. Ulusal ve blgesel ayrmclk kart standartlar bazen alenen eletirildi ve meruluklar sorguland. Avrupa nsan Haklar Mahkemesi, Avrupa nsan Haklar Szlemesinde yer alan ayrmclk yasann uygulanmasnda ve cinsiyet kimlii ve cinsel ynelim gibi belirli durumlarda ayrmcln yasaklanmasnda nemli bir rol oynad. Mahkemenin gemite verdii, Roman ocuklarnn okullarda snflarnn ayrlmasn ayrmclk olarak tanmlayan kararlar gibi kararlar ek Cumhuriyeti ve Hrvatistan gibi lkelerde uygulanmad. Korumay arttracak oy birlii ile onaylanacak nemli insan haklar belgeleri onaylanmad. rnein, ayrmcl yasaklayan Avrupa nsan Haklar Szlemesinin 12 numaral Protokoln hi bir yeni lke imzalamad veya onaylamad. Fakat olumlu grlecek bir olay Mays aynda Avrupa Konseyinin kadnlara ynelik iddet ve aile ii iddetin nlenmesi ve bunlarla mcadeleye ilikin szlemeyi onaylamas oldu. Bu szleme blgedeki 18 lke tarafndan imzaland. Avrupa genelinde veya lkelerindeki ayrmclk kart mekanizmalar glendirmemekle beraber, baz hkmetler var olan ayrmclk aralarn desteklemekten veya yenilerini yaratmaktan kanmad. Roma topluluklarnn barnma haklarna yenlik mevzuat, politika ve uygulamalar birok kanunnamede bulunmaya devam etti ve Roma topluluklarnn zorla tahliyeleri Fransa, talya ve Srbistan dahil birok lkede srdrld. Bireylerin cinsiyet kimlii veya cinsel ynelimleri temelinde ayrmclk yapan yasa teklifleri Rusya ve Litvanyada ne srld. Yeterli kanuni korumann olmamas ve yetkililerin haklar gl bir ekilde savunmamas bireylerin hayatlarnda ters etkiler yaratt. ounlukla ar sac halk partiler tarafndan etnik ve dini aznlklara kar veya bireylerin cinsiyet kimlii veya cinsel ynelimi temelinde srdrlen dmanca ve ayrmc davranlar blgede endie yaratmaya devam etti. Lezbiyen, gey, biseksel ve trans bireyler, Romanlar, gmenler, Mslmanlar ve dierleri nefret kaynakl saldrlara urad. Nefret sularna kar nlemler, mevzuat, raporlama, aratrma ve ceza sistemlerindeki eksikliklerden ve polise kar gvensizlikten dolay gerekli ekilde alnmad. Kolay kolay deimeyecek nyarglar ve klieler kolluk kuvvetlerinin rk zihniyetlerle bireylere kt muamele yapmasna sebep oldu. Blgedeki birok lkede yz kapatan peeye genel yasak getirilmesi tartmalar yaand. Mevzuat, Belika ve Fransada ulusal dzeyde yrrle girdi. Konu hakkndaki tartmalar gvenilir bulgular yerine varsaymlar zerinden yapld ve Mslmanlar daha da
BLGESEL GENEL BAKI

AVRUPA VE ORTA ASYA
Blgedeki birok lkede yz kapatan peeye genel yasak getirilmesi tartmalar yaand.
ok etiketledi. Barts gibi simgeleri Mslmanlk sembol olarak gren klielemi mantklar kamu grevlileri tarafndan nlenmek yerine krklendi. Dini veya kltrel simge ve kyafetlerin belirli bir ekilde giyilmesi, zellikle Mslman kadnlar olmak zere tm Mslmanlara ynelik eitim ve istihdam alannda ayrmclk yaplmasna sebep olmaya devam etti.
Terrle mcadele ve gvenlik

CIAnn nakil ve gizli tutuklama programlarnda rol olduu iddialar ile sorumlu tutulmaya allan Avrupa hkmetleri, ykmllklerini ispatlamaya alma abalar karsnda zorluk karmaya devam ettiler. Baz hkmetler ya bu operasyonlardaki rolleri hakknda yeni bilgiler ortaya kard ya da STKlar veya medya tarafndan bulunan yeni kantlarla tekrar sulandlar. Dierleri ya soruturmalar durdurdu ya da aslsz soruturmalara sahte ballk sergiledi, insan haklar
Ocak aynda Litvanya teknik sebepleri ve ulusal srlar ne srerek CIA tarafndan Litvanya topraklarnda alan iki gizli cezaevi zerinde yaplan aratrmalar durdurdu.
standartlarna hi uymayan sorgulamalar nerdi veya aleyhlerine youn miktarda kant olmasna ramen, bu olaylarla ilgileri olmadn iddia etti. Mart aynda Avrupa Parlamentosu 2007de yaynlad raporun takip dosyasn onaylad. Bu rapor Avrupann bu insan haklar ihlalleri olaylarn inceleme nergesi altndaki grevini yerine getirmesi iin hazrland ve Avrupa lkelerinin CIA operasyonlarndaki roln inceliyordu. Ocak aynda Litvanya teknik sebepleri ve ulusal srlar ne srerek CIA tarafndan Litvanya topraklarnda alan iki gizli cezaevi zerinde yaplan aratrmalar durdurdu. Eyll aynda STKlarn yetkililere Fastan Litvanyaya yeni bir nakil ua getirileceini gsteren kantlar sunmasna ramen Ekim aynda hkmet soruturmalar tekrar balatmay reddetti. ngiltere tarafndan Haziran aynda aklanan Tutuklu Sorgulamas protokolne kar uluslararas alanda tannan insan haklar uzmanlar, STKlar ve eski tutuklu ve tutuklu yaknlar gl bir ekilde muhalefet gsterdi. Endieler arasnda hkmetin ifa, gizli duruma yapma yetkisi ve madurlar sorgulama prosedrne katmama olana mevcut. Birok grup ve birey gerekli deiimler yaplmadan bu tr bir sorgulamaya katlmayacaklarn bildirdi fakat sene sonu geldiinde protokolde bir deiiklik yaplmamt. Austos aynda Polonya yetkilileri topraklarnda bulunduu iddia edilen gizli CIA merkezinin varl hakknda soruturmalarn geniletti, fakat kimlii bilinen iki madurun avukatlar tarafndan istenen bilgilere ulam engellemeye devam ettiler ve soruturmann geliimi hakknda bilgi vermediler. Aralk aynda medya tarafndan gizli CIA merkezinin Bkrete bulunduu aklamalar Romanya yetkilileri tarafndan iddetle yalanland. Romanyann bilerek ve isteyerek CIA
operasyonlarna dahil edildiine dair gl kantlar olmasna ramen, bu iddialar tamamen inkar etti. Finlandiya yetkilileri Ekim ve Kasm aylarnda uu verilerini yaymlad ve blgelerine bir nakil uann indiini kantlad. Bamsz bir aratrma iin ar yapt fakat sene sonuna kadar bu aratrma hakknda bir karar alnmad. Danimarkann sorumluluu ile ilgili soruturmalarn balatlaca Kasm aynda akland fakat bu soruturmalar sadece Grnlanda mnhasrd ve sadece parlamentonun soruturmas srasnda toplanan ktlarn gzden geirilmesi anlamna geliyordu. Ulusal dzeyde soruturmalarn karsna kan engellerden dolay baz madurlar hesap verme ykmllklerinin tanmlanmas umuduyla Avrupa nsan Haklar Mahkemesine bavurdu. Litvanya, Makedonya ve Polonyaya alan davalar halen karar bekliyordu. Blgede terrle mcadele politikalar ve uygulamalar insan haklar korumalarn zedelemeye devam etti. timatsz diplomatik gvencelere dayanarak, ulusal gvenlie tehdit olarak grlen bireylerin aralarnda Belika, Almanya, talya ve ngilterede bulunan lkeler tarafndan snr d edilmesi srdrld. Kasm aynda BM, Almanyay sorgulama srasnda bask kulland bilinen gizli servislerle ibirlii yapmaktan dolay knad. ngiltere bata gelmek zere birok lkede ceza durumalar ve bu durumalara dayal korunmalar yerine kontrol emirleri ve zgrl kstlayc dier sivil kontrol dzenekleri kullanld. Trkiyede mulak ve yasal kesinlikten yoksun terrizmle mcadele mevzuat kapsamnda birok dava ald ve bu davalar adil olmayan yarglamalarla sonulandnd. Hakknda dava alan kiiler aralarnda renci, gazeteci, yazar, avukat ve akademisyen bulunan siyasi aktivistlerdi. fade zgrl hakk altnda korunan faaliyetleri hakknda srekli sorguya tabi tutuldular. Rusyann Kuzey Kafkasya blgesindeki gvenlik durumu alevlenebilir ve dzensiz halde devam etti. Silahl gruplar kolluk kuvvetlerini ve dier yetkilileri hedef almaya devam etti ve sivil halk apraz ate ortasnda kald ve baz durumlarda kasten stlerine ate ald. Bask blgesinden ayrlk bir silahl gurup olan Bask Vatan ve zgrl (ETA) silah brakma karar aldn duyurdu fakat Trkiyede askeriye ve silahl guruplar tarafndan yaplan bombalamalar birok sivilin lmne sebep oldu.
BLGESEL GENEL BAKI

AVRUPA VE ORTA ASYA
timatsz diplomatik gvencelere dayanarak, ulusal gvenlie tehdit olarak grlen bireylerin snrd edilmesi srdrld.
atma sonras cezaszlk

Eski Yugoslavya Uluslararas Ceza Mahkemesinin aranan son iki zanly da itham etmesine ramen 1990lardaki sava srasnda ilenen sularn cezasz kalmasn engellemek iin kaydedilen ilerlemeler ok
azd. Kapasite ve ballk yetersizlii ve gerileme grld. Hrvatistanda sava gemiiyle yzlemek iin Bakan ve adli makamlar tarafndan harcanan abalar mevcuttu fakat hkmet bir alma gstermedi. Aksine, nemli siyasi ahsiyetler uluslararas adalete saldrd ve parlamento Hrvatistann cezai konularda Srbistanla ibirlii yapma ykmlln ihlal eden kanun tasarlarn onaylad. Bosna Hersek, Hrvatistan, Srbistan ve Karada arasnda sava suu sanklarnn geri iadelerini engelleyen hukuki engelleri ortadan kaldracak blgesel ibirlii engellendi. Makedonyada 2001 ylnda gerekleen savan onuncu ylnda sava sular iin alan davalarn Mahkemeden gelen kararlar Genel Af Kanununun deiik bir yorumunu benimseyen parlamento tarafndan geersiz klnd ve sulular ulusal mahkemeler tarafndan kovuturulmaktan muaf edildiler. Krgzistanda iki bamsz tahkikat komisyonu kurulmasna
Rusyada szde polis reformlarna ramen, Ukrayna ve Rusyada ikence olaylar yaygnca rapor edildi.
ramen yetkililer Haziran 2010 tarihinde ve sonrasnda gerekleen iddeti adil ve yeterli bir ekilde aratramad.
kence ve dier kt muameleler

Sorumlularn hesap verilebilirliini gerekletirmeyen adalet sistemleri nedeniyle ikence ve dier kt muamele madurlar sk sk ihmal edildi. Hesap verebilirliin nndeki engeller arasnda, avukata hzl eriimin olmay, savclarn soruturmalar gayretle yrtmemesi, madurlarn misillemeden korkmas, yarglanan polis memurlarna dk cezalarn verilmesi ve ikayetleri izlemek ve polisin grevi ktye kullanmasn aratrmak iin dzenli, kaynaklar bamsz mekanizmalarn olmay da bulunmaktadr. Derinleen cezaszlk ortam devam etti. zbekistanda yetkililer ikencenin ciddi anlamda azaldn iddia etmelerine ve tutuklularn durumlarn dzeltici kanunlar karlmasna ramen yl boyunca gz altndaki kiilerden ve tutuklulardan birok ikence ve dier kt muamele iddialar ortaya kt. Trkiyede 2010da ortaya sunulan ve tarihte ilk defa ikence ile lme sebep olan devlet memurlarn uzun yl hapis cezasna mahkum edecek r ac karar temyizle geri evrildi. Rusyada szde polis reformlarna ramen, Ukrayna ve Rusyada ikence olaylar yaygnca rapor edildi. Baka yerlerde, Yunanistan ve spanya gibi, polis kemer skma tedbirlerine kar protestolarn dalmas iin arda bulunurken ar g kullanm ve kt muamele iddialar vard.
lm cezas
Belarus blgede lm cezas uygulayan son lke olarak kald ve prosedrleri gizli tutmaya devam eden hatal cezai adalet sistemini
kullanarak iki kiiyi infaz etti. nfazlar, BM nsan Haklar Komitesinin bu iki kiinin davalarn incelemek iin infazlarnn ertelenmesi adna yapt resmi bavuruya ramen gerekleti.
Sonu
Ratko Mladi ve Goran Hadiin tutuklanmalar sadece madurlara deil blge geneline gl bir mesaj yollad. Bunca sene bekledikten sonra bu bir umut mesajyd fakat ayn zamanda sz geen arkadalarn, gl komularn veya saydam karlarn onlar koruyacan dnen kiilere de adaletin etkisinden kurtulamayacaklar mesajn gnderdi. Bireylerin, sivil toplumun, hkmetlerin ve uluslararas toplumun birlikte kendilerini insan haklarn savunmaya adadklarnda neler gerekletirebileceklerinin bir vasiyetiydi. Fakat blgede insan haklarna szle destekte bulunmak ve insan haklarn gerekten savunmak arasndaki fark nedeniyle birok kii unutuldu. nsan haklarn ciddi anlamda desteklemek ou zaman ulusal gvenlik ve enerji tedarikini desteklemeyle zt dt. Avrupa nsan Haklar Mahkemesinin bamszl ve yetkisi sorguland, AB birok kez kendini disiz kaplan olarak gstererek ye lkeler tarafndan gerekletirilen ihlallere gz yumdu ve lkeler bir numaral sorumluluklar olan herkesin insan haklarn koruma grevlerini yerine getirmediler.
BLGESEL GENEL BAKI

AVRUPA VE ORTA ASYA
Ratko Mladi ve Goran Hadiin tutuklanmalar sadece madurlara deil blge geneline gl bir mesaj yollad.
Yemenli insan haklar aktivisti ve Nobel Bar dl sahibi Tawakul Karman Yemen, Sanaadaki hkmet kart gsteriler srasnda bir polis onu izlerken slogan atyor. 15 ubat 2011.
REUTERS/ Khaled Abdullah Ali Mahdi
ORTA DOU VE KUZEY AFRKA

BLGESEL GENEL BAKI
ldrlmekten, yaralanmaktan, tutuklanmaktan veya ikence grmekten korkmuyoruz. Korku diye bir kavram artik bizim iin yok. Insanlar artik onurlu bir yasam srmek istiyorlar. Bu nedenle durmayacagiz.
Ahmet Harara, Misirda 28 Ocak 2011de gereklesen eylemlerde mermi paralar nedeniyle bir gznden yaralanp, 19 Kasm 2011de gereklesen eylemlerde de ikinci gznden yaralannca kr kalan bir dii.
Orta Dou ve Kuzey Afrikada bulunan insanlar ve devletler iin 2011 yl gerekten ok nemli bir yld. Emsalsiz popler ayaklanmalarn ve kargaann yaand, byyen kuan bastrlm isteklerinin, protestolarnn iktidardan indirilene kadar yenilemez gzken eski hkmdarlar kenara ittirdii bir yl. Bazlar, yl sona erdiinde halen iktidarlarn elden brakmak istemiyordu fakat bu kiilerin en insafz yollar kullanmalar gerekiyordu ve gelecekleri kararszd. Tm blge devam eden politik sarsntlar ve arpmalardan ve senenin ilk aylarnda meydana gelen sosyal depremden sendelemiti. Birok eyin halen belirsiz olmasna ramen 2011 yl olaylarnn blgede yasayanlar iin Berlin Duvarnn yklmasnn veya Sovyet imparatorluunun cokusunun Avrupa ve Orta Asyadaki insanlara olduu kadar nemli bir olay olduu grlyor. Orta Dou ve Kuzey Afrika blgesi ierisinde 2011 yl, yaygn bir kitle tarafndan devlet basks ve korku olmadan, konuma ve davran zgrlne sahip olarak, saydam ve sorumlu, yolsuzluun olmad bir hkmet altnda, isizlik problemi olmadan ve eit istihdam olanaklar ile yaamalarn, bireylerin yasam standartlarn gelitirebilmesini, adaletin ve insan haklarnn saylmasn, insann kendi ve ailesi iin gvenli ve onurlu bir yasam kurabilmesini salayacak gerekli deiimlerin yaplmasnn istendii bir yld. Bu kiiler isteklerin hkmetin gvenlik kuvvetlerinin iledii katliamlar karsnda bile devam ettiler. Kararllk, mertlik ve sade cesaret gsterdiler ve bu vasflaryla hkmetin onlar hareketsiz brakmak ve onlara yerlerini bildirmek adna yayd korkudan kendilerini
11
kurtardlar. En azndan bir sure iin halkn gc blgeyi ele geirdi ve kknden sarst. Balangta protestolar ulusal liderlerin insanlarn ihtiyalarn ve isteklerini yerine getirememelerini ve halkn bu yzden sinirlenmesini dile getiriyordu. Bu liderler iktidar kiiliklerine uyan bir ekilde evik kuvvet polislerini ve gvenlik glerini protestolar zorla datmalar iin olay yerlerine gnderdi. Bu tepkinin elde ettii tek sonu halkn daha ok ayaklanmas ve bakaldrmas oldu. Protestocular gz krpmadan oldurulurken, toplu halde tutuklanrken, ikenceye ve kotu muameleye maruz kalrken halkn ruh hali daha sertleti. Dklen kanlardan korkmayarak her gecen gn daha ok kii sokaklara kt ve aile hanedanl kurmaya alrken itibardan den ve artk desteklenmeyen uluslar liderlerin iktidardan indirilmelerini ve yerine yeni liderlerin getirilmesini istediler. Tunus Bakan Zeynel Abidin Bin Alinin ve sonra da Msr Bakan Hsn Mbarekin iktidardan ani dleri tm blgede yankland ve deiim ve reform yanda herkese umut mesaj gnderdi. Bir sure iin dier baskc ve otoriter rejimleri de yerle bir edecek yeni bir domino etkisi yaanyor gibi geldi. Birka ay iinde Albay Muammer Kaddafinin Libyada 42 yldr devam eden baskc iktidar ani ve kanl bir son buldu. Yemen ve Suriyede uzun suredir var olan rejimler sonlarnn gelmesi iin devam eden yaygn istekler karsnda sa kalmak iin tam anlamyla bir art harekete getiler. Bahreynde hkmet ar iddet ve bask kullanarak protestolar bastrmak istediler, fakat seneyi politika ve insan haklar devrimlerine teslim olarak bitirdiler. Cezayir, Urdun ve Fas gibi dier lkelerde ise iktidardakiler acilen halklarna devrim ve hkmet ynetiminde daha fazla yetki szleri verdiler. Petrol ve doal gaz zenginliiyle bilinen Suudi Arabistan ve dier Iran Krfezi lkelerinin
2011 yl devlet basksnn boucu korkusundan uzak, konumak ve harekete gemek iin daha fazla zgrlk talep eden kitlelerin taleplerin ylyd.
liderleri sosyal ikyetlere kar kiisel mali varlklarn kullanarak halkla aralarndaki olaylar tatlya balamaya alt.
Ayaklanmalar
Tunusta 2011 iin iin kaynayarak balad. Bir sure iin Bakan Ben Ali protestolar 2008de Gafsa blgesindeki protestolarda yapt gibi zor kullanarak bastrmaya alt. Birka hafta iinde 300e yakn Tunuslu iddet sonucu olduruldu fakat bu sefer protestocularn kararllklar azalmadan. 14 Ocak tarihinde Ben Ali soukkanlln yitirdi. Kabilesinin dier yeleri ile birlikte bir uaa atlayp Suudi Arabistana snd. Etkileyici bir and bu nk blgedeki hkmetler de insanlar da o zamana dek imknsz grnen bir eyi 20 seneden ok iktidarda olan bir mstebit hkmetin kamaya zorlanmas baarlmt. Blgedeki dier baskc hkmetler iin Ben Alinin ani feragati tehlike canlar demekti, fakat Al Jazeera ve dier uydu
12
televizyon kanallarndan olaylar izleyen kiiler iin ise Tunus ayaklanmas yeni umutlara esin verdi ve Tunus halknn baardn kendilerinin de baarabileceklerini gsterdi. Tunusta yaanan olaylar iki hafta iinde daha byk lde Msrda da yaand. Kahirenin Tahrir Meydan destek noktas ve Msrllarn deiim taleplerini ileri srecekleri ana sava alan oldu. Internet, sosyal medya siteleri ve cep telefonlar yardmyla bir araya gelen ve faaliyetlerini tertipleyen protestocular 18 gn ierisinde 25 Ocak Devrimini ekillendirdi ve 30 senedir kesintisiz iktidarda olan Bakan Mbareki devirdi. Bunu gvenlik gleri ve hkmetin tuttuu ekyalar tarafndan uygulanan iddetli basklar altnda baardlar. En az 840 kii ldrld ve 6,000in stnde kii yaraland, binlerce kii tutukland, dvld ve ikence grd. 11 ubat tarihinde Hsn Mbarek istifasn bildirdi ve yerini Silahl Kuvvetler Yksek Konseyi (SCAF) ald. Kzl Denizde Sharm el-Sheikh tatil kasabasndaki villasna ekilen Mbarek Austos aynda Kahirede mahkemeye arld ve yolsuzluk ve protestocular ldrme sularndan hakknda dava acildi. Dnya medyasnn gzleri nnde Mbarekin d dier ehirlerde ve kasabalarda yaygn protestolar iin arlara neden oldu. Bahreynde ubat aynda lkenin ii Mslman ounluuna ait protestocular bakent Manamann nci dolambacnda protesto kamp kurdu ve barl gsteriler dzenledi. Protestocular lkenin ynetiminde daha ok sz hakki ve lider El Kalifa ailesi tarafndan marjinalletirilmelerinin sona ermesini istedi. Protestocular birka gn iinde zorla datld ve Martta tekrar eylemlerine devam etmek istediklerinde ise daha youn bir iddetle karlat. randa 2009 ylnda hkmet tarafndan bastrlan yaygn protestolarn bandakiler halk tekrar gsterilere ard ve karlk olarak ev hapsiyle cezalandrld. Cezayirde hkmet gstericileri datmak iin gvenlik glerini arrken, ayni zamanda da gerilimi dindirmek iin 19 yldr devam eden olaanst hali kaldrd. Umman Sultani Kbus bin Seyd binlerce yeni is imkn yaratmaya, issizler iin toplumsal yrdim sunmaya sz verdi ve tutuklu gstericileri serbest brakt. Suudi Arabistanda hkmetin halka $ 100 milyar dolardan fazla para datt ve ayni zamanda gsterilerin yasak olduunu hatrlatt bildirildi. Hkmet gvenlik glerini Riyadda planlanan fke Gnlerine katlacak kiileri bastrmak iin harekete geirdi. Yemende Bakan Ali Abdullah Salehin hayati boyunca iktidarda kalp sonra yetkiyi oluna geirmesine izin veren anayasal deiiklikler Ocak aynda protestolarn balamasna neden oldu. Msr ve dier yerlerde gereklesen olaylardan krklenen protestolar yl boyu devam
BLGESEL GENEL BAKI

13
etti. Bakan Saleh iktidarda kalabilmek iin bir suru tedbir ald ve askeri kuvvetleri gstericilere kar rastgele ate at. Yl sonunda Yemen Bakanlk konumu nemini ciddi anlamda yitirmiti. Askerleri tarafndan kanuni bir mazeret olmadan ldrlenlerin sayesinin ve insan haklar ihlallerinin younluuna ramen Krfez Arap lkelerinin birlii Konseyinin Bakana dokunulmazlk sunmas ile Saleh iktidarda kalmay baard. Sorumlulara dokunulmazlk sunulmas adalete yaplm bir hakaret ve madurlara yaplm bir ihanettir. Corafi olarak Tunus ve Msrn ortasnda bulunan Libyaya halkna bu lkelerde olan olaylar umut getirdi. Libya halk 42 senedir Muammer Kaddafinin iktidar altnda ifade zgrl, bamsz siyasi partiler, sendikalar veya sivil toplum kurulular olmadan yayordu. Muammer Kaddafi toplumun bir ksmn dier ksma kar kullanarak, sadakatine inandklarn dllendirerek ve fikir muhalefeti yapanlar ezerek uzun sure iktidarda kalmay baard. Eskiden uluslararas
Gvenlik glerinin ar basksna ramen Msrdaki gstericiler Devlet Bakan Mbarekin devrilmesine sebeb oldu. En az 840 kii drld.
terr desteklemekten dlanan Kaddafi, Libyann petrol karma endstrisinin gelimesiyle getiimiz yllarda Bati Demokrat lkeleriyle bir uzlama ierisine girdi ve Libya, Avrupaya gemek isteyen Afrikal mlteci ve gmenler iin yeni bir nem kazand. Ben Ali ve Hsn Mbarek iktidardan indirilirken Muammer Kaddafi kendinden emin grnd fakat ubat aynda hkmet kart gsteriler Libyada da balad ve yaygnlat. Bu gsteriler yakn zamanda iinde NATOnun da yer ald uluslararas silahl atmaya donutu ve 20 Ekim tarihinde Kaddafinin Sirtedeki korunma altndaki evinden kaarken yakalanmas ve iddetli lmyle son buldu. Ulusal Gei Konseyi iktidara geti fakat yl sonuna kadar yetkisini kuramad ve Libyay Kaddafi yanls olduuna inand kiileri cezalandran ve toplumun gvenliini tehlike altna alan silahl milis kuvvetleri sard. Esad ailesi tarafndan ynetilen rejimin 1970 ylndan beri iktidarda olduu Suriyede gsteriler ubat aynda balad fakat snk ve zayft. Gene de gneydeki Daraa ehrinde gvenlik glerinin hkmet kart slogan yazan ocuklar tutuklad ve taciz ettii iddialar protestolarn yaygnlamasna neden oldu. Hazrlksz yakalanan hkmet lkeyi dnya medyasna ve bamsz gzlemcilere kapatt. Pusu nianclar kullanarak silahsz protestoculara kar iddetli sk nlem ald, kalabala ate at, ehir ve kasabalara tanklarla saldrd fakat ayni zamanda lmlerden kimlii belirsiz, hkmet kart silahl etelerin sorumlu olduunu iddia etti. Yl sonunda BM, ou sivil 5,000e yakn kiinin ldrldn, binlerce kiinin yaralandn veya tutuklandn aklad. lkenin baz yerlerinde rejimin askerleri ve protestoculara katlmak iin taraf deitiren askerler arasnda yeni i savalar balad grld.
14
Suriye hkmeti protestolarn ve verilen tepkinin iddetinin boyutunu gizlemeye alt fakat olaylar cep telefonlaryla kayta alarak internete ykleyen yerel aktivistleri ve tanklarn cesaret ve kararll karsnda bunu baaramad. Baz videolarda, aralarnda ocuklarnda bulunduu, gzaltnda ikenceyle ldrlm, ktrm edilmi kiilerin cesetleri grlebiliyordu.
Uluslararas tepki
Tunus ve Msrn mstebit liderlerinin uzun suredir bas mttefikleri olan ABD ve dier bati lkeleri protestolarn nlemini anlamakta glk ekti ve tepki vermekte ge kald. Fakat ksa bir sure sonra risk altndaki rejimlerin iddet ieren doalarn kabul ederek politikalarn tekrar biimlendirmeye baladlar. Libya silahl atmaya yenik dtnde, Krfez lkelerinin de yardmyla, kararl bir ekilde Albay Kaddafiye kar mdahale ettiler ve BM Gvenlik Konseyinin sivil halk koruma mandasnn NATOnun hava saldrsnn onunu amasyla durum Libya lideri aleyhine dnd. ABD Beinci Filosunun ssnn bulunduu Bahreynde ve zellikle Suriye ve Yemende protestocular hkmetlerinin cani politikalarndan korunmaya muhtat. Fakat uluslararas camia onlara bu destei verme eilimi gstermedi. Gvenlik Konseyi Muammer Kaddafinin davasn Uluslararas Ceza Mahkemesine sevk ettiinde ayni eyi gvenlik kuvvetlerinin insan haklar ihlalleri yapt bilinen Suriye Bakan Bear Esed iin yapmad. BMnin insan haklar bakannn Esed rejimi tarafndan islenen insanlk dii sular knamasna ramen, Rusya Federasyonu, in, giderek glenen Brezilya, Hindistan ve Gney Afrika hkmetleri Gvenlik Konseyinde iltimaslarn kullanarak Suriyeye kar gerekli tedbirlerin alnmasn engellediler. Kendi halknn gsteri yapma hakkini ihlal eden ve Mart aynda gsterilerin yetkililer tarafndan iddetle bastrlmas iin Bahreyne asker blkleri gnderen Suudi Arabistan bile Suriye hkmetinin sularn knad. Tm siyasal tonlardan hkmetlerin verdikleri szler ne olursa olsun seici ekilde tepki vermeleri, insan haklarn kendi partizan menfaatleri iin ikinci plana atmalar tamamyla zc fakat tandk bir hikayeydi.
BLGESEL GENEL BAKI

atma ve muhalefete ynelik toleransszlk

2011 ylnda baslklara hkmeden ayaklanmalar Orta Dou ve Kuzey Afrikadaki dier tehlikeli ve kkl insan haklar problemleri glge altinda brakt. srail Gazzeye uygulad ablukay srdrd ve buradaki insani krizin uzamasna sebep oldu ve 1967den beri igal altnda tuttuu
15
Filistinin Bati eria topraklarndaki yerleim yerlerini gelitirmeye devam etti. ki lider Filistin ve tandk bir hikayeydi. ran hkmeti uluslararas camiada gn getike dland ve halkn iinde fikir ayrlklarna asla msaade edilmedi. nsan haklar savunucular, kadn ve aznlk haklar savunucular zulm gren kiiler arasndayd ve lm cezas sulular cezalandrmak ve ayni zamanda halk korkutmak iin yksek miktarda kullanld. Blgenin dier yerlerinde sekiz yllk atmalardan sonra tm ABD askeri glerinin Iraktan ekilmesinin gvenlik iin ne anlama geleceini grmek zordu. Bat Sahra halk iin zgr irade dokunakl konu olarak kald ve Maripteki hkmet ilikilerini zehirledi. Dier insan haklar ihlalleri devam etti, yaygn ayaklanmalar ve protestolar krklemekte ve hkmetlerin tepkilerini sertletirmekte nemli bir rol oynad. Keyfi tutuklamalar ve gzaltlar, zoraki kayplar, ikence ve dier kt muameleler, adaletsiz yarglar ve kanun d
Yl sonunda Libya Kaddafiye sadk olduundan phe edilenlere ynelik missileme yapan sihal milisler ve silahlarla doluydu. Bu durum kamu gvenliini srekli olarak tehdit altnda brakyordu.
cinayetler blgede yaygn bicimde devam etti. ktidardakiler istisnasz askeri kuvvetlerinin kiilere ikence yapmasna ve kiileri ldrmesine izin verdi. Msrda SCAF basklara boyun eerek, Hsn Mbarekin iktidar zamannda ikence yapmakla n salm Devlet Gvenlik Soruturma Servisini kapatt. Fakat ikenceler son bulmad ve askeriye tarafndan devam ettirildi. Baz kadnlara bakirelik testi yaptrld, binlerce sivil kii tutuklanp adaletsiz askeri mahkemeler tarafndan yargland. Gene de binlerce Msr vatanda azimli davranarak yeni yetkililerin basks karsnda siyasi, sosyal ve insani haklarn istemeye devam ettiler.
Ayrmclk
Cinsiyet, etnik kken, din, ulusal soy ve cinsel ynelim gibi dier faktrlerden dolay yaplan ayrmclk srdrld. Bu ayrmcln yaratt adaletsizlik hissi protestolara byk miktarda yansd. Bunun bir rnei anavatanlar olmayan Bedevi halknn Kuveytte bir araya gelerek vatanda olarak tannma isteklerini dile getirmeleriydi. Ayni anda kargaalar Libyada ayrmcl krkledi ve hem Libyal hem de yabanc uyruklu kiiler ten renklerinden dolay milisler tarafndan hedef alindi. Suriyenin deiik inan topluluklar ve camialar arasnda 1975-1990 yllar arasnda Libyada olduu gibi devleti iten paralayacak nefret dolu bir i savan ki bu i sava halen geride brakt kayplar ve gvensizlik ile bo verilmi durumda - balamas korkular artt. Msrda Kptilere kar yaplan ayrmclk hkm srd. Iranda dini ve etnik aznlklar hukuki anlamda ayrmcla urad ve Bahai aznl zulm grd. ou Sahraalt Afrika blgesinden gelen gmenler Libya atmasnn bir numaral madurlaryd. Binlerce kii atmalar
16
srasnda zorunlu olarak yerlerinden edildi. ou Msr veya Tunusa kat fakat bazlar haftalarca yada aylarca Libyada rk saldrlara maruz kaldlar ve Albay Kaddafi tarafndan tutulmu paral asker olmakla sulandlar. Msr ve Libyaya ulaan, ou Eritre veya Somalili gmenlerden bazlar zulm korkusundan lkelerine geri dnemiyordu ve 2011 yl sonlarnda halen ssz l kamplarnda gvende olacaklar Avrupa veya baka bir lkeye yerletirilmeyi bekliyordu. Bazlar ise deniz yoluyla talyaya ulamaya alrken ld. Yoksul ve gelimekte olan lkelerden gelen gmen alanlar suiistimal edilmeye ve kullanlmaya devam edildi. Krfez lkelerinin ounda olduu gibi bu alanlar ekonominin hayat enerjisiydi. Bu isiler is hukuku altnda yeterli korunmaya sahip deildi. Kadn isiler en kotu durumda olanlard. Genellikle kadn, gmen ve kendi hkmetleri tarafndan kaale alnmayan yabanc uyruklu kiiler olarak ayrmcla maruz kaldlar.
BLGESEL GENEL BAKI

Ekonomik endieler barnma ve geim

2011 yl sonlar, Msrn 25 Ocak Devriminin lkenin gayri resmi yerleim yerlerinde yasayan milyonlarca fakir ve dlanm vatanda zerinde nasl bir etki veya ilerleme yaratacan anlamak iin ok erkendi. ou dengesiz tas ynlarnn bulunduu yasamaya uygunsuz olarak tanmlanan blgelere yerlemi, su, temizlik veya elektrik gibi temel ihtiyalar karlanmadan yayordu ve her an habersiz veya danmansz zorla tahliye edilme riski altndayd. Yl boyunca Kahire eteklerindeki, gecekondu-mahallesine benzeyen ve 2008 ylnda kaya dmesi nedeniyle 100 kiinin ld, Manshiyet Nasser blgesinde zorunlu tahliyeler yapld. Bu tahliyeler SCAFn yetkisi ile gerekletirildi ve Hsn Mbarekin altnda izlenen tutumlar srdrerek gene aileleri evsiz brakt. na izinlerini vermeyi reddeden srail yetkilileri, Dou Kudste dahil, Bati eria topraklarnda yasayan Filistinlileri ve Negev ve benzeri ehirlerde, resmi olarak tannmayan kylerde yasayan srailli Araplar evlerinden atarak izinsiz yaplan ev ve binalar ykma planlarn srdrd. Tezat bir sakilde, igal altndaki Filistin topraklarnda yasayan binlerce Yahudi srailli, ulusal hukuka kar olmasna ramen yerleim yerlerini gelitirmeye, bytmeye ve glendirmeye tevik edildi. srailin Gazzeye uygulad abluka yerel ekonomiye zarar vermeye devam etti ve en gl etkisi ocuk, yal ve Gazzede bulunmayan tbbi yardma ihtiyac olan kiiler gibi zayf kiiler zerinde olan kasti insani krizi krkledi. 24 yandaki Muhammed Buazizi 17 Aralk, 2010 tarihinde, Tunusun Sidi Bu Zeyd kentinde kendini atee verdii zaman ok az kii bu trajik ve lmcl davrannn blgeyi saracak protesto frtnasn
Yemen Devlet Bakanna Savclk tarafndan dokunulmazk teklif edilmesi adalete ynelik bir hakaret olmann yan sra rejimi srasnda ilenen sularn madurlarna ihanettir.
17
ateleyeceini tahmin edebilirdi. stnden gecen bir sene sonunda, olayn yaratt coku snm durumda. Yaygn ayaklanmann ilk kazanlar muallaktayken, Suriye, Yemen, Bahreyn, Libya ve dier lkelerdeki insanlar ar bedeller dedi ve haklarna ihlal edildi. Fakat 2011 ylnn sonunda, insanlarn abalar ve yiitlikleri sonucu eski dzenin yok olacana ve tarihe karacana dair hissedilebilir bir inan vard. Blgedeki insanlar iin zgrle, adalete ve insan haklarna doru yry balam gibi grnyordu.
Suriye hkmeti hem protestolarn kapsamn hem de ona protestolara cevabnn iddetini gizlemeye alt fakat yerel aktivistlerin cesareti buna engel oldu.
18
Uluslararas Af rgt
Bengazi Kuzey meydannda, kayplarn fotoraflar, Libya, Nisan 2011. Kaddafi gleri lke genelinde gazeteciler, yazarlar, internet aktivistleri ve gstericiler de dahil olmak zere muhalif olduu dnlenlerin zorla kaybedilmesine ynelik geni bir kampanya yrtt.
Afganistann Arzan Kimat blgesindeki Ahmet ah Baba Hastanesinde kadn ve ocuklar tedavi edilmeyi bekliyorlar. zellikle atmadan etkilenen blgelerde, salk alanlar ve doktorlara ynelik saldrlar 2011 ylnda milyonlarca kiiyi salk hizmetlerinden mahrum brakt. ubat 2011.
James Oatway/Panos
ULUSLARARASI AF RGT RAPORU 2012 BLM K: LKE BLGLER
12
Kurchide bir erkek havadaki askeri ua izliyor, Gney Kurdufan, Sudan, Austos 2011. Haziran aynda blgede kan atmalarn ardndan Sudan hkmeti defalarca, sivilleri ldren ve yaralayan ayrm gzetmeyen hava saldrlar gerekletirdi.
Carsten Stormer
AMERKA BRLEK DEVLETLER

AMERKA BRLEK DEVLETLER
Devlet ve hkmet bakan: lm cezas: Nfus: Ortalama yaam sresi beklentisi: 5 ya alt lm oran (e/k): Barack H. Obama srdrlyor 313.1 milyon 78.5 yl binde 7.8
Yl boyunca 43 kii infaz edildi ve kt cezaevi koullar konusundaki endieler devam etti. ok sayda tutuklu Guantnamoda sresiz bir ekilde askeri gzaltnda kalmaya devam etti. Ynetim niyetini, bu tutuklularn altsnn lm cezasn askeri komisyon tarafndan yaplacak yarglamalarda yerine getirmek olarak aklad. Yl sonunda 3,000e yakn kii Afganistandaki Bagram hava ssnde, ABD gzalt merkezinde tutuluyordu. Terrle mcadele balamnda ldrc g kullanlmas ve i hukukbalamnda ar g kullanmna dair devaml yaymlanan raporlar ciddi endielere yol at.
Terrle mcadele ve gvenlik

Guantnamoda gzaltlar
2011 ylnn sonunda, Bakan Obamann Guantnamodaki askeri gzalt merkezini kapatmas gereken tarihten iki yl sonra, askeri komisyon tarafndan mahkum edilmi drt kii dahil olmak zere, 171 erkek tutuklu hala Guantnamoda tutuluyordu. Yl boyunca Guantnamodan baka bir yere bir tutuklu nakledildi. ki Afganistan uyruklu tutuklu ld. Bir tanesi doal sebepler sonucu lrken, dierinin intihar ettii rapor edildi. Bu lmlerle birlikte kampta lenlerin says sekize ykseldi. 31 Aralk tarihinde Bakan Obama, terrle mcadele balamnda sulama ya da yarglama olmakszn kiileri sresiz alkoymay da kapsayan Ulusal Gvenlik Yetkilendirme Yasasn imzalad.
Guantnamo tutuklularnn davalar

4 Nisanda, ABD Basavcs 11 Eyll 2001 saldrlarna karmakla sulanan be Guantnamo tutuklusunun -Halid eyh Muhammed, Walid bin Attash, Ramzi bin El-Shibh,Al Abd al-Aziz Ali ve
Mustafa al Hawsawi askeri komisyon tarafndan yarglanacan aklad. Bu durum Basavcnn, ad geen be kiinin Amerikada sradan bir federal mahkemede yarglanacana dair Kasm 2009da yapt aklamasna ters dyor. Basavc bu fikir deiiklii iin olay mahali gzetmeksizin, herhangi bir Guantnamo tutuklusunun Amerikaya durumaya getirilmesi konusunda ynetimi engelleyen snrlamalar koyan meclis yelerini sulad. Savclar, eer bu be kii sulu bulunursa lm cezas almalarn nerdi. Durumalar, yl sonuna kadar balamad. Ad geen be mahkum, 2006da Guantnamoya nakledilmeden nce drt yl boyunca ABD gzetiminde tecrit gzaltsnda tutuldu. Eyll aynda, askeri komisyonlarn adli amirlii Suudi Arabistan uyruklu Abd al Rahim al-Nashiri hakkndaki sulamalar mahkemeye tad; eer sulu bulunursa lm cezas alabilir. Hkmet, eer Abd al-Nashiri askeri komisyon mahkemesinden beraat ederse, sresiz alkoyma durumuna geri dnebileceini iddia etti. Bu dava da yl sonunda hala bekliyordu. ubat aynda, Sudan uyruklu Nur Uthman Muhammed terrizme maddi destek salad iddiasyla askeri komisyonda suu kabul etti ve 14 yl hapis cezasna mahkum edildi. Gelecekteki askeri komisyonlarda ya da federal mahkeme ilemlerinde ABD iin tanklk yapma karlnda cezasnn 34 aylk ksm dndakiler ertelendi. 2002 ylnda ABD gleri tarafndan yakalandnda 15 yanda olan Kanada uyruklu mer Kadir 2011 ylnn sonunda Guantnamodayd. Be ayr sava suu kapsamndaki sulamalar kabul ettikten sonra 2010 ylnda askeri komisyon tarafndan 40 yl hapis cezasna mahkum edildi. Ardndan cezas sekiz ylla snrland. Bir yl ABD gzetiminde kaldktan sonra, Kanada ve ABD yetkilileri Kadirin Kanadaya nakli konusunda anlatlar. Ekim aynda Kadirn ilk yl tamamland. Askeri Komisyonlar Mahkemesi Deerlendirmesi, askeri komisyonlar tarafndan sulu bulunan Yemen uyruklu Salim Ahmed Hamdan ve Ali Hamza Ahmed Sleyman El Behll davalar hakkndaki grlerini yaynlad. Her iki vakada da mahkeme mahkumiyetleri ve cezalar onaylad. 1998de Dou Afrikadaki ABD eliliklerinin bombalanmasyla ilgili, Kasm 2010da ABD Blge mahkemesi tarafndan sulu bulunan Tanzanya vatanda Ahmed Khalfan Ghailani Ocak aynda mr
25
boyu hapse mahkum edildi. 2009da New Yorka nakledilmeden nce iki yl boyunca CIA gizli gzetiminde ve Guantnamodaki ABD askeri gzetiminde yaklak yl tutuldu. 2011 ylnn sonunda, kovuturma iin ABDdeki federal mahkemeye nakledilen tek eski Guantnamo tutuklusuydu.
Afganistandaki ABD gzaltlar

Yzlerce tutuklu Afganistandaki Bagram hava ssnde bulunan Parwandaki ABD Gzalt Tesislerinde (DFIP) tutuldu. 3,100e yakn tutuklu DFIPde tutuldu. Bu say bir nceki yl orada tutulanlarn saysnn neredeyse katyd. ICRCye gre, birou gney ve dou Afganistanda koalisyon glerince gzaltna alnan Afgan vatandalaryd. Pentagona gre Ocak aynda bir tutukevinin Afgan Savunma Bakanlna devredilmesiyle, DFIPdeki Afgan yetkililere ynelik gzalt operasyonlarn dntrme sreci balad. ABD Blge Mahkemesinde, Bagramdaki tutuklularn, alkonmalarnn meruiyetine kar kmak iin, ABD mahkemelerine bavurup bavuramayacaklar konusunda dava devam etti. Mays 2010da, ABD Temyiz Mahkemesi bir Blge Mahkemesi hakimi tarafndan 2009 ylnda verilen Bagram tutuklusunun Afgan vatanda olmayan ve Afganistan dnda gzaltna alnan- mahkemeye ihzar emri verebilecekleri kararn geri evirdi.
16 Maysta, ABD Yksek Mahkemesi Mohamed Jeppesene Kar nakil vakasn yarglamay reddetti ve be erkein zorla kaybedildikleri, ABDnin gizli gzalt ve nakil programnn bir paras olarak dier hkmetlerin temsilcilerinin ve ABD personelinin elinde ikence ve dier zalimane, insanlk d ya da onur krc muamelelere maruz kaldklar iddialarn reddeden 2010 tarihli bir alt mahkeme kararn deitirmedi. 30 Haziranda, ABD Basavcs, CIA programlarnn sorgulamalarnda yrtlen balang deerlendirmelerinin sonulandn duyurdu. Savcnn, gzaltndaki iki lmle ilgili tam cezai soruturma yaplmas gerektii, ancak dier vakalarda daha ileri bir soruturmaya gerek olmad konusunda tavsiyesini kabul ettiini syledi. Ekim aynda belirtilen bir grte, bir federal yarg, gizli gzetim programnda alkonan tutuklularn sorgulamalarnn video kasetlerini imha eden CIAy mahkemeye hakaret etmekten sulu bulmay reddetti. Basnl su ile sorgulama dahil olmak zere gelimi sorgulama tekniklerinin kaytlarn ieren kasetler, mahkeme hkmete tutuklulara yaplan muamelelerle ilgili materyalleri tehis ya da teslim etmesi konusunda emir verdikten bir yl sonra, 2005 ylnda imha edilmiti.
ldrc g kullanm
Usame Bin Ladin ve dierleri, 1 Maysta Pakistandaki Abbottabadda bulunan yerlekede, ABD zel glerince yrtlen bir operasyon esnasnda ldrld. ABD ynetimi operasyonun, ABD ve El-Kaide arasndaki, ABDnin uluslararas insan haklar hukukunun uygulanabilirliini tanmad ABDnin kresel silahl atma teorisi altnda yrtldn belirtti. ABD yetkililerinden daha fazla aklama gelmedii takdirde, Usame Bin Ladinin ldrlmesi hukuka aykr grnmeye devam edecektir. 30 Eyllde Yemende Enver El Enver, Samir Han ve en az iki kii daha ABD insansz uaklarnn ara konvoylarna yapt saldr sonucu ld. Yl sonunda, Uluslararas Af rgt, bu ldrmelerin yargsz infaz anlamna gelmesi konusundaki endieleriyle ilgili ABD yetkililerinden hala bir cevap almamt.
Dier gzaltlar ve mahkemeler

Somali uyruklu Ahmed Abdulkadir Warsame, Nisan aynda ABD glerince Aden Krfezinde gzaltna alnm, Temmuz balarnda ABDye gtrlm ve terrizmle ilikili faaliyetlerle sulanmt. Anlald kadaryla Ahmed Warsame ABDye getiriliinden nce, en az alt hafta tecrit gzaltsnda ve en az iki hafta gizli gzaltnda tutulmutu. Yetkililer, Uluslararas Af rgtnn Warsamenin naklinden nce grd muameleye ilikin endielerine ABD hkmeti srekli olarak El-Kaide ve ortak gleriyle sava halinde olduunu belirtti ve dman yenmek iin, gzalt dahil, tm yasal yollar kullanabileceini syledi diyerek cevap verdi.
Cezaszlk
CIAnn gizli gzalt ve nakiller (adli ve idari kanuni sreleri atlayarak bireylerin bir devletin gzetiminden, dier bir devletin gzetimine geirilmesi) balamnda George W. Bushun ynetimi altnda ilenen insan haklar ihlallerine ynelik herhangi bir hesap verilebilirlik mevcut deildi.
Ar g kullanm
En az 43 kii, polisin ok tabancalaryla vurulduktan sonra ld ve bylelikle 2001den beri bu ekilde lenlerin says 497yi buldu. Adli tabibler bu
26
lmlerin birounu salk sorunlar gibi baka nedenlere balarken, ok tabancalar 60tan fazla vakada olayn nedeni ya da katkda bulunan faktr olarak kaydedildi. lenlerin ou silahszd ve ou elektrooka maruz kaldklarnda ciddi bir tehdit oluturuyor gibi grnmyorlard. Mays aynda, Ulusal Adalet Enstits, ok tabancas gibi enerji ileten aletlerin (CED) kullanmndan kaynaklanan lmlerle ilgili rapor yaymlad. Rapor, CEDlere maruz kalmann normal ve salkl yetikinlerde yksek lm riski ya da ciddi hasara yol atn gsteren kesin tbbi kant olmadn belirtti. Dier yandan, rapor ok tabancalaryla ilikili birok lmn, birden fazla ya da uzun sreli maruz kalmayla ilikili olduunu ve bu tarz bir kullanmdan saknlmas gerektii konusunda tavsiyede bulundu. alma bir yandan da gvenlik snrlarnn kk ocuklara, kalp hastalarna, yallara, hamile kadnlara ve potansiyel olarak risk altnda bulunan dier bireylere uygulanabilir olmadn kaydetti. Uluslararas Af rgt kolluk kuvveti birimlerine bu tarz silahlarn kullanmn brakmalar ya da bu kullanmlar ani lm veya ciddi yaralanma tehdidi olan durumlarla snrlamalar arsnda bulunmaya devam etti. Polisin Wall Street igaline katlan gstericilere ynelik ar g kulland konusunda ikayetler mevcuttu. Kaliforniyada bulunan Oaklandda, Ekim ve Kasm aylarnda gstericileri datmaya alan polis, barl kalabalklara rastgele gz yaartc gaz skarak, sersemletici el bombas ve cop kullanarak, fasulye uval frlatarak en az iki kiinin lmne yol at. Konuya ilikin bir kamu davas, yl sonunda hala bir karara balanmamt. Oklahoma eyaletindeki Tulsada ve Washington eyaletindeki Seattleda, polis iddete bavurmayan gstericilere kar biber gaz kulland. ki tanesi 20 yan altnda olmak zere, kii birbirinden farkl olaylarda, Amerika-Meksika snrndaki grevlilere ta attklar iddiasyla ABD snr devriyesi polisleri tarafndan vurularak ldrld. ddialara gre, iki kii Meksika tarafndayd ve snrn tesinden vuruldu. 15 yandaki Sergio Adrin Hernndez Gerecann benzer koullarda vurulmasna dair ABD Adalet Bakanl tarafndan yaplan soruturma, yl sonunda hala bir karara balanmamt.
Cezaevi koullar
Kaliforniyadaki binlerce mahkum Konut Gvenlik Birimlerindeki (SHU) zalimane tecrit koullarn protesto etmek amacyla Temmuz ve Ekim aylarnda alk grevine balad. Pelikan Krfezi Devlet Cezaevindeki SHUda, 1,000den fazla mahkum penceresiz hcrelerde gnde 22,5 saat -1995te bir mahkemenin ou insann psikolojik olarak tahamml edebilecei snrlar zorlayabilecek koullarda- kapal tutuldu. Alk grevi yapld zamana kadar, 500den fazla mahkum Pelikan Krfezinde bu koullarda 10 yl ve 78 mahkum SHUda 20 yl ya da daha fazla zaman geirmiti. ete yesi olduu iddia edilenlerin snrsz SHU hapsine gnderilme srelerinin dzenlenmesi de dahil olmak zere, birok dzeltme yl sonunda gzden geiriliyordu. Uluslararas Af rgt, alk grevlerine kar alnan cezalandrc eylemleri knama ve insanlk d koullarn sona ermesi konusunda arda bulunan dier rgtlere katld. Arizona ve Teksas dahil olmak zere, dier eyaletlerde de binlerce mahkum benzer koullarda tecritte kald. Wikileakse belge szdrmakla sulanan ABD askeri Bradley Manning, tutukluluunun ilk 11 ayn Virginia eyaletindeki Quanticoda, bir gemi cezaevinde tecrit hcresinde geirdi. Nisan aynda, dier n duruma srecindeki mahkumlarla arkadalk etmesine izin verilen, orta byklkte bir askeri tesise geirildiinde koullar daha iyileti. Hakkndaki sulamalar konusundaki n durumalar 16 Aralkta balad.
ocuk haklar
Mart aynda ABD, BM nsan Haklar Konseyine BM ocuk Haklar Szlemesinin hedeflerini ve ABDnin szlemeyi onaylad Evrensel Periyodik Deerlendirme sreci boyunca dier hkmetlerin yapt nerileri desteklediini syledi. Yl sonunda, ABD bu szlemeyi onaylamayan iki lkeden biriydi (dieri ise Somaliydi). Austos aynda, Jordan Brown yarglanmak zere Pensilvanyadaki ocuk mahkemesine gnderildi. nceki iki buuk yl sresince, bir yetikin olarak yarglanaca varsaymyla kar karyayd ve 11 yanda iledii bir su iin artl tahliye ihtimali olmakszn mr boyu hapse mahkum edilmiti. Kasm aynda ABD Yksek Mahkemesi 18 yan altndakilerin iledii cinayet sular konusunda artl tahliye olmakszn mr boyu hapis cezas uygulamasn yasaklama konusunu deerlendirmeyi
27
kabul etti. 2012 ylnn ortalarna kadar bu konuda bir karar beklenmiyordu. 2010 ylnda, Mahkeme 18 yan altndayken cinayet dnda su ileyenlerin artl tahliye olmakszn mr boyu hapis cezasna mahkum edilmesini yasaklad.
Gmenlerin haklar
Eyll aynda, bir federal yarg geici olarak dzensiz gmenlere dair bir Alabama yasasnn baz blmlerini engelledi. Rutin trafik evirmeleri esnasnda, dzensiz gmenler olduklarna dair makul phe olduunda eyalet polisi ve yerel polisin bir bireyin gmenlik statsn kontrol etmesi gereklilii dahil olmak zere, dier ksmlar onaylad. O zamana kadar lkede onaylananlarn en katlarndan olan yasa, yl sonunda ABD Adalet Bakanl, kilise ve medeni zgrlkleri savunan gruplar tarafndan itirazla karland. Georgia, Gney Carolina, Indiana ve Utahtaki gmen kart benzer kanunlar da federal mahkemede yasal itirazlarla karlat.
n Eddie Powell, infazn anayasaya aykr klacak derecede zihinsel gerilik olduuna dair kant olmasna ramen, 16 Haziranda Alabamada infaz edildi. n Meksika vatanda Humberto Leal Garca 7 Temmuzda Teksasda infaz edildi. Tutuklandktan sonra konsolosluk haklar reddedildi, infaz uluslararas hukuku ve Uluslararas Adalet Divanndan gelen balayc emri ihlal etti. n Troy Davis, mahkumiyet kararnn gvenilirliine ilikin ciddi pheler olmasna ramen 21 Eyllde Georgiada infaz edildi. Yzbinlerce af dileklerine ramen infaz gerekleti. n 30 yl lm cezasnn infazn bekledikten sonra Manuel Valle 28 Eyllde Floridada infaz edildi.
Uluslararas Af rgt ziyaretleri/ raporlar

v Uluslararas Af rgt delegeleri Kasm aynda Guantnamodaki
askeri komisyon yarglamalarn gzlemledi ve ubat, Temmuz ve Kasm aylarnda Pelikan Krfezi dahil olmak zere Kaliforniyadaki cezaevi tecrit tesislerini grmek zere ABDyi ziyaret etti. 4 ABD: Ktlkleri grmyor - yarglar ikence ve dier istismarlar konusundaki bulgular ortaya karnca hkmet grmezden geliyor (AMR 51/005/2011) 4 ABD: Daha derin bir ukur kazyor - ynetim ve meclis Guantnamo tutuklamalarnda insan haklar konusunda daha da ktleiyor (AMR 51/016/2011) 4 Amerika federal gzetiminde n duruma aamasndaki tutuklularn yaadklar acmasz koullar (AMR 51/030/2011) 4 ABD: Kendi bana 100 yl Angola 3 ve adalet iin mcadeleleri (AMR 51/041/2011) 4 ABD: yiletirme yine kesintiye urad - Yksek Mahkeme teslim etme vakasn redettii iin adaletsizlik devam ediyor (AMR 51/044/2011) 4 ABD: Aksaklklarn utanc - eyaletler zehirli ine ile infazda kullanlan ilalarla alkalanrken Gregg Georgiaya Kardan 35 yl sonra lm cezasna yaplan knamalar (AMR 51/058/2011) 4 Bu ldkten sonra gideceim yer- Amerikada ocuklar serbest braklma ihtimali olmakszn mr boyu hapis cezas alyor (AMR 51/081/2011) 4 ABD: Uluslararas Af rgt, cezaevi alk grevleri devam ederken Kaliforniya konut gvenlik birimlerine acil dzenlemeler yaplmas iin arda bulunuyor (AMR 51/085/2011) 4 ABD: Guantnamo 10 yldr zedelenen insan haklar (AMR 51/103/2011) 4 ABD: lmcl doum: Amerikada anne lmleri salk hizmetleri krizi, bir yllk gncelleme, bahar 2011(AMR 51/108/2011)
Salk hakk - anne lmleri

nlenebilecei halde gerekleen hamilelikle ilgili sebeplerden yzlerce kadn ld. Hkmet tarafndan konan hedeflere ulama konusunda herhangi bir ilerleme kaydedilmedi ve rka, etnik kimlie, ikamet edilen yere ve gelire dayal eitsizlikler devam etti. Yl boyunca salktaki eitsizliklere deinen, lm oranlarn gzden geirme heyeti kuran ve en iyi uygulamalar yaygnlatran eyaletlere bata bulunan birok yasa tasars meclise sunuldu. Yl sonunda, hibiri henz yasalamamt. 2010 salk yasas dzenlemesiyle ilgili yasal mcadele devam etti.
lm cezas
Yl boyunca ABDde 43 mahkum hepsi erkek- zehirli ine ile infaz edildi. Bu durum, Amerika Yksek Mahkemesinin 1976da lm cezasnda borlarn ertelenmesini kaldrdktan sonra yaplan infazlarn saysn 1,277ye kard. Mart aynda, ABDnin Illinois eyaleti lm cezasn kaldran 16. eyalet oldu. Kasm aynda Oregon valisi eyaletteki infazlara erteleme getirdi ve lm cezasna uzun zamandr yaplmas gereken yeniden deerlendirme iin arda bulundu. Kasm aynda, Idaho eyaleti son 17 yln ilk infazn gerekletirdi.
28
FLSTN YNETM
FLSTN YNETM
Filistin Ynetimi bakan: Hkmet bakan: lm cezas: Nfus: Ortalama yaam sresi beklentisi: 5 ya alt lm oran: Yetikin okur yazarlk oran: Mahmud Abbas Salam Fayyad srdrlyor 4.2 milyon 72.8 yl binde 29.5 yzde 94.6
Bat eriada, El Fetih kontrolndeki Filistin ynetiminin gvenlik gleri Hamas destekilerini keyfi olarak tutuklarken, Gazze eridindeki Hamas fiili ynetimi de El Fetih destekilerini keyfi olarak gzaltna ald ve tutuklad. ki tarafta da gzaltna alnanlar ikence ile dier kt muamelelere maruz kald ve cezaszlk hkm srd. Gazze eridinde drt tutuklu gzaltnda ld. Filistin Ynetimi ve Hamas, ifade ve rgtlenme zgrln kstlad ve iki tarafn da gvenlik kuvvetleri gstericilere kar ar g kulland. Gazzede en az drt kii lm cezasna mahkum edildi ve kiinin infaz gerekleti. Bat eriada hibir infaz gereklemedi fakat bir erkek lm cezasna mahkum edildi. srailin askeri ablukas ve dier devletlerin Hamas fiili ynetimine uygulad yaptrmlar nedeniyle Gazze eridinde yaayan 1.6 milyon kiinin maruz kald insani kriz devam etti.
Arka plan
Dou Kuds dahil Bat eria ve Gazze eridi, srail igali altnda kalmaya devam etti, fakat iki ayr devletd Filistin yetkilisi blgede snrl yetkiye sahipti Bat eriada El Fetih kontrolndeki Filistin Ynetimi hkmeti ve Gazzedeki Hamas fiili ynetimi. Filistin Bakan Mahmud Abbas 2011 ylnn Eyll aynda Filistinin tam yelii iin Birlemi Milletlere bavurdu. Ylsonunda bu bavuru halen gzden geirilmekteydi. Filistin Ekim aynda UNESCO yeliine kabul edildi. srail ve Filistin Ynetimi arasndaki grmeler hala askdayd. srail ve Hamas arasnda dolayl yoldan yaplan grmeler sonucu 2006dan beri Gazzede tutulan srailli asker Gilad alit serbest brakld. alitin serbest braklmas, 18 Ekim tarihinde srail tarafndan gzaltnda tutulan 1027 Filistinli tutuklunun aamal olarak serbest braklmas karlnda gerekleti.
Filistinli tutuklularn bazlarnn serbest braklma koulu srgn edilmekti. Filistin Ynetimi ve Hamas arasnda uzlama sreci ve birleik bir Filistin hkmeti kurma abalar Msrn aracl ile devam etti. Birlik anlamas tasla Mays aynda Kahirede imzaland fakat 2011 yl ierisinde uygulamaya konmad. lan edilen atekeslere ramen Gazzedeki Filistinli silahl gruplar srail topraklarna ayrm gzetmeyen roket ve havan topu saldrs gerekletirdi. srail askeri kuvvetleri sraile saldrlarda bulunduunu iddia ettikleri Gazzedeki Filistinlilere kar hava saldrlar dzenledi. srail, Gazze snrlarn, sahilini ve hava sahasn kontrol etmeyi srdrd. 2007 ylndan beri yrrlkte olan askeri abluka devam etti. Askeri abluka bata ocuklar ve savunmasz bireyler olmak zere Gazze nfusunun yaam koullarn kt etkileyerek yaanan insani krizi derinletirdi. Gazze ve Msr arsndaki Refah snr kapsnn Mays aynda tekrar almasyla blge sakinlerinin d dnyaya eriimleri artt, fakat bu olay insani koullar dzeltmedi. srail, Gazzeye birok maln ithalini engellemeye devam etti ve bu engeller gda gvenlii, salk durumu ve yerel altyapy kt etkiledi. Msrdan Gazzeye kaaklk yapmakta kullanlan yeralt tnellerinde gerekleen kazalarda ve hava saldrlarnda 36ya yakn Filistinli ldrld. Bat eriada srail, Filistinlilere kapsaml hareket kstlamalar uygulad ve uluslararas hukuku ihlal ederek Filistin topraklarna ina edilmi srail yerleim yerlerini geniletmeye ve gelitirmeye devam etti. Yahudi yerleimciler hibir ekilde cezalandrlmadan Filistinlilere saldrd, taciz etti ve mallarna zarar verdi. Aralarnda iki ocuun da bulunduu Filistinli bu tr saldrlarda ldrld ve dierleri ise yaraland. Bei ayn aileden olmak zere sekiz Yahudi yerleimci, Filistinliler tarafndan ldrld.
Keyfi gzalt ve tutuklamalar

Bat eriada Filistin Ynetimi gvenlik gleri, Hamas destekisi olduundan phe edilen yzlerce kiiyi, birouna yarg srecine erime imkan salamadan, keyfi gzaltna ald ve tutuklad. ou, Bakan Abbasn Eyll aynda BMnin New York merkezine yapt ziyaret srasnda tutukland. Gazzede, Hamas gvenlik gleri El Fetih destekisi olduuna inand yzlerce kiiyi keyfi bir ekilde gzaltna ald ve tutuklad, genelde avukatlara
29
erimelerine izin vermedi ve kt muameleye maruz brakt. Filistin Ynetimi tarafndan kurulmu bir izleme organ olan Bamsz nsan Haklar Komisyonu Bat eriada 1000in ve Gazzede 700n zerinde keyfi tutuklama hakknda ikayet dilekesi aldklarn bildirdi. Hamas, Bamsz nsan Haklar Komisyonunun Gazzede Gvenlik tarafndan ynetilen gzalt merkezlerini ziyaret etmesini yasaklamaya devam etti. Bat eriada Filistin Ynetimi, Komisyonun gvenlik ajans hakknda yapt eletirilerden sonra Mart ve Mays aylar arasnda Komisyonun Genel stihbarat gzalt merkezlerine eriimini engelledi. n Filistin Ynetimi Koruyucu Gvenlik grevlileri, 21 Eyllde Said Yasini tutuklad ve tutuklama ya da arama emri olmadan Nablustaki evini arad. Hakim karsna karlmadan nce be gn hcre cezasnda tutuldu. Filistin Ynetimi kart eylemler iin almakla sulanan Yasin 22 gn tutuklu kaldktan sonra beraat etti ve serbest brakld. Yasini sorguya ekenler ona Bakan Abbasn BMye yapt ziyarete balantl olarak alnan ihtiyati tedbir nedeniyle tutuklandn aklad. n Gen aktivist Muhammed Matar, 2011 ylnda defalarca sorgulamaya arldktan sonra 14 Austos tarihinde Gvenlik grevlileri tarafndan Gazzede tutukland ve serbest brakld 16 Austos tarihine kadar ailesini veya avukatn grmesine izin verilmedi. Yurt dna yapt seyahat ve Filistin birlii hareketi ile balants hakknda sorguland.
n Adel Razekin 14 Nisan tarihinde herhangi bir emir olmadan tutuklanmasndan drt gn sonra ld iddia edildi. Hamas yetkilileri lm sebebinin salk durumunun ktlemesi olduunu aklad. Ailesi ise tutuklandnda salk durumunun iyi olduunu syledi. Hamas, lm sebebinin soruturulduunu bildirdi fakat sonu kamuoyuna aklanmad.
Adalet sistemi
Filistin Ynetimi 16 Ocak tarihinde gvenlik glerinin medeni kanununa uyacaklarn ve sivillerin artk askeri mahkemeler tarafndan yarglanmayacan aklad. Ancak uygulamada Filistin Ynetimi gvenlik gleri tutuklularn serbest braklmas konusunda mahkemenin emirlerini yok saymaya devam etti ve sivillerin bamsz ve tarafsz olmayan askeri mahkemeler tarafndan yarglanmalarna devam edildi. Gazzede Hamas sivilleri adil olmayan askeri mahkemelerde yarglamaya ve Filistin Ynetiminin atad savc ve yarglar yerine bu davalar yeterli eitimi, vasflar ve bamszl olmayan savc ve yarglar tarafndan grlmeye devam etti.
fade, toplanma ve rgtlenme zgrl

Hem Filistin Ynetimi, hem de Hamas yetkilileri ifade, toplanma ve rgtlenme zgrlklerini kstlamaya devam etti. Gazetecileri, blog yazarlarn ve dier muhalifleri taciz etti ve yarglad. Mart aynda ulusal birliktelik iin gsteri yapan gstericilere kar ar g kulland. Bir sr insan keyfi olarak gzaltna alnd ve tutukland. Her iki tarafn yetkilileri de slami rgt Hizbut Tahririn toplant yapmasn engelledi, barl gsterileri datt ve dier siyasi parti ve STKlarn eylemlerini kstlad. n 30 Ocak, 2 ubat ve 5 ubat tarihlerinde Filistin Ynetimi polisi ve gvenlik gleri dier blgede gerekletirilen dier gsterilere destek adna protesto yapan bireylere kar iddet uygulad, gstericileri ve durumu haber yapmak isteyen gazetecileri dvd ve tutuklad. n Nablus mahkemesi Bat eriada yaayan 62 yandaki retim grevlisi ve yazar Dr. Abdl-Settar Kazm, An-Najah niversitesini okuldan atlm rencinin okula dnmesine izin veren mahkeme kararn ihlal etmekle sulamasndan sonra, 25 Austos tarihinde, tahrik ve hakaretten sulu buldu. Drt gn sonra kefaletle serbest braklan Dr. Kazmn davas ylsonunda halen devam etmekteydi.

Gzaltndakiler, zellikle Bat eriadaki Koruyucu Gvenlik ve Genel stihbarat Kuruluu ile Gazzedeki Gvenlik tarafndan yaplan ikence ve dier kt muamelelere maruz kald. Bu kurulularn hepsi cezaszlk ortam iinde gzaltndakilere kt muamele uygulayabildi. Bamsz nsan Haklar Komisyonu, Bat eriada 120den, Gazzede ise 100den fazla sulama dilekesi aldklarn bildirdi. ddia edilen kt muameleler arasnda dvme, el ve ayak bileklerinden asma, ac verici durumlarda uzun sre ayakta tutma veya oturma (shabeh) vard. Ayrca, Komisyon polis tarafndan phelilere ikence ve dier kt muameleler yapldna dair de ikayetler ald Bat eriada 50nin, Gazzede 100n zerinde ikayet alnd. Gazzede drt kii gzaltnda pheli koullarda ld.
30
n niformal ve sivil kyafetli Hamas polisi 15 Mart tarihinde Gazze yaknlarnda Hamas ve El Fetihi uzlamaya armak iin toplanan binlerce gstericiye kar ar g kulland. Saldrganlar aralarnda kadnlar, gazeteciler ve insan haklar aktivistlerinin de bulunduu gstericileri dvmek iin sopa ve coplar kulland. Gstericilerin kurduu adrlar yktlar, gazetecilerin ekipmanlarna el koydular ve birok kiiyi tutukladlar.
n talyan aktivist Vittorio Arrigoni, slami rgt tarafndan 14 Nisan tarihinde Gazzede karld ve ldrld. Hamas gvenlik gleri 19 Nisan tarihinde dzenledikleri bir basknda iki zanly ldrd, dier drt zanl ise suland ve askeri mahkeme tarafndan grlen davalar devam ediyordu.
Cezaszlk
Hamas yetkilileri, Dkme Kurun Operasyonu srasnda Gazzede Hamasn askeri kanad ve dier Filistin silahl gruplar tarafndan ilendii iddia edilen sava sularn ve iddia edilen insanla kar sular soruturmad.
Kadn ve kz ocuklarna ynelik iddet

Kadnlar ve kz ocuklar hukukta ve uygulamada ayrmcla ve erkek aile bireyleri tarafndan ldrlme de dahil cinsiyet temelli iddete maruz kalmaya devam etti. Gazzedeki insan haklar guruplar Aralk aynda bir kadnn szde namus cinayeti maduru olduunu teyit etti. n Mays aynda polis, bir sene nce amcas tarafndan namus adna ldrlp El Halil ehri yaknlarndaki bir kuyuya atlan cesedin 20 yandaki Hayat brahim Baradiyyaya ait olduunu tespit etti. Daha sonra Mays aynda olaya verilen tepkilerin sonucunda Bakan Abbas namus cinayeti ileyen erkeklerin ald cezalar azaltan tm kanuni hkmleri kaldrd.

vUluslararas Af rgt delegeleri Mays ve Kasm aylarnda Bat eriay,
Kasm aynda ise Gazzeyi ziyaret etti. 4 Filistinin BMye yelik ve devlet olarak tannma bavurusu (MDE 21/003/2011) 4 Uluslararas Af rgtnn Gazze atmasna dair srail ve Filistinin soruturmalar hakknda gncellenmi deerlendirme (MDE 15/018/2011)
lm cezas
Gazzede en az drt kii askeri ve adli mahkemeler tarafndan sraille ibirlii yapmak suundan ve dier sulardan lm cezasna mahkum edildi. En az kiinin infaz gerekletirildi; bir kii 4 Mays tarihinde infaz mangas tarafndan vuruldu, 26 Temmuz tarihinde ise bir baba ve oul asld. Tm adil olmayan durumalarda mahkum edildi. Bat eriada askeri mahkeme bir kiiyi cinayetten ve dier sulardan lm cezasna mahkum etti. Hibir infaz gerekletirilmedi.
IRAK
IRAK CUMHURYET
Devlet bakan: Hkmet bakan: lm cezas: Nfus: Ortalama yaam sresi beklentisi: 5 ya alt lm oran: Yetikin okur yazarlk oran: Celal Talabani Nuri El Maliki srdrlyor 32.7 milyon 69 yl binde 43.5 yzde 78.1
Silahl gruplar tarafndan yaplan ihlaller

El Fetih ile balantl Filistinli silahl gruplar, slami Cihad ve Filistin Halk Kurtulu Cephesi rgtlerinin ayrm gzetmeksizin gney sraile dzenledikleri roket ve havan mermisi saldrs iki kiinin lmne sebep olurken birok kiiyi de hayati tehlike altnda brakt. Roket saldrlar 2010 ylndan yaplandan daha byk lekliydi fakat srailin 2008-2009 yllar arasnda gerekletirdii Dkme Kurun Operasyonu srasnda yaplan saldrlardan daha kkt. n 16 yandaki Daniel Viflic Gazzeden atlan bir roketin, iinde bulunduu okul servisine arpmas sonucu 7 Nisan tarihinde ld.
Hkmetin gvenlik gleri barl ve dier gstericilere kar ar g kulland ve baz gstericiler vurularak ldrld. Dierleri ise tutukland ve ikence grd. ou gemi yllarda tutuklanp sulama ya da yarglama olmakszn cezaevinde tutulan binlerce insan gzaltna alnd. kence ve dier kt muameleler yaygn bir ekilde gereklemeye devam etti. ou adil olmayan yarglamalar sonucu olmak zere yzlerce insan lm cezasna mahkum edildi ve dzinelerce mahkum infaz edildi. ABD gleri de ciddi insan
31
haklar ihlalleri gerekletirdi. Hkmete ve ABD askerlerinin varlna muhalif olan silahl gruplar, ciddi insan haklar ihlalleri gerekletirmeye devam etti; birok intihar saldrs ve bombal saldr dzenleyerek yzlerce sivili ldrd.
Yargsz tutuklamalar
Binlerce insan sulama ya da yarglama olmakszn gzaltnda tutulmaya devam edildi. Temmuz aynda, Yksek Yargtay Konseyi (SJC) bakan, yalnzca Adalet Bakanlnn kontrolndeki merkezlere dayanarak gzaltnda bulunan 12,000 insann yarglanmadn syledi. Gzaltndakileri dierlerinin Savunma ve ileri Bakanlklar tarafndan iletilen cezaevlerinde olduuna inanlyordu. Gzaltndakilerin ounun avukatlarna ya da ailelerine eriimi yoktu. Temmuz aynda, ABD yetkilileri, eski Bakan Saddam Hseyinin iki vey erkek kardeini ve eski Savunma Bakann -hepsi de lm cezas almt-, silahl grup yesi olduu iddia edilen yaklak 200 tutukluyla birlikte Irakn gzetimine teslim etti. Bu kiiler, Iraktaki ABD ordusunun kontrolnde olan son mahkum ve tutuklulard. Hepsi Badat Uluslararas Havaliman yaknndaki el-Kark cezaevinde (eski adyla Kamp Cropper) tutulmaya devam etti.
Arka plan
Binlerce Irakl, Tunus ve Msrda yaanan ayaklanmalardan esinlenerek, Badat, Basra ve dier ehirlerde yolsuzluk, isizlik ve temel hizmetlerin yokluuna kar, daha geni medeni ve siyasi haklar iin gsteriler dzenledi. Irak apnda en byk gsteri 25 ubat tarihinde gerekleti ve bu gsteriler gvenlik gleri tarafndan zorla datld. 2008 ylnda ABD ve Irak yetkilileri tarafndan imzalanan Kuvvetler Stats Anlamas gereince son ABD askerleri 18 Aralk tarihinde Iraktan ayrld. Birka bin askerin askeri eitmen olarak Irakta kalmasn ngren bir anlama nerildi ancak dokunulmazla ilikin yasal meselelerden dolay gereklemedi. Temmuz aynda Irak BM kenceye Kar Szlemeye taraf oldu.

Cezaevlerinde ve gzalt merkezlerinde -zellikle ileri ve Savunma Bakanlklar kontrolnde olanlarda- ikence ve dier kt muamele yaygn olarak grld. oka rapor edilen yntemler arasnda uzun bir sre boyunca kol veya bacaklardan asma, kablo ve hortumla dvme, elektrik oklar, kol ve bacaklarn krlmas, plastik torbalarla ksmen boma ve tecavz ya da tecavz tehdidi yer ald. kence tutuklulardan bilgi edinmek ve mahkemede aleyhlerine kullanmak zere itirafta bulunmalarn salamak iin kullanld. n Hkmet kart gsteriler hazrlamaya yardm eden Abdl Cabbar Shaloub Hammadi 24 ubat tarihinde Badatta bir caddede 30 silahl polis tarafndan yakaland. Dvld, gzleri baland ve Badatn Baladiyat mahallesindeki karakola gtrld. Orada tutulduu ilk be gn boyunca, el bilekleri bacaklarna bal bir ekilde asldn ve zerine buzlu su dkldn iddia ediyor. 8 Mart tarihinde yarglanmadan serbest brakld.
Silahl gruplar tarafndan yaplan ihlaller

Hkmete ve ABD askerlerinin varlna muhalif olan silahl gruplar, sivilleri ayrm gzetmeksizin ldrmek ve insan karmak dahil olmak zere, ciddi insan haklar ihlalleri gerekletirmeye devam etti. Bu saldrlarn birou Iraktaki El-Kaide ve onun mttefikleri tarafndan dzenlendi. n 10 ubat tarihinde Selahaddin ehrindeki Samarra ilesinde kutsal tapnaklara doru giden ii haclarn geit treninin yaknlarnda arabaya yerletirilen bombann patlamas sonucu dokuz kii ldrld ve en az 27 kii yaraland. n 15 Austos tarihinde Irak genelinde koordineli bir ekilde gerekletirilen 40 saldr sonucu en az 89 kii ldrld. En fazla l saysna yol aan saldr Badatn gneydousunda, Kuttaki kalabalk pazar yerinde yaand. ki patlama sonucu en az 35 kii ldrld, 60tan fazla kii yaraland. n 29 Austos tarihinde Badatn en byk Snni Camisi olan Um el Kurada yaplan bombal intihar saldrsnda en az 29 kii ldrld ve birou da yaraland. lenlerin arasnda meclis yesi Halid el Fahdavi de vard.
Ar g kullanm
Gvenlik gleri, zellikle ubat ve Mart aylarnda, Badat ve dier ehirlerdeki hkmet kart gsterilere ynelik barl gsterileri datmak iin askeri mhimmat, ses bombalar ve dier silahlardan faydalanarak ar g kulland. ubat aynda balayan gsterilerde en az 20 kii ldrld.
32
n 25 ubat tarihinde Musuldaki barl bir gsteride vurularak ldrlen be kiiden biri Muataz Muvaffak Veysiydi. Bir keskin nianc tarafndan ldrld iddia edildi. Tanklarn ifadesine gre, gvenlik gleri nce ses bombas kullanp havaya ate etti ama sonradan gstericilere ate at. n Ayrca, 25 ubat tarihinde Basradaki gsteriler sresince, Salim Faruk ldrld ve il meclis binas nndeki gvenlik gleri ve gstericiler arasndaki atmalarda ok sayda insan yaraland.
Badattaki El Kadimiye cezaevinde infaz edildii iddia edildi.
Eski Baas partisi ve ordu grevlilerinin yarglanmas

Irak Yksek Ceza Mahkemesi (SICT) Saddam Hseyin hkmetiyle ilikili olan ve sava sular, insanla kar sular ve dier sular ilemekle sulanan eski st dzey Baas partisi grevlilerini ve ordu yetkililerini yarglamaya devam etti. Siyasi mdahaleyle bamszl ve tarafszl sarslan mahkeme birka lm cezas karar verdi. Eyll aynda, Irak Yksek Ceza Mahkemesi Bakan, Meclise mahkemenin zerine den tm cezai davalar tamamlad iin artk ilemediini syledi. n 21 Nisan tarihinde Hadi Hasuni, Abdl Hasan El Macid ve Faruk Hicazi, btn eski st dzey istihbarat memurlar, muhalefet lideri Talib El Sheylin 1994 ylnda Lbnanda ldrlmesinden sorumlu tutularak lme mahkum edildi. Mahkemenin Temyiz Komisyonu cezalar onaylad ancak 2011 ylnn sonunda hala Bakanlktan onay bekleniyordu. n 6 Haziran tarihinde Baas partisi eski st dzey yetkilisi Aziz Salih El Numan, 1991 ylnda gney Iraktaki ii ayaklanmasyla ilikili olarak insanla kar su ilemekten sulu bulunarak lm cezasna mahkum edildi.
lm cezas
Yzlerce insan lm cezasna mahkum edildi; Yksek Yargtay Konseyi Bakan Temmuz aynda mahkemelerin yln ilk yarsnda 291 lm cezas verdiini syledi. Eyll aynda Yksek Yargtay Konseyi szcs, 735 lm cezasnn, Ocak 2009 ve Eyll 2011 aylar arasnda son karar iin Irak Devlet Bakanlna gnderildiini ve bu kararlarn 81inin onaylandn ortaya kard. Adalet Bakanlna gre, yl iinde 65 erkek ve kadn infaz edildi. Silahl gruplara ye olma ya da dahil olma, insan karma ya da dier iddet sular gerekesiyle birok insan lm cezasna mahkum edildi. Durumalar hibir zaman uluslararas adil yarglama standartlarna erimedi. Sanklar ounlukla aleyhlerinde delil olarak kullanlan itiraflarn tecrit gzaltsnda ve sorgulanrken yaplan ikence esnasnda alndndan ve kendi avukatlarn seememekten ikayet etti. Birok vakada bu itiraflar suu kantlanana kadar masum saylma hakkn hie sayarak -baz rneklerde durumadan bile nce- televizyonda yaynland. Hkmet infazlar hakknda -zellikle infaz edilenlerin isimleri ve kesin saylar konusundanadiren bilgi aklad. n 16 Haziran tarihinde, Irak Merkez Ceza Mahkemesi birounun birka gn ncesinde televizyonda yaynlanan itiraflarndan sonra 15 erkei lm cezasna mahkum etti. Silahl grup yesi olduu sylenen 15 kii, Haziran 2006da, Badatn kuzeyinde, El Taciye yakn bir kyde dzenlenen bir dnde dzinelerce insan ldrmekten ve gelin dahil olmak zere kadnlara ve kzlara tecavz etmekten sulu bulunduu sylendi. 24 Kasm tarihinde, Adalet Bakanl bu olaya karan 12 kiinin ayn gn erken saatlerde infaz edildiini duyurdu. Geri kalan kiinin akbeti ise yln sonuna dek belirsiz kald. n 16 Kasm tarihinde, terrizm ve cinayetten sulu bulunan, biri Tunus biri Msr uyruklu, 10 erkein
Basn mensuplarna ynelik saldrlar

Austos aynda, grnte gazetecilerin haklarn koruyan yeni bir yasa kabul edildi. Bu yeni yasa, hala siyaset temelli tehdit ve gvenlik glerinin basna uygulad planl bir kstlama gibi grnen saldrlarna maruz kalan basn kurulular ve gazeteciler tarafndan yetersiz olmakla eletirildi. Bamsz ve muhalif basn kurulularnda alanlar zellikle hedef alnd. Birka gazeteci tutukland ve ikence grd. n nde gelen radyo muhabiri Hadi El Mehdi, bir eyleme katlmadan hemen nce, 8 Eyll tarihinde Badattaki dairesinde vurularak ldrld. Arkadalar, ldrlmesinden nceki haftalarda gazetecinin tehditler aldn syledi. ncesinde, El Mehdi ve gazeteci daha 25 ubat tarihindeki eyleme katldklar iin askerler tarafndan tutuklanm, gece boyunca tutulmu ve tecavz tehditleri, dayak, ve elektrik okunun da aralarnda olduu ikencelere maruz kalrken sorgulanmt.
33
ABD gleri tarafndan yaplan insan haklar ihlalleri

ABD gleri sivillerin pheli koullarda ldrld birka olayda yer ald. n 7 Mart tarihinde ABD-Irak ortak birlii, Kerkkteki Allazika kyne helikopterle geldi ve fiziki Ayad brahim Muhammed Azzawi El Ciburinin evine baskn yapt. Kendisini ve retmen olan kardei Halili gtrdler. 8 Mart tarihinde Tikritteki morg, Ayad ElCiburinin akrabalaryla iletiime geti ve nceki gn ABD gleri tarafndan oraya getirilen cesedi almalar gerektiini syledi. Halil El Ciburi ABD gleri tarafndan Tikritteki askeri kampa gtrld. Yln sonunda Irak gzetimine verildii mi, yoksa serbest mi brakld bilinmiyordu. n 30 Temmuz tarihinde airet reisi eyh Hamid Hasan ve iki akrabas, Badatn kuzeyindeki Rufayat kynde, evleri ABD-Irak glerinin ortak gvenlik operasyonunda saldrya uraynca ldrld. En az alt akrabasnn -drd kadn- yaraland bildirildi.
siyasi reformlar iin arda bulunan gsteriler dzenledi. Birka yeni yasa yrrle girdi. STKlar hakknda karlan yeni bir kanun, yasal kayt srecini kolaylatryor, STKlarn yerli ve yabanc kaynaklardan fon almalarna izin veriyor, STKlarn devlet kurumlarn izleme rol olduunu kabul ediyor ve bilgiye eriimlerine izin veriyor ve onlara yeni ubeler ama ve iletiim a oluturma olana tanyor. Kadnlara ynelik iddetle mcadele iin karlan yeni yasa aile ii iddetin birok eklini yasaklyor, madurlarn kimliklerini koruma gereklilii getiriyor ve kadna ynelik iddet vakalarn yarglamak zere zel bir mahkeme kuruyor.
Ar g kullanm
Krt gvenlik gleri at mhimmat kullanm da dahil olmak zere ar g kullanarak Sleymaniye ve Kalar kentlerindeki eylemleri bastrd ve en az alt kiinin lmne yol at. n 17 ubat tarihinde binlerce insan Sleymaniyedeki Sara Meydannda gsteri yaparken, 15 yandaki erkek ocuu Rezvan Ali kafasndan vurularak annda ld. En az 50 kii de yaraland. n 19 ubat tarihinde 16 yandaki Surkev Zahid ve 28 yandaki erzat Taha, gvenlik gleri Sleymaniyedeki kitlesel eylemin stne ate anca ciddi ekilde yaraland. kisi de ertesi gn hastanede ld. En az 14 kii de yaraland.
Eref Kamp
I
Irak gvenlik gleri Badatn 60 kilometre kuzeyinde bulunan Eref Kampnda kontrolleri sklatrmaya ve orada kalanlara iddet uygulamaya devam etti. smi Yeni Irak olarak deitirilen kamp, hala ran hkmeti kart Halkn Mcahitleri rgt ye ve destekisi yaklak 3,250 ranl srgn barndryor. 8 Nisan tarihinde Irak birlikleri, direnenlere kar gerek mhimmat kullanmak da dahil olmak zere, ar g kullanarak kampa hcum etti. Kampta kalan 36ya yakn kii -28 erkek, sekiz kadn- ldrld, 300den fazla kii de yaraland. Ardndan, yaralanm olanlar ve ciddi ekilde hasta olanlarn zel tbbi tedavi grmek zere kamptan ayrlmas zorlatrld ya da engellendi. st dzey Irak yetkilileri BM Mlteci organ olan BMMYKya yol gstererek kampta mlteci olarak kaydedilmek isteyenlerle grmesine izin verilmesi iin uzatma talep etmesini ve bylece kampn 2011 yl sonunda kapatlm olaca konusunda srar etti. Yl sonunda Irak hkmeti kapanma tarihini, kampta kalanlarn Badat Uluslararas Havaliman yaknndaki zgrlk Kampna transfer edilmesi artyla, 2012 ylnn Nisan ayna kadar uzatmay kabul etti.

Muhalif siyasi parti yeleri de dahil olmak zere baz demokrasi yanls aktivistler gzaltna alnd, ikenceye maruz kald ve ayrca kt muamele grd. n 25 ubat eylemleri srasnda Erbilde tutuklanan arvan Azad Faki Abdullah drt gn gzaltnda tutuldu ve ikence grd. Bir itiraf imzalamas iin defalarca yumrukland ve Uluslararas Af rgt yetkilileri onu 11 Mart tarihinde Erbilde grdnde hala ikenceden kaynakland anlalan gzle grlr yaralar bulunuyordu. n Aralk aynn ilk gnlerinde, izinli bir slami parti olan Krdistan slam Birliinin ok sayda yesi Dohuk ve Zakho ehirlerinde Krt gvenlik gleri tarafndan tutukland. Birou birka gn ierisinde serbest brakld ama en az 14 haftalarca tutuklu kald. Bazlarnn ikence grd bildirildi. Tutuklamalar slami gstericilerin alkol satan dkkanlara ve dier i yerlerine saldrmasnn hemen ardndan gerekleti.
Irak Krdistan blgesi

nsanlar, zellikle Sleymaniyede olmak zere, Krdistan blgesinde de yolsuzluu protesto eden ve
Basn mensuplarna ynelik saldrlar

zellikle bamsz basn iin alanlar olmak zere birok gazetecinin gvenlik grevlileri
34
tarafndan tehdit ve taciz edildii, saldrya urad iddia edildi. n 29 Austos tarihinde bamsz bir gazete olan Awenenin editr Asos Hardi, Sleymaniyedeki ofisinden ktnda silahl bir saldrgan tarafndan dvld. n 7 Eyll tarihinde bamsz Levin dergisinin editr Ahmed Mira, saat boyunca Sleymaniyede zel kuvvetler tarafndan tutuldu. Bu sre boyunca tekmelendi ve tfein dipiiyle dvld. Bir hakimin emri zerine serbest brakld.
Arka plan
2009 bakanlk seimlerinin ardndan ve daha nceki yllarda yaplan byk lde barl olan kitlesel gsteriler esnasnda, Basij milis kuvvetleri dahil olmak zere, gvenlik gleri eylemlerini neredeyse hi ceza almadan srdrd. Yasad ldrmeye ve yaplan dier ciddi ihlallere dair neredeyse hi hesap verme zorunluluu yoktu. Mart aynda, BM nsan Haklar Konseyi randa insan haklarn aratrmak zere bir zel Raportr atad; ancak hkmet lkeyi ziyaret etmesine izin vermedi. Ekim aynda, BM nsan Haklar Komitesi rann medeni ve siyasi haklara ilikin kaytlarn gzden geirdi. Aralk aynda, BM Genel Kurulu randaki insan haklarn knayan karar onaylad. ran askeri birlikleri, ran Krtlerinin zerkliini savunan PJAK (Krdistan zgr Yaam Partisi) isimli silahl grubun slerine saldr dzenledi; en az iki sivil ldrld ve Irak Krdistanndaki yzlerce aile yerinden edildi. ddialara gre, PJAK savalarnn arasnda ocuk askerler de mevcuttu. Kasm aynda, Uluslararas Atom Enerjisi Kurumu rann gizlice nkleer silah yapyor olabileceini syleyince, rann nkleer programyla ilgili uluslararas gerilim artt; hkmet ise bunu reddetti. Hkmet, rann nkleer programyla ilikili olabilecek ranl bilim insanlarnn lmleriyle ilgili srail ve ABDyi sulad. Tahranda Temmuz aynda kimlii belirsiz bir tetiki tarafndan ldrlen fiziki Dariush Rezaienejad da bu bilim insanlarndan biriydi. Hkmet, ABD yetkililerinin Suudi Arabistann ABD bykelisinin ldrlme komplosuyla ilgili st dzey Devrim Muhafzlar yelerinin sorumlu olduu iddiasn yalanlad.

v Uluslararas Af rgt delegeleri aratrma ve hkmet toplantlar
iin Mart aynda Irakn Krdistan blgesini ziyaret etti. 4 syan gnleri: Iraktaki gsteriler ve bask (MDE 14/013/2011)
RAN
RAN SLAM CUMHURYET
Devlet bakan: Ayetullah Seyit Ali Hamaney (ran slam Cumhuriyeti Lideri) Hkmet bakan: Mahmud Ahmedinejad lm cezas: srdrlyor Nfus: 74.8 milyon Ortalama yaam sresi beklentisi: 73 yl 5 ya alt lm oran: binde 30.9 Yetikin okur yazarlk oran: yzde 85
fade, toplanma ve rgtlenme zgrl ciddi bir ekilde kstland. Siyasi muhalifler, kadn ve aznlk haklar aktivistleri ve dier insan haklar savunucular keyfi olarak tutukland, tecrit gzaltsnda tutuldu, adil olmayan yarglamalarn ardndan tutukland ve yurt dna kmalar yasakland. Yaygn olarak grlen ikence ve dier kt muameleler cezasz kald. Dini ve etnik aznlklarn yan sra kadnlar da hukukta ve hukukun uygulanmasnda ayrmcla maruz kald. En az 360 kii infaz edildi; gerek saynn ok daha fazla olduuna inanlyor. Aralarnda en az ocuk sulu vard. Krba ve vcudun baz uzuvlarnn kesilmesi cezas adli olarak uyguland.
fade, toplanma ve rgtlenme zgrl

Yetkililer, 2009 ylnda yaplan kitlesel gsteriler ncesinde, esnasnda ve sonrasnda ifade, toplanma ve rgtlenme zgrlne uygulanan kat kstlamalar srdrd ve daha fazla kstlamalar uygulamak istedi. Meclis, STK ve siyasi partilerin etkinlikleri de dahil olmak zere ifade, toplanma ve rgtlenme zgrlklerini daha da snrlayacak yasa tasarsn grt. n 2008 ylnda hkmet tarafndan ofisleri zorla kapatlan nsan Haklar Savunucular Merkezi avukat ve kurucu yeleri olan hapis cezasna mahkum edilmek zere Nisan aynda tutuklanan Mohammad
35
Seyfzadeh ve Eyll aynda tutuklanan Abdolfattah Soltani, 2011 yl sonunda hala tutuklu bulunuyordu. n Yasad ldrmeler ve dier ciddi insan haklar ihlallerine kar kampanyalar dzenleyen Laleh Park Anneleri yesi Zhila Karamzadeh-Makvandinin yasa d rgt kurmak ve devlet gvenliini tehdit eden eylemler yapmak sularndan ald iki yllk hapis cezas Aralk aynda balad. Ayn rgtn yesi Leyla Seyfollahi benzer bir hapis cezas uygulamasyla kar karya kald. Yetkililer, 14 ubat tarihinde Tunus ve Msrdaki ayaklanmalarla dayanma amal yaplacak gsterilere izin vermediler ve nleyici tutuklamalar gerekletirdiler. Ancak yine de Tahran, sfahan, Kermanah, iraz ve dier yerlerde gsteriler devam etti. Bu gsteriler iddet kullanan gvenlik gleri tarafndan datld. Gvenlik gleri ok sayda insan tutuklad ve en az iki kiiyi ldrd. Daha sonraki gsteriler de ayn ekilde zorla datld. n Siyasi aktivist olan, dnce mahkumu Haleh Sahabi, 1 Haziran gn nde gelen bir muhalif olan babas Ezatollah Sahabinin cenazesine gitmek zere cezaevinden izinli olarak ayrldnda ld. Yere dmeden nce, kendisine gvenlik gleri tarafndan darp edildii belirtildi. Gvenlik glerinin eyaletlerde yaplan gsterilerde ar g kulland ve ok sayda, muhtemelen yzlerce gstericiyi tutuklad bildirildi. Huzistanda Ahvazi Arap aznlna mensup dzinelerce insann, 2005teki protestolar anma amal Nisan aynda yapt gsteri ncesinde ve esnasnda ldrld bildirildi. Urmiye Glnn bozulmasn engellemek iin hkmete eylem arsnda bulunan ok sayda evreci gsterici Nisan, Austos ve Eyll aylarnda Dou Azerbaycan eyaletinde tutukland. Hkmet, gazeteleri yasaklayarak, internet sitelerini engelleyerek ve yabanc uydu televizyon kanallarnn yaynn bozarak medya zerindeki sk kontroln devam ettirdi. ok sayda gazeteci, siyasi aktivist (ve akrabalar), film yapmcs, insan haklar savunucusu, renci ve akademisyen taciz edildi, yurt dna kmalar yasakland, keyfi bir ekilde tutukland, ikence grd veya hkmet kart grler bildirdii iin hapsedildi. nceki yllarda tutuklanan baz insanlar adil olmayan yarglamalar sonucu infaz edildi. n Be belgesel ynetmeni ve bir yapmc/datmc, filmleri BBCye satldktan sonra Eyll aynda gzaltna alnd. Hepsi Aralk ay ortasnda serbest brakld.
n renci ve insan haklaryla ilgili barl etkinlikler dzenledikleri iin hapis cezas alan aktivist renciler Majid Tavakkoli ve Mehdie Golrou Behareh Hidayet, cezaevinde birlikte yazdklar renci Gn bildirisinden dolay bir alt ay daha hapis cezasna mahkum edildi. n Kadn haklar aktivisti ve gazeteci Faranak Farid, Urmiye Gl protestolar ile ilgili 3 Eyll gn Tebrizde tutuklandktan sonra ciddi bir ekilde dvld. Ardndan Ekim aynda kefaletle serbest brakld.
Keyfi tutuklamalar ve gzaltlar

Gvenlik yetkilileri, hkmeti eletirenleri ve muhalifleri keyfi bir ekilde tutuklamaya ve gzaltna almaya devam etti ve bu insanlar sklkla, uzun sre ailelerine, avukata ya da tbbi bakma eriimleri olmadan tecrit gzaltsnda tuttu. Birou ikence ya da kt muamele grd. nceki yllarda adil olmayan yarglamalarn ardndan hapis cezas verilen yzlerce kiiye ek olarak, ok sayda insan adil olmayan yarglamalar sonucu hapis cezas ald. n ubat aynda, muhalefet liderleri Mehdi Kerrubi ve Mir Hseyin Musavi ve eleri, 14 ubat tarihindeki gsteriler iin arda bulunduktan sonra, tutuklama emri olmakszn, ev hapsine alndlar; Mehdi Kerrubinin ei Fatma Kerrubi dndakiler yl sonunda hala ev hapsindeydi. n Kasm aynda tutuklanan Muhammed Tavassoli, yasaklanan zgrlk Hareketinin 2011 ylnda gzaltna alnan en az be yesinden biriydi. 143 siyasi aktivist tarafndan Bakan Hatemiyi gelecek seimlerin adil ve zgr olmayaca konusunda uyarmak zere gnderilen mektupla ilikili olduu iddia edildi. Dier be kiinin ran terk etmesi yasakland. n ki yldan fazla gzaltnda tutulan ve iddialara gre Irakta yry yaparken yolunu kaybederek rana girdikleri iin sulanan ABD vatandalar Shane Bauer ve Josh Fattal Eyll aynda ykl bir kefaletle serbest brakld ve randan kmalarna izin verildi.
nsan haklar savunucular

Avukatlar da dahil olmak zere, insan haklar savunucularna kar yaplan bask younlat. Birou keyfi bir ekilde tutukland ve hapis cezas ald veya taciz edildi. nceki yllarda yaplan adil olmayan yarglamalar sonucu hapis cezas verilen dierlerinin hapis cezalar devam etti; bunlarn arasnda kadn ve aznlk haklar aktivistleri, sendikaclar, avukatlar ve renciler de vard. Birou dnce mahkumuydu.
36
Bamsz sendikalarn yasakllklar srd ve birka sendika yesinin hapis cezas devam etti. n Yasal bir ekilde savunma yapt iin "milli gvenlik aleyhinde eylem" ile sulanan insan haklar avukat Nasrin Sotoudehin Nisan aynda ald 11 yllk hapis cezas, Eyll aynda temyiz karar ile alt yla indirildi. Hukuk alannda almasna ve randan kmasna getirilen 20 yllk yasak ise yarya indirildi. n Tahrann Bamsz i Sendikas ve Banliy Otobs irketi (irket-i Vahed) veznedar olan Reza Shahabinin, henz davas bitmemiken, Tahrandaki Evin Cezaevindeki tutukluluu devam etti. Sendika bakan Mansur Ossanlu (Haziran aynda tbbi tedavi iin artl olarak tahliye edilmiti) gibi siyasi mahkum olan Shahabi 2010 ylnn Haziran aynda tutuklanmt. n nsan haklar savunucusu Kouhyar Goudarzinin, Haziran aynda tutuklanmasnn ardndan birka hafta boyunca izi bulunamad. Daha sonra Evin Cezaevinde hcre hapsinde olduu kefedildi ve 2011 ylnn sonunda hala ordayd. Onunla birlikte tutuklanan Behnam Khaibari Ganjinin ikence grd iddia edildi ve serbest brakldktan sonra Ganji intihar etti. n nde gelen insan haklar savunucusu Emadeddin Baghi, insan haklar ve basn etkinlikleriyle ilgili devlete kar propanganda yapmaktan birer yllk iki cezasn e zamanl bir ekilde doldurduktan sonra Haziran aynda serbest brakld. Be yl boyunca her trl siyasi ya da basnla ilgili faaliyetten men edilmeye devam etti.
edildikten sadece 27 gn sonra, 29 Ocak tarihinde hibir uyar yaplmadan infaz edildi. 2009 ylnn Aralk aynda yaplan gsteriler srasnda tutuklanm ve ilk olarak yasakl bir muhalif grup ile ilikili olduu iddiasyla muharebe (Tanrya kar dmanlk) ile sulanm ancak bu sulamayla yarglanmamt. Avukat lm cezas iin temyiz olmadn syledi.

Yarglama ncesi tutukluluk sresince yaplan ikence ve dier kt muameleler cezaszlk ortamnda yaygn bir ekilde uygulanmaya devam etti. Tutuklular bazen ba aa asl haldeyken ayak tabanlarndan ve vcutlarndan darp edildi; sigara ve scak metal nesnelerle yakld; sahte infaza maruz brakld; dier mahkumlar tarafndan da olmak zere tecavz edildi ve tecavzle tehdit edildi; dar alanlarda tutuldular ve yeterli k, yemek, su ve tbbi tedavi almalar engellendi. Tbbi bakmn engellendii ve ertelendii durumlar dahil olmak zere, 12ye yakn bireyin gzaltndayken pheli koullarda ld bildirildi; lmleri bamsz bir ekilde soruturulmad. Bunun dnda en az 10 kii, Mart aynda Tahran yaknlarnda bulunan Kerec ehrindeki Ghezel Hesar Cezaevinde kan kargaa srasnda ld. Yetkililer tarafndan herhangi bir ikence veya kt muamele iddalarna ynelik soruturma yapld bilgisine rastlanmad; ikence yapldna dair ikayette bulunanlar misillemeyle karlat. Ar kalabalklamadan dolay, ar cezaevi koullar daha da ktleti. n En az drt Ahvazi Arapn -Reza Maghamesi, Abdol Karim Fahd Abiat, Salam ve Ejbareh Riassan Ahmed Tamimi- Mart ve Mays aylar arasnda Huzistan eyaletinde gzaltndayken muhtemelen ikence sonucunda ld bildirildi. n Gazeteci Issa Saharkhiz, Zahra Jabbari, Azerbaycan aznlk haklar avukat Metinpour Said savunucusu ve muhalif din adam Hseyin Kazemeyni Boroujerdi, dnce mahkumlar dahil olmak zere ciddi salk sorunlar olduu halde yeterli salk hizmetine eriimi engellenen siyasi sululardan birkayd. Siyasi aktivist Hoda Saber, Haleh Sahabinin lmn protesto etmek amacyla girdii alk grevinin ardndan Haziran aynda ld. Dier mahkumlar, cezaevi grevlilerinin onu dvdn ve yeterli tbbi bakm almasna engel olduklarn syledi.
Adil olmayan yarglamalar

Siyasi pheliler, kabul edilmi herhangi bir cezaya tekabl etmeyen ounlukla mulak bir ekilde ifade edilen sulamalarla ciddi boyutlarda adil olmayan yarglamalara tabi tutulmaya deam etti. ou kez, bazen savunma avukatlar dahi olmakszn, itiraflarna ya da yarglama ncesi gzalt sresince ikence altnda alnd iddia edilen bilgilere dayanarak mahkum edildiler. Mahkemeler bu itiraflarn nasl elde edildiini soruturmakszn kant olarak kabul etti. n ABDde okuyan Omid Kokabi, ubat aynda dndnde Tahran havaalannda tutukland. "Casusluk" ve dier sularla sulanarak Ekim aynda mahkemeye kt. Gzaltnda "itiraf" etmeye zorlandn syledi. Avukat kendisine eriiminin engellendiini syledi. n Hollanda-ran vatanda Zehra Bahrami uyuturucu kaakl yapt iddiasyla lm cezasna mahkum
37
Zalimane, insanlk d veya onur krc cezalar

Krba ve vcudun baz uzuvlarnn kesilmesi cezalarnn uygulanmasna devam edildi. Kr etme cezalar uyguland. n Siyasi aktivist Somayeh Tohidlou ve aktivist renci Peyman Aref, Eyll aynda Bakan Ahmedinejada hakaret etmekten ayr ayr mahkum edildikten sonra, srasyla 50 ve 74 defa krbaland. n Hrszlktan hkm giyen drt erkein, 8 Ekim tarihinde sa ellerinin drt parma kesildi. n 2004 ylnda Ameneh Bahramiyi asitle saldrarak kr eden ve buna karlk kr edilmeye mahkum edilen Majid Movahedinin 31 Temmuz tarihinde bir hastanede cezas infaz edilmeden ksa bir sre nce, madur tazminat almay kabul edince ceza ertelendi.
Ayrmclk - etnik aznlklar

Ahvazi Araplar, Azeriler, Beluciler, Krtler ve Trkmenler dahil olmak zere ran'daki etnik aznlk topluluklar, hukukta ve hukukun uygulanmasnda devam eden ayrmclktan madur oldu. Aznlk dillerini devlet dairelerinde kullanmak ve okullarda retmek yasak olmaya devam etti. Aznlklarn haklar iin mcadele eden aktivistler, tehditler, tutuklanma ve hapis cezasyla karlat. n Dnce mahkumu Muhammed Sadk Kabudvand, Krdistan nsan Haklar rgtnn kuruluunda rol oynad iin ald 10,5 yllk hapis cezasn doldurmaya devam etti ve yeterli tbbi tedavi almas engellendi. n Sarbaz ehrinden 16 yandaki Beluci halkna mensup Saber Muhammed Malek Raisi, muhtemelen aabeyini yetkililere teslim olmaya zorlamak amacyla, 2009 ylnn Eyll ayndan beri alkonuldu ve srgnde be yllk hapis cezasna mahkum edildi bu da cezasn evinden uzak bir cezaevinde tamamlamas anlamna geliyor.
Ayrmclk - kadn
Kadnlar, zorunlu kyafet ynetmelii de dahil olmak zere, hukukta ve hukukun uygulanmasnda ayrmcla maruz kald. Kadnlar iin yasal eitlik talebinde bulunan Bir Milyon mza Kampanyasna katlanlar dahil olmak zere, kadn haklar aktivistleri zulm grd ve taciz edildi. Kadnlara ynelik ayrmc yasay daha da arlatracak olan Aileyi Koruma Yasa tasla, hala mecliste son onay beklemekteydi. Baz niversiteler rencileri cinsiyete gre ayrmaya balad. n Bir Milyon mza Kampanyas aktivistleri Fatemeh Masjedi ve Maryam Bidgoli altar ay hapis cezaslarn tamamlad Kampanyann imza toplamaktan tutuklanan ilk yeleriydiler.
Din veya inan zgrl

Hristiyanla dnenler, Bahailer, muhalif ii din adamlar ve Ehl-i Hak ve Dervi cemaatlerinin yeleri dahil olmak zere dini aznlklar, Dini Liderin ve dier yetkililerin yanl inanlarla grnen o ki bu evanjelik Hristiyanl, Bahaizmi ve Sufilii ima ediyordu mcadele etme arsnn ardndan devaml zulme maruz kald. Baz ehirlerde Snni Mslmanlar toplu ibadete getirilen snrlamalara maruz kaldlar ve baz Snni din adamlar tutukland. n Bahai Yksek renim Enstitsne ynelik yaplan basknda 30dan fazla Bahai tutukland ve en az yedisi drt ve be yl aras hapis cezasna mahkum edildi. Enstit, niversiteden men edilen Bahai rencilere internetten yksek renim veriyor. Bu yedi kii, Mart aynda temyiz mahkemesinin kararn iptal ederek tekrardan 20 yl hapis cezas verilen yedi liderin de aralarnda bulunduu inanlarndan dolay alkonulan 100 Bahaidendi. n 100 kadar Gonabadi Dervii (bir Sufi tarikat), onlarn avukatlarndan ve bir haber sitesi olan Majzoobane Noordan 12 gazeteci Eyll ve Ekim aylarnda Kavar ve Tahran ehirlerinde tutukland. 2011 yl sonunda, ounun ailelerine ya da avukatlarna eriimi olmakszn, en az 11i hala tutukluydu. n Din deitirmeyle sulanan Hristiyan papazYousef Nadarkhaninin yeniden yarglanma sreci Eyll aynda
Lezbiyen, gey, biseksel ve trans bireylerin haklar

Ecinsel cinsel iliki ile sulanan bireyler taciz edilmeye, zulm grmeye, krba ve lm cezas gibi adli cezalar almaya devam etti. n 4 Eyll tarihinde, sadece ba harflerinden saptanan erkek, fiili livata suundan mahkum olduktan sonra, Huzistan eyaletindeki Ahvaz kentinde, Karun cezaevinde infaz edildikleri bildirildi. n 2010 ylnn Austos ayndan beri tutuklu olan, eskiden devlet haber ajansnda gazetecilik yapan Siyamak Ghaderi, yalan haber yaymlad, dinen kanunsuz eylemler yapt ve bloguna lezbiyen, gey, biseksel ve trans bireylerle yapt rportajlar koymaktan hakknda yaplan sulamalardan dolay Ocak aynda drt yllk hapis, krba ve para cezasna mahkum edildi.
38
balad. Mslman bir aileden olan Nadarkhani 2009 ylnn Ekim aynda tutukland. Din deitirdii Hristiyanlktan vazgemeyi reddettii iin 2010 ylnda lme mahkum edildi ancak bu karar Haziran aynda Yargtay tarafndan bozuldu. n Taybad ehrinin Snni imam Sayed Muhammed Fazeli Movahed, imamlktan istifaya zorlanmasna kar Taybadda yaplan gsterilerin ardndan Ocak ayndan Austos ayna kadar tutuklu kald.

v Uluslararas Af rgt, lkeye girilerinin geri evrilmesi konusunda
ran diplomatik yetkilileri ile grt, ancak engeller devam etti. Yetkililer Uluslararas Af rgtnden gelen iletiim kurma taleplerine nadiren cevap verdi. 4 Saygnlk iinde yaamaya kararl- ranl sendikaclarn haklar iin mcadeleleri (MDE 13/024/2011) 4 ran: nsan Haklar Komitesine boyun emesi (MDE 13/081/2011) 4 lme baml: randaki uyuturucu sularnn infaz (MDE 13/090/2011)
lm cezas
Yzlerce insan lm cezasna mahkum edildi. Resmi kaynaklar en az 360 infazn gerekletiini belirtse de, baka gvenilir bilgilere gre, gizlice infaz edilen mahkumlarla birlikte, bu rakamlara ek olarak 274 kii daha infaz edildi. nfaz edilenlerin neredeyse yzde 80i uyuturucuyla ilgili sularla itham edilen yoksulluk iinde yaayanlar ve Afganlar bata olmak zere dlanm topluluklara mensup bireylerdi. Dzeltilen Uyuturucu Kart Yasa Ocak aynda yrrle girdi; bu yasa altnda lm cezasna mahkum edilenlerin temyiz hakk reddedildi. Halka ak infazlarn says drde katland; resmi olarak bu saynn 50 olduu sylenirken, resmi olmayan kaynaklardan ek olarak alt kiinin daha infaz edildii renildi. En az ocuk sulu 18 yan altndayken iledii sulardan hkm giymi olanlar infaz edildi; gvenilir kaynaklar drt baka vaka daha rapor etti. Hi talanarak ldrme vakas rapor edilmedi, ancak Sakineh Mohammadi Ashtiani dahil olmak zere talanarak infaz edilmeye mahkum edilmi en az 15 kii lm cezasnn infazn bekliyordu. Dier binlerce mahkum infaz bekliyordu. n Jafar Kazemi ve Mohammad Ali Haj Aghaei 24 Ocak tarihinde asld; yasakl bir muhalif rgt olan Halkn Mcahitleri rgtyle ilikili olmak ve sistem kart propaganda yapmaktan muharebeden mahkum edildiler. n 21 Eyll tarihinde, nl bir atleti ldrmekten mahkum edilen 17 yandaki Ali Rza Molla-Sultani, Temmuz aynda cinayetin gerekletii Kerec ehrinde halka ak bir ekilde asld. Molla-Sultani, Ruhollah Dadashi isimli atleti, kendisine karanlkta saldrdrd iin nefs-i mdafaa amal bakladn syledi. n Aralk aynda, Krt siyasi mahkum Zeynab Jalalian lm cezasnn hafifletildiini rendi.
SRAL VE GAL ALTINDAK FLSTN TOPRAKLARI

SRAL DEVLET
Devlet bakan: imon Peres Hkmet bakan: Binyamin Netanyahu lm cezas: adi sular iin kaldrld Nfus: 7.6 milyon (srail); 4.2 milyon (AFT) Ortalama yaam sresi beklentisi: 81.6 yl (srail); 72.8 yl (AFT) 5 ya alt lm oran: binde 4.4 (srail); binde 29.5 (AFT)
srail yetkilileri Gazze eridinde ablukay srdrerek insani krizin devam etmesine neden oldu ve Filistin halknn gal Altndaki Filistin Topraklarndaki (AFT) hareketi ni kstlamaya devam etti. Dou Kuds de dahil olmak zere Bat eriada yetkililer, uluslararas hukuku ihlal ederek, ou Filistin topraklar zerinde olan it/duvar ina etmeyi ve yerleim yerlerini geniletmeyi srdrd. Bat eriada zellikle Negevdeki tannmayan mahalleler olmak zere, srail topraklar iinde yaayan Filistinlilerin evleri ve dier yaam alanlar ykld. srail ordusu Bat eriadaki gstericilere ve Gazze eridi snrndaki sivillere kar ar g bazen de ldrc g kulland. srail askeri kuvvetleri AFTte, 11i ocuk, 55 sivili ldrd. Bat eriada Filistinlilere kar blge sakinleri tarafndan uygulanan iddet artt ve Filistinli srailli
39
yerleimciler tarafndan ldrld. Filistinlileri taciz etmekle sulanan srailli yerleimciler ve askerler genellikle cezasz kald. Yetkililer, 2008-2009 yllar arasnda gerekleen Dkme Kurun Operasyonu srasnda srail gleri tarafndan ilendii iddia edilen sava sular hakknda bamsz bir soruturma yrtmedi. srail yetkilileri binlerce Bat eriada yaayan Filistinliyi tutuklad. Tutuklananlardan 307den ou herhangi bir sulama veya yarglama olmadan alkonan idari tutuklulard. Dierleri askeri mahkemelerden sonra hapis cezalarna mahkum edildi. srail 2011 yl sonunda 4,200den fazla Filistinli mahkumu tutuyordu. Tutuklularn ikence grd ve dier kt muamelelere maruz kaldna dair raporlar devam etti.
Gazze ablukas ve insani kriz

srail Gazzeye 2007de uygulamaya balad askeri ablukay srdrd ve Mart aynda Karni Geidini kapatarak Kerem alom geidini, younluu kaldracak kapasitede olmamasna ramen, besin maddelerinin geebilecei tek giri noktas yapt. Abluka, Gazzenin, yzde 70inin insani yardma muhta olduu, 1.6 milyonluk nfusunun yzletii insani krizi krkledi. thal mallarn neredeyse tmne uygulanan yasaklamalar devam etti ve ekonomiyi gszletirdi. hracat mallarna ynelik ciddi kstlamalar ktl arttrd ve fiyatlar ykseltti. Abluka uluslararas hukuku ihlal eden kolektif bir ceza olarak algland ve zellikle ocuklarla hastalar etkiledi. srail yetkilileri yzlerce hastann tbbi yardm almak iin Gazzeden ayrlmasn engelledi. Msr, Mays aynda Refah Kapsn Gazzelilere at fakat Gazze giri klarn sk ekilde kontrol etmeye devam etti. En az 36 Filistinli, srailin Msr ve Gazze arasnda, eya kaakl iin kazlan tnellere yapt hava saldrlarnda veya kazalarda ldrld. srailin deniz kuvvetleri ablukay krmak isteyen uluslararas filolarn nn kesti. Eyll aynda BM Aratrma Kurulu Gazzeye uygulanan ablukann yasal olduunu aklad fakat Gazzeye uygulanan kapatma rejiminin yasall hakknda bir aklama yapmad.
Arka plan
Uluslararas toplumun srail ve Filistin Ynetimi arasndaki mzakereleri tekrar balatma abalar baarsz oldu. srail, Filistinin BMe yapt tam yelik bavurusuna kar kt ve Filistin UNESCOnun yesi olduktan sonra Filistin Ynetimine denmesi gereken vergi haslatn bir sreliine vermedi. Gazzedeki Filistin silahl gruplar gney sraile ayrm gzetmeyen roketler ve havan toplar atmaya devam etti ve iki srailli sivilin lmne sebep oldu (bkz: Filistin Ynetimi). srail askeri kuvvetleri sorumlu olduunu iddia ettikleri Filistinlileri hedef alan saldrlara devam etti. srailli bir lise rencisi, Negev yaknlarnda, Nisan aynda Gazzeden atlan bir roketin okul servisine arpmas sonucu ld. Sekiz srailli yerleimci Bat eriada Filistinliler tarafndan ldrld. Sekiz kiiden biri Filistin Ynetimi gvenlik gleri tarafndan ldrld. Austos aynda Msrdan sraile giri yapan alt sivil silahl militanlar tarafndan ldrld, bir sivil ise srailde ldrld. Ekim ve Aralk aylarnda srail, bazlar srailli sivilleri ldrmekten dolay hapis cezasna mahkum edilmi 1,027 Filistinli tutukluyu, Gilad alitin 18 Ekim tarihinde serbest braklmas iin tahliye etti. alit 2006 ylndan beri Gazzede Filistin silahl gruplar tarafndan tutuluyordu ve Uluslararas Kzl Ha Komitesine eriimi engelleniyordu. srail, Ekim aynda 25 Msrly da Msrda tutuklu bir srail-ABD ifte vatandann serbest braklmas iin tahliye etti. Temmuz ve Ekim aylar arasnda yz binlerce srailli daha dk konut fiyatlar ve gelimi salk ve eitim sistemleri iin arda bulunan barl gsterilere katld.
Bat eriadaki kstlamalar

500n zerinde srail kontrol noktas ve bariyerler Filistinlilerin Bat eriadaki iyerlerine, okullara ve hastanelere eriimlerini engellemeyi srdrd. srailin ina etmeye devam ettii ve ou Filistin topraklarnda olan 700 kilometrelik it/duvar nedeniyle binlerce ifti su kaynaklarna ulaamad. Kudse girme izni olan Bat eria Filistinlilerin duvardaki 16 gei noktasndan sadece drdn kullanmalarna izin verildi. Uluslararas hukuku ihlal ederek ina edilen ve kurulan srail yerleimleri evresindeki blgelere Filistinlilerin ulamlar kstland. Yerleimlerin inasnda art gzlendi. Dou Kuds dahilinde Bat eriadaki yerleimlerde 2011 yl sonunda 500,000den fazla kii yayordu. Hareket kstlamalar 70 kyde 200,000in zerinde Filistinliyi gidecekleri yerlere direk yolun iki ila be kat uzunluunda rotalar kullanmaya zorlad ve bu nedenle bu kiilerin temel ihtiyalarn karlamalar zorlat.
40
Barnma hakk zorla tahliyeler

srail yetkilileri ou Filistinli yerleimcilere, halen srailin planlama ve imar yetkilerini elinde tuttuu Dou Kuds ve Bat eriann C Blgesinde ina izni vermeyerek barnma haklarn ihlal etti. srail yetkilileri Bat eriada izinsiz ina edilmi Filistinlilere ait evlerin ykmn arttrd. 2011 ylnda 620nin zerinde yap ykld. Bu ykmlarn sonucunda 1,100e yakn Filistinli yerinden edildi, bu rakamlar 2010 ylndan beri yzde 80 art gsterdi. 4,200e yakn kii de 170 hayvan barna ve 46 sarncn yklmasndan etkilendi. Savunmasz Bedeviler ve hayvan yetitiren topluluklar etkilenenlerin banda geldi ve hareketlerinin kstlanmas, tekrarlanan ykmlar ve yerleimcilerin iddet uygulamas nedeniyle zor durumda kaldlar. n Haziran aynda srail gleri kuzey rdn Vadisindeki hayvan yetitirmekle geinen Hadidiya topluluunun 33 yapsn ykarak birok aileyi evsiz brakt. Yksek Adalet Mahkemesine yaplan bavuru Kasm aynda karlan ykm emirlerinin geici bir kararla durdurulmasyla sonuland. Yetkililer srailin iinde bulunan Filistinli evlerin ykmlarn da hzlandrd. zellikle ina yasa olan tannmayan kylerdeki yaplar hedef alnd. Eyll aynda hkmet gney Negev blgesinde ina edilen yasa d Bedevi yaplar dzenleme kararn onaylad. Eer uygulanrsa bu karar srailde yaayan binlerce Filistin vatandann zorla tahliyesine neden olabilir. n Negevdeki tannmayan kylerden biri olan El Arakib kyndeki kulbeler ve dier yaplar, 2010 ylnda yaplan ykmlardan sonra, 2011 ylnda da en az 20 defa ykld. Temmuz aynda srail yetkilileri tekrar tekrar yaplan ykmlarn ve tahliyelerin masraflar iin atklar davada ky halkndan 1.8 milyon Yeni srail Sekeli (yaklak $500,000) talep eden yasal sreci balatt.
n ddialara gre srail askerlerinin 15 Mays ve 5 Haziran tarihlerinde, Lbnan ile srail snrnda ve Suriye ile srail igali altndaki Golan snrnda eylem yapan Filistinli mltecilere ve dierlerine ate amas sonucunda 35in zerinde kii ld, yzlerce kii de yaraland. Baz gstericiler askerlere ta att, bazlar da snr geip Golan Tepelerine gitti fakat gstericiler ateli silah tamyordu ve askerlerin hayatlarn dorudan tehlikeye atacak davranlar sergiliyor gibi gzkmyordu. srail l says ve olayn ak ile ilgili ayrntlar kabul etmedi. n srail askerleri Bat eriann Nabi Saleh kentinde it/duvar ve yerleimlerin geniletilmesini protesto eden Filistinli gstericilere kar tekrar tekrar ar g kulland. 9 Aralk tarihinde, 28 yandaki Mustafa Tamimi, askeri cipe ta attktan sonra yakn mesafeden atlan ve askeri dzenlemeleri ihlal eden, gz yaartc bombann suratna arpmasyla lmcl ekilde yaraland.
Cezaszlk
Ocak aynda srailin Trkel Komisyonu, srail glerinin 2010 ylnn Mays aynda Gazzeye giden filo gemilerine saldrp dokuz Trkiye uyruklu bireyin lmne sebep olduklar olayda uluslararas insancl hukuku ihlal etmediklerini aklad, fakat lmler konusunda bir bildiri yapmad. Yetkililer sava sular ve 2008-2009 yllar arasnda gerekleen ve yzlerce Filistinli sivilin lmyle sonulanan Dkme Kurun Operasyonu srasnda ilendii iddia edilen sular hakknda gvenilir, bamsz sorgulamalar yrtmedi. Fakat belirli konular hakknda yaplan baz askeri polis soruturmalar srdrld. Filistinlilere kar kt muamele ile sulanan srail yerleimciler ve gvenlik gleri genellikle cezasz kald. srail yetkilileri soruturma at fakat bu soruturmalar nadiren kovuturma ile sonuland. srailli STK Yesh Din, yerleimcilerin kt muamele etmeleri zerine alan ve 2005ten beri Yesh Din tarafndan incelenen resmi aratrmalarn yzde 90inin aratrma yetersizliinden kapatldn aklad. Filistinlilerin ikayetleriyle 2000-2010 yllar arasnda srail askerlerinin ihlalleri hakknda alan dosyalarn sadece yzde 3.5 kadarnn davayla sonuland bildirildi.
Ar g kullanm
srail gleri, Bat eriadaki gstericilere, Lbnan ve Suriye snrlarndaki protestoculara kar ve Gazze ve kylarndaki yasak blgeyi yrrle koymak iin gerek mhimmat ve ar g kulland. AFTte 11i ocuk 55 Filistinli sivil ldrld. ldrlenlerin arasnda dokuzu ocuk 22 sivil Gazze topraklar ve deniz snrlar dahilinde srail tarafndan alan atete ldrld. Ordu bu olaylarn bazlar hakknda i soruturma balatt fakat bu i soruturma ne effaf ne de bamszd.
41
Yargsz tutuklamalar
srail yetkilileri AFTndan en az 307 Filistinlinin 2011 ylnda sulama veya yarg olmadan, tutuklulardan ve avukatlarndan saklanan ve gizli bilgiler zerine kurulmu yenilenebilir idari tutuklama emirlerine dayanarak gzaltna alndn bildirdi. kadn idari tutuklu, Gilad alitin Hamas tarafndan serbest braklmas iin takas yaplan tutuklular arasndayd. n Yazar ve akademisyen Ahmed Katame Nisan aynda tutuklanarak Eyllde yenilenen alt ay sreli idari tutuklama emri ile hapse atld. 2011 yl sonunda halen hapisteydi. Katame bir dnce mahkumu.
Cezaevi koullar aile ziyaretlerinin engellenmesi

srail yetkilileri 2007den beri yrrlkte olan kurallar srdrerek Gazzeli Filistinli tutuklularn aile ziyaretlerini engellemeye devam etti. 2011 ylnda 200n zerinde Gazzeli tutuklunun serbest braklmasna ramen yl sonunda 440 tutuklu halen srail cezaevlerinde tutulmaktayd. Bat erial tutuklularn yaknlarna genellikle belirsiz gvenlik sorunlarndan dolay ziyaret izni verilmedi.
saat iki civarlarnda tutukland. Gzleri balanan ve kelepelenen Ayyoub askeri cip ile Halamish zerinden Maale Adumim polis karakoluna gtrld. Burada avukatsz sorguya ekilen Ayyouba dinlenme, yemek yeme veya tuvalet ihtiyacn grme izni verilmedi. Ayyoubdan alnan bilgiler El-Nabi Saleh kentinde protesto dzenleyen Bassem Tamiminin (bkz: yandaki blm) sulamasnda kullanld. n ubat aynda Gazzeli mhendis Dirar Abu Sisi zorla Ukraynadan sraile getirildi ve Akelon yaknlarndaki Shikma Cezaevinde tutuldu ve 25 gn avukatn grmesine izin verilmedi. Nisan aynda Hamasn askeri blm iin roket tasarlamak suundan cezalandrd. Avukat srail yetkililerin Sisinin her eyi itiraf ettiini sylediini fakat itirafnn ikence zoruyla alndn bildirdi. Yln sonunda halen cezaevinde hcre hapsinde tutulmaktayd.
fade ve rgtlenme zgrl

srail Parlamentosu Knesset ifade ve rgtlenme zgrlklerini kstlayan kanunlar kard. Bunlardan biri srail topraklarnda ve Bat eriadaki srail yerleimlerinde sraili savunan kiileri ve kurulular boykot etmeyi su olarak tanmlayan bir kanundu. Bir dieri insanlarn veya kurulularn Nakba Gnn (felaketi) -Filistinlilerin 1948de tahliyelerini tanmlamak iin kulland bir terim anmak adna yaptklar eylemleri su klyordu. Knesset, zellikle 2009 ylnda BMnin Gazzedeki Hakikat Bulma Komisyonuyla ibirlii yapan srail insan haklar STKlarnn yurt dndan ald finansal yardmlar snrlama veya yasaklama kanununu tartt, fakat 2011 ylnn sonunda bu kanun daha onaylanmamt. Bat eriadaki duvar inaat ve srail yerleimleri kart, ou barl, protestolara katlan Filistinli aktivistlerin tutuklanmalar ve srail askeri mahkemeleri tarafndan yarglanmalar srdrld. srail yetkilileri en az 14 Filistinli gazeteciyi tutuklad. Bunlarn ikisi idari tutuklu olarak gzaltna alnd. n Haziran aynda askeri temyiz mahkemesi Bilin kentinden gelen duvar inaat kart barl aktivist Abdallah Abu Rahmann hapis cezasn bir yldan 16 aya kard. Bask altnda sorgulamalar yaplan ocuklarn verdii ifadelere dayanarak kkrtmac davranlar sergilemek ve kanun d gsteriler dzenlemekten sulu bulunmutu. Rahma bir dnce sulusudur. Mart aynda hapis cezasnn tamamn ektikten sonra serbest brakld. n Bassem Tamimi, uzun sredir srail politikalarn
AFTnda yaayan Filistinlilerin askeri mahkemeler tarafndan yarglanmas srdrld ve bu kiilerin dava ncesi sorgulamalarda avukata eriimleri engellendi. 27 Eyll tarihinde 1676. numaral Askeri Nizami Filistinlilerin srail askeri mahkemeleri tarafndan yarglanabilme yan 16dan 18e ykseltti. Bu karardan nce 16 ve 17 yandaki kiiler askeri mahkemeler tarafndan reit konumunda yarglanmt. Bu karar ocuk tutuklularn sorgulamalar srasnda yanlarnda hukuk maviri bulundurma veya 16 yandan byk ocuklarn yetikinlerden tutuklulardan ayr tutulma haklar konusunda bir gelime getirmedi.

lerinde ocuklarn da bulunduu kiilere ikence ve dier kt muamele yapld iddialar srd. En ok duyulan ikence yntemleri arasnda dvlme, tutuklu veya tutuklunun ailesine kar tehdit, uykusuz brakma ve uzun sre ac verici pozisyonlarda zincirleme bulunmaktayd. Zorla alnan itiraflar srail askeri mahkemeleri tarafndan kant olarak kabul edildi. n 14 yandaki slam Dar Ayyoub 23 Ocak tarihinde Bat eriann El-Nabi Saleh kentindeki evinde sabah
42
eletiren bir aktivist, 24 Mart tarihinde tutuklanarak al-Nabi Saleh kentinde protestolar dzenlemekten sulu bulundu. Askeri mahkemede grlen davas 2011 ylnn sonlarnda halen sryordu ve Tamimi halen tutuklu yarglanyordu. Tamimi bir dnce mahkumudur.
MISIR
MISIR ARAP CUMHURYET
Devlet bakan: Muhammed Hseyin Tantavi (ubat aynda Muhammed Hsn Mbarekin yerine geti) Hkmet bakan: Kemal Ganzuri (Ocak aynda Ahmet Nazifin yerine geen Ahmet ekin yerine Mart aynda geen Essam erifin yerine Aralk aynda geti) lm cezas: srdrlyor Nfus: 82.5 milyon Ortalama yaam sresi beklentisi: 73.2 yl 5 ya alt lm oran: binde 21 Yetikin okur yazarlk oran: yzde 66.4
Mlteciler ve snmaclar
srail yetkilileri Eritreli ve Sudanl snmaclarn mlteci-belirleme mekanizmalarna ulamlarn engellemeyi srdrd. sraildeki 45,000 snmacnn yaklak yzde 80i Eritre ve Sudandan geliyor. Bu snmaclara geici dokmanlar verildi fakat almalarna veya salk ve refah hizmetlerine ulalmalarna izin verilmedi. Dier lkelerden gelen snmaclarn sadece az bir kesimine mlteci stats verildi. leride snmaclar caydracak tedbirler millet meclisinde onayland. Mart aynda Knesset Szmalar nleme Yasasnn ilk okumasn kabul etti. Bu yasaya gre gmenler ve snmaclar en az yl hapis cezasna arptrlabilecek. Eyll aynda Yap ve Planlama Milli Kurulu snmaclar iin srailin Msr snrnda ina edilmesi tasarlanm 10,000 yatakl cezaevinin planlarn yaymlad. Mart aynda srail ordusunun Msrdan sraile gelen mltecileri, snma bavurularn gzden geirmeden sca scana lkelerine geri gndermeyi brakacan aklamasna ramen STKlar Temmuz ayna kadar geri gnderilen mlteci vakalaryla karlat.
Dnce mahkumlar srail vicdani retiler

2011 ylnda en az srailli vicdani reti, srailin Filistin topraklarn igaline kar olduklar nedeniyle askerlik hizmetlerini yapmay reddetmekten tutukland.

v Uluslararas Af rgt Heyeti Mays ve Kasm aylarnda srail ve AFTyi
ziyaret etti. 4 Uluslararas Af rgtnn srail ve Filistinin Gazze atmasyla ilgili soruturmalarna dair deerlendirmesi gncellendi (MDE 15/018/2011) 4 BM panelinin filo saldrs hakknda bulgularndan sonra Gazze ablukas kaldrlmal (MDE 15/030/2011)
Hsn Mbareki ubat aynda iktidar brakmaya zorlayan 25 Ocak Devrimi srasnda polis ve dier gvenlik gleri tarafndan en az 840 kii ldrld ve 6,000 kii de yaraland. Muhammed Hseyin Tantavinin bakanln yapt Silahl Kuvvetler Yksek Konseyi (SCAF) iktidarda Hsn Mbarekin yerini ald ve Mbarek, oullar ve dier yetkililerle beraber mahkemeye karld. Fakat gsteriler devam etti. Ordu ve polis zaman zaman ar g ile cevap verdi. SCAF siyasi tutuklular serbest brakt. imdiye kadar yasaklanm siyasi partiler ile bamsz sendikalara resmi kayt yaptrmalar iin izni verdi. Fakat 30 yldr sren olaanst hal kaldrlmad, grevler yasakland, medya kstlamalar arttrld ve ou reformlarn yavaln protesto eden gsterilerle balantl olarak tutuklanan 12,000in zerinde sivil, askeri mahkemelerde yargland ve mahkum edildi. Hsn Mbarekin nl Devlet Gvenlik Soruturma Servisi istihbarat birimi kapatld fakat tutuklularn ikence grmesi olaan ve yaygnd. Gzaltna alnan kadnlardan bazlarnn ordu grevlileri tarafndan zorla bekaret testinden geirilmesi olaylara oke edicie yeni bir boyut kazandrd. Ordu Kahire ve baka yerlerdeki kaak yerleim merkezleri (varolar) sakinlerini ve bo toplu konutlarda barnan igalcileri zorla tahliye etti. Kadnlarn gsterilere katlm dikkat ekiciydi fakat kadnlar yasalarda ve uygulamada ayrmcla uramaya devam etti. zellikle Kpti Hristiyanlar olmak zere dini aznlklara kar ayrmclk devam etti. En az 123 kii lm cezasna mahkum edildi. En az bir kiinin ise infaz gerekletirildi. Snr bekileri Msrn Sinai snrndan sraile gemeye
43
alan gmen, mlteci ve snmaclara ate amaya devam etti. Sudandaki snr da dahil olmak zere 2011 ylnda 20 kiinin ldrld bildirildi. Dierleri kovuturuldu veya ciddi insan haklar ihlallerine maruz kalma riski ile kar karya olduklar lkelere zorla geri gnderildi. ddialara gre bu kiilerden bazlar insan ticareti maduruydu.
Arka plan
30 yldr iktidarda olan Bakan Mbarek, gvenlik glerinin lmcl ve ar g kullanarak karlk verdii 18 gn sren Msr genelindeki kitlesel ve ounlukla barl gsterilerin sonucu olarak, 11 ubat tarihinde istifa etti. Resmi raporlara gre 840 kii gsterilerle balantl olarak ld ya da ldrld. 6000in zerinde kii yaraland. Binlerce kii gzaltna alnd, ou ikence ve kt muameleye maruz kald. SCAF araclyla ordu iktidar ele geirdi fakat sonra Kasm aynda balayp 2012 ylnn balarnda bitecek parlamento seimlerine kadar geici sivil babakanlar ve hkmet bakanlarn greve atad. Bakanlk seimlerinin 2012 ylnn ortasnda yaplaca sz verildi. Hsn Mbarekin iktidar brakmasndan hemen sonra SCAF 1971 Anayasasn askya ald ve birka hakk garanti altna alan bir Geici Anayasa Bildirgesi yaymlad. Yzlerce idari tutuklu serbest brakld. Mart aynda uzun sre yasaklanm fakat kuvvetli Mslman Kardeler ve dier rgtlere resmi kayt yapma ve yasal olarak alma izni verildi. Bunun ardndan parlamento seimlerine katldlar. Mslman Kardelerin siyasi partisi olan zgrlk ve Adalet Partisi erken seim sonularnda en gl parti olarak ortaya kt. Hsn Mbarekin Ulusal Demokrat Partisi Nisan aynda dald. Mart aynda ileri Bakanl haftalardr sren gsterilerin basks karsnda ikence ve dier kt muamele ile tannan Devlet Gvenlik Soruturma Servisi (DGSS) istihbarat birimini kapatt. Kapatlmadan nce DGSS memurlarnn ilenen insan haklar ihlallerini belgeleyen kantlar yok ettiini duyan aktivistler DGSSnin skenderiye ve Kahiredeki merkezlerine zorla girdi. DGSSnin yerini Ulusal Gvenlik Tekilat ald fakat ikence veya insan haklar ihlallerine karan DGSS grevlilerinin yeni tekilat tarafndan ie alnmamas veya transfer edilmesi srasnda herhangi bir gvenlik aratrmas yaplp yaplmad net deil. DGSSnin ba Ocak ve ubat aylarnda gstericilerin ldrlmesi ile balantl olarak suland.
SCAF lkede ulusal olaanst hal durumunu bozmad ve Eyll aynda Olaanst Hal Yasasn yol kapatmak, sylenti yaymak ve alma zgrlne kar grlebilecek davranlarda bulunmay su sayan maddeler ekleyerek geniletti. Ceza yasasna yaplan deiiklikler ekyalk, karma ve tecavz sularnn cezalarn baz koullarda lm cezasna kadar arlatrd. Grev yapmay ve almay engelleyici herhangi bir eit gsteri dzenlemeyi su haline getiren 2011 ylnn 34. Kanununu yasalatrld. Ekim aynda, ou Kpti, 28 kiinin lmne sebep olan iddetin ardndan SCAF cinsiyet, kken, dil, din ve inan kkenli ayrmcl yasaklad.

Grevlilerin cezasz ikence yapt DGSnin kapatlmasna ramen polise ve silahl kuvvetlere kar yaplan ikence ve dier kt muamele sulamalar devam etti ve birka tutuklu gzaltnda phe uyandran durumlarda ld. Haziran aynda Cumhuriyet Savcs ikence sulamalarn incelemeleri iin yarglk bir heyet kurdu. Polise kar yaplan baz sulamalarn aratrlmasna ramen silahl kuvvetlere kar yaplan sulamalarn hibiri yeterli ekilde aratrlmad ve kovuturulmad. n Mustafa Gouda Abdel Aal 9 Mart gn Kahirenin Tahrir Meydannda askerler tarafndan yaknlardaki Msr Mzesine srklendi, dvld ve tutukland. Gzlerini ve ellerini baladktan sonra Mustafay yere yatrp zerine su dktler, penis ve makatndan ona elektrik verip srtn elektrik kablosuyla krbaladlar. Heikstep Askeri Cezaevine getirilmeden nce dier tutuklularla beraber bir gece kamyonette kald. Cezaevinde tutuklular dvld ve askeri kovuturma sorgucular tarafndan istihza edildi. Memurlar grnrdeki yaralar veya kanl kyafetleri hakknda hibir ey sormad ve cezaevinin kafeteryasnda askeri mahkeme karsnda yarglanmadan nce elektrikli coplarla dvldler. Ar derecede adil olmayan yarglanmalardan sonra bir ila yedi yl aras hapis cezasna mahkum edildiler ve Tora Cezaevine sevk edildiler. SCAFn kard aftan sonra 23 Mays tarihinde serbest brakldlar. Mustafa Gouda Abdel Aaln ikence yaralar halen grlebiliyordu. n 26 Ekim tarihinde iki polis memuru, skenderiye mahkemesi tarafndan Halid Saidin lmne sebep olmaktan yedi yl hapis cezasna mahkum edildi. Said 2010 ylnn Haziran aynda polis tarafndan halkn gz nnde vahice dvld ve lm Mbarek kart
44
protestolarn ba sebebi oldu. Mahkeme lm sebebini boazna tklan naylon poet dolusu ila olduunu belirten ikinci otopsinin bulgularn gz nnde bulundurmad. Aralk aynda iddia makam dava sonucunu temyize gtrd.
Ar g kullanm
Gvenlik gleri Hsn Mbarekin iktidardan drlmesinden nce gstericilere kar lmcl ve benzeri ar iddet taktikleri kulland. Gardiyanlar da baz tutuklular vurarak ldrd. Sonra askeriye, askeri polis ve merkez gvenlik kuvvetleri siyasi ve insan haklar reformlarnn yavalna ve yetersizliine kzan gstericilerin yeniden balatt protestolar zor kullanmaya devam ederek datt. Zaman zaman gstericiler ekyalar tarafndan saldrya urad. Bu ekyalar sivil kyafetli silahl kiilerdi ve polis veya eski iktidar partisi yandalaryla balantlar olduuna inanlyor. ou zaman gvenlik gleri dnmeden gstericilere gz yaartc gaz, av tfei misketleri ve lastik mermilerle saldrd, mhimmat kulland ve en az bir kere de zrhl tanklar protestocularn zerine srd. n 9 Ekim tarihinde ou Kpti olan kiilerin Kahiredeki Maspero devlet televizyonu binasnn nnde dzenledii gsteri iddetin sivil kyafetli bir gurup silahl kii tarafndan balatldn iddia eden gvenlik kuvvetleri tarafndan ar iddet kullanarak datld. ou protestocu, biri asker 28 kii ld ve birok kii mhimmatla vurulduklarndan veya zrhl tanklar tarafndan ezildiklerinden dolay yaraland. SCAF aratrma balatt ve eylemcilerin tekrar Tahrir Meydanna toplanmasndan sonra davay Cumhuriyet Savcsna devretti. Cumhuriyet Savcs davay aratrmas iin bir tetkik hakimi atad. Masperoda 14 eylemcinin cinayetiyle sulanan askerin davalar Aralk aynda, tetkik hakimi bulgularn aklayamadan balad. n Kasm aynda askeriye ve merkez gvenlik kuvvetleri Tahrir Meydanndaki protestocular, ailelerini ve 25 Ocak Devrimi madurlarn dattktan sonra, Kahiredeki ileri Bakanl binasnn nnde be gn boyunca gvenlik gleri ve protestocularla arasnda atma yaand ve gvenlik gleri gstericilere gz yaartc gaz, av tfei misketleri ve mhimmat kullanarak saldrd. Yaklak 51 kii ld, 3,000 kii yaraland ve dierleri yasa d toplant yapma, protestoculara silahla saldrma, trafii engelleme, mlke zarar verme, memura saldrma gibi sulardan tutukland. n Aralk aynda askeri polis ve dier gvenlik gleri Bakanlar Kurulu binasnn yaknlarndaki protestocular datmak amacyla ar ve orantsz g kullanarak onlara mhimmat ile saldrd. En az 17 kii, ou kurunla vurularak, ldrld ve yzlerce kii de

28 Ocakta polisin sokaktan ekilmesinden ve yerine gsterileri denetlemesi iin ordunun getirilmesinden sonra protestoya bal sular iledii ve iddet kulland iddialaryla sulananlar, sivil olmalarna ramen, ceza mahkemeleri yerine askeri mahkemeler tarafndan yargland. Askeri mahkemeler ne tarafsz ne de bamszd. Askeri adliyeye gre, Austos ayna kadar 12,000 kii askeri mahkemeler tarafndan ekyalk, sokaa kma yasan ihlal etme, mala zarar verme ve orduya hakaret veya almay engelleme sularndan yargland. ou, hkmleri askya alndktan veya haklarnda af karldktan sonra serbest brakld, fakat binlerce kii yl sonunda halen gzaltndayd. n Amr Abdallah Al-Beheiry ubat aynda askeri mahkeme tarafndan sokaa kma yasan ihlal etme ve kamu grevlisine saldrma suundan be yl hapis cezasna mahkum edildi. Amr Abdallah Al-Beheiry ilk kez 26 ubat tarihinde Kahiredeki parlamento binasnn nnde askerler ve polisler, protestocular zorla datrken tutukland. Bu olay srasnda tutuklananlarn ou serbest braklmadan nce dvld ve vcutlarna elektrik oku verildi. Fakat Amr Abdallah Al-Beheiry iddialara gre ald yaralarn filme alnmasndan dolay tekrardan tutukland. Askeri mahkeme yargc, adil olmayan yarglanma srasnda Amr Abdallahn ailesinin tuttuu avukat tarafndan savunulmasna izin vermedi ve mahkemenin tuttuu avukatn davaya bakmasn istedi. lk bata Wadi Gedid Cezaevine gnderildi ve burada Amr Abdallah ve dier tutuklular saldrya urad, tuvalet ihtiyalarn grmek iin sadece gnde bir kez hcrelerinden kmalarna izin verildi. Amr Abdallah daha sonra Natrun Cezaevine sevk edildi. Senenin sonunda halen bu hapishanede temyiz kararn bekliyordu. n Msr Genel Petrol irketi tarafndan iten atldktan sonra Petrol Bakanlnn nnde oturma eylemi dzenleyen be isi tutukland, 2011in 34. Kanununa dayanarak yargland ve Haziran aynda askeri mahkemenin yarg ve karar ile dondurulmu hapis cezas ald.
45
yaraland veya tutukland. Birok kadn gzaltndayken acmaszca dvldklerini ve cinsel taciz ile tehdit edildiklerini aklad.
fade ve rgtlenme zgrl

Hsn Mbarekin iktidardan dmesinden nce yetkililer gstericilerin rgtlenme abalarn telefon ve internet hatlarn kestirerek engellemeye alt. SCAF ynetimi altnda medyaya yeni kstlamalar getirildi, gvenlik gleri televizyon kanallarn bast ve gazetecileri, blog yazarlarn hapse atmakla tehdit etti. SCAF insan haklar rgtlerini hedef alan hareketlerde de bulundu. n Blog yazar Maikel Nabil Sanad Nisan aynda gereklesen adil olmayan bir askeri mahkeme davasndan sonra SCAFa hakaretten, Tahrir Meydanndaki protestoculara kar kullanlan iddeti eletirmekten ve askerlik grevini yerine getirmeye itiraz etmekten dolay yl hapis cezasna mahkum edildi. Austos aynda protesto etmek amacyla alk grevine balayan tutuklu Sanad, Ekimde iade-i mahkemesi istenmesine ramen serbest braklmad. Dava avukatnn isteiyle akl hastanesine sevk edildi. Davalara ne kendisi ne de kendi avukatlar katlabildi. Askeri mahkemenin davaya tekrar bakmasyla cezas iki yla indirildi. Dnce mahkumu olan Sanad sene sonunda halen tutukluydu ve gerekli tibbi yardimi alamyordu. 31 Aralk tarihinde alk grevine son verdi. Yetkililer, 37ye yakn insan haklar kuruluunun resmi kaytlarnn ve finansmanlarnn incelendiini ve Yksek Devlet Gvenlik Mahkemesinin kaytsz faaliyet yapm veya yetkililerin izni olmadan yurt dndan destek alm, ya da izinsiz siyasi faaliyetlerde bulunmu kurululara kar ihanet veya komplo sulamalar ile dava amay dndn aklad. Merkez Bankas, bankalardan, STKlarn ve aktivistlerin tm maali ilem tutanaklarn Dayanma ve Sosyal Adalet Bakanlna vermelerini istedi. Aralk aynda gvenlik gleri 17 insan haklari STKsna baskn dzenledi ve bilgisayar ve dokmanlarna el koydu.
tarafndan zorla datlan protestocular arasndan tutuklanan 18 kadndan biri hari hepsi giysileri kartlp arand ve yedisi de Heikstep Askeri Cezaevinde bir ikence cinsi olan bakirelik testine tabi tutuldu. Bakire olmad tespit edilenlerin fuhu yapmakla sulanacaklar bildirildi. 18 kadn da nce dier tutuklularla Msr Mzesine gtrld, kelepelendi, sopa ve hortumlarla dvld, gs ve bacaklarndan elektro ok verildi ve askerler tarafndan hakarete urad. Sivil olmalarna ramen 17si askeri mahkeme karsna kt ve 11 Mart tarihinde serbest brakld. Birka uygunsuz davran ve trafii nleme gibi sulardan yargland ve askya alnm hapis cezalarna mahkum edildi. Aralk aynda idari mahkeme bakirelik testlerinin kanuna aykr olduu kararna vard ve askeriyeden bu testleri durdurmalarn istedi. n Gazeteci Mona Eltahawy 24 Kasm tarihinde gvenlik gleri ve protestocular arasnda kan atmalar srasnda tutuklandktan sonra 12 saat gzaltnda kald. Gvenlik grevlileri tarafndan cinsel tacize uradn, dvldn ve sol elinin ve sa kolunun atladn bildirdi. SCAF seim kanunundaki sandalyelerin 64unu (yzde 12) kadnlara veren kota sistemini kaldrd ve yerine her partinin en az bir kadn semen aday olmas gerektiini belirten bir kanun getirdi. Fakat bu adayn listenin n sralarnda olmas gerekmiyordu.
Ayrmclk Kptiler
Mslmanlar ile ayrmcla maruz kaldna ve yetkililer tarafndan korunamadklarna inanan Kpti Hristiyanlar arasndaki toplumsal atmalar artt. Kptilere ve kiliselerine kar, iddialara gre, slamclar tarafndan yaplan ayrlk saldrlar SCAFn iktidara gelmesiyle art gsterdi ve Kptilerin Ekim ayndaki Maspero gsterileri srasnda ldrlmesi bu gerilimi arttrd. n Gizenin isi snf kesimindeki Imbaba kentinde 7 Mays tarihinde iddialara gre slamiyete geen bir kadnn kendi razs dnda tutulduuna inanan slamclarn bir kiliseye saldrmasyla atmalar patlak verdi. Toplam 15 Kpti ve Mslman ld, birok kii yaraland. Kptilerin evleri ve iyerleri zarar grd ve bir kilise yakld. lk anlarda iddialara gre askeriye araya giremedi fakat sonra ate aarak birka kiinin lmne neden oldu. Yaralananlarda dahil ou mbaba sakini tutukland. Neredeyse hepsi 26 Mart tarihinde serbest brakld fakat Mslman ve Kpti 48
Kadn haklar
Kadnlar hukukta ve uygulamada ayrmclk yaamaya devam etti fakat hem Hsn Mbarekin iktidardan dmesi ncesinde hem de sonrasnda protestolarda byk bir rol oynadlar. Baz kadn aktivistler ve gazeteciler cinsel ve dier tacizlerin hedefi oldu. n Kahirenin Tahrir Meydannda, 9 Mart tarihinde ordu
46
kiinin davalar sene sonunda Kahiredeki (Acil) Devlet Yksek Gvenlik Mahkemesinde devam ediyordu.
Cezaszlk ve hesap verebilirlik

Yetkililer Ocak ve ubat ayndaki katliamlar dzenledii iddia edilen kiilerin bazlarn kovuturdu fakat 25 Ocak Devrimi srasnda ldrlenlerin ailelerinin veya yaralanan bireylerin hakkini arayamad. Protestocularn lmlerine veya yaralanmalarna sebep olduuna inanlan polis memurlar ve dier gvenlik gleri yeleri grevlerinde kaldlar veya ileri Bakanlnda ynetim pozisyonlarna atandlar. ounun, ailelere ve tanklara sulamalarn geri almalar iin bask yapt iddia ediliyor. Silahl kuvvetler ve polis memurlar ikence ve kanuni bir mazerete dayanmayan adam ldrme gibi insan haklar sularn cezasz isledi. n Nisan aynda ileri Bakan Habib Ibrahim El Adly ve alt yardmcs hakknda protestocular ldrmekten dava acildi. Dava Hsn Mbarekin ve iki olunun davasna eklendi ve Austos aynda hepsi mahkeme karssna ktlar ve taammden adam ldrme ve cinayete teebbsten sulu bulundu. lk iki durumas ulusal televizyonda gsterilen dava sene sonunda halen devam ediyordu.
25 Ocak Devrimi sonras bos hkmet binalarna snmalarda art grld. Yerel yetkililer askeriye ve evik kuvvetleri ararak snanlara uyar yapmadan onlar zorla yerlerinden attlar. n Port Saidin yasamaya uygunsuz blgelerinden biri olan Zerzarada Temmuz aynda askeriye 200n zerinde ailenin kulbelerini ykarak 70 aileyi evsiz brakt. Bu blgede yaayanlara sadece bir gn nceden haber verildi ve onlara danlmad. Evsiz kalan ou ailelerin balar kadnd. Olaydan birka hafta nce blge valilii gerekirse yeni binalar ina ederek 2012 ylnn Temmuz ayna kadar blge sakinlerine 3500 yeni yerleim nitesi salayacaklarn bildirmiti. Ykmlar dier aileleri de ellerinde hazr olur olmaz baka konutlara tanacaklarn belirten resmi mektuplar olmasna ramen zorunlu tahliye korkusu altnda yasamaya itti. n Temmuz aynda Kahirenin Manshiyet Nasser blgesindeki 20 binann sakinlerinin aniden tahliye edilmesinden sonra 200e yakn aile evsiz brakld. Ayaklanmalar srasnda genler tarafndan kurulan Ortak Topluluk Komitesinin de yardmlaryla Gizenin yaknlarndaki 6 Ekim ehrine yerletirildiler.
Mlteciler ve gmenler
Gvenlik gleri Msrn Sina snrndan sraile gemeye alan yabanc uyruklu mltecileri, gmenleri ve snmaclar vurmaya devam etti ve en az 10 kii ldrld. Sudandan Msra kamaya alan 10 Eritreli de olduruldu. Dier birok kii vurulup ciddi yaralar ald, veya tutukland ve askeri mahkemelerde memlekete kanun d girmekten yargland ve hapis cezasna mahkum edildi. En az 83 mlteci ve snmac insan haklar ihlalleri yaayacaklar lkelerine geri gnderildi ve bunlarn ou Eritreliydi. Yln sonunda en az 100 mlteci ve snmac lkelerine zorunlu geri gnderilme riski altndayd. ddialara gre insan ticaretileri Sina yarmadasn geip sraile girmeye alan mlteci, snmac ve gmenleri gasp etti, onlara tecavz etti, ikence yapt, ldrd ve karaborsada satmak iin onlarn organlarn ald.
Barnma hakk zorla tahliyeler

Kahire ve dier blgelerde kaya dmeleri ve dier tehlikelerden dolay resmen yasamaya uygunsuz olarak tanmlanan yerleim yerlerindeki gayri resmi mahallelerde binlerce kii oturmaya devam etti. Burada yasayan kiiler ayni anda zorunlu tahliye tehdidi ile de kar karyayd. Baz yasamaya uygunsuz blgeler askerler tarafndan zorla boaltld, bos devlet konutlarna snanlar yerlerinden atld, tahliye edilenlere ne aklama yapld nede nceden haber verildi ve ou genellikle evsiz kald. Valiliklerin ve 2008 ylnda kurulan Gayri-resmi Yerleim Yeri Gelitirme Merkezi (ISDF) fonunun ibirlii ile yasamaya uygunsuz alanlarda oturan kiilere yeni konutlar bulma planlar yapld fakat bu planlardan etkilenecek halkn fikri sorulmad veya onlara bir aklama yaplmad. Kahire 2050 plan bu plandan en ok etkilenecek grup olan gayri resmi yerleim blgelerinde oturan kiilere aklanmad veya onlara danlmad. Fakat Austos aynda skan Bakanl plann zorunlu tahliyelere sebep olmayacan aklad.
lm cezas
Aralarnda en az 17sinin askeri mahkemeler tarafndan adil olmayan bir ekilde yargland 123 kii lm cezasna mahkum edildi. En az bir kiinin infaz gerekletirildi.
47
n 6 Ocak 2010 tarihinde ibadetten dnen Kpti Hristiyanlarn kilise knda arabadan at ate ile ldrmekten sulu bulunan Muhammed Ahmed Hseyin 10 Ekim tarihinde infaz edildi.

v Uluslararas Af rgt heyeti Ocak ve Mart aylar, Mays ve Haziran
aylar ve Austos ve Aralk aylar arasnda Msra ziyaret etti. 4 nsan haklar aktivisti Msrda tutukland (MDE 12/008/2011) 4 Msr: Deiim iin insan haklar gndemi (MDE 12/015/2011) 4 Msr: Anayasa nerileri reformda ilk sendeleyen adm (MDE 12/023/2011) 4 Msr ayaklanyor: 25 Ocak Devriminde ldrmeler, gzaltlar ve ikence (MDE 12/027/2011) 4 Adalet zaman: Msrn ykc cezaevi sistemi (MDE 12/029/2011) 4 Biz Pislik Deiliz: Msrn varolarnda zorla tahliyeler (MDE 12/001/2011) 4 10 Admda insan haklar: Uluslararas Af rgtnn Msra insan haklar bildirgesi (MDE 12/046/2011) 4 Yeni Msr biimlendirirken kadnlar eitlik istiyor (MDE 12/050/2011) 4 Tutulmam Szler: Msrn askeri liderleri insan haklarn andryor (MDE 12/053/2011) 4 Orta Dou ve Kuzey Afrikaya silah nakli: Geerli bir Silah Ticareti Anlamas iin dersler (ACT 30/117/2011)
cenazeleri srasnda, grld zere keskin nianclarda dahil olmak zere gvenlik gleri tarafndan vurularak ld bildirildi. Sivil yerleim alanlarnda gerekletirilen askeri operasyonlarda tanklar kullanld. Bu srete gvenlik glerinin baz yeleri ldrld. Bazlar iddialara gre gstericilere ate etmeyi reddettikleri iin, bazlar saldrlar srasnda ihmalkar askerler tarafndan, bazlar muhalefete katldklar iin ldrld. Baz mahkumlar af vesilesiyle serbest brakldlar, ancak gsteriler sebebiyle binlerce kii tutukland. Birou tecritte tutuldu ve ikenceye maruz kald. En az 200 mahkumun gzaltndayken pheli koullarda ld bildirildi, birounun ikenceye maruz kald grld. Yetkililer, gvenlik glerinin cezasz kalarak gerekletirdii yasad ldrmeler, ikenceye ve dier ciddi insan haklar ihlalleri iddialarna dair bamsz soruturmalar yrtmedi. Binlerce Suriye vatanda baskyla, zorla yerinden edildi; birou komu lkelere kat. lm cezalar verilmeye devam etti ve infazlarn gerekletirildii bildirildi.
Arka plan
Gvenlik glerinin Deraada tutuklu ocuklarn serbest braklmas iin arda bulunan kiilere ar g kullanmasnn ardndan, ubat aynda balayan, kk aptaki reform yanls gsteriler, Mart ortasnda kitlesel gsterilere dnt. Devlet gleri gsterileri bastrmaya altka protestolar yayld. Bu bask arasnda barl topluluklara ate etmek iin keskin nianclar kullanp, bundan hkmet kart pheli silahl etelerin sorumlu olduklarn iddia etmek de vard. Protestolara cevap olarak Bakan Bear Esad eitli dzenlemeler yaptn duyurdu. Nisan aynda 1963ten beri sregelmekte olan olaanst hal durumunu sona erdirdi. Binlerce eletirmen ve hkmet kartn hapis cezasna mahkum etmi, adaletsizliiyle nl Yksek Devlet Gvenlik Mahkemesini feshetti. Vatansz dier bireyleri dlayarak da olsa, Krt aznlnn baz yelerinin Suriye vatandal alabileceini duyurdu. Ancak, ayn zamanda da herhangi bir sulama veya yarglama olmadan iki aya kadar tutuklulua izin veren bir kararname kard. Yeni bir Barl Meclis Kanunu karld ve bu kanuna gre sadece yetkililerce ncesinde dzgn bir ekilde izin verilen gsteriler yasal saylacakt. Mart, Haziran ve Kasm aylarnda
SURYE
SURYE ARAP CUMHURYET
Devlet bakan: Hkmet bakan: lm cezas: Nfus: Ortalama yaam sresi beklentisi: 5 ya alt lm oran: Yetikin okur yazarlk oran: Bear Esad Muhammad Naji al-Otri srdrlyor 20.8 milyon 75.9 yl binde 16.2 yzde 84.2
Siyasi reform ve rejimin sona ermesini talep etmek iin daha nce eine rastlanmam sayda barl gsterici sokaklara dkld. Devlet gleri barl gstercilere kar ldrc ve ar g kulland. Devletin ihlallerinin ekli ve boyutu insanla kar su tekil etmi olabilir. Kaydedildii zere, 4,300den daha fazla kii gsteriler srasnda, gsterilerle balantl olarak ve gstericilerin
48
Bakan farkl kategorilerdeki mahkmlar iin be ayr af kard. Bu aflarn kapsadklar arasnda birou parmaklklarn arkasnda kalmaya devam etse de, dnce mahkumlar ve gsteriler srasnda tutuklanan bireyler de vard. Austos aynda yeni Partileri, seimleri ve medyay kapsayan kanunlar karld. Bir nebze zgrleme temsil etse de, husustaki deiiklik de ifade ve rgtlenme zgrlklerini gvence altna almakta baarl olmad. Mart aynda, BM nsan Haklar Konseyi bir bilgi toplama heyeti oluturdu ve bu heyet Austos aynda Suriyede baz insanla kar sularn ilenmi olabilecei sonucuna vard. Austos aynda Konsey, Bamsz Uluslararas Soruturma Komisyonu oluturdu. 23 Kasm tarihinde Komisyon Suriye askeri ve gvenlik glerinin ldrmeler, ikence, tecavz ve dier cinsel iddet ekilleri, hapsetme ve dier ciddi zgrl kstlayc cezalar ve zorla kaybedilmeler de dahil olmak zere insanla kar sular ilediine dair endielerini belirtti. Suriye yetkilileri uluslararas medya ve bamsz insan haklar rgtlerinin yan sra, hem Konseyin hem de Komisyonun lkeye giriini yasaklad. BM Gvenlik Konseyinde, Rusya, in ve dier devletler, Suriyedeki su ve ihmalleri knamak amal bir kararn gemesini engellediler. Ancak ABD, AB ve Arap lkeleri Tekilat yaptrmlar uyguladlar. Nisan aynda ABD hkmeti Suriyeye kar 2004ten beri yrrlkte olan yaptrmlarnn sresini uzatt. Mays aynda, AB Suriye liderlerine ynelik yaptrmlar uygulad ve daha sonra bunlarn kapsamn geniletti. Kasm aynda, Arap Tekilat nce Suriyeyi uzaklatrd. Daha sonra Suriye hkmeti Arap tekilatna verdii silahl kuvvetlerini Suriye ehirlerinden ekme, iddeti durdurma ve gsteriler dahilinde tutuklanan bireyleri serbest brakma szlerinden dnnce, Tekilat Suriyeye ekonomik yaptrmlar uygulad. Aralk aynn sonuna doru, Arap Tekilat Suriye hkmetinin bu vaatleri yerine getirdiinden emin olmak iin lkeye denetiler yollad.
Ar g kullanm ve yargsz infazlar

Hkmet gleri barl ve dier gstericilere kar tekrar tekrar ldrc etkisi olan ve dier ekillerde ar g kullandlar. Toplu gsteriler srasnda veya gsterileri takiben lenlerin cenazeleri srasnda birok insan keskin nianclar tarafndan vuruldu. Deraa, Homs ve dier yerlere tanklar ve dier silahl aralar
yolland. Yerleim blgelerine ate ald. dlebin kuzeybat valiliinde yanm toprak politikas uygulanyordu. Hkmet bu acmasz basky blgenin silahl eteler tarafndan saldrya uradn syleyerek meru klmaya alt, ancak senenin sonuna kadar ikna edici bir delil bulamad. Senenin sonuna doru, devam eden baskya kar toplu silahl direni balad ve direniin bir ksmn da ordudan karlm ve hkmetin aleyhine dnm askerler oluturuyordu. Senenin sonunda, 4,300den fazla kii -BM verilerine gre 5,000den fazla- gsteriler ve ayaklanmalar kapsamnda ldrlmt, bunlarn birou gvenlik glerine ve dier bireylere herhangi bir tehdit iermeyen silahsz gstericiler ve seyircilerdi. Daha da fazla kii ise yaralanmt. n Deraa ehrinde, gvenlik glerinin 18 Mart protestolar srasnda en az drt kiiyi vurarak ldrd kaydedildi. 18 Mart tarihinde gstericiler duvarlara hkmet kart sloganlar yazmaktan hkm giyerek tutuklanan ocuklar iin protesto yapyordu. 23 Mart tarihinde gvenlik gleri, gstericilerin barnd Omari ehrinin camisine saldrdklarnda azami rakamla yedi kiinin ldrld kaydedildi. Bunlardan biri olan Ashraf Abd al-Aziz al-Masri yardm istedii bir gvenlik grevlisi tarafndan ksa mesafeden, kafasndan vurularak yaralanmt. n Jisr al-Shughurda, gvenlik gleri keskin nianclarnn 4 Haziranda gerekleen Basel alMasrinin cenazesine katlan 25 kiiyi ldrd bildirildi. lerinde yaral bir kiiye refakat eden Kzlay grevlisi de olmak zere, birok kii de yaraland. n Homs ehrinde, 19 Haziran tarihinde, bir nceki gn ldrlen 10 gsterici iin dzenlenen cenazeye katlan 15 kadar kiinin vurularak ldrld bildirildi. Cenazesi yaplan kiilerden biri olan Rabee Jooryann annesi ve erkek kardei de ldrlen katlmclar arasndayd. n Hama ehrinde, 31 Temmuz tarihinde Khaled al-Hamedh hastaneye yrrken askerler tarafndan srtndan vurularak ldrld. Daha sonra ise bir ordu tanknn zerinden getii bildirildi. n Dayr al- Zor ehrinde, 13 Kasm tarihinde, 14 yandaki Muhammad al-Mulaa Esa ve snf arkadalar hkmet yanls bir yrye katlmay reddettikten sonra, Muhammad bir gvenlik grevlisi tarafndan vurularak ldrld.
49
Yarallar ve salk grevlilerini hedef almak

Salk merkezlerinde tbbi yardm arayan yaral gstericiler, tutuklanma ve tedavi edilmelerinin reddedilmesi de dahil olmak zere eitli ihmal tehditleri altndayd. Yetkililere bildirmeden protestolara katldklar, gstericileri destekledikleri veya yaral gstericileri tedavi ettikleri takdirde, hastane doktorlar ve alanlar da tutuklanma ve ikence riski altndaydlar. Birok salk grevlisinin yaral gstericileri tedavi ettii iin ldrld bildirildi. n Yeme bozukluklar klinii ileten Dr. Sakher Hallak, 25 Maysta tutukland ve iki gn sonra Halepteki Sulu Gvenlii Blmnde tutulurken ld bildirildi. Vcudu krlm kaburgalar, kollar, parmaklar, km gzler ve hasar grm cinsel organ eklinde geri verildi. Dr. Sakher Hallak, doktorlarn gstericiler dahil tm hastalar tedavi edebilmesi iin arda bulunan bir dilekeyi imzalad veya yakn zamanda ABDye seyahat ettii iin hedef alnm olabilir. n Hams valiliindeki Ulusal Taldo Hastanesinin idari mdr Maaz al-Faresin vcudu, ikence sonucu gzaltnda ldkten sonra 24 Kasmda ailesine verildi.
Muhalefetin bastrlmas
Olaanst hal durumunun kaldrlmasna ve varsayld zere barl gsterilere ve siyasi partilerin kurulmasna izin veren yasalarn yrrle girmesine ramen, ifade, rgtlenme ve toplanma zgrl ciddi bir ekilde kstland. Gvenlik gleri protestolar dahilinde binlerce kiiyi tutuklad. Bazlar gsteriler srasnda, bazlar evlere yaplan basknlarda, bazlar ev aramalarnda ve dier aramalar srasnda tutukland. Yzlerce, hatta belki binlerce kii zorla kaybedilmeye maruz kald, spor salonlar gibi yasal olmayan, gizli gzalt merkezlerinde tecritte tutuldular. Btn bu yerlerde, ikence ve ihmaller olduka yaygnd. Tutuklananlar arasnda siyasi aktivistler, muhalifler, gazeteciler, blog yazarlar, imamlar, gstericilere ate amay reddeden askerler ve tutuklanmamak iin saklanan insan haklar savunucular vard. Bunlardan yzlercesi askeri veya su mahkemelerindeki takip eden davalarda veya Bakan Esad tarafndan ilan edilen aflarda serbest brakld. Ancak senenin sonunda hala binlercesi tutukluydu. n 65 yandaki insan haklar savunucusu Mohammed Najati Tayyara, 12 Maysta, Homs ehrindeki Siyasi
Gvenlik grevlileri tarafndan tutukland. Tayyara gvenlik gleri tarafndan gstericilere yaplan ihlaller hakknda rportajlar vermesinin ardndan, ulusun ahlakn zedeleyebilecek yanl haberler yaymaktan hkm giydi. Austos aynda hakim kefalet karlnda serbest braklmas kararn verdi ancak Hava Kuvvetleri stihbarat memurlar kendisini tutuklayarak, 11 gn tecritte tuttular ve bu zaman zarfnda fiziksel iddete maruz kald. 2011 ylnn sonunda Homs Merkezi Cezaevinde kstl koullarda tutuluyordu. n Kadn haklar savunucusu Hanadi Zahlout, 4 Austosta amda tutuklanmasnn ardndan iki ay tecrit gzaltsnda tutuldu. Daha sonra alt dier mahkumla, protestoyu tevik etmek de dahil olmak zere eitli sular hususunda mahkemeye kmak zere Adra cezaevine getirildi. 4 Aralkta serbest brakld. n Gazeteci Adel Walid Kharsa Devlet Gvenlik grevlileri tarafndan 17 Austosta, devletin protestolar bastrmasn anonim olarak bildirmekten tutukland. Be hafta boyunca tecrit gzaltsnda tutuldu ve daha sonra ceza verilmeden serbest brakld. Ancak 31 Ekimde Askeri stihbarat tarafndan tekrar tutukland. 2011 ylnn sonunda, bir zorla kaybedilme maduru olarak, halen tecrit gzaltsnda tutuluyordu. n nsan haklar savunucusu Mohammed Iyyad Tayyara, 28 Austosta, Homs ehrindeki evinden askerler tarafndan gtrld, sebepleri ise sylenildii zere insan haklar ihlallerini bildirmi olmasyd. Aralk aynn banda Homs Merkezi Cezaevine gnderilene kadar gizli bir gzalt merkezinde tutuldu. n nceki sene 3 Eyllde, al-Hasakahta, reform yanls protestolara desteini belirtmesinin ardndan tutuklanan Krt yazar Hussein Essou, 2011 ylnda da tutuklu kalmaya devam etti. Pek ok muhalifin ve eski mahkumun, kar kamayacaklar idari yasaklar ile yurtdna kma yasa devam etti. Yurtdnda yaayan ve protestolara destek gsteren Suriye vatandalar, Suriye konsolosluk grevlileri tarafndan izlendi ve rahatsz edildi. Bu bireylerin Suriyedeki akrabalar da, kendilerinin hareketlerine karlk olarak, ihlallere hedef oldular. n Suriyedeki izinsiz nsan Haklar ve Kamu zgrlklerini Savunma Krt rgtnn bakan Mustafa Kheder Osso, Suriye Barolar Birlii tarafndan verilecek disiplin cezalar ile kar karyayd. Kheder Osso Temmuz aynda siyasi mahkumlarn serbest
50
braklmas iin arda bulunan bir gsteriye katlm ve bu konuda basna konumutu. Sz konusu disiplin cezas kendisinin bir avukat olarak almaya devam etmesine bir tehdit oluturdu. n nsan haklar avukat Anwar al-Bunninin, 2011 yl boyunca yurt dna kmas yasakt. n ABD asll piyanist ve besteci Malek Jandalinin annesi ve babas Homs ehrindeki evlerinde silahl kiiler tarafndan dvld. Olaydan drt gn nce oullar ABDde Suriyedeki gstericilere olan desteini belirtmiti. Babasna Olunuz hkmetle dalga geince byle olur dendi.
Mahkumlarn serbest braklmas

Gsterilere ve uluslararas endienin artmasna karlk olarak Bakan Esad be farkl af kard. Bu aflar dnce mahkumlarn, protestolar dahilinde tutuklanan kiileri ve yasaklanan Mslman Kardelii yelerini de kapsyordu. Suriye devlet basnna gre (baka ekillerde onaylanmam), Kasm aynda karlan son iki af kapsamnda, protestolar srasnda tutuklanan 1,700den fazla kii serbest brakld. n 80 yandaki emekli insan haklar avukat Haytham al-Maleh, Mart aynda karlan ilk af kapsamnda serbest brakld. Al-Maleh 2010 ylnda adil olmayan yarglama sonucunda verilen bir kararla yllk mahkumiyetini tamamlyordu. n nsan haklar avukat Muhannad al-Hassani Haziran ayndaki afla serbest brakld. Al-Hassani 2009 ylnda tutuklanm ve 2010 ylnda adil olmayan yarglama sonucunda yllk hapis cezas almt. n zinsiz bir siyasi parti olan Liberal Demokratik Birlikin kurucusu, siyasi aktivist Kamal al-Labwani 15 Kasm tarihinde 12 yllk hapis cezasnn alt yln tamamladktan sonra serbest brakld. Cezas 31 Maysta ilan edilen afla yarya indirildi.
boyunlarndan ve omuzlarndan dvdklerini, soyduklarn, sopalar ve kablolarla dvdklerini, kendi kann yerden yalamaya zorladklarn syledi. n Bir kii Mays aynda Homsta Askeri stihbarat tarafndan tutuklandnda, uurunu yitirene kadar dvldn, elektrik okuyla ikence grdn ve penisini yaralamakla tehdit edildiini syledi. Daha sonra ise gzleri balyken, okumad belgelere imza atmay kabul etti. n Maysta tutuklanan ve amdaki Devlet Gvenlik grevlileri tarafndan tutulan bir kii krbaland, asld, uykudan mahrum brakld ve plakken zerine defalarca souk su dkld. Hasta oldu ancak tedavi edilmedi.
Gzaltnda lmler
kencedeki art durumu gzaltndaki lm saysnn artmasna yansd. Protestolarla ilgili olarak tutuklanan en az 200 kii gzaltnda hayatn kaybetti. Birok vakada, sz konusu deliller ikence veya dier kt muamelelerin lm sebebi olduunu gsteriyordu. Sular ileyen herhangi bir kii adalet nne karlmad. Madurlardan bazlar ise ocuktu. n 29 Nisanda tutuklanan Tark Ziad Abd al-Qadrin bedeni Homstaki ailesine getirildiinde, o gn ekilen videoya gre vcudunda olduka fazla yara mevcuttu. Boynunda ve penisinde elektrik kaynakl yanklar, vcudunda dier yanklar, krbalanmadan kaynakl izler ve yan tarafnda bak izleri vard. Sann bir ksm koparlmt. Ulusal Hastane tarafndan verilen bir rapor lmnn sebebini gsnden vurulmasnda buluyordu ancak herhangi bir kurun yaras sz konusu deildi. n 15 yandaki Tamer Mohammed al-ar, 29 Nisanda gvenlik gleri toplu tutuklamalar gerekletirirken ve Deraa yaknndaki gstericileri vururken kayboldu. Akabinde, serbest braklan mahkumlardan biri, onu amdaki Hava Kuvvetleri stihbarat gzalt merkezinde sorgucular tarafndan coplanrken grdn bildirdi. Copland srada zaten gsnde bir kurun yaras vard. Bildirildii zere 6 Haziranda bedeni ailesine teslim edildi. n Eyll aynda bir ift, ar yaral bir bedenin kayp kzlar Zeynep al-Hosni olduunu syledi ve cenaze dzenlendi. 4 Ekimde Zeynep al-Hosni devlet televizyonunda belirdi ve yetkililer bu vakay uluslararas alanda yaplan Suriyedeki insan haklar ihlallerine dair haberlerin inandrcln azaltmak iin kullanmaya

Tutuklulara ikence ve dier kt muamelelerin uygulanmas olduka yaygnd. Gvenlik gleri cezaszlk ortamnda bilgi edinmek, itiraf etmeye zorlamak, hkmete muhalif olduundan phe edilen kiileri cezalandrmak ve korkutmak amal bu uygulamalara sk sk bavurdu. Madurlardan bazlar, sz konusu kiileri afie ederlerse misillemeyle kar karya kalmaktan korkuyordu. n Nisan aynda, Baniasta tutuklanan bir kii, gn yemek ve temiz ime suyu olmadan tutulduunu, gvenlik glerinin onu ve dierlerini dipiklerle
51
altlar. Ancak Zeynep al-Hosninin bulunduu yer, bandan geenler, yaklan vcudun kimlii ve lmne sebep olan olaylar belirsizliini srdrd. Yetkililer iddia edilen gzaltnda lm vakalarnn sadece ikisi hakknda soruturma balatt; 13 yandaki Hamza Ali al-Khateeb ve Dr. Sakher Hallak(yukar bkz.). Bu soruturmalar da ancak vakalarn ikence grdne dair iddialar basnda yeterince duyurulduktan sonra balatld. ki vakada da, soruturmalar ne bamsz ne de tarafsz grnyordu ve soruturmalarn gvenlik glerini aklad sylendi.
Husayn Mahmud ve Ahmad Fatah Ismail drder ay hapis cezas ald.
Kadn haklar
Kadnlara kar ayrmclk hukukta ve uygulamada devam etti. Kadnlar cinsiyet temelli iddete, cinayete ve genellikle erkek akrabalar tarafndan, szde aile namusu iin ilenen dier ciddi sulara maruz kalmaya devam etti. 3 Ocakta, Bakan Esad Ceza Kanununu bir kararname ile deitirdi. Bu kararname ile kadna ynelik aile namus ad altnda ilenen cinayetlerin ve dier ciddi sularn asgari cezas iki seneden be ila yedi sene arasna karld. Kararname ayrca tecavz ve dier cinsel taciz ekilleri iin en az iki yl hapis cezas ngryordu. nceden ise suun failleri madurla evlendikleri srece davadan ve cezadan muaf oluyorlard.
Cezaszlk
ki gzaltnda lm vakasna dair yaplan hatal soruturmann dnda, yetkililer yasal olmayan birok lm, ikence vakasn ve gvenlik gleri tarafndan yaplan dier ciddi ihlalleri soruturmad ve kimseyi yaplanlardan sorumlu tutmad. Soruturmak veya nceki yllardan ilenmi ciddi ihlallerin sorumlularn bulmak iin de herhangi bir adm atmad. Bu ihlaller arasnda 2008 ylnda Saydnaya Askeri Cezaevinde gerekleen binlerce zorla kaybedilme ve mahkumlarn ldrlmesi de vard. n Tahsin Mammonun ailesi, tesadf eseri oullarnn 2008 ylnda Saydnaya Cezaevinde ldrlenler arasnda olduunu rendiler. Bir dnce mahkumu olarak, Mammo Yezidi Krt aznlnn drt dier yesiyle beraber 2007 ylnn Ocak aynda tutuklanmt. Ailesi kendisinden 2008 Temmuz aydan beri haber almamt.
lm cezas
lm cezalar verilmeye devam edildi. nfazlara dair onaylanmam raporlar mevcuttu, ancak Suriye yetkilileri bu konuda herhangi bir bilgi vermedi.

v Devlet Uluslararas Af rgtnn 2011 ylnda Suriyeye girmesine
izin vermedi. 4 Suriye: Suriyedeki insan haklar ihlallerini sona erdirin-Uluslararas Af rgtnn BM Kresel Dnemsel Denetimine nerisi, Ekim 2011 (MDE 24/034/2011) 4 lmcl gzalt: Suriyedeki gncel protestolarn ortasnda gzaltndaki lmler (MDE 24/035/2011) 4 Suriye: Mukhabaraatn uzak uzants - yurtdndaki Suriyelilere ve lkedeki akrabalarna kar iddet ve taciz (MDE 24/057/2011) 4 Salk krizi: Suriye hkmeti yarallar ve salk alanlarn hedef alyor (MDE 24/059/2011) 4 BM Genel Kurulu Suriyedeki iddeti knamaldr (MDE 24/082/2011)
Ayrmclk - Krtler
Nfusun yaklak yzde onunu oluturan Krt aznlnn mensuplar kimlik temelli ayrmclkla karlamaya devam ettiler. Kendi dillerini ve kltrlerini kullanmalar konusunda yasal kstlamalar mevcuttu. Bakan Esad, 7 Nisanda 49 numaral Kanun Hkmnde Kararnameyi karana dek de etkin bir biimde vatanszdlar. Bu kararname Ajanib (yabanc) Krtlerine Suriye vatandal veriyordu. Ancak vatandalk, Maktoumeen (gizlenen, etkin bir biimde kaytsz anlamna gelen) olarak bilinen ve genellikle al-Hasakah valiliinde yaayan Krtleri kapsamyordu. Krt haklar savunucular tutuklanma ve hapsedilmeyle kar karya kalmaya devam ettiler. n 2010 ylnda Krt iiri festivali dzenledikleri iin bir yargcn rksal ve tarikat atmay tevik etmekle sulad Krt airler Omar Abdi Ismail, Abdussamad
52
TRKYE
TRKYE CUMHURYET
Devlet bakan: Abdullah Gl Hkmet bakan: Recep Tayyip Erdoan lm cezas: tm sular iin kaldrld Nfus: 73.6 milyon Ortalama yaam sresi beklentisi: 74 yl 5 ya alt lm oran: binde 20.3 Yetikin okur yazarlk oran: yzde 90.8
Sz verilen anayasal ve dier yasal dzenlemeler gereklemedi. Aksine, ifade zgrl hakk tehdit edildi ve gstericiler artan polis iddetiyle karlat. Kusurlu terrle mcadele yasalar kapsamnda yaplan binlerce kovuturma adil yarglama standartlarn yakalayamad. Bombal saldrlar sivillerin yaamna mal oldu. Adalet sisteminde vicdani ret hakknn tannmas ya da ocuk haklarnn korunmas konularnda hibir ilerleme kaydedilmedi. Mlteci ve snmaclarn, lezbiyen, gey, biseksel ve trans bireylerin haklar yasada gvencesiz olmaya devam etti. Kadna ynelik iddeti nleme mekanizmalar yetersiz kald.
Arka plan
Haziran aynda Adalet ve Kalknma Partisi (AKP) genel seimleri kazand ve hkmete yeniden seildi. Terrle mcadele kanunu kapsamnda kendilerine ynelik alan davalardan dolay dokuz seilmi muhalefet aday koltuklarndaki yerlerini alamad. Sekiz tanesinin davas ve tutukluluklar devam ediyordu ve bir tanesi hkm giydii iin makamna gelmesi yasaklanmt. Temmuzda, silahl kuvvetlerin bakannn ve en yksek rtbeli generalin istifa edii hkmet ve silahl kuvvetler arasndaki gerilimin devam ettiini kantlyordu. stifalar, hkmeti devirmeyi planlamakla sulanan emekli olmu ve hala grevde olan askeri grevlilerin tutuklanma dalgasnn ardndan gerekleti. Trkiye Eyll aynda gzalt merkezlerinin bamsz olarak izlemeye zemin hazrlayan kenceye Kar Szlemenin Semeli Protokoln imzalad. Ancak, yl sonunda, lkede uygulama iin gerekli mekanizmalar ya da bamsz polis ikayetleri prosedr ve kamu denetisi makam gibi sz verilen dier nleyici mekanizmalar yasaya geirmemiti.
Ylsonunda sz verilen anayasa tasla tartmaya almamt. Bir nceki meclis zamannda yaplan referandumda ii sendikalarn uluslararas standartlara daha uygun hale getirmeyi amalayan anayasal deiiklikler uygulanmad. Krdistan i Partisi (PKK) ve silahl kuvvetler arasndaki silahl atmalar artt. Ekim aynda, Kuzey Iraka, PKK slerini hedef alan ve yzlerce sivili kylerinden ge zorlayan byk askeri mdahaleler yapld. Aralk aynda, Trk sava ua, Irak snr yaknlardndaki Uludere ilesini bombaladnda, byk ounluu ocuk olan 35 sivil ldrld. Ekim aynda, Vandaki depremde 600den fazla insan ld. Yetkililer, binlerce evsiz insan dondurucu koullarda brakan krize yava cevap verdikleri iin eletirildi. Trkiye yetkilileri dou Akdenizde yaanan insan haklar ihlallerine kar seslerini ykseltti. Eyll aynda hkmet, Gazzeye uygulanan deniz ablukasnn Uluslararas Adalet Mahkemesinde meruiyetine kar kacan aklad. Mays 2010da srail savunma glerinin Trkiye bandral Mavi Marmaraya saldrsyla ilgili BM raporu, savunma glerinin operasyonda dokuz Trk vatandann lmne yol aacak ekilde ar g kullandn syledi. Kasm aynda, Dileri Bakan barl eylemcilerin ldrlmesiyle ilgili olarak Suriyeye yaptrm uygulanacan aklad.
fade zgrl
Bireylerin ifade zgrl hakkn tehdit eden ok sayda dava ald. zellikle, eletirel gazeteciler, Krt siyasal aktivistler ve dierleri Trkiyedeki Krtlerin durumu hakknda konutuklarnda ya da silahl kuvvetleri eletirdiklerinde haklarnda haksz davalar almasn gze alm oluyorlard. Ceza hukukundaki birok madde kapsamnda alan davalara ek olarak, ifade zgrln tehdit eden ok sayda dava terrle mcadele yasalar kapsamnda ald (bkz: adil olmayan yarglamalar blm). Kasm aynda internet sitelerinin keyfi snrlanmas gibi endieleri arttran yeni dzenlemeler yrrle girdi. n ubat aynda, insan haklar savunucusu Halil Savda, halk askeri hizmet kurumlarndan souttuu gerekesiyle verilen mahkumiyet kararnn onayland haberini ald. Savdaya askeri hizmete kar vicdani ret hakkn savunduu iin 100 gnlk hapis cezas verildi. Ylsonunda, ayn sulamaya ilikin iki dava daha Yargtayda karara balanmamt.
53
n Mart aynda, devlet grevlileri tarafndan yapld iddia edilen insan haklar ihlallerini aratran iki gazeteci, Ahmet k ve Nedim ener, terr rgt yeliiyle suland. Onlarn ve baka alt gazetecinin tutuklanmas Ergenekona ordu ve dier devlet kurumlaryla ilikili, hkmeti devirmek iin komplo hazrlamakla sulanan szde su rgt kar yaplan bir polis operasyonunun parasyd. Yazdklar yazlar kovuturmann en nemli kant olarak sunuldu. Yl sonunda hala tutuklu yarglanmalar sryordu. n Kasm aynda aralarnda yaync Ragp Zarakolu ve Profesr Bra Ersanlnn da bulunduu 44 kii PKK ile ilikili Krdistan Topluluklar Birlii (KCK) yesi olduklar iddiasyla tutukland. Ragp Zarakolu ve Bra Ersanl, yasal bir siyasi parti olan Bar ve Demokrasi Partisi (BDP) tarafndan yrtlen Siyaset Akademisi etkinliklerine katlmlar ve kendi yaymclk ve akademik almalar konusunda sorguland. Kasm ve Aralk aylarnda yaplan sonraki tutuklama dalgalarnda 37 avukat ve 36 gazeteci KCK yelii phesiyle gzaltna alnd. Yl sonunda hala tutukluydular. n Haziran aynda, Ermenice ve Trke olmak zere iki dilli yaymlanan Agos gazetesi yazarlar Baskn Oran ve Etyen Mahupyan lm tehditleri ald. Benzer tehditler 2004 ylnda da yaplmt ancak bu konuda kimse yarg nne karlmamt.
polis memuru saldrsn Dilat Akta ikinci defa yayordu. Mart aynda, televizyon kameralar bir eylem esnasnda Aktan bir polis memuru tarafndan yumruklandn gstermiti ancak Ankara savcs davay takip etmemeye karar vermiti. n Askerliini yapan Uur Kantar, Ekim aynda, Kuzey Kbrsta garnizonda ordu gzetimindeyken anlatlanlara gre askerlerin yapt ikence sonucu hastanede ld. lerinde askeri hapishane mdrnn de bulunduu be kiiye, Kantarn lmne neden olduklar gerekesiyle dava ald. Yl sonunda dava hala devam ediyordu.
Cezaszlk
Devlet grevlileri tarafndan yapld iddia edilen insan haklar ihlalleri hakknda yaplan soruturmalar etkisiz kald. Alan ceza davalarnda sorumlular adalet karsna karma ihtimali gerekten uzak kald. Kar sulamalar ihlalleri iddia edenlerin aleyhinde bir taktik olarak kullanld. n Haziranda, Albay Ali z ve baka yedi askeri personel, gazeteci ve insan haklar savunucusu Hrant Dinki ldrmek iin hazrlanan komplo hakkndaki bilgiyi iletme konusunda ki bu bilgiyle cinayetin nne geilebilirdi- ihmalkar davrandklar iin suland. Haziran aynda ocuk Mahkemesi Ogn Samast Hrant Dinki ldrmekten sulu bulmasna ramen, devlet grevlilerinin de dankl dv yapmas dahil olmak zere, cinayetle ilgili tm durumlarn aratrlp aratrlmad konusu belirsiz kald. n Austos aynda Irakn Kuzey Krdistan blgesinde, bir Trk sava uann bombalamas sonucu len yedi kiilik bir ailenin lmlerine dair bir kamu soruturmas almad. O srada blgedeki PKK slerine hava saldrs yaplyordu. n Eyll aynda, Engin eberin Ekim 2008de gzaltnda lmesinin ardndan cezaevi gardiyanlarn ve dier devlet grevlilerinin sulu bulunduu ezber bozan karar, dava usulne dair sebeplerden tr Yargtay tarafndan reddedildi. Yazl hkmn iletilmesi iki aydan fazla gecikti ve bu da eber iin adalet abalarn daha da zorlatrd. n Aralk aynda bir polis memuru 2007de Nijeryal snmac Festus Okeye gzaltndayken ate ettii iin ihmalkarlktan insan ldrmekten sulu bulundu. Mahkeme, akrabalarnn davaya mdahil olmak iin yapt bavuruyu Trkiye yasalarna dayanarak reddetti. Ayrca hakim, kovuturmay eletiren ve

Polis merkezlerine ve hapishanelere gtrlme esnasnda ikence ve kt muamele yapld iddialar devam etti. zellikle Haziran ayndaki genel seimler ncesi ve sonrasndaki eylemlerde, gsteriler srasnda polis dzenli olarak ar g kulland. Birok durumda, eylemler polis mdahalesinin ve biber gaz, tazyikli su fkrtma arac ve plastik mermi kullanmnn ardndan iddetli bir hale geldi. ou olayda, basn emniyet grevlilerinin gstericileri copla dvdn belgeledi. n Mays ve Haziran aylarnda Artvinin Hopa ilesindeki gsteriler, polis ve gstericiler arasnda, bir gstericinin ld ve dierlerinin yaraland atmalara yol at. Metin Lokumcu polisin att gaz bombasndan etkilenerek kalp krizi geirdi ve ld. Ankarada, Hopa eylemlerindeki polis faaliyetlerini protesto eden eylemler de polis iddetine maruz kald. Avukatnn ifadesine gre, eyleme katlan Dilat Akta 10 polis memuru tarafndan dvld; kalas krld ve alt ay yryemedi. Olayla ilgili cezai soruturma yl sonunda hala bir sonuca balanmamt. ddia edilen
54
davaya mdahil olmak isteyen aktivistler hakknda su duyurusunda bulundu. n Aralk aynda, yerel bir mahkeme, 2009da bir ocuk gstericinin kafasna defalarca tfein dipiiyle vururken grntlenen bir polis memuruna ceza vermedi. 14 yandaki S.T.nin saldr sonras kafatas krld ve alt gn youn bakmda kald. Mahkeme, yaralanmasnn kaza sonucu olutuunu ve blgedeki koullardan kaynaklandn ne srerek ceza indirimi yapt. Polis memuru alt aylk cezaya mahkum edildi, cezas ertelendi ve polislik grevine devam etmesine izin verildi.
azalrken, birou hala ocuk ube Mdrlne gnderilmeden nce yetikinler iin olan polis gzetiminde tutuluyor. En fazla drt gne kadar olan sulama ncesi gzalt sreleri rapor edildi ve ocuklar yarglama ncesi uzatlm gzaltnda tutma devam etti. Birok ehirde ocuk Mahkemesinin olmay konusuna deinilmedi. n Yl sonunda, 17 yandaki L.K., Yargtaydan onu hangi mahkemenin yarglayacana dair kararn beklerken sekiz ay mahkemeye kmadan tutuklu kald.
Silahl gruplar tarafndan yaplan ihlaller Adil olmayan yarglamalar

Fazlasyla geni ve belirsiz terrle mcadele kanunlar kapsamnda, byk ounluu terr rgt yelii iddiasyla olmak zere yl boyunca binlerce dava ald ve hkmler daha fazla hak ihlallerine yol at. Hakknda dava alanlarn birou aralarnda rencilerin, gazetecilerin, yazarlarn, avukatlarn ve akademisyenlerin bulunduu siyasi aktivistlerdi. Savclar dzenli olarak ifade zgrl hakk ve dier uluslararas dzlemde gvenceye alnm haklarn korumasndaki hareketlere ilikin phelileri sorgulad. Dier kusurlu yrtmeler arasnda uzatlm mahkeme ncesi tutukluluk da bulunuyor. Bu gzaltlar esnasnda da dosyaya eriimi engelleyen gizlilik emirleri nedeniyle, savunma avukatlarnn mvekkilleri hakkndaki kantlar incelemeleri ya da mvekkillerinin gzaltnda tutulmalarnn yasallna itiraz etmeleri engellendi. n Yl sonunda, niversite rencisi Cihan Krmzgl, mlke zarar vermekten ve terr rgt yesi olmaktan 22 ay tutuklu kald. Dava, Molotof kokteyli atlan bir eylemde, eyleme katld iddia edilenlerin giydiiyle uyuan bir pui takmasna dayanyor. Ayrca, dier polis memurlarnn ifadeleriyle elierek, bir polis memuru onu olay yerinde grdn syledi. Savc, delil yetersizliinden Cihan Krmzgln beraatini talep ederken, hakim tutukluluunun ve davasnn devam etmesi gerektiine karar verdi. Silahl gruplar tarafndan yaplan saldrlar sivillerin lmne ve yaralanmasna yol at. n 20 Eyllde, bakent Ankarann kalabalk bir alveri blgesini hedef alan bombal saldrda sivil ld ve 34 sivil yaraland. Krdistan zgrlk ahinleri (TAK) saldrnn sorumluluunu stlendi. n Ayn gn, Siirtte, polisi hedef ald dnlen PKK saldrsnda drt sivil ld.
Barnma hakk
Zorla tahliyeler kiraclarn danma, tazminat ve tedarik alternatif ev bulma haklarn ihlal etti. Kentsel dnm projelerinden etkilenenlerin byk ounluu, ilerinde daha nce Gneydoudaki ehirlerden zorla g ettirilen insanlar da olmak zere, en yoksul ve en fazla risk altnda olan kesimden geliyorlar. Mays aynda, BM Ekonomik, Toplumsal ve Kltrel Haklar heyeti bu projeler hakkndaki endielerini dile getirdi. n stanbulun Tarlaba blgesinde, onlarca aile Beyolu Belediyesinin yrtt kentsel dnm projesi kapsamnda yerlerinden edildi. nsanlar uygulamada evsiz brakldklarn belirtti.
Dnce mahkumlar-vicdani retiler

Askeri hizmete kar vicdani ret hakknnn tannmas konusunda ya da vicdani retilerin askeri hizmeti reddetmelerinden dolay haklarnda defalarca dava almasna son vermek iin i hukukta hibir ilerleme kaydedilmedi. Kasm aynda, Avrupa nsan Haklar Mahkemesi Erep Trkiyeye Kar davasnda, Trkiyenin askeri hizmete sivil bir alternatif sunmamasn dnce, vicdan ve din zgrl haklar ihlali olarak kaydetti. Vicdani ret hakkn kamuya ak bir ekilde destekleyen insanlara kar dava almaya devam edildi (bkz: ifade zgrl blm).
ocuk haklar
Bu yasalar kapsamnda ocuklara kar dava almasn nlemeyi hedefleyen 2010 yasal dzenlemelerine ramen, eylemlere katlmaktan da dava amak dahil olmak zere, Terrle Mcadele yasas kapsamnda ocuklara kar dava amaya devam edildi. Hakknda dava alan ocuklarn says
55
n Vicdani reti nan Sver askeri hizmet yapmay reddetmesiyle ilgili hakknda verilen birden ok hkmden dolay Aralk ayna kadar cezavinde kald ve artl olarak tahliye edildi.
erkein ceza indirimini, kzn kendi rzasyla cinsel ilikiye girdii gerekesiyle onaylad.

v Uluslararas Af rgt temsilcileri Ocak, Mart, Nisan, Mays, Haziran,
Austos, Eyll, Ekim ve Aralk aylarnda Trkiyeyi ziyaret etti. 4 Ne bir hastalk ne de bir su: Trkiyede lezbiyen, gey, biseksel ve trans bireyler eitlik istiyor (EUR 44/001/2011) 4 Trkiye: nsan haklar savunucusu Halil Savda yeniden hapis cezas ile kar karya (EUR 44/002/2011) 4 Trkiyede aileler zorla tahliye edildi (EUR 44/007/2011) 4 Trkiye: Sivillere ynelik saldrlar knand (EUR 44/013/2011) 4 Trkiye: Polisin kt muamele yaptn iddia eden aktivistler polise hakaretle suland (EUR 44/014/2011) 4 Trkiye: KCK tutuklamalar ifade zgrl konusundaki endieleri arttrd (EUR 44/015/2011) 4 Trkiye: Yargtay gzaltnda lm davasnda tarihi mahkeme kararn bozdu (EUR 44/018/2011)
Mlteciler ve snmaclar
ltica prosedrne eriim konusunda keyfi uygulamalar devam etti. Bu da insanlarn zulmle karlaabilecekleri yerlere zorla gnderilmelerine neden oldu. Yetkililer, mlteci ve snmaclarn temel haklarn gvence altna alacak planlanm mevzuat uygulamaya koymad. Maystan itibaren, binlerce Suriye vatanda, lkelerindeki iddet ve insan haklar ihlallerinden korunmak iin Trkiyeye kat. Birou kamplara yerletirildi ancak Birlemi Milletler mlteci ajans BMMYKya ya da iltica prosedrne eriimleri salanmad. Suriyedeki insan haklarnn durumunu bildirmeleri dahil olmak zere, d dnyaya eriimleri ciddi bir ekilde snrland. ok sayda Suriyelinin Trkiye iinde karld ve daha sonra zulm grecekleri Suriyeye geri gnderildikleri belgelendi.
Lezbiyen, gey, biseksel ve trans bireylerin haklar

Cinsel ynelim ve cinsiyet kimlii temelli ayrmclklarn stne gidilmedi. Yetkililer lezbiyen, gey, biseksel ve trans (LGBT) haklar aktivistleri taciz etmeye devam etti. 2011 boyunca, LBGT haklar gruplar, madurlarn cinsel ynelimleri ya da cinsel kimliklerinden kaynakland iddia edilen sekiz cinayet kaydetti. n Kasm aynda, hepsi, Ankara merkezli LGBT haklar grubu olan Pembe Hayat yesi trans kadn polise hakaret ve polise mukavemet ile suland. Sulamalar, kadnlar polis memurlarnn kendilerini keyfi olarak tutukladn ve onlara kt muamele ettiklerini iddia ettikten sonra yapld. Olayla ilikili olarak hibir polis memuru aleyhinde dava almad.
Kadn ve kz ocuklarna ynelik iddet

Trkiye Kadna Ynelik iddet ve Aile i iddetin nlenmesi ve Bunlarla Mcadeleye Dair Avrupa Konseyi Szlemesini imzalad. Ancak, nleyici i mekanizmalar ne yazk ki yetersiz kald ve snaklarn says i hukukun gerektirdii saynn olduka altndayd. n Ekim aynda, Yargtay, fuhu yapmas iin satlan 12 yanda bir kz ocuuna tecavz etmekle sulanan 26
56
AP Fotoraf/ Juan Karita
Hkmetin binlerce kiiye ev olan Isiboro-Scure Yerli Halklarn Topraklar ve Milli Parkn ortasnda geirmeyi planlad otoyoluna kar protesto iin yerli halklar ve evreci gstericiler La Paz, Bolivyaya giden yolda. Austos 2011.
Kasm 2010da tartmal cumhurbakanl seimleri sonrasnda patlak veren iddet yznden yzlerce insann ldrld Fildii Sahilleri, Dukoude terk edilmi bir evde aile albm kalntlar. Nisan 2011.
Uluslararas Af rgt
ULUSLARARASI AF RGT RAPORU 2012 BLM
12
ULUSLARARASI AF RGT UBELER

Almanya v Amnesty International, Heerstrasse 178, 53111 Bonn email: info@amnesty.de www.amnesty.de Amerika Birleik Devletleri v Amnesty International, 5 Penn Plaza, 16th floor, New York, NY 10001 email: admin-us@aiusa.org www.amnestyusa.org Arjantin v Amnista Internacional, Av. Pueyrredn 689, Piso 2, (C1032ABG) Buenos Aires email: contacto@amnistia.org.ar www.amnistia.org.ar Avustralya v Amnesty International, Locked Bag 23, Broadway NSW 2007 email: supporter@amnesty.org.au www.amnesty.org.au Avusturya v Amnesty International, Moeringgasse 10, A-1150 Vienna email: info@amnesty.at www.amnesty.at Belika v Amnesty International (Flemence konuan), Kerkstraat 156, 2060 Antwerpen email: amnesty@aivl.be www.aivl.be Amnesty International (Franszca konuan), Rue Berckmans 9, 1060 Bruxelles email: amnesty@amnesty.be www.amnestyinternational.be Bermuda v Amnesty International, PO Box HM 2136, Hamilton HM JX email: director@amnestybermuda.org www.amnestybermuda.org Birleik Krallk v Amnesty International, The Human Rights Action Centre, 17-25 New Inn Yard, London EC2A 3EA email: sct@amnesty.org.uk www.amnesty.org.uk Cezayir v Amnesty International, 10, rue Mouloud ZADI (face au 113 rue Didouche Mourad), Alger Centre, 16004 Alger email: amnestyalgeria@hotmail.com
ek Cumhuriyeti v Amnesty International, Provaznick 3, 110 00, Prague 1 email: amnesty@amnesty.cz www.amnesty.cz Danimarka v Amnesty International, Gammeltorv 8, 5 - 1457 Copenhagen K. email: amnesty@amnesty.dk www.amnesty.dk Fas v Amnesty International, 281 avenue Mohamed V, Apt. 23, Escalier A, Rabat email: amorocco@sections.amnesty.org email: www.amnestymaroc.org Fildii Sahili v Amnesty International, 04 BP 895, Abidjan 04 email: amnesty.ci@aviso.ci Filipinler v Amnesty International, 18-A Marunong Street, Barangay Central, Quezon City 1100 email: section@amnesty.org.ph www.amnesty.org.ph Finlandiya v Amnesty International, Ruoholahdenkatu 24 , Fl-00180 Helsinki email: amnesty@amnesty.fi www.amnesty.fi Foreo Adalar v Amnesty International, Stephanssons Hs, Kongabrgvin, Fo-100 Trshavn email: amnesty@amnesty.fo www.amnesty.fo Fransa v Amnesty International, 76 boulevard de la Villette, 75940 Paris, Cdex 19 email: info@amnesty.fr www.amnesty.fr Hollanda v Amnesty International, Keizersgracht 177, 1016 DR Amsterdam email: amnesty@amnesty.nl www.amnesty.nl Hong Kong v Amnesty International, Unit D, 3/F, Best-O-Best Commercial Centre, 32-36 Ferry Street, Kowloon email: admin-hk@amnesty.org.hk www.amnesty.org.hk rlanda v Amnesty International, Sean MacBride House, 48 Fleet Street, Dublin 2 email: info@amnesty.ie www.amnesty.ie spanya v Amnista Internacional, Speichergasse 33, CH-3011 Berne email: info@amnesty.ch www.amnesty.ch
62
ULUSLARARASI AF RGT LETM BLGLER

srail v Amnesty International, PO Box 14179, Tel Aviv 61141 email: info@amnesty.org.il www.amnesty.org.il sve v Amnesty International, PO Box 4719, 11692 Stockholm email: info@amnesty.se www.amnesty.se svire v Amnesty International, PO Box, CH-3001 Berne email: info@amnesty.ch www.amnesty.ch talya v Amnesty International, Via Giovanni Battista De Rossi, 10, 00161 Roma email: info@amnesty.it www.amnesty.it zlanda v Amnesty International, ingholtsstrti 27, 101 Reykjavk email: amnesty@amnesty.is www.amnesty.is Japonya v Amnesty International, Sean MacBride House, 48 Fleet Street, Dublin 2 email: info@amnesty.ie www.amnesty.ie Kanada v Amnesty International (ngilizce konuan), 312 Laurier Avenue East, Ottawa, Ontario, K1N 1H9 email: info@amnesty.ca www.amnesty.ca Amnistie internationale (Franszca konuan), 50 rue Ste-Catherine Ouest, bureau 500, Montral, Quebec, H2X 3V4 Kolombiya v Amnista Internacional, On-line Action Platform email: AIColombia.Online@amnesty.org Kore (Cumhuriyeti) v Amnesty International, Gwanghwamun P.O.Box 2045 Jongno-gu, 10-620 Seoul email: info@amnesty.or.kr www.amnesty.or.kr Lksemburg v Amnesty International, Bote Postale 1914, 1019 Luxembourg email: info@amnesty.lu www.amnesty.lu Meksika v Amnista Internacional, Tajn No. 389, Col. Narvarte, Del. Benito Jurez, CP 03020 Mexico DF email: contacto@amnistia.org.mx www.amnistia.org.mx Moritanya v Amnesty International, BP 69, Rose-Hill email: amnestymtius@intnet.mu Nepal v Amnesty International, PO Box 135, Amnesty Marga, Basantanagar, Balaju, Kathmandu email: info@amnestynepal.org www.amnestynepal.org Norve v Amnesty International, Grensen 3, 0159 Oslo email: info@amnesty.no www.amnesty.no Paraguay v Amnista Internacional, Manuel Castillo 4987 esquina San Roque Gonzlez, Barrio Villa Morra, Asuncin email: ai-info@py.amnesty.org www.amnesty.org.py Peru v Amnista Internacional, Enrique Palacios 735-A, Miraflores, Lima 18 email: amnistia@amnestia.org.pe www.amnistia.org.pe Polonya v Amnesty International, ul. Pikna 66a, lokal 2, I pitro, 00-672, Warszawa email: amnesty@amnesty.org.pl www.amnesty.org.pl Portekiz v Amnistia Internacional, Av. Infante Santo, 42, 2, 1350 - 179 Lisboa email: aiportugal@amnistia-internacional.pt www.amnistia-internacional.pt Porto Riko v Amnista Internacional, Calle Robles 54, Suite 6, Ro Piedras, 00925 email: amnistiapr@amnestypr.org www.amnistiapr.org Senegal v Amnesty International, 303/GRD Sacr-coeur II, Rsidence Arame SIGA, BP 35269, Dakar Colobane email: asenegal@sections.amnesty.org www.amnesty.sn Sierra Leone v Amnesty International, Amnesty International, 13B Howe Street, Freetown email: amnestysl@gmail.com Slovenya v Amnesty International, Beethovnova 7, 1000 Ljubljana email: amnesty@amnesty.si www.amnesty.si ili v Amnista Internacional, Oficina Nacional, Hueln 164 - Planta Baja, 750-0617 Providencia, Santiago email: info@amnistia.cl www.amnistia.cl
63
Tayvan v Amnesty International, 3F., No. 14, Lane 165, Sec. 1, Sinsheng S. Rd, Da-an District, Taipei City 106 email: amnesty.taiwan@gmail.com www.amnesty.tw Togo v Amnesty International, 2322 avenue du RPT, Quartier Casablanca, BP 20013, Lom email: aitogo@cafe.tg www.amnesty.tg Tunus v Amnesty International, 67 rue Oum Kalthoum, 3me tage, escalier B, 1000 Tunis email: admin-tn@amnesty.org Uruguay v Amnista Internacional, Wilson Ferreira Aldunate 1220, CP 11.100, Montevideo email: oficina@amnistia.org.uy www.amnistia.org.uy Venezuela v Amnista Internacional, Torre Phelps piso 17, oficina 17 A, Av. La Salle, Plaza Venezuela, Los Caobos, Caracas 1050 email: info@aiven.org www.aiven.org Yeni Zelanda v Amnesty International, PO Box 5300, Wellesley Street, Auckland email: info@amnesty.org.nz www.amnesty.org.nz Yunanistan v Amnesty International, Sina 30, 106 72 Athens email: athens@amnesty.org.gr www.amnesty.org.gr
Malezya v Amnesty International, A-3-3A, 8 Avenue, Jalan Sungai Jernih, 8/1, Section 8, 46050, Petaling Jaya, Selangor email: aimalaysia@aimalaysia.org www.aimalaysia.org Mali v Amnesty International, Immeuble Soya Bathily, Route de l'aroport, 24 rue Kalabancoura, BP E 3885, Bamako email: amnesty.mali@ikatelnet.net Moolistan v Amnesty International, PO Box 180, Ulaanbaatar 210648 email: aimncc@magicnet.mn www.amnesty.mn Moldova v Amnesty International, PO Box 209, MD-2012 Chiinu email: info@amnesty.md www.amnesty.md Slovakya v Amnesty International, Karpatska 11, 811 05 Bratislava email: amnesty@amnesty.sk www.amnesty.sk Trkiye v Uluslararas Af rgt, Abdlhakhamid Cd. No. 30/5, Talimhane, Beyolu, Istanbul email: posta@amnesty.org.tr www.amnesty.org.tr
ULUSLARARASI AF RGT YAPI GRMLER

Hrvatistan v Amnesty International, Praka 2/III, 10000 Zagreb email: admin@amnesty.hr www.amnesty.hr Tayland v Amnesty International, 90/24 Lat Phrao Soi 1, Lat Yao, Chatuchak, Bangkok 10900 email: info@amnesty.or.th www.amnesty.or.th
ULUSLARARASI AF RGT YAPILARI

Burkina Faso v Amnesty International, Quartier Boulmiougou, Rue 17.548 Villa 27, 08 BP 11344, Ouagadougou 08 email: aiburkina@fasonet.bf www.amnesty-bf.org Macaristan v Amnesty International, Rzsa u. 44, II/4, 1064 Budapest email: info@amnesty.hu www.amnesty.hu
64
ULUSLARARASI AF RGT LETM BLGLER

ULUSLARARASI AF RGT DORUDAN GENEL SEKRETERE BALI BLMLER
Benin, Gana, Gney Afrika, Kenya, Ukrayna, Zimbabve. Blmler hakknda daha fazla bilgi iin $MSU@amnesty.org US Beyrut Orta Dou ve Kuzey Afrika Blgesel Brosu Amnesty International, PO Box 13-5696, Chouran Beirut 1102 - 2060, Lebanon email: mena@amnesty.org US Dakar Afrika nsan Haklar Eitim Brosu Amnesty International, SICAP Sacr Coeur Pyrotechnie Extension, Villa No. 22, BP 47582, Dakar, Senegal email: KGaglo@amnesty.org US Cenevre Birlemi Milletler Temsilcilii Amnesty International, 22 rue du Cendrier, 4me tage, CH-1201 Geneva, Switzerland email: uaigv@amnesty.org US Hong Kong Asya Pasifik Blgesi Brosu Amnesty International, 16/F Siu On Centre, 188 Lockhart Rd, Wanchai, Hong Kong email: admin-ap@amnesty.org US Kampala Afrika Blgesel Brosu Amnesty International, Plot 20A Kawalya Kaggwa Close, PO Box 23966, Kampala, Uganda email: ai-aro@amnesty.org US Moskova Rusya Kaynak Mekezi Amnesty International, PO Box 212, Moscow 119019, Russian Federation email: msk@amnesty.org www.amnesty.org.ru US New York Birlemi Milletler Temsilcilii Amnesty International, 777 UN Plaza, 6th Floor, New York, NY 10017, USA email: aiunny@amnesty.org US Paris Aratrma Brosu Amnesty International, 76 boulevard de la Villette, 75940 Paris, Cdex 19, France email: pro@amnesty.org
ULUSLARARASI AF RGT STRATEJK ORTAKLIKLAR

Aadaki lkelerde Stratejik Ortaklklar projeleri bulunmaktadr: Dou Timor, Endonezya, Kamboya, Letonya, Liberya, Romanya. Stratejik Ortaklklar hakknda daha fazla bilgi iin Strategic_Partnerships_Team@amnesty.org
ULUSLARARASI AF RGT ULUSLARARASI YELK

Dnyann baz lke ve blgelerinde uluslararas yelik mevcuttur. Daha fazla bilgi iin www.amnesty.org/en/join adresini ziyaret edebilirsiniz. email: online.communities@amnesty.org
ULUSLARARASI AF RGT OFSLER

Uluslararas Sekreterlik (US) Amnesty International, Peter Benenson House, 1 Easton Street, London WC1X 0DW, United Kingdom email: amnestyis@amnesty.org www.amnesty.org Uluslararas Af rgt Lisan Merkezi (AILRC) Calle Valderribas, 13, 28007 Madrid, Spain email: AILRC@amnesty.org Franszca: www.amnesty.org/fr spanyolca: www.amnesty.org/es Arapa: www.amnesty.org/ar Avrupa Birlii (AB) Brosu Rue de Trves 35, B-1040 Brussels, Belgium email: amnesty-eu@aieu.be www.amnesty-eu.org
65
YARDIM ETMEK STYORUM
STER GNDEMDEK BR ATIMADA STER DNYANIN UNUTULAN BR KESNDE OLSUN, ULUSLARARASI AF RGT, HERKES N ADALET VE ZGRLK TALEBYLE KAMPANYA YRTR VE DAHA Y BR DNYA YARATMAK N KAMUOYU DESTE SALAMAYA ALIIR
SZ NE YAPABLRSNZ?
Dnyann her yanndan aktivistler, insan haklarn hie sayan glere kar direnmenin mmkn olduunu gsterdiler. Siz de bu hareketin bir paras olun. Korku ve nefret saanlara kar mcadele edin. Uluslararas Af rgtne katln ve dnya apnda insan haklar ihlallerini nleme hareketinin bir paras olun. Bir fark yaratmak iin bize yardm edin.
Hep birlikte sesimizi duyurabiliriz.
Uluslararas Af rgtne yelik konusunda daha fazla bilgi almak istiyorum. isim adres
lke e-posta
Ltfen bu formu Uluslararas Af rgt Trkiye ubesine ulatrn. Dnyann her yanndaki Uluslararas Af rgt ubeleri iin adresimiz: www.amnesty.org/en/worldwide-sites Uluslararas Af rgt Trkiye ubesi Amnesty International Report 2008 Uluslararas Af rgtCad. No: 2012Talimhane, Beyolu, stanbul, TRKYE 67 67 Abdlhakhamid Raporu 2009 30/5
www.amnesty.org.tr
Uluslararas Af rgtn desteklemek iin ba yapn.
AP Fotoraf/Lefteris Pitarakis
Bir Yunan evik kuvvet polisi Atinada Syntagma Meydanndaki atmalar srasnda bir gstericiyi tekmelerken, 15 Haziran 2011. Gstericiler byk bir yoksulluk kart gsteri srasnda Atina merkezinde evik kuvvet polisi ile att.
22 Kasm 2011de Kahirede Tahrir Meydannn yaknnda bir gsterici Msr evik kuvvet polisi ile atmalar srasnda bir gaz bombasn frlatrken. Msrn sivil kabinesi, gstericiler ve gvenlik gleri arasndaki eitli ehirlerde kan iddetli atmalardan gn sonra istifasn sundu.
AP Photo/Khalil Hamra

Milyonlarca insan, zgrlk ve adalet umuduyla kitleler halinde sokaklara dkld. En acmasz basklar bile, zulmlerin bitmesi konusunda giderek artan acil talepleri susturamayacak gibi grnyor. nk insanlar hesap verebilirlik, adalet ve eitliin yceltilmesi zerine kurulu olmayan ynetiim sistemlerine daha fazla katlanmayacaklarn ortaya koydu. 2011 ylnda 155 lke ve blgede insan haklar belgeleyen Uluslararas Af rgt Raporu 2012 ile birlikte hazrlanan bu kitapk, bugn dnya liderlerinin insan haklar konusunda karlat meydan okumalar derinlemesine gzler nne seriyor. Sokaklardan nclk Etmek balkl yazsnda Salil Shetty, daha iyi bir ynetiim iin artan taleplere ramen, liderlerin ulusal ve uluslararas dzeylerde insan haklarna sayg zerine kurulu gl toplumlar yaratmaktaki baarszln ortaya koyuyor. Hkmetler meru liderlik rollerini geri kazanmak iin gsz koruyan, gly snrlayan bir sistem kurmann ve bu sistemin devamlln salamann kanlmaz olduunu anlamal. Bu yaz, Avrupa ve Orta Asya ile Orta Dou ve Kuzey Afrikada 2011 ylnn insan haklar gndemini belirleyen kilit olaylar ve eilimleri ele alan iki blgesel aklama ve sekiz lkedeki insan haklarnn detayl bir ekilde incelendii lke bilgileri blm ile birlikte yer alyor. Uluslararas Af rgt 60. ylna doru ilerlerken, biz sadece insan haklar ihlallerinin glgesinde yaayanlarn durumuna deil, insan onuru ilkesinden ilham alarak harekete gemeye devam edenlere de tanklk ediyoruz.
Bize katln amnesty.org.tr
2 1

Uluslararası Af Örgütü Yıllık Rapor 2012 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Uluslararası Af Örgütü Yıllık Rapor 2012 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ULUSLARARASI AF RGT RAPORU 2012 DNYADA NSAN HAKLARININ DURUMU

Adaletsizlie kar birleerek, biz insan haklar iin beraber alyoruz.

Uluslararas Af rgt Raporu 2012

ULUSLARARASI AF RGT RAPORU 2012 DNYADA NSAN HAKLARININ DURUMU

ran/35 srail ve gal Altndaki Filistin Topraklar/39 Msr/43 Suriye/48 Trkiye/53

Amerika Birleik Devletleri/25 Filistin Ynetimi/29 Irak/31

Amnesty International Report 2012

Greg Rdland Buick

Uluslararas Af rgt/ Chloe Geraghty

SOKAKLARDAN NCLK ETMEK

Uluslararas Af rgt Raporu 2012

Uluslararas Af rgt Raporu 2012

Uluslararas Af rgt Raporu 2012

G, SORUMLULUK VE HESAP VEREBLRLK

Uluslararas Af rgt Raporu 2012

BAARISIZ LDERLK KRESELLEYOR

Uluslararas Af rgt Raporu 2012

Uluslararas Af rgt Raporu 2012

GL TEPKLER VERMEYE CESARET ETMEK

Uluslararas Af rgt Raporu 2012

Uluslararas Af rgt Raporu 2012

Uluslararas Af rgt Raporu 2012

Gmenler talya sahil gvenlii tarafndan kurtarlyor, talya, 13 Nisan 2011.

AP Fotoraf/ talya Sahil Gvenlik, Francesco Malavolta

ULUSLARARASI AF RGT RAPORU 2012 BLM BR: BLGESEL GENEL BAKILAR

AVRUPA VE ORTA ASYA

BLGESEL GENEL BAKI

Uluslararas Af rgt Raporu 2012

Uluslararas Af rgt Raporu 2012

BLGESEL GENEL BAKI

Uluslararas Af rgt Raporu 2012

Uluslararas Af rgt Raporu 2012

BLGESEL GENEL BAKI

Uluslararas Af rgt Raporu 2012

Terrle mcadele ve gvenlik

Uluslararas Af rgt Raporu 2012

BLGESEL GENEL BAKI

atma sonras cezaszlk

Uluslararas Af rgt Raporu 2012

kence ve dier kt muameleler

Uluslararas Af rgt Raporu 2012

BLGESEL GENEL BAKI

Uluslararas Af rgt Raporu 2012

REUTERS/ Khaled Abdullah Ali Mahdi

ORTA DOU VE KUZEY AFRKA

ORTA DOU VE KUZEY AFRKA

Uluslararas Af rgt Raporu 2012

Uluslararas Af rgt Raporu 2012

BLGESEL GENEL BAKI

Uluslararas Af rgt Raporu 2012

Uluslararas Af rgt Raporu 2012

BLGESEL GENEL BAKI

atma ve muhalefete ynelik toleransszlk

Uluslararas Af rgt Raporu 2012

Uluslararas Af rgt Raporu 2012

BLGESEL GENEL BAKI

Ekonomik endieler barnma ve geim

Uluslararas Af rgt Raporu 2012

Uluslararas Af rgt Raporu 2012

ULUSLARARASI AF RGT RAPORU 2012 BLM K: LKE BLGLER

AMERKA BRLEK DEVLETLER

Terrle mcadele ve gvenlik

Guantnamo tutuklularnn davalar